ii - World English Bible21 4 Matyu3:12 akwapampo.”...

519

Transcript of ii - World English Bible21 4 Matyu3:12 akwapampo.”...

  • iiKwaromp Kwapwe Kare Kar

    The New Testament in the Karkar-Yuri Language of Papua New GuineaNupela Testamen long tokples Karkar-Yuri long Niugini

    Copyright Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Karkar-YuriTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

    You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

    Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-01-09UpdateseBible.orgPDF generated using Haiola and XeLaTeX on 4 Jul 2018 from source files dated 14 Jun 20187103f8db-88c2-5fec-8ac4-0edfac04e885

    http://www.ethnologue.org/language/yujhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/https://eBible.org/find/details.php?id=yujhttps://eBible.org

  • Contents

    Matyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Mak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Luk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169Aposel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215Rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2741 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3042 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331Galesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350Efesus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360Filipai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370Kolosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3771 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3842 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3901 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3942 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402Taitus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408Filemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412Hibru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414Jems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4371 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4452 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4541 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4592 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4663 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467Jut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469rik Ynkp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472Bible reading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505

    iii

  • Matyu 1:1 1 Matyu 1:14

    Matyu Kumwimp Kwapwe Kare KarMekia Akwapnmp Kar

    Matyu te ankwap e Livaino. Mao te Rom Gavmann treria takis smp konmparopono. Aenmpan wakmwaek Jisaso man wumwiriannko, Jisasomp arop yakmpon.

    Jisas narek pok tennko, wakmwaek 35 yopwar niamp arake fek, Matyu nmokurparop fi Juda firampor mm buk kumwi nmpon. Juda firao Krais koropea king yaknaenmp ke wae wonae fik nmpr nnk napan maok, Matyu Jisas te Mesaia tmao,t Judamp Kingonor ynkpria kumwi nmpon. Mao takr ynkp nmp te, wokwaekprofet fkreao sriap kar smpr, Oukoumwan te wae kare korop nmpr rik farkpnmpon. T Kwaro nrp firp taokeyak naenmp firan kpae kare wounpnmp karfarkp nmpon.

    Jisas Krais yakmp fi mekamp appeyaenpomp e1 Mm te Jisas Krais yakmp fi mekamp appeyaenpono: Mannkr yakmp te

    Abraham. T am feknmp koropea Devit. T am fekampao Jisas Krais koropmpon.2Abraham te Aisakomp naropwar.T Aisak te Jekopomp naropwar.Jekop te Juda mwearoamp naropwar.3 T Juda te Peres, Seramp naropwar. Am trpyaramp ntupwar te Tamar.Peres te Hesronomp naropwar.Hesron te Ramomp naropwar.4Ram te Aminadapomp naropwar.Aminadap te Nasonomp naropwar.Nason te Salmonomp naropwar.5 Salmon te Boasomp naropwar. Boasomp ntupwar te Rahap.Boas te Obetomp naropwar. Obetomp ntupwar te Rut.Obet te Jesimp naropwar.6 Jesi te King Devitomp naropwar.Devit te Solomonompnaropwar. Maomp ntupwar tewokwaek Yuraiamp yupu yakmp.7 Solomon te Rehoboamomp naropwar.Rehoboam te Abaijamp naropwar.Abaija te Asamp naropwar.8Asa te Jehosafatomp naropwar.Jehosafat te Jehoramomp naropwar.Jehoram te Usaiamp naropwar.9Usaia te Jotamomp naropwar.Jotam te Ahasomp naropwar.Ahas te Hesekaiamp naropwar.10Hesekaia te Manasamp naropwar.Manasa te Amonomp naropwar.Amon te Josaiamp naropwar.11 Josaia te Jehoiakin ntia maomp mwearoamp naropwar. Am ke fek tman Babilonmekamp ami koropea Israel fi rkp tukupea Babilon mek fpkamnki kkapono.12 Tukupea am Babilon mek yakpap fekamp Jehoiakin Sealtielomp naropwar.Sealtiel te Serubabelomp naropwar.13 Serubabel te Abiutomp naropwar.Abiut te Elaiakimomp naropwar.Elaiakim te Asoromp naropwar.14Asor te Sadokomp naropwarSadok te Akimomp naropwar.

  • Matyu 1:15 2 Matyu 2:6Akim te Eliutomp naropwar.15 Eliut te Eleasaromp naropwar.Eleasar te Matanomp naropwar.Matan te Jekopomp naropwar.16 Jekop te Josepomp naropwar.Josep te Mariamp poumarop.Maria te Jisas smpmpono. Man te Kraisr sr i konapono.

    17 Am te am kear ponankor Abraham feknmpia koropea King Devit yakmp fek teankr fre-smpramp kearono. T King Devit yakmp feknmpia ponankor koropeaIsrael fi Babilon mek tukupea fkap yakp nap te, ankr fre-smpramp kearono. TBabilon mek fkap yakp nap te, ankr koropea Krais yakmp fek te, ankr fre-smpramp kearono.

    Josepo enseln nkemp karLuk 2:1-7

    18 Maria Jisasn smpmp kar te ar: Man Josepo smp naenmpria kar yoroiapon.Aenapan maok, oukoumwan Josepnt yak mo nnko, Yiki Kor Spirit yare mek k nnko,Maria trp yaknko nkeapon. 19 Maompor kar yoroinap arop Josep te, yae-prkyakeanmp yupu smp nae ri nmp kwamp, pwar naeria. Aenmpao maok, Mariapwarpae antnoria, man yopor mo, snnkar porokwe fek pwar naeria nnk. 20 Josepotakr nnkia kumuruk ampr ymnkenkomaok, Kwaromp enselo Josepn srr, Josep,Devitomp ou fekamp trp e! Amo appriaka amo smp nanap yupu Marian pwarkwapono. Amo wawae! Am trp Mariamp yare mek yak nmp te Yiki Kor Spiritaosnk nmpono. 21Mao poumou-trp smp naenmpon. Am trp smpeannko, amomaomp e Jisas ri papampo. Am te arak naenmpon: Koumteourp aropamp kwataennk tir priaka am frkapan warko rkp naenmpon. Enselo makr srimpono.

    22 Mannkr kar Kwaro nrp profetn nnk snknko, profet wawiaka arakr sr,23 Wawenke! Yupu oukoumwan nkirao, trp yare yakea, poumou-trp smpnaenmpono. Aennko maomp e te Imanuelonor sr mwanapono. Am e fi tearakrianono: Kwaro nomont yak nmpon.

    24 Josepo amymnkea pwarar frmprKwar Tokwaerampenseloman sri nmpaokyupu wae fwap smp. 25Aempaomaok, mao te mnt yrakmo, akwapeaMaria poumou-trp smp yaknko, maomp e Jisas ri papmp.

    2Ankwap fi mekamp mrnap aropao koropea Jisasn nkeap kar

    1 Herot king yakmp ke fek, Maria distrik Judia mekamp taun Betlehem mek Jisasntankmp. Wae tank nnko, wakmwaek ankwap fi mekamp trmeramp paokop yu-rukupr mr i konap arop frkap ymar aoknmpmwaeknmp taun tokwae Jerusalemmek aokapono. Aokea maok, arakr sr, 2 Trp yink mapek smpnap Juda firamp kingte maok yakne? Mao koropnmp ke fek ymar aoknmp mwaeknmp trme tokwaewourkam aok nmpon. Aennko yino man lotu mwaria korop nmpon. 3King Herotoam kar wawiaka appiaka kour me woukoup. Jerusalem mekamp koumteourp aropaokor appria kour me woukouriap. 4 Heroto pris tokwae fkre, t Israel mekamp loynkr farkp konap arop makiaka ponankor koupoukarea fkeyakr turunkup, Kraistemamnmpouk koropnaenmpono? 5Aernkomaok, am frkapaoman srr, Judiamekamp taun Betlehem mek korop naenmpono. Profet wokwaek kar kumwimp karmakr snmpon, 6 Judamp apr mekamp Betlehem e!Juda mekamp am meknmp arop tokwae koropnap taunrnt 1:18: Lu 1:27,35 1:21: Lu 1:31; 2:21 1:23: Ais 7:14 2:5: Jo 7:42

  • Matyu 2:7 3 Matyu 2:20amo te e tokwaerp karenono.Nnkrap wakmwaek amo feknmp arop tokwae koropeakaonomp Israel fi taokeyaknmp arop yak naenmpon.

    7Aerapo maok, Herot knnkmp am koropnap mrnap aropan wumwiria fkeyakram fkreran turunkr, Makr am trme tokwae korop nmpono? 8 Aeria maok,am frkapan, yumo Betlehem mek tukupenkria tir krpria maok, srr, Yumotukupeaka am trp fwapnae karia oupourounkia nke kipo. Tte yumo nkea nap kwampte, yumo koropea onan snapo, ono kuri akwapeaka man lotu nanampono.

    9 Aernko maok, kingomp kar wawiaka man pwarar wae tukup. Tukup napo, amtrme tokwae mannkr ymar aoknmp mwaeknmp aoknko nkeap tmao, mekiaakwap nnko, wakmwaek tukup napo, trp tanknmp nap fununknt ymar mekyakmp. 10 Am frkapao trme nkeaka warkra wae. 11 Aea maok, nap mek yinkea,trp ntiaka ntupwar Marian nkea maok, kwarp torokompr aprok me pkria, amtrpan lotu. Aeria maok, am fkrerao paus aokor-aokoria maok, man mani tokwaefekamp ankank nnkap te gol, paura nnkre yankap konap, sanda kwapwe kare, makiannkapono. 12 Takia napo maok, Kwaro am frkapan ymn srr, Yumo te warkoHerotonmpok tukup kwapono. Makr srmpantmaok, am fkrerao ankwapmwae-porok nmokurp nmpouk tukupapono.

    Josepo trp koumte rkpea Isip mek akwapmp kar13 Takia tukupapo maok, wakmwaek Kwaromp ensel kumuruk ymn Josepn srr,

    Herot te am trp oupourounkia porokwap pap naereane. Amo frmpr trp koumterkpr Isipmek farkapea akwapae. Amo Isipmekyaknapo, nnkr onowarko amwansnanko, korop nanapono. 14 Kwaro aer srnko maok, Josepo ankr am kumuruktman frmpr trp srar rkpea Isip mek akwap yakr akwapea, Heroto waesumpwi. 15 Am ke fekimp te Tokwae Karao profetomp top kor fek srimp kar mnt pwinmpono. Mao srr,Onomp poumou-trp Isip mek yak nmpwumwi nanko, korop naenmpon.

    Heroto srnko kpae kare trpu fupukr kkap kar16 Heroto am ymar aoknmp mwaekamp mr tokwaerp aropan, yumo Judamp

    kingn lotuia pwararea, warko koropea onan sr kipria ypk. Ypkr yak nnko,nmwan yankar sri nap wae mria yonkwae pwarmp. Mao am ymar aoknmpmwaekamp mr i konap aropan trme nkea sriap ke tman nnk. Aeria, arop ankwapfrkap Betlehem mek tir krpria maok srr, Yumo tukupeaka Betlehem mek, tam fekmwaek nmp wonae fik yak nmpan oupourounkr, poumou-trpu ponankoroukoumwan yinnk yopwar monap fupukr kkenke. 17 Am tak nap te, Kwaro profetJeremaian snkmp karao kare korop nmpono. Am te arakr srimpon:18 Wa napo, Rama mekmnka waeria yonkwae fi.Am te Resel nrp trpuant m nnko,koumteourp arop frkapman yonkwae porokwe pap mwanap pourou mono.Waeman maomp trpu teankwap yiki yak mono,ponankor kar fupukr kk napono.

    Josepo trp koumte rkpea arkarr koropmp kar19Wakmwaek Herot wae sumpwi tennko maok, Kwaromp enselo kumuruk Josepn

    Isipmek ym srr, 20Amarop fkre trp porokwap papmwaria nap tewae surumpwitenape. Amo frmpr warp trp koumte rkpea warko arkarr Israel fi mek 2:6: Mai 5:2 2:11: Ais 60:6 2:15: Hos 11:1 2:18: Stt 35:19; Jer 31:15

  • Matyu 2:21 4 Matyu 3:12

    akwapampo. 21 Aenko maok, Josep wae frmpr trp koumte rkpr Israel fi mektukupapono.

    22 Josep Isip meknmp koropnko maok, arakr sr, Arkelaus te maomp naropwarHeroto apr Judia mek king yakmp ri mek warko mao king yakne. Makr srapomaok, Josep appiaka ampok akwap mo. Aenko maok, Kwaro kumuruk Josepn ymsnmpant maok, warko am feknmp distrik Galili mek akwapeaka, am mekamp taunNasaretmek yak. 23T taknmp, profeto sriap karmnt pwi nmpono. Mao srr, Mante Nasaret mekamp aropr mwanapr srimpono.

    3nt mek nrr kk konmp Jono farkpmp kar

    1Warko wakmwaek arop nt mek nrr kk naenmp Jon koropea distrik Judia mekarop yak mo apr mek yakr koumteourp aropan kar farkpria arakr sr, 2 Yumokwatae nnk te ankr younkwe mwaek srarr Kwaronmpok koropenke! Kwaro nrpfirp taokeyak naenmp te waeman wonae fik korop nmpon. 3Am Jon te wokwaekKwaro profet Aisaian nnk snknko srimp arop tmaono. Mao arakr sr,Arop yak mo apr meknmp arop ankrankaowumwia srr,Tokwae Karao korop naenmp mwaennapria fwapokwapenke!Mao korop naenmp mwae kup korokorenmpkkrr prakopenke!

    4 Mao te waempyam kamel pwae fek yoroi napan yirmpea amore mek let fkap tekonmpono. Aeria mao te yao pwae mekamp tkr ntia ntu ntan sarp frimpon.5-6Am ke fek tman kpae kare arop Jerusalemmekamp, t kpae kare Judia mekamp, tnt Jordan fik mwaekamp Jononmpok koropea nrp kwatae nnk farkpr snapo,Jono am arop frkapan nt Jordan mek nrr kkmpon.

    7 Aeria Jono nke nnko, kpae kare Farisi fkre ntia Sadyusi fkre nt mek nrmwaria korop napo maok, mao am frkapan srr, Yumo kwatae kare arop yumo tetkam-ti kwatae niampon! Yumo yirp kwatae nnk taki fkeyakpria nt mek nrianapo, Kwaro yumwan yopor mo naenmpria nape? 8 Tte yumo yae-prk kare paokopnap fek kwatae nnk younkwemwaek srarr Kwaronmpok korop nap rik ynkpano.

    9 T yumoku kok srarr, Yino Abrahamomp ou fekamp trpuara, yinan Kwar teyopor mo, fwap naenmp an mpwe kwapono. Aer snapan maok, ono yumwansnampon: Kwaro yumwan wampwe kwaeri pwarar, fwap mapekamp mm yumwikpae karean Abrahamomp trpu yoror kk naenmpon.

    10Ankomwar wae yao karmp naenmp nnapi yak nmpono. Yao ponankor kwapwekare ki tank mo i konmp te, kar-tokopea yaomwi mek pr mwanapono.

    11Ono yumwan nt fek nrr kk namp te, yumo wae kwatae nnk younkwe snapanynkp nmpon. Aeno arop wakmwaek korop naenmp te, yumwan Yiki Kor Spirit ntiayaomwi fek nrr kk naenmpon. Maomp krkre te onomp krkreran kmkrakwap nmpon. Ono te aprok knanke kare nampara, maomp su samp nanamp *pourou mo nampon. 12 Mao nmokurp sabol yaek sayakr wit yorokwaer narekpr nnko, ouwirao tri amwar poporokompr, nmokurp wit kare wit koupoukourkonap nap mek kkea pwarar, tri te ankr torokwar mo i konmp yaomwi mek yanknaenmpon. 2:23: Lu 2:39; Jo 1:45-46 3:2: Ais 40:3 3:8: Ap 26:20 3:9: Jo 8:33-40; Ro 4:11-12 * 3:11: Susamp nanamp: Arop tokwaeramp pukamp su fekamp paok aokoropea smpnmp tre kwatae te, maomp kwaporoktre konmp aropao sarp i konmpono. Jonomp nnk te Jisas te Kwar Tokwae nmpara, nmo takepourourp tre konmp aropamp yae ankore mek yak nampr snmpon. 3:11: Jo1:33; Ap 1:5

  • Matyu 3:13 5 Matyu 4:15Jisas Jonomp yaeknmp nt mek anmpmp karMak 1:9-11; Luk 3:21-22; Jon 1:32-34

    13 Aennko am ke fek tman Jisas apr Galili pwarar nt Jordan mek akwap. MaoJononmpok akwapea maomp yaeknmp nt mek anmp naeria. 14 Aennko maok,nopok Jono man taokarr srr, Nopok amo maok onan nt mek anmp papae. Amote mokopia ononampok korop napono? 15 T nopok Jisaso man srr, Fwapono. Amoono snampaok napo, Kwaro arop warko rkp naenmp nnk ponankor pwi yakano.Aernko maok, Jono wae Jisaso snmpaok. 16 Jisas wae nt mek anmpea koupour karforokor tar aokr krk fek fokopeyakr ymar mek nke nnko, ymar mek fkrmpakwap nnko, Kwaromp Yiki Kor Spirit ant yuri niamp arkarea kia Jisasomp pourouktank. 17 Aennko ymar meknmp arop kar niampao wumwiria srr, Tmte onomptrpono. Ono man warkr tokwaeria ono man nke namp te, kwapwe kare nmpono.

    4Satano Jisasn poupwekpimp kar

    1 Am ke fek tman Satano Jisasn poupwekpanoria, Yiki Kor Spiritao Jisasnwarmpea arop yakmo aprmek sakwap pwar. 2Aennko Jisas fr frmonmpyae te,yiawor fre-smpramp ymar ntia kumur yakria, mao mwae touwe tokwae. 3 Aennkoman poupwekp naenmp arop wae koropea srr, Amo Kwaromp trpao nap kwampte, m tankpnmp yumwim snapo, pan arkr nnko frae. 4Aennkomaok, nopokJisasoman srr, Kwaromp Buk fek te arakr snmpon, Fr tmaomwar te aropan yikiyak snk mono. Arop Kwaromp Kar smp nmpao maok, yiki yak smp konmpon.

    5 Aer snnko, Satano warko Jisasn warmp akwapea Kwaromp yiki kor tauntokwae Jerusalemmekamp lotu nap tokwae yumuntuknarekampwi fek pte yakr 6mansrr, Amo Kwaromp Trpao nap kwamp te, amo aprok far-krkapae. Kwaromp Bukfek arakr snmpon: Mao nrp ensel frkapan snnko, amwan yaewourria, maofwap amwan nrp yaek sampk aprok pap napo, amwan yumwirao pu kwae mekprkap mo, fwapono. 7 Nopok Jisaso man srr, Kwaromp Buk fek ankwap karsnmpon: Amo warp Kwar Tokwae Karan poupwekpi kwapono.

    8 T warko Satano Jisasn warmp pokea narek faonkwe tokwae fek yakria, aprfi tokwae ponankor ntia am mek yakpnmp ankank ponankor ynkria srr, 9 Amoonan kwarp torokompr me kor woukoupr lotu napo te, mm kpae kare ankankmte amwan snk nanampon. 10 Aer snnko, nopok Jisaso man srr, Satan, amonkwampok akwapae! Kwaromp Buk fek srr, Amo ankr warp Kwar Tokwae Karankrankan sarp loturia ankr maomp trean sarp treampor snmpon.

    11 Aernko maok, Satan wae Jisasn pwarar akwap nnko, ensel frkap koropeaJisasn yaewouriapon.

    Jisaso distrik Galili mek trer akwapmp karMak 1:14-15; Luk 4:14-15

    12 Am ke fek Jisaso wa nnko, Jonn kalabus mek fkap pap napr snapant, maodistrik Galili mek akwap. 13 Akwapea taun Nasaret mekia akwapeaka Kaperneam mekyak. Am Kaperneam te nt aokore fek apr Sebulun ntia Naptali fi yaknmp mwaek yaknmpon. 14Mao taknmp tewaemanAisaiawokwaek srinmpkarmntr pwi nmpon.Mao srr,15 Sebulun fi ntia Naptali fi mwaeknt aokore fek akwapnmp mwaeaok akwapeaJordan mek ankwap arop frkapandistrik Galili mek koumteourp arop 3:17: Mt 12:18; 17:5 4:1: Hi 2:18; 4:15 4:4: Lo 8:5 4:6: Sng 91:11-12 4:7: Lo 6:16 4:10:Lo 6:13 4:11: Hi 1:14

  • Matyu 4:16 6 Matyu 5:6krkp mek tankpria wae tokwae nke napono.16Am koumteourp arop frkapsumpwi mwanap krkp tokwae mek tankp napo,am frkapaonapok wae tokwae korop nmpon.

    17 Am ke feknmpia Jisas wae kar farkpria mao srr, Yumo kwatae nnk waepwarenke! Kwaro maomp firp taokeyaknmp te wae wonae fik korop nmpon.

    Jisaso arop yiaworaopwe rkpmp karMak 1:16-20; Luk 5:1-11

    18 Jisaso nt Galili aokore firi akwapr nke nnko maok, Saimon Pita ntia Andrumwear nt aokore mek umben srarr yak. Am arop yawor te takr ntkam ti ko amfek mani smp konepono. 19 Jisaso am arop yaworan srr, Yumo onomp wakmwaekkoropenke! Ono yumwan Kwaronmpok arop rkp korop nenep ynkp nae.20 Aernko maok, am arop yawor koupour kar umben fekamp tre pwarar Jisasompwakmwaek akwapepono.

    21 Takia akwapr ankwap ke fek nke nnko, Sebedimp trp Jems ntia maomp nnaeJon, t maomp naropwar Sebedi makia bot mek yakpr nrp umben me aompoprfwapokwapr yakp. Aenapo Jisaso am arop yaworan wumwi nnko, 22 am arop yawornrp bot ntia naropwar pwarar Jisasomp wakmwaek akwapepono.

    Jisas Kwaromp kar farkpria kpae kare aropamp pourou fwapo-kwapimp karMak 3:7-8; Luk 6:17-19

    23 Mao akwapea Galili mekamp kpae kare nmpouk mwaek yrakr koumteourparopan lotu nap mek kar ynkr farkp. Mao Kwaro nrp firp taokeyak naenmpKwapwe Kare Kar farkpria, arop frkapamp pouroukamp nkwakwe make touwefwapokwapr kkmpon. 24 Mao takr trenmp kar srarr tukupea apr Siriamek mwaekamp ponankor nmpouk. Aenapo maok, am mekamp kpae kare aropnkwakwe make touwe smpnap arop, t pourou mek touwe tokwae smp nap arop, tkwatae-aropao pourou mek noumpoukoup nmp, t arop aprok pk prkapr kourme woukoupa wae konap arop, t kour ponankor surumpwinmp arop frkap, amponankor Jisasomp wonae fik rkp korop napo, Jisaso am frkapan fwapokwaprkkmpono. 25Aennko kpae kare koumteourp arop Galili mekamp, t Dekapolis mekmwaekamp, t Jerusalem mekamp, Judia mek mwaekamp, Jordan ankwapmwaek fikmwaekamp, am frkap nke mwaria Jisasomp wakmwaek tukupapon.

    5Jisaso faonkwe wi feknmp farkpmp kar

    1 Jisaso am kpae kare koumteourp arop tman nkea ankwap faonkwe fek pok tanknnko, mao rkp yrak i konmp arop frkap maonmpok korop. 2 Aenapo, Jisasoam frkapan arakr sr,

    Kwaro ourour nnk naenmp kar3 Am arop frkap, Kwaromp nnkan mr mwanmp pwi moianr nnk napan te,

    Kwaro ourour nnk naenmpon. Mao te Kwaro nrp firp taokeyak naenmp mekyakp mwanapon.

    4 T arop frkap mnkr yakp napan te, Kwaro ourour nnk naenmpon. Amourour te ar: Mao fwap am frkapamp nnk kwapwe karer kk naenmpon.

    5Arop frkap nmokurp e anmpr snnkar yakp i konapan te, mao ourour nnknaenmpon. Am ourour te ar: Mao Am frkapan kpae kare ankank nnk nanamprsrinmp ti mwanapon.

    6Arop frkap Kwaromp nnkaok akwap nae kar kkiankria fr fnae kar nmp niamp,t ntan nkp nmp niamp nmpan te, Kwar ourour nnk naenmpon. Am ourour tear: Mao am frkapamp nnk mek pwir kk naermpon. 4:16: Ais 9:1-2 5:4: Y 7:17 5:5: Ef 4:2

  • Matyu 5:7 7 Matyu 5:217 T arop frkap arop ankwap frkapan aropomp napan te, Kwaro ourour nnk

    naenmpon. Am ourour te ar: Mao nopok am frkapan aropomp naermpon. 8 Arop frkap maomp nnk yiki kukarr yakp napan te, Kwaro ourour nnk

    naenmpon. Am ourour te ar: Am frkap fwap man nke mwanapon. 9 Arop frkap arop ankwapao yoporr yorowar napo, taki kwaponoria yonkwae

    porokwe pap napan te, Kwaro ourour nnk naenmpon. Am ourour te ar: Mao amfrkapan Yumo te onomp trpunor snaenmpon.

    10 Arop frkap yae-prk kare nnkaok tukup nap fek, aropao touwe kwatae snknapo te, Kwaro am frkapan ourour nnk naenmpon. Am ourour te ar: Am frkapte Kwaro nrp firp taokeyaknmp mek yakp mwanapon.

    11 Tte arop frkapao yumwan nke napo, yumo ononampaok napo, am fek yumwanwouroump kar srarr yumwan smp yampourour, nkwakwe make kwatae karkwekrr srar napo te, Kwaro yumwan ourour nnk naenmpon. 12Yumo fwapono,yonkwae krmpr warkrr yakp kip. Yumo nopok smp mwanap ankank tokwaete ymar mek tank nmpon. Yumwan am tak nap te, wokwaek profet fkreran mkrsmp yampourouiap tman napon.

    Jisasomp firp arop oukwe ntia wae niampr snmp karMak 9:50; Luk 14:34-35

    13 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumo onan ntr papnap arop frkap yumo teoukwerao napenmp niampon. Aeno tte oukwe nape konmp pwar nnko te, nomomokopiannko am oukwe warko nape naenmpon? Taknmp oukwe te warko napenaenmp pourou mo nmpara, arop frkapao aprok wakr-stenapo, arop am fekpumpur i konapono.

    14 Yumo te aprokamp wae niampon. Nmp narek faonkwe wi fek yak nmp te,am fekamp yaomwi wae te mek wouroumpeyak mo i konmpon. 15 T arop lampounkouroupea te, tap woukwap pap mo i konapon. Ankr narek kknar fek ptenapo, am nap mek yakpnap arop frkapan wae snk konmpon. 16 Tte taknmpyirpwaerao kor koumteourp aropnke nap fekwae kwapwennko, am frkapao yumokwapwe kare nnk nap nkea am frkap fwap ymar mek yaknmp yirp Naropwarompe narek sampok mwanapono.

    Kwaromp lo kar17T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumo te ono lo ntia profet fkreramp kar smp-

    snaeria k nampanmpwe kwapono. Ono te am tman tir pr mono. Ono korop nampte pwi kare pap nanampria korop nampono. 18 Ono yumwan kare kar snampon:Nnkrap mokopia ymar ntia apr pwar nmpon kor, lo kar ankwap knanke moyakmono. Ankr lo te taki yakr akwapea am kpae kare ankank loao snmp koropnaermpon. 19Aeno tte arop lo kar ankwapmwaek knanke wae sr konmpao, aropankwapan kor, take pourourp nnk fek ynk nmp te, maomp e te Kwaromp firp aropyakp nap mek te knanke kwarok nmpon. Aeno arop lo karwaokria, koumteourparopan kor Mntwaokenk ria farkp nmp te, maomp e te Kwaromp firp arop yakpnap mek tokwae kari yak nmpon. 20 Ono waeman yumwan snampon: YirpKwaromp karwaok nnk kwapwe, lo ynk i konap arop ntia Farisi fkreao i konapnnkan kmkr akwap mo nmp te, yumo Kwaromp firp mek yakp mwanap pouroumo karenono.

    Arop ankwapnt kar fwapokwap i konap kar21 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Am lo kar wokwaek yirp appeyaenp smpap te

    yumowaewawi napono. Am te arakr snmpon: Amo arop smp-wouroump kwapono. 5:7: Je 2:12-13 5:8: 1 Jo 3:2-3 5:10: 1 Pi 3:14 5:11: 1 Pi 4:14 5:12: Je 1:2 5:14: Jo 8:12 5:15: Mk 4:21 5:16: Jo 3:21; Ef 5:8-9; 1 Pi 2:12 5:17: Ro 3:13 5:18: Lu 21:33 5:19: Je 2:10 5:20: Mt 23:3; 2 Ti 3:5

  • Matyu 5:22 8 Matyu 5:36T arop ankwapao arop smp-wouroump nmp te, mao te ankr kot naenmpon. 22Aeno ono yumwan snampon: Arop nrp ankwapnpn yoporianmp te, mao te kotnaenmpon. T arop ankwap nrp ankwapnpn wouroump kar snmp arop te, maote Juda Kaunsil fkre ou mek kot naenmpon. T arop ankwap ankwapao pwarpaetokwae smp naenmp kar snmp te, Kwaro man yaomwi mek snaenmpon.

    23 Ae naenmpara, amo warp ofa lotu nap tokwae mek Kwarn snk naeria sakwapnapao, amo warp ankwapnp amo maninapan nnk tokwaenmp nnk nap kwamp te,24 amo ankr warp ofa alta wonae fik ptar, mannkr akwapea warp ankwapnpntamo aminap kar fwapokwapampo. Amo fwapokwapia pwarar maok, amo warkoakwapea warp ofa Kwarn snkampo.

    25Tte arop ankwapao amwan kot naeriannko te, yumooukoumwanmwaeaok akwapnep fek tman amo koupour mntr kar fwapokwapampo. Takria amwan am aropao koti konmp aropamp yaek pap nnko, kot i konmp aropao amwan plismanomp yaek papnnko, amwan plismano yae-souwe fkapea kalabus nap mek papantno. 26Ono amwankare snampon: Amo ankank ponankor mannkr nopok snk moia te, amo kalabus napte pwar akwap mono.

    Poumarop ankwapamp yupu nkea kkianki kwaponor snmp karMak 10:11-12; Luk 16:18

    27 T Jisaso ankwap kar srr, Ankwapamp yupurnt, poumaropnt kokoporikwaponor snmp te wae wawi napon. 28 Tte ono yumwan snampon: Aropankwapao yupu ankwapan yi fek sarp nkea, man kkiank nmp te, waeman maompnnk mek te wae mntr kokopor nmpon.

    29Takria te, warp yirao amwan kwatae nnk mek smp akwap nnko te, amo ankramyiwurukupea srampo. Yae-prk am taknmppourou ankwapmwaekmoyak nnko,amo fwap warp pourou ponankor yaomwi mek pk mo naenmpon. 30Tte amo warpyae-prk mwaek yae korannko, kwatae nnk mek pk prkap nap kwamp te, amoankr am yae kor karmp-tkapea srampo. Am pourou ankwapmwaek tk-srarea napomaok, fwap warp pourou ponankor yaomwi mek pk mo naenmpon.

    Arop yupu pwar kwaponor snmp kar31T Jisaso ankwap kar arakr sr, Wokwaek te arakr sr i konapono: Arop ankwap

    nrp yupu pwar naermp kwamp te, ankr am yupu pwar konap pepa kumwia mansnkea pwar naenmpon. 32Aenmpanmaok, ono yumwan snampon: Aropao nrpyupu arop ankwapnt kokopor mo nmpan kwaporok pwar nnko, akwap ankwap napmek tank nmp te, am arop tmao nnko, am yupu poumou nap mek tank naenmp lokwe-pwararea kokopor nmpon. T taknmp, arop ankwap poumaropao pwate nnkoyaknmp yupu smp nmp te, mao kor poumou nap mek tanknmp loan kwe-pwarareakokopor nmpon.

    Narekamp ankankrpr sri kwapono33 Jisaso ankwap kar arakr sr, T ankwap kar appeyaenp fkrerao smpap yumo

    wokwaek wawi nap te ar: Amo ankwap ankankan Kare kar narekamp ankankrp taknanampr snap kwamp te, kwekria pwar kwapono. Amo ankr Kwar Tokwae nkenmp fek am srinapaok taknmp karampo. 34Aean maok, ono yumwan snampon:Yumo Narekamp ankankrpr sri kwapono. Ankr mo karono. Yumo kar ankwap foue sria Ymar me sria, am fek fou e sri kwapono. Am te Kwaro am fek tank nmptmaono. 35 Yumo Mm apr sria, am fek fou e sri kwapono. Am te Kwaro tankriaam fek pu ptea tank nmp tmaono. T yumo Taun Jerusalem sria, am fek fou e srikwapono. Am Jerusalem te King Tokwaeramp taun nono. 36 T amo warp ype korsria am fek fou e sri kwapono. Am te amo me pwae ankwap wupwi pap, t ykre 5:21: Kis 20:13 5:22: Je 3:6; 1 Jo 3:15 5:24: Mk 11:25 5:27: Kis 20:14 5:31: Lo 24:1-4 5:33: Kis 20:7

  • Matyu 5:37 9 Matyu 6:2pap nanap pourou mono. 37 Aeno am take pourourp kar farkp nap te, Satano nnknmpon. Yumo ankr Yenor sr, t Monor snap te, wae tmaono.

    Yumwan napo te, nopoki kwaponor snmp karLuk 6:27-31

    38 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Wokwaek arop frkapao arakr srap yumo waewawiapon: Arop ankwapao warp yi porokwap koraokop nnko te, nopok kor amaropamp yi porokwap koraokopampo. T arop ankwapao warp yu kor porokwapkrkp napo te, nopok kor am aropamp yu kor porokwap krkpampo. 39 Aer srinapanmaok, oukoumwan te ono yumwan snampon: Arop yumwan kwatae sokoro napote, nopoki kwapono. Arop ankwap warp wapra kor fek porokwap nnko te, amo ankrsmp-arkarr ankwapmwaek wapra kor snkampo. 40 Tte arop ankwap amwankotriawarp siot smpnaeria nnko te, amowarp saketan korman snkampo. 41Tteami mekamp arop ankwapao amwan, nrp kpae smpea, mwae kup ankrankampkilomita fek akwapaeria krkre nnko te, amo ankrmntr akwapeamwae kup annkkilomita fek yrakampo. 42 Tte arop ankwap amwan Ankank spaer snnko te,amo ankr man snkampo. Tte arop ankwap Amwan nnkr nopok snk nanampanspaer snnko te, man monoria younkwe snk kwapono.

    Yopor aropan nouroup i konap kar43 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Wokwaek arop frkapao arakr srap te yumo

    wae wawi napon: Amo ankr warp nouroupn sarp warkrria warp yopor aropante kokwarokampo. 44 Aer sriapan maok, oukoumwan te ono yumwan snampon:Yumo ankr yirp yopor aropan kor nouroupria, yumo ankr am arop frkap yumwansmp yampourou nap Man yaewourampo ria Kwarn sr kipo. 45 Takria maok,yumo te yirp ymar mek yaknmp Naropwaromp trpu kare yakp mwanapon. Maote kwatae aropan kor yaewour, t kwapwe kare aropan kor yaewourria ymar yokwapnaenmpria narek pap nmpon. T yae-prk karenap aropan kor yaewour, t yae-prk monap aropan kor yaewourria warkam smp-krp konmpon. 46 Tte yumoarop yumwan nouroup napan sarp nouroup nap te, yumo am fek nopok apae smpmwanapon? Takis smpkonap arop frkapao kor *waeman tak i konapon. 47Tte yumoyirp ankwapyaenpn sarp Guder snap te, yumo apae ankank fek arop ankwapfrkapamp nnk kwapwe kmkr tukup napon? Kwarn mr monap arop frkapaokor waeman tak i konapono. 48 Yumo ankr ymar mek yaknmp yirp Naropwar yae-prk kare yak nmpnmp taknmp yumo kor yirp nnk mek yae-prk kare yakpkipo.

    6Arop ankwapan yaewour i konap nnk

    1T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumomr kipo: Yumo aropao Nrp kwapwe karennk nkeanpono ria, mao rik nke nap fek sarp arop yaewouri kwapono. Yumo takriate, yirp ymar mek yaknmp Naropwaromp yaekamp nopok smp mono.

    2 Tte amo ankank monmp aropan ankank snk naeria te, am Nmo ankank nnknamp korop nkeanpono ria karmkr srarr yraki kwapono. Am te kwekr i konaparopao lotu nap mek mwaek, t mwae kupuk mwaek takr paokop i konap niampono.Am frkap tak nap te arop frkapao nrp kwapwe kare nnk nkea nrp e sakap 5:37: Je 5:12 5:38: Kis 21:24 5:39: Lu 6:29; Jo 18:22-23; Ro 12:17-19 5:40: 1 Ko 6:7 5:43: Lo23:6 5:44: Lu 23:34; Ap 7:60; 1 Ko 4:12-13; 1 Pi 3:9 5:45: Ef 5:1 * 5:46: Takis smp konap aropr snmpte, Juda arop frkap Romfirampnnkaokria am fekmani smpr, t nrp arop firamp yaekamptakis smp napao maok, ankwapmwaek te nmoku mwanmpria smp konapono. Amfrkapan te Juda firao Kwatae nnkrp aropr sr i konapono. 5:48: Lu 6:36; 1 Pi 1:15-16 6:1: Mt 23:5

  • Matyu 6:3 10 Matyu 6:15mwanapria napon. Ono yumwan kare kar snampon: Taknap arop frkap te waemannopok kor smp nap tmaono. Kwaro man ankwap mnt tapokwap mono. 3 Tteamo ankank monap arop frkapan yaewour nae nap kwamp te, warp yae-mnkwanmwaekamp yae te yae-prk mwaekamp yaerao snk nmp te mr naeane. 4 Tak napomaok, warp aropompr tre nap snnkar mek yak naenmpon. Warp Naropwar teankank mek yak nmp nke konmpara, mao fwap nopok amwan snk naenmpon.

    Kwarn kar toropwap mwanap karLuk 11:2-4

    5 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumo Kwarn kar toropwap mwaria te kwekrarop frkapao i konapnmpi kwapono. Am frkap te aropao Nmwan nkeanponoria lotu nap mek, t arop koupoukour konap nap mek yakpr Kwarn kar toropwapmwar kar kkiank i konapono. Ono yumwan kare kar snampono: Am arop frkapoukoumwan waeman nopok smp napono. 6 Aeno amo warp Naropwar Kwarnkar toropwap naeria te, amo ankr warp nap aokore mek youmpea mnki kri pwateawarp Naropwar mek yaknmp man kar toropwapampo. Warp Naropwar te ankankmek yak nmp nkea mr nmpara, amwan fwap nopok snk naenmpon.

    7 Nnkr yumo kar toropwapria te kwaporok kpae kare kar mwar tokwaeri kwekrkwarn lotu i konap arop frkapao i konap niamp fek sri kwapono. Am frkap te Yinokpae kare kar snnko maok, Kwaro yinan fwap am ankank sp naenmpr nnkria nikonapono. 8Yumo te am frkapao i konap nnkaok tukup kwapono. Yumo oukoumwanKwarn sr mo nap fek, yumo monap kpae kare ankank te mao wae mri yak nmpon.

    9Yumo ankr arakr kar toropwap kip:Ymar mek yak konmp yinomp Naropwar e!Warp e te ankr yiki kare yakano.10 T warp firp taokeyaknap ke ankr koropano.Warp trenap arop ymar mekwarp nnkaok tukup napnmp taknmp,yino kor ponankor aprok mapekankr warp nnkaok tukup mwanmpono.11Amo yinan mm yae fekfr fr mwanmp pwi naenmp spampo.12Yino yinan aropao kwatae napo,maomp kwataenap nnk nk mo,pwar nmpnmp taknmp,amo kor yino amwan kwatae nnk nmp nk mo pwarampo. 13Amo yinan mokop nap nke naerianmpankank kwatae mek prakop kwapono.Amo yinan Satanomp kwataenmp ankank mekamprkpr fwapnae mwae prakopampo.

    14 Yumo wawenk! Yumo arop ankwap frkapao yumwan napo te, yumo amfrkapamp kwataenap nnk nkmo pwar kip. Yumo tak napomaok, yumo yirp ymarmek yaknmp Naropwarn kwatae nnki napan kor, mao am tir pria nk mo pwarnaenmpon. 15 Aeno tte yumo arop ankwap frkapao yumwan napo, maomp kwataennk nk mo pwar mo napo te, yirp Naropwaro kor yumo man kwatae nnk nap tirpria nk mo pwar mo naermpono.

    Kwarn sr mwanap ke fek fr wuri konap kar 6:2: Mt 25:37-40 6:4: Kl 3:23-24 6:5: Mt 23:5; Mk 11:25; Lu 18:10-14 6:8: Mt 6:32 6:12:Mt 18:21-22 6:13: Lu 22:40; Jo 17:15; 2 Te 3:3 6:15: Mk 11:25-26; Je 2:13

  • Matyu 6:16 11 Matyu 6:3016 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumo Kwarn fwapnae karia sr mwaria fr

    wuri nap kwamp te, kwekr aropao i konap niampia paokopi kwapono. Am frkap teNomwan arop frkapao Fr wuri naponr wuri nkea mranpono ria ntupia mepwae frkap moitea paokop i konapono. Ono yumwan kare kar snampon: Am taknaparop frkap te aropao waeman oukoumwan am aropamp e smpea narek sampok napo,nnkr Kwaro maomp e narek sampok mono. 17 Aeno yumo Kwarn sr mwaria frwuri nap kwamp te, yumo ankr warkrnmp aropamp yimetp niamp fek paokopkip. 18 Yumo tak napo maok, arop frkapao kor yumo fr wuri nap am wuri nke momwanapon. Yirp Naropwar mek yak nmpmao mwar fwap mr nmpara, ankank mekyak nmpan nkea nopok snk naenmpon.

    Ankank knki kwaponor snmp karLuk 11:34-36; 12:33-34; 16:13

    19T Jisaso ankwap kar srr, Yumomm aprok mapek yirp kwapwe kare ankankknkr kkr yakpi kwapono. Mm apr mek te srrao fnnko, t sorok woukouriaturupwi konmpono. T arop ankwap frkap nap far prmpea ankank oukun tikonapono. 20 Aeno yumo yumokurp ankank kwapwe knkr kk mwaria te, ymarmek maok knkr kk kipo. Ymar mek te srr ntia sorokao ankank fprnko,turupwi mo, t oukun aropao kor nap far prmpeaka, oukun ti mo, fwapono. 21 Amwarp kwapwe kare ankank yaknmp nmpouk te, warp nnkao kor am nmpouk yaknaenmpon.

    Arop pourou mek wae pouri yak naenmp karLuk 11:34-36

    22T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yi te pouroumekamp lam niampon. Tte warp yikwapwe kare nmp te, warp pourou ponankor wakor wae niampon. 23Aeno tte warpyi kwatae nmp te warp pourou ponankor krkp nmpon. Aenmpara, tte warppouroumek yaknmp lamkrkpnnko te, amkrkp akwapea tokwae kar naenmpon.

    Arop ankrankao mani trernt Kwaromp tre naenmp monor snmp karLuk 12:22-31

    24T Jisaso ankwap kar arakr sr, Arop ankrankampao annkaopwe arop tokwaer-amp tre naenmp mono. Mao am takria te, ankwap arop tokwaeran kokwarokria,ankwapan sarp warkr naermpon. T ankwapamp karwaokria ankwapan younkwesnk naeria nmpon. Yumo te Kwaromp yae ankore mek yakpr, maniamp yae ankoremek mntr yakp mwanap pourou mono.

    25 Aenmpara, ono yumwan sr rae: Yirp pourouan nnk tokwaeria Nomo frte apae fr mwareano, maokamp nt fr mwareano?r sri kwapono. T yirppourouk waempyam yirr mwanapan nnk tokwaeria Maokamp waempyam smpeayirrmwareano?r sri kwapono. Yirp yiki yakp nap tewaeman fran kmkr akwap,t yirp pourouao kor waempyaman kmkr akwap nmpon. 26Yumo antan nkenke.Mao te yopwar mek fr yoro moria, fr nap mek tir koupoukour mo i konapono. Aekonapan maok, yirp Naropwar ymar mek yak nmp mao tmao am antan fr nnkkonmpono. Aeno arop yumo te tokwae karara, Kwaro yumwan waeman mr nmpon. 27 T yumo mekamp te wa taknmp nnk tokwae fek fwap nmokurp yiki yaknaenmp ankwap ke krmpr pap naenmpon? Am te tak mwanap pourou mono.

    28 Yumo apaeritea waempyam ankankant nnk tokwae rap? Yumo yao fu mmiMokope pourourp yakp napr nkenke! Mao te trea waer waempyam wour moi konapon. 29 Aeno ono yumwan snampon: Wokwaek Solomono kpae kare moporkkmpan maok, maomp mopor te am yao fu kwapwe kare niamp take mono. 30 Yaofu oukoumwan yopwar mek yakeanmp te, oumpouran arop frkapao am frkapea 6:16: Ais 58:5-9 6:19: Je 5:1-6; 1 Ti 6:9-10 6:21: Lu 18:22; Kl 3:1-2 6:25: Fl 4:6; Hi 13:5; 1 Pi 5:7 6:26: Lu 12:6-7 6:29: 1 Kin 10:23

  • Matyu 6:31 12 Matyu 7:11yaomwi mek sr mwanapono. Am yao fu mwar wuriman, Kwaro mopor kwapwe papkonmpon. Aeno yumo koumteourp arop yirp mr te knanke kwarokono. Yumofwapia mrenke: Yumo yirp yirr i konap ankankmo nmpan kor, Kwaro fwap yumwantaokeyak naenmpon. 31 Yumo te nnk tokwaeria arakr sri kwapono, Nomo frapae fr mwareano, nt apae fr mwareano, waempyam yirr mwareano?r nnkikwapono. 32 Am te Kwarn mr monap arop frkapao yonkwae skrr kpae kareankankant takr oupourounk i konapono. Aeno yirp Naropwar ymar mek yak nmpte yumo ankr am kpae kare ankank fwap takr ti mwanapria mri yak nmpon.33 Aenmpan maok, Kwaro nrp firp taokeyak konmp ntia maomp yae-prk karennk te manmkr oupourounkia nke kipo. Yumo tak napo maok, nnkr mao fwapyumwan am kpae kare ankankan kor nnk nae-nmpon. 34 Aenmpara, yumooumpouran mank te nnk tokwae kwapono. Oumpouran mank te nnkr oumpourantmannnkmwanapono. Yumooukoumwanmmyae fekampyumonapok koropnmpnnk tokwae te mm yae fek sarp tmaono.

    7Arop ankwap frkapan yurukupi kwaponor snmp kar

    1 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumo te arop ankwapao kwatae nnk nmpanyurukupia man Mao te kwataenmp ria wouroumpr sri kwapono. Yumo takia napote, yumwan kor Kwaro yurukupia Kwataenap aropr snaeane. 2 Yumo mokopepourourp nnk fek arop ankwapan yurukupia yoporia napo te, Kwaro kor yumwan takepourourp fek yurukupia yopor naeane. Yumo aropanmokope pourourp nnk feki napte, ankr take pourourp nnk puri fek Kwaro yumwan yurukup naenmpon. 3 Amomokopia warp ankwapnpomp yi mekamp tri knanke nke napao maok, amokurpyi mek yaknmp yao krakre nk mo rape? 4 Amo mokopia fwap warp yi mek yaokrakre yak nnko, warp ankwapnpn srr, Ono warp yi mekamp tri smp-snaer snanapon? 5 Amo tak nap te, amo kwekr i konap aropono! Mannkr te amoankr warp yi mek yaknmp yao krakre tokwae smp-srampo. Takitea maok, amowakmwaek fwap nounkoup karia warp ankwapnpomp yimekamp tri knanke smp-snanapon.

    6 Yumo yiki kwapwenmp ankank te asan snk kwapono. T yumo yirp anani korkwapwe kouan snk kwapono. Takriamao amanani kor pumpuri fpkrpria tkakarryumwan yourounkweantno.

    Kwaro nomo snmp karan wawia yaewour naenmp nnkLuk 11:9-13

    7 T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumo ankank moria Kwarn kar snapo, maoyumwan ammonap ankank fwap snk nae-nmpon. Yumo ankr ankank smpmwaria,trer oupourounkria maok, yumo fwap nke mwanapon. Yumo ankr mnki fekpoporokwap napo, Kwaro yumwan mnki kk-pwar naenmpon. 8 Am te apaeriteanpe, kpae kare arop wa mokop Kwarn kar toropwap nap te, wae fwap ankankti konapon. Arop ankank smp naeria oupourounk nmp te, fwap am ankank nkekonmpon. Arop mnki fek poporokwap nnko te, Kwaro man mnki kk-pwar nae-nmpon.

    9 Tte arop ankwapamp trpao naropwarn Pan spaer snnko te, fwap yumwisnk naenmpnie? Mono. 10Tte trpao naropwarn srr, ntkam spaer snnkote, tkam-ti snk naenmp nie? Am tman kor mono! 11 Ae konapara, tte yumokwatae nnkrp arop frkap wuriman yirp trpan kwapwe kare ankank kwaporoksnk napara, am tman mr kipo: Yirp Naropwar ymar mek yak nmp te fwap mankar toropwapnap aropan kwapwe kare ankank nnk naenmpon. 6:33: Sng 37:4,25; Lu 18:29-30; Ro 14:17 7:1: Ro 2:1; Je 4:11-12 7:7: Mk 11:24; Jo 14:13-14 7:8: Je1:5; 1 Jo 5:14-15 7:11: Je 1:17

  • Matyu 7:12 13 Matyu 7:2912 Arop nmwan yaewouranpono ria nnk i konmp taknmp, yumo kuri arop

    ankwapan kor tak kipo. Mm te Kwaromp lo kar fi kor, t profet fkrerao sriap kar fitmaono.

    Yiki yakp mwanap mek youmpnmp mnki knanker snmp karLuk 13:22-24

    13 T Jisaso ankwap kar srr, Yumo te ankr knanke kwarok mnki praok tukupkipo. Aeno yaomwimek pkmwanapmwaek akwapnmpmwae kup te yinkae tokwaeno.Aennko kpae kare koumteourp arop am mwaek tukup napon. 14 Aeno yiki yakpmwanap mwaek akwapnmp mnki te knanke kwarokia mwae koukounkour napon.Aennko, ankkrank koumteourp aropao mwar am mwae kup oupourounkia nkekonapon.

    Nomo ankr kwekr profetn mr mwanmp karLuk 6:43-45; 13:24-27

    15T Jisaso ankwap kar arakr sr, Yumo te kwekr profetn mr kip. Am frkap tesipsip ypi yirria yumonapok korop napao maok, mek te yao pwae mekamp as kwataekare niampono. 16Aenapara, yumo fwap maonap nnkan nkea, mao te profet kare nimo nier yurukup mwanapon. Arop te fwap wain ki wirp paok ark fekamp knnkapmwanap nie? Ae te arop fwap kwantae ki kre apwar pwae fek tank nnko knnkapkonap nie? Am te mono. 17 T taknmp kwapwe kare yao te kwapwe kare ki tankkonmpon. T kwatae yao te ki kwatae tank konmpon. 18 Kwapwe kare yao te kwataeyao ki tank mo i konmpon. T kwatae yao te kwapwe kare yao ki tank mo i konmpon.19 Kpae kare yao kwapwe kare ki tank mo i konmp te, arop frkapao karr tokopeayaomwi mek yank i konapon. 20 Ae konapara, yumo te kwekr profet fkre maonmokunap nnk aran yumo fwap mr mwanapon.

    21 Yumo srr, Nrp Tokwae Kar, nrp Tokwae Kar!r sr i konap koumteourparop, Kwaro nrp firp taokeyaknmp mek te ponankor tukup mwanmpan mpwennk mwanape. Onomp Naropwar ymar mek yaknmp maomp nnkaok tukupnaparop frkapao mwar, Kwaro nrp firp taokeyaknmp mek tukup yakp mwanapon. 22 Nnkr am Kwaro aropan yurukupnmp yae fek kpae kare arop onan srr,Tokwae Kar, Tokwae Kar, yino warp e fek profet tre nmpon. T warp e fek yinokwatae arop yrper krpmpon. T warp e fek yino kpae kare krkre tokwaeyororoimpon. 23 Aer snapo, ono am ke fek am frkapan rik arakr snanampon:Ono yumwan knankemrmo nampon. Yumo te kwatae nnk i konap aropono. Onompwonae fik te yakpi kwapono.

    Nap ti konap annkaopwe nnkan snmp karLuk 6:47-49

    24T Jisas warko ankwap kar srr, Arop ono snamp kar m wawia mntwaok nmpte, arop ankwap nnk kwapwerpao nap tiria oumpwar fi mek yumwi pria famppwate nnko, nap krkre yak nmp niampon. 25 Aennko warkam kria ntenktokwae korop, t krkre kor ouwi koropria am nap pannkr nnko, am nap tukurmo, fwap yak konmpon. Am te apae riteanpe, am oumpwar waeman kwar mek yaknnko, yumwi fmpri tenapo, waeman am fek krkre yak nmpon. 26Aeno arop onofarkpnamp kar mm wawia mntwaok mo nmp te, pprp arop ankwapao ntwoupwimek oupmek nap oumpwar yoroia tinmp niampon. 27Takiannko te, warkamkia ntenk korop nnko, krkre kor ouwi koropria amnap pannkr nnko te, amnaptukur pk naermpon. Waeman kare kar tukur pkia kwatae akwap naenmpon.

    28 Jisas am kar farkp pwarnko, kpae kare koumteourp arop frkap wawiakokorokoria nnk tokwae. 29 Am te apae riteanpe, lo kar ynkr farkp konap arop 7:12: Lu 6:31; Ro 13:8-10 7:14: Jo 10:9; Ap 14:22 7:15: Ap 20:29; 2 Pi 2:1 7:16: Je 3:12 7:19:Jo 15:6 7:21: Lu 6:46; Je 1:22,25 7:23: 2 Ti 2:19

  • Matyu 8:1 14 Matyu 8:15frkapao farkp konap niamp mono, ankr mr tokwaerp aropamp kar krkreniamp fek am frkapan ynkr farkp nmpono.

    8Jisas lepra touwerp arop fwapi papmp kar

    1 Jisas wae am kar farkpr yaknmp am faonkwek pwarar pknko, kpae karekoumteourp aropmaompwakmwaek tukup. 2Aenapo, oukoumwan arop ankrankamplepra touwe kwataerpao * koropea Jisasn nkea kwarp torokomprme korwoukoupriasrr, Tokwae Kar, amo fwap tak naeria nap kwamp te, onan fwapi papae. 3 Aernkomaok, Jisaso maonmpok nrkarr maomp pourouk yae papria srr, Onomp nnk teamo oukoumwan fwapi yak nanapono. Aernko maok, ankr am ke fek tman maomppouroukamp lepra touwe wae moyak nnko, am aropamp pourou wae kwapwe kare.4 Aennko Jisas man srr, Amo te mm ankank warp pourouk korop nmp mte,arop ankwapan sri kwapono. Amo akwapea warp pourou prisn ynkpria Mosesowokwaek srimpnmp taknmp Kwarn ofa snkampo. Aenapo maok, arop frkapwarp touwe wae fwapnmp mr mwanapon.

    Jisas ami fkreamp Keptenomp tre arop fwapi papmp karLuk 7:1-10

    5 Jisas wae Kaperneam mek akwap nnko maok, Rom mekamp arop 100 soldiapoukwapnmp koropea Jisasn nmwan aropomp naenmp kar fek arakr turunk,6 Tokwae Kar e! Onomp tre konmp arop mao touwe smpea nap mek amp nmpono.Maomp kour te sumpwi yak nnko, am kour touweant arokwap nmpon. 7 Aernkomaok Jisasoman srr, Ono akwapeaman fwapi pap nanampono. 8-9T nopok keptenoJisasn srr, Tokwae Kar e, ono apae kwapwe kare aropao nanko, onomp nap mekakwap nanapanpe? Amo prk kar fek sarp snapo, onomp tre arop warko fwapano.Ono kuri ankwap poukeyakp konap arop frkapamp yae ankore mek yak nampono.Aenampan maok, ono kuri soldia ankwap fkre onomp yae ankore mek yakp napon.Aenapo, ono ankwapan srr, Amo koropae ranko te, mao korop konmpon. Tono onomp tre konmp aropan srr, Amo arakr treaer snanko te, mao takrtre konmpon. 10 Jisas am aropamp kar wawia nnk tokwaeria maomp wakmwaektukupnap arop frkapan srr, Ono yumwan kare kar snampon: Ono Israel fimekamparop ankwap make pourourp mr nap te nke moi nampono.

    11 Ono yumwan snampon: Kpae kare ankwap firp arop ymar aoknmpmwaeknmp, t ymar porokornmp mwaeknmp korop nap, am frkap te fwapAbraham, Aisak, Jekop,mntr Kwaro nrp firp taokeyak nmpmek fr frmwanapon. 12 Aeno koumteourp arop Kwaro maompor nrp firp taokeyak naenmp nnapinmpan maok, am frkap am mek tukup mo napo, Kwaro am frkapan panek krkpmek tir krp nnko, tukupea yakpria touweant apnki tkir you kor kkmpia waemwanapon.

    13 Aeria Jisas keptenn srr, Amo akwapae! Onomp nnk te am ankank amo onanmr napnmp taknmp korop naenmpon.

    Aernko maok am ke fek tman keptenomp tre arop warko touwe fwapimpon.Jisaso Pitamp yupuamp ntupwarn fwapi papmp karMak 1:29-34; Luk 4:38-41

    14 Takia pwarar, Jisas Pitamp nap mek akwapea nke nnko maok, Pitamp yupuampntupwar touwe smpea nap mek ampi yak. 15Aennko, Jisas maomp yaek toupoukour 7:29: Lu 4:32; Jo 7:46 * 8:2: Lepra touwerp aropr snmp te, Juda fi te lepra touwe smpnmp aropante Kwaro nke nmp fek oum nmponoria panek far-pwate napo, yak konmpono. Aeno am arop yiki kukur nmpkwamp te, nrp pourou sakwapea pris fkrean ynkpea maok, fwap aropamp wonae fik korop konmpono. JudaTre konap Nnk Buk 2 fekamp kware 68 fek nkeae. 8:4: Wkp 14:1-4; Mk 7:36 8:10: Mt15:28 8:11: Lu 13:28-29 8:12: Mt 25:30

  • Matyu 8:16 15 Matyu 8:32nnko, am touwe waeman worokor akwap. Aennko, mao frmpea Jisasompor fryankapmp.

    Jisas kpae kare koumteourp aropan fwapokwapr kkmp kar16 Takia pwarnko, kumur mek kpae kare koumteourp arop pourouk kwatae-arop

    woukouri yakpnmp arop rkpea, Jisaso-nmpok korop. Aenapo, mao snnko, amkwatae-arop fkre wae arop pouroukamp worop akwaprnk. T kpae kare touwenaparopan kor wae fwapokwapr kk pwar. 17 Am tak nmp te, wokwaek Kwaro profetAisaian nnk snk nnko, srimp kar niampmntr pwi nmpon. Mao arakr sr: Maonmoku nomp pouroukamp touwe ponankor te nmokurp pourouk kkea ti-akwaptenmpon.

    Arop Jisasomp wakmwaek tukup mwaria napan snmp karLuk 9:57-62

    18 Jisas nke nnko, kpae kare koumteourp arop frkap korop man krapo, Jisasnmoku rkp yrak i konmp arop frkapan srr, Nomo bot mek kounkouria ntaokore tpampr nkwamwaek fi mwaek tukup mwaro. 19 Aeria tukup mwaria napomaok, lo ynkr farkp konmp arop ankrankamp koropea Jisasn srr, Tisa, amoapae nmpouk akwap nap te, ono fwap amont akwap nanampon.

    20Aernko Jisas nopok man srr, Mwaep te nmp mek yak nmpono. T ant fkrete wokwae nmokurp taok mek yak nmpon. Aeno Aropamp Trp te mao ype kornorokor naenmp nap te yak mo kareno. 21 Aernko tte mao rkp yrak ikonmp arop ankrankamp Jisasn srr, Tokwae Kar e, onomp naropwar ypkryakea sumpwi nnko maok, ptea korop nanamp te fwap nie? 22 Tte Jisaso nopokman srr, Wampweno, sumpwi arop fkre nmokurp arop ykre smp-farkrmwanapono. Amo te onomp wakmwaek koropae.

    Jisas srnko ouwi tokwae pwararmp karMak 4:35-41; Luk 8:22-25

    23 Jisas wae bot mek korokwap nnko, maomp rkp yrak i konmp arop frkapaokor nnki kounkouria nt pirkarr tukup napo, 24 ouwi tokwae koropria nt surukupawaeria bot mek kwamp pk naeria wae nnko, Jisas te ampi yak. 25 Aennko, amarop frkap tukupea Jisasn kmnkia srr, Tokwae Kar e! Amo yinan yaewourae!Nomo ponankor nt mek pk mwanmp pourouiane! 26 Aerapo maok, nopok Jisas amfrkapan srr, Yumo apaer app rape? Yumo te fwapia mr mo napono! Aersria pwarar, frmpr ouwi ntia nt surukupan yopor nnko, ouwi ntia nt ounk waemoyak. 27 Aennko am mao rkp yrak i konmp arop frkap am tman nkea,nnk tokwaeria srarr, Mmte mokope pourourp aropono? Ouwi ntia nt maompkar wa nmp tene!

    Jisas arop annkaopweamp pouroukamp kwatae-arop yrper krpmp karMak 5:1-20; Luk 8:26-39

    28 Jisas wae akwapea nt aokore nkwamwaek fi mwaek Gadara fiamp apr mek.Aennko maok, kwatae-arop noumpoukoup yaknmp arop annkaopwe koropeaJisasn mwaeaok kkp. Am arop yawor te arop kk nap fek mwaek yakria yopora waenepara, aropao kor appria am arop yawor yaknep mwaek te paokop mo i konapono.29 Am arop yawor Jisasn tkn srr, Kwaromp Trp e! Amo yinan apae nae nape?Kot nanap ke oukoumwan sk nmp te, amomapek koropea yinan touwe sp nae nape? 30 Aenepo am fek ankwap kou kpae kare panek tae morok fprr yakp. 31 Aenapoam kwatae-arop fkre tmao nmwan aropomp naenmp kar fek Jisasn tkn srr,Amo yinan yrpe nae nap kwamp te, kou kpae kare ar yakp nap maomp pouroumek tir krpae. 32 Aerapo maok, Jisaso am kwatae-arop frkapan srr, Yumo ammek tukupenke! Aernko, am kwatae-arop fkre am arop annkaopwean pwarar 8:20: 2 Ko 8:9 8:26: Sng 89:9; Mt 14:31 8:29: Lu 4:34,41; Kl 2:15

  • Matyu 8:33 16 Matyu 9:13kouamp pourou mek tukup. Aenapo am kou kpae kare te am kwatae-arop woukouriafoporakornka waeria, nt aokore yaknmp furuk pkrnkia nt aokore mek nt fpriaam mek surumpwi.

    33 Aenapo am kou wun i konap arop fkre ek prkmpea taun mek tukupeaam kou surumpwimp kar farkp. Aeria am kwatae-arop noumpoukoupnmp aropyaworan Jisaso yaewourimp kar tman kor farkp. 34 Aenapo, am mekamp kpae karekoumteourp arop koropea Jisasn kkp. Am frkap man nkea app tokwaeriaka karkrkre fek srr, Yinomp apr mek mamek te pwarar ankwapmwaek akwapae riawaeapon.

    9Jisaso pu kor yae kor yoronkwae tankmp arop fwapi papmp kar

    1 Jisas bot ankwap mek korokwapr nt aokore nkwamwaek fi mwaek arkarrnmoku yak konmp taun Kaperneam mek akwap. 2 Aennko arop frkapao pu koryae kor yoronkwae tanknmp arop sunkwiar mek papea sankorop. Aenapo, Jisas amfrkapamp mran nkea am pu yae yoronkwae tanknmp aropan srr, Trp e!Fwapon, amo warkrampo. Ono warp kwatae nnk wae tir pri pwar nampono.

    3 Aernko maok, lo ynkr farkp konap arop frkapao wawia, nmokurp nnkmek mwar arakr nnk, Mm arop mte Kwarn wouroump snmpwae!

    4 Aer nnkapo maok, Jisas am arop frkapamp nnk mek wae mria srr, Yumoapaeritea yirp nnkmek kwatae nnk smp rape? 5-6Onompnnk te AropampTrp temm apr mekamp aropamp kwatae nnk tir pr naenmp krkrerao yak nmpanYumomrenk ria nampon. Ono Warp kwatae nnk tir pr nampr snanko, yumokar karean snampr mr mono. Aeno tte ono Amo frmpea akwapaer snanko,yumo mao nnko nkeaka Karenor sr mwanapon. Aer sria maok, am pu yaeyoronkwae tanknmp aropan srr, Amo frmpr amo am fek yunkup ampinapankank smpea amokurp napmek akwapae. 7Aernkomaok, amaropwae frmprnmokurp nap mek akwap. 8 Aennko maok, koumteourp arop frkap am tmannkea app trnk. Aeria maok, am frkap Kwaromp e sakapria maomp krkre fekarop frkap takr tre napan, Aesior sriapon.

    Jisaso Matyun wumwiria warmpmp karMak 2:13-17; Luk 5:27-32

    9 Jisas takia pwarar akwapea nke nnko maok, arop ankwap takis smp konap napmek tank. Maomp e te Matyu. Aennko, Jisas man srr, Ononampaok koropae. Aersnnko, mao wae frmpr Jisasomp wakmwaek akwap.

    10 Jisas akwapea Matyump nap mek tankr fnnko maok, takis smp konap aropfkre ntia aropao Kwatae nnkrp aropr sr i konap fkre mntr tankpr fpr.Maomp rkp yrak i konmp arop frkapao kor nnki tankp. 11 Aenapo, Farisifkre tman nkea Jisas rkp yrak i konmp arop frkapan srr, Yirp tisa teapaeritea takis smp konap arop ntia kwatae nnkrp aropnt tankr fnmpon?

    12 Jisas am kar wawia am frkapan nopok kar pwarokwapr srr, Arop frkaptouwe fwapnap apaeritea doktanmpok tukup mwanapon? Touwenap arop frkapaosarp doktanmpok tukup konapon. 13 Yumo tukupea Kwaromp Buk fek yaknmp karnkeamr smpenke: Ono te ofa spnapanwarkrmono. Arop aropompanonowarkrnampon. Ono k namp te, nmo yae-prk kare nnkrpao nampr nnknap aropan terkpmono. Arop, nmo kwatae nnkrpao nampr nnknap arop frkapanwumwiarkp naeria k nampon. 9:2: Mk 2:3-5; Lu 5:18-20 9:5-6: Jo 5:8; 17:2 9:11: Lu 15:2; 19:7 9:13: Mt 12:7; 1 Ti 1:15

  • Matyu 9:14 17 Matyu 9:28-29Jisas fr wuri konapan snmp karMak 2:18-22; Luk 5:33-39

    14 Am ke fek tman Jon rkp yrak i konmp arop frkap koropea Jisasn srr,Apaeritea yino ntia Farisi fkre ar Kwarn kar toropwapmwaria frwuri nnko, warprkp yrak i konap arop fkre fr wuri mo napono?

    15 Aerapo maok, Jisaso nopok am frkapan kar pwarokwapr srr, Tte yupuwourkam smpnmp arop oukoumwan nrp nouroup arop frkapnt yak nmp fekte mokopia yonkwae touwe mwanapanp? Nnkr wakmwaek am yupurp aropansmp tukup tenapo, nrp nouroup aropnt yak mo nnko maok, am ke fek tman amfrkapao fr wuri mwanapon.

    16 Arop ankwap waempyam fkre wourkam smpea pi fek papr * aomp mo ikonmpon. Tte mao tak nnko te, am waempyam me fek papr aompinmp tmaonnrp nnko, ankr porok waempyam pi am pearkr tokwae naermpon. 17T aropankwap wain nt wourkam smpeameme ypi fekamp botol pi mek kr mo i konapon.Tte tak napo te, meme ypi fpkrp nnko, wain aprok kwarkr nnko, am memeypiao kor kwatae akwap naenmpon. Aeno ankr wain nt wourkam te ankr memeypi wourkam fekamp botol mek kria napo, annkaopwe nnkr fwap yak konepon.

    Jairusomp yupu-trp ntia touwenmp yupuamp karMak 5:21-43; Luk 8:40-56

    18 Jisas oukoumwan am kar farkpr yak nnko, lotu nap taokeyaknmp aropankwapkoropea Jisasompwonaefik kwarp torokompria srr, Onompyupu-trpwaeoukoumwan sumpwi nmpono. Aenmpan amo koropea maomp pourouk warp yaepap napo, mao warko frmpea yiki yakano. 19 Aernko maok, Jisas frmpr maompwakmwaek akwap nnko, mao rkp yrak i konmp arop frkapao kor mntrtukup.

    20 Aenapo maok, yupu ankrankamp yaknmp, mao te kpae kare por e-furuk pkriaankr taki yak nmp te akwapea ntr-smpramp yopwar. Aenmpao am yupu koropeaJisasomp wonae fik younkwe mwaek yakria maomp waempyam fu fek smp. 21Maote, nmo maomp waempyam fek yae pap nanko te, ono e-furuk pk namp wae fwap naenamponria nnkia yae pap. 22Aenmpanmaok, Jisaswae smp-arkarrmannkea srr,Trp e, amooukoumwan te yonkwae kakre fek akwapampo. Amokurpmrao amwanwae fwapi pap nmpon. Aernko maok, am ke fek tman am yupu wae fwap.

    23 Takia pwarar, Jisas wae akwapea lotu taokeyaknmp aropamp nap mekria nkennkomaok, arop poum-kemekwur fokopr youenkawae. 24Aenapo Jisas am frkapansrr, Yumo senke! Yupu-trp te sumpwi mono, prk amp nmpono. Aernkomaok, tte am frkapao, waeman sumpwi yak nmp teria amomornk. 25Aenapo, amfrkapan ek tir krp pwarar, Jisas mwar nap mek youmpea am yupu-trp ykretman yaek smpnnko, maowae frmp. 26Am takiannko, am kar te am aprmekampkpae kare nmpouk mwaek srarr paokopiapon.

    Jisaso yi nnerp arop annkaopwe ntia top kour aompi yaknmp arop fwapokwapimp kar27 Jisas wae takia am nmp pwarar akwap. Aennko maok, yi nnerp arop

    annkaopwe maomp wakmwaek akwapr arakr wumwi, Devitomp ou fekamp arop e!Amo yinan aropompae!

    28-29 Aerepo maok, Jisas wae nap mek akwap nnko, am yi nnerp arop yawormaonmpok korop. Aenepo, Jisaso am arop yaworan srr, Ae te yumo fwap onoyumwan fwapi pap nanamp am wae mr nep nie? Tte am arop yaworao nopok srr, 9:14: Lu 18:11-12 9:15: Jo 3:29 * 9:16: pi ankankr snmp te, Mosesomp loaok sarp tukup napansnmpon. Wourkam ankankr snmp te, oukoumwan Jisaso farkpnmp nnkan snmpon. 9:17:1 Ko 10:21; 2 Ko 6:16 9:20: Mt 14:36; Mk 5:25; Lu 8:43 9:22: Mk 10:52; Lu 17:19 9:24: Jo 11:11 9:27: Mt 1:1

  • Matyu 9:30 18 Matyu 10:8Tokwae Kar e, yeno. Yino wae mr nempon. Aerepo, Jisas wae am arop yaworampyi mek yae papria srr, Yumo onan mr nepon. Am tak nep tmao yumo warkofwap nepon. 30 Aernko am arop yaworamp yi wae frkr. Aennko Jisas am aropyaworan kar krkre arakr sr, Yumo mr kar kipo. Takria yumo arop ankwapanfarkp nepo, wawia mrantno. 31 Aer srimpan maok, am arop yawor ek akwaprJisas fwapr kknmp kar am farkp nepo, am fekamp kpae kare nmpoukmwaekamparop wawiapono.

    32Mannkr am arop yawor wae akwap neria nepo, arop ankwap frkapao kwatae-aropao top kor aompi papnmp arop Jisaso-nmpok warmp korop. 33 Aenapo, Jisasam kwatae-arop yrpea krp nnko, am top kor aompi yaknmp arop wae fwapkar sr. Aennko koumteourp arop nnk tokwaeria srr, Wokwaek te mmakepourourp ankank Israel fi mek koropmoimpon. 34Aerapomaok, Farisi fkre srr,Mao te kwatae-arop taokeyak-nmp aropamp krkre fek kwatae-arop yrper krpkonmpon.

    Jisaso koumteourp aropan aropompr srimp kar35 Jisaso kpae kare taun t nmp knanke-trp ammekmwaek yrakr koumteourp

    aropan maomp lotu nap mek kar ynkr farkpmpono. Mao te Kwaro nrp firptaokeyak naenmp Kwapwe Kare Kar farkpria kpae kare aropamp pouroukampnkwakwemake touwe fwapokwapr kkmpon. 36Mao kpae kare koumteourp aropannkea yonkwae touwe tokwae. Am te apae riteanpe am arop frkapamp nnk teprpia kwatae kare yakp napon. Am frkap te sipsipao taokeyak naenmp arop monnko, nmokumwar yakp nap niampi yakp napono. 37Aenapomaok, Jisas nmokurkp yrak i konmparop frkapanwounp kar srr, Fr te yopwarmek kpae karenounoumouri nmpan maok, am mek tre nae-nmp kpae kare tre arop mo nmpon. 38Aenmpara yumo ankr am yopwar naropwarn kar toropwap napo, mao tre aropsmp-krp nnko, akwapea maomp fr tir koupoukour nae-nmpon.

    10ntr-smpramp arop aposel yakpnmp kar

    1 Jisas nrp rkp yrak i konmp ntr-smpramp arop fkreran koropenkriarkp tankr am frkapao touwenap arop fwapokwapr kkria arop pouroukampkwatae-arop yrper krp mwanap krkre nnkmpon.

    2 Am ntr-smpramp aposel * fkreramp e te ar: Ankwap te Saimon, maompankwap e te Pita, maomp nnae te Andru. Ankwap te Jems Sebedimp trp ntia maompnnae Jon. 3 Ankwap te Filip, ankwap te Bartolomyu, t ankwap te Tomas, ankwap tewokwaek takis smpmpMatyu, ankwap te Alfiusomp namorp Jems, ankwap te Tadius.4Ankwap te Saimon Selot, ankwap te Jisasn outri naenmp arop Judas Iskariot.

    Jisaso nrp ntr-smpramp aposel fkreran tre nnkea tir krpmp karMak 6:7-13; Luk 9:1-6

    5 Jisaso am ntr-smpramp arop frkap tir krp naeria am frkapan kar arakrsr, Yumo te ankwap fi aropaonapok tukup kwapono. T yumo Samaria mekampnmp-nmp tukup kwapono. 6 Yumo te ankr Israel fi mekamp sipsip wae moyakpnap niamp nmpara, am mek tukup kipo. 7 Yumo tukupea kar arakr farkp kip:Kwaro ymar mekamp nrp firp taokeyak naenmp te wae wonae fik korop nmpon!8 Yumo tukupea touwenap arop fwapokwapr kkr, sumpwinap arop kkmnkrkkr, lepra touwe smpnap arop fwapokwapr kkria, kwatae-arop arop pourouk 9:28-29: Mt 8:13; 15:28 9:33: Mt 12:22 9:34: Mt 12:24; Mk 3:22 9:36: Mt 14:14; Mk 6:34 9:37:Lu 10:2; Jo 4:35 10:1: Mk 6:7; Lu 9:1 * 10:2: Aposelr snmp kar fi te Arop ankwapao smp-krpnmp aroptmaono. Am fkre te Jisaso man nrp kar arop ankwap frkapaonapok farkpenkria tir krp nnko, tukupeafarkp napono. Jisas rkp yraknmp arop frkapan, t Pol ntia Barnabasn kor Aposelr snapon. (Aposel14:14 fek nkeae.) 10:6: Jer 50:6; Mt 15:24

  • Matyu 10:9 19 Matyu 10:25woukouri yakpnap yrper krp kipo. Ankank yumo smp nap te kwaporok smpnapara, yumo kor am ankank kwaporok nnk kipo.

    9 Nnkr yumo tukupria te, yirp yam knanke mek golrp mani, silva, t manikaparp, mm ankank kkria tukup kwapono. 10 Nnkr yumo paokop nap te yumoyam, waempyam ankwap, t su, mear yaopwae ar te ti-samp kwapono. Arop trenmp te fwap am tre nmp fek tapek nopok ankank smp naenmpon. 11 Tteyumo ankwap taun mek, t nmpouk tukupria te, yumo ankr fwapia nkea mr kip.Am nmpoukamp arop kwapwe kare yae-prk arop yak nnko te, yumo ankr mntrsarp yakpia nnkrwakmwaek amnmppwarar tukup kip. 12Tte yumo ankwap napmek tukup nap kwamp te, yumo am napmekamp koumteourp aropan ankr arakr srkipo: Kwaromp yonkwae porokwe yumont yakano. 13 Aer snapo, am nap mekampkoumteourp arop yumwan warkrria rkp napo te, yumo snap kar kwapwe fwapam frkapan yaewour naenmpon. Aeno tte mao yumwan warkrria rkp monapo te, yumo snap kar kwapwe warko yumwan mwar yaewour naenmpon. 14 Ttearop ankwap yumwan warkrria rkpea yirp kar wa mo napo te, yumo ankr amnmprp, am nap mek te ankr fori pwararea warko tukup kwapono. 15Ono yumwankare kar snampon: Nnkrap Kwaro koumteourp aropan kot naenmp fek, SodomntiaGomora mek snkmp touwe kwatae km-pwarar yoporop touwe tokwae am nmpaosmp mwanapon.

    Nkwakwe make touwe korop naenmpr snmp karMak 13:9-13; Luk 21:12-17

    16 Yumo wawenk! Ono yumwan yao pwae mekamp as niamp ou mek sipsip niamptir krp nampono. Aenampara, yumo ankr tkamao i konmpnmp yonkwae kourfek tre kipo. Yumo ankr ant yuri i konmp nnkaokria yumo snnkar porokwe fekyakp kipo. 17 Yumo arop frkapan fwapia mr kipo. Yumwan nrp kaunsilo nkenmp fek rkp tukup kot mwarea napon. T yumwan lotu nap mek ti fkeyakpryumwan fupuk mwarea napon. 18 Yumo ononampaok napara, yumwan Gavman ntiaking fkreaonapok rkpea tukup mwarea napon. Aenapo, yumo am frkapan karfarkpria ankwap fi aropan kor farkp mwanapon. 19Yumwan rkp tukupea kotnapo te, appi kwapono. Yumo takria, Yino am frkapan te apaer sr mwareanornnk mwanape. T Yino yinan turunk napo te, apae kar nopok sr mwareanor nnkmwanape. Yumwan am ke fek tman yumo kar farkp mwanap kar Kwaro yirpnnk mek pap naenmpono. 20 Apae yumoku am kar farkp mwanapanpe, yirpNaropwaromp Yiki Kor Spiritao yirp top kornt puiyakria am kar farkp naenmpon.

    21Arop frkap nrp ankwapyaenpn kot nnko, tir wour mwarea napon. Narop-waro nrp trpan tak nnko, t trpuao kuri nrp ntupwar naropwarn yoporriatir wour mwarea napono. 22 Waeman kpae kare arop yumwan kokwarok mwareanapon. Am te apae riteanpe, yumo waeman onomp firp yakp napant napon. Aenoarop ankr mr krkre fek yakr akwapea pwarnmp yae fek nnko te, Kwaro manfwap warko warmp naenmpon. 23 Tte yumwan ankwap taun mekamp yrpenapo te, yumo ankr prkmpea ankwap taun mek tukup kipo. Ono yumwan karekar snampono: Yumo oukoumwan Israel firamp taun mekamp tre pwar mo napo,Aropamp Trp waeman k naeria nmpon.

    24Skul trp te nrp tisan kmkr akwapmono. Tte tre konmp aropao kor nrparop tokwaeran kmkarr nareki yak mono. 25 Skul trp akwapea maomp tisayaknmp niampnmp te wae fwap pwi nmpono. Tte tre konmp aropao kor akwapeanrp arop tokwae yaknmp niampnmp te wae fwap pwi nmpono. Am arop frkapao 10:10: 1 Ko 9:14; 1 Ti 5:18 10:14: Ap 13:51; 18:6 10:15: Stt 19:14-28; Ju 1:7 10:16: Jo 10:12; Ap20:29 10:18: Ap 25:23 10:20: Jo 14:26 10:22: Mt 24:9,13; Jo 15:18-21 10:24: Jo 13:16

  • Matyu 10:26 20 Matyu 10:41nap naropwarn e tokopr Belsebulr snapara, mm nap mek nnki yakpnap aropfrkapan kor kwatae e takr tokopr kk mwanapon.

    Arop ankr Kwarn sarp app naenmp karLuk 12:1-9

    26Warko Jisas ankwap kar arakr sr, Aropao yumwan kwatae pap mwaria napo te,yumo appi kwapono. Kpae kare ankank mek oupouroup yak nmp te, nnkrap rikkorop naermpon. T kpae kare kar mek yak nmp te, nnkr arop ponankor fwapmr mwanapon. 27Ono kar yumwan kumuruk farkp namp te, yumo ankr wae fekfarkp kipo. T kar yumo snnkar woupwi fek wa nap te, yumo ankr koupoukarrtankp konapmwaek fokopeyakr, am kar farkp kipo. 28Yumo te arop pourouan sarptir wouria yirp waempn te kwatae papmomwanap arop tman appi kwapono. Ttemono. Yumo ankr arop pourou ntia waemp yaomwimek smp-snaenmp Kwar tmansarp app kipo.

    29 Arop ant knanke annkaopwe mani knanke 2 toea fek smp konapono. Aenotte yirp Naropwar monoriannko te, am ant knanke te ankwap aprok pk prkapmono. 30 Aeno yumwan te mao waeman yirp me korokamp me pwae wuriman waekouroumpea pwi pwate nmpon. 31 Aenmpara yumo te appi kwapono. Yumo tewaeman Kwaro nke nmp fek am ant kpae kare knanke-trp km-pwar napara, maoamwan fwap taokeyak kor naenmpon.

    Jisasomp e rik sr mwanap kar32 Jisas warko ankwap kar arakr sr, Arop koumteourp aropao nke nap fek onomp

    e rik farkarr snmp te, ono kuri am aropamp e onomp ymar mek yaknmpNaropwaro nke nmp fek maomp e rik farkarr snanampon. 33 Aeno aropaokoumteourp aropao nke nap fek Ono te Jisasomp firp monor srianmp te, nopokono kor onompymarmek yaknmpNaropwaronkenmp fek amaropan Mao te onompfirp monor snae rampon.

    Jisasn sarp nnk mwanap karLuk 12:49-53; 14:25-27

    34 Jisas warko ankwap kar arakr sr, Yumo te ono aprokamp yorowaran poporokw-er kk naeria k nampan mpwe nnki kwapono. Ono apae aprokamp yorowaranpoporokwer kk naeria k nampanpe, mono. Ono te bainatan smpea k nampono.35 Ono knamp fi te arop nrp naropwarn yorowar nnko, t yupuao kor nrpntupwarn nnko, t yupuao kor nrp yupu tparpn yorowar, mak mwanapono.36 Nmoku ankrankamp nap mekamp arop kok yorowar mwanapon. 37 Arop nrpntupwar naropwarn sarp nnk tokwaeria, mao onan nnk tokwae mo nmp te,mao te onomp nouroup yak naenmp pourou mono. Arop nrp poumou-trp, tyupu-trpan sarp nnk tokwaeria onan nnk tokwae mo nmp te, tmao kor onompnouroup yak naenmp pourou mono. 38 T arop ono touwe smp nampaokria, onompwakmwaek korop mo nmp te, mao te onomp nouroup yak naenmp pourou mono.39 Arop nmoku tmao yiki yak kare smp naenmp te, maomp yiki yak te waemanakwap moyak naenmpon. Aeno arop onan nnkia nmokurp yiki yak wampwe pwarnmp te, mao fwap yiki yak kare smp naenmpon.

    Arop yaewouri nmp fek nopok smp naenmp karMak 9:41; Jon 13:20

    40 Jisas warko ankwap kar arakr sr, Arop yumwan rkpea yaewour nap te, onankor warmpea yaewour napon. T arop onan warmpea yaewour nap te, onan smp-krp nnko ono k namp Kwarn kor warmpea yaewour napon. 41 Arop nmo 10:25: Mt 12:24; Mk 3:22; Lu 11:15 10:26: Mk 4:22; Lu 8:17 10:28: Je 4:12 10:31: Mt 6:26 10:33: Mk 8:38; 2 Ti 2:12 10:39: Mt 16:24-25; Mk 8:34-35; Jo 12:25 10:40: Mk 9:37; Lu 9:48; Jo 13:20; Ga4:14

  • Matyu 10:42 21 Matyu 11:13profetn yaewour naer nnkia profetn warkrria nrp nap mek warmp akwapnmp te, am profet smp konmpnmp taknmp nopok smp naenmpon. T arop, onoyae-prk kare arop warkrria onomp nap mek warmp akwap naer nnkianmpte, am yae-prk kare aropao smp nmpnmp taknmp nopok kor am ankank kwapwesmp naenmpon. 42 Aropao ono rkp tanknamp arop ou mekamp e morp aropankwapan nkea, mao te Jisasomp wakmwaek akwapnmp aropara, yaewour naernnkia man nt ynk-snkeanmp te, ono yumwan kare kar snampon: Am taki nmpte kwaporok mono, ankr nopok kor smp naenmpon.

    11Jono nrp rkp yrak i konmp arop frkap Jisasnmpok tir krpmp kar

    1 Jisas nmoku rkp yrak i konmp ntr-smpramp arop frkapan am tremwanap kar farkp. Takia kar wae pwarar, am nmp pwarar am mwaekampnmpoukmwaek akwapr koumteourp arop frkapan Kwaromp kar ynkr farkpryrak.

    2 Jono man fkapea pte napo yakria, Kraiso kpae kare trer yraknmp kar wa.Aeria maok, Jon nmoku rkp yrak i konmp arop frkapan, Jisasn turunkenkriatir krp. 3 Aennko maok, am frkap tukupea Jisasn turunkr, Amo te amkorop naenmpria ypknmp arop tmao ni, yino nnkr ankwapan ypkr yakpmwanmp nie?

    4 T nopok Jisas am frkapan arakr sr, Yumo tukupea kpae kare ankank yumowawi nap, t yumo yi fek nke nap, am tman Jonn sr kipo: 5 Yi nnerp arop frkapwarko fwap nke, t pu kwataerp arop frkap wae paokop, t pourouk lepra touwesmpnap arop wae pourou yiki kwapwe, t woupwi krnap arop frkap warko fwap karwa, t sumpwinap arop frkapao kor warko frmp, t ankank morp arop frkapaokor wae Kwapwe Kare Kar wa napono. 6 Aeno tte arop ankwap mao onan mrmppwar mo nmp te, Kwaro man ourour snk naenmpon.

    7Am Jonomprkp yrak i konmparop frkapwae tukup tenapo, Jisaso Jon tmankoumteourp arop frkapan srr, Wokwaek yumo arop yak mo apr mek te apaeankankan nke mwaria tukupapon? Ae te yumo nt woupwi mekamp kaeak ankrankouwirao nnko, nrkr akwap korop nmp tman nke mwaria tukupap nie? Am temono! 8 Yumo apae ankank nke mwaria tukupapon? Ae te arop ankwap kwapwe karewaempyam moporia yak nnko, tman nke mwaria tukupap nie? Tman kuri mono!Arop frkap waempyam kwapwe moporia nap te kingomp nap mek yakp i konapono.9Aeno yumo te apaen nke mwaria tukupapon? Profet ankrankan nke mwaria tukupapnie? Ye. T kare, ono yumwan snampon: Mm yaknmp profet mte kpae kareankwap profetn kmkr akwapea arop tokwae nmpon. 10 Am arop tman Kwaromaomp Buk fek arakr snmpon:Wawenke!Onomp kar farkp naenmp arop smp-krp nanko,amwan mannkr meki akwap naenmpon.Mao amo akwap nanap mwae kup nnapia pwar naenmpon!

    11Ono yumwan kare kar snampon: Arop nt mek nrr kk-nmp Jon te aprokampponankor arop frkapan kmkr akwap nmpon. Aenmpanmaok, arop Kwaro nrpfirp taokeyaknmp mek arop aprok kar knanke kwarok yak nmpao maok, Jonnkmkr akwap nmpon.

    12 Arop nt mek nrr kk konmp Jon yakmp ke feknmpia koropea oukoumwannmp te, arop yoporrp krkre kor arop frkapao Kwaro nrp firp taokeyak nmpte yorowarr aprok anmp pap mwaria wae napon. 13 Ponankor profet fkre ntiaMosesomp loao kor Kwaromp kar farkpr koropea Jon koropmp ke fek naenmp 10:42: Mt 25:40; Mk 9:41; Hi 6:10 11:3: Mal 3:1 11:5: Mt 8:2-4 11:10: Mal 1:3; Mk 1:2; Jo 3:28

  • Matyu 11:14 22 Matyu 11:29karan sriapon. 14 Aeno tte yumo wa mwaria te yumo wawenke! Jon te Elaija am aropkorop naenmp tmaono. 15 Aenmpara, woupwirp arop te ankr mm kar m wakuno.

    16 Oukoumwan mm ke fekamp koumteourp aropan te ono waniampr snanam-pono? Am frkap te trpu annk fkre koropea nmpouk tankpr ankwap fkreraoankwap frkapan sr i konap niamp nmpon. 17Mao srr, Yino yumwan wur fokopnmpan maok, yumo tr pounk mo. T yino yonkwae touwe mwanap tr smp nmpanmaok, yumo te mnkmo i konapon. 18T taknmp Jon koropea fr tokwae frmo, wainnt frmo nmpono. Aennko arop frkapaoman srr, Kwatae-aropmaomppouroukwoukoupeyak nmpr snapon. 19Aeno Aropamp Trp kia mao fr frr, wain ntfr, mak nnko, arop frkapaoman srr, Yumo nkenke! Mao te fr fr tokwae konmparop, t wain nt fr tokwae konmp aropono. Mao te takis smp konap arop ntia kwataennkrp aropamp nouroupono. Aenmpan maok, mao tre nmpao Kwaromp mrynkp nmp te kare kar ankankono.

    Kwatae nnk pwar monap arop firan aropompnmp karLuk 10:13-16

    20Ankwap nmpouk mwaek Jisas kpae kare krkre tokwae ynkp nmpan maok,am frkap te kwatae nnk younkwek sr mono. Aenapant, am ke fek tman Jisasoam frkapan yoporimpono. 21 Takria arakr sr, Yumo taun Korasin mekamp aropfrkap, yumo te koupoutrp nape! T yumo taun Betsaida mekamp arop frkap,yumo te koupoutrp nape! Arop ankwap ankwap fimekamp taun Taia ntia Saidon mekono yirp taun mek ynkpnamp krkre niamp ynkpankoria te, am frkap Taiantia Saidon fi yonkwae touweria kpr i konap waempyam kpria yaomwi ntu mekyakpria kwatae nnk waeman younkwe mwaek sr mwarapono. 22 Aeno ono yumwansnampon: Kwaro koumteourp aropan yurukupia touwe kwatae nnk naenmp yae fekte taunTaia ntia Saidonfirao smpmwanap touwe te, yumo smpmwanap touwe tokwaeniamp take mono. 23 T Kaperneam mekamp arop fkre, yumwan te arop ankwapfkreao kakapea ymarmek sampokmwanap nie? Mono. Yumo ankr yaomwimek pkmwarea napono. Tte arop ankwapao taun Sodom mek ono yumwan mapek krkreynkp namp niamp take pourourp ynkpnkoria te, am Sodom oukoumwan fwapmaknko yak naempon. 24Aeno ono amwan snampon: Kwaro koumteourp aropanyurukup naenmp yae fek te amo smp nanap touwe tokwae te Sodom mek smpaptouwean kmkr akwap nmp smp nanapon.

    Jisasonmpok tukupea anepr smp mwanap karLuk 10:21-22

    25Am ke fek tman Jisas Kwarn arakr sr, Ayao, amo ymar mek ntia apr taokeyakkonap Tokwae Karono. Amo mm ankank mr tokwaeria nnk kour kwapwenap aropfrkapan te mek wouroumpria, amo trpunmp yakpnap aropan sarp ynkp naptman, ono amwan Aesior snampono. 26 Ayao, am te kareno. Warp nnk te takiyak nmpono!

    27 Jisaso am taunmekamparopanwarko ankwapkar srr, OnompNaropwaroonompyaek ponankor ankank kk pwate nmpon. Arop ankrankamp Kwaromp Trpanmr mono. Naropwar Kwar nmoku sarp mrmpono. T arop ankwap Naropwarnmr mono. Kwaromp Trpao sarp mrmpono. Aenmpara, Kwaromp Trpao amfrkapan nrp Naropwar Kwar ynkp nnko, am frkapao sarp Naropwar Kwarnmr napon.

    28 Yumo arop frkap tre tokwaea wae, t ankank kakap napo, kpae nnko te,yumo ponankor ononampok korop napo, ono yumwan anepr nnk nanampon. 29 Ono 11:14: Mt 17:10-13 11:18: Mt 3:4 11:19: Lu 15:1-2 11:22: Amo 1:9-10 11:23: Stt 19:24-28;Ju 1:7 11:24: Mt 10:15; Lu 10:12 11:25: 1 Ko 1:26-29 11:27: Mt 28:18; Jo 1:18; 3:35

  • Matyu 11:30 23 Matyu 12:17yumwan snknamp am yaopwae kpae yirp ypare mek porokop tenamp te, * yumofwap samp mwanapon. T ono yumwan sampenkria snknamp ankank te kpae mono.Am te apae riteanpe ono te onokump nnk te aprok anmpea aropan snnkarporokwe fek i konampono. Aenampara, yumo fwap anepr smp mwanapon. 30Mmyaopwae ono yirp ypare mek pap namp te, yumwan kokwae snk mono. T ankankono yumwan sampenkria nnk namp te kpae mo, kakre fwapono.

    12Sabat yae fek tre kwaponor snap kar

    1 Wakmwaek ankwap Sabat yae fek Jisas witrp yopwar mekmwaek nrp rkpyrak i konmp arop rkpea akwap. Aennko am frkapao yae porokwe nnko, witknnkpr ypi kokwarr fprr tukup. 2 Aenapo, Farisi fkre am tman nkeaJisasn srr, Amo nkeae! Warp rkp yrak i konap arop frkap nko, Sabat yae feklo kknk konap ankank te tak napon. 3 Aer snapo maok, Jisas nopok am frkapansrr, Ae te yumo Devitoimp kar Kwaromp Buk fek yak nmp te nke mk napon? Onosnamp te am ke fek Devit ntiamaomp arop frkap yae porokwe nnko, 4Kwaromp lotunap mek yinkea Kwarn ofa snknap pan friapono. Am pan te fouara, arop fr mono.Pris fkrerao sarp fri konapan niapon. 5Ae te yumo am kar lo fek yak nmpan kornkemori kwapono? Pris fkre Sabat yae fek lotu nap tokwaemek lo kwe-pwararea trenapan maok, am fek te kwatae nnk yak mono. 6Ono yumwan snampon, mapek yaknmp te tmao lotu nap tokwaeran kwe-pwar nmpon. 7 Kwaro srr, Ono te ofa fekwarkr mono. Ono te ankwapan aropompan sarp warkr nampon. Aeno tte yumoammek yaknmp kar fwapiamr nap kwamp te, arop kwatae nnkmo, fwapnap aropan,kwatae nnk napr yurukupmomwanapono. 8Am te apae riteanpe, Aropamp Trpmao nmoku Sabat yaeran kor poukwap konmpono.

    Jisas Sabat yae fek arop yae kwataenmp fwapi papmp karMak 3:1-6; Luk 6:6-11

    9 Takia Jisas am fek pwarar akwapea, ankwap taun mekia am frkapamp lotu napmek akwap. 10 Aennko maok, am mek yaknmp arop ankrankamp maomp yae teyonkwae yak. Aennko maok, arop ankwap frkap Jisasn kot mwanmpria, mokoponnke mwar ritea man turunkr, Ae te nomo fwap Sabat yae fek touwenmp arop fwapipap mwanmp ni mo nie? 11 Aerapo maok, nopok Jisaso am frkapan srr, Yumoou mekamp arop ankwap nrp sipsip Sabat yae fek apr me mek pk yak nnkote, mao fwap nrp sipsip warko ka-pap konmp te yumo wae mr napon. 12 Aenoarop te sipsipan kmkr akwap nmpon. Aenmpara, nomo fwap Sabat yae fek aropankwapan yaewour mwanmpon. 13 Aer sria pwarar am aropan srr, Warp yaekor kkrae. Aernko maok, am arop wae nrp yae kor kkr nnko, maomp yaekor wae kwapwe kareria ankwapmwaek yae kor niampi yak. 14Aennko, Farisi fkre amnkea, lotu nap pwarar tukupea koupoukarr tankpr Jisasn smp-wouroumpmwariakar srar.

    Jisas te Kwaromp tre arop karenor snmp kar15 Jisaso am Farisi fkre nmwan kwatae pap mwarianap nnk wae mria am taun

    pwarar akwap. Aennko kpae kare koumteourp arop maomp wakmwaek tukupnapo, mao touwenap arop ponankor fwapokwapr kk. 16 Aeria maok, am frkapansrr, Yumo onan, mao tre nmponor arop ankwap frkapao wa nap fek rik srikwapono. 17 Aennko maok, am kar te wokwaek Kwaro profet Aisaiamp tp feknmpsrimp kar wae mntr pwi nmpono. Aisaia arakr sr,* 11:29: Yaopwae yparemek porokop te bulmakaump yparemek porokop tenapo, rkpea akwap nnko, ankoremekamp plau yaopwaerao kwar mek yokoropr akwap konmpan snmpon. Juda Tre konap Nnk kware 7fek nkeampo. 11:30: 1 Jo 5:3 12:1: Lo 23:25 12:4: 1 Sml 21:1-6 12:5: Nam 28:9-10 12:7: Hos 6:6; Mt 9:13

  • Matyu 12:18 24 Matyu 12:3018 Mmte onomp tre aropanono wae nnapi pwara nampon.Ono man warkr tokwaeriaono te man yonkwae krmp nampon.Onomp Spirit maomp pourou mek pap nankomao yae-prk kare nnk fekamp karankwap fi mekamp arop frkapanfarkp naenmpon. 19Mao te arop yopor kar sr mo,kar tokwae tkn sr mo.Mao koupoukour konap mwaek rik fokopeyakrwumwi kar fek kar farkp mono. 20Kaeak nunuri yak nmp te,am te ponankor tkr mono.Tte krkre monmp lam mekamp wikyurunk knanke kwarok nmp teponankor torokwari pap mono. *Mao fwap trer yakr akwapeayae-prk kare nnk pwi yak nmp naenmpon.21 Tte kpae kare ankwap fi mekamp aropman mria, man ypkr yakp mwanapon.

    Jisas te Belsebulomp krkre fek tre nmpr snap karMak 3:20-30; Luk 11:14-23

    22 Am ke fek tman arop frkapao arop ankrankamp kwatae-arop noumpoukoupyak nmp Jisasnmpok warmp korop. Mao te yi ntia top kour aompi yak. AennkoJisas man fwapi pap nnko, mao wae kar sria yi fwap nke. 23 Aennko kpae karekoumteourp arop nkea kokorokoria srr, Ae te mm arop te Devitomp fekamp trpni mo nie? 24 Aenapan maok, t Farisi fkre am wawia srr, Am arop te Belsebulkwatae-arop fkre taokeyak nmp maomp krkre fek kwatae-arop yrper krpnmpono.

    25 Aerapan maok, Jisas am frkapamp nnk mek wae mria am frkapan srr,Ankrankamp firp arop taokeyakp nap mekamp kuk prkarea yorowar napo te, amfi te mokopia krkre yak naenmpon? Waeman kwatae akwap naenmpon. Tteankrankamp nmpoukamp arop, t ankrankamp nap mekamp arop kuk prkareayorowar nnko te, am nmp ntia am nap mekamp arop te fwapi yakp mono. 26 Aenotte Satan kok nmoku yorowar nnko te, am Satanomp fi te waeman pprkri akwapnaermpon. Aenmpara, mao nrp firp taokeyak konmp te mokopia krkre yaknaenmpanp? 27 Tte kare, Belsebul onan yaewour nnko, ono kwatae-arop yrperkrp nampan nnko te, wa yirp arop frkapan yaewournko kwatae-arop yrperkrp konapon? Aenmpara yumokunap fi tmao maok warko yumwan yurukupnmpon. 28 Aeno tte yumo nke napo, Kwaromp Yiki Kor Spiritao onan yaewournko,ono kwatae-arop yrper krp nanko te, yumo tman nkea, Kwaro nrp firptaokeyak naenmp te yumo nke nap fek wae k nmp, ar mr kipo.

    29Mokopia aropao ankwap krkre kor aropamp nap mek akwapea maomp ankankti naenmpon? Mao tak naeria te, mannkr akwapea am krkre kor arop smpea,paok fek yarokwapea ptea maok, mao fwap nap mek paprar am mek tankpnmpankank fwap ti naenmpon. 30 Tte arop onomp nouroup mo nmp te onomp yopor 12:18: Mt 3:17 12:19: 2 Ti 2:24 * 12:20: Mao te aropan porokwe fek i konmpan wounp kar takrsnmpono. 12:21: Ais 42:1-4 12:23: Jo 7:31 12:24: Mt 9:34 12:28: Ap 10:38 12:29: 1Jo 4:4

  • Matyu 12:31 25 Matyu 12:42aropono. Arop onont ankra mek koumteourp aropan koupoukour mo nmp te, maoam frkapan ti-yrpe nnko, prkmp konapon.

    31Aeria ono yumwan snampon, Kwar te koumteourp arop frkapao kwatae nnkntia man wouroump snap fwap tir pr naenmpon. Aeno arop Kwaromp Yiki KorSpiritan wouroump snap fekamp kwatae nnk te tir pr mono. 32Arop frkapaoAropamp Trpan kar kwatae snap fekamp kwatae nnk te fwap tir pr i konmpon.Aeno Kwaromp Yiki Kor Spiritan kar kwatae snap te, Kwaro am fekamp kwatae nnktir pr mo nnko, oukoumwan taki yak, nnkr kor ankr taki yak naenmpon.

    Aropamp nnk mek yak nmp maomp karao rik ynkpnmp kar33T Jisaso warko ankwap kar arakr sr, Kwapwe kare yao te kirao kor kwapwe kare

    ki tank nmpon. Tte kwatae yao te, kirao kor kwatae ki tank nmpon. Arop frkap,kwapwe kare yao ni, kwatae yao nier mr mwaria te kiran sarp nkea mr i konapon.34Yumo kwatae kare arop tkam-ti kwatae niamp te, yumomokopia kwapwe kare karansr mwanapon? Arop nnk mek kwatae nkwakwe make nnk yak nmp te, am tmaomaomp tp meknmp am takeniamp kar srar i konmpon. 35 Kwapwe kare aropte maomp nnk mek kpae kare kwapwe kare nnk mwar yak nmpara, maomp tpmeknmp kor kwapwe kare nnk fekamp karan sarp srar i konmpon. Arop kwatae temaomp nnk mek kpae kare nnk kwatae yak nmpara, am kwatae nnk tman sarpsrar i konmpon.

    36 Aeno ono yumwan snampon: Kwaro arop kot naenmp yae tokwae fek te,koumteourp aropan yumo ponankor kar kwatae-nmp nkmo, kwaporok srar i konap,am fek yurukup nae-nmpon. 37 Amoku warp snap kar tman Kwaro yurukupia,amwan Kwapwe kare aropr sr, t Amo kwatae aropr snaenmpon.

    Jisas krkre ynkpano ria sriap karMak 8:11-12; Luk 11:29-32

    38 Aennko am ke fek tman lo ynkr farkp konap arop ntia Farisi fkre Jisasnsrr, Tisa, yino amo Kwaromp krkre ynkp napo, nke mwaro.

    39 T nopok Jisas am frkapamp kar pwarokwapr arakr sr, Mm ke fekampkoumteourp arop fkre te Kwarn pwarnap koumteourp arop kwataerao Kwarompkrkre nke mwarr snapono. Tte ono am frkapan Kwaromp krkre fwapynkpnanampanmaok, am fek te profet JonanimpKwarompkrkreran sarp ynkpnanampono. 40 Wokwaek kar Jona te ntkam tokwaeramp yare mek ymar yinnk,kumur yinnki yakmpon. Aeno Aropamp Trpao kor kwar mek ymar yinnk, kumuryinnki yak naenmpon. 41 Wokwaek kar Ninive mekamp arop fkre waemanJona Kwaromp kar farkp nnko wawia kwatae nnk pwar napon. Aeno mapekyaknmp arop ankwap te Jonan kmkr akwap nmpan maok, yumo maomp karyounkwek snapon. Aenapara, nnkr Kwaro koumteourp arop frkapan yurukupnmp fek, Ninivemekamp arop fkre Kwaro arop ponankor yurukup nmp fek foukouriyakpr yumoinap kwatae nnk rik farkp mwanapono. 42 Wokwaek kar yae-mnkwanmwaek panek yaknmpkwin te apr faek karaok yak nmpaomaok, Solomonokwapwe kare yonkwae kour kar farkp nnko, wa naeria koropmpon. Aeno mapekyaknmp arop ankwap te, Solomonn kmkr akwap nmpan maok, yumo maomp karyounkwek snapon. Aenapara, nnkr Kwaro koumteourp aropan yurukup nmp fekyae-mnkwan mwaek panek yaknmp Kwin am mek fokopeyakria, mm ke fekampkoumteourp aropamp kwatae nnk rik srar naenmpon.

    Kwatae-arop warko arkarr koropnmp karLuk 11:24-26

    12:31: Hi 6:4-6 12:34: Mt 15:18 12:38: Jo 6:30; 1 Ko 1:22 12:40: Jo 1:17 12:41: Jo 3:5 12:42: 1 Kin 10:1-10

  • Matyu 12:43 26 Matyu 13:1243 Jisaso warko ankwap kar arakr sr, Aeno tte kwatae-arop arop ankwapan

    pwarar te, akwapea nt yak monmp apr mekmwaek yrak. Yrakria, ammek aneprsmp naenmp nap oupourounk nmpao maok, mao nke mono. 44 Aeria maok, maosrr, Wampweno. Ono mannkr yakea koropnamp nap mek akwap nae ria koropeanke nnko, am nap te tri farkpea fwapokwapia pwate napo, am nap te kwaporokyak. 45 Aennko te, mao warko akwapea ankwap fknek kwatae-arop maomp kwataennkan kmkr nmp rkp koropea am napmek tukupea yakp. Wokwaek am aropte maomp pourouk kwatae-arop yak nnko, kwatae yakmpao maok, oukoumwan tewarko ankr porok kwatae kare yak nmpon. T taknmp oukoumwanmm ke fekampkoumteourp arop frkapao kor, takeniamp arop yakp mwarea napon.

    Jisasomp ntupwar ntia nnaeounp fkre koropnap karMak 3:31-35; Luk 8:19-21

    46 Jisas koumteourp aropan am kar farkpr yak nnko, maomp ntupwar ntiannaeounp koropea oumpwik furuk yakpria Jisasnt kar sr mwaria. 47 Aenapo,arop ankwapao Jisasn srr, Amo wawae! Warp ntupwar ntia warp nnaeounpmm amont kar sr mwaria korop ek yakp nape.

    48 Tte Jisaso nopok am aropamp kar pwarokwapr arakr sr, Onomp ntupwar tewanono? Onomp nnae te wanono? 49 Aeria nmoku rkp yrak i konmp aropfrkapan yae kurpi fokopr arakr sr, Amo nkeae! Onomp ntupwar ntia onompnnaeou te mm frkapono. 50 Arop onomp ymar mek yaknmp Naropwarompnnkaok akwap nmp te, tmao maok onomp nnae, onomp antp, onomp ntup-warono.

    13Arop yopwar mek ankankou yrrnmp wounp kar

    1 Am ymaraok tman Jisas am nap pwarar akwapea ekria maok, nt aokoretokwae woupwi fek tank. 2 Aennko, kpae kare koumteourp arop koropea am fekkoupoukour. Aenapo, mao am feknmp bot mek korokwapea tank nnko, koumteourparop ponankor nt woupwimek foukouri yakp. 3Aenapo Jisas am frkapan kpae karewounp kar farkp. Aeria srr, Yumowawenke! Arop ankrankamp akwapea yopwarmek ankankou yrr nmpono. 4Mao yrr nnko maok, ankankou ankwapmwaek mwaekupuk pk tankp nnko, antao koropea fpr. 5 T ankwapmwaek pri kor yrkrnmp fek pk nnko, kwar tokwae mo nmp fek pk tankp. Aeria kwar mek pk monnko, am ankankou wae koupour kar pre nmpao maok, 6 ymar narek aokr yokwapnnko, kwar knanke kwarokia am ark yonkwaeria ankankou ykre nmpon. 7 Tankwapmwaekwirp paok wi forokoraenmpmek pk tankp nnko, amwirp paok witmao woukoupria oupoupouri yak. 8Aeno ankankou ankwapmwaek kwar mi kwapwemek pk tankp nmp te, waeman fwap prea, warko ki kwapwe tankp i konmpon.Aeria ankwap 100 ki tankp, ankwap 60 ki tankp, ankwap 30 ki tankp i konmpono.9Arop woupwirpao nmp kwamp te, mm kar ankr wa kuno.

    Jisas wounpr sr i konmp kar fiMak 4:10-17; Luk 8:9-10

    10 Jisas am kar farkpea pwar nnko, maomp rkp yrak i konmp arop frkapkoropea Jisasn turunkr, Amo apaeritea am frkapan wounp kar farkp napono?11 T nopok Jisaso am frkapan arakr sr, Kwaro nrp firp taokeyak naenmp karfi mek wouroumpeyak nmp, Kwaro yumwan wae ynkp nmpono. Aeno mm aropfrkapan temono. 12Tte arop Kwaromp kar krkre fek nki samp nnko te, Kwaroman warko ankwap nnk kwapwe mntr tapokwapr kpae kare snk naenmpon.Aeno tte arop kar wawia nki-samp mo nmp te, Kwaro am nnk knanke kwarok yak 12:45: 2 Pi 2:20-22 12:46: Mt 13:55; Mk 3:31; Jo 2:12; Ap 1:14 12:50: Jo 15:14; Ro 8:29; Hi 2:11 13:11:1 Ko 2:10

  • Matyu 13:13 27 Matyu 13:27nmpan maomp yaekamp pwarokwap naermpon. 13 Am taki yak nmp tman, onoam frkapanwounpkar snampon: Am frkapao amankank nounkoupnapaomaok,am frkap te ankank ankwapwuri nkemono. Mao te kar wamwaria woupwi pap napaomaok, mao te wawia mr smp mono. 14 Am koumteourp arop frkapao mwanapan,profet Aisaia srimp kar te wae rik korop nmpon. Mao srr,Yumo waeman kar wa napao maok,am kar fi te mr mo mwarea napon.Yumo wae nounkoup napao maok,ankank ankwap wuri nke mo mwarea napon.15Am koumteourp arop frkapamp nnk tekrkre yak nmpon.Aeria am frkapao kar wawantwoupwi kkaria yi wouri yakp napon.Aenapara, am frkap te ankank ankwap nkeria,maomp woupwi kar wawiamaomp nnk mek kar fi mrantnoria napara,mao warko arkarea ononampok korop napo,am frkapan fwapokwapr kkantno.

    16 Aeno yirp yi fwap ankank nke, t yirp woupwi fwap kar wawi konapara, Kwaroyumwan ourour snk naenmpon. 17Ono yumwan kare kar snampon, wokwaek kpaekare profet fkre ntia yae-prk kare arop frkap oukoumwan yumo nkenap ankankm nke mwar karapao maok, nke moiapon. T oukoumwan yumo wanap kar m wamwar karapao maok, wa moiapon.

    Ankankou fek wounpnmp kar fiMak 4:13-20

    18 Jisas am frkapan srr, Yumo am ankankou yopwar mek yrr i konap fekampwounp kar fi wawenk. 19Arop Kwaro nrp firp taokeyak naenmp karan wa nmpaomaok, am kar fi fwapia mr mo nap te, mwaeaok pk tanknmp ankankou niampon.Satano koupour kar koropr am kar Kwaro arop nnk mek ankank ounmp ympnmp te, mao ti-akwap konmpono. 20 Ankankou ankwapmwaek ankore mek pri koryrkrnmp kwar yumuntuk pk tank nmp te arop koupour kar kar wawia smpeawarkr. 21Aenapaomaok, am kar te ark kwarmek pkmono. Am te knanke kwarok kefek sarp yak nnko maok, mao Kwarn mrmp tman ankwapao nmwan kar kwataesrr, nkwakwe make sokoro napo, maomp mr nmp te koupour kar kwatae akwapkonmpon. 22T ankankou ankwap wirp paok wi fimek pk tank nmp te, arop waekar smp nmpao maok, aprokamp ankankant nnk tokwaer kpae kare mani knknaerianmpnnkaoKwarompkar oupouroup papnnko,mao te ki tankmonmpon. 23Aeno am ankankou kwapwe kare kwar mek pk tank nmp niamp te, arop kar wawiaam kar fi mr nmpono. Aennko mao fwap ki 100, 60, 30 arakr tankp konmpono.

    Yopwar mekamp apwar pwae kwataeran wounpnmp kar24 Warko Jisas ankwap wounp kar arakr sr, Ymar mekamp Kwaro nrp firp

    taokeyak konmp te, arop ankwapao wit ou yopwar mek yrr i konmp niampon.25 Aenmpao maok, am koumteourp arop pampi yakp napo, kumuruk maomp yoporarop knnkmp koropea kwatae apwar pwae ki wit fi mek yrria pwarar akwapte. 26 Wakmwaek am wit prea wae ki tank naeria nnko, nke napo, am apwar pwaekwataeao kor mnt forokor. 27 Aennko, am yopwar mek tre konap arop tukupeayopwar naropwarn srr, Arop Tokwae, yino nk nmp te, amo warp yopwar mekte ankankou kwapwe mwar yoroi napono. Mokopia apwar pwae kwatae am mek yakpnmpono? 13:12: Mt 25:29; Lu 8:18 13:15: Ais 6:9-10; Jo 12:40 13:17: 1 Pi 1:10-12 13:21: Kl 2:7 13:22:Lu 12:16-21; 1 Ti 6:9-10

  • Matyu 13:28 28 Matyu 13:4328 Aerapo maok, mao am frkapan srr, Yopor arop ankrankampao am apwar

    pwae kwatae sra nmpon. Aernko, am tre aropao srr, Ae te amo nk nap te, yinotukupea am apwar pwae kwatae moropr koupoukour mwanmp nie? 29Aerapo maok,nopok mao am frkapan srr, Mono! Yumo takria apwar pwae kwatae moropr witmntrmoropmwanape. 30nnkr taki yakea nepo, nnkr witmoropnap ke fek yumoapwar pwae kwataeran mkr moropr pupuria yaomwi mek yanki pwatea, wakmwaekwit koupoukarea onomp fr kk konamp nap mek kk mwanapono.

    Mastet ki ntia yisan wounpnmp karMak 4:30-32; Luk 13:18-21

    31 T warko Jisas am frkapan wounp kar arakr sr: Kwaro nrp firp taokeyakkonmp te, arop ankrankaomastet ou smpea yopwarmek yoroinmp niampon. 32Ammastet ou te ankwap ankankou niamp tokwae mono. Am te knanke kwarok kareno.Aenmpao maok, nnkr wakmwaek akwapea tokwaeria te ankwap pourourp yopwarmekamp fran kmkr akwap nmpon. Akwapea yao niamp nnko, antao kor fwapkoropea am yowe mek tankp i konmpon.

    33Twarko Jisas ankwapwounp kar arakr sr, Kwaro nrp firp taokeyak konmpte yis niampon. Yupu ankrankampao am yis smpea plaua dis mek yokwapea mntrarkareannko, ympea tokwae kar i konmp niampono.

    Jisas wounp kar mwar farkpnmp karMak 4:33-34

    34Am kpae kare kar Jisaso koumteourp aropan farkp nmp te wounp kar mwarfarkp nmpono. Mao te am frkapan rik farkarr kar ankwap sr mono. Ankrwounp kar mwar farkp nmpono. 35 Aenmpan am te wokwaek profet ankwapaosrimp kar mntr pwi nmpono. Wokwaek mao srr,Ono am frkapan kar farkp nanamp tewounp kar fek snanampon.Ono am arop frkapanwokwaek Kwaro mm apr yoro nmp feknmpiamek wouroumpea yakr koropeaoukoumwan nmpan snanampon.

    Apwar pwae kwataeran wounpnmp kar fi36 Takia pwarar Jisas koumteourp aropan prakopr wae nap mek akwap. Aennko

    maomp rkp yrak i konmp arop frkap koropea man srr, Amo yinan am apwarpwae kwatae yopwar mek forokornmp wounp kar fi farkpae.

    37 T nopok Jisaso am frkapan arakr sr, Arop kwapwe kare ankankou yoro nmpte Aropamp Trpono. 38 Yopwar te mm aprono. Kwapwe kare ankankou te Kwaronrp firp taokeyak-nmp mekamp koumteourp aropono. Apwar pwae kwatae teSatanomp koumteourp aropono. 39 Am apwar pwae ou kwatae yrr nmp te Satannono. Am fr ypaenmp ke te mm apr pwar naenmp yaenono. Yopwar mektre konap arop te ensel fkreno. 40 Am apwar pwae kwatae koupoukarea yaomwimek yankap nap te taknmp nnkr mm apr pwarnmp yae fek tak mwanapon.41 Aropamp Trp mao nrp ensel fkre tir krp nnko, nrp firp taokeyaknmpmekamp arop frkapan mrnap kwatae pap konmp ankank, ntia kpae kare kwataennknap arop frkapan frarmpr prakop mwanapono. 42Am frkapan tia yaomwitokwae mek pri tenapo, am yaomwi mek yakpr mnka waeria yu kkmpia waemwanapon. 43 Am ke fek tman yae-prk kare koumteourp arop frkap te nrpNaropwaro maomp firp taokeyaknmp mek yakpr ymarnmp wae tkap yakpmwanapon. Arop woupwirpao nmp kwamp te, ankr mm kar m wa kuno. 13:30: Mt 3:12 13:35: Sng 78:2 13:38: 1 Ko 3:9 13:43: Dan 12:3 13:43: Mt 25:31-46

  • Matyu 13:44 29 Matyu 14:2Arop mani bokis kwar mek tank nnko nkenmp wounp kar

    44 T Jisaso warko arakr sr, Kwaro ymar m