Izabela Jasicka-Misiak Piotr Mynarz Pawe Kafarski

Identyfikacja grzybw halucynogennych ze wskazaniem najpowszechniej stosowanych metod oznaczania substancji halucynogennych z grzybw we krwi

Opole i Wrocaw, 2006

1

1. WSTPNie wiadomo, kiedy czowiek po raz pierwszy sign po rodki odurzajce. Zapewne wtedy, gdy uwiadomi sobie ograniczenia i krucho swej egzystencji, poczu bl i odkry, e niektre roliny potrafi go agodzi. Archeolodzy odnaleli lady makwek i nasiona konopi w grobach z epoki neolitu. W trzecim tysicleciu p.n.e., na Dalekim Wschodzie ludzie uli ju betel przygotowywany z orzechw palmy arekowej (Areca catechu), a w Mezopotamii wytwarzali alkohol. W V wieku p.n.e. Herodot pisa o Scytach odurzajcych si haszyszem. Ryty naskalne w grobowcu na bretoskiej wysepce Gawinis sprzed 8.000 lat wywouj takie wra enie, e wielu badaczy podejrzewa ich twrcw o dziaanie pod wpywem substancji halucynogennych. Skomplikowane, powtarzajce si wielokrotnie wzory geometryczne nie maj bowiem adnego odpowiednika w naturze [RUDGLEY, 2000]. Naukowcom nie udao znale si adnej cywilizacji pierwotnej, ktra obywaaby si bez rodkw odurzajcych. Ludzie wszdzie znajdowali substancje zmieniajce wiadomo, niezale nie od tego, gdzie przyszo im y, w amazoskiej d ungli, syberyjskiej tajdze, na stepie czy pustyni. Botanicy opisali ponad 200 rolin o waciwociach halucynogennych, do dzi odkryto w nich kilka tysicy zwizkw chemicznych. Najwiksz grup stanowi alkaloidy, czyli zasady zawierajce atom azotu. czy je zdolno wpywania na funkcjonowanie ukadu nerwowego czowieka. Efekty mog by r ne - od uspokajania i znieczulenia, przez pobudzanie, po wywoywanie halucynacji. Alkaloidy w czystej postaci s toksyczne, przyjte w du ych dawkach powoduj zatrucia, tak e miertelne. Dlatego od czasw prehistorycznych za ywanie zawierajcych je preparatw starano si kontrolowa. Po rodki odurzajce dawniej nie sigano dla przyjemnoci, lecz w cile okrelonych celach i czasie - dla nawizania kontaktu z bogami i duchami, wprowadzenia si w trans podczas rytualnych obrzdw, wzmocnienia si i odwagi przed wyruszeniem na owy lub wojn. Modzie uzyskiwaa prawo korzystania z u ywek dopiero po inicjacji Dawniej o tym, co dozwolone, decydowaa religia i tradycja, dzi - przepisy prawa. rodki dopuszczone do obrotu okrela si zazwyczaj jako u ywki, zakazane - jako narkotyki. Podstaw podziau jest ich szkodliwo, moc i waciwoci uzale niajce. W wypadku rolin nieprzetworzonych nie jest to kryterium precyzyjne, o czym wiadczy odmienne traktowanie tytoniu i marihuany. Wtpliwoci nie wzbudzaj wyizolowane i zsyntetyzowane rodki psychotropowe. Przepisy regulujce dostp do u ywek i narkotykw wydaj si stae, ale w rzeczywistoci ulegaj zmianom. W XIX wieku w europejskich miastach dziaay palarnie opium i kluby mionikw haszyszu. W XX wieku do dobrego tonu nale ao palenie tytoniu, dzi napitnowane. Freud uwa a kokain za cudowny lek, a zawierajce j napoje reklamowano tak, jak dzi kaw czy herbat. W Holandii mo na pali papierosy z marihuan,

2

co w ssiedniej Francji grozi ju konsekwencjami prawnymi. Dla Indian z Andw zakaz ucia lici koki jest rwnie absurdalny, jak dla Europejczykw alkoholowa prohibicja. Muzumanie zdelegalizowali obie te u ywki, ale nie maj nic przeciwko raczeniu si wywoujcym podobne efekty ghatem [RUDGLEY, 2000]. Od kilku lat obserwuje si stay wzrost liczby ujawnianych przestpstw ciganych na podstawie ustawy o przeciwdziaaniu narkomanii, w tym przemytu i nielegalnego wytwarzania narkotykw. Naganiane przez media przykady skutecznych dziaa odpowiedzialnych su b i stosunkowo wysokie kary nakadane na producentw rodkw odurzania czy kurierw narkotykowych, nie powstrzymuj kolejnych sprawcw. Na terenie spokojnych dotd wojewdztw (w tym wojewdztw dolnolskie i opolskie) dynamicznie wzrasta przestpczo narkotykowa, a proceder ten, z uwagi na ogromne zyski, podejmuje niemal ka da grupa przestpcza, d c nastpnie do stworzenia wasnych rde zaopatrzenia (kanau przemytu lub produkcji). Z danych statystycznych wynika, e na terenie caego kraju w dalszym cigu utrzymuje si wzrost poda y narkotykw i popytu na te rodki, szczeglnie wrd modych ludzi. Narkotyki dostpne s ju praktycznie nie tylko w du ych miastach, ale tak e w mniejszych miejscowociach, a co najgorsze rwnie na terenie szk. W cigu jedenastu lat prawie piciokrotnie powikszya si grupa uczniw, ktrzy prbowali nielegalnych substancji odurzajcych. Po okresie stabilizacji, odnotowanej w latach 19941996, dwa kolejne badania ujawniy skokowy wzrost liczby uczniw eksperymentujcych z narkotykami. Pochodne konopi indyjskich i ruteckich (marihuana i haszysz) to zdecydowanie najbardziej powszechnie stosowany nielegalny narkotyk (w Polsce u ywa go stale 6,3% modzie y w ogle, a w Czechach a 22,1%). Nastpnym narkotykiem najczciej konsumowanym jest amfetamina i jej pochodne, w tym gwnie Ecstasy (MDA, MDMA, MDEA, PMA, PMMA). Zaznacza si spadek zainteresowania LSD, ktry rekompensowany jest popytem na grzyby halucynogenne (np. ysiczka lancetowata) oraz inne halucynogeny pochodzenia rolinnego. Cho rozpowszechnienie stosowania magicznych grzybkw jest stosunkowo niewielkie, s one najczciej stosowanym rodkiem halucynogennym w 12 Pastwach Czonkowskich UE (w Polsce ok. 20% oburze - wedug bada sieci Znaczenie i u ytkowanie grzybw trujcych w tym halucynogennych na terenie Polski i krajw ociennych). Z ponad 5.000 odmian grzybw znanych przez czowieka okoo 80 posiada waciwoci psychoaktywne. Dolny lsk, a szczeglnie rejon Karkonoszy, to jeden z gwnych regionw gdzie grzyby te s zbierane. Mo na dokona te ich zakupu (wraz ze szczegowymi instrukcjami dotyczcymi hodowli) przez internet. Zjawisko narkotyzowania si grzybami halucynogennymi ma w Polsce coraz szerszy zasig. Istnieje zatem potrzeba zdefiniowania tego typu grzybw ze wskazaniem najczciej u ywanych, opracowanie przewodnika dla potrzeb policji, identyfikacja gwnych skadnikw odpowiedzialnych za efekty narkotyczne, opracowanie metod standardowego oznaczania poziomu tych substancji

3

w materiale biologicznym, w osoczu i moczu (w tym i metod immunologicznych - tzw. testw paskowych). Pod wzgldem prawnym aktualnie obowizujca ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. O przeciwdziaaniu narkomanii nie precyzuje dokadnie, ktre gatunki grzybw zaliczone s do kategorii grzybw halucynogennych. Mwi ona jedynie, i grzyby halucynogenne, s to grzyby zawierajce substancje psychotropowe. Taki stan prawny pozostawia wiele miejsca do subiektywnej interpretacji zapisw tej ustawy. Przykadem takiej interpretacji mo e by przypadek muchomora czerwonego, ktry posiada dobrze poznane waciwoci

halucynogenne. Substancje czynne tego grzyba kwas ibotenowy i muscymol, nie zostay umieszczone w wykazie rodkw psychotropowych we wspomnianej ustawie. Brak jest jednoznacznych informacji, ktre precyzuj sposoby okrelania zawartoci substancji halucynogennych w grzybach oraz informacji, ktre gatunki nale y bezsprzecznie zaliczy do kategorii halucynogennych.

2. GRZYBY HALUCYNOGENNE

Grzyby halucynogenne (magiczne grzyby, grzybki-halucynki), to grupa grzybw, ktre zawieraj substancje psychoaktywne powodujce doznania narkotyczne. Grzyby te nale do grupy trzeciego typu toksycznoci okrelanego neurologicznym oraz ze wzgldu na dziaanie na czowieka sklasyfikowane s do szstej grupy toksycznoci (halucynogenne). Zazwyczaj spo ywane s one w celach narkotycznych bd w wyniku pomyki grzybiarza. Obecnie znanych jest ok. 80 gatunkw grzybw posiadajcych waciwoci halucynogenne. Grzyby halucynogenne nale gwnie do rodzaju Psilocybe, natomiast sporadycznie do rodzajw Gymnopilus i Panaeolus [NUGENT I SAVILLE, 2004]. Na wiecie wystpuje okoo 140 gatunkw ysiczek, z ktrych okoo 80 zalicza si do halucynogennych. Grzyby te rosn niemal e na wszystkich kontynentach, najwicej jednak gatunkw halucynogennych zidentyfikowanych zostao w Meksyku [GUZMAN, 1983]. W Europie ronie kilkanacie gatunkw Psilocybe, jednak e dziaanie halucynogenne wykazuje tylko kilka gatunkw tych grzybw. Najczciej wymienia si: Psilocybe semilanceata (Fr.) Quel., Psilocybe bohemica, Psilocybe montana, Psilocybe cyanescens Wakef. ysiczki rosn na ziemi, nawozie, odchodach rolino ercw, resztkach obumarych rolin. Spotyka si je w trawie, najczciej w otwartym terenie, rzadziej rosn w lesie [JANOSZKA, 2005; KAFARSKI, 2006].

4

ysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) gatunek grzyba nale cy do piercieniakowatych. Ze wzgldu na wygld i waciwoci halucynogenne nazywany rwnie czapeczk wolnoci (Liberty Cap). Do rzadko wystpujcy w Polsce.

Krlestwo: grzyby Typ: grzyby podstawkowe Klasa: podstawczaki Podklasa: podstawczaki pieczarkopodobne Rzd: pieczarkowce Rodzina: piercieniakowate Rodzaj: ysiczka Gatunek: ysiczka lancetowata

Kapelusz higrofaniczny, 0,5-1,5 cm rednicy, zmienny w ksztacie, sto kowaty lub dzwonkowaty, ze szpiczastym guzkiem w rodku, ale rwnie bez guzka tylko z nieznacznym uwypukleniem, gadki. W czasie wilgotnej pogody nieco lepki i brzowy, suchy jest brudnoochrowy, tawy lub tawo-brzowy, czasami z odcieniem oliwkowozielonym. U starszych owocnikw brzeg troch pomarszczony. Blaszki do rzadkie, szerokie, przeronite, pocztkowo ochrowe, szybko staj si purpurowo-brzowe do prawie czarnych. Trzon wysmuky, elastyczny, cylindryczny, do 10 cm dugi i do 2 mm gruby (przewa nie 1 mm), zabarwiony kremowo, blado tawo lub tobrzowo, w podstawie mo e mie odcie niebieskawy, a czasami jest u dou biao oprszony. Mi sz cienki, biaawy, bez wyranego smaku. Zapach nieznaczny, grzybowy, nieco stchy. Wysyp zarodnikw ciemnobrzowy z purpurowym odcieniem. Zarodniki elipsoidalne, grubocienne, gadkie, z wyran por rostkow; 13-15 x 6.5-7.5 m, nieco spaszczone. Wystpuje gwnie na

terenach o du ej iloci opadw, w grach. Owocniki wyrastaj od lata do jesieni, pojedynczo lub w grupach po kilka, w trawie i mchach, w miejscach podmokych, na cie kach. Wikszo rde podaje, e wystpuje w miejscach bogatych w skadniki od ywcze. Zawiera psylocybin [HTTP://WWW.GRZYBY.PL].

5

ysiczka czeska (Psilocybe bohemica) podobnie jak ysiczka lancetowata grzyb ten nale y do piercieniakowatych. Bardzo rzadko wystpujcy w Polsce. Krlestwo: grzyby Typ: grzyby podstawkowe Klasa: podstawczaki Podklasa: podstawczaki pieczarkopodobne Rzd: pieczarkowce Rodzina: piercieniakowate Rodzaj: ysiczka Gatunek: ysiczka czeska Kapelusz higrofaniczny, wilgotny powo do rdzawobrzowego, suchy jasnoochrowy, z wiekiem i w miejscach uszkodzonych przebarwia si ciemno sino-zielonkawo; 20-50 mm rednicy, pocztkowo tposto kowaty, potem wypuky do rozpostartego; brzeg podgity, z wiekiem prosty lub odgity, wilgotny sabo pr kowany; powierzchnia gadka, nie lepka; skrka niecigalna. Blaszki pocztkowo jasnobrzowe, z czasem przyjmuj barw kremow. Wysyp zarodnikw brzowy z purpurowym odcieniem. Zarodniki elipsoidalne, nieco spaszczone, grubocienne, z wyran por rostkow; 10-12.5 6-7.5 m. Trzon wysmuky, elastyczny, cylindryczny, do 12 cm dugi i do 4 mm gruby. Zapach nieznaczny, grzybowy. Owocniki wyrastaj pojedynczo lub w grupach. Na silnie rozo onym drewnie drzew liciastych i iglastych, gazkach, kompocie, resztkach rolinnych, w ogrodach, parkach, na poboczach drg, w miejscach yznych, ruderalnych [HTTP://WWW.GRZYBY.PL]. ysiczka grska (Psilocybe montana) jak wikszo asiczek wystpuje do rzadko. Owocniki wyrastaj przez cay rok, poza zim, w grupach, rzadziej pojedynczo, na ubogich terenach poronitych mchem i traw z mchami.

Krlestwo: grzyby Typ: grzyby podstawkowe Klasa: podstawczaki Podklasa: podstawczaki pieczarkopodobne Rzd: pieczarkowce Rodzina: piercieniakowate Rodzaj: ysiczka Gatunek: ysiczka czarnobrzowa

6

Kapelusz higrofaniczny, wilgotny ciemnobrzowy do ciemnoczerwonobrzowego, suchy jasny be owoochrowy do be owego; 5-15(20) mm rednicy; pkulisty z wiekiem wypuky, bez garbka lub nieznacznym garbkiem. Brzeg kapelusza ostry, gdy wilgotny to pr kowany, mog by widoczne biae wkienka osonki. Blaszki pocztkowo szare, szybko brzowe z purpurowym odcieniem. Trzon barwy kapelusza, u szczytu nieco janiejszy; 15-25(50) x 0.51(2) mm, rwnogruby, powierzchnia oprszona na szczycie, poza tym wkienkowata. Cechy wyr niajce, to nie lepki kapelusz, dojrzae blaszki posiadaj purpurowy odcie[HTTP://WWW.GRZYBY.PL].

Muchomor czerwony (Amanita muscaria), to rozpowszechniony w Polsce grzyb kapeluszowy z rodziny drobnouszczakowatych. Jest to grzyb o sabych waciwociach trujcych. Ze wzgldu na swj charakterystyczny wygld, do zatru nim dochodzi do rzadko. Najczciej, s to zatrucia w przypadku nieodpowiedniego spreparowania grzyba w celach odurzajcych. Wedle statystyk miertelno przy zatruciu tym grzybem waha si w granicach 2-5%. Najbardziej trujce s wie e osobniki ze wzgldu na zwikszon zawarto w swoim skadzie kwasu ibotenowego.

Krlestwo: grzyby Typ: grzyby podstawkowe Klasa: podstawczaki Podklasa: podstawczaki pieczarkopodobne Rzd: pieczarkowce Rodzina: drobnouszczakowate Rodzaj: muchomor Gatunek: Muchomor czerwony

Kapelusz grzyba jest ywo czerwony do topomaraczowego, jego rednica wynosi od 50 do 150 (200) mm; pocztkowo pkulisty, potem wypuky, w kocu rozpostarty. Powierzchnia kapelusza pokryta jest do regularnie rozmieszczonymi, biaymi, luno przylegajcymi atkami bdcymi resztkami osony, atki te mog by spukiwane przez deszcze. Skrka byszczca, cigalna, w czasie wilgotnej pogody lepka. Brzeg kapelusza dugo gadki, u starych okazw pr kowany. Blaszki biae do kremowych; do gste, brzuchate, wolne. Trzon biay lub tawy; 60-150 (200) x 15-30 mm; cylindryczny;

podstawa bulwiasta, kulista od jajowatej, z pochw zredukowan do kilku piercieni kaczkowato-waeczkowatych brodawek, powy ej pokryta nielicznymi kosmkami. Piercie 7

wyrany, biay lub biao tawy, zwieszony, niepr kowany; brzeg piercienia biay lub tawo zbkowany. Mi sz biay, pod skrk kapelusza ty ( topomaraczowy);

niezmienny, kruchy. Smak grzyba jest agodny oraz bez zapachu [HTTP://WWW.GRZYBY.PL]. W celach halucynogennych czsto wykorzystywany jest tak e do pospolity w Polsce muchomor plamisty (Amanita pantherina).

Krlestwo: grzyby Typ: grzyby podstawkowe Klasa: podstawczaki Podklasa: podstawczaki pieczarkopodobne Rzd: pieczarkowce Rodzina: drobnouszczakowate Rodzaj: muchomor Gatunek: Muchomor plamisty

Oprcz wymienionych wy ej gatunkw wystpujcych w Polsce zawierajcych substancje psychoaktywne, istnieje tak e wiele gatunkw grzybw podejrzewanych o zawarto w swym skadzie substancji halucynogennych. Grzyby te s mniej poznane pod wzgldem zawartoci substancji toksycznych i halucynogennych, a niektre z nich rzadziej wystpuj w naszej strefie klimatycznej. Gatunki podejrzewane o zawarto substancji halucynogennych to midzy innymi: Piercieniaki: piercieniak wieczony (Stropharia coronilla), Czernidaki: czernidak narkotyczny (Corpinus narcoticus), czernidak pospolity (Corpinus atramentarius), Kopaczki: kopaczek motylkowaty (Panaeolus sphinctrinus), kopaczek motylkowaty (Panaeolus papilonaceus) Niektre gatunki z rodzaju Inocybe (strzpiaki), Conocybe (sto kogwka), Pluteus (drobnouszczak), Gymnopilus (ysak). Do chwili obecnej przeprowadzono badania skadu chemicznego niewielu spord wy ej wymienionych gatunkw grzybw. Z dotychczas przeprowadzonych analiz wynika, e

w grzybie Inocybe aeruginascens obecna jest psylocybina w iloci 0,3% suchej masy oraz baeocestyna w iloci 0,2% suchej masy. Dodatkowo odnotowano kilkanacie zatru spowodowanych tym grzybem. Kolejnym gatunkiem zbadanym pod ktem obecnoci

8

substancji halucynogennych by grzyb z rodziny ysakw - Gymnopilus purpuratus. Zarwno psylocyna jak i baeocystyna znajdoway si w tym gatunku w iloci ok. 0,3% [GARTZ, 1992]. Jak wynika z literatury, zawarto procentowa substancji halucynogennych w grzybach jest zmienna i zale y od gatunku, stadium rozwojowego, warunkw klimatycznych oraz dostpnoci rozpuszczalnego azotu i fosforu w glebie (Tabela 1).Tabela 1. Przykadowe gatunki grzybw halucynogennych oraz zawarto psylocyny, psylocybiny oraz baeocystyny w przeliczeniu na such mas grzyba.

% Gatunek P. azurenscens P. bohemica

%

% Baeocystyny 0,35 0,02 rdo [STAMETS I GARTZ, 1995] [GARTZ I MUELLER, 1990]; [GARTZ, 1994]

Psylocybiny Psylocyny 1,78 1,34 0,38 0,11

P. semilanceata P. baeocystis

0,98 0,85

0,02 0,59

0,36 0,1

[GARTZ, 1994] [REPKE, 1977; BEUG1982]I

BIGWOOD,

P. cyanescens

0,85

0,36

0,03

[STIJVE I KUYPER, 1985; REPKEIN., 1977]

I

P. tampanensis P. cubensis P. weilii P. hoogshagenii

0,68 0,63 0,61 0,60

0,32 0,60 0,27 0,10

--0,25 0,05 ---

[GARTZ, 1994] [GARTZ, 1994] --[HEIM I HOFMANN,1958;HTTP://WWW.EROWID.ORG]

P. stuntzii

0,36

0,12

0,02

[BEUG1977]

I

BIGWOOD, 1982; REPKE,

P. cyanofibrillosa P. liniformans

0,21 0,16

0,04 ---

--0,005

[STAMETS I GARTZ, 1995] [STIJVE I KUYPER, 1985]

Wydawa by si mogo, i

z racji sezonowego wystpowania grzybw, dostp do

wie ego materiau ogranicza si wycznie do pnego lata i jesieni. Istnieje jednak mo liwo prowadzenia hodowli grzybw posiadajcych waciwoci halucynogenne w warunkach domowych. Nielegalne sklepy internetowe oferuj sprzeda zarodnikw takich grzybw, zarwno gatunkw wystpujcych w naszej strefie klimatycznej, jak i gatunkw

9

spoza naszej strefy (na przykad Psilocybe cubensis). Zarodniki, a tak e fragmenty owocnikw stanowi materia wyjciowy do prowadzenia hodowli w warunkach domowych. Wraz z materiaem do hodowli grzybiarze dni mocnych wra e otrzymuj dokadne

wskazwki dotyczce warunkw hodowli, ktrych dotrzymanie gwarantuje wyhodowanie owocnikw w cigu czterech do omiu miesicy [JANOSZKAI IN.,

2005]. Poni ej pokazano

zdjcia z instrukcji dla hodowcw takich grzybw ysiczki kubaskiej, ktrych zarodniki oferuje w internecie firma PF (1202 E. Pike #783, Seattle Wa. 98122, USA), oraz ofert z witryny Buy magic mushrooms. Warto zaznaczy, e znalezienie tych ofert zajo autorom raportu 5 minut.

Psilocybe Colombian #1This one has a nice history in Colombia. Picked from the cowfields of the little village Villa de Leiva. Found to be very potent, giving a beautiful journey. From the same grower as the Normal Mexican. Fresh Colombian Magic Mushrooms available in 750g packs. Not recommended for use under 18. prescription drug, consult your health recommended dose. Consumption may heavy equipment. Not recommended beverages. If pregnant, nursing or taking a care professional. Do not exceed impair ability to drive or operate for consumption with alcoholic

Opisano rwnie metod, w ktrej wykorzystanie zarodnikw prowadzi do otrzymania dikariotycznej grzybni. Grzybni t mo na wykorzysta do dalszego jej namna ania lub do porcjowania i sprzedawania jako gotowego do spo ycia materiau [JANOSZKAI IN.,

2005].

Takie produkty, ze wzgldu na sw bezpostaciow form, s niemo liwe do identyfikacji za pomoc tradycyjnych metod makro- i mikroskopowych [ADAMCZYK, 2006]. Dostp do grzybkw halucynogennych jest zatrwa ajco atwy, nie dziwi zatem ich rosnca wci popularno. Nale y jednak wzi pod uwag fakt, i w naszej strefie

klimatycznej oprcz osawionej przez zbieraczy asiczki lancetowatej, na kach ronie kilkadziesit podobnych gatunkw grzybw, praktycznie nierozr nialnych dla laikw. 10

Gatunki te stanowi powa ne zagro enie

ycia dla amatorw odurzania, ktrzy przez

niewiedz konsumuj silnie trujce grzyby, jak na przykad sto ogwki (Conocybe), czy hemwki (Galerina).

3. MORFOLOGICZNA IDENTYFIKACJI GRZYBW

Oznaczanie grzybw do celw konsumpcyjnych jest zadaniem stosunkowo atwym. Dla oznaczenia gatunku grzyba konieczne jest sprawdzenie cech, ktre odr niaj ten gatunek od innych podobnych. S to tak zwane cechy diagnostyczne. Jedn z takich cech jest barwa zarodnikw, dziki ktrej mo na nieuzbrojonym okiem okreli gatunek grzyba. Wysyp zarodnikw otrzymuje si ukadajc dojrzay kapelusz hymenoforem do dou na kartce biaego papieru. Po kilku godzinach nale y usun kapelusz, na kartce pozostaj wwczas zarodniki o kolorze waciwym dla danego gatunku. Barwa wysypu zarodnikw jest cech bardzo pomocn przy oznaczaniu grzybw, pozwala ona na szybkie przyporzdkowanie znaleziska do rodziny w danej grupie grzybw. Warto podkreli, e w przypadku grzybw blaszkowych zrobienie wysypu zarodnikw jest atwe i szybkie i jest bardzo pomocne. W praktyce grzybiarza, umiejtno robienia wysypu zarodnikw jest tak e bardzo przydatna. Okrelenie barwy wysypu zarodnikw umo liwia na przykad pewne odr nienie pieczarek (czekoladowobrzowy wysyp) od muchomorw (biay wysyp), opieniek (biay wysyp) od "faszywych opieniek" (brzowy wysyp), itd. Wysyp zarodnikw bywa tak e potocznie nazywany "odciskiem kapelusza". W przypadku grzybw Psilocybe wysyp zarodnikw jest purpurowo-brzowy. Czsto mo na zauwa y, i kapelusze ssiadujcych ze sob ysiczek s oprszone smugami ciemnego pyu. Inn cech, ktra uatwia identyfikacj gatunkw grzybw Psilocybe jest niebieskie zabarwienie trzonka u nasady kapelusza. Po ciciu lub uszkodzeniu trzonka barwa ta zmienia si na czerwon w cigu 30-60 min. Zjawisko to, nie jest cech charakterystyczn gatunkw grzybw zawierajcych psylocybin, ale mo e wiadczy o tym, i grzyb nie nale y do gatunku trujcego [SCHWARZ I SMITH, 1988] Wysypu zarodnikw mo na dokona dysponujc wie ymi owocnikami, jednak e najczciej do identyfikacji i analizy otrzymywane s grzyby w postaci zasuszonej. Ze wzgldu na trudnoci z makroskopowym okreleniem gatunku grzyba w celu jego identyfikacji stosuje si czsto metody mikroskopowe.

11

Psilocybe semilanceata (ysiczka lancetowta)

Psilocybe cubensis (ysiczka kubaska)

Amanita muscaria (Muchomor czerwony)

Aby przywrci turgor tkanek czsto stosuje si roztwr 2,5% wodorotlenku potasu. Po potraktowaniu wodorotlenkiem tkanki grzyba powracaj w pewnym stopniu do swojego pierwotnego stanu i mo liwa staje si identyfikacja gatunku przy pomocy mikroskopu tradycyjnego bd elektronowego. W przypadku analizy z u yciem mikroskopu tradycyjnego bierze si pod uwag ksztat oraz cechy charakterystyczne zarodnikw, cystyd oraz basyd umiejscowionych na grzybni. Dodatkowo, analiza za pomoc mikroskopu elektronowego mo e uatwi identyfikacj grubszych i bezbarwnych tkanek. W przypadku zastosowania skaningowego mikroskopu elektronowego (SEM) otrzymuje si tak e zdjcia trjwymiarowe [TSUJIKAWA, IIN., 2003].

12

4. EFEKTY SPO YWANIA GRZYBW

Magiczne grzybki, jak wynika z wielu doniesie [MUSSHOFF I IN. 2000; PASSIE I IN.,2002], konsumowane s zazwyczaj w postaci surowej, taka forma wywouje, bowiem,

najsilniejsze doznania ju po 20-40 minut od spo ycia. Opisywane s rwnie przykady spo ywania grzybkw zmieszanych w napojach lub potrawach. Zbiory grzybkw przechowywane s najczciej w postaci suszonej bd mro onej, czsto s trzymane w miodzie, co w znacznym stopniu pozwala zachowa ich wysok aktywno [BOGUSZ1998; MUSSHOFF I IN., 2000].I IN.,

Doniesienia dotyczce formy oraz iloci spo ywanych grzybkw s bardzo zr nicowane. Jednak e za ilo pozwalajc odczu dziaanie przyjmuje si 20-30 sztuk wie ych lub 30-40 suszonych grzybkw. Badania kliniczne pozwoliy na oszacowanie, i konsumpcja 15-20 mg grzybkw wpywaa na r norodne zachowanie psychiczne niektrych pacjentw. Notowano midzy innymi zaburzenia toku mylenia, zaburzenia emocjonalne oraz zaburzenia spostrzegania rzeczywistoci [VOLLENWEIDER I IN., 1997]. W literaturze naukowej oraz w doniesieniach internatw spotyka si opisy r norodnych dozna po spo yciu grzybkw. Spord wielu efektw najczciej jednak opisywane s: halucynacje, zmiany percepcyjne i zmiany sposobu postrzegania wiata definiowane jako faszywe spostrze enia zmysowe, patologiczne postrzeganie przedmiotw, ktre nie znajduj si w polu widzenia jednostki lub w ogle nie istniej; halucynacjom towarzyszy silne przekonanie o realnoci odbieranych bodcw, uczucie bogostanu czyli przyjemne odpr enie, wra enie odpywania, przyjemne barwne wizje, oglne pozytywne spostrzeganie stanu rzeczy, uczucie opuszczenia ciaa, brak koordynacji ruchowej [KELLER I IN., 1999]; stany psychotyczne w tym paranoidalne urojenia oraz obsesje, nage i gwatowne zmiany osobowoci oraz toku postpowania, mo e wystpi tzw. bad trip [JANOSZKA I IN., 2005] nadmierne pobudzenie psychosomatyczne, hutawka nastrojw, r norakiego rodzaju zaburzenia ze strony ukadu pokarmowego w tym wymioty, biegunki oraz ble brzucha. Badania dotyczce konsumpcji Psilocybe dowodz, e nie istnieje mo liwo fizycznego uzale nienia od tych grzybw, pomimo zwikszajcej si tolerancji przy ich dugotrwaym za ywaniu. Ich czste spo ywanie stwarza mo liwo uzale nienia psychicznego. Element oszoomienia, zwizany z ich spo ywaniem, nie jest obojtny dla modego organizmu. 13

Grzyby te powoduj pobudzenie psychoruchowe, halucynacje, uczucie niepokoju. Przy niewaciwym stosowaniu mo e doj nawet do ostrej psychozy. Czowiek w takim stanie traci wiadomo i mo e by bardzo niebezpieczny dla siebie i innych. Osoby czsto za ywajce substancje halucynogenne wykazuj podwy szony poziom agresji

[https://hyperreal.info/].

5. SUBSTANCJE AKTYWNE WYSTPUJCE W GRZYBACH

Gwnymi

substancjami

o

waciwociach

halucynogennych

wystpujcymi

w grzybach s psylocybina (4-fosfonyloksy-N,N-dimetylotryptamina) i towarzyszcy jej drugi alkaloid psylocyna (4-hydroksy-N,N-dimetylotryptamina). Oprcz tych zwizkw, w grzybach stwierdzono rwnie obecno baeocystyny (4-fosforyloksy-N-metylotryptaminy) bdcej pochodn psylocybiny, a r nica si od niej jedynie brakiem podstawnika metylowego przy azocie w acuchu bocznym, oraz norbaeocestyny (4-

fosforyloksytryptaminy) wystpujcej zazwyczaj w ilociach ladowych.

O OH CH3 N CH3 N H HO P

OH O CH3 N CH3 N H

Psylocyna

Psylocybina

O HO P

OH O H N CH3 N H

O HO P

OH O H N H N H

Baeocystyna

Norbaeocystyna

14

Psylocybina jest jednym z nielicznych zwizkw naturalnych, ktre zawieraj w swej strukturze atom fosforu. Substancja ta dobrze wchania si poprzez tkanki jamy ustnej i ulega w organizmie defosforylacji. W wyniku tego procesu degradacji powstaje

najprawdopodobniej jej metabolit psylocyna, ktra jest odpowiedzialna za og waciwoci halucynogennych grzybw. Przyjcie inhibitorw monoaminooksygenazy przed za yciem psylocybiny gronie wzmacnia jej dziaanie. Farmakologicznie dziaanie psylocybiny jest charakterystyczne dla substancji halucynogennych i przypomina efekty wywoywane przez LSD, jednak e okoo 100 razy sabsze. Przyjta doustnie, dziaa okoo 5-6 godzin. Pierwsze efekty jej dziaania zauwa alne s po okoo 15-40 minutach od jej za ycia. Psylocybina pojawia si we krwi w oznaczalnych st eniach w 20 - 40 minut po podaniu doustnym 0,2 mg/kg masy ciaa [KAFARSKI, 2006]. Z przeprowadzonych bada wynika, e ilo psylocybiny niezbdna do wywoania silnych halucynacji to okoo 10-18 mg [HASLER I IN., 2002]. Jest to jednak ilo szacunkowa, gdy na efekty dziaania psylocybiny skada si wiele czynnikw, jak na przykad

indywidualne cechy zwizane z metabolizmem osoby za ywajcej oraz pokarm przyjty przed spo yciem grzybw. Zarwno psylocybina, jak i psylocyna zostay sklasyfikowane jako substancje o du ym potencjale nadu ywania. Substancje te znajduj si w wykazie rodkw odurzajcych w grupie I-P stanowicym zacznik do ustawy O przeciwdziaaniu narkomanii.

O

OH NH2

NH2 HO N O

HO

N

O

Kwas ibotenowy

Muscymol

Oprcz wy ej wymienionych psylocyny i psylocybiny w wielu grzybach o waciwociach halucynogennych wystpuj tak e kwas ibotenowy oraz muscymol (5(aminometylo)-3-izoksazolol), pochodne izoksazoli [HALLEN I IN., 2002]. Zwizki te wystpuj w znacznych ilociach w muchomorach (Amanita muscaria, Amanita phalloides, Amanita pantherina), i to wanie one odpowiedzialne s za ich waciwoci odurzajce. W 100 g suchej masy grzyba Amanita muscaria zawartych jest 180 mg wymienionych substancji, z ktrych jedynie 25 mg, to kwas ibotenowy. W organizmie kwas ten metabolizowany jest wanie do muscymolu, ktry wykazuje mniejsz toksyczno i wydalany jest z moczem w 15

postaci niezmienionej. Dawka niezbdna do wywoania dozna narkotycznych to 30-60 mg dla kwasu ibotenowego oraz 10-15 mg dla muscymolu [HALPERN, 2004]. Aktualny pogld gosi, e kwas ibotenowy nie przekracza bariery krew-mzg w formie zmienionej i jest czciowo metabolizowany do muscymolu i muskazonu, a czciowo wydalany w niezmienionej formie. Z bada prowadzonych nad zwierztami przy u yciu kwasu ibotenowego wynika, e jest pot n neurotoksyn (po wstrzykniciu domzgowym). Jest strukturalnie podobny do glutaminy i aktywuje receptory NMDA, ale to prawdopodobnie nie wcza si to w og dziaania psychoaktywnego Amanita muscaria. Ma on dziaanie 5-8 razy sabsze ni muscymol (efektywna dawka to 50-100 mg). Muscymol odpowiada za wiksz cz dziaania psychoaktywnego muchomorw. Gwne dziaanie tego zwizku polega na blokowaniu receptora GABA-A. Zwizek ten u ywany jest w badaniach nad GABA jako jego najskuteczniejszy broker [LI I OBERLIES, 2005]. Dowiedziono, e muscymol dziaa na kilka obszarw mzgu - kor mzgow, hipokamp i m d ek. Zwizek ten wpywa tak e na poziom neuroprzekanikw: zwiksza ilo serotoniny i acetylocholiny w mzgu, a obni a ilo noradrenaliny. Dziaanie muscymolu znacznie r ni si od dziaania pochodnych fenyloetyloaminy i indolu, co jest widoczne na wykresach bada EEG. Nie s to jednak naukowo potwierdzone badania, gdy muscymol nie jest metabolizowany przez organizm ludzki. Oznacza to, z czysto teoretycznego punktu widzenia, e nie ma on prawa oddziaywa w jakikolwiek sposb na ciao i umys. Muscymol wydalany jest z organizmu w niezmienionej formie. Dawkowanie doustne substancji waha si w granicach 10-15 mg. W ustawie o przeciwdziaaniu narkomanii kwas ibotenowy oraz muscymol nie znajduj si w wykazie rodkw psychotropowych. Kolejnym zwizkiem, ktry wystpuje w muchomorach w niewielkich ilociach jest muskazon. Wykazuje on psychoaktywo i bardzo mo liwe, e odpowiada za cz oglnego dziaania muchomorw czerwonych. W niewielkich ilociach (0,002% - 0,003% suchej masy grzyba), w Amanita muscaria wystpuj muskaryna. Alkaloid ten, charakterystyczny dla innych gatunkw grzybw (min.: strzpiaka ceglastego Inocybe patouillardii) oddziaywuje na poziom acetylocholiny w mzgu i dziaa na receptory muskarynowe. Zawarto muskaryny w muchomorach jest dosy niska, jednak mo e by ona odpowiedzialna za cholinergiczne dziaanie muchomorw. Cho dowiedziono naukowo aktywno muskaryny, to jej wchanianie przez cian jelita jest bardzo powolne i prawie nie przedostaje si ona przez barier krew-mzg (mo liwe jest to w zasadzie tylko przy rwnoczesnym podaniu lecytyny). Ponadto efekt dziaania muskaryny znacznie r ni si od dziaania Amanita

16

muscaria. Zatem muskaryna nie ma wikszego wpywu na charakter odurzenia muchomorem czerwonym.

6. BADANIA FARMAKOKINETYCZNE

Rosnca liczba publikacji naukowych wskazuje na coraz to wiksze zainteresowanie zarwno rodowisk medycznych jak i chemicznych tematem oddziaywania psylocybiny na organizm ludzki. Badania przeprowadzane na wolontariuszach oraz zwierztach laboratoryjnych, przy u yciu14

C-znakowanej psylocybiny wykazay, i metabolitami tej substancji s 4-hydroksy-

N,N-dimetylotryptamina, aldehyd 4-hydroksy-indolo-3-octowy, kwas 4-hydroksy-indolo-3octowy oraz 4-hydroksytryptofanol. Produkty te powstaj w procesie deaminacji oraz oksydacji psylocybiny [HASLERI IN.,

1997; HASLER I IN., 2002]. Dodatkowo postulowane jest

tworzenie si w szlaku metabolizmu psylocybiny, psylocyno-O-glukuronidu (typowego produktu detoksykacji) na zasadzie analogii tworzenia si 5-hydroksytryptamin-Oglukuronidu w szlaku metabolizmu serotoniny. Jednak e, przeprowadzone do tej pory badania nie pozwalaj na jednoznaczn identyfikacj tego metabolitu [PASSIE I IN., 2002]. Psylocyna pojawia si w surowicy po okoo 30 minutach. W tym czasie, w wtrobie zachodzi gwny szlak przemiany metabolicznej tej substancji. Psylocybina ulega gwatownej defosforylacji, przy pomocy fosfatazy alkalicznej, do psylocyny, ktra jest gwn substancj odpowiedzialn za waciwoci halucynogenne grzybkw. Ponadto stwierdzono rwnie , e czas ptrwania psylocybiny oraz dugo jej dziaania jest zmienna i zale y od sposobu jej podania. I tak, do ylne podanie psylocyny skraca czas do 74,1 19,1 min. w porwnaniu do czasu ptrwania psylocyny podanej doustnie 163 64 min. Z kolei czas dziaania tej substancji po do ylnej aplikacji skraca si nawet do 15-30 minut [HASLER I IN., 1997].

17

O HO

OH P O

CH3 N CH3 N H

OH

CH3 N CH3

Psylocybina

N H Psylocyna

OH O H N H 4-hydroksyindoloacetaldehyd

OH O OH N H kwas 4-hydroksyindolo-3-octowy

OH OH N H 4-hydroksyindoloetanol

Postulowany szlak metabolizmu psylocybiny w organizmie ludzkim [HASLER I IN., 1997, HASLER I IN., 2002].

Budowa zarwno psylocybiny, jak i psylocyny wykazuje podobiestwo strukturalne do neuroprzekanika serotoniny. Psylocyna jest substancj mniej hydrofilow ni jej

prekursor, w zwizku z czym atwiej przenika barier krew-mzg. Psylocyna wykazuje waciwoci antagonistyczne wzgldem receptorw serotoniny oraz mimetyczne wzgldem samej serotoniny. Dowiedziono, i za dziaanie halucynogenne, zarwno zwizkw bdcych analogami strukturalnymi fenyloetyloaminy (amfetamina, meskalina) jak i indoloaminy (psylocyna) odpowiedzialne jest ich powinowactwo do receptorw serotoninowych typu 5HT2, a w szczeglnoci 5-HT2A i 5HT2C [AGHAJANIANI

MAREK, 1999]. Dziki tym

waciwociom psylocybina zwiksza poziom serotoniny w mzgu oraz powoduje pobudzenie czynnoci sensoromotorycznych i percepcyjnych. Dlatego te charakterystyczne objawy za ywania grzybkw halucynogennych, to niepokj oraz r nego rodzaju halucynacje.

18

OH

CH3 N CH3 N H HO N H Serotonina NH2

Psylocyna

7.

MO LIWOCI

IDENTYFIKACJI

I

OZNACZANIA

SUBSTANCJI

HALUCYNOGENNYCH

Z racji potencjalnego zagro enia zwizanego ze zbieractwem, hodowl, dystrybucj i za ywaniem grzybkw halucynogennych i realizacji zao e Ustawy o zapobieganiu narkomanii, istnieje zwikszone zapotrzebowanie w zakresie okrelenia poziomu rodkw psychoaktywnych w pynach ustrojowych. Metody analizy jakociowej i ilociowej, przeznaczone do rutynowych oznacze wykorzystywanych przez waciwe instytucje, powinny by wystarczajco szybkie i wiarygodne. Zatem w tej czci opracowania omwione zostan aktualnie u ywane metody izolacji, oraz analizy jakociowej i ilociowej substancji psychoaktywnych wystpujcych w grzybach polskich.

Izolacja psylocyny i psylocybiny z materiau biologicznego Proces izolacji psylocybiny i psylocyny z materiau grzybowego jest prosty i do szybki. Najczciej izolacji tych alkaloidw dokonuje si na drodze ekstrakcji do rozpuszczalnika. Standardowo stosowane rozpuszczalniki to chloroform, metanol bd woda [KYSILKA I WURST 1990, WURSTI IN.,

1992]. Izolacji substancji halucynogennych, jednym z

wybranych rozpuszczalnikw, wykonuje si u ywajc ultrasonifikatora celem zniszczenia komrek grzyba, a tym samym zwikszenia stopnia ekstrakcji substancji halucynogennych z grzyba. Po oddzieleniu supernatantu od zawiesiny odparowuje si rozpuszczalnik, najlepiej w rodowisku niereaktywnego gazu. Tak otrzymany ekstrakt poddaje si dalszym badaniom [MUSSHOFF I IN., 2000]. Inn metod izolacji halucynogennych alkaloidw jest ekstrakcja materiau grzybowego rozcieczonym wodnym roztworem kwasu octowego. W kolejnym etapie wyodrbniania otrzymany ekstrakt zakwasza si do pH=4 lodowatym kwasem octowym. Rozwr pozostawia si do odstania na okres jednej godziny, a nastpnie podgrzewa

19

do temperatury 70 C. Po tym czasie ekstrakt chodzi si, filtruje, otrzymany filtrat doprowadza si do pH=8 przy u yciu st onego wodorotlenku amonu. W ten sposb otrzymany roztwr poddaje si ekstrakcji eterem dietylowym. Otrzymany ekstrakt eterowy suszy si nad siarczanem sodu, filtruje i odparowuje w rodowisku niereaktywnym [CASALE,1985].

W obu przypadkach otrzymuje si ekstrakty o wystarczajcej czystoci do przeprowadzenia dalszych bada. Wynikiem ekstrakcji metanolem jest mieszanina psylocyny oraz psylocybiny. Z kolei poprzez ekstrakcj, kolejno wodnym roztworem kwasu octowego i eterem dietylowym otrzymuje si ekstrakt zawierajcy niemal wycznie psylocyn. W zastosowanych warunkach, obecna w roztworze psylocybina ulega defosforylacji [CASALE,1985].

Najprostsz i najczciej wykorzystywan technik rozdziau i identyfikacji pochodnych indolowych zawartych w grzybach jest chromatografia cienkowarstwowa (TLC) [BEUG I BIGWOOD, 1981; GARTZ, 1987; GROSS, 2002; SEMERDZIEVA I IN., 1986; WURST I IN., 1992]. Rozdziau przy u yciu chromatografii cienkowarstwowej dokonuje si na pytkach pokrytych krzemionk. Najlepsze efekty rozdziau otrzymano przy u yciu eluentw: n-butanol, kwas octowy, woda (12:3:5 v/v/v), 1,5% rozwr amoniaku w metanolu, n-butanol, kwas octowy, woda (2:1:1 v/v/v) oraz amoniak, woda, n-propanol (12:188:500 v/v/v). Stosujc pierwszy z opisanych eluentw otrzymano najlepszy rozdzia i nie obserwowano rozmycia plamek na pytce [BEUG I BIGWOOD, 1981]. W celu wizualizacji rozdzielonych substancji standardowo u ywa si odczynnika Ehrliha su cego do wykrywania amin. Ponadto psylocyna jak i psylocybina s dobrze widoczne na pytce w niskim pamie promieniowania UV.

Metody immunochemiczne Najbardziej przydatnymi metodami analizy jakociowej i ilociowej substancji o waciwociach narkotycznych, s te, ktre nie wymagaj dodatkowych technik izolacji z materiau biologicznego (krew, mocz). Tego typu metody oparte s przede wszystkim o badania immunochemiczne. Mo liwo wytwarzania przeciwcia dowolnych lekw w organizmie ywym spowodowaa istotny postp w badaniach iloci i jakoci rodkw

psychoaktywnych. Standardowy proces otrzymywania trwaych pocze chemicznych badana substancja-biako, opiera si na wykorzystaniu reaktywnych grup, ktre z t substancj tworz czynny zwizek immunologiczny - wysokoczsteczkowy hapten (immunogenic conjugate). Stworzenie tego typu haptenu mo e stymulowa wytworzenie wysoce specyficznych przeciwcia monoklonalnych, ktre mog by wykorzystane w analizie 20

jakociowej oraz ilociowej wybranych substancji psychoaktywnych. W literaturze istnieje niewiele informacji dotyczcych zastosowania tej metody do identyfikacji substancji halucynogennych. Jedyna informacja dotyczy prb syntezy koniugatw biakowych psylocyny [ALBERS I IN., 2002].

Metody analizy instrumentalnej Do najbardziej przydatnych i efektywnych metod zarwno ilociowej, jak i jakociowej analizy substancji psychoaktywnych nale y obecnie wysokosprawna

chromatografia cieczowa (HPLC). Zastosowanie tej metody do celw identyfikacyjnych wzroso szczeglnie po wprowadzeniu techniki detekcji typu diode-array. Ten typ detekcji pozwala uzyska obok sygnau piku danego zwizku na chromatografie jego widmo UV (200-350 nm) w ukadzie trjwymiarowym, potwierdzajce jego jednorodno. Ta waciwo detektora diode-array znacznie podnosi mo liwoci identyfikacji zwizkw [BOGUSZ I WU, 1991; FERARA I IN., 1992; LOGAN I IN., 1990]. Wykorzystanie HPLC z mo liwoci u ycia innych detektorw: UV [KYSILKAI IN.,

1985; TSUJIKAWA I IN., 2003], fluorescencyjnym [SAITO I IN. 2004; SAITO I IN., 2005],

chemiluminescencyjnym [ANASTOS [CHRISTIANSEN [BOGUSZI IN., I

I IN.,

2005; ANASTOS I IN., 2006], elektrochemicznym

RASMUSSEN, 1983], woltametrycznym [KYSILKA I IN., 1985] i masowym

1998; SAITO I IN. 2004], pozwala na uzyskanie wysokiego stopnia odzysku

substancji halucynogennych, wysok selektywno pomiaru oraz niewielki nakad czasu niezbdny do wykonania pomiarw. Metoda ta zostaa z powodzeniem u yta do badania obecnoci i st enia psylocyny w prbkach krwi [LINDENBLATTI IN.,

1998], poziomu

psylocyny i psylocybiny w suszu grzybowym [THOMPSON, 1980], oraz poziomu kwasu ibotenowego w sporach i kapeluszach muchomora czerwonego [STROEMER I IN., 2004]. Kolejn metod identyfikacji oraz analizy ilociowej zwizkw o aktywnoci halucynogennej jest metoda chromatografii gazowej i spektrofotometrii masowej (GC-MS) z rwnoczesn mo liwoci korzystania z biblioteki widm masowych np. systemu HP 5997 OC MS/MD Chemistation. Wrd mo liwych technik analitycznych w tym ukadzie, zastosowanie znalaza techniki SIR (selected ion recording) oraz SIM (selected ion monitoring) stosowane dla ni szych st e zwizkw halucynogennych [STICHT I KFERSTEIN,2000].

Techniki te pozwalaj na monitorowanie zmian intensywnoci wybranych

specyficznych fragmentw czsteczki tworzcych widmo masowe. Dane uzyskane dla materiau badawczego, mog znale potwierdzenie w komputerowym ukadzie

porwnawczym z odpowiednim wzorcem wybranym z banku widm. Metoda GC-MS 21

znajduje rwnie zastosowanie w analizie ilociowej. Rutynowo, z uwagi na oznaczalno, stosuje si technik SIM z rwnoczesnym u yciem wzorca wewntrznego, ktrym jest pochodna deuterowana oznaczanego zwizku. Metoda ta zostaa z powodzeniem zastosowana do identyfikacji psylocyny, zarwno w materiale grzybowym, jak rwnie w prbkach krwi i moczu [KELLERHANAJIRI, 2005].I IN.,

1999; STICHT I KFERSTEIN, 2000, SARWAR I MCDONALD, 2003; KIKURA-

W rutynowych badaniach toksykologicznych zastosowanie znajduj rwnie programy systematycznej analizy ksenobiotykw, wrd ktrych wymieni mo na system Remedi HS (Bio-Rad). Program Remedi HS oparty jest na zasadach wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) i detekcji UV. System ten, ktry umo liwia szybk analiz okoo 500 lekw i ich metabolitw w ukadzie wielopunktowego pomiaru UV (multiwavelenght ultrafiolet detection), znalaz rwnie zastosowanie analizie substancji

psychotropowych zawartych w grzybach halucynogennych. Metod t zidentyfikowano psylocyn w moczu [STICHT I KFERSTEIN, 2000]. Najnowszym rozwizaniem analitycznym jest zastosowanie chromatografii cieczowej sprz onej ze spektrometri masow (LC-MS). Osigane progi detekcji dla oznacze wielu zwizkw w tym ukadzie s ni sze ani eli uzyskane w systemie GC-MS i najczciej wystpuj w zakresie od 10 ng/ml. Z zastosowaniem techniki chromatografii cieczowej sprz onej ze spektrometri mas z jonizacj przez rozpylanie w polu elektrycznym (LC/MSESI), opracowano szybk identyfikacj wielu substancji o waciwociach narkotycznych, takich jak amfetamina, LSD oraz psylocybina. Czas analizy ka dego ze zwizkw jest by du szy ni 5 minut, a zastosowanie agodnej metody jonizacji ESI miao du e znaczenia dla analizy, substancji termolabilnych [PIHLAINENI IN.,

2003]. Z kolei stosujc technik

chromatografii cieczowej sprz onej ze spektrometri mas z chemiczn jonizacj pod cinieniem atmosferycznym (LC/MS-APCI) wykryto i oznaczono psylocyn w

zredukowanych do niewielkich objtoci prbkach krwi [LECHOWICZ, 2004]. Metod su c najczciej do rozdziau zwizkw o niewielkich masach czsteczkowych jest strefowa elektroforeza kapilarna (CZE). Znalaza ona rwnie zastosowanie w identyfikacji i okreleniu zawartoci substancji o waciwociach halucynogennych w grzybach. Pomiary psylocybiny zostay przeprowadzone w systemie P/ACE 5000 i pozwoliy na dokadne okrelenie zawartoci psylocybiny oraz baeocestyny w prbkach grzybw. [PEDERSEN-BJERGAARD I IN., 1997].

22

Inne metody

W ostatnich kilkudziesiciu latach nastpi znaczny rozwj technik analitycznych opartych o zastosowanie metod biologii molekularnej. Metody te s coraz powszechniej wykorzystywane w wielu dziedzinach nauki, w tym rwnie do identyfikacji grzybw

halucynogennych. Umo liwiaj one identyfikacj poszczeglnych gatunkw grzybw halucynogennych [KIMBERLY I SAVILLE, 2004; NUGENT I SAVILLE, 2004; LI I OBERLIES, 2005] bez koniecznoci mikroskopowej analizy zarodnikw, czy te makroskopowego rozpoznania materiau w postaci zasuszonej. Jedn z takich metod jest PCR, ktra zrewolucjonizowaa wspczesn biologi molekularn umo liwiajc wyprodukowanie milionw kopii fragmentw DNA w zaledwie kilka godzin. Metoda ta jest doskonaym narzdziem do wykrywania ekstremalnie niskiego st enia szukanego metabolitu z wysok specyficznoci. Niezwyka wybirczo i wydajno amplifikacji metody PCR jest uzupenieniem procedur analitycznych, ktre omwiono powy ej. Poczenie tych metod umo liwia badanie pojedynczego genu lub krtkiego segmentu w jego obrbie, nawet jeli cay dostpny do analiz DNA pochodzi z zaledwie jednej komrki. Metod PCR wykorzystuje si obecnie powszechnie do wykrywania infekcji wirusowych, rwnie obecnoci wirusa HIV-1 we krwi pacjentw

chorych na AIDS (lub podejrzewanych o chorob); do badania samoczynnie powstajcych nowotworw ludzkich, aby okreli ewentualne zmiany w sekwencji genw kontrolujcych wzrost i podzia komrek, oraz przed przeszczepami, do okrelania typu genw, od ktrych zale y ukad zgodnoci tkankowej. PCR okazuje si rwnie jednoznacznej identyfikacji grzybw z rodzaju pot nym narzdziem do [ADAMCZYK,2006].

Psilocybe

Przeprowadzenie testw przy u yciu tej metody mo e zosta wykorzystane do odr niania bezpostaciowych grzybni, ujawniania ysiczki grzybw. 8. MO LIWOCI IDENTYFIKACJI I OZNACZANIA SUBSTANCJI w mieszaninach suszu r nych gatunkw

HALUCYNOGENNYCH W LABORATORIACH DOLNEGO LSKA

Badania strukturalne substancji halucynogennych za pomoc metody NMR: Zakad Chemii Bioorganicznej Kierownik: Prof. Pawe Kafarski Tel.: +713203458 23

Politechnika Wrocawska Wybrze e Wysiskiego 27 50-370 Wrocaw Rozdzia i identyfikacja chemicznych substancji wysokosprawnej chromatografii cieczowej HPLC: Zakad Chemii Bioorganicznej Kierownik: Prof. Pawe Kafarski Politechnika Wrocawska Wybrze e Wysiskiego 27 50-370 Wrocaw halucynogennych metod

Rozdzia i identyfikacja chemicznych substancji halucynogennych chromatografii gazowej, HPLC i elektroforezy kapilarnej: Zakad Chemii Ekologicznej Kierownik: dr hab. Piotr Wieczorek tel.: +774545841 w. 2545; 2550 Uniwersytet Opolski ul Oleska 48 45-052 Opole Badania materiau biologicznego za pomoc PCR: Zakad Technik Molekularnych Kierownik: Dr hab. Tadeusz Dobosz Tel.: +717841588 Akademia Medyczna we Wrocawiu ul. M. Curie-Skodowskiej 52 50-368 Wrocaw

metod

Opracowanie metody immunologicznej oznaczania substancji halucynogennych: Zakad Immunologii Chorb Zakanych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Gamian Tel.: +71 370 99 86 Polska Akademia Nauk Instytut Immunologii i Terapii Dowiadczalnej ul. Rudolfa Weigla 12 53-114 Wrocaw

9. LITERATURA Adamczyk A., Identyfikacja grzybw gatunku Psilocybe semilanceata przy pomocy techniki PCR, Praca magisterska, Wydzia Chemiczny, Politechnika Wrocawska, Wrocaw, 2006. Aghajanian G. K., Marek G. J., 1999, Serotonin and hallucinogens, 24

Neuropsychopharmacology, 21, 16-23. Albers Ch., Lehr M., Beike J. Khler H., Brinkmann B., 2002, Synthesis of a psilocyn hapten and a protein-hapten conjugate, J. Pharm. Pharmacol. 54, 12651267. Anastos N., Barnett N. W., Lewis S. W., Gathergood N., Scammells P. J.,. Sims D. N, 2005, Determination of psilocin and psilocybin using flow injection analysis with acidic potassium permanganate and tris(2,2/-bipyridyl) ruthenium(II) chemiluminescence detection respectively, Talanta, 67, 354-359. Anastos N., Lewis S. W., Barnett N. W., SimsD. N., 2006, The determination of psilocin and psilocybin in hallucinogenic mushrooms by HPLC utilizing a dual reagent acidic potassium permanganate and tris(2,20-bipyridyl)ruthenium(II) chemiluminescence detection system, J. Forensic Sci. 51, 45-51. Beug M., Bigwood J., 1981, Quantitative analysis of psilocybin and psilocin in Psilocybe baeocystis by High-Performance Liquid Chromatography and Thin-Layer Chromatography, J. Chromatogr., 207, 379-385. Bogusz M., Wu M., 1991, Standarized HPLC-DAD systems based on retention for systematic toxicological screening, J. Anal. Toxicol. 15, 188-195. Bogusz M. J., Maier R. D., Schafer A. T., Erkens M., 1998, Honey with Psilocybe mushrooms: a revival of a very old preparation on the drug market, Int. J. Legal. Med., 111, 14750. Casale J. F., 1985, An aqueous-organic extraction method for the isolation and identification of Psilocin from hallucinogenic mushrooms, J. Forensic Sci., 30, 247-250. Christiansen A., Rasmussen K.., 1983, Screening of hallucinogenic mushrooms with high performance liquid chromatography and multiple detection, J. Chromatogr. 270, 293 299. Ferara S. D., Tedeschi L., Frison G., Castanga F., 1992, Solid phase extraction and HPLC-UV confirmation of drug of abuse in urine, J. Anal. Toxicol. 16, 217-221. Gartz J., 1987, Gartz J., 1992, New aspect of the occurrence, chemistry and cultivation of European hallucinogenic mushrooms, Storia e Scienze Naturali, 8. Gartz J., 1994, Extraction and analysis of indole derivatives from fungal biomass, J. Basic. Microbiol. 34, 1722. Gartz J., Mueller G. K., 1990, Analysis and cultivation of fruit bodies and mycelia of Psilocybe bohemica, Biochem. Physiol. Pflanzen, 184, 337-341.

25

Gross S., 2002, Psychotropic drugs in developmental mushrooms: a case study review. J. Forensic Sci. 47, 12981302. Guzman, G., The genus Psilocybe, 1983 , Beih. Nova Hedwigia 74. J. Cramer, Vaduz. Hallen H. E., Adams G.C., Eicer A., 2002, Amatoxins and phallotoxins in indigenous and introduced South African Amanita species, South African J. Botany 68, 322326. Halpern J. H., 2004, Hallucinogens and dissociative agents naturally growing in United States, Pharmacol. Ther., 102, 131-138. Hasler F., Bourquin D., Brenneisen R., Bar T., Vollenweider F. X., 1997, Determination of psilocin and 4-hydroxyindole-3-acetic acid in plasma by HPLC-ECD and pharmacokinetic profiles of oral and intravenous psilocybin in man, Pharm. Acta Helv., 72, 175-184. Hasler F., Bourquin D., Brenneisen R., Vollenweider F. X., 2002, Renal excretion profiles of psilocin following oral administration of psilocybin: a controlled study in man, J. Pharm. Biomed. Anal., 30, 331-339. Heim R., Hofmann A., 1958, Isolement de la Psilocybine partir du Stropharia cubensis Earle et d'autres espces de champignons hallucinognes mexicains appartenant au genre Psilocybe, Compt. rend. Acad. sc., 247, 557-561. http://www.erowid.org/references http://www.grzyby.pl https://hyperreal.info/ Janoszka J., Rymkiewicz A., Dobosz T., 2005, Halucynogenne grzyby ysiczki (Psilocybe). Cz I. Charakterystyka, skutki za ycia, rozpoznawanie, Arch. Med. Sd. Krym. 55, 215-219. Kafarski P., 2006, Rodzaje i zawarto zwizkw halucynogennych w rdach biologicznych z terenu Polski oraz mo liwoci ich identyfikacji we krwi, Referat na seminarium naukowym Biotechnologia w Strategii Rozwoju Wojewdztwa Dolnolskiego, Wrocaw. Keller T., Schneider A., Regenscheit P., Dirnhofer R., Riicker T., Jaspers J., Kisser W., 1999, Analysis of psilocybin and psilocin in Psilocybe subcubensis GUZMAN by ion mobility spectrometry and gas chromatography-mass spectrometry, Forensic Sci. Int., 99, 93-105. Kikura-Hanajiri R., Hayashi M., Saisho K., Goda Y., 2005, Simultaneus determination of nineteen hallucinogenic tryptamines/-calbolines and phenethylamines using gas 26

chromatography-mass spectrometry and liquid chromatography-electrospray ionization-mass spectrometry, J. Chromatogr. B 825, 29-37. Kimberly G. N., Saville B. J., 2004, Forensic analysis of hallucinogenic fungi: a DNA-Based approach, Forensic Sci. Int., 140, 147-157. Kysilka R., Wurst M., Pacakova V., Stulik K., Haskovec L., 1985, High-performance liquid chromatographic determination of hallucinogenic indoleamines with simultaneous UV photometric and voltametric detection, J. Chromatogr. 320, 41420. Kysilka R., Wurst M., 1989, High performance liquid chromatographic determination of some psychotropic indole derivatives, J Chromatogr. 464, 434437. Kysilka R., Wurst M., 1990, A novel extraction procedure for psilocybin and psilocin determination in mushroom samples, Planta Med., 56, 327-328. Lechowicz W., Metodyka identyfikacji i oznaczania wybranych substancji halucynogennych dla potrzeb opiniowania sdowego, Materiay konferencyjne, Sympozjum lesin 2004. Li Ch., Oberlies N. H., 2005, The most widely recognized mushroom: Chemistry of the genus Amanita, Life Sci., 78, 532-538. Lindenblatt H., Kramer E., Holzmann-Erens P., Gouzoulis-Mayfrank E., Kovar K.A., 1998, Quantitation of psilocin in human plasma by high-performance liquid chromatography and electrochemical detection: comparison of liquidliquid extraction with automated on-line solid-phase extraction, J. Chromatogr. B, 709, 255-263. Logan K. G., Stafford D. T., Tebbett J. R., Moore C. M., 1990, Rapid screening for 100 basic drugs and metabolites in urine using cation exchango solid phase extraction and highperformance liquid chromatography with diode array detection, J. Anal. Toxicol., 14, 154-160. Musshoff F., Madea B., Beike J., Hallucinogenic mushrooms on the German market simple instructions for examination and identification, 2000, Forensic Sci. Int., 113, 389-395. Nugent K. G., Saville B. J., 2004, Forensic analysis of hallucinogenic fungi: A DNA-based approach, Forensic Sci. Int. 140,147-153. Passie T., Seifert J., Schneider U., Emrich H. M., 2002, The pharmacology of psilocybin, Addiction Biology, 7, 357364 Pedersen-Bjergaard S., Sannes E., Rasmussen K. E, Tonnesen F., 1997, Determination of psilocybin in Psilocybe semilanceata by capillary zone electrophoresis, J. Chromatogr. B, 694, 375-381. Pihlainen K., Sippola E., Kostiainena R., 2003, Rapid identification and quantitation of 27

compounds with forensic interest using fast liquid chromatography-ion trap mass spectrometry and library searching, J. Chromatogr. A, 994, 93-102. Repke D. B., Leslie D. T., Mandell D. M., Kish N.G., 1977, GLC-mass spectral analysis of psilocin and psilocybin, J. Pharm. Sci. 66, 743744. Rudgley R., Alchemia kultury. Od opium do kawy, PIW, 2000. Saito K., Toyooka T., Fukushima T., Kato M., Shirota O., Goda Y., 2004, Determination of psilocin in magic mushrooms and rat plasma by liquid chromatography with fluorimetry and electrospray ionization mass spectrometry, Anal. Chim. Acta. 527, 149156. Saito K., Toyooka T., Kato M., Fukushima T., Shirota O., Goda Y., 2005, Determination of psilocybin in hallucinogenic mushrooms by reversed-phase liquid chromatography with fluorescence detection, Talanta 66, 562568. Sarwar M., McDonald J. L., 2003, A rapid extraction and GC/MS methodology for the identification of psilocin in mushroom/chocolate concoctions, Microgram J. 1, 177183. Schneider S., Donnelly M., Mushroom Toxicity, w: Auerbach PS, edytor:, Wilderness Medicine 3rd ed, St. Louis, Mosty, 1995. Schwartz R. H., Smith D. E., 1988, Hallucinogenic mushrooms, Clin. Pediatr. 27, 70-73. Semerdzieva M., Wurst M., Koza T., Gartz J., 1986, Psilocybin in Fruchtkoerpern von Inocybe aeruginascens. Planta Med., 47, 83-85. Shirota O., Hakamata W., Goda Y., 2003, Concise large-scale synthesis of psilocin and psilocibin, principal hallucinogenic constituents of Magic Mushroom, J. Nat. Prod. , 66, 885-887. Stamets P., Gartz J., 1995, A new caerulescent Psilocybe from the Pacific Coast of Northwestern America Integration, Bereich Biotechnologie 6, 21-28. Sticht G., Kaferstein H., 2000, Detection of psilocin in body fluids, Forensic Sci. Int., 113, 403-407. Stijve T., Kuyper T., 1985, Occurence of psylocybin in various higher fungi from several European countries, Planta Med., 385-387. Stroemer F. C., Janak, K., Koller G. E. B. 2004, Ibotenic acod in Amanita muscaria spores and caps, Mycologist, 18, 114-117. Thompson B. M., 1980, Analysis of psilocybin and psilocin in mushroom extracts by reversed-phase high performance liquid chromatography, J. Forensic. Sci, 25, 779785.

28

Tsujikawa K., Kanamori T., Iwata Y., Ohmae Y., Sugita R., Inoue H., Kishi T., 2003, Morphological and chemical analysis of magic mushrooms in Japan, Forensic Sci. Int., 138, 85-90. Vollenweider F. X., Leenders K. L., Scharfetter C., Maguire P., Stadelamnn O., Angst J., 1997, Positron emission tomography and fluorodeoxyglucose studies of metabolic hyperfrontality and psychopathology in the psilocybin model of psychosis, Neuropsychopharmacology, 16, 357-372. Wurst M., Kysilka R., Koza T., 1992, Analysis and isolation of indole alkaloids of fungi by high-performance liquid chromatography, J. Chromatogr. 593, 201208.

29