มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4 125

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

II-8 การเฝาระวงโรคและภยสขภาพ (DHS)

II-8 การเฝาระวงโรคและภยสขภาพ (Disease and Health Hazard Surveillance)

องคกรมความมนใจวามการตดตามเฝาระวงเพอคนหาการเกดโรคและภยสขภาพทผดปกต อยางมประสทธภาพ และด�าเนนการสอบสวนควบคมโรคไมใหเกดการแพรระบาดได.

ข. การเกบและวเคราะหขอมลเฝาระวง

ค. การตอบสนองตอการระบาดของโรคและภยสขภาพ

ง. การเผยแพรขอมลขาวสารและเตอนภย

ก. การบรหารจดการและทรพยากร

นโยบาย

ตดตามเฝาดสถานการณตอเนอง

แผน ประสานงาน ตดตามประเมนผล ปรบปรง

สอบสวนเฉพาะราย สบคน ควบคม

คาดการณแนวโนม & วางแผนปองกน

บคลากรทมความรและทกษะโรคและภยสขภาพไดรบการควบคมงบประมาณและทรพยากร

สรางความร ความเขาใจ

เฝาระวงโรคตดตอ โรคไมตดตอ ปญหาสขภาพอน

บนทกและจดเกบขอมลเปนปจจบน ครบถวน ถกตอง ทนเวลา เปรยบเทยบได

คนหาการเพมผดปกตจากการเฝาระวง จากบคลากร จากหองปฏบตการ

วเคราะห เปรยบเทยบแปลความหมาย

วนจฉยการระบาด

2

1

2

345

1 4

5

6

641

23

รายงานผเกยวของและสอการเฝาระวง การระบาด การควบคม

รายงานตามกฎหมาย ขอบงคบ

1 2

5

3

ชองทางรบรายงานท�าแผน เตรยมพรอม

ตง SRRT

มาตรการปองกน

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4126

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

II–8 การเฝาระวงโรคและภยสขภาพ (DHS)องคกรสรางความมนใจวามระบบตดตามเฝาระวงเพอคนหาการเกดโรคและภยสขภาพทผดปกตอยางมประสทธภาพ และด�าเนนการสอบสวนควบคมโรคไมใหเกดการแพรระบาดได.

ก. การบรหารจดการและทรพยากร(1)องคกรมนโยบำยเฝำระวงโรคและภยสขภำพครอบคลมพนทภำยในองคกร60 และพนทชมชนทองคกร

รบผดชอบ.(2)มแผนกลยทธและแผนปฏบตกำรทชดเจนสอดคลองกบปญหำโรคและภยสขภำพในพนท.มกำรประสำนงำน

ตดตำมประเมนผลและปรบปรงกระบวนกำรเฝำระวงโรค.(3)มบคลำกรทมควำมรและทกษะท�ำหนำทเฝำระวงสอบสวนและควบคมโรคในจ�ำนวนทเหมำะสม.(4)มงบประมำณและทรพยำกรอนๆ ทเพยงพอ มกำรใชเทคโนโลยทเหมำะสม ส�ำหรบกำรเฝำระวงโรค

สอบสวนโรคและควบคมโรคอยำงมประสทธภำพ.(5)มกำรสรำงควำมรควำมเขำใจควำมตระหนกในดำนแนวคดนโยบำยแผนและแนวทำงปฏบตเกยวกบ

กำรเฝำระวงโรคและภยสขภำพส�ำหรบบคลำกรในโรงพยำบำลทกระดบ.

60 ดรำยละเอยดเพมเตมในเกณฑขอI-5.1ค.สขภำพและควำมปลอดภยของบคลำกรและII-4.1ข.กำรเฝำระวงและควบคมกำรตดเชอ

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4 127

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

61 การระบาดแบงไดเปนเปน2ลกษณะ

(1) Epidemicหมำยถงกำรเกดโรคมำกผดปกตเกนกวำจ�ำนวนทเคยมในชวงระยะเวลำเดยวกนของปกอนๆ(mean+2S.D.)มกเกดกบ

โรคทพบบอยๆเปนโรคประจ�ำถนเชนกำรระบำดของโรคหด

(2) Outbreakหมำยถงโรคทมผปวยตงแต2รำยขนไปในระยะเวลำอนสนหลงจำกรวมกจกรรมดวยกนมำ(commonactivity)มกเกด

กบโรคทพบประปรำยแตจ�ำนวนไมมำก (sporadicdisease) เชนกำรระบำดของอำหำรเปนพษ ในกรณทเปนโรคตดตออนตรำยซง

ไมเคยเกดขนในชมชนนนมำกอนหรอเคยเกดมำนำนแลวและกลบมำเปนอกถงแมมผปวยเพยง1รำยกถอวำเปนกำรระบำด

ข. การเกบและวเคราะหขอมลเพอการเฝาระวง(1)มระบบกำรเฝำระวงโรคตดตอโรคไมตดตอและปญหำสขภำพอนๆอยำงตอเนองเหมำะสมกบสภำพปญหำ

ของพนทองคกรและเปนไปตำมกฎระเบยบทกระทรวงสำธำรณสขก�ำหนด.(2)มกำรบนทกและจดเกบขอมลอยำงเปนระบบและตอเนอง.ขอมลมควำมเปนปจจบนครบถวนถกตองทนเวลำ

และเปรยบเทยบกบขอมลทมอยเดมได.(3)มกำรวเครำะหเปรยบเทยบแปลควำมหมำยขอมลกำรเฝำระวงอยำงตอเนองและสม�ำเสมอโดยใชวธกำร

ทำงระบำดวทยำ.(4)มกำรคนหำกำรเพมทผดปกตหรอกำรระบำดของโรค61ทงจำกกำรวเครำะหขอมลจำกกำรเฝำระวงรบทรำบ

ขอมลจำกบคลำกรทำงคลนกและทบทวนรำยงำนผลกำรตรวจทำงหองปฏบตกำรอยำงสม�ำเสมอ.(5)มกำรตดตำมเฝำดสถำนกำรณและแนวโนมของโรคทตองเฝำระวงอยำงตอเนองและเปนปจจบน.(6)มกำรคำดกำรณแนวโนมกำรเกดโรคทส�ำคญเพอประโยชนในกำรวำงแผนปองกนควบคมโรค.

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4128

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

ค. การตอบสนองตอการระบาดของโรคและภยสขภาพ(1)มแผนกำรตอบสนองตอเหตฉกเฉนดำนสำธำรณสขและมกำรเตรยมควำมพรอมในกำรรองรบตลอดเวลำ.(2)มทมเฝำระวงสอบสวนเคลอนทเรว(SurveillanceandRapidResponseTeam-SRRT)จำกสหสำขำ

วชำชพท�ำหนำทตอบสนองตอกำรระบำดของโรคและภยสขภำพ.(3)มกำรก�ำหนดมำตรกำรปองกนควบคมโรคและภยสขภำพทจ�ำเปนเพอปองกนกำรแพรระบำดของโรค.(4)มชองทำงและบคลำกรทสำมำรถรบรำยงำนผปวยหรอภำวะฉกเฉนทำงสำธำรณสขไดตลอด24ชวโมง.(5)มกำรด�ำเนนกำรสอบสวนผปวยเฉพำะรำยเพอปองกนกำรแพรระบำดของโรคอยำงทนทวงท.(6)เมอมกำรระบำดเกดขนทมผรบผดชอบในกำรสอบสวนควบคมโรคมทรพยำกรและอ�ำนำจในกำรสบคนและ

ใชมำตรกำรควบคมทเหมำะสมอยำงรอบดำนและทนกำรณ.

ง. การเผยแพรขอมลขาวสารและเตอนภย(1)มกำรจดท�ำรำยงำนและเผยแพรสถำนกำรณโรคและภยสขภำพทงในดำนกำรเฝำระวงกำรระบำดทเกดขน

และกำรด�ำเนนกำรสอบสวนควบคมโรค ไปยงหนวยงำนทเกยวของและสอสำธำรณะ อยำงตอเนองและสม�ำเสมอ.

(2)มกำรรำยงำนโรคไปยงสถำนบรกำรสำธำรณสขในพนทและหนวยงำนทเกยวของตำมพระรำชบญญต โรคตดตอกฎอนำมยระหวำงประเทศและกฎขอบงคบอนๆ.

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4 129

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

II-9 การท�างานกบชมชน (COM)

II-9.1 การจดบรการสรางเสรมสขภาพส�าหรบชมชน (Health Promotion for the Community)

ทมผใหบรการรวมมอกบชมชน จดใหมบรการสรางเสรมสขภาพทสนองตอบตอความตองการของชมชน.

ตวอยางบรการสรางเสรมสขภาพการดแลสขภาพ

การชวยเหลอสนบสนน การสงเสรมการเรยนร

การพฒนาทกษะสขภาพ

บรการทตอบสนองปญหาและความตองการของชมชน

2

รวมมอกบองคกรและผใหบรการอนๆ

3

ประเมนและปรบปรง

วางแผนและออกแบบบรการสรางเสรมสขภาพ

รวมกบชมชนกลมสขภาพด กลมเสยง กลมทมปญหาสขภาพ

4

ก�าหนดชมชนทรบผดชอบชมชนทางภมศาสตรหรอกลมทมเปาหมายรวมกน

ก�าหนดกลมเปาหมายส�าคญ

1

เกบขอมลสขภาพของชมชน

ประเมนความตองการ/ศกยภาพของชมชน

จดบรการสรางเสรมสขภาพส�าหรบชมชน

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4130

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

II-9.2 การเสรมพลงชมชน (Community Empowerment)

ทมผใหบรการท�างานรวมกบชมชนเพอสนบสนนการพฒนาความสามารถของชมชนในการปรบปรงสขภาพและความเปนอย ทดของชมชน.

สขภาพและความเปนอยทดของชมชน

สงเสรมชมชนการมสวนรวม

การสรางศกยภาพการสรางเครอขาย การเปนคพนธมตร

ทางกายภาพสงปนเปอนทางกายภาพและสารเคม อนรกษทรพยากรธรรมชาต

สนทนาการ การพกผอน

ทางสงคมชวยเหลอผดอยโอกาสทางสงคม สรางเครอขายทางสงคม

ความเปนอยทดในทท�างานและชมชน

ชแนะและสนบสนนนโยบายสาธารณะสรางความสมพนธ แลกเปลยนสารสนเทศ

รวมมอกบผเกยวของ

1

สงเสรมสงแวดลอมและนโยบายสาธารณะทเออตอการมสขภาพด

4

สงเสรมการพฒนาพฤตกรรมและทกษะสขภาพของบคคลและครอบครว

ลดพฤตกรรมเสยงปกปองบคคลจากความเสยง

พฤตกรรมสขภาพทด

การแกปญหาทชมชนใหความส�าคญสงเสรมความสามารถของกลมตางๆ

3

2

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4 131

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

II-9.1 การจดบรการสรางเสรมสขภาพส�าหรบชมชน (COM.1)องคกรรวมกบชมชน62 จดใหมบรการสรางเสรมสขภาพทสนองตอบตอความตองการของชมชน.(1)องคกรก�ำหนดชมชนทรบผดชอบและท�ำควำมเขำใจบรบทของชมชนมกำรประเมนควำมตองกำรดำนสขภำพ

และศกยภำพของชมชน63และระบกลมเปำหมำยและบรกำรสงเสรมสขภำพทจ�ำเปนส�ำหรบชมชน.(2)องคกรรวมกบชมชนวำงแผนและออกแบบบรกำรสรำงเสรมสขภำพ64ทตอบสนองควำมตองกำรและปญหำ

ของชมชน.(3)องคกรรวมมอกบภำคทเกยวของจดบรกำรสรำงเสรมสขภำพส�ำหรบชมชน.(4)องคกรตดตำมประเมนผล ตลอดจนแลกเปลยนขอมลและรวมกบชมชนในกำรปรบปรงบรกำรสรำงเสรม

สขภำพในชมชน.

62 ชมชนอำจจะเปนชมชนทำงภมศำสตรหรอชมชนทเกดจำกควำมสมพนธของกลมคนทมเปำหมำยเดยวกน63 การประเมนความตองการของชมชน ครอบคลมถงกำรเกบรวบรวมสำรสนเทศเกยวกบสขภำพของชมชน เชน ปจจยทมผลตอสขภำพ

สถำนะสขภำพศกยภำพและควำมเสยงดำนสขภำพในชมชน64 บรการสรางเสรมสขภาพส�าหรบชมชนอำจครอบคลมกำรดแลกำรชวยเหลอสนบสนนกำรสงเสรมกำรเรยนรกำรพฒนำทกษะสขภำพ

มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบท 4132

ตอนท II ระบบงานส�าคญของโรงพยาบาล

II-9.2 การเสรมพลงชมชน (COM.2)องคกรท�ำงำนรวมกบชมชนเพอสนบสนนกำรพฒนำควำมสำมำรถของชมชนในกำรปรบปรงสขภำพและควำมเปนอยทดของชมชน.(1)องคกรสงเสรมการมสวนรวม การสรางศกยภาพ และการสรางเครอขาย ของชมชน รวมทงการเปน

คพนธมตร65ทเขมแขงกบชมชน.(2)องคกรรวมมอกบชมชนสงเสรมความสามารถของกลมตางๆในชมชนเพอด�าเนนการแกปญหาทชมชนให

ความส�าคญ.(3)องคกรรวมมอกบชมชนสงเสรมการพฒนาพฤตกรรมและทกษะสขภาพของบคคล66และครอบครว.(4)องคกรสงเสรมการสรางสงแวดลอมทางกายภาพ67 และทางสงคม68 ทเออตอการมสขภาพด รวมทงการ

ชแนะและสนบสนนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพดวยการสรางความสมพนธ รวมมอ และแลกเปลยนสารสนเทศกบผเกยวของ.

65 องคกรท�างานเปนคพนธมตรกบชมชนดวยการแลกเปลยนสารสนเทศความรทกษะและทรพยากร66 พฤตกรรมและทกษะสวนบคคลทส�ำคญไดแกพฤตกรรมสขภาพทด(การออกก�าลงการผอนคลายอาหาร)การลดพฤตกรรมทมความ

เสยงตอสขภาพการปกปองสวนบคคลใหพนจากความเสยงการจดการกบความเครยดในชวตประจ�าวน67 สงแวดลอมทำงกำยภำพในชมชนทเออตอกำรมสขภำพดไดแกการลดสงปนเปอนทางกายภาพและสารเคมเชนฝนละอองในอากาศสารพษ

หรอสารตกคางในอาหาร,เสยง,การอนรกษทรพยากรธรรมชาต,สงแวดลอมเพอสนทนาการการพกผอนสมดลของชวตและกจกรรมทเออตอสขภาพ68 สงแวดลอมทำงสงคมทเออตอกำรมสขภำพดไดแกการชวยเหลอทางสงคมในกลมเปาหมาย(เชนผทดอยโอกาสทางสงคม),การสราง

เครอขายทางสงคม,ปฏสมพนธทางสงคมทสงเสรมความเปนอยทดในทท�างานและชมชน