ĐI VÀO BẢN NGUYỆN TỊNH ĐỘ -...

I VO BN NGUYN TNH

THCH THI HA

i vao BN NGUYN TNH

NHA XUT BAN VN HOA - VN NGH

- 5 -

MC LC

Ngo 9i vao th gii ban nguyn 11 Nn tng pht khi bn nguyn 13 Cc truyn bn 18 Lin h gia cc truyn bn 19 Anh hng v pht trin 29- Tha lc trong t lc 29- Nhn cch trong x hi 32 Tnh u vit ca th gii bn nguyn 34Lch s pht trin 39- n 39- Trung Hoa 46- Nht Bn 50- Vit Nam 57 c m v o l ca cuc sng 129Bn mi tam ai nguyn 1331- Nguyn ci nc khng c cc ng c 1352- Nguyn khng b ri li trong ng c 1553 - Nguyn thn bng vng chn tht 166

- 6 -

4 - Nguyn hnh v sc tng ng 1685 - Nguyn c thn thng 1736 - Nguyn c bit r sinh mnh i trc 1767 - Nguyn c Thin nhn 1818 - Nguyn c Thin nh 1849 - Nguyn thy r tm ngi 18710 - Nguyn khng tham chp thn th 19011 - Nguyn an tr thin nh cho n khi chng nhp Nit bn 19412 - Nguyn chng Thanh Vn nhiu v s 19613 - Nguyn nh sng v lng 20614 - Nguyn chng sanh sng lu v lng 21115- Nguyn th mng v lng 21516 - Nguyn khng nghe tn xu 22017 - Nguyn ch Pht ngi khen 22318 - Nguyn Thnh chng tip dn 22719 - Nguyn mi nim vng sanh 23020.1 - Nguyn mun sanh toi 23520.2 - Nguyn cn mt i lm Pht 23921.1- Nguyn cng dng ch Pht 24521.2 - Nguyn Ba mi hai tng tt 24922 - Nguyn vt dng cng dng t gc phc c 25923 - Nguyn thuyt php ng Pht tr 26324 - Nguyn cng dng ch Pht 26525 - Nguyn c thn Kim Cang lc s 268

- 7 -

26 - Nguyn mi vt trang nghim v lng 27127 - Nguyn thy bit cy o th sng v cao 27428 - Nguyn tng kinh c tr tu bin ti 27729 - Nguyn ci nc thanh tnh 28030.1 - Nguyn trang nghim ci nc 28330.2 - Nguyn tr tu bin ti 28631 - Nguyn vn nhc v ma hoa 28932 - Nguyn xc chm nh sng 29133 - Nguyn c cc a v B tt khng thoi chuyn 29434 - Nguyn thot ly thn n 30035 - Nguyn tu hnh thanh tnh 30336 - Nguyn y phc ty nim 30737.1 - Nguyn nim vui khng cn phin no 31037.2 - Nguyn tri ngi knh trng cng tt 31238 - Nguyn thy cy bu nh tht 31439 - Nguyn cc cn vn ton 31740 - Nguyn vn danh c nh 31941 - Nguyn sanh gia tc tn qu 32242- Nguyn y cng c 32643 - Nguyn trong nh thy Pht 32944 - Nguyn ty nim nghe php 33245 - Nguyn khng cn thoi lui 33646 - Nguyn c Tam php nhn 339Ti liu tham kho 343

- 9 -

NGO

V lng th kinh, bn dch ca Khng Tng Khi, i To Ngy, i Chnh 12, gm c 48 i nguyn v V lng th - Nh Lai hi trong kinh i Bo Tch, B Lu Ch dch vo i ng, i Chnh 11, gm c 48 i nguyn, trong lc cc bn dch khc cc i nguyn c chnh lch nhau v s lng v ngay c ni dung.

Ngay c hai Phn bn hin c, s lng bn nguyn cng chnh lch nhau. Phn bn Sukhvatvyha - Buddhist Sanskrit Texts No. 17 Mahyna-stra-sagraha (part 1). Darbhanga: The Mithila Institute, 1961, p 221-253, ch c 46 i nguyn, khng c nguyn th 9 l thn tc v ngi v nguyn 21 l nguyn nhn thin c 32 tng tt. Trong khi, bn Phn vn Amitbha Nma Mahynastra, c 47 i nguyn, ngha l khng c nguyn 21, ni v nhn thin c 32 tng tt.

- 10 -

Ti da vo Phn bn c bn mi su i nguyn dch v c i chiu vi Phn vn bn mi by i nguyn, cng nh cc Hn bn c bn mi tm i nguyn.

S th t ca cc i nguyn, ti da theo s th t ca Phn vn bn mi su i nguyn, ch khng da theo th t ca Hn vn. Trong lc , nhng nguyn khng c trong Phn vn, nhng c trong Hn vn, ti cng c dch v ch gii.

Ni dung ca cc i nguyn t cc Phn bn v Hn bn phn nhiu tng ng nhau, ch chnh lch mt t s th t ca i nguyn v mt s ni dung gia cc bn nguyn l khng ng k.

Trong tp sch ny phn i vo th gii bn nguyn, cng nh phn dch thut v ch ging, chc chn c nhiu thiu st. Nhng thiu st l do s hc, s tu ca ti cn vng v, nguyn c gng chnh sa cho hon ho, nu c cc bc thin tri thc ch bo. Nhng, trong tp sch ny c c cng c g, th l ca Tam bo, cha m, thy bn, mi ngi v mun loi.

Hu, cha Phc Duyn - Tng Kinh Cc, Ma Xun Qu T, nm 2013.T Kheo Thch Thi Ha

I VAO TH GII BAN NGUYN

i vao th gii ban nguyn | 13

Nn tng pht khi bn nguyn

i nguyn ca B tt l t ni tm i bi m pht khi. Khng c tm i bi s khng c i nguyn. i bi l t ni tm b m pht khi. Khng c tm b s khng c tm i bi. Tm b l tu gic vn c ni ht thy chng sanh. Khng c chng sanh s khng c tm b . Khng c tm b s khng c hnh v nguyn b . Khng c hnh v nguyn b , th khng c B tt v khng c B tt th khng mt ai c th thnh Pht. Khng c Pht th khng c bc o s cho hng Thanh vn nng ta tu hc. Khng c hng Thanh vn, th s khng c A la hn. A la hn c khai sanh t Pht, nn A la hn thuc v phm tnh gic ng ca Pht. Pht l qu v ti thng c sinh ra t ni tm b .

14 | thICh thAi hOA

Tm b tt c chng sanh u c, nn tt c chng sanh u c kh nng thnh Pht v l Pht s thnh. Chng sanh l Pht s thnh, khi chng sanh t bit tm mnh khng phi ch c phin no, m cn c b hay t tin mnh c b tm, bit pht khi v nui dng tm y, qua hnh v nguyn ty tr v chuyn ha phin no, khin cho t tnh thanh tnh ni tm hin ra.

Chng sanh do phin no sai s v chy bn theo hng lc trn, nn b nhn chm trong bin c sanh t kh au. Chnh bn thn ta au kh l c duyn ta pht khi tm b v chng sanh au kh l c duyn tm i bi ni ta pht khi.

Khng c chng sanh au kh, B tt s khng c c duyn khi ng tm i bi. Nn, chng sanh l n nhn ca B tt v chng sanh kh au l cht liu nui ln tm i bi ca B tt. Chng sanh l n nhn ca B tt, v do chng sanh kh au, khin hnh nguyn i bi ca B tt pht khi v tr nn kin cng, rng ln vin thnh Pht qu. V B tt l n nhn ca chng sanh, v nh tm i bi ca B tt, m bao nhiu phin no oi bc ni tm chng sanh u b dp tt, khin tm b vn c ni tt c chng sanh u c th vn ln trong nh sng tu gic, kt thnh hoa tri gic ng.

T tm b m B tt pht khi i bi, i bi pht khi t tm b gi l B tt. B tt pht khi tm i bi cu chng sanh l nui ln tm b ni chnh


mnh v lm v Thin tri thc nui ln tm b ni tt c chng sanh bng cht liu i bi, khin tm b vn c ni tt c chng sanh, u c c duyn sinh ra hoa tri gic ng.

Nu chng sanh khng c tm b , th chng sanh khng bao gi c Pht. Nhng, chng sanh c Pht l do tm chng sanh c b v Pht l t ni tm b ca chng sanh m sanh ra. Tnh ca Pht l t ni tm b , m pht khi hnh nguyn thun tnh chng sanh, lm nn th gii m tu thnh.

Do , Pht l ca chng sanh, v t ni tm chng sanh m pht khi tm b qua i nguyn v i hnh m thnh Pht.

Gio l bn nguyn, ta c th chim nghim su thy trong cc kinh in thuc vn h A Hm hay Nikya, nhng cha r nt, m n th hin r nt hn l cc kinh in thuc vn h Bn Sanh. Hn nm trm cu chuyn ghi li thuc vn h Bn Sanh bng Pli l i biu cho gio l bn nguyn thuc vn h ny. Kinh Jatakamala thuc vn h sanskrit do ryasura (Thnh Dng) bin tp, do Thiu c - Tu Tun dch vo i Tng, vi tn kinh B tt Bn Sanh Man Lun, gm c 16 cun. Lc tp kinh do Khng Tng Hi dch vo i Ng, gm c 8 cun. Kinh Bi Hoa, do m V Sm dch, i Bc Lng, gm 10 cun cc kinh ny c Hn tng xp vo vn h Bn Duyn.

16 | thICh thAi hOA

Cc kinh thuc vn h Bn Sanh ghi li v s i kip ca nhng v tu tp B tt o, v hnh nguyn b . Hnh nguyn y l Thng cu Pht o, h ha chng sanh, vi nhiu hnh tng bn nguyn khc nhau. Vn h Bn Sanh phn nhiu l truyn k tin thn ca c Pht Thch Ca pht b tm hnh B tt o.

Kinh Bi Hoa trong vn h Bn Duyn, bn dch ca m V Sm ghi li truyn tch, lin h gia tin thn c Pht Thch Ca vi Pht A Di . Vua V Trnh Nim l tin thn ca c Pht A Di v i thn Bo Hi l tin thn ca Pht Thch Ca. Vua V Trnh Nim c i thn Bo Hi khuyn khch nghe php vi Bo Tng Nh Lai lin pht khi 48 i nguyn v c c Bo Tng Nh Lai n chng s thnh Pht hiu A Di ci cc lc Ty phng. V tin thn ca c Pht Thch Ca tng l Bo Hi phm ch i trc Bo Tng Nh Lai khi tm i bi, pht 500 i nguyn cu chng sanh. (Kinh Bi Hoa 2, i Chnh 3).

Lc tp kinh ghi r nhng cu chuyn thc hnh bn nguyn B tt qua su , gm B th, Tr gii, Nhn nhc, Tinh tn, Thin nh v Tr tu.

Li na, gio l bn nguyn, ta li thy rt r trong cc kinh in thuc vn h Bt Nh. Vi vn h ny, gio l bn nguyn c khai trin t tr tu , tr thnh hnh i tr, p ng cho mt thng cu Pht o ca bn nguyn v cc cn li l thuc v hnh i bi, p ng mt h ha chng sanh ca bn nguyn.


T lc , to thnh su nguyn trong Tiu phm Bt nh, ri pht trin thnh 12 nguyn v 18 nguyn trong A S B Pht Quc Kinh, n 24 nguyn trong V lng thanh tnh bnh ng gic kinh v i a di kinh; 30 nguyn trong i phm Bt nh; 36 nguyn trong V lng th trang nghim kinh; ri n 48 nguyn trong V lng th kinh v V lng th - Nh Lai hi i bo tch kinh.

Ni tm li, khng c bn nguyn l khng c i tha. Khng c i tha l khng c Thanh vn tha, v sao? V Thanh vn tha l t ni i tha m thit lp.

Khng c i tha, th khng c Pht. Khng c Pht, th khng c o Pht. Khng c o Pht, th khng c bn nguyn sanh. Khng c bn nguyn sanh, th mi khng c Tnh .

Nhng c Pht, th c Tnh ca Pht. C Tnh ca Pht l c bn nguyn. C bn nguyn l c i tha. C i tha l v c B tt pht khi tm b , thng cu Pht o, h ha chng sanh. V c i tha, th ht ging Pht khng bao gi b tuyt mt gia th gian ny. Tnh c to nn t ht ging ca Pht, nn Tnh ca Pht cng c gi tr vnh cu ng nh ht ging y.

18 | thICh thAi hOA

Cc truyn bn

Bn nguyn ca Pht A Di c ghi li trong cc kinh, s lng c chnh lch nhau. V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, bn dch ca Chi Lu Ca Sm vo thi Hu Hn, ch c 24 i nguyn; v bn i a di kinh do Vng Nht Hu i Tng gio tp, cng ch c 24 i nguyn; nhng ni dung v th t i nguyn ca hai kinh ny c nhng im khng n khp vi nhau. V lng th kinh, bn dch ca Khng Tng Khi, i To Ngy, gm c 48 i nguyn v V lng th - Nh Lai hi trong kinh i bo tch, B Lu Ch dch vo i ng, cng gm c 48 i nguyn. Trong lc i tha v lng th trang nghim kinh, bn dch ca Php Hin i Tng ch c 36 i nguyn. Phn vn hin c hai bn, bn Sukhvatvyha - (Buddhist Sanskrit Texts No. 17 Mahyna-stra-sagraha part 1). Darbhanga: The Mithila Institute, 1961, p 221-253), ch c 46 i nguyn, khng c nguyn th 9 l thn tc v ngi, v nguyn 21 l nguyn nhn thin c 32 tng tt. Trong khi, bn Phn vn Amitbha Nma Mahynastra, c 47 i nguyn, ngha l khng c nguyn 21, ni v nhn thin c 32 tng tt. V bn Ty Tng phags paod dpag med kyi bkod pa shes bya ba theg pa chen poi mdo, c 49 i nguyn, tng thm nguyn 38, rng: B tt cc ci Pht, khi nghe danh hiu Pht A Di u cung knh l bi.


Lin h gia cc truyn bn

Truyn bn V Lng Th Kinh, V lng th - Nh Lai hi i Bo Tch Kinh, cng vi hai Phn bn v Tng bn, ni dung ca cc i nguyn tng ng nhau, ch c sai khc v th t ca cc i nguyn. Chng hn, nguyn 23 ca cc bn tng ng vi nguyn 21 ca Phn bn Ni chung, 48 i nguyn gia cc bn ni dung phn nhiu tng ng, c mt vi chi tit v mt vi th t sai khc nhau khng ng k.

Truyn bn V lng thanh tnh bnh ng gic kinh v i A Di kinh, ch ghi li 24 i nguyn ca Pht A Di pht khi khi hnh B tt o, nhng ni dung ca hai truyn bn vn c nhng nguyn khng n khp nhau.

Hai mi bn i nguyn ca Pht A Di c ghi li trong truyn bn V lng th thanh tnh bnh ng gic kinh, tm tt nh sau:1- Ci Pht khng c ba ng d.2- Nhng ai sanh vo ci Pht y ri, th khng cn ri

li ba ng d.3- H u c mt mu sc vng tng ng.4- Khng phn bit ngun gc tri ngi.5- H u c tu gic hiu bit i trc.6- H u c thin nhn thng.7- H u c tha tm thng.8- H u c thn tc t ti.

20 | thICh thAi hOA

9- H u c thin nh thng.10- H khng c i dc.11- H lun lun an tr trong nh cho n chng Nit

bn.12- C v s t Thanh vn A la hn.13- T thn c nh sng v lng.14- T thn c th mng v lng.15- Nhn dn c th mng v lng.16- Nhn dn khng c tm xu.17- Danh ting vang khp mi phng, ht thy chng

sanh u mun sanh v ci y.18- Nhn dn cc ci nc xng tr danh hiu Pht, khi

h lm chung, Pht v t u c mt tip dn.19- Mun vng sanh u c toi .20- Cc v B tt ch cn mt i lm Pht.21- Cc v B tt u c 32 tng tt.22- Cc v B tt u c y vt dng cng

dng.23- B tt mun n, thc phm ty nim m n.24- B tt thuyt php da vo tr tu ca Pht.

Hai mi bn i nguyn trong truyn bn i A Di kinh, bn dch ca Chi Khim, ni dung v th t ca hai mi bn i nguyn c nhng phn khng n khp vi hai mi bn i nguyn ca truyn bn V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, bn dch ca Chi Lu Ca Sm.


Chng hn, nguyn th t v nguyn th hai mi, trong truyn bn V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, khng c trong truyn bn i A Di kinh. V nguyn th mi hai trong truyn bn i A Di kinh, khng c trong truyn bn V lng thanh tnh bnh ng gic kinh. Nguyn th su v th chn ca truyn bn V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, ghp li thnh nguyn th mi by trong truyn bn i A Di kinh.

Truyn bn i tha v lng th trang nghim kinh, do Php Hin dch i Tng, ghi li ba mi su i nguyn ca Tc Php b s, tc l tin thn ca Pht A Di trc c Nh Lai Th T Ti Vng nh sau:1- Nguyn trong nc khng c ba ng d.2- Nguyn tri ngi xa la phn bit, cc cn vng lng.3- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c

thn thng.4- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c

tc mng thng.5- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c

thin nhn thanh tnh.6- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c

tha tm thng.7- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u an

tr vo a v chnh tn.8- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u tu

22 | thICh thAi hOA

tp chnh hnh, thin cn v lng, trong Nit bn cng khp khng gin on.

9- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, tuy an tr v tr Thanh vn, Duyn gic, nhng vn thng lm Pht s cng khp.

10- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c nh sng v lng.

11- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c th mng v lng.

12- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c danh thm v lng.

13- Nguyn chng sanh cu sanh Tnh ca ci Pht y, khi lm chung, ch tm tr nim danh hiu Pht A Di , s c Pht A Di v Thnh chng trc tip n tip dn.

14- Nguyn chng sanh khi nghe danh hiu Pht A Di , pht tm b , mun vng sanh vo ci Pht no, th ty nguyn m c vng sanh.

15- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, u c y ba mi hai tng tt.

16- Nguyn chng sanh vng sanh v ci Pht y, nhng v i nguyn gio ha chng sanh, nn cha mun thnh Pht, th nh vo oai lc ca Pht A Di , m gio ha chng sanh pht khi tn tm tu tp thnh tu cc hnh.

17- Nguyn chng sanh vng sanh ci Pht y, mun


cng dng ch Pht mi phng vt dng g, th vt dng y t c y cng dng.

18- Nguyn cc v B tt trong ci Pht y, u thnh tu nht thit tr, m thuyt gii ngha l ca cc php b yu.

19- Nguyn cc v B tt trong ci Pht y, u thng hnh tinh tn, vn dng i thn thng, cng dng ch Pht mi phng, y cc phm vt, hi hng V thng b .

20- Nguyn cc v B tt trong ci Pht y, mun thc hnh hnh tha s cng dng ch Pht nhng th gii khc, nhng khng th n c, th nh vo uy lc ca Pht A Di , khin ch Pht nhng th gii khc, u a tay n th gii Tnh ca Pht A Di tip nhn.

21- Nguyn cc v B tt trong ci Pht y, mun cng dng ch Pht nhng ci nc khc, m khng ri khi ci mnh, nhng nh thn lc ca Pht A Di , khin cc phm vt cng dng, t n ngay trc mt ca mi c Pht trong v lng th gii.

22- Nguyn cc v B tt trong ci Pht y, c thn di 16 do tun, sc mnh nh Na la din vi nh sng rc r.

23- Nguyn cc v B tt trong ci Pht y, thng t php tng, on tr ht thy lu hoc, an lp v bin tr tu.

24 | thICh thAi hOA

24- Nguyn cc B tt ci Pht y, dng l hng lm bng trn bo, t cy chin n v gi, cng dng ch Pht khp mi phng.

25- Nguyn ci Pht rng ln, trong sng nh gng, chiu soi ht thy ci Pht.

26- Nguyn B tt ci Pht y, ngy m su thi u vui sng, vt hn ch thin, vo php mn bnh ng tng tr.

27- Nguyn cho ngi n trong v s th gii, nu h nhm chn thn n, khi nghe danh hiu Pht A Di , pht tm thanh tnh, quy y nh l, khi sinh mng kt thc, sanh v Tnh thnh thn nam t.

28- Nguyn v s Thanh vn, Duyn gic trong mi phng, nghe danh hiu Pht A Di , tu tr tnh gii, nht nh thnh tu o qu V thng B .

29- Nguyn cc B tt khp c mi phng, khi nghe danh hiu Pht A Di u em nm vc knh l, quy y.

30- Nguyn y phc ci Pht y, ty nim y , khi ct may, git nhum.

31- Nguyn ht thy chng sanh nghe danh hiu Pht A Di , u t thanh lng, tm xa la phin no, ngi di cy bu, chng v sanh nhn.

32- Nguyn chng B tt khp ht thy ci Pht mi phng, nghe danh hiu Pht A Di , lin chng c thin nh tch tnh, trong thin nh y, m tha s cng dng ch Pht.


33- Nguyn ht thy chng Thanh vn, B tt, khi nghe danh hiu Pht A Di , lin chng v sanh php nhn, thnh tu ht thy thin cn bnh ng, ly da hnh, an tr v cng dng hnh.

34- Nguyn chng B tt trong ci Pht mi phng, khi nghe danh hiu Pht A Di , sanh tm him c, lin c thin nh B tt ph bin, ngay trong thin nh ny trong khonh khc lin c nh l, cng dng tn trng ch Pht khp c mi phng khng th ngh lng.

35- Nguyn B tt trong ci Tnh y, u thch nghe php v thuyt php.

36- Nguyn chng sanh trong tt c ci Pht, khi nghe danh hiu Pht A Di , lin t c nhn th nht, th hai, cho n v sanh php nhn.Nh vy, ba mi su i nguyn ca Pht A Di

trong truyn bn i tha v lng th trang nghim kinh c lin h n bn mi tm i nguyn truyn bn V Lng Th Kinh nh th no?

V mt cu trc ng cch, bn mi tm nguyn ca Pht A Di trong V lng th kinh, s dng ng cch gi thit hay iu kin nu, v th m ting Phn l saceme na m tvad aham. Trong lc V lng th trang nghim kinh, s dng ng cch khng nh, nh i nguyn u tin kinh ny ta thy Tc Php b s pht nguyn trc c Nh Lai Th T Ti Vng rng: Bch

26 | thICh thAi hOA

Th Tn, con pht th rng, nguyn chng c V thng b nh Th Tn, ci Pht trang nghim y v lng cng c khng th ngh bn. Tt c chng sanh trong ba c o a ngc, ng qu, sc sanh v a tu la sanh vo nc con, u th tr php gio ha ca con, chc chn khng bao lu s thnh bc V thng gic, tt c u c thn sc vng kim loi chn tht. (V lng th trang nghim kinh, tr.319 ab, i Chnh 12).

Nh vy, ta thy ng cch i nguyn c s dng V lng th trang nghim kinh theo li khng nh, nn rt mnh m.

V ta thy trong i nguyn th nht ca V lng th trang nghim kinh, bao gm c nguyn mt, hai v ba ca V lng th kinh.

Nn, truyn bn V lng th kinh khai trin ba mi su i nguyn ca V lng th trang nghim kinh thnh bn mi tm i nguyn v V lng th trang nghim kinh c ng bn mi tm i nguyn truyn bn V lng th kinh thnh ba mi su i nguyn.

Do , cc i nguyn gia hai truyn bn c s lin h cht ch vi nhau trong ngha c ng v khai trin.

Theo cch nghin cu v nhn nhn ca Kimura Taiken, bn mi tm i nguyn, tng ln t ba mi su nguyn. Ngha l pht trin t nh n ln. (Tham kho i tha t tng lun).


Cch nhn ny ca Kimura Taiken c Mochizuki Shinko tha nhn mt phn, qu trnh pht trin t cp s nh n cp s ln, nhng li c b sung v nhn xt rng: Quan h trc sau gia 36 nguyn v 48 nguyn tht kh m khng nh mt cch dt khot, bi v 36 nguyn, c th l mt dng bt ton ca 48 nguyn. (T in bch khoa Pht gio Vit Nam A, tp I, tr. 462).

V theo Wogihara, sau khi i chiu cc truyn bn vi nhau, ng a ra kt lun i a di kinh v V lng thanh tnh bnh ng gic kinh l nhng kinh vn cha ng 24 bn nguyn v c thnh lp sm nht, tip n l Phn bn Amitbhavyhastra v vn bn thnh lp sau cng l V lng th - nh lai hi i bo tch kinh v V lng th kinh l nhng kinh vn cha ng 48 nguyn.

Nhng theo s nghin cu ca Akashi, cho rng, i A di kinh v V lng thanh tnh bnh ng gic kinh l nhng vn bn xa nht, tip n l i tha v lng th trang nghim kinh, ri n Phn bn Amittbhavyhastra v sau cng l V lng th - Nh Lai hi v V lng th kinh. Ch trng ca Ahashi vn cn c nhiu tranh ci.

S quan h gia cc truyn bn lin h n bn nguyn ca Pht A Di ca cc nh nghin cu c nhiu s tranh ci thun nghch khc nhau, nhng theo Gio s L Mnh Tht, cho rng: T 24 nguyn ca i A Di

28 | thICh thAi hOA

Kinh v V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, lm c s pht trin 48 nguyn ca V lng th kinh v truyn thng 48 nguyn ca Bi hoa kinh, ri cui cng tng hp li trong 36 nguyn ca i tha v lng th trang nghim kinh. (T in bch khoa Pht gio Vit Nam A, tp I, tr.468).

Tm li, s pht trin ca cc bn nguyn, khng nht thit theo t l thun nh Kimura Taiken ngh v c mt s khc ng tnh, m n c th ngc li. Ngha l c th hng trm i nguyn hay nhiu hn, c c ng li thnh 48 i nguyn, v t bn mi tm i nguyn c ng thnh 36 i nguyn, t ba mi su i nguyn c ng li thnh 24 i nguyn, trong qu trnh chnh l.

Nh vy, theo ti bn mi tm i nguyn l vn bn xut hin sm nht, iu ny ta thy trong kinh Bi hoa thuc vn h Bn duyn, sau c chnh l thnh bn mi tm nguyn trong V lng th kinh v V lng th - Nh Lai hi i bo tch kinh, ri tip tc chnh l thnh ba mi su nguyn i tha v lng th trang nghim kinh v chnh l sau cng, cn li hai mi bn nguyn trong i A Di kinh v V lng thanh tnh bnh ng gic kinh.

Ti sao phi chnh l v c ng kinh in, v x hi con ngi cng ngy cng th ha, i sng con ngi cng tr nn bn rn vi nhng th ha y ca h, khin kinh in cn phi c chnh l v c ng


li nhng im then cht, cho ngi nghe d nh v thc hnh. Nn, bn mi tm i nguyn c chnh l v c ng thnh hai mi bn i nguyn l iu d hiu. V r rng, trong cun Php mn tnh , Bn mi tm i nguyn, Ha thng Tm Nh - Tr Th, rt gn li cn hai mi mt i nguyn, m Ngi cho rng, nhng i nguyn ny lin h mt thit vi s tu hnh ca chng ta. (Ton tp Tm Nh - Tr Th, tp 4, tr.1430, Nh xut bn Phng ng, 2011).

nh hng v pht trin

Bn nguyn ca Pht A Di c mt nh hng rt ln ti n v cc nc nh Trung Hoa, Nht Bn, Vit Nam N nh hng n con ngi v x hi, khng phi tc dng ca n thuc v nim tin tha lc m cn l t lc, tn ngng, nhn cch x hi, vn hc, ngh thut v lch s.

- Tha lc trong t lci nguyn th mi tm ca Pht A Di khng

nhng ch cao tha lc, m cn ch trng n t lc. Ngha l ngi nim Pht mun vng sanh Tnh Pht A Di , th trong gi pht lm chung, ti thiu l tm h khng tn lon v tm h phi chuyn nht mi nim i vi danh hiu Pht A Di , th h c vng sanh

30 | thICh thAi hOA

Tnh . Nu hnh gi Tnh khng c qu trnh ca t lc, ngha l khng c qu trnh tnh gic v Pht v nim Pht nhip tm, th gi pht lm chung, khng d g tm ca hnh gi c kh nng duy tr mi nim chuyn nht i vi danh hiu Pht A Di , cm ng c tha lc ca Ngi v Thnh chng tip dn, nh i nguyn th mi chn ca Kinh v lng th ni. Nn, ni dung ca i nguyn th mi tm l cao tha lc ngay ni t lc. Nu khng c t lc, th tha lc l i nguyn th mi chn v th hai mi khng c c s biu hin v khng c iu kin c tc dng tc th, khin hnh gi c vng sanh Tnh .

V cng do nh hng tinh thn tha lc ngay trong t lc ca i nguyn mi tm ny, m cc nh Pht hc Tnh v sau khai trin Php mn Tr danh nim Pht mt cch trit .

Cc nh Pht hc Tnh , thng phn chia php mn nim Pht thnh ba loi:

Tht tng nim Pht: Ngha l ngh ngay ti bn th gic ng chn tht m khng cn ngh bt c mt iu g khc. Php mn ny cng gi l tc tm th Pht. Ngha l Chnh tm l Pht.

Qun tng nim Pht: Ngha l qun tng v y bo, chnh bo trang nghim ca Pht A Di ci Tnh . Mc ch ca php hnh ny l lm th no, cho cnh gii Tnh ca Pht A Di lun lun hin tin


trong tm, khin chuyn ha nhng nim xu nhng ht ging tt p ni tm t biu hin.

Tr danh nim Pht: Hay cn gi l xng danh nim Pht. Php hnh ny c ngun gc t i nguyn th mi tm ca kinh V lng th v n c cc nh Pht hc Tnh khai trin trit v xem l php hnh cn bn.

Tr danh nim Pht l tp trung tm vo s xng tng danh hiu ca Pht A Di , dn n tm thun nht, khng cn tn lon. Ngha l tm ca hnh gi c mt trong danh hiu ca Pht A Di v danh hiu ca Pht A Di lun lun c mt trong tm ca hnh gi. Tm ca hnh gi v danh hiu ca Pht A Di trn quyn vo nhau thun nht bt nh. Vi php hnh ny, cn gi l nh tm nim Pht, c tm nim Pht, tc tm nim Pht hay l tr nim Pht. Ngoi ra, cn c tn tm nim Pht hay tn tm xng danh. Tn tm nim Pht hay l tn tm xng danh l nim Pht m tm cha c chuyn nht. Ngha l nim Pht trong lc i, ng, nm, ngi, nhng vi tm cha chuyn nht, cn b tp nim xen vo.

Ni tm li, trong cc php hnh nim Pht lun lun c c t lc v tha lc. T lc l nhn v tha lc l duyn. Nhn v duyn h tr, tc ng ln nhau, khin qu khi sinh v dn n thnh tu y c hai mt y bo v chnh bo.

32 | thICh thAi hOA

- Nhn cch trong x hiC mi chn ct truyn v Pht A Di c bo

lu trong nn vn hc Bn sanh v cc loi vn hc khc trong i Chnh, trong ta thy c su ct truyn ghi li nhn cch ca Pht A Di tng l nhng v quc vng; su kinh ghi li nhn cch ca Ngi tng l vng t v by kinh ghi li Ngi tng l tu s.

Nhn cch quc vng c ghi li trong cc kinh nh: - V lng th kinh, Khng Tng Khi dch i To Ngy, i Chnh 12; Pht thuyt hu n tam mui kinh, Chi Khim dch i Ng, i Chnh 15; Bi hoa kinh, m V Sm dch, i Bc Lng, i Chnh 3; Hin kip kinh 8, Trc Php H dch i Ty Tn, i Chnh 14; Pht thuyt quyt nh tng tr kinh, Trc Php H dch, i Ty Tn, i Chnh 17; i tp hi chnh php kinh, Thi H dch i Tng, i Chnh 13.

Nhn cch vng t c ghi li trong su kinh nh sau: - Php Hoa kinh, Cu Ma La Thp dch, i Diu Tn, i Chnh 9; V lng mn vi mt tr kinh, Chi Khim dch i Ng, i Chnh 19; Hin kip kinh 1, Trc Php H dch i Ty Tn, i Chnh 14; c quang thi t kinh, Trc Php H dch i Ty Tn, i Chnh 3; A di c m thanh vng la ni kinh, tht dch, i Chnh 12; Qun st ch php hnh kinh, X Na Qut a dch, i Ty, i Chnh 15.


Nhn cch tu s c ghi li trong by kinh nh sau: - Qun pht tam mui hi kinh, Pht Bt La dch, i ng Tn, i Chnh 15; Qun v lng th kinh, Cng Lng Da X dch, i Lu Tng, i Chnh 12; Sanh kinh, Trc Php H dch, i Ty Tn, i Chnh 3; Hin kip kinh 1, Trc Php H dch, i Ty Tn, i Chnh 14; T ch phng ng hc kinh, Trc Php H dch, i Ty Tn, i Chnh 9; i php c la ni kinh, X Na Qut a dch, i Ty, i Chnh 15; Gic tr phng ng kinh, nguyn bn mt, hin cn do i tha bo yu ngha lun trch dn, Php H ng dch, i Chnh 29.

T nhn cch ca mt v quc vng tn l V Trnh Nim (Araemin) pht khi i nguyn thit lp qu hng Tnh v c c Pht Bo Tng n chng s thnh Pht hiu A Di , gio ch ci Tnh Ty phng, n nhn cch mt Php Tng t kheo, cng pht khi i nguyn thit lp qu hng Tnh v cng c c Th T Ti Vng Nh Lai n chng s thnh Pht A Di , gio ch ci Tnh Ty phng.

Php Tng t kheo, ting Phn l Dharmakara, cc bn Hn dch l Php Tng, Php S hay Tc Php Nhn cch Php Tng l mt tng s cc kinh khng ghi c th v lai lch.

Nh vy, qua cc bn kinh ta thy, tin thn Pht A Di xut thn t mt con ngi c v tr trong nhng giai cp cao qu ca x hi v v vy, hnh nh ca c

34 | thICh thAi hOA

Pht A Di , i vo x hi v c mi thnh phn trong x hi ngng m v chp nhn mt cch d dng. i vi giai cp thng tng x hi, th bn nguyn v hnh nh ca Pht A Di l biu tng cho kh nng t lc hay tr tu vn cao cuc sng v i vi giai cp x hi h tng, th bn nguyn v hnh nh ca Pht A Di l biu tng cho tha lc hay hnh nguyn t bi cu , nn Tnh , danh hiu v hnh nguyn ca Ngi to thnh tn ngng cho a s qun chng hng ti.

V vy, nhn cch ca Pht A Di i vi x hi l hnh nh p ng c nhng kht ngng ca hai thnh phn thng tng v h tng ca x hi.

Tnh u vit ca th gii bn nguyn

Theo Ngi Th Thn, th gii bn nguyn Tnh c nhng c im nh sau:1- Tnh u vit ca th gii Cc Lc vt hn cc th

gii khc, v n khng cn trong ba ci su ng.2- Th gii cc lc tnh rng ln nh h khng, c th

dung cha tt c chng sanh trong mi phng vng sanh v ci y.

3- Ngun gc cu to tt p l do cng c tu hnh t bt chnh o ca hng Nh tha v cng hnh i t bi ca cc v B tt to nn.


4- Hnh sc tuyt vi rc r, nh sng mt trng, mt tri trong sut nh gng.

5- S vt qu bu, bi do cc ngc ng trn bu to nn y mi v p.

6- Mu sc lng ly rng ngi, do nh sng trong sch soi nhau.

7- C mn mng nh gm tri, gy cm gic m du thoi mi l lng.

8- t nc v bu tri cc lc y dy cc cung in v lu cc, thy khp mi phng vi cc hng cy mu sc tn k, nhng lan can qu bu vy quanh, trn tri c cc li ngc bao ph, c nhng nhc kh pht ra m thanh, di sui h c mun ngn th hoa bu lung linh trn mt nc.

9- Ma Cc Lc l nhng trn ma hoa, ma y phc, ma trang sc v cc th hng thm qu bu.

10- Mt tri Cc Lc l mt tri tr tu ca c Pht, ph tan bng ti ca si m.

11- m thanh Cc Lc l nhng m thanh trong sng thanh diu vang xa n tn mi phng.

12- V Php vng tr tr nc Cc Lc l c Pht A Di .

13- Nhn dn l nhng quyn thuc thanh tnh ca c Pht A Di v u t hoa sen ha sanh.

14- Th gii cc lc ly thin nh lm thc n, ly Pht php lm hng v.

36 | thICh thAi hOA

15- Thn tm vnh vin xa la cc kh no t vt cht n tinh thn, thng c c nhng s vui sng lin tc.

16- Khng c nhng chng sanh khim khuyt su cn, phi n hoc hng mc kt Nh tha, v Cc Lc l cnh gii ca nhng bc i tha c cn lnh.

17- Mi nguyn c ca chng sanh u c tha mn.Trn y l mi by c im thuc v y bo trang

nghim ca Tnh . V sau y l mi hai c im thuc v chnh bo trang nghim ca Tnh .

c Pht A Di c tm c im:1- Ch ngi ca c Pht A Di l mt i sen mu

nhim thanh tnh.2- Thn tng c ho quang ta sng xinh p hn tt

c chng sanh.3- Ming Ngi pht ra nhng m thanh vi diu vang

khp c mi phng.4- Tm Ngi bnh ng nh h khng, khng phn bit.5- Ht thy chng tri ngi vng sanh u t ti qu

v bt thoi.6- Trong s y c cc bc B tt lm thng th, c

cng c ln khng ai vt qua ni.7- Tt c u cung knh chim ngng c Pht A Di

.8- Tt c u qun st nng lc bn nguyn ca c Pht

A Di khin nhanh chng y cc cng c.


B tt c bn c im:1- Cc v B tt thng du hnh khp ni gio ha,

m vn thng an tr ti cnh gii Cc Lc.2- Cc v B tt c tr tu sng sut, trong mt nim c

th soi khp cc ci Pht lm li ch cho chng sanh.

3- Cc v B tt thng lm nhng cn ma hoa tri, o tri, hng tri v nhc tri cng dng v tn thn ch Pht mt cch khng phn bit.

4- Cc v B tt thng s dng con mt tr tu xem xt th gii no khng c Pht php, th nguyn sanh v th gii y ch by. (Th Thn - V lng th kinh u ba x - B Lu Chi dch, i Chnh 26).Nh vy, x hi Tnh Ty phng ca c Pht

A Di , theo B tt Th Thn c hai mi chn c im, trong i vi hon cnh x hi hay y bo trang nghim c mi by c im. V i vi chnh bo trang nghim hay t thn ca Pht v B tt c mi hai c im.

Chnh nhng c im v y bo, chnh bo ny, to thnh th gii Tnh ca Pht A Di t ni bn nguyn v cng phu tu tp ca Ngi, khin khc hn vi nhng th gii chng sanh, sanh ra t nghip lc.

V cng t ni th gii nghip lc, chng sanh c

38 | thICh thAi hOA

th vn mnh ln th gii nguyn lc ca Tnh qua Tn - Hnh - Nguyn vi y c hai yu t t lc v tha lc.

T lc l nhn ca Tnh v tha lc l duyn ca Tnh . Nh c tha lc tc ng h tng, khin t lc bung v v khi sinh; v nh c t lc th tha lc mi c iu kin gn lin v tc ng.

V vy, hai mi chn c im ca Tnh Pht A Di l hai mi chn phng php qun chiu v y bo v chnh bo trang nghim ca Tnh , khin cho hnh gi Tnh thng qun chiu trang nghim thn tm v trang nghim hon cnh.


Lch s pht trin

- n Trong cc kinh in c lu hnh ti n , th

cng hnh tu tp, cnh gii ca Pht A Di c cc kinh nh: Bt nh, Php hoa, Hoa Nghim u c cp.

Kinh i bt nh ni: C nhng B tt chng c su thn thng, bng cc thn thng y, h du hnh vt qua mt ci Pht ny n mt ci Pht khc, m trong cc ci Pht y tui th l v lng. (T in bch khoa Pht gio Vit Nam A, tp II, tr 78 - Tu th Vn Hnh xut bn, 1981).

Trong ci Pht y tui th l v lng, ting Phn l yeu buddhaketre amitam yu. Vy, ta thy trong i bt nh cng trc tip cp n danh hiu v ci nc Pht A Di l buddhaketre amitam yu, ngha l ci nc ca c Pht V Lng Th.

Kinh Php Hoa, phm Ha thnh d, th ni rng, c Pht A Di l mt trong mi su v vng t ca c Pht i Thng Tr Thng, tng th tr v hong truyn kinh Php hoa m thnh Pht, gio ch Tnh Ty phng. Phm Dc Vng B tt bn s, th ni nhng ngi th tr kinh Php hoa u c vng sanh v th gii Tnh ca Pht A Di .

40 | thICh thAi hOA

Li na, trong phm Ph mn bng ting Phn ca kinh Php hoa c cp n B tt Qun Th m lin h n Pht A Di nh sau: B tt Qun Th m c khi ng bn phi, c khi ng bn tri c o s V Lng Quang m hu qut, ng thi bng tam mui nh huyn, phng s ng ti thng y, trong tt c mi quc phng Ty ci Cc Lc th gii hoan h v nhim, c c o s V Lng Quang, iu Ng ca chng sanh, an tr v tn ti , khng c ngi n sinh ra v cng hon ton khng c s dm dc; nhng ngi con ca ng Ti Thng ha sinh, ngi gia lng hoa sen khng cu nhim. V chnh c o s V Lng Quang ngi trn ta s t bng hoa sen thun khit kh i, rng ngi sng chi nh Sa la vng. ng o S ca th gian nh th, trong ba ci khng ai snh bng. (T in bch khoa Pht gio Vit Nam A, Tp II, tr. 82 - Tu th Vn Hnh xut bn 1981).

Kinh Hoa nghim, phm Th lng ni: Mt kip ci Ta B ca c Pht Thch Ca, ch bng mt ngy mt m ci Cc Lc ca Pht A Di ; v mt kip ci Cc Lc ca Pht A Di , ch bng mt ngy mt m ni th gii Ca Sa Trng ca Pht Kim Cang Kin. (Th lng phm - Hoa nghim 80, Tht Xoa Nan dch, i ng, i Chnh 10).

Cng kinh Hoa nghim, phm Nhp bt t ngh gii thot cnh gii Ph Hin hnh nguyn cp n s


lin h gia mi hnh nguyn Ph Hin vi vng sanh Tnh Pht A Di rng: ngi lm chung, pht cui cng, tt c cn thn u h hoi, tt c thn thuc u phi t b, tt c uy th u phi lui mt, cho n cc quan ph tng, i thn, cung thnh trong ngoi, voi nga, xe c, trn bo kho n tt c u khng em theo c bt c mt loi no. Ch c mi nguyn vng ny chng ri ngi m thi. Trong tt c thi gian, nguyn vng ny thng trc dn ng, trong khonh khc lin c sanh v ci cc lc.

n Cc Lc ri, lin thy Pht A Di , cng cc v B tt Vn Th S Li, B tt Ph Hin, B tt Qun T Ti, B tt Di Lc sc tng ca cc v B tt ny oan nghim, cng c y u vy quanh. Lc by gi ngi y t thy mnh g sanh ni hoa sen bu, c c Pht xoa u th k. (Hoa Nghim 80, i Chnh 9).

Nh vy, phm Ph Hin hnh nguyn gn cht vi vic vng sanh Tnh ca Pht A Di , nh trong phm ny ni: ngi no tin hiu c tng ging ni hnh nguyn Ph Hin cho nhng ngi khc nghe, cng c ca ngi y ch c Th Tn bit, ngoi ra khng ai c th bit ht Nhng ngi ny c kh nng trong bin kh phin no cu vt chng sanh, khin chng sanh c gii thot, u c vng sanh v th gii Cc Lc ca c Pht A Di . (Hoa Nghim 80, i Chnh 10).

42 | thICh thAi hOA

V trong phn k tng ca phm Ph Hin hnh nguyn ny, B tt Ph Hin trnh by c nguyn v mc ch vng sanh Tnh ci Pht A Di ca mnh nh sau:

Nguyn ti lc lm chung, dit ht mi chng ngi, thy Pht A Di , ngay trc mt mnh, lin vng sanh Cc Lc.

Vng sanh ci y ri, nguyn ln thnh tu ngay, trn vn khng d thiu, chng sanh u li lc. Chng hi A Di , ht thy u nghim tnh, con sinh t hoa sen, thy Pht V Lng Quang, lin c Ngi th k, o b v thng. Nh nng lc th k, ti ha v s thn, vi tr tu ln rng, lm li ch mun loi. (Hoa Nghim 80, i Chnh 10).

Nh vy, n ngoi ba b kinh in ch yu ca Tnh nh: A Di kinh, Qun v lng th kinh v V lng th kinh, cn c cc kinh khc thuc vn h Bn Duyn, Bt Nh, Php Hoa v Hoa Nghim cng u c cp v ngi ca cng hnh Tnh ca Pht A Di .

Khng nhng cc kinh m cc lun nh Thp tr t b sa ca B tt Long Th, phm D hnh cp php Nim Pht tr danh v Ngi sng tc ba mi hai bi thi k ca ngi c Pht A Di , trong Tp ch kinh l sm nghi v Vng sanh l tn k, trong ht mi bn bi k cha ng ni dung ca mi su i nguyn trong bn mi tm i nguyn ca Pht A Di . Nh


vy n , thi B tt Long Th, bn nguyn Tnh ca Pht A Di c c s l lun, hnh tr v pht trin vng chi.

Ngoi B tt Long Th cn c nhiu v khc na, m c th l B tt Th Thn, vi bi k trong Nhip i tha lun thch 15, c nim tin su xa i vi Pht A Di , nn nguyn rng: Nguyn cho tt c u thy Pht A Di . V Ngi Th Thn biu l nim tin i vi Tnh Pht A Di mt cch trn vn trong V lng th kinh u Ba X m ti trch dn ra trong phn Tnh u vit ca bn nguyn trn.

n , nim tin v tn ngng Pht A Di c nhiu kinh in cp, theo A Di Pht thuyt lm, lit k c hn hai trm b. Vi mt lng kinh in cp v Tnh Pht A Di nh th cng gip cho ta bit rng, n n thi Long Th v Th Thn, gio hnh l ngha Tnh c mt nh hng nh th no trong Pht gio v x hi n .

Trong nn ngh thut Pht gio n , cc nh nghin cu phn chia ngh thut hnh tng A Di thnh bn giai on ln: Giai on ngh thut Pht gio Hy n, giai on Kusana, giai on ngh thut Gupta v giai on Pht gio hu k.

Giai on Hy n l giai on ngh thut hnh tng c phi hp gia nn vn minh Hy Lp v n . Giai on ny ch tm thy hnh tng Pht A Di ha thn

44 | thICh thAi hOA

ng trn thin quan ca tng Qun Th m. Trong nn Pht gio Hy n, c hai di vt mang hnh tng c Pht A Di m thin quan. Mt di vt l chic u c B tt Qun Th m, hin ang tng tr ti bo tng in d Chicago. Theo m t ca De Mall Mann: Khun mt v phn bn tri thn ca c Pht ny b v; nhng ngi ta c th nhn ra Ngi qung chic o tng gi l ph ln hai vai, ngi kit gi trn mt ta sen hai lp cnh, v i tay t trn bp v bt nh n. V mt di vt khc l mt mnh thin quan c tm thy Takht - I - Bahai, di vt ny cng c tng Pht A Di c vng ho quang, ngi kit gi i tay bt nh n, mnh p y tng gi l ph i vai.

Giai on Kusana, tm thy hnh tng c Pht trn chic ch ca Kanisca, m Foucher m t i tay bt nh n, y phc c cch iu ha, nhng cn gi np nhn, mnh mc o tng gi l n c v ph ly i chn kit gi. Ngoi ra, cn c mt b mang k hiu B - 82 ca vin bo tng Lucknov, trn c chm hnh c Qun Th m, mang thin quan, trn thin quan c c Pht ngi kit gi, nhng khng r bt n g.

Giai on Gupta v sau Gupta, ngi ta tm thy vng Mahrsra hnh tng Tnh Tam Tn. Pht A Di ngi gia hai v B tt Qun Th m v i Th Ch hai bn. Hnh tng ny pht hin Ajant hang ng 19 v 26; Ellora hang ng 6; Nsik hang ng 16,


17 v 23; Bagh hang ng 3 v vng Malva cng c dng hnh tng Tnh tam tn ny.

Giai on hnh tng ngh thut Pht gio hu k tc khong th k th 8 n 12. Trong giai on ny, hnh tng Pht A Di ch yu l v thin Pht theo quan im Mt gio. Cc nh nghin cu cng pht hin thin quan ca tng B tt Qun Th m, Nalanda c hnh tng Pht A Di tay bt n chuyn php lun v mt tng Pht A Di khc, tay bt n a xc.

n c nhng thi k nh hng tn ngng Pht A Di rt mnh, nh nhng vng Bamyan v Gandhara, nhng sau bin c Hi gio t Trung tin chim n trit tiu Pht gio vo cui th k 12 u th k 13, khin Pht gio b xa m trn t n ngt by th k. Nn, ngy nay Pht gio n phn nhiu b n gio ng ha, nht l Hindu gio cho c Pht l v thn th chn ca h v Ngi xut hin ni ci i ny 19 ln. Cc thnh tch Pht gio phn nhiu b Hindu gio v Jaina gio chim dng. Ngay c B o trng, Hindu gio cng xy mt n th ca h trong khun vin pha trc thnh a ny. V cc thnh tch Pht gio hin nay ti n phn nhiu nm trong tay ca ngi Hindu qun l. Nn, vic em Pht gio tr li n l mt cng hnh y gian trun v v i ca Tng Ni v Pht t ton cu.

46 | thICh thAi hOA

- Trung HoaTn ngng Pht A Di c mt ti Trung Hoa lc

no? C th sm hn hay bt u t An Th Cao v mun nht l t thi Chi Lu Ca Sm.

Theo Trinh Nguyn tn nh thch gio mc lc quyn 24, th V lng th kinh hai cun c An Th Cao dch, nhng hin nay khng tm thy kinh ny trong i Chnh.

An Th Cao, ngi nc An Tc, tn Thanh, t l Th Cao. Con ca vua An Tc, thuc a phng Ba T, Ty bc n , nay l Iran, Ngi n Trung Hoa nm 148 T.L, i ng Hn, tri qua hn hai mi nm, dch rt nhiu kinh t Phn sang Hn, trong c kinh V lng th.

Vi t liu ny, gip cho ta bit rng, gio ngha v tn ngng Pht A Di c mt ti Trung Hoa vo th k th hai, sau T.L v mt vn bn. Nhng v mt truyn khu, th tn ngng Pht A Di c th n vi Trung Quc sm hn t cc thng gia Pht t n Trung Hoa, t Ba T v n giao dch bun bn.

Chi Lu Ca Sm (Lokaema), ngi i Nguyt Chi l mt nc ngy xa Trung , n Lc Dng i Hu Hn. Vo nm Quang Ha, Trung Bnh (178 -189), i Hn Linh , Ngi dch hn hai mi b kinh, trong c Ban chu tam mui kinh, hin c trong i Chnh 13, tr.897. Kinh ny ly Pht A Di lm ch yu. Trong lch s


ca Pht gio Trung Hoa, bc u kinh ny ng vai tr ch yu ca tn ngng A Di v tr thnh im ta ch yu ca Hi Lin X Nim Pht do Ngi Tu Vin ch trng cha ng Lm, trn L Sn.

V Ngi Chi Lu Ca Sm cng dch bn kinh V lng th thanh tnh bnh ng gic, bn kinh ny hin c i Chnh 12, tr 279.

Nh vy, Ngi An Th Cao v Chi Lu Ca Sm l nhng v u tin a vn bn Tnh Pht A Di vo Trung Hoa v tip theo sau l cc Ngi Chi Khim, Khng Mnh Tng, Trc Php H, La Thp

Tnh Pht A Di ti Trung Hoa tr thnh mt Tng phi phi bt u t Ngi Tu Vin. Nm 402, Ngi Tu Vin cho mi mt trm hai mi ba ngi cng hp trc tng Pht A Di ti Tnh x Bt Nh i, pha bc L Sn cng nhau th nguyn v gip nhau vng sanh v th gii Tnh ca Pht A Di .

Nhng gio l ni v t lc v tha lc ca Tnh Pht A Di n i m Loan (476 - 542), mi c khai trin t V lng th kinh u B X nguyn sinh k ch.

Tip theo m Loan c nhiu nh Pht hc ni ting ng thi nh Ngi Ct Tng (549 - 623), vit V lng th kinh ngha s, Qun v lng th kinh ngha s. Ngi Tr Khi (538 - 597) vit A Di kinh ngha k, Qun v lng th Pht kinh s, Ng phng tin nim Pht

48 | thICh thAi hOA

mn v Tnh thp nghi lunTt c u cng nhn Tnh v Pht A Di , nhng

a ra nhiu phng php thc tp v cch nhn nhn v Pht A Di v cnh gii Tnh c nhiu gc khc nhau.

Theo o Xc (562 - 645), An Lc Tp, phn chia Pht gio thnh hai con ng l Thnh o mn v Tnh mn. ng cho rng, Tnh mn l con ng duy nht thch hp cho cn c ca con ngi xut hin vo thi i ca ng v v sau nhn mnh n php xng nim danh hiu, nhng vn khng xem thng phng php qun tng.

Thin o (613 - 682), vit Qun v lng th Pht kinh s, Qun nim A Di Pht tng hi tam mui cng c php mn, Vng sanh l tn k ng phn Pht gio thnh hai loi, gm chuyn tu v tp tu. Chuyn tu l xng danh nim Pht v tp tu l nhng h thng Pht gio khng phi xng danh nim Pht.

Tu Nht (680 - 748), trong Lc ch kinh lut nim Pht php mn vng sanh Tnh tp, ch trng Gii, Thin v Tnh u cng thc hnh.

Vnh Minh - Din Th (904 - 975), trong Vn thin ng quy tp, a ra ch trng Thin Tnh nht tr.

Vo i Tng, Tnh gio Trung Hoa khng cn gi c lp m Tnh gio lin h n Thin thai tng, i biu nh Tri L, Tun Thc, Tr Vin, Tn Hiu


Tnh gio lin h n Lut tng, i biu nh Nguyn Chiu, Gii v Tnh gio lin h n Thin tng, i biu nh Din Th, Ngha Hoi, Tn Trch

Sau i Tng, cng c nhng v ch trng s lin h gia Tnh vi cc Tng phi khc, nh Tr Hc, Chu Hong, Tnh Am

Nh vy, Tnh gio theo tn ngng Pht A Di , hin nay vn cn v nh hng rt mnh m i vi Pht gio Trung Hoa, nht l php nim danh hiu cu vng sanh Tnh .

Trung Hoa hnh tng Pht A Di xut hin mun nht l vo th k th V thi Ngi Tu Vin, nhng n i ng, th hnh tng Pht A Di pht trin n cao im. V ngh thut chim im cao vo th k XII. Trung Hoa c tng Pht A Di Tam Tn xa nht l nm 538 t thi ng Ngy. Ngoi tng A Di Tam Tn, Trung Hoa cn lu hnh A Di ng thp nh B tt tng, ngha l hnh tng Pht A Di v nm mi hai v B tt. V hnh tng Pht A Di , Pht gio Trung Hoa trong nn ngh thut c nhiu dng thc rt phong ph nh tng hnh v c Pht A Di v Thnh chng n rc ngi khi lm chung v ci Cc Lc

Trung Hoa, ngi tng Pht A Di Linh Sn i Pht (Ling Shan Grand Buddha), nm trong khun vin ca Tng Ph C T, ngi cha c xy dng t i ng

50 | thICh thAi hOA

(618 - 907), thnh ph V Tch, tnh Giang T, Trung Hoa. Pho tng A Di vi chiu cao 88m, nng 700 tn ng, cng trnh hon tt nm 1996.

Pht Quang Sn, thnh ph Cao Hng, i Loan cng c tng Pht A Di cao 40m, chung quanh c 10.000 tng Pht A Di nh trong t th ng thng tay phi hng ln, tay tri hng xung, biu tng cho ngha c Pht A Di lun lun tip dn chng sanh v nc Cc Lc. Cng trnh ny hon tt vo nm 1975. Pht gio Tnh ca Trung Hoa lc a v i Loan, chim a phn v khng nhng c nh hng trong phm vi quc gia m cn c quc t na.

- Nht BnPht gio c mt ti Nht Bn t th k th su bi

nhng nh hong php n t Trung Hoa qua ng Bch T (Paikche), mt vng quc thuc Cao Ly (Korea). Nm 594, Thnh c Thi T (Shtoku Taishi 574 - 622) tuyn b Pht gio l quc gio.

Diu php lin hoa kinh l mt trong ba b kinh c Thnh c Thi T, chn s gii v c cc nh Pht hc v sau nh gi cao.

Nh ta bit, kinh Diu php lin hoa c lin h n Pht A Di v mt nht tha, qua hai phm Ha thnh d v Dc Vng B tt bn s, nn gio ngha Pht A Di c mt ti Nht Bn t nht vo thi


Thnh c thi t, khi ng tm ch gii kinh Diu php lin hoa.

C t liu cho rng, Hu An (Ein) mt Tng s i Hn tng ging kinh V lng th cho hong triu v vo triu i Nara (710 - 793), ngi Hnh C tng vn du qung b tn ngng A Di trong qun chng.

Vo th k th tm, Xng Hi vit A Di hi qu php, dng Pht A Di lm i tng sm hi vo nhng nm 767 - 769.

Vo th k th chn, Vin Nhn (Enin 794 - 864) vit A Di sm php v a A Di kinh vo kha tng hng ngy. ng cng gii thiu hai cch thc tng nim danh hiu Pht A Di qua ng v ngi, v gii thiu mt nhc iu m t v th gii Cc Lc.

Nh vy, ta bit rng vo th k th IX, Tnh tng c mt nh hng nht nh i vi Pht t Nht Bn v tr thnh np sng hng ngy ca h.

Gio Tn (? - 866), tng qung b php mn nim Pht trong qun chng lao ng.

Khng Gi (Kya 903 - 972), i khp ni khuyn ngi nim Pht, gip ngi dng nh, lm ng s, lm cu, o ging. Lm thnh mi ci ging u gi l ging Pht A Di . ng ch trng ph th u l o trng v ni ng qung b thuyt nim Pht cng vy, nn ngi i by gi gi ng l Thnh ch. Khng Gi quan tm gip n nhng ngi b t ti. ng a

52 | thICh thAi hOA

ra nhng phng php nim Pht bng nhng bi ht hay nhng iu ma theo kiu dn gian. Nn phng php nim Pht ca ng c gi l Khng Gi nim Pht.

Ri n Hu Tm - Nguyn Tn (942 - 1017), vit Vng sanh yu tp, vi ch trng hn ym. Ngha l chn Ta B m cu nim vui Tnh .

n Lng Nhn (Rynin 1072 - 1132), son Dung thng nim Pht i duyn khi, vi ch trng dung thng nim Pht v gii thch ngha tha lc rng: Mt ngi l tt c mi ngi, tt c mi ngi l mt ngi, mt hnh l tt c hnh, tt c hnh l mt hnh, gi l tha lc vng sanh. Vi ch trng ny, Lng Nhn mun kt hp hi ha gia gio ngha Php Hoa, Hoa Nghim vi tn ngng A Di .

Php Nhin (Hnen 1133 - 1212), trong Tuyn trch bn nguyn nim Pht tp, ng ch trng phng php khu xng nim Pht l a ngi vng sanh. ng cho rng: Ngoi xng danh khng c chnh nhn quyt nh vng sanh; ngoi xng danh khng c chnh hnh quyt nh vng sanh; ngoi xng danh khng c chnh nghip quyt nh vng sanh; ngoi xng danh khng c qun nim quyt nh vng sanh; ngoi xng danh khng c tr tu quyt nh vng sanh; ngoi xng danh khng c ba tm; ngoi xng danh khng c nm nim. Bn nguyn ca Pht l bn nguyn xng danh. Tm chn b u cng trong xng danh.


Nh vy, Php Nhin tin tng tuyt i vo i nguyn th mi by v mi tm trong bn mi tm i nguyn ca Pht A Di . V i nguyn th mi by l i nguyn ni v ch Pht mi phng ca ngi v tn dng danh hiu Pht A Di v i nguyn th mi tm l ca ngi phng php chp tr danh hiu y. V phng php chp tr danh hiu ny cng c c Pht Thch Ca rt mc cao trong kinh A Di . Nn, Php Nhin cao php chp tr danh hiu Pht A Di nh l mt tn ngng vng sanh Tnh l c c s kinh vin, ch khng phi l mt s cao c tnh cch ty tin.

Thn Loan (1173 - 1262), trong Thn d sao, nhn mnh n nim tin tha lc v ly tha lc lm i tng cho nim tin tuyt i ca ng i vi Tnh . ng ni: Khi chng ta tin rng, nh th nguyn bt t ngh ca Pht A Di m chng ta s c vng sanh Tnh , t chng ta khi mun nim Pht, th lc chng ta c c ci li ch l Ngi nhip th v khng b. (T in bch khoa Pht gio Vit Nam A, tp II, tr.100/5, Tu th Vn Hnh xut bn, 1981).

Nh vy, Thn Loan ch trng tha lc Tnh .c lch s Pht gio Nht Bn, nht l v Tnh ,

ta thy cc quan im Tnh gia cc i s v T s cng c nhng tng ng v d bit. Tng ng, v tt c u ly c Pht A Di lm bn tn, lm ni quy

54 | thICh thAi hOA

hng. D bit, v mt Ngi c mt s t ng v kin gii v Tnh Pht A Di theo iu kin hay nhn duyn s c ca mnh. Tnh Nht Bn c khi pht trin nh mt tng phi c lp, nh thi k ca Php Nhin v Thn Loan, v cng c khi kt hp gia tng phi khc nh Php Hoa tng hay Thin Thai tng ca thi k ca Lng Nhn (Rynin), v kt hp gia Tnh vi Chn Ngn tng nh thi k ca Hng Gio i s (Kky 1095 -1145). Tnh gio l mt tng phi tng c nh hng rt ln i vi Pht gio Nht Bn trong qu kh v hin nay, khng nhng v mt lch s, vn hc, ngh thut kin trc, m cn nh hng n i sng tm linh v cch hnh hot ca ngi Nht na.

Nht Bn, vo th k th VI xut hin bc tng A Di Tam Tn. Bc tng ny theo Thin Quang T duyn khi, l do vua Thnh Minh nc Bch T (Triu Tin ngy nay) gi tng cho vua Khm Minh Thin Hong nc Nht nm 522.

n khi ng Nguyn - o Trng (966 - 1027), dng A Di Pht ng, V Lng Th vin v Cu Th Pht ng ti cha Php Thng, u s dng tng A Di Tam Tn cha Thin Quang lm mu mc cho tn ngng phng th.

Ngoi tng A Di Tam Tn, Nht cn c Tng A Di Cu Th. y l loi tng c hnh dng chn c Pht A Di xut hin gia chn hng ngi khc


nhau sanh v Tnh . Chn hnh tng Pht A Di khc nhau ni nhng ngn tay n ch ca ngi din t. Theo tng sao 2, cho bit, loi tng Cu Th ny, xut pht t A Di Cu phm mn la, do Tu Vn mang t Trung Quc v Nht. Tng Pht A Di Cu Th ny, hin c cha Tnh Lu Ly, Tokyo c tc t nm 1047.

Ngoi tng A Di Cu Th, Nht cn xut hin mt loi tng tranh khc, gi l A Di Tnh Bin. Bc tranh xa nht nm ti Kim ng cha Php Long, m t A Di Tam Tn, ch thin, cng nhng ngi vng sanh trong ao bu. Nhng theo Ch t duyn khi tp, th A Di Tnh Bin, c hon thnh nm 761, bn trong thp nm tng cha Hng Phc, gm c mt pho tng A Di , hai mi hai B tt hu hai bn, mi con chim loi, bn cy hoa v mt l la.

Nht Bn, tng tranh v v Pht A Di rt phong ph, nht l tng tranh v mn la v lai nghinh . Nh A Di Nht Tn Lai Nghinh , mt mnh c Pht A Di i nghinh n ngi lm chung. A Di Tam Tn Lai Nghinh l bc tranh din t c Pht v hai v B tt Qun Th m, Th Ch i nghinh tip ngi lm chung v Cc Lc. A Di T Tn Lai Nghinh l bc tranh v trn vi ca cha Php Lm Tokyo, v gia mt ta sen, c c Pht A Di ng, pha di trc c ba v B tt qu trn ta sen, gm B tt a Tng, Th Ch v Qun m.

56 | thICh thAi hOA

Ni tm li, ngh thut hnh tng, tranh v Pht A Di , B tt ca ci Cc Lc Nht tht phong ph v c mt nh hng rt ln i vi tn ngng, vn hc, ngh thut i vi nhn dn Nht t thi Thnh c thi t th k th su cho n ngy nay.

Nht Bn pho tng Ngu Cu i Pht (Ushiku Daibutsu) l pho tng Pht A Di ln nht th gii hin nay. Ta lc ti thnh ph Ushiku, tnh Ibaraki, ng Bc Tokyo, Nht Bn. Chiu cao ca tng k c b v i sen l 112 mt, nng 4.000 tn, ghp 6.000 phin ng thic c bn cao. Cng trnh xy dng l k nim sinh nht ca ngi Thn Loan, v T khai sng Tnh Tng Nht Bn. Cng trnh hon tt vo nm 1993.

Bn trong pho tng c thit k mt thang my ln n cao l 85 mt, a du khch ngm ton cnh v c bo tng vin rng ln. C n bn tng, mi tng c nhng tn gi khc nhau. Tng mt: Cnh gii V Lng Th v V Lng Quang. Tng hai: Th gii ca s tri n v bo n. Tng ba: Th gii Lin Hoa Trang Nghim. Tng bn: Khng gian ni Linh Thu. tng ny l phn ngc ca tng Pht c nhng ca s du khch c th ngm nhn ngoi cnh.

Nm 1996, c t chc xc lp l pho tng cao nht th gii.

tu vin Cao c (Ktoku), thnh ph Kamakura, tnh Kanagawa, Nht Bn, c pho tng Pht A Di ,


vi t th ngi kit gi cao 13,5 mt, nng 121 tn ng. y l ngi tng c ca Pht gio Tnh Nht Bn, cng trnh hon tt nm 1252.

Nh vy, Tnh tng Nht Bn t khi khi lp cho n nay, vn tip tc duy tr v pht trin lm nn tng cho i sng tm linh ca nhn dn Nht. Vic xy dng v hon tt tng Pht A Di Cu Ngu i Pht, nm 1993 gip cho ta c mt kt lun nh th.

- Vit Nam Vit Nam phng php nim Pht c Pht t

bit n kh sm v c Lc tp kinh do Khng Tng Hi dch Giao Chu vo th k th ba c cp.

Nhng, theo Cao tng truyn 12, do Hu Ho (Kiu) son vo i Lng, hin c trong i Chnh 50, tr.405c, th vo th k th V, V lng th kinh v Qun kinh, c Thch m Hong hnh tr tng c cha Tin Sn, Giao Chu. Truyn k: Hong n cha Tin Sn, Giao Chu, tng V lng th v Qun kinh, lng th v An dng. n nm 455, m Hong nhm la t thiu. Ln u t khng cho. Ln sau ng tha nguyn t thiu. Ngy hm y, ngi dn lng thy m Hong thn sc vng, ci mt con nai vng i rt nhanh v pha Ty, khng chu dng li chuyn tr, Tng v tc mi hiu, l s thn d, cng lm xng tro dng thp th.

58 | thICh thAi hOA

trong Tnh vng sanh truyn, do Gii Chu vit vo nhng nm 1068 - 1077, v m Hong cng c ni dung tng t nh Cao tng truyn ca Hu Ho, nhng c thm chi tit v c nguyn tu tp Tnh ca m Hong rng: Mt thn mun ni, nim chnh kh gi, c th nng nim Chnh, mi sm thy A Di . V thm mt chi tit v c nguyn t thiu ca m Hong nh sau: Xin b thn ny, mau gp kim nhan, khng cn trong ba ci, ri vo cc hu. (Gii Chu - Tnh vng sanh truyn, tr. 112a, i Chnh 51).

Nh vy, qua Cao tng truyn, ta bit rng, V lng th kinh v Qun kinh c mt ti Vit Nam mun nht l vo th k th nm, t nht l t khi m Hong c mt ti cha Tin Sn, Giao Chu.

m Hong tng V lng th kinh v Qun kinh t nhng bn dch no? Khng c cu tr li chnh xc cho cu hi ny. Nhng, theo Trinh nguyn tn nh thch gio mc lc quyn 24 v Tng l chng kinh mc lc, th trc v ng thi vi m Hong, V lng th kinh c An Th Cao dch hai bn, vo i Hu Hn; V lng th kinh do Khng Tng Khi dch, i To Ngy; V lng thanh tnh bnh ng gic kinh, do Chi Lu Ca Sm dch vo i Hu Hn; Pht thuyt A di tam da tam pht tt lu pht n qu nhn o kinh, do Chi Khim dch vo i Ng; V lng thanh tnh bnh ng gic kinh do Bch Din dch vo i To


Ngy; V lng th kinh, do Trc Php H dch vo i Ty Tn; V lng th ch chn ng chnh gic kinh, do Trc Php Lc dch vo i ng Tn; Tn v lng th kinh, do Pht Bt La dch vo i ng Tn; V lng th kinh, do Cu Ma La Thp dch vo i Diu Tn; Tn v lng th kinh bn dch ca m Vn v Tn v lng th kinh, bn dch ca m Ba La Mt v Qun kinh hay Qun v lng th kinh, do Cng Lng - Da X dch vo nhng nm 424 - 442, ti Tinh X o Lm Chung Sn. Trong s nhng dch bn y, c mt s bn dch hin cn lu gi trong i Chnh 12 v mt s b tht lc n nay tm cha ra.

Nh vy, trc v cng thi vi m Hong, c nhiu bn dch kinh V Lng Th ca nhiu dch gi c lu hnh ti Giao Chu v khng thy t liu no cho bit m Hong tr tng bn dch no trong cc bn dch y.

Nhng, ta bit chc chn mt iu l vo thi k m Hong, kinh V Lng Th l bn kinh ni v bn mi tm i nguyn ca Pht A Di , v m t th gii Tnh ca Pht A Di c to thnh t bn mi tm bn nguyn y, c mt trc hoc lu hnh ng thi vi m Hong ti cha Tin Sn, Giao Chu. V tn ngng hay danh hiu ca Pht A Di c mt nh hng nht nh ti Vit Nam vo thi im by gi.

V Qun Kinh l mi su phng php hng dn

60 | thICh thAi hOA

thc tp s qun chiu v Tnh ca Pht A Di , nhm bin Tnh Pht A Di tr thnh hin thc trong tm v trong i sng ca hnh gi. V chc chn, cha Tin Sn l mt trong nhng trung tm th hin tn ngng A Di v thc hnh php qun chiu y. V qua Tnh vng sanh truyn, ta bit rng, m Hong cha Tin Sn, by gi thc hnh php tr danh nim Pht cu nguyn vng sanh Tnh Pht A Di mong chm dt sanh t trong cc hu.

Nhng, gio l t tm Tnh c mt ti Vit Nam, mun nht l th k th chn, khi ngi V Ngn Thng t Trung Hoa n Vit Nam cha Kin S. V trao gio ngha Ty thin th , th Ty thin..., cho Cm Thnh vo nm 826. Ngha l Ty thin l y, y l Ty thin. Gio ngha y nu ln t tnh Di , duy tm Tnh hay nu ln t tnh bn nhin thanh tnh vn c ni tt c mi ngi v ni mun vt ngay trong hin tin.

Nh vy, vo thi m Hong, php mn tr danh nim Pht v qun chiu nim Pht ti Vit Nam c lu hnh v php mn Tht tng nim Pht, mun nht l n thi V Ngn Thng ti Vit Nam c xng v ng dng, khin s v l Tnh c vin dung.

n thi L, Tnh Pht A Di khng nhng ch c mt trong i sng m cn biu hin ngay trong mt cu trc ngh thut.


Nm 1057, vua L Thnh Tng cho xy thp v tc tng Pht A Di cha Vn Phc. Tng Pht A Di c khc t thi vua L Thnh Tng ngoi ngha tn ngng, cn th hin nh mt tc phm iu khc iu luyn v c o ca nn m thut Vit Nam thi L. Tng Pht A Di qu bu y hin nay vn cn.

i vua L Nhn Tng, th Tnh v Mt gio ha quyn vi nhau to thnh mt thc th ca o Pht Vit Nam. iu ny ta c th nhn ra mt cch r rng, khi c i Vit Quc ng Gia T Sng Thin Din Linh Thp Bi, do Nguyn Cng Bc vit nm 1121. bia vn ny, Cng Bc m t vic L Nhn Tng xy thp by bu xp thnh mt hng rng: gia l mt ni vng rng, t a Bo Nh Lai ngi, by chn, hnh xe php my tng, mi lp lnh nh mt tri bui sng, ngi huy hong v my bic ban chiu. Th n hai ta bch ngn, bn trong t chn dung c Pht A Di , bn phi t tng c Pht Diu Sc Thn mu xanh, cao to vi th khe mnh, p, pha trn l mi cong, long lanh ng tuyt trng ang tan, rc r t trng thu vng vc. Tip theo l hai ta iu vn, bn tri l th c Qung Bc Thn Nh Lai, bn phi l t tng Ly B y Nh Lai, gc cao xong, lu ln li dng, mi che qu, vch chm hnh rng. Tip n l hai ta ng voi, bn tri th hnh c Cam L Vng Nh Lai, bn phi th hnh chm c Bo Thng Nh Lai, gt mi

62 | thICh thAi hOA

cht qu, cao dng ct hin, gc cnh chm ngc xanh, khe k khm sng t gic.

Pht A Di , Mt gio xp vo trong h thng by c Pht ca h v c Nguyn Cng Bc m t li, thp bia Sng Thin - Din Linh nm 1121, cho ta thy Tnh tng ha nhp vo Mt tng i L.

Tuy ha nhp vo Mt tng, nhng i vi triu L, Tnh hay tn ngng Pht A Di vn ng vai tr ch o, chng hn, nm 1138, vua L Anh Tng xy cha Vin Quang cho Gic Hi, th ngay chnh in ca cha ny l th c Pht A Di gio ch. (Dnh t - Vin Quang t bi minh tinh t).

Vo i L, Tnh khng nhng kt hp vi Mt Tng m cn ha hi v kt hp vi Thin Tng vy.

Thin uyn tp anh cho ta bit: Tnh Lc (1111 - 1175), mi ngy trong mi hai thi, l Pht sm hi, c tam mui nim Pht su xa, ting nim Pht ca ng trong vt nh ting Phm Thin.

Nh vy, Tnh Pht A Di n i L c kt hp vi Thin tng v Mt gio, to thnh mt nn Pht gio thng nht bn vng, hng dn mi khuynh hng tm linh cho x hi. Nn, i L Pht gio l quc gio.

i Trn, Trn Thi Tng, vit Nim Pht lun, ngha l lun bn v php mn nim Pht. Vua bn lun n ba hng nim Pht, gm thng tr, trung tr v h tr.


i vi bc thng tr, vua ni: Tm tc l Pht. Khng cn tu thm, nim l trn tng, khng dung mt my may, trn v nim vn tnh, nn ni l nh nh bt ng. y l Pht thn. Pht thn cng chnh l thn ta. Vn khng c hai tng. Tng v tng khng phi hai. Vn thng ti tch lng. y l Pht sng, thng tn m khng bit.

i vi bc trung tr, vua ni: Trung tr nh vo nim Pht. Ch tinh cn nim, nim khng qun, tm mnh thun thin. Nim thin hin tin, nim c lin tiu. Nim c tiu, ch cn nim thin. Dng nim nim, th c nim v nim u dit. Khi nim dit, t ng quy Chnh o. n lc mnh ht chng t Nit bn. o ca Pht l thng lc ng tnh vy.

i vi bc h tr, vua ni: Ming sing nim li Pht, tm mun thy tng Pht, thn nguyn sanh nc Pht, ngy m sing tu, khng c thoi chuyn. Sau khi mnh chung, i theo nim thin m c sanh ci Pht. Sau lnh hi c chnh php ca ch Pht tuyn dng, m chng c b cng vo qu Pht.

Vua Trn Thi Tng lun v ba hng nim Pht su cn nh vy, bao gm c ba phng php hnh tr ca Tnh . i vi hng thng tr vua a ra php mn Tht tng nim Pht. i vi hng trung tr v h tr vua a ra php mn Qun chiu nim Pht v Tr danh nim Pht.

64 | thICh thAi hOA

Tuy a ra ba phng php nim Pht cho ba cn c, nhng vua rt ch n php tr danh nim Pht, nh vua ni: K hc ngy nay nhn ly thn ngi, ba nghip u c, ti sao khng s dng nim Pht cu vng sanh ci Pht, chng l cng kh ! Mun nim Pht, phi ly php mn ca bc h tr lm u. V sao? V do c s ch . V nh lm lu i ba tng, khng lm tng di trc l iu cha tng c. (Trn Thi Tng - Nim Pht lun, Kha h lc).

Trong Lc thi sm hi khoa nghi, vua u khuyn khch hnh gi sau khi dc lng pht nguyn, hoc tng kinh, ri i nhiu nim Pht xong, nn nh l Pht A Di mi ly hay bn mi tm ly. Ly Qun m, Th Ch, Thanh Tnh i Hi Chng, mi v ba ly, xong ri, tng vn Ty phng pht nguyn.

Nh vy, theo Lc thi sm hi khoa nghi ca vua Trn Thi Tng c bo lu trong Kha h lc, ta thy vua kt hp gia L sm vi Tnh , v tt c u quy v Tnh .

iu y, chng t rng, trong Nim Pht lun, vua bn v nim Pht y, khng c nim danh hiu Pht no khc hn l danh hiu Pht A Di v vng sanh ci Pht, khng c ci Pht no khc hn l ci Tnh Ty phng.

Vi s kt hp ny, gip cho ta bit rng, tn ngng Pht A Di v php mn Tnh rt c vua Trn Thi Tng cao v mt hnh s. Mc d mt l tnh, vua c cp trong li tu bch vo thi kinh khuya


rng: Qun th nhn tin Tnh , nhn lai tm l Di . Nhc nng khoi h tha ng, tin c c trung hin hin (Tnh gi gn trc mt, Di nhn li ni tm. Nu c th nhanh chng tha ng, kt qu hin ra t ngay tc th).

Tu Trung Thng S (1230 - 1291), theo Trn Nhn Tng l bc Php hi c nhn (Con mt c nht ca bin c chnh php). Ngha l vo thi Trn Nhn Tng, th Tu Trung - Thng S l ngi thm hiu chnh php su xa khng ai vt qua ni. Vua Trn Nhn Tng cn nhn nh v Tu Trung - Thng S rng: Thng S bm tnh thanh cao, ni ting thun hu, kh lng thm trm, phong thi nhn nh.

Vy, by gi Tu Trung Thng S thy g v Tnh ? Trong bi Th tu Ty phng bi, Tu Trung - Thng S ch cho nhng ngi tu tp Tnh Ty phng rng:

Tm ni Di t ma khung Ty Nam Bc php thn chu.Trng khng ch kin c lun nguytSt hi trng trng d mn thu.

Ngha l:Thn p Di trong tm

Bn phng cng khp c php thn.Khng gian ch mt vng trng hinBin c m thu sng lng ngn.

66 | thICh thAi hOA

Tu Trung Thng S ch cho nhng ngi tu tp Tnh l phi thy Pht A Di ngay ni tm mnh v phi thy thn Pht A Di l php gii thn. Ngha l thn Pht A Di rng ln trm khp c v tr, khng ni no l khng c thn ca Pht A Di .

Trong khng gian bao la, ch thy c mt vng trng hin ra v chiu xung trn bin c mnh mng ca m thu trong ngn lng sng.

Cng vy, trong khng gian ca tm thc mnh mng, nu sng thc lng yn, th Pht tnh hay t tnh A Di s hin ra trn bin tm rng ln thanh tnh y.

Nh vy, Tnh ca Pht A Di theo Tu Trung - Thng S l ci Thng tch quang m ng gi l St hi trng trng d mn thu v Pht A Di l t tnh thanh tnh ni thn tm ca ht thy chng sanh, nn ng ni Tm ni Di t ma khu. V tnh y hin ra, khi bin tm cc sng thc lng yn khng chuyn hin.

Qua bi Th tu Ty phng bi, Tu Trung - Thng S cao php hnh Tht tng nim Pht m khng phi l Tr danh nim Pht v cao Tnh t tm m khng cao Tha phng Tnh .

Tam T Thin Phi Trc Lm Yn T c cp n Tnh Pht A Di khng? V nu c, th cp nh th no?

Trong C trn lc o ph, vua Trn Nhn Tng khai trin l tnh Tnh A Di t Ty thin th , th Ty thin ca V Ngn Thng vo th k th


chn, v l tnh Tnh A Di t bi tu bch cng phu khuya ca vua Trn Thi Tng rng: Qun th nhn tin Tnh , nhn lai tm l Di , cng nh khai trin t tnh A Di v php gii thn ca Tu Trung - Thng S, nn Trn Nhn Tng ni:

Tnh l lng trong schCh cn ng hi n Ty phng;Di l t tnh sng soiMa phi nhc tm v cc lc. (Hi th hai - C trn lc o ph).

Trong tc phm Trc Lm nh mt tng ch phm kinh 1, do ngi Php Loa nh t Thin Phi Trc Lm Yn T san nh v ngi Huyn Quang tam t Thin phi Trc Lm Yn T lu truyn, u c cp n Tnh Pht A Di nh l nhng php hnh hng ngy, m ta c th thy r iu ny trong bi k Sc ming: n. Tnh x tng vn kh. Khu tr ch u. B b lin hoa sinh. Sinh kin Di , sa ha. Ngha l n. Lm sch vn kh hi. Ming tr cc u tp. Mi bc sanh lin hoa. Vng sanh thy Di , sa ha. V gio ngha Tnh , ta cng thy trong bi k nh chung:

Di ng t chng kim chungLin chng t h a ngc khngDim la Thin t c thnh PhtNht thit chng sinh ly ngc trung.

68 | thICh thAi hOA

bia cha Sng Khnh, x o c, huyn V Xuyn, Tnh H Tuyn do T Thc Ngao vit nm 1367, c khc hnh Pht A Di v hai v B tt trn bia. iu y, li gip cho ta khng nhng bit r s nh hng ca Tnh gio v mt tn ngng, m cn c v mt iu khc ngh thut ca Pht gio i Trn na.

Cu hi 15 trong 47 cu hi ca khoa thi Tin s nm Cnh Thng - Nhm Tut (1502) rng: iu Ng v Huyn Quang truyn o g m c thnh Pht tc T?.

V cu tr li ca L ch Mc sau y cng li gip cho ta bit thm rng, Tnh Pht A Di c mt nh hng nh th no i vi Pht gio i Trn: V li, em o vo i gn y m ni, v Thng s i Trn c Tiu Diu, Tu Trung, iu Ng, Huyn Quang, c php v thng, cho nn gn mnh vo cnh gii Di , vit Thin Tng Ch Nam. l ci o h truyn li vy. V sau ai hiu c l v sanh, chng ti thnh Nit bn, th thnh Pht lm T. iu y c nhin l phi thi.

V i Trn, ta thy gio ngha Tnh v tn ngng Pht A Di c mt nh hng nht nh i vi triu i ny, khng nhng mt vn hc, ngh thut m cn c mt nh hng nht nh trong nhng mt vn s nghi l trong cc n trng siu .

i L Mc, gio l Pht gio khng cn ng vai tr ch o cho t nc nh thi L, Trn m o l, vn ha l nghi ca t nc chu nh hng Tng Nho,


nhng gio ngha v tn ngng Tnh Pht A Di vn cn c nhng nh hng nht nh thi k ny.

Nm 1502 (Nm Cnh Thng - Nhm Tut), trong bi thi Tin s ca L ch Mc (1459 - ?), gm c 47 cu hi, th cu 17, cu 20, cu 24, cu 28, cu 39, cu 47, u c lin h n Pht A Di .

Cu hi 17: Ai l mnh tng ph a ngc? Con ng ngn ra ba ci l g? Sao gi l T Tnh Di ? Th no l duy tm Tnh ?.

Cu hi 20: Mt hai ngy cho n by ngy, mt lng khng lon, rt cuc gp Pht A Di , ti sao d nh th? Mi ln tr li, mi mt ln tr li, cho n 91 ln tr li trn tri di ngi, mi gi l A nu lu , sao kh nh th?.

L ch Mc tr li cu hi 17 nh sau: T bi qung i, Pht ngi hu duyn. Du ngi ch c th nim Pht mt ting, l mnh tng ph a ngc. Chuyn tr ch mt nim, y l ng ngn ra ba ci. Tm tnh tc l Pht ra i, sao chng thng l t tnh Di . Tm tnh tc l cc lc trc mt, sao chng duy tm Tnh . Xem trong kinh c bi k khen rng:

Tnh r rng trc mt taTy thin khng nhc pht giy lNu hay mau ng khng tha Tnh Di cnh ta.y l iu c th lm chng c vy.

70 | thICh thAi hOA

L ch Mc tr li cu hi 20 nh sau: A Di Pht, y gi l tnh gic, cng gi l bn lai. Thin tn nam n tng kinh A Di , chuyn tr danh hiu, nu mt ngy cho n by ngy, mt lng khng tn lon, ngi n lc lm chung, tc c vng sanh v Ty phng, lin thy Pht A Di . Ly m xem, h khng phi d nh vy sao? Nhng bo l d, y l do khng dy ln mt nim sai lm. A nu lu y dch l nh , m cng dch l ch nguyn. Ngi gp nm i c em n biu cho, lin nhn c s cng dng ca tri ngi. Cho nn mi ln, mi mt, mi hai, mi ba, cho n chn mi mt ln tr li, i t kip sng trn tri, sinh xung ci th, t kip sng ci th, cht li sinh ln ci tri, nn c tn l A nu lu . Ly m bn, h khng c nh vy sao? Nhng bo l kh, y l do ly mi tn m khu n vy.

Cu hi 24 c lin quan n hiu lc tng kinh A Di . Cu hi 28, lin quan n 48 i nguyn Pht A Di , cu hi 39, lin quan n vn nim Pht, cu hi 47, lin quan n vn vng sanh.

Tr li cho cu hi 28, lin h n 48 i nguyn Pht A Di , L ch Mc ni: Kinh A Di ni mi ting nim Pht hiu, ch khc gi l li ca 48 i nguyn v cc nguyn. Nguyn c tam chng, tr c phin no.

Nh vy, vo triu L, Mc gio ngha Tnh v


tn ngng Pht A Di khng nhng c nhng nh hng nht nh v mt tn ngng, l nghi, vn ha m cn c mt nh hng nht nh trong nn hc thut khoa bng, nht l vo thi k ca L ch Mc.

Tip theo L ch Mc l Pht t o Duy T (1572 - 1634), cng tu hc v c nh hng gio ngha v tn ngng Pht A Di kh su sc, nn trong T Dung Vn, ng vit:

Mt bu chi cng th yn hNghi ngt hng bay ca i laNgy vng nh ang chung Bt nhm khuya dng di k Di .Nht khoan n sui ban ma tnhEo c cm ve thu c tMa rng o xa ha nhc kimB kt qu lng ta.

Nh vy, qua bi th ca o Duy T, ta thy hnh s m khuya dng di k Di v l tnh Tnh b kt qu lng ta, c ng lnh hi v hnh tr mt cch su xa.

Cng thi vi o Duy T, c Ngi Chuyt Cng - Vin Vn (1590 - 1644) n Vit Nam t Trung Hoa vn c xy gio ngha T tnh Di , c hai mt gm c L v S. iu ny, ta thy ngi Chuyt Cng - Vin Vn vit trong B yu ngha rng: Nim

72 | thICh thAi hOA

Di l nim t tnh A Di ca ta sng lu v lng, sng chi v lng. T tnh y mun kip khng hoi dit l v lng th, sng chiu khp mi phng th gii l v lng quang. Nim nim khng ri t tnh, nim nim gi thc ch nhn ng Ch mt nim l mnh tng ph v a ngc, ch mt nim l thuyn t vt qua bin kh. Ch mt l k hay thot sinh t. Ch mt nim l ng tt vt ra khi ba ci, khng c nim no ring, khng c nim no khc. Mt nim rt ro vt trm c, th chng nhc giy pht ti Ty phng, cho nn gi l duy tm Tnh .

Chuyt Cng - Vin Vn khng nhng cao v mt l tnh ca Tnh Pht A Di m cn cao c mt hnh s ca Tnh Pht A Di na. V mt hnh s Ngi dy, trc khi nim Pht A Di , th hnh gi phi thc hnh tun t nh sau: Trc ht l phi quy y Tam Bo - Tip theo l th tr nm gii - Ri n sm hi nghip chng v pht khi i nguyn.

Ngoi Chuyt Cng - Vin Vn, ta cn thy Minh Chu - Hng Hi (1628 - 1715), triu L tm n Tnh Pht A Di v da vo bn dch A di kinh ca ngi Cu Ma La Thp v A di s sao ca ngi Chu Hong (1535 - 1615) dch v thch gii bng ch Nm, tc l ting Vit ngy xa.

Vic Minh Chu - Hng Hi dch v gii thch kinh A Di l p ng nhu cu tu hc Pht php trong


thi k ca ng. Nht l nhu cu tu hc Tnh i vi Pht A Di .

trong bn thch gii kinh A Di , Minh Chu - Hng Hi, c bit nhn mnh n php tr danh nim Pht, nn Ngi vit rng: Chuyn tr danh hiu thng hn tr ch, thng hn ht thy ch d cng c. V tr tng kinh A Di , ta thy trong kinh ny chuyn ti y c thin tnh song tu, mi phng h dng, t tha u c, nn Minh Chu - Hng Hi chn bn kinh ny gii thch, nhm p ng nhu cu tu hc cho thi i ca ng.

Chn Nguyn - Tu ng thin s (1647 - 1726) i L vit Tnh yu ngha, Pht tm lun, Thin tn bn hnh, Kin tnh thnh Pht lun, qua cc tc phm y cng cho ta bit, i vi Chn Nguyn - Tu ng, th Thin tng v Tnh l hai mt ca mt thc th gic ng, nn ngay trong Thin tn bn hnh, ng vit:

Tn l nguyn tnh ca taVn v nht vt sng la h linhTh xa tri t cha sinhCha m cha c thc mnh chn khngChng c tng mo hnh dongTch quang ph chiu vin ng thi hThnh phm v nhim v dBt sanh bt dit nh nh Di .

74 | thICh thAi hOA

mt thc hnh, th Chn Nguyn - Tu ng li ca ngi Php tr danh nh sau:

Cu Lin i thng hoa khaiNhng ngi nim Bt Di Pht danhCng v cc lc ha sanhMnh vng vc ngc quang minh lu luTiu dao khoi lc chng uBt sinh, bt dit ngi lu ta sen.

Chn Nguyn thit lp Cu lin i cha Qunh Lm, ni Tin Du, cha Hoa Yn ni Yn T v cha Linh ng hay ng Ng, huyn Thanh H, tnh Hi Hng.

Cu lin i, cn gi l ta Ci kinh. Li cu trc theo dng ta sen lc lng hay bt gic vi chn tng hoa sen trn mt ci trc quay t t n trn ca ta nh cu phm. nh ca cc a gic c thit k nhng tr chng, khin cho ton b thp ta c th quay trn, nh mt chic ci xay.

Ni dung ca cc Cu lin i c thit tr cc cha c nhng im ng v d. im ng l Cu lin i u tc tng Pht A Di lm chnh, d v Cu lin i c ni th tc hnh B tt Qun Th m, i Th Ch, nhng c ni li tc hnh tng ca B tt Vn Th hay Ph Hin

Cu lin i, Cu phm lin hoa hay Ci kinh l


loi kin trc m phng theo gio ngha Cu phm vng sanh ca Tnh Pht A Di c cp trong V lng th kinh, Qun v lng th kinh, A di kinh, i nht kinh s

Ta Cu Lin i hin nay cn gi li cc cha Bt Thp Bc Ninh, cha ng Ng x Tin Tin, huyn Thanh H, tnh Hi Hng v cha Gim, huyn Cm Ging, tnh Hi Dng.

Mt trong nhng v tip ni Ngi Chn Nguyn - Tu ng l Nh Trng - Ln Gic (1696 - 1733). Nh Trng - Ln Gic, cn gi l Thng S Ln Gic, con trai ca Tn Quang Vng, chu ni ca cha Trnh Cn v l ph m ca vua L D Tng. Mt hm ng cho o t i pha sau ph, lin pht hin di t c mt phin c hnh tng hoa sen, ng cho l im lnh v mnh c duyn vi Pht php, nn bin ph ny thnh cha Lin Hoa v ng xut gia vi Chn Nguyn - Tu ng, v c bn s ban cho php danh l Nh Trng, t l Ln Gic. ng c xem l v T khai sng Lin Tng Vit Nam ng Ngoi vo triu L. Cha Lin Hoa by gi c xem l trung tm tu hc pht trin Tnh , cha c vua L D Tng ban cho b tng Ty Phng Tam Thnh phng th. Bc u cha c tn l Lin Hoa, sau i thnh Lin Tng, ri n Lin Phi. Cha Lin Phi hin nay ta lc ph Bch Mai, qun Hai B Trng, Th H Ni, do Ha thng Thch Gia Quang

76 | thICh thAi hOA

lm tr tr. Php mn nim Pht, tu tp Tnh t Ngi Nh Trng - Ln Gic vn tip tc duy tr v pht trin tr x ny, nh cu Lin tng tc dim: Tip tc nh sng ca Tng phi Lin Hoa, c khc ghi i hng chung ca ngi cha ny cho n ngy nay.

Trn y, ni gio ngha Tnh v tn ngng Pht A Di nh hng Bc H, ng Ngoi cn Nam H, ng Trong th nh th no?

T s Nguyn Thiu - Hon Bch (1648 - 1728) n Vit Nam t Qung ng, Trung Hoa, nm 1677 i theo thuyn bun n Quy Ninh, dng tho am Di tu tp v hong o. Nm 1683, cha s dng gch ca mi ngi thp Chm b nghing trong khun vin dng nn ngi cha. Nay l cha Thp Thp Di , tnh Bnh nh.

Cha c cha Nguyn Phc Chu ban tm bin Sc T Thp Thp Di T, v c ngi Mt Hong trng khc nm 1821, hin nay cn treo gia chnh in. Cha tri qua mi su i truyn tha.

Theo cc t liu cho bit, cha cn bo lu nhiu bn kinh khc g, trong c 2.000 bn khc g, dng in kinh A Di S Sao.

Nh vy, ta phi ni rng, x Nam H, ng Trong, t khi c mt ca T s Nguyn Thiu - Hon Bch, gio ngha v tn ngng Tnh Pht A Di c Ngi trc tip tuyn dng v T nh Thp Thp Di , Bnh nh l trung tm truyn b gio ngha Tnh v tn


ngng Pht A Di k t T s Nguyn Thiu v nhng v T k tha Thp Thp Di tip tc pht huy, nh cc ngi Liu Trit, Minh L, Phc Hu

trong tp Kit h an c th chng, Minh Gic - K Phng t ca t s Nguyn Thiu c dy chng rng: Mt cu Di khng nim khc, th pht giy chng nhc n Ty phng. Cho nn Di l chnh mnh, sao li hng ngoi nhc tm mu nhim. Ch ra vic nim Pht l t tnh, cho nn chnh mnh vi thoi u tr thnh oan gia i ch. V Minh Gic - K Phng ng Thin Tnh thng nht vi nhau vi Vnh Minh - Din Th rng: C Thin khng Tnh , mi ngi tu chn ngi trt. C Thin c Tnh mun ngi khng mt mt.

Tht Kin - Liu Trit cng l v T ca T nh Thp Thp, Bnh nh, thit lp Tnh Nghip Thin ng, khuyn ngi tu tp Tnh nht hng Lc bang, cng khng nh s quyt tm tu tp Tnh v khuyn ngi thc hnh iu y, nn trong Phn ly t, Ngi vit:

Anh lm si tm v nht vtGi cho em su ch Di Phi liu mnh chng ngi kh thnCu cho ti Ty phng Cc Lc.

n Diu Nghim - Php Chuyn (1726 - 1798) l v lut s cha T Quang, Trng, tnh Ph Yn thi y

78 | thICh thAi hOA

n t nh Thp Thp, tnh Bnh nh, hc Tnh vi ngi Liu Trit v k t nm 1766, ngi Diu Nghim - Php Chuyn n lc hong php khuyn ha mi ngi quy knh Tam bo, nim Pht cu vng sanh. V cng vi Bo Vin - Un Khng ng ra in A di pht cng c i tng v thnh lp Lin X, ging Long th tnh vn, khuyn mi ngi nim Pht. Php nim Pht cng c, c th bt u t ngi Diu Nghim - Php Chuyn.

Cng thi vi ngi Diu Nghim - Php Chuyn, c Pht Ngha - Chiu Nguyt cng ht lng xin dng gio ngha Tnh , trong Trng khc long th tng qung tnh vn t, nm 1768, ng vit: Ch tr danh hiu A Di Pht bn ch, do m c ri Ta B, c sanh Lc quc, c bt thoi chuyn, cho n thnh Pht mi thi. Bi c sanh Tnh l nh tha lc ca li nguyn A Di nhip th.

Nh vy, ta thy Vit Nam vo thi k triu L, Trnh Nguyn phn tranh, c ng Ngoi v ng Trong cc bc danh c u n lc pht huy gio ngha Tnh m nht l php mn nim Pht tr danh.

Ton Nht - Quang i (1757 - 1834), l hc tr ca Diu Nghim - Php Chuyn cha T Quang, Ph Yn, trong Ha S truyn vn v trong Hon tnh trn tm khuyn tu tnh vn, ca ngi hng danh ca Pht A Di v khuyn tn mi ngi chp tr danh hiu y lm lnh lnh d rng:


Quy y th php Nh laiVng truyn nm gii hm mai gi gnVic trong Pht php knh tinThy nh cha m hin tin Thch CaChuyn tr su ch Di Lm lnh lnh d phn m chng li.(Ton Nht - Quang i - Ha S truyn vn)

V Ton Nht - Quang i ni, su ch Nam m A Di Pht, rt l mu nhim, tm thu c vn quyn thin kinh v khuyn khch mi ngi tr danh nim Pht qua ln chui:

Ai i lng tht ch nghiTu hnh c ch liu k t sinhTuy rng vn quyn thin kinhChng qua su ch Hng danh rt muVui lng mt chui gii chuSm khuya tng nim cng phu m ln.(Ton Nht - Quang i - Hon tnh trn tm khuyn

tu tnh vn).

Ton Nht - Quang i, sinh vo triu L, ln ln trong thi k Trnh - Nguyn phn tranh v l chng nhn ca cuc chin tranh gia Ty Sn vi cha Nguyn nh, ri sng qua hai i vua Gia Long v Minh Mng, ngi l mt v Tng s tr thc by gi cho i rt nhiu tc

80 | thICh thAi hOA

phm, nh Ha s truyn vn, Tam gio nguyn lu k, Tng vng truyn, Lc T truyn din ca, Bt nh o quc m vn, Xut gia ti lc tnh th tu hnh vn, Tham Thin vn, Thin c yu ng vn v cc tc phm khc, trong c Hon tnh trn tm khuyn tu Tnh vn.

Qua nhng tc phm ca Ton Nht - Quang i cng gip cho ta bit rng, trong thi k hong php ca Ngi c mt s dung hp gia o v i, gia thin v tnh, nhng trong Hon tnh trn tm khuyn tu tnh vn, Ngi u quy v Tnh v nhn mnh n php tr danh nh:

Tuy rng vn quyn thin kinhChng qua su ch hng danh rt muVui lng mt chui gii chuSm khuya tng nim cng phu m ln.

Cng thi vi Ton Nht - Quang i, Nguyn Du (1766 - 1820), vit Truyn Kiu v Vn chiu hn hay Vn t thp loi chng sanh m trong Vn t Nguyn Du ni nim Pht nht tm l lin c siu thot:

Kip ph sinh nh hnh bo nhC cu rng: vn cnh giai khngAi i ly Pht lm lngT nhin siu thot trong lun hi.

Ai i ly Pht lm lng, ngha l Nguyn Du khuyn mi ngi hy ly tm ca Pht lm lng ca mnh, hy ly


nguyn ca Pht lm nguyn ca lng mnh, hy ly hnh ca Pht lm hnh ca lng mnh, v lng mnh vi lng Pht l mt, ngha l cng mt tm khng khc, th nht nh ngay s c siu thot ci lun hi.

Siu thot ci lun hi v u? V Ty phng Tnh ca Pht A Di nh trong Vn T Nguyn Du ni:

Tit u thu lp n gii thotNc tnh n si ht dng chiMun nh c Pht T biGii oan cu kh v Ty phng.

Cha Nguyn Phc Chu ch trng C Nho m Thch. Ngha l sng theo Nho, tm linh theo Pht.

Vy, gio ngha v tn ngng Pht A Di nh hng trong triu Nguyn nh th no?

trong Tu tr tnh nghip, do Gic o Tun Minh Chnh, vit khong nm 1819, triu Gia Long, ra php Ly tng nim Pht v Nht tng nim Pht.

Ly tng nim Pht l thy ht thy chng sanh bn tnh u Di . Do nim nim l Di xut hin, ni ni l cc lc hin tin. Nh vy, nim l v nim, nim y l chn nh. Sinh l v sinh, sinh y l tht tng. Nn, bit rng v nim l ly nim, tht tng l v tng.

Nht tng nim Pht l chuyn tm buc nim vo ni mt c Pht tm khng tn lon. Nn, nim A Di l tam mui nht tng.

82 | thICh thAi hOA

V ng v su ch Nam m A Di Pht vi su v thuc, tr c bnh ca su c quan xung yu trong con ngi, ri lm bi th Lc v kim tin hon nh sau:

B hon trm tm mt ng dyXng hiu kim tin y thuc hayT gic Nam m thng ng mingA Di Pht k lin tayMt lng chng ri duyn trn tnhSu ca u thng nc tr yDo c thp phng nn Tnh i chn phc tu vng ai ty.

Nh vy, trong Tu tr tnh nghip, Gic o Tun Minh Chnh, v mt l tnh ng ch trng v nim, chnh l t tnh A Di . Nhng v mt hnh tr, th ng li ch trng tr danh nim Pht qua ln chui ht vi mt trm l tm ht lin tc v l phng thuc tr liu phng h su cn, nhip phc mt trm l tm phin no.

Ta khng bit vua Minh Mng c tr danh nim Pht A Di hay khng, nhng tn ngng Pht A Di c trong vua. Theo Hm Long Sn ch, ghi rng, khi vua ban xy thp iu Ng ni Thy Vn (Ty Vn), ba tng, tng trn ht l c ch th th Trung Thin iu Ng Thch Ca Vn Pht v Ty Thin Cc Lc Php Vng, tc l c Pht A Di .

T Tnh Thin - Nht nh tr tr cha Bo Quc k


tc Bn s l o Minh - Ph Tnh, sau c triu nh Minh Mng cung thnh lm Tng Cang Linh Hu Qun v cha Gic Hong i Ni, lm bc thy mu mc, hng dn i sng tm linh cho triu nh, n thi vua Thiu Tr th xin ngh vic v n ni Dng Xun lp Tho Am An Dng, th duy nht tng Pht A Di tnh tu, chuyn tm nim danh hiu Pht A Di v chm sc m. An Dng Am ca T Tnh Thin - Nht nh ngy y l T nh T Hiu, Hu ngy nay.

Trong bi T chm vn, T s Tnh Thin - Nht nh ni: Nu khng ph v ct t Di , lm sao nhn ra b mt tht xa nay ca chnh mnh. Ph v bng cch no? T dy: Cm chui ht mt xu, th cht mi thi, vin hng cy by dy trng thng bc ln.

Nh vy, ta thy vo thi i ny, gio ngha Tnh v tn ngng Pht A Di cng c T s Tnh Thin - Nht nh thc hin gm c l v s y . i vi l, Ngi dy phi ph ct t Di nhn ra b mt xa nay ca chnh mnh. Nhng i vi s, th ln chui ht chp tr danh hiu Pht A Di cho n lc lm chung.

Khng nhng vy, T cn ch trng nim Pht cn c c s gia h ca cc thin thn v cn l mt cch lm cho nghip chng tiu kh, tm hn tnh lng, c nht tm, chuyn kh au thnh an lc, chuyn ngho kh thnh giu sang v chuyn Ta b thnh Tnh . iu y,

84 | thICh thAi hOA

T ni trong bi Ph khuyn nim Pht rng:Nim Pht c bn thn linh

Thng thng ng h n mnh thy mNim Pht ti nghip tiu khNh sng tan nng nh h nc trongNim Pht ng tm lngKo m trc tr mc vng gian nanNim Pht cc lc hn hoanTa b kh no giu sang my hi.

Nm 1846, vua Thiu Tr cho xy dng thp Phc Duyn cha Thin M, cao by tng th cc c Pht t xa n nay. ngha thp Phc Duyn v th cc c Pht, trong bi Ng ch Thin m t Phc Duyn bo thp bi, Vua gii thch ngha nh sau: Bo thp cao vt gi l Phc Duyn. Thi thc gic ng rng ln i vi qun sanh. Phc duyn l chiu tp vn thin, ha thng bn cng c ln. n c t bi tri di mi phng, gom thu cc nguyn. By tng trong thp, mi tng u knh cn t kim thn Th Tn, tng thng nh trng rm. Chiu theo kinh in ca c Thch Tn t xa ti nay. tng th nht th c Pht qu kh T B Thi; Tng th hai th c Pht Thi Kh; tng th ba th c Pht T X Ph; tng th t th c Cu Lu Tn; tng th nm th c Pht Cu Na Hm Mu Ni; tng th su th c Pht Ca Dip; tng th by th c Pht


Thch Ca Mu Ni v c Pht A Di (Ty thin cc lc Php vng). T hu th hai ngi A Nan v Ca Dip. (Ng ch Thin m t Phc Duyn bo thp bi - Thi Thiu Tr Lc Nin, T Nguyt, Ct Nht Kin).

Vua Thiu Tr knh cn xy thp Phc Duyn phng th ch Pht l thi thc qun sanh i trn con ng gic ng ca cc Ngi, chiu tp vn thin, ha thng bn cng c ln. c Pht T B Thi, c Pht Thi Kh, c Pht T X Ph l ch Pht thuc v kip Qu Kh Trang Nghim, c Pht Cu Lu Tn, Cu Na Hm Mu Ni, c Pht Ca Dip, c Pht Thch Ca Mu Ni l ch Pht thuc v Hin Ti Hin Kip, cn c A Di gio ch ci Ty phng cc lc m trong vn bia gi l Ty thin cc lc php vng, vua knh cn t Ngi vo tng th by th vi c Pht Thch Ca gio ch ci Ta b vi ngha g? Phi chng, nh Vua ni trong Thin M T Phc Duyn bo thp bi l Phng bt ph bi phc ch Tnh , lng kh vi xin thin duyn bo chu (Th mi khng ph cng bi phc c ni Tnh ; may ra c th xin dng duyn lnh ni ci bu) v Vua mun cha Thin M l ni chuyn ha ci Ta B do c Pht Thch Ca gio ha tr thnh ci Tnh ca Pht A Di . iu ny rt c th l tm ca vua, khi ta c Ng ch thi Thin M chung thanh thn kinh thp t cnh, Vua ni: Cha Thin M ni pht khi v tuyn dng Php gii Lin hoa, hm

86 | thICh thAi hOA

cha kinh in chn tht r rng vi diu (Xin pht lin hoa chi php gii, diu hm bi dip chi chn thuyn). Ngha l cha Thin M vi cnh tr nh th, th phi l ni tu tp to thnh th gii Tnh ca Pht A Di phng Ty.

V trong bi Ng ch thi Diu t, vua Thiu Tr vit: Ng din chi xa, bt sng i nguyn thp phng lng thin tai; bt cng chi thy, thng thanh nht thit chng sanh ct tng d (Xe nm tha h khng phi m ra i nguyn cho mi phng lng thin sao! Nc tm cng c thng lm cho ht thy chng sanh an lnh thanh tnh vy).

Nc c y tm th cng c l nc ao sen Tnh ca Pht A Di c c Pht Thch Ca m t A Di kinh.

Vi Bi k v vn th nh th, r rng vua Thiu Tr t nhiu c khuynh hng tn ngng Tnh Pht A Di , v sao? Tnh Pht A Di c nc tm cng c thng lm cho ht thy chng sanh an lnh thanh tnh vy.

Trong thi Minh Mng, Thiu Tr v T c, pha Nam c on Minh Huyn (1807 - 1856), xut hin m ngi Nam b thng gi l c Pht Thy tip thu gio ngha v tn ngng Tnh Pht A Di truyn b qua Sm truyn rng:


n nay v h thn longT nh thuyn nh b phong giang hDi lc t Nam mVng sanh Tnh ra v thanh nhn.

c Pht Thy xin dng php tr danh nim Pht qua Lc t Di :

Tu tm tu tnh gi thngTu trong kinh gio Pht ng truyn raTu tnh hnh tu nt naTu cu lc t Di ng qun.

Ngi Hi Thiu - Cng K (1810 - 1898), hc tr ca T s Tnh Thin - Nht nh l v nh T, T nh T Hiu - Hu, sinh ra, ln ln, tu tp v hnh o tri qua mi i vua triu Nguyn, gm Gia Long (1802 - 1820), Minh Mng (1820 - 1841), Thiu Tr (1841 - 1847), T c (1847 - 1883), Dc c (3 ngy), Kin Phc (1883 - 1884), Hip Ha (4 thng), Hm Nghi (1884 - 1885), ng Khnh (1885 - 1888) v Thnh Thi (1889 - 1907), chng kin bao s i thay, thng trm ca nhn th, nn ht lng tu tp v xin dng gio ngha Tnh Pht A Di . Ch trng khc in nhiu kinh in tuyn dng chnh php. Trong T khc in hai thi cng phu sng chiu gi l Triu m nht tng kha, khi khc vo ngy rm, thng ging, Thnh Thi nm th 10.

88 | thICh thAi hOA

Hai thi kha tng do T Hi Thiu - Cng K ch trng khc in, trong thi kha bui sng ni dung gm: bi ta ch Lng nghim, Thn ch Lng nghim, ch i bi, Thp ch, bi Bt nh, bi Thng lai hin tin, danh hiu c Pht Thch Ca v danh hiu cc v B tt, bi hi hng vn Quy mng, do Thin S Di Sn Nhin tc, bi tn Nim Pht, T sanh cu hu, Tam T quy.

Ni dung bi tn nim Pht: Nim Pht cng c khng th ngh bn, v tr nh sng cng khp, ba ci u nh, bn n u li. Trn chc Hong sng thnh vn nm, php gii hu tnh ng sanh ci cc lc, nguyn cng khp ng sanh ci cc lc (Nim Pht cng c bt kh t ngh, php gii ph quang huy. Tam hu t t, t n tng li. Thng chc hong thnh th vn an. Php gii hu tnh ng sanh cc lc quc. Ph nguyn ng sanh cc lc quc).

Thi cng phu khuya c tc dng tiu tr nghip chng, dt bt ht thy vi trn cu hoc, th nhp chn tm thng tr hay Nit bn v sanh bt dit, ngay ni t tnh bn nhin. Bc u dng cng khi hnh i v vi t tnh bn nhin, th vic tr tng minh ch nhip phc vng tm, an tr chn tm, m u cho mt bnh minh mi, cng l mt hnh thc khc ca nim Pht vi nht tm bt lon. V vy, T Hi Thiu - Cng K a bi tn Nim Pht vo sau bi vn Quy mng v trc Tam t quy, l ca ngi cng hnh i v vi t


tnh bn nhin bng tr tng minh ch hay cng c nim Pht. Nim Pht th nh sng s ta chiu cng khp, ba ci u nh, bn n u li v nguyn cho php gii hu tnh ng sanh ci cc lc.

Nh vy, r rng, thi kinh cng phu bui sng khng c lp vi thi kinh cng phu bui chiu trong Triu m nht tng kha do T Hi Thiu - Cng K khc in, m c hai u c lin h cht ch v h tr cho nhau trn con ng cht t phin no, th nhp t tnh hay v bn quc Tnh .

Kha kinh chiu ni dung gm: Kinh A di bn dch ca ngi Cu Ma La Thp, ch Vng Sanh, L Pht sm hi vn, Mng sn th thc vn do Cam l php s tp, Nguyn tr ct tng, T sanh ng bo a, A di Pht thn kim sc, Nim danh hiu Pht A di , danh hiu cc v B tt, bi vn hi hng, Nht tm quy mng do Sm ch T Vn lm trong Tnh vn, Tn Ty phng, Tam t quy. Ngoi hai thi kha tng khuya chiu, cn c cc nghi thc chc tn, Trai Pht nghi, bi Tn nh Ty phng vn nguyn do i s Vn Th - Lin Tr lm.

Triu m nht tng kha do T Hi Thiu - Cng K ch trng in vo triu vua Thnh Thi nm th 10, t nn mng tu hc cho cc t vin ti kinh Thun Ha lc by gi v sau , tr thnh nh thi cng phu tu hc chung cho cc t vin c nc.

Qua Triu m nht tng kha hay thi kha tng kinh

90 | thICh thAi hOA

hng ngy sm chiu trong thin mn, do T Hi Thiu - Cng K ch trng khc in, gip cho ta thy c gio ngha v tn ngng Pht A Di ti Vit Nam vo thi k ny tr thnh cng kha tu tp hng ngy.

Nm 81 tui, ngi Hi Thiu - Cng K pht khi mi lm nguyn nh sau:1- Nguyn thn hnh khc tc khng ging c s.2- Nguyn ming thng thanh tnh khng ni th phi.3- Nguyn hnh bnh chnh khng c cch bit sang

hn.4- Nguyn tm thng nhn nhc b tham sn si.5- Nguyn n mt ba ng ng khng qu sau gi.6- Nguyn gi gn t hnh khng mt oai nghi.7- Nguyn cha chin bn vng Pht in huy hong.8- Nguyn thng an n vt dng mi ngy khng thiu.9- Nguyn chng t tai nn vnh ly.10- Nguyn cho th ch phc th ha vui khe mnh.11- Nguyn k on ngi thn u bnh ng ng n

Lin tr.12- Nguyn n khi lm chung bit trc ngy gi.13- Nguyn ngi yn m cht quy dp v Ty.14- Nguyn khng sanh khng dit r chng Nit bn.15- Nguyn sm thnh Pht o rng qun sanh.

c mi lm li nguyn ca T Hi Thiu - Cng K, trong ta thy, nguyn mi mt, T nguyn cho k on ngi thn u c vng sanh Tnh , nguyn


mi hai khi lm chung bit trc gi cht v nguyn mi ba l c an nhin ngi m cht, quy dp v Ty phng, iu y ni ln c nguyn tu tp, t li, li tha ca T gn lin vi Tnh v T nh T Hiu trong thi ca T l mt trong nhng trung tm tu tp v pht huy php mn Tnh . T Hi Thiu - Cng K tu tp php mn Tnh rt thnh cng, vua T c v Thnh Thi rt knh trng T. T bit trc gi lm chung v ngi ngay thng m tch ng nh s nguyn.

K tc v pht huy Php mn Tnh t T Hi Thiu - Cng K l cc Ngi Thanh Thi - Hu Minh, Thanh Ninh - Tm Tnh, Thanh Chn - Vin Gic

Ngi Thanh Thi - Hu Minh (1861 - 1939) tam T, T nh T Hiu, Hu tng hnh tr kinh Php Hoa v l bi kinh Php Hoa nht t nht bi, hng ngy thng hnh tr php mn Tnh , nim Pht A Di . Ngi l bc tu tp php mn Tnh rt thnh cng, nn d tri thi ch, ngi yn m tch.

Ngi Hu Php, php danh Thanh T, t Phong Nhiu (1871 - 1927), t ca T Hi Thiu - Cng K cha T Hiu. Ngi tr tr cha Thin Hng v Tng Cang cha Diu , nm 1920, m trng dy hc ti cha Thin Hng, hc tr theo hc vi Ngi by gi nh cc v Gic Tin, Gic Nhin, Tnh Hnh, Tnh Khit vi cc mn hc Kinh Php Hoa, Kinh Lng Nghim, Kinh Phm Vng, Lut T Phn, Lun i Tha Ch Qun Ngi

92 | thICh thAi hOA

o to cho Pht gio mt th h Tng ti ng gp vo s nghip chn hng Pht gio. Nm 1927, trc khi t thiu, Ngi dn d chng: Cc ngi li vi i phi gi ci ch bo v chnh php, bng cch nhn ln phi lo tu tm, nhn xung phi ha mi loi chng sanh, lm sao cho tu mng Pht php trng tn mi mi.

Trong bi k ca Thanh T - Hu Php, Thin s Vin Thnh vit: i s thip lip gio php; tng ch v gio php u tinh, chuyn tm nghin cu gio l ch qun phi Thin Thai, li thng khuyn ngi tu Tnh lm con ng gii thot mau chng i s ty c ng i thch hp nh nc v sa ha hp nhau, c duyn ha rt nhiu khng ni ht.

Qua li bi k ca Thin S Vin Thnh v Ngi Thanh T - Hu Php, cho ta bit rng, i vi Ngi Thanh T - Hu Php, th Gio, Thin v Tnh khng tch bit nhau m chng ha hp vi nhau nh nc vi sa.

Ngi Thanh Ninh - Tm Tnh (1868 - 1928), k tha T Hi Thiu - Cng K tip tc pht huy php mn Tnh ti T nh T Hiu, Hu, sau giao nhim v tr tr T nh T Hiu cho Ngi Thanh Thi - Hu Minh, n p Thun Ha, x Dng Xun dng Tho am Thiu Lm Trng Tht tu tp, dng php Tr danh nim Pht A Di lm php mn tu tp hng ngy. T Thiu Lm Trng Tht, Ngi i thnh Thiu Lm T v sau i thnh Ty Thin Pht Cung, ri Ty Thin Di T, c tng Pht A Di


th. Cc bc cao c thng k li, trn ng hnh ha Ngi thng khuyn khch mi ngi nht tm nim Pht A Di v thng cho tin tr em khuyn khch tr em nim Pht, nht l tr em vng Nam Giao lc by gi. Sau khi Ngi Thanh Ninh - Tm Tnh tch, php mn nim Pht vn c cc Ngi Gic Nguyn, Thin H v T Phng tip tc duy tr v pht trin to thnh Tnh Nghip o Trng cha Ty Thin, hng nm vo ba thng an c ca ch Tng, Pht t cc gii u v T nh Ty Thin cng nhau thc hnh php mn nim Pht. i vi i Lo Ha Thng Thch Gic Nguyn (1877 - 1980), Ngi l mt hnh gi Tnh v cng min mt, sau 1975, Th tng Phm Vn ng vo Hu n cha Ty Thin, mng tui i lo Ha thng trn trm tui, Ha thng ni vi Th tng rng: Th tng nim Pht i, cho dn chng nh. Ngi th 104 tui.

Ngi Thanh Chn - Vin Gic (1834 - 1900), sau khi treo n t quan, Ngi n T nh T Hiu, Hu, cu xut gia tu hc vi T Hi Thiu - Cng K, sau khai sn cha Ba la Mt, khi xng Lin Tr X, ngha l Ngi khuyn khch mi ngi cng nhau nim Pht A Di thit lp x hi Tnh .

Hc tr ca Ngi Thanh Chn - Vin Gic l ngi Trng Thng - Vin Thnh (1879 - 1928) khai sn cha Tra Am - Hu, l mt v s tr thc c o hnh thi cn i cng thc hnh Thin Tnh Song Tu, Ngi vit

94 | thICh thAi hOA

Khc ca Nam Bnh, khuyn ngi nim Pht nh sau:A Di Pht, thng ai,thng i. La tnh nhen nhm,mi o ngui ngoai.Khc ci trong bin lun hibin lun hi m theo nhn qu khng ri.Bn lng t ri,ri duyn trn,khng ln ra mi,nghip g sao ri!i thi,kip ngi,sinh t eo hoi,ti lui rng bi chng gai,ng tm ti bit u ra ngoi?Hc o Thin hm mai,Tu luyn lng thanh tnh,sch trn ai;Ka nguyn Nh Lai,nim ng sai,Ty phng c Ngi.Trng ThngTra Am thng nhn.(Vin m s 3, thng 1, nm 1934)By gi, Ngi Tm Truyn vit Lin Tr X Duyn


Khi, nhm gii thch ngha thun ty tu hc Tnh ca t chc Lin Tr X.

Trn Vit Th (1836 - 1899) tin s khoa Tn Mi (1871), lm ch s B Li, sung C Mt Vin Hnh Tu, ri lm n st tnh Qung Nam, sau treo n t quan v xut gia vi T Hi Thiu - Cng K, ti T nh T Hiu, t t php danh Thanh Phc, t Chu Ton. ng vit Thin mn tng thuyt tp, ni v Tnh trong bi th Thn trung Tnh lun rng:

ng nhn to c ngNim Pht vng Ty phngTy nhn to cc cNim Pht sinh h quc.

Ngha l:Ngi ng to c ng

Nim Pht v Ty phngNgi Ty to cc cNim Pht sinh ci di.

y l bi th m Trn Vit Th ni v cn c tr danh nim Pht.

Phm phu t tnh nguyn bt ngBt thc thn trung hu Tnh Nguyn ng nguyn ty hon t ngPht quc cu siu chung th l.

96 | thICh thAi hOA

Ngha l:Phm phu t tnh vn khng ng

Khng bit trong thn c Tnh Nguyn ng nguyn ty ri t ngCi Pht cu siu chung mt l.

y l bi th Trn Vit Th ni v t tnh A Di v duy tm Tnh .

Nm 1897, Trn Vit Th Php danh Thanh Phc t Chu Ton, v qu dng Am C Tin tu tp, ng chuyn tr ch i Bi v Nim Pht, mi ngy hn my chc chui. Khng n cm go, ch n hoa qu qua ngy. Mt hm khng bnh tt g, ng gi ngi nh m bo: Xut gia quy y Pht l hiu cuc sanh t, ta nay thuc v c Pht, i ngy tt, t thiu ha thn ta, cng dng ch Pht, nh ly li ta.

m hm sau ng gia m, ng chm la t lu nh ca ng ang pha ng Am C Tin. ng ngi theo kiu Lin Hoa, tay cm cun kinh, ming tng nim, la chy ln o, ln m, ng vn ngi im nhin chp tay nim Pht trong la. By gi Tng Ni Pht t cho l vic him c v cho rng, ng t n Thng phm thng sanh. Ngi Tm Truyn Tng Cang cha Diu , Ngi Hu Minh, Tr Tr cha T Hiu cng nhiu Tng Ni Hu, n Qung Tr m trai n tng kinh, sm nguyn, chn t, phng sanh thc hin nghi l y mt tun.


Trong thi k chn hng Pht gio vo thp nin 1930, cc bc Tn c t Bc, Trung Nam, u cng mt lng, mt d chn hng Pht gio, ly Tnh lm lin kt, nht l ti min Trung xy dng c s Nim Pht ng chn hng Pht gio. Cc n v khun hi v gia nh Pht Ha Ph c hnh thnh trong thi k chn hng Pht gio ny.

Ha thng Chn Hy - Khnh Anh (1895 - 1961), qu Qung Ngi, vo thp nin 20, Ngi vo Nam hnh o, cha Gic

ĐI VÀO BẢN NGUYỆN TỊNH ĐỘ -...

Documents

Transcript of ĐI VÀO BẢN NGUYỆN TỊNH ĐỘ -...