T.C.DUBLİN BÜYÜKELÇİLİĞİTİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

2012 YILI RAPORU

Adres : 8 Raglan Road, Ballsbridge Dublin 4, İRLANDA Tel : +353 1 668 18 37 Faks :+353 1 668 17 91 E-Posta : dublin@ekonomi.gov.tr Web : www.musavirlikler.gov.tr

İRLANDA EKONOMİSİ VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ

İLİŞKİLERİ

2

İÇİNDEKİLER SAYFA NO

BÖLÜM I

1. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER .......................................

1.1. Ülke ile İlgili Genel İstatistikler............................................................1.2. Sosyal Göstergeler ................................................................................1.3. Ekonomik Göstergeler ..........................................................................

2. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER ...............................................

2.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi .........................................................................2.2. Siyasi ve İdari Durum ...........................................................................2.2.1. İrlanda Devlet Yapısı..........................................................................2.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus .....................................................................2.3.1.Coğrafi Bilgiler ...................................................................................2.3.2. Nüfus .................................................................................................2.3.3. Çalışma ve İşgücü .............................................................................2.3.4. Eğitim ve Kültür ................................................................................2.3.5. Sosyal Güvenlik .................................................................................

3. GENEL EKONOMİK DURUMU ...........................................................

3.1. Ekonomik Gelişme................................................................................3.2. Genel Durum ........................................................................................3.2.1. Genel Ekonomik Yapı .......................................................................3.3. Tarım ....................................................................................................3.4. Sanayi ...................................................................................................3.5. Ulaştırma ve Telekomünikasyon ..........................................................3.6. Turizm.... ..............................................................................................3.7. Enerji ....................................................................................................3.8. Doğal Kaynaklar ve Madencilik ...........................................................3.9. Para ve Sermaye Piyasaları ...................................................................3.10. Ekonomik Kriz ve Alınan Tedbirler ..................................................3.11. İrlanda Ekonomisinde 2012 Yılında Gerçekleşen Gelişmeler ..........

4. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER ..................................................

4.1.Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ..............................................4.2. Dış Ticaret ............................................................................................4.2.1 Çok Taraflı Ticaret Anlaşmaları ve Preferanslar...............................

4.3. İrlanda’nın Dış Ticareti.........................................................................4.3.1. Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri ....................................................4.3.2. İrlanda’nın Başlıca Maddelere Göre İhracatı.....................................4.3.3. İrlanda’nın Başlıca Maddelere Göre İthalatı......................................4.3.4. İrlanda’nın İhracatında Ülke Sıralaması.............................................4.3.5. İrlanda’nın İthalatında Ülke Sıralaması..............................................

4

5

567

8

81112141415161718

19

192121222325252627272729

35

353939

404040424344

3

BÖLÜM II

1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ

1.1. Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu.....................................................1.1.1.Yatırımlar.............................................................................................1.1.2. Müteahhitlik Hizmetleri...... ..............................................................1.1.3. Turizm................................. ..............................................................1.1.4. Türkiye’de Emlak Satın Alan İrlandalılar ve Yatırımları..................

1.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu............................................................1.2.1. İkili Anlaşma ve Protokoller...............................................................1.2.2. Diğer Temas ve Görüşmeler...............................................................1.2.3. Ticari İlişkilerin Gelişimi ..................................................................

1.3. Dış Ticaret İstatistikleri ........................................................................1.3.1. Türkiye ile İrlanda’nın Dış Ticareti....................................................1.3.2. Başlıca Maddelere Göre Türkiye’nin İrlanda’dan İthalatı.................1.3.3. Başlıca Maddelere Göre Türkiye’nin İrlanda’ya İhracatı...................1.3.4. İrlanda’nın Genel İthalatındaki İlk 20 Ürün ve Türkiye’nin Sözkonusu İthalat İçindeki Payı...................................................................1.3.5. İrlanda’nın Genel İhracatındaki İlk 20 Ürün ve Türkiye’nin Sözkonusu İhracat İçindeki Payı..................................................................1.3.6. İrlanda’nın İthalatı Yüksek Olan Ürünlerde İhracat Potansiyelimiz..

1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular..............................1.4.1. İthalat Mezvuatı .................................................................................1.4.1.1. Gümrük Vergileri ...........................................................................1.4.1.2. KDV ve Diğer Vergileri .................................................................1.4.1.3. Genel Olarak Ticari Tanımlama Uygulamaları ..............................1.4.1.3.1. Etiketleme ....................................................................................1.4.1.3.2. Markalama ...................................................................................1.4.1.3.3. Paket ve Ambalajlama .................................................................1.4.1.3.4. Ticarette Uygulanan Standartlar ..................................................1.4.2. Serbest Bölgeler ve Mevzuatı ............................................................1.4.3. Havaalanı Sayısı.................................................................................

1.5. Belli Başlı Ekonomik ve Ticari Kuruluşlar...........................................1.5.1. Bakanlıklar, Kamu Kurumları, Meslek Örgütleri, Faydalı Bağlantılar ...................................................................................................1.5.2. 2012 Yılı İtibariyle İrlanda’da Yerleşik Türk Dernek ve Türk Sermayeli Firmalar.......................................................................................

2.SONUÇ VE MÜŞAVİRLİĞİMİZİN ÖNERİLERİ..................................

45

45

4545465152

52525354

55555657

58

5960

6060606061616667676869

69

69

72

73

4

BÖLÜM I

5

1. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER

1.1. ÜLKE İLE İLGİLİ GENEL İSTATİSTİKLER

Devletin Adı İrlanda Cumhuriyeti

Başkenti Dublin

Yönetim Biçimi Parlamenter Demokrasi

Resmi Dili İrlandaca, İngilizce

Dini Katolik % 84.2, Protestan % 2.8, Diğerleri % 13

Para Birimi Avro (€)

Üyesi olduğu belli başlı uluslararası kuruluşlar

AB, DTÖ, BM, Avrupa Konseyi, IMF, FAO, Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD), Avrupa Kalkınma Bankası (EBRD), ILO, OECD, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), UNCTAD, UNIDO, UNESCO.

Yıllık Ortalama Döviz Kuru (Avro/Dolar)

1.2848 (2012) (İrlanda Merkez Bankası)

Yüzölçümü 70.280 km²

Nüfusu (2012) (1000 Kişi) 4,585.4 (2012 İrlanda İstatistik Kurumu Ön Veri)

Kadın 2,315.8Erkek 2,269.6

Yıllık nüfus artışı (%) 1.6 (2011 Nüfus Sayımına Göre Son 5 yıl için Yıllık Ortalama Artış) (İrlanda Merkez İstatistik Ofisi)

Büyük Kentler/Limanlar Büyük Kentler: Dublin, Cork, Galway, Limerick, WaterfordLimanlar: Cork, Dublin, New Ross, Shannon Foynes, Waterford.

Türkiye ile Saat Farkı - 2Haftalık Çalışma Saati (Ortalama)

40

Resmi Tatil Günleri 01 Ocak 2012 (Yılbaşı) 17 Mart 2012 (St. Patricks Günü-Milli Gün) 09 Nisan 2012 (Paskalya Pazartesisi) 07 Mayıs 2012 (Resmi Tatil-Banka Tatili) 04 Haziran 2012 (Resmi Tatil-Banka Tatili) 06 Ağustos 2012 (Resmi Tatil-Banka Tatili) 29 Ekim 2012 (Resmi Tatil-Banka Tatili) 25-26 Aralık 2012 (Noel Tatili, St.Stephen Günü)

Uluslararası Telefon Kodu +353

1.2. SOSYAL GÖSTERGELER

6

Ortalama Ömür *** 80.32 (2012 tahmini)

Kadın 82.69 (2012 tahmini)

Erkek 78.07 (2012 tahmini)

Gelen Turist Sayısı (milyon kişi)Turizm Geliri

6.517 (2012) 3,683 milyon Avro (2012)

Giden Turist Sayısı (milyon kişi)Turizm Gideri

6.326 (2012) 4,487 milyon Avro (2012)

Toplam Doktor Sayısı * 18,167 (2012)

Hastanesi Sayısı * 49 Hastahane (2012)

Özel Hastahane Sayısı * 19 Hastahane (2012)

Kişi Başına Düşen Doktor Sayısı* Her 1,000 Kişiye 4 Doktor (2012)

Kişi Başına Düşen Hemşire Sayısı* Her 10,000 Kişiye 146 Hemşire (2012)

Kişi Başına Düşen Yatak Sayısı* Her 100,000 Kişiye 237 Yatak (2012)

Asgari Ücret** 8.65 Avro/saat (01 Temmuz 2011 tarihinden itibaren)

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO) * İrlanda Sağlık Bakanlığı Verileri ** İrlanda Hükümetine ait vatandaşı bilgilendirme hattı (Citizens Information) *** CIA Dünya Veribankası (CIA World Factbook)

1.3. EKONOMİK GÖSTERGELER2009 2010 2011 2012

7

GSYİH (Milyon Avro) cari fiyatlarla**

161,275 156,487 158,993 163,595

GSMH (Milyon Avro) cari fiyatlarla**

132,911 130,202 127,016 133,403

Reel GSYİH Artış Oranı (%)** -5.5 -0.8 1.4 0.9Reel GSMH Artış Oranı (%)** -8.1 0.9 -2.5 3.4Kişi Başına Milli Gelir (Avro)**

29,618 28,826 28,045 -

Enflasyon Oranı (%)** -1.7 -1.6 1.1 2.0TEFE Yıllık Artış (%)** 0.7 0.1 0.5 2.96TÜFE Yıllık Artışı (%)** -4.5 -1.0 2.6 1.7İşgücü (faal nüfus) (1,000 kişi) **

1,616.8 1,564.2 1,546.0 1,536.0

İşsizlik oranı (%) ** 12.0 13.9 14.6 14.7

GSYİH – Sektörlerin Katkısı (Milyon Avro)

2009 2010 2011 2012

Tarım % 2.9** 3,438 3,222 3,049 -Sanayi % 35.3** 35,853 36,526 37,168 -Hizmet % 61.8** 101,539 101,373 101,842 -

Sabit Sermaye Yatırımları Cari fiyatlarla (Milyon Avro) **

25.601 18.744 16,113 4,116

Dış Ticaret (Milyon Avro) 2009 2010 2011 2012İhracat 85,804 89,703 91,228 92.010İthalat 45,061 45,763 48,315 49,031Denge 40,743 43,940 42,913 42,979

Türkiye’nin İrlanda ile Dış Ticareti (Milyon Avro)

2009 2010 2011 2012

İhracat 391.8 436.6 456.9 455.4İthalat 251.1 256.3 293.9 309.5Denge -140.7 -180.3 -163.0 -145.9

Cari İşlemler Dengesi (Milyon Avro)**

-3.763 1.782 1.785 8.090

Brüt Dış Borç (Milyon Avro) 1,757,018 1,725,587 1,710,467 1,640,073İrlanda’nın Yurtdışına Yatırımı (Milyon Avro)

205,008 254,538 242,494 288,027

İrlanda’ya Yapılan Yatırım(Milyon Avro)

173,610 213,722 194,508 256,410

Enerji 2009 2010 2011 2012Petrol Üretimi (Milyon Ton) 0 0 0 0Avro/Dolar paritesi** 1.3948 1.3257 1.3920 1.2848

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi *Dünya Bankasına ait istatistiklerden ortalama yıllık kur ile hesaplanmıştır. ** Merkez Bankası Verileri (Central Bank of Ireland) -Veriler henüz yayımlanmamıştır.

2. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER

8

2.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi

İrlanda’nın, Avrupa’nın batısında yer alması ve İngiltere’ye olan yakınlığı, İrlanda tarihinin biçimlenmesinde belirleyici olmuştur. Yaklaşık 7000 yıldır yerleşime konu olan ve Keltler, Vikingler, Normanlar ile İngilizler tarafından işgal edilen İrlanda’ya ilk yerleşen insanlar, büyük ölçüde İngiltere’den gelen avcılar olmuş ve beraberlerinde Mezolitik kültürü getirmişlerdir.

M.Ö. 3000 yılı civarında yerleşen çiftçiler, hayvan yetiştiriciliğini başlatmışlar ve toprağın işlenmesi kültürünü getirmişlerdir. M.Ö. 2000 yılı civarında ise metal işleyen ve madencilikle uğraşanlar adaya yerleşmişlerdir.

M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren Avrupa’dan gelen Keltler adaya ulaşmaya başlamışlardır. Asıl ve yerli halkı Keltler oluşturmuştur. Keltler adada siyasi birliği hiçbir zaman sağlayamamış olsalar da kültürel ve dil birliğini tesis etmişlerdir.

Adaya Hristiyanlığın gelişi 5. yüzyıla rastlamakta olup St. Patrick ile ilişkilendirilse de, St. Patrick’in gelişinden önce de adada Hristiyan varlığının bulunduğuna dair kanıtlar mevcuttur. 5. yüzyıldan başlayarak 9. yüzyıla kadar süren dönem İrlanda tarihinin “Altın Çağı” olarak nitelendirilmektedir. Pek çok Batı Avrupa ülkesinin aksine, İrlanda hiçbir zaman, Ortaçağda yaşanan barbar istilasına maruz kalmamıştır. Bir ölçüde bununla bağlantılı olarak, 6. ve 7. yüzyıllarda İrlanda sanatı ve kültürü manastırlarda gelişmiştir. İrlandalı keşişler, 800’lü yıllardan önce Hristiyanlığı Avrupa’nın pek çok bölgesine taşımışlardır.

İrlanda 9. ve 10. yüzyıllar boyunca Vikingler tarafından yönetilmiş, Vikinglerin dönemi, 1014 yılında Kral Brian Boru tarafından yenilmeleriyle son bulmuştur. 12. yüzyılda, daha önceden İngiltere ve Batı Galler’e yerleşmiş olan Normanların istilası başlamış ve Kral Brian Boru tarafından oluşturulmaya çalışılan merkezi yönetim tamamen dağılmıştır. İrlanda’nın büyük bölümünü kontrol etmeye başlayan Normanlar, daha sonra İngiltere Kralı’nın siyasi nüfuzu altına girmişlerdir. Bunu takip eden 400 yıllık süre boyunca Normanlar İrlanda’da varlıklarını sürdürmüşlerdir.

İrlanda’nın 800 yıl sürecek olan İngilizler tarafından işgali, 1169’da Richard de Clare yönetiminde bir grup Anglo-Norman asillerinin gelişi ile başlamış olup, İngiltere-İrlanda mücadelesinin kaynağını teşkil etmektedir. Daha sonra İngiltere Krallığının Katolik Kilisesi ile bağlarını koparması ve bunun sonucunda İrlanda’daki manastırların kapatılması, Katolik-Protestan savaşlarının İrlanda’ya da yayılmasına neden olmuş, 150 yıl süren savaşlar Protestan İngilizlerin zaferi ile sonuçlanmıştır. 1700’lerde başlayan İngiliz yönetimi, özellikle toprak sahibi Protestanlara refah ve zenginlik sunarken, nüfusun çoğunluğunu oluşturan Katolik halk için tüm haklarının ellerinden alındığı, fakirlik ve sefalet getiren bir dönem olmuş, Protestanların kontrolündeki Dublin Parlamentosu ancak Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nın ertesinde imzalanan bir anlaşma ile Krallığa bağlı fakat içişlerinde kendini yönetme hakkını elde etmiştir.

Bununla birlikte, ülkenin büyük bölümü İrlandalıların elinde bulunmaya devam etmiş olup, 16. yüzyılın başlarına kadar İngiltere, İrlanda üzerindeki nüfuzunu kaybetme endişesi yaşamıştır.

9

İngiltere’nin bu dönemde yaşadığı dini değişim İrlanda üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Normanların soyundan gelen ve “Eski İngilizler” olarak adlandırılan grup, “(Anglikan) İrlanda Kilisesi”nin kuruluşuna yol açan Protestan reformuna büyük bir tepki göstermiştir. Buna ek olarak, İngiltere’ye ve kıta Avrupası’na olan coğrafi yakınlığı nedeniyle İrlanda’nın taşıdığı stratejik önem sebebiyle, İrlanda’ya verilen önem artmıştır.

İngiltere’nin dini yaklaşımına ve adaya yerleştirilmeye çalışılan yeni İngiliz nüfusuna tepki olarak adada pek çok isyan başlamış, bu ayaklanmalar, 1603 yılında İngiltere’nin kesin üstünlüğü ve adanın tamamında hakimiyet kurmasıyla sonuçlanmıştır.

18. yüzyılda ekonomik anlamda pek çok gelişme yaşanmıştır. Keten kumaş sanayisi gelişmeye başlamış, buna ek olarak yün, et sektörü, tereyağı imalatı ve domuz yetiştiriciliği de önemli sektörler olarak öne çıkmıştır. Protestan yönetimi, kendisini İrlanda Milleti olarak tanımlamaya ve münferit ve güçlü bir parlamenter gelenek oluşturmaya başlamıştır. Çok uzun süre devam edecek olan İrlanda’dan dışa göç ilk olarak 18. yüzyılda yaşanmıştır.

Gelişmeler sonucunda, İrlanda’nın geliştirmekte olduğu parlamenter sistem son bulmuş ve 1800’de, İngiltere ve İrlanda arasında tam bir parlamenter birlik sağlanmıştır. Buna mukabil, özellikle ekonomik anlamda İngiltere giderek sanayileşip zenginleşirken, İrlanda, tarıma dayalı yapısıyla geri kalmaya başlamıştır. 1840 yılında yaşanan “Büyük Kıtlık” döneminde, 1 milyon kişi hayatını kaybetmiş, 1 milyon kişi de adayı terketmiştir. Bunun sonucu olarak 8 milyonluk nüfus 6 milyona düşmüştür. İrlanda’nın tarihini belirleyecek ve ileriki yıllarda da sürecek olan göç, nüfusun daha da azalmasına sebep olacaktır.

19. yüzyılda İrlanda’da yaşanan kıtlık, Protestan toprak sahiplerine karşı haklarını talep eden Katoliklerin ayaklanmalarına neden olmuş ve zaman içerisinde bu eylemler İngiltere’den bağımsızlık mücadelesine dönüşmüştür. 1900’lerin başına kadar başarısızlıkla sonuçlanan bu ayaklanmaların en büyüğü 1916’da Dublin’de düzenlenen Paskalya Ayaklanması’dır. 1916’da, I. Dünya Savaşı’nın yarattığı karışıklık ortamından da faydalanarak, Dublin’de Cumhuriyet ilan edilmiş ve silahlı isyan başlatılmıştır. Başlangıçta halkın desteğini almış olsa da, isyan kısa zamanda bastırılmıştır. Ancak, hareketi destekleyenler, isyanın liderlerinin cezalandırılması ve zorunlu olarak askere alınma nedeniyle kamuoyunun İngilizlere yönelik tepkisinden faydalanarak, 1918 yılında yapılan genel seçimlerde başarı sağlamışlardır. “Sinn Féin” partisinin seçimlerden galip çıkmasının ardından, ulusal bağımsızlık savaşı başlamıştır.

I.Dünya Savaşı’nın ardından 1919’da yasadışı İrlanda Parlamentosunun kurulması ve “işgalci İngiliz ordusuna” karşı savaş ilan edilmesi ile yeniden hız kazanan (İrlanda Cumhuriyet Ordusu-IRA ilk olarak bu dönemde kurulmuştur) bağımsızlık mücadelesi, 1921’de İngiltere ile İrlanda arasında İrlanda Serbest Devleti’nin (Irish Free State) kurulmasına olanak tanıyan, fakat ülkenin 26 güney bölgesi bağımsızlığını kazanırken, kuzeyde yer alan 6 bölgenin (Ulster) İngiltere hakimiyetinde kaldığı, bir diğer ifade ile Kuzey İrlanda’nın İngiltere’ye bırakıldığı bir anlaşmanın imzalanmasıyla sonuçlanmıştır.

Ancak bu kez de, kısmi bağımsızlık getiren sözkonusu anlaşma taraftarları ile tam bağımsızlık yanlıları arasında iç savaş patlak vermiştir. Bu dönemde İrlanda’nın İngiltere’ye karşı bağımsızlığı için aynı saflarda mücadele eden, Serbest İrlanda’nın kuruluş anlaşmasını imzalayan ve ilk Devlet Başkanı olan Michael Collins ile 1932’de

10

başbakanlığa seçilecek olan İrlanda Cumhuriyeti’nin kurucusu Eamon de Valera, karşıt grupların liderliğini yapmışlardır.

1923’e kadar devam eden iç savaş sırasında Michael Collins’in muhaliflerince öldürülmesinin ardından tam bağımsızlık yanlısı Eamon de Valera ve yandaşları İrlanda’nın ilk siyasi partisi olan “Sinn Féin”den ayrılarak, 1926’da “Fianna Fáil”u kurmuşlardır.

Takip eden yıllarda “Fianna Fáil” giderek güçlenerek 1932 seçimlerini kazanmış, partinin kurucusu Eamon de Valera Başbakanlığa getirilmiştir. 1937’de kabul edilen yeni bir anayasa ile, İrlanda’nın İngiltere’den tam bağımsızlığını ilan eden ve ülkenin adını Eire (Kelt dilinde İrlanda) olarak değiştiren de Valera hükümeti II. Dünya Savaşında İngiltere’nin yanında savaşmamak için tarafsız kalmıştır.

1949’da işbaşına gelen John Costello hükümeti ülkenin Eire olan adını İrlanda Cumhuriyeti (Republic of Ireland) olarak değiştirmiştir (Ülkenin resmi adı bu olmakla birlikte, adanın esasen bir bütün olduğunu vurgulamak amacıyla İrlanda makamları “Ireland” adını tercih etmektedirler). İrlanda Cumhuriyeti aynı yıl İngiliz Devletler Topluluğundan ayrılmıştır. 1955’de BM’e üye olan İrlanda, 1973’de İngiltere ile birlikte AET’ye tam üye olmuştur. NATO üyesi değildir.

İrlanda’nın barışçıl bir bütünlük sağlamasından yana olan İrlanda hükümetleri, aksi yöndeki hareketlere karşı İngiltere ile işbirliği içerisinde hareket etmişlerdir. “Good Friday Agreement” olarak bilinen, Kuzey İrlanda ile yapılan barış düzenlemesi, Kuzey İrlanda, İngiltere ve İrlanda arasında 1998 yılında imzalanmış, ancak uygulanmasında bazı zorluklarla karşılaşılmıştır.

Diğer taraftan, İrlanda Cumhuriyet Ordusu (Irish Republican Army-IRA), 28 Temmuz 2005 tarihinde, ateşkes ilan ettiğini, İngiltere’den bağımsızlık kazanmak ve İrlanda’nın bütünlüğünü sağlamak amaçlarının hala geçerli olduğunu, ancak bu yöndeki mücadelelerinin bundan sonra barışçıl ve alternatif yollardan sürdürüleceğini açıklamıştır. Sonuç olarak, Anlaşma uyarınca öngörülen “Kuzey Asamblesi”nin teşkil edilmesi, uzun temaslar ve müzakereler sonucunda başarılarak, Mayıs 2007’de faaliyete başlamıştır.

İrlanda’nın bağımsızlığını kazandığı 1922 yılını takip eden yirmi yıl içerisinde siyasi istikrar sağlanmıştır. 1937 tarihli Anayasa ve 1948 tarihli İrlanda Cumhuriyeti Yasası, İrlanda’nın İngiltere ile olan siyasi ilişkilerine resmi ve bugünkü şeklini veren belgeler olmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalan İrlanda, halen hiçbir askeri ittifaka üye değildir.

2.2. Siyasi ve İdari Durum

İrlanda Anayasası’na göre, İrlanda’nın ilk resmi dili İrlandaca, ikinci resmi dili ise İngilizce’dir. Devletin resmi adı “Éire” (İrlandaca), İngilizce dilinde ise “Ireland” olarak

11

belirlenmiştir. 1948 tarihli İrlanda Cumhuriyeti Yasası, devletin “İrlanda Cumhuriyeti” olarak anılmasını öngörülmekte ise de, İrlanda’nın bütünlüğüne atıfta bulunan “İrlanda” tanımı yaygın olarak kullanılmaktadır.

BAYRAK:

İrlanda bayrağı, eşit büyüklükte dikine yerleştirilmiş, yeşil, beyaz ve turuncu renklerden oluşmaktadır. Bayrak, bu formatta ilk defa 1848 yılında Genç İrlandalılar Hareketi’nin amblemi olarak ortaya çıkmıştır. Yeşil, İrlanda ulusu içindeki Kelt ve Anglo-Norman unsurunu; turuncu İrlanda’ya İskoçya ve İngiltere’den gelerek yerleşen Protestanları, ortadaki beyaz da İrlanda ulusunu teşkil eden bu iki unsur arasındaki kalıcı barışı temsil etmektedir. 1916 yılındaki ulusal ayaklanma sırasında Dublin’deki İrlandalı direnişçiler tarafından göndere çekilmesini takiben bayrak ulusal düzeyde genel kabul görmüştür.

ARMA:

İrlanda Cumhurbaşkanının forsu ve İrlanda devletinin yurt içinde ve yurt dışında kullandığı devlet arması ‘Arp’tır ve Ortaçağdan bu yana kullanılmaktadır.. Bu sembol resmi mühürlerde ve İrlanda adına basılan madeni “Avro”ların üzerinde de yer almaktadır. Günümüzde de resmi kurumlar ve temsilcileri tarafından, yurt içinde ve dışında ülkenin sembolü olarak kullanılmaya devam etmektedir.

YONCA:

Üç yapraklı yonca İrlanda’nın ulusal sembolüdür. Yonca, tarihte Keltler tarafından baharın yeniden gelişini simgeleyen kutsal bir bitki olarak kabul edilmiştir.

17 Mart’ta kutlanan ‘‘Saint Patricks Day’’ İrlanda’nın milli günüdür.

Başkenti Dublin olan İrlanda Cumhuriyeti’nde 26 idari bölge (County) vardır: Carlow, Cavan, Clare, Cork, Donegal, Dublin, Galway, Kerry, Kildare, Kilkenny, Laois, Leitrim, Limerick, Longford, Louth, Mayo, Meath, Monaghan, Offaly, Roscommon, Sligo, Tipperary, Waterford, Westmeath, Wexford, Wicklow.

12

2.2.1. İrlanda Devlet Yapısı

İrlanda parlamenter demokrasi ile idare edilmektedir. Hukuki düzenin temelini, içtihatlar ve Anayasa uyarınca Parlamento tarafından çıkartılan yasalar teşkil etmektedir. Ayrıca, AB tarafından çıkartılan mevzuat da İrlanda’da yürürlükte kabul edilmektedir.

İdari sistem güçler ayrılığı esasına dayanmaktadır. Cumhurbaşkanı, Ulusal Meclis ve Hükümetin yetkileri ile yargının yapısı ve güçleri Anayasa ile belirlenmiştir.

Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Cumhurbaşkanları, doğrudan halk tarafından seçilmekte, 7 yıl için göreve gelmekte ve bir defaya mahsus olmak üzere yeniden seçilebilmektedirler. Cumhurbaşkanı’nın yetkileri daha çok sembolik olup yetkilerinin büyük bir bölümü, ancak Hükümetin tavsiyesi üzerine uygulanabilme özelliğine sahiptir. 11 Kasım 2011 tarihinde İrlanda Cumhuriyetinin yeni Cumhurbaşkanı Michael Daniel HIGGINS seçilmiştir.

İrlanda’nın Anayasası, hükümetin yetkilerini belirlemekte, hem Cumhurbaşkanı’nın, hem de Parlamento’daki her iki Meclisin (Temsilciler Meclisi ve Senato) yetkilerini ve görevlerini düzenlemektedir. Ayrıca, mahkemelerin yapısı ve yetkileri ile temel vatandaşlık hakları da Anayasa’da yer almaktadır.

Ulusal Meclis iki kanatlı olup, Millet Meclisi’nde (Dail) 166 milletvekili, istişari yetkilere sahip Senato’da (Seanad) ise 60 Senatör bulunmaktadır. Millet Meclisi seçimleri her beş yılda bir 41 seçim çevresinde yapılmaktadır. Senato’nun 11 üyesi Başbakan tarafından önerilmekte, 43’ü beş ayrı mesleki panel tarafından (kültür-eğitim, tarım, istihdam, ticaret-sanayi ve idari), 6’sı ise üniversiteler tarafından seçilmektedir. Senato yasa önerebilmek veya yasalarda değişiklik yapabilmekle birlikte, Ulusal Meclisin bunları reddetme hakkı da bulunmaktadır.

Yasa tasarıları Senato ya da Temsilciler Meclisi tarafından verilebilmektedir. Uygulamada genellikle, Kabine tarafından hazırlanan yasa tasarıları Temsilciler Meclisi’nde görüşülmekte, daha sonra incelenmek üzere Senato’ya gönderilmektedir. Senato 90 gün içerisinde yasa tasarısı hakkındaki görüşlerini (onaylama, değişiklik önerme, reddetme) bildirmek durumundadır. Temsilciler Meclisi, Senato’nun red görüşünü dikkate almama yetkisine sahiptir. Senato’nun, Temsilciler Meclisi ile paylaştığı diğer yetkileri de mevcuttur.

Hükümetin başı Başbakan’dır (Taoiseach). Hükümette bir Başbakan Yardımcısı (Tanaiste) bulunmaktadır. Başbakan, Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı, Temsilciler Meclisi üyesi olmak durumundadır. Senato çoğunluğunun desteğini kaybeden Başbakan istifa etmek durumundadır. Hükümet 15 Bakandan oluşmaktadır. Bunlara ilaveten, Başbakanlık veya ilgili Bakanlıklar nezdinde görevlendirilen Devlet Bakanları bulunmaktadır. 2008 yılı son çeyreğinde başlayan ve hızla ve derin bir şekilde yayılan ekonomik kriz nedeniyle Hükümet tarafından 2009 yılı Nisan ayında hazırlanan ve kabul edilen Tasarruf Tedbirleri kapsamında sözkonusu Devlet Bakanlığı sayısı 20’den 15’e indirilmiştir.Yürütme yetkisi Hükümet tarafından veya Hükümetin yetki vermesi sonucunda uygulanmaktadır. Hükümet Temsilciler Meclisi’ne karşı sorumludur.

13

İrlanda'da ekonomik kriz nedeniyle alınan erken seçim kararı sonucunda 25 Subat 2011 tarihinde gerçekleştirilen genel seçim sonucunda sandıktan birinci parti olarak çıkan Fine Gael partisinin lideri Enda Kenny, Başbakan "Taoiseach" (İrlandaca Hükümet Başkanı anlamına gelmektedir) seçilmiştir. İrlanda Parlamentosu (Dail), Fine Gael partisinden Sean Barrett'ı Meclis Başkanı seçmiştir.Cumhurbaşkanı Mary McAleese'nin hükümet kurma yetkisini Başbakan Enda Kenny’ye resmen vermesi ile Fine Gael ve İşçi Partisi tarafından 9 Mart 2011 tarihinde koalisyon hükümeti kurulmuştur.

2012 İtibariyle İrlanda Devlet Başkanı ve Hükümet Üyeleri

Cumhurbaşkanı Micheal Daniel HIGGINS

Başbakan (Taoiseach) Enda KENNYBaşbakan Yardımcısı ve Dışişleri ve Ticaret Bakanı (Tánaiste) Eamon GILMORE

Tarım, Gıda ve Denizcilik Bakanı (Minister for Agriculture Food and the Marine) Simon COVENEY

Sanat, Kültür Mirası ve Gaelic (İrlanda Dili) Konuşulan Bölge İşleri Bakanı (Minister for Art Heritage and Gaeltacht Affairs)

Jimmy DEENIHAN

Çocuk Bakanı (Minister for Children) Frances FITZGERALDİletişim, Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı (Minister for Communications, Energy and Natural Resources) Pat RABBITTE

Savunma, Adalet ve Eşitlik Bakanı (Minister for Defense, Justice and Equality) Alan Joseph SHATTER

Eğitim ve Yetenek Bakanı (Minister for Education and Skills) Ruairi QUINN

Girişim, İstihdam ve Yenilik Bakanı (Minister for Enterprise, Jobs and Innovation) Richard BRUTON

Çevre, Toplum ve Yerel Yönetimler Bakanı (Minister for Environment, Community and Local Government) Phil HOGAN

Maliye Bakanı (Minister for Finance) Micheal NOONANSağlık Bakanı (Minister for Health) James REILLYKamu Harcamaları ve Reformu Bakanı (Minister for Public Expenditure and Reform) Brendan HOWLIN

Sosyal Güvenlik Bakanı (Minister for Social Protection) Joan BURTONUlaştırma, Turizm ve Spor Bakanı (Minister for Transport, Tourism and Sport) Leo VARADKAR

Başsavcı (Attorney General) Maire WHELANİrlanda Merkez Bankası Başkanı (Governor of the Central Bank of Ireland) Patrick HONOHAN

Yerel Yönetim

İrlanda’da yerel yönetim 1898 tarihli Mahalli Yönetim Kanunu’na dayanmakta olup, sözkonusu kanun uyarınca yerel yönetimde İngiliz sistemi esas alınarak, ‘‘County’’ler oluşturulmuştur. ‘‘County’’ düzeyinde 29 Bölge Konseyi, 5 Şehir Konseyi,

14

5 Kasaba Konseyi ve 75 İlçe Konseyi olmak üzere ülke çapında 114 yerel idare makamı bulunmaktadır.Bölgesel düzeydeki sekiz Bölgesel Makam, AB yapısal fonlarının kullanımını denetlemekten sorumludur. Ayrıca, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde işbirliği imkanlarını arttırmak amacıyla 1999 yılında iki Bölgesel Meclis oluşturulmuştur. Sistemin yenilenmesi yönünde çalışmalar sürdürülmektedir.

Yerel idareler tarafından verilen hizmetleri temel olarak 8 ana başlık altında toplamak mümkündür: i) Mesken ve bina inşası, ii) karayolu ulaşımı ve güvenliği, iii) su ve kanalizasyon hizmetleri, iv) kalkınmaya yönelik teşvikler ve denetimler, v) çevre koruması, vi) eğlence yerleri, vii) eğitim, sağlık ve sosyal konular, viii) muhtelif hizmetler. Yerel idarelerin eğitim, sağlık ve sosyal konulardaki hizmetleri, diğer kamu kurumları tarafından aktarılan yetkilerle sağlanmaktadır. Yerel idare reform programı, toplumsal kalkınma içerisindeki rollerinin arttırılmasını ve yerel olarak sağlanan kamu hizmetlerinin etkisinin genişletilmesini amaçlamaktadır.

Yerel idareler kısmen merkezi hükümet tarafından, kısmen de yerel kaynaklar (taşıt vergisi gelirleri, ticari gayrimenkullerden elde edilen ücretler, yerel tahsilatlar-çöp vergisi, vb.) tarafından finanse edilmektedir.

2.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus

2.3.1. Coğrafi Bilgiler

Adanın toplam yüzölçümü 84,421 km2 olup, İngiltere idaresinde bulunan Kuzey İrlanda’nın yerleşik olduğu alan ise 14,139 km2’dir. Yaklaşık 362 km. uzunluğunda ve 225 km. genişliğinde bir ada devleti olan İrlanda Cumhuriyeti’nin yüzölçümü 70,280 km2

olarak ölçülmektedir. İrlanda’nın kuzeyinde İngiltere ile 360 km.lik bir sınırı bulunmaktadır. Solunda Atlantik Okyanusu, sağında ise İrlanda Denizi yer alan İrlanda Cumhuriyeti’nin kıyılarının toplam uzunluğu 1,448 km.dir

İrlanda, merkezinde kalker düzlükler bulunan, kıyılarda ise tepe ve dağlarla çevrili bir adadır. Adada çok yüksek dağlar bulunmamakta olup en yüksek noktası, 1,041 metre ile ülkenin güneybatısında yer alan Kerry bölgesindeki Carrauntoohil’dir. Yine aynı bölgede bulunan Beenkeragh (1,010 metre), Caher (1,001 metre) ve Brandon Dağı (951 metre)’nın yanısıra, Wicklow bölgesinde yer alan Lugnaquilla (924 metre), Tipperary bölgesinde bulunan Galtymore (917 metre), Down bölgesindeki Donard (850 metre), Mayo’da yer alan Mweelrea (814 metre) ve Donegal’deki Errigal (749 metre) İrlanda’nın diğer yüksek dağları arasında yer almaktadır.

Kıyılar, girintili çıkıntılı bir görünüm arz etmekte ve bununla bağlantılı olarak pek çok irili ufaklı doğal liman bulunmaktadır. Batı kıyısı açıklarında, başta Aran, Blasket, Achill ve Clare adaları olmak üzere pek çok büyüklü küçüklü ada yer almaktadır. İç kısımlarda ise irili ufaklı pek çok göl bulunmakta olup en büyükleri Derry’de yer alan Neagh (381 km2), Galway’de bulunan Corrib (176 km2), Clare’de yer alan Derg (118 km2), Fermanagh’da bulunan Erne (112 km2), Westmeath’de yer alan Ree (105 km2) gölleridir.

İrlanda’nın en uzun ırmağı olan Shannon, ülkenin kuzey iç kesimlerinden başlayıp, güney ve güneybatı istikametinde yaklaşık 360 km. aktıktan sonra, batı

15

kıyılarında denize boşalmaktadır. Diğer büyük nehirler arasında Barrow (192 km.), Suir (184 km.) ve Blackwater (168 km.)’ı saymak mümkündür. Doğuda Liffey nehri Dublin Körfezi’nde denize akmaktadır. Ayrıca, Cork’ta Lee ırmağı, Derry bölgesinde ise Foyle nehri akmaktadır.

İklim

Ada genel olarak dört bir yandan dağlarla çevrili olup, yağış oranı yüksektir. Genellikle yağmur şeklinde seyreden yağış, Batı bölgelerinde ortalama 203 cm/yıl’a ulaşmaktadır. İklim, özellikle Atlantik’ten gelen ılıman güneybatı rüzgarının ve Golf Stream sıcak su akıntısının etkisiyle yumuşak ve nemli seyretmekte, hem yıl boyunca, hem de ülke genelinde homojen bir yapı göstermektedir. Kışları yağışlı ve ılık, yazları serin geçen ülkede, hemen hemen yılın tamamında hava bulutludur. İrlanda, yılın hemen her döneminde yeşil olan bitki örtüsü nedeniyle “zümrüt ada” olarak adlandırılmaktadır. İklim genel olarak ılıman olup, en soğuk aylar ortalama 4oC ve 7oC ile Ocak ve Şubat, en sıcak aylar ise 14oC ila 16oC ile Temmuz ve Ağustos aylarıdır.

2.3.2. Nüfus

İrlanda’nın toplam nüfusu 2011 yılından yapılan resmi nüfus sayımına göre 4,574,900 kişi olup, nüfusun 2,270,500’ünü erkek, 2,304,400’ünü kadın oluşturmaktadır.

Öte yandan, 2012 yılında İrlanda’dan diğer ülkelere yapılan göç nedeniyle nüfus artışı azalmış ve 2012 yılı ön verilerine göre 4,585,400 kişiye ulaşmıştır. 2012 yılında toplam nüfus olan 4,585,400 kişinin 4,035,000’si İrlanda’lıdır.

2012 yılı nüfusunun cinsiyet ve yaş gruplarına göre dağılımı ise aşağıdaki tabloda verilmektedir.

2012 Yılı Nüfus Bilgileri (Ön Veri ) (1000 kişi)

Yaş Grubu Toplam Kadın Erkek0-4 364.6 178.6 186.05-9 324.8 158.7 166.1

10-14 305.4 149.0 156.415-19 275.7 134.4 141.320-24 277.7 139.2 138.625-29 341.2 177.7 163.530-34 392.3 201.0 191.335-39 364.3 182.9 181.540-44 335.7 167.1 168.545-49 308.1 155.0 153.150-54 278.2 140.0 138.255-59 248.0 124.3 123.660-64 220.0 109.9 110.065-69 181.5 90.9 90.670-74 132.7 68.3 64.475-79 103.6 55.9 47.680-84 71.0 41.6 29.4

16

85 ve üzeri 60.5 41.1 19.4Toplam 4,585.4 2,315.8 2,269.6

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

Günümüzde, nüfusun en yoğun olduğu yerler Dublin, Cork ve Galway gibi İrlanda’nın büyük şehirleridir.

Ülkeye Polonya, Romanya, Litvanya gibi AB ülkelerinden göç edenler sayesinde nüfus son yıllarda artmıştır.

2.3.3. Çalışma ve İşgücü

İrlanda nüfusunun yaklaşık % 45’ı genç nüfus olup, genç, eğitimli ve dinamik bir işgücü bakımından İrlanda’ya avantaj sağlamaktadır. Buna ek olarak, İrlanda’daki işgücünün rekabet edebilirliği batı ülkeleri arasında yüksektir.

“IMD World Competitiveness Yearbook” tarafından yapılan 2010 yılı değerlendirmesine göre İrlanda rekabet performansında dünyada 21. sırada ve iş yapma etkinliğinde 18. sırada bulunmakta olup, diğer AB ülkelerinin çoğunun önüne geçmekteydi. 2011 yılı göstergelerine göre ise, İrlanda rekabet performansında dünyada 24. sırada ve iş yapma etkinliğinde ise 18. sıradadır.

2012 yılı göstergelerine göre İrlanda rekabet performansında 20. sıraya yükselmiştir. Son olarak ise, İrlanda’nın “IMD World Competitiveness Yearbook” 2013 yılı sıralamasında 3 sıra daha yükselerek 17. sırada yer alması ülkenin yabancı sermaye çekmesi açısından sevindirici bir gelişme olmuştur. İrlanda’nın Yatırımı Geliştirme Kurumu (IDA) tarafından 30 Mayıs 2013 tarihinde yapılan açıklamada, bahsekonu raporda İrlanda’nın yetenekli işgücü, esnek işgücü, globalleşmeye olumlu yaklaşımı ve yatırım teşvikleri açısından memnun edici netice aldığını ifade etmiştir.

2013 yılı “IMD World Competitiveness Yearbook”a göre İrlanda;

-Yetenekli işgücü açısından üçüncü,-İşgücünün esnekliği ve uyumu açısından birinci,-Globalleşmeye yaklaşım açısından birinci,-Yatırım teşvikleri açısından birincidir. AB’nin 2004 yılındaki genişlemesi sonucunda üye olan 10 yeni ülke

vatandaşlarına çalışma izni tanıyan üç ülke arasında yer alan İrlanda, bu ülkeler kaynaklı işgücü göçünden oldukça etkilenmiştir. Yüksek eğitim düzeyli kalifiye işgücünün yanısıra, emek yoğun sektörlerde çalışmak üzere İrlanda’ya gelen yabancı işgücü de önemli yer tutmaktadır. Ülkedeki emek piyasası incelendiğinde; göçmenlerin 2006 yılından beri daha yüksek bir katılım oranına sahip olduğu görülmektedir. 2002 ile 2006 yılları arasında İrlanda’daki yabancı çalışanların oranı %128.4 oranında veya 137,451 kişi artmıştır. 2011 yılında yapılan son nüfus sayımında bu artış oranı düşerek devam etmiştir. 5 yıllık dönemde yabancı çalışan sayısı % 9.7 oranında veya 23,670 kişi olarak gerçekleşmiştir.

17

Dolayısıyla, 2011 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre, İrlanda’daki yabancı çalışanları sayısı 268,180 civarındadır.

2011 yılında İrlanda’da çalışan yabancılar ise sırasıyla Polonyalı, İngiliz, Litvanyalı, Letonyalı, Hintli, Romen, Filipinli, Slovak v.b. ‘dir.

Asgari ücret 2011 yılı Temmuz ayından itibaren 8.65 Avro/saat olarak uygulanmaktadır.

2.3.4. Eğitim ve Kültür

Eğitim

Eğitim, Anayasa’da koruma altına alınmış olan temel haklar arasında yer almakta olup, İrlanda’nın köklü bir eğitim sistemi mevcuttur. Eğitime yapılan yatırımların sonucu olarak İrlanda, dünyadaki en yüksek eğitime iştirak oranına sahip ülkelerden biri olmuştur. İkinci derece eğitimden mezun olan öğrencilerin üçüncü derece eğitime devam etme oranı Avrupa ülkeleri arasındaki en yüksek oranlar arasında bulunmaktadır. Buna ek olarak, İrlanda’nın eğitim sistemi, Avrupa’daki en saygın eğitim sistemleri arasında yer almaktadır.

University of Dublin (Trinity College), National University of Ireland (NUI), the Univesity of Limerick ve Dublin City Univesity (DCU) olmak üzere 4 üniversite bulunmaktadır. NUI, NUI Dublin, NUI Cork, NUI Galway, NUI Maynooth olmak üzere 4 üniversiteden oluşmaktadır. Buna ek olarak, The Royal College of Surgeons, the National College of Art and Design ve the Institute of Public Administration da NUI’nin üniversiteleri olarak kabul edilmektedir.

“Institutes of Technology” ülke çapında muhtelif yerlerde bulunmakta olup, iş yönetimiyle bağlantılı ticaret ve sanayi konuları, mühendislik ve teknoloji, bilim ve tıp-ilaç gibi konularda tam zamanlı veya yarı zamanlı eğitim vermektedir.

Sosyal gruplar arası eşitliği sağlamak amacıyla, üniversiteler 1995 yılında parasız hale getirilmiştir. Ancak, 2011 yılı istikrar tedbirleri kapsamında 2000 Avro üniversite harcı alınması uygulanmasına geçilmiştir.

Kültür

İrlanda’nın dünyaca ünlü birçok sanatçısı mevcut olup, özellikle edebiyat alanında en tanınmış olanları James Joyce (Ulyses, Dubliners, A Portrait of the Artist vb.), Oscar Wilde (The Portrait of Dorian Gray, The Importance of Being Ernest vb.), Samuel Beckett (Malone Dies, Waiting for Godot, Endgame,) Seamus Heaney (Death of A Naturalist, Eleven Poems, Door Into the Dark, Station Island, Human Chain), George Bernard Shaw (Pymalion, Man and Superman, The Doctor’s Dilemma,), William Butler Yeats (The Wild Swans at Coole, The Winding Stair and Other Poems, In the Seven Woods, The Wanderings of Oisin, The Land of Heart’s Desire, vb.) Thomas Moore, Jonathan Swift vb.

18

Dublin Edinburg, Melburn ve Iowa ile birlikte dünyada UNESCO tarafından “Edebiyat Şehri” (City of Literature) unvanını alan 4 şehirden biridir.

Ayrıca, Edebiyat alanında Nobel Ödülü alan İrlanda’lı yazarlar ise sırasıyla William Butler Yeats, George Bernard Shaw, Samuel Beckett ve Seamus Heaney’dir.

İrlanda’nın müzik alanında da U2, Cranberries, Sinead O’Connor, Enya, The Corrs, Bob Geldof ve sinema alanında Pierce Brosnan, Richard John Harris, Liam Neeson ve Colin Farrell gibi ünlü sanatçıları bulunmaktadır.

2.3.5. Sosyal Güvenlik

Ücret ve sosyal sigorta kesintileri, gerek işçi, gerekse işveren bakımından AB ülkeleri arasındaki en düşük oranlar arasında yer almaktadır.

İrlanda’daki sosyal güvenlik sistemi, “Ücret Bağlantılı Sosyal Sigorta-PRSI (Pay Related Social Insurance)” kesintileri olarak bilinen sosyal refah sigortası vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. 16 yaşın üzerindeki ve 66 yaşın altındaki tüm çalışanların sosyal sigorta kapsamında bulunması zorunluluğu mevcuttur. Anılan kesinti hem işverenden hem de çalışandan yapılmakta olup kesinti payları ücretin yüzdesi üzerinden hesaplanmaktadır.

Geleneksel olarak, çoğu emeklilik programı, emeklilik yaşında kişiye belirlenmiş bir emeklilik katkısının ödenmesi temeli üzerine şekillendirilmektedir. Katkı düzeyi, genellikle her hizmet yılı için ödenen nihai ücretin 1/60’ı olarak belirlenmektedir.Emeklilik durumunda, birikmiş fonun büyük bir kısmı kişiye yıllık emeklilik ödemesi olarak kullanılmakta, bakiyenin ise vergiden muaf olarak topluca ödenmesi cihetine gidilmektedir. Çalışanların emeklilik ödemelerinin bir bölümünü karşılamaları genel uygulama olsa da, işverenin de mali açıdan önem taşıyacak bir miktarda katkıda bulunması gerekmektedir. Tipik işçi ve işveren katkısı düzeyi, ücretin % 5’i ila % 10’u arasında değişmektedir.

Sosyal güvenlik harcamalarının finansmanında temel olarak iki kaynak mevcuttur: Sosyal Sigorta Fonu ve Devlet hazinesinden aktarılan kaynak. Sosyal sigorta sistemi kapsamında gerek çalışanlar, gerekse işveren tarafından yapılan ödemeler, bir kaynakta toplanmaktadır. Yapılacak harcamalarda açık verilmesi durumunda, Hazineden kaynak aktarılmaktadır.

Sosyal Yardım: Bu kapsamda yapılan harcamalar tamamen Hazine tarafından karşılanmaktadır. Bu program altındaki yardımlardan yararlanabilmek için karşılanması gereken temel kriterlerden biri, mal varlığı ve mali durum bakımından yardımı gerektirecek şartları taşımaktır.

3. GENEL EKONOMİK DURUMU

3.1. Ekonomik Gelişme

19

AET üyeliğinin ilk yıllarına denk gelen 1970’ler ve 1980’ler boyunca İrlanda’nın ekonomik performansı çok parlak olmamıştır. Pek çok İrlandalı firma, Avrupa ülkelerinde ve global piyasalarda rekabet edemediğinden, buna ek olarak ardarda yaşanan iki petrol krizi gibi dış etkenlerden dolayı kapanmak zorunda kalmıştır. 1980’lerin ortalarına kadar olan sürede, İrlanda’daki işsizlik oranı % 17, enflasyon % 11 ve borcun GSYİH’ya oranı % 130 düzeyinde seyretmiştir.

Ancak son 20 yıllık dönemde, İrlanda’nın ekonomisi tamamen çehre değiştirmiştir. Tarıma dayalı, küçük ve nispeten kapalı bir ekonomiden, büyüme hızı yüksek, dışa açık, sanayi ürünleri ve hizmet sektörü ağırlıklı bir ekonomi haline gelmiştir. İşsizlik oranı, üçte iki oranında azalmış, ulusal gelir ikiye katlanmış, İrlandalıların yaşam standardı, dünya ülkeleri arasında ilk sıralara yükselmiştir. Nüfus düzenli olarak artmakta ve İrlanda, uzun yıllar boyunca dışa göç vermiş bir ülke olmasına rağmen, geriye göç yaşanmaktadır.

İrlanda’nın bu başarısının arkasındaki sebepleri aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

-Genç bir nüfus yapısı ve sürekli artan işgücü,-Eğitim ve teknolojik gelişmeye ve AR-GE teşviklerine verilen önem,-AB’nin Yapısal Fonları ve Uyum Fonları’ndan alınan önemli miktardaki katkı,-Ülkeye gelen yüksek orandaki yabancı sermaye ve çok daha önemli olarak yabancı sermaye üretiminin büyük oranda ihracata dönük olması,

Esasen, 1990’lı yılların sonundan bu yana, yıllık %10 - %11 düzeyinde seyreden GSYİH artış oranı, son yıllarda düşüş göstererek daha sürdürülebilir seviyelere inmiştir. İrlanda’nın, 1973 yılında, o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)’na üye olması, ekonomik kalkınma anlamında yeni bir dönem başlatmıştır. 1973 yılında İrlanda’nın toplam mal ticareti 1.65 milyar € iken, 2012 yılında ihracat 92.01 milyar €’ya yükselmiş, ithalatı ise 49.031 milyar €’ya ulaşmıştır.

1973 yılında Avrupa Birliği’ne tam üye olduğundan bu yana, İrlanda, bölgesel fonların temel kullanıcılarından biri olmuştur. Yapısal Fonlar ile Uyum Fonları, İrlanda’nın fiziksel ve beşeri sermayesinin gelişmesini ve böylece İrlanda’nın ekonomik gelişmesi için uygun koşulların oluşmasını sağlamıştır. 2004 yılına kadar AB fonlarından toplam 55 milyar € kullanılmış olup, bunun 17 milyar €’su yapısal unsurlar, 35 milyar €’su Ortak Tarım Politikası kapsamında transfer edilmiştir.Ancak, 1999 yılından bu yana fonlardan yapılan transferler ciddi oranda azalmış ve yıllık olarak GSYİH’nın % 0.5’inden daha düşük bir düzeye inmiştir. Bu oranın daha da azalması öngörülmekte olup, 1 Ocak 2007’den itibaren İrlanda’nın Uyum Fonlarından yararlanma imkanı kalmamıştır.

Sınai gelişmede rol oynayan anahtar faktör, ülkenin kendisini dış ticarete ve yatırıma açması olarak ortaya çıkmaktadır. Yaklaşık 50 yıl önce benimsenen bu ilke doğrultusunda, ekonomik korumacılık terkedilmiş, ticareti engelleyen unsurlar elimine edilmiş ve ülkeye yabancı sermaye çekilmesi konusuna odaklanılmıştır. Eş zamanlı olarak, yerli sanayinin gelişimini sağlayacak ve sürdürecek, ayrıca, uluslararası piyasalarda rekabet edebilmelerini sağlayacak politikaların oluşturulması da ihmal edilmemiştir.

20

Küçük ölçekli olmasından dolayı, İrlanda ekonomisi yüksek ölçüde dış ticarete bağımlılık arz etmektedir. 4.58 milyonluk nüfus yapısı, endüstrinin gelişimi bakımından çok fazla açılım vaat etmemektedir. Buna ek olarak, doğal kaynak bakımından da nispeten fakir olan ülke, büyük ölçüde petrol, hammadde ve diğer temel ürünlerin ithalatına bağımlı hale gelmektedir. Buna rağmen, ihracat, 1985 yılından bu yana düzenli olarak ithalattan daha yüksek seyretmekte, bir diğer ifade ile 1985 yılından bu yana dış ticaret fazlası kaydedilmektedir.

İrlanda, esnek, hızlı ve kullanıcı ve firma dostu elektronik ticaret rejimine sahiptir. İrlanda Hükümetleri mevzuat oluştururken ve uygulamaya koyarken,“e-ticaret”in güvenli bir ortamda gerçekleştirilebilmesi konusuna özel olarak dikkat göstermektedir. Bu durum, önemli sayıda yerli ve yabancı firmanın, e-ticaret uygulamaları itibariyle İrlanda’yı merkez olarak seçmeleri sonucunu sağlamıştır.

Yıllar boyunca uygulanan, iş çevrelerine uyumlu ve tutarlı Hükümet politikaları, başta ilaç, biyo-ilaç, tıbbi ilaç ve bilişim teknolojileri sektörlerinde olmak üzere pek çok sektördeki yabancı yatırımcının İrlanda’ya yönelmesini sağlamıştır.

İrlanda vergi kuralları OECD ve AB kurallarına uygun ve şeffaftır. Hükümet Kurumlar Vergisi Oranı %12.5 oranındadır. Bu oran gelişmiş Batı ülkelerine göre oldukça düşük bir seviyededir ve ülkeye yabancı sermaye yatırımlarının çekilmesinde önemli bir avantajdır. İrlanda’nın İrlanda Yatırımı Geliştirme Kurumu (IDA) verilerine göre ülkede halen 120 uluslararası ilaç firması mevcuttur. Dünyanın en önemli dokuz ilaç firması bunların arasındadır.

Ülkedeki başlıca uluslararası firmalar arasında Novartis, Abbott, Roche, Sanofi, Pfizer, Johnson-Johnson, Amgen, Lilly, Gilead, Astellas, GSK Glaxosmithkline, Merck, Teva, Takeda, Stiefel, Allergan, Abbvie, Mylan, Genzyme yer almaktadır. Ülkede Dublin ve Cork’te kümeler mevcut olup, firmalar Mayo, Sligo ve Waterford gibi kentleri seçmektedir.

Ekonomik gelişmenin temel taşlarından biri, ülkede çokuluslu firmalar tarafından yapılan yabancı yatırımlar ve kapasite arttırımları teşkil etmektedir. Çok geniş bir yelpazede faaliyet gösteren yaklaşık 1,070 civarında denizaşırı firma, Avrupa faaliyetleri bakımından üs olarak İrlanda’yı tercih etmiştir. Bu firmalardan yaklaşık 500’ü ABD firması olup, bu firmalar İrlanda’dan İngiltere ve Avrupa pazarlarına mal ihraç etmektedirler.

İrlanda’da faaliyette bulunan firmaların temel özelliği mevcut yatırıma düzenli olarak yeniden yatırım yapmalarıdır. Diğer taraftan, İrlanda Ar-Ge’yi ekonomik kalkınma politikasının temeli olarak görmektedir. Eğitime, özellikle bilimsel eğitime ve teknolojik araştırmaya yatırım yapılmaya devam edilmektedir. Bu konuya atfedilen önem çerçevesinde, 2006-2013 dönemini kapsayacak “Bilim, Teknoloji ve İcatlar Stratejisi” uygulamaya konulmuştur. Bu projenin amacı, AR-GE çalışmalarında kaydedilecek önemli gelişmelerle, İrlanda’nın bu alandaki lider ülkeler arasında yer almasını sağlamaktır.

21

Kamu kurumları sanayide desteklenecek sektörleri seçmekte ve bir program dahilinde teşvik etmektedir. Özellikle yüksek teknoloji ve yüksek katma değer yaratan, en yüksek gelişme potansiyeline sahip, uzun vadede istihdama en çok katkıda bulunacak sektörler tespit edilerek seçilmektedir. Bu bağlamda hedeflenen sektörler; kimyasal ve ilaç/bio-ilaç sanayi, bilişim teknolojileri, yazılım ve tıbbi aletler olarak özetlenebilir.

Ayrıca, 1990’lı yıllar boyunca pek çok kamu mülkiyetli sektörde özelleştirmeye gidilmiştir. Bunun sonucu olarak demir-çelik ve haberleşme, hava ulaştırması ve elektrik dağıtımı gibi sektörler özelleştirilmiştir.

3.2. Genel Durum

3.2.1. Genel Ekonomik Yapı

İrlanda, 1995-2006 döneminde ortalama % 6 oranında bir ekonomik büyüme hızı yakalamıştır. 2006 yılındaki güçlü ekonomik performans ile 86.700 net istihdam artış gerçekleşmiş, 2007 yılında % 5.6’lık bir büyüme ile 1990’lı yıllardan itibaren tarım ve geleneksel imalat sanayine dayalı ekonomiden yüksek teknolojik ürünlerin ve uluslararası hizmet ticaretinin artan bir şekilde gerçekleştirildiği bir ekonomiye geçilmiştir.

“İrlanda İş ve İşverenler Konfederasyonu” (Irish Business Employers Confederation (IBEC)) tarafından yayımlanan bir raporda; İrlanda’da 160’ın üzerinde medikal teknoloji firması mevcut olduğu ve bu sektörde yaklaşık 24,000 kişinin çalıştığı belirtilmektedir.

Öte yandan, İrlanda özellikle yazılım alanında da çekici bir yatırım merkezi haline gelmiştir. Halihazırda İrlanda’da toplam yazılım firmalarının sayısı yaklaşık 5,400 kadar olup, bunların 233’ü yabancı firmalardır. (Örneğin Google, Amazon, Oracle, Facebook, Analog Devices, Ebay, Microsoft, HP, Fujitsu, Symantec, Linkedin v.b.)

Bu sektör 75,000 kişiye iş sağlamakta olup, OECD ülkeleri içinde bu sektörde en fazla kişinin istihdam edildiği ülkedir.

Ekonomik kriz öncesinde ekonominin büyük ölçüde inşaat sektöründeki büyümeye bağlı olması ve İrlanda’nın rekabet gücünün giderek azalması, ekonominin karşı karşıya olduğu ulusal riskler olarak ortaya çıkmış, giderek artan global dengesizlikler, mali piyasalardaki olumsuzluklar gibi uluslararası ortamdan kaynaklanan riskler de eklenerek İrlanda’da 2008 yılında yaşanan ekonomik krizin etkisini oldukça artırmıştır.

2007-2013 döneminde uygulanan 4. Ulusal Kalkınma Planı açıklanmış olup, bir önceki döneme göre üç misli kaynak tahsis edilerek İrlanda tarihindeki en yüksek kaynak aktarımı öngörülmektedir. Bu kapsamda, gelecek 7 sene içerisinde, ağırlıklı olarak altyapının geliştirilmesinde kullanılmak üzere toplam 184 milyar € ayrılmıştır. 4. Ulusal Plan kapsamında ekonomik altyapı ve sosyal altyapıya ayrılan kaynak toplam 88.3 milyar € düzeyindedir. Ancak, ekonomik kriz ile beraber yeni başlayacak kamu yatırımları yerine halihazırda devam edilen altyapı projelerinin tamamlanmasına öncelik verilmektedir. 2008 yılı itibariyle Ulusal Kalkınma Plan harcamaları toplamı yaklaşık 25

22

milyar Avro tutarında olup, 2009 yılında toplam Ulusal Kalkınma Planı yatırım harcamaları % 20 oranında düşürülmüştür.

3.3. Tarım

İrlanda Tarım, Gıda ve Denizcilik Bakanlığı tarafından yayımlanan “Gıda Üretimi: İrlanda Gıda ve Balıkçılık Sektörlerine Yönelik Vizyon 2020” adlı raporda; gıda ve balıkçılık sektörlerinin ülkenin en büyük sektörü olduğu vurgulanarak, günümüzde sektörün yaklaşık 150,000 kişiye istihdam sağladığı ve yılda 24 milyar €’nun üzerinde bir gelirin elde edildiği sektör olduğu ifade edilmektedir.

Bahsekonu raporda; sektörün son yıllarda ürün odaklı üretim stratejisinden, marka ve tüketici odaklı üretim stratejisine yöneldiği ancak son yıllarda yaşanılan ekonomik kriz, döviz kurundaki dalgalanmalar ve talep düşüşü nedeniyle olumsuz yönde etkilendiği belirtilmektedir.

Dolayısıyla, sektöre yönelik olarak bazı önlemlerin uygulanmasına karar verilmiştir.

Örneğin; Sektörde Ar-Ge yatırımlarına önem verilmeli, Girişimcilik desteklenmeli, Tüketicinin tercihleri incelenerek, ürün çeşitliliğine ve katma değerin

artırılmasına gidilmeli, Kamu kurum ve kuruluşları verdikleri destekleri gözden geçirmeli, Gıda ürünlerinde bir “İrlanda Markası” (Brand Ireland) yaratılmalı, tüketici

ülke malı konusunda bilinçlendirilmeli, Çevrenin ve tabiatın korunmasına önem verilmeli, Bioçeşitlilik korunmalı, 2020 yılı itibariyla 12 milyar € ihracat hedefi gerçekleştirilmeli,

İrlanda’nın gıda sektörünü; sığır eti, canlı hayvan, koyun, süt ve süt ürünleri, domuz, tavuk, deniz ürünleri, ağaç orman ürünleri, bio enerji ürünleri, çiçekçilik, arpa, buğday, şekerpancarı, şekerkamışı, patates ve mantar oluşturmaktadır.

Organik gıda sektörü ise, tarım sektörüne nazaran az bir paya sahip olup, sektör esasında büyümeye açıktır. İç piyasanın yıllık değeri yaklaşık 100 milyon € civarında olup, bu alanda 1500 firma faaliyette bulunmaktadır.

Halen, İrlanda organik gıda pazarının önemli bir kısmı ithalatla karşılanmaktadır.

İrlanda Tarım Gıda ve Denizcilik Bakanlığı’na göre; İrlanda’nın gıda sektörü, ulusal ekonomiye 24 milyar €’luk bir katkı sağlamaktadır. Bu rakam ülkedeki katma değerin %6.3’üne tekabül etmektedir. Ayrıca, ülke ihracatının %10’unu gerçekleştirmekte ve ulusal istihdamın %7.7’sini sağlamaktadır. Dolayısıyla, gıda sektörü ülkenin en önemli sektörlerinden biri olup, 150,000 kişiye istihdam yaratmaktadır. Bu sektör, ülkede mevcut olan ve 160 ülkeye gıda ile deniz ürünlerinin %85’ini ihraç eden yaklaşık 600 gıda ve içecek firmasını kapsamaktadır.

23

Yapılan araştırmalara göre, İrlanda’nın tarım sektörüne yaptığı yatırımlar diğer sektörlere nazaran daha fazla getiri sağlamaktadır. Bunun ana sebebi ise sektörün başlıca gıda maddeleri ile hizmetlerinin %71’ini İrlanda’lı üreticilerden tedarik etmeleridir.

İrlanda gıda ve içecek ihracatı 2010 yılında 8.1 milyar € iken 2011 yılında 8.9 milyar € seviyesine yükselmiştir.

İrlanda 2011 yılında net sığır üretiminin % 90’ının ihraç ederek AB’de en büyük ve dünyada ise 4. büyük sığır eti ihracatçısı olmuştur. 2011 yılında İrlanda 1.8 milyar € değerinde sığır eti ihraç etmiştir. Öte yandan, canlı sığır ihracatı ise yaklaşık 205 milyon € civarındadır.

2011 yılında İrlanda yaklaşık 37,000 ton koyun eti ihraç etmiş olup bunun değeri ise 180 milyon €’dur. İrlanda koyun etinin ana ihraç pazarı Fransa olup bu pazarı İngiltere izlemektedir. Diğer taraftan, İrlanda 2011 yılında 395 milyon € değerinde 168,000 ton domuz eti ihraç etmiştir. Domuz etinin ana ihraç pazarı ise İngiltere ve diğer Avrupa ülkeleridir.

Ayrıca, İrlanda süt ve süt ürünlerinde (peynir, yağ v.b.) 2011 yılında ihracatını % 17 oranında artırarak 2.67 milyar € seviyesine ulaştırmıştır.

2012 yılının Nisan ayında İrlanda Gıda Tarım ve Denizcilik Bakanlığı’nın öncülüğünde Bord Bia, Enterprise Ireland ve Teagasc gibi kamu kurum ve kuruluşlarının organizasyonu ile 50 İrlanda’lı firma ÇHC’ne et, süt ve süt ürünleri, deniz ürünleri ve balıkçılık alanında bir Ticaret Heyeti gezisi düzenleyerek, bu iş gezisi sayesinde İrlanda’lı firmalar açısından çok başarılı iş bağlantıları yapılmıştır.

Bu gezinin hemen ardından, ABD’ne yönelik ikinci bir Ticaret ve Yatırım Heyeti gezisi yapılmış olup, burada siyasi liderler, önde gelen büyük firmalar ile önemli görüşmeler gerçekleştirmiştir.

3.4. Sanayi

İrlanda 1990 yılı başında sanayi sektöründe yürürlüğe koyduğu ekonomik büyüme stratejisi ile uluslarararası ticarette daha rekabetçi olmak üzere düşük katma değerli ve emek yoğun sektör ağırlıklı üretimden, yüksek katma değerli ve sermaye ve teknoloji yoğun üretim alanlarında ihtisaslaşmaya yönelmiştir.

Sözkonusu büyüme stratejisi kapsamında İrlanda ekonomisinde üretim, ağırlıklı olarak yazılım, eczacılık ürünleri, tıbbi cihazlar ve sağlık ürünleri, organik kimyasallar gibi alanlarda yoğunlaştırılmıştır. Sözkonusu alanlarda genel olarak yabancı sermaye yatırımları ve çok uluslu firmalar üretim gerçekleştirirken yerli İrlanda sanayi firmaları da bu sektörde faaliyet göstermektedir.

İrlanda’da üretilen sanayi ürünleri arasında plastik hammadde ve ambalaj ürünleri, oluklu mukavva kartondan ambalaj malzemeleri, yalıtım malzemeleri gibi bazı inşaat malzemeleri, yüksek teknoloji gerektiren ve elektrikli ve elektronik alet mühendislik ürünleri olarak nitelendirilebilecek bazı elektrikli ev aletleri de bulunmaktadır. Ancak, geleneksel çoğu sanayi ürünlerinde talep ithalatla karşılanmaktadır.

24

İrlanda küçük pazarına rağmen ithalat açısından çok rekabetçi bir pazar durumundadır. Fiyat ve kalite sözkonusu rekabette önemli olmaktadır.

Rekabetçi ve sürdürülebilir bir sanayi İrlanda’nın ekonomik büyümesi için son derece önemlidir. Bu ise yeniliğe dayanan bir ihracata yönelik büyüme, verimlilik, maliyet açısından rekabet edilebilirlik ve kuvvetli bir sanayi altyapısı gerektirmektedir.

İrlanda’da çok uluslu firmalar yanısıra, yerli firmalardan CRH, Smurfit Kappa, DCC, Glen Dimplex, Greencore, Kingspan, NTR ve Paddy Power gibi tanınmış büyük firmalarda vardır.

İrlanda’nın sanayisi,

- İlaç ve Kimya,- Tıbbi Aletler,- Yazılım,- Finansal Hizmetler,- Gıda- İletişim

sektörlerinden oluşmaktadır.

İrlanda’nın en önemli sanayi ürünlerinden tıbbi malzeme ve ilaç sektörünün ihracatı 2012 yılında 24.4 milyar € olarak gerçekleşmiştir. Bu sektörde önemli firmalar arasında Pfizer, Glaxo Smithkline, GE Healthcare vb. firmalar bulunmaktadır.

Bu firmalar, İrlanda’ya yatırım yaptıktan sonra zaman içerisinde artan üretim ile kapasite artırımına gitmektedir.

Diğer taraftan, geleceğe yönelik büyüme potansiyeli oldukça yüksek olan sektörlerden biri de medikal teknoloji sanayi olup, bu sanayi ayrıca ülkede 24,000’nin üzerinde kişiye istihdam imkanı sağlamaktadır.

İrlanda açısından önemli sektörlerden biri olan yazılım sektörü yaklaşık 75,000 kişiye iş imkanı sağlamaktadır. Ülkedeki toplam yazılım firmaları yaklaşık 5400 kadar olup, bunlardan 233’ü yabancı firmalardır. Önemli firmalar arasında Google, Ericsson, Oracle, Facebook, IBM, Ebay, Microsoft, HP, Intel, Symantec, Linkedin bulunmaktadır.

İrlanda Finansal Hizmetler Merkezi (The Irish Financial Services Centre (IFSC)) İrlanda Hükümeti tarafından 1987 yılında ülkede sektörün geliştirilmesi gayesiyle kurulmuştur.

Günümüzde finansal hizmetler sektöründe dünyanın önde gelen firmaları faaliyetlerini bu ülkede sürdürmektedirler. Bu firmalara örnek olarak Allianz, Citi, HSBC, Bank of America, Merrill Lynch verilebilir.

25

İrlanda’da sanayi sektörleri içinde gıda ve içecek sektörünün özel bir konumu olup, bu sektör 46,000 kişiye doğrudan ve 60,000 kişiye ise dolaylı iş imkanı sağlamaktadır.

İrlanda AB ülkeleri arasında önemli bir süt ve süt ürünleri ihracatçısı konumundadır. Ayrıca, Avrupa’nın en büyük et ihracatçısıdır. İrlanda her yıl 30 milyon Avrupalı tüketicinin ihtiyacını rahatlıkla karşılayacak kadar et (beef) üretmektedir.

Sektörün en büyük firmaları arasında Kerry, Glanbia, Dawn Meats, Green Isle, Rosderra Irish Meats, Dairygold yer almaktadır.

İrlanda’da e-ticaret, bilişim, finansal hizmetler, gıda v.b. tüm diğer sektörlerin gelişimi için esas itibariyle bağlı oldukları sektör iletişim yani telekomünikasyon sektörüdür.

Bu sektörün firmaları ise Eircom, Meteor, Vodafone, O2, 3M, BT vb.’dir.

Öte yandan, mühendislik sektöründe ise 1000’in üzerinde firma mevcut olup, bunlar hem iç hem dış talebe yönelik hizmet vermektedirler.

3.5. Ulaştırma ve Telekomünikasyon

OECD tarafından hazırlanan İrlanda raporunda, hızla artan nüfusun altyapı üzerinde yarattığı olumsuz etki vurgulanmakta ve özellikle ulaştırma, elektrik dağıtımı ve atık su yönetimi bakımından yetersizlikler yaşandığına dikkat çekilmektedir. Bu sorunlara çözüm bulabilmek amacıyla, önümüzdeki 10 yıllık dönemde kamunun altyapı yatırımı yapması kararlaştırılmıştır.

Ulusal Yol Otoritesince (National Road Authority), kamu-özel sektör ortaklığı ile inşa edilen paralı yollardan elde edilen gelirlerin yol yapım bütçesine 2008 yılı itibariyle 2 milyar Avro katkıda bulunduğu ve sözkonusu katkı olmaksızın yolların yapılamayacağı bildirilmiştir.

2008 yılında Ulusal Kalkınma Planı çerçevesinde toplu taşıma programları için yaklaşık 1 milyar Avro harcanmıştır. Ulusal kalkınma plan harcamaları toplamı 2008 yılında 25 milyar Avro’yu geçmiştir.

3.6.Turizm

2011 yılında İrlanda’ya gelen turist sayısı 6.505 milyon kişi iken, % 0.2 oranında artış göstererek 2012 yılında 6.517 milyon kişiye ulaşmıştır.

İrlanda’ya gelen turistlerden elde edinilen kazançlar ise, 2011 yılında 3,525 milyon €’dan % 4.5 oranında artarak 2012 yılında 3,683 milyon €’ya ulaşmış bulunmaktadır.

Öte yandan, yurtdışına çıkan İrlanda’lı sayısı 2011 yılında 6.293 milyon kişi iken % 0.5 artış göstererek 2012 yılında 6.326 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir.

26

Ayrıca, İrlanda’lı yolcuların yurtdışında yaptıkları seyahat harcamaları 2011 yılında 4,762 milyon € iken, 2012 yılında %5.8 oranında azalarak 4,487 milyon €’ya düşmüştür.

3.7. Enerji

İrlanda’nın elektrik enerjisi ihtiyacı 1998-2000 döneminde yılda yaklaşık % 5 düzeyinde artış göstermiştir. Bu oran, uluslararası standartların çok üzerinde bir ortalamaya tekabül etmektedir. Halihazırdaki termal enerji bağımlılığına rağmen, İrlanda, gerek kara, gerekse deniz üzerindeki rüzgar santralleri bakımından atılım gerçekleştirmektedir. İrlanda Rüzgar Enerji Birliği (İrish Wind Energy Association) verilerine göre 2008 yılı itibariyle İrlanda’da 113 rüzgar çiftliği bulunmakta ve 21 ilçede 1.032 adet Rüzgar türbini faaliyette bulunmaktadır.Yenilenebilir enerji kullanımının toplam enerji tüketimi içerisindeki payının arttırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.

İrlanda, AB mevzuatı uyarınca, elektrik ve doğalgaz piyasalarındaki fiyat kontrolünü aşamalı olarak kaldırmaktadır. Bu yönde, fiyat kontrolünün kaldırılması, sektördeki rekabetin geliştirilmesi ve tüm katılımcıların lisanslı olmasını teminen “Enerji Düzenleme Komisyonu” oluşturulmuştur.

Temel enerji ihtiyacı içinde petrolün payı % 57’nin üzerinde gerçekleşmiş, petrol tüketiminde de % 2.8’lik artış gözlenmiştir. Enerji tüketimine bağlı CO2 emisyonu 1990 yılındaki seviyesine kıyasla % 57 oranında daha yüksek olup 2001 yılından bu yana kaydedilen en yüksek seviyeye ulaşılmıştır.

Toplam enerji bağımlılığı % 90 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2020 yılına kadar toplam enerji ihtiyacında % 30’luk bir artış olacağı hesaplanmaktadır.

İrlanda, ülkenin petrol ihtiyacının karşılanması bakımından ithalata bağımlıdır. Bir diğer ifade ile net ithalatçı konumundadır. Bununla birlikte, AB ilgili mevzuatına paralel olarak, geçtiğimiz 10 yıllık sürede, petrole bağlı enerji kullanımında önemli oranda azalma kaydedilmiştir.

Doğal Gaz

İrlanda’nın açık deniz alanlarından gelen doğalgaz, ülkenin ihtiyacını karşılamakta önemli bir katkı sağlamaktadır. Kıta sahanlığının açıklarında bulunan doğal gaz ve petrol yataklarının keşfedilmesi 1960’lı yıllara denk gelmektedir. Ticari olarak kullanılabilir nitelikteki bir doğalgaz yatağı, 1978 yılında işletilmeye başlanmıştır.

İrlanda’nın doğal gaza olan ihtiyacı, tüketimin artışıyla birlikte (özellikle elektrik santrallerinde kullanımla bağlantılı olarak) giderek artmaktadır. Meskenlerde doğal gaz kullanım oranı, altyapının gelişmesiyle birlikte giderek artmakta ise de sıvı yakıt ve elektrikle ısınma oranı hala yüksektir.

27

3.8. Doğal Kaynaklar ve Madencilik

İrlanda zengin mineral yataklarına sahip bulunmamaktadır. Bununla birlikte, dünyanın en büyük çinko/kurşun yatakları arasında yer alan bir rezerv, Meath bölgesinde yer alan Navan yakınlarında yer almaktadır. 1970’lerde keşfedilen bu yataklar madencilikte bir sıçrama yaratmıştır. Ülkenin diğer madenleri arasında, bakır, alçıtaşı, kireçtaşı, dolomit, ayrıca az miktarda gümüş, sülfür ve barit bulunmaktadır.

Düşük kaliteli kömür yatakları bulunmakta ise de ülkede daha çok turba bulunmakta ve yakıt olarak da kullanılmaktadır. Turbanın kaynağını çürümüş bitkiler teşkil etmektedir. Çürümüş bitkilerden oluşan tabakanın kalınlığı birkaç santimetre ile 15 metre arasında değişmekte olup, İrlanda topraklarının yaklaşık 1/10’unu oluşturmaktadır.

3.9. Para ve Sermaye Piyasaları

İrlanda Borsası, İrlanda finansal altyapısının anahtar unsurudur. Kökleri 1793 yılına kadar uzanmaktadır. Bir diğer ifade ile borsa 200 yıldan uzun bir süredir faaliyet göstermektedir. İrlanda Borsası iki bölümden oluşmaktadır: Resmi Liste ve IEX (Irish Enterprise Exchange). Resmi listede yer almak isteyen firmalar; listelenecek hisselerin en az 1,000,000 € değerinde olması, hisselerin % 25’inin halka arz edilmiş olması ve listelenme öncesinde en az 3 yıldır faaliyette bulunuyor olması şartlarını sağlaması gerekmektedir. IEX, İrlanda borsasının, küçük ve orta ölçekli firmalar için özel olarak oluşturulmuş ayrı bir piyasasıdır.

Yabancı milletlere mensup olan kişilerin İrlanda Borsası’nda işlem gören hisseleri almasını engelleyen bir kural bulunmamaktadır.

Şirketlerin hisse senedi ve tahvilleri, devlet tahvili, yatırım fonları, varlığa dayalı menkul kıymetler, teminat altına alınmış emtia senetleri, vb. ile ilgili işlemler yapılmaktadır.

3.10. Ekonomik Kriz ve Alınan Tedbirler

ABD kaynaklı olarak başlayan ve AB ekonomisini etkileyen global ekonomik ve finansal krizin etkisinin İrlanda’da derin olarak hissedilmeye başlaması ile birlikte İrlanda Hükümeti finansal sistemde istikrarı sağlamak ve sürdürmek amacıyla altı adet kredi ve finansal kuruluşuna banka kurtarma operasyonları kapsamında finansal destek sağlayarak, bahsekonu finansal ve kredi kuruluşlarının pasifleri 30 Eylül 2008- 29 Eylül 2010 yılları arasındaki dönemde devlet garantisi kapsamına alınmış ve ekonomik her birimde güven yaratılmaya çalışılmıştır.

İrlanda’nın önemli iki ihraç pazarından olan ABD, İngiltere ve Avro Bölgesinde meydana gelen global ekonomik ve finansal kriz, İrlanda ekonomisini çok derin bir şekilde etkilemiş ve İrlanda Hükümeti ülkede faaliyette bulunan yabancı sermayeli firmaların ve diğer reel sektör firmaların ekonomi üzerindeki güvenini tesis etmek üzere diğer AB ülkelerine göre daha hızlı davranarak devlet yardımları desteklerini açıklayarak yürürlüğe koymuştur.

28

2008 yılının son iki döneminde, bütçede yaşanan zorluklar ve büyüme oranında negatif büyümenin gerçekleşmesi ve ekonominin durma noktasına gelmesi karşısında, İrlanda’nın uluslararası rekabetini korumaya yönelik olarak Hükümet ekonomik performansını arttırıcı birtakım önlemler almıştır. Sözkonusu önlemler 20 Kasım 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Diğer taraftan, ekonomik ve finansal krizin ekonomideki etkisini hafifletmek üzere, 2008 yılı Ekim ayında alınan Bütçe Kontrol Tedbirlerinde öngörülen 2009 yılı bütçe açığı/gayri safi milli hasıla oranının % 12’ yi aşması üzerine 7 Nisan 2009 tarihinde yeni ek bütçe kontrol tedbirleri alınmıştır

2008 yılı ikinci yarısında başlayan ve giderek derinleşen ekonomik krizden en fazla etkilenen ihracata yönelik faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli firmalara yardımcı olmak üzere Avrupa Yatırım Bankasından 300 milyon € kredi desteği sağlanmış ayrıca, 2009 yılı Nisan ayında alınan ilave ekonomik istikrar tedbirleri çerçevesinde kurulan İşletmeler İstikrar Fonu olarak adlandırılan Girişimci Fonu (Enterprise Fund) kapsamında da 2009 yılında 50 milyon € ve 2010 yılında 50 milyon € olmak üzere toplam 100 milyon €’luk kredi küçük ve orta ölçekli firmalara sağlanmaktadır.

Özellikle, ihracata yönelik olarak faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli yerli firmalarla, ihracata yönelik üretim gerçekleştiren firmalara girdi temin eden küçük ve orta ölçekli yerli firmalara mevcut ekonomik koşullarda destek sağlamak üzere Girişimcilik, Ticaret ve İstihdam Bakanlığı (Department of Enterprise, Trade and Employment) bünyesinde “İşletme İstikrar Fonu (Enterprise Stabilisation Fund) ” kurulmuştur.

Sözkonusu Fonun 2009 ve 2010 yıllarında kullanılmak üzere toplam 100 Milyon Avro’luk bütçesi vardı. Sözkonusu miktarın 50 Milyon Avro’su 2009 yılında, geri kalan 50 Milyon Avro’su ise 2010 yılında kullanılmıştır. Sözkonusu fonun dağıtımı Girişimcilik, Ticaret ve İstihdam Bakanlığı’na bağlı Enterprise Ireland tarafından yapılmaktadır.

Diğer taraftan, 2009 yılı 3. çeyreğinde İrlanda Hükümeti İstihdam Teşvik Proğramını (Employment Subsidy Scheme-ESS) yürürlüğe koyarak, ekonomik krizden etkilenen ve mal ve hizmet üretiminde firmasından istihdam azaltan ve haftada ortalama 21 saat ve üzeri çalışan 10 dan fazla çalışana sahip ihracata yönelik faaliyette bulunan firmalara, tüm imalat sanayi firmalarına, uluslararası hizmetler sektörü ile perakende ticaret, inşaat, finansal hizmetler, distribütör, medya ve eğlence sektörü ile profesyonel meslek hizmetlerini yürüten tüm firmalara istihdam teşviği verilmektedir.

2009 yılı Ekim ayında toksik mevduatlara sahip bankacılık sistemini ve ekonomik iyileşmeyi desteklemek üzere Ulusal Hazine Yönetim Kuruluşuna bağlı Ulusal Mevduat Yönetim Ajansı (National Asset Management Agency-NAMA) kurularak, bankaların toksik ve batık kredilerinin NAMA’ya aktarılması ve bu sistem vasıtasıyla bankaların ekonomiye (kurum ve kişilere) normal kredi akışının tekrar sağlanması beklenmektedir.

29

3.11- İrlanda Ekonomisinde 2012 Yılında Gerçekleşen Gelişmeler:

Avrupa Birliği’ne üye ülke Maliye Bakanlarının 28 Kasım 2010 tarihinde gerçekleştirdiği acil toplantı sonucunda İrlanda Hükümetine verilecek 85 milyar € değerindeki mali yardım paketinin onaylandığı bildirilmiştir.

İrlanda Hükümetine Avrupa Birliği (AB/Uluslararası Para Fonu (IMF-Extended Fund Facility) Ortak Fonu’ndan verilecek mali yardıma ilave olarak İngiltere, İsveç ve Danimarka’dan da ikili kredi anlaşmaları kapsamında kredi verileceği ve sağlanan toplam mali yardıma uygulanacak faiz oranının piyasa koşullarına ve borç alınan yardımın zamanına göre değişebileceği ve ortalama faiz oranının %5.83 olduğu bildirilmiştir.

AB/IMF Ortak Fonundan verilecek 85 milyar Avro’luk borç miktarının 22.5 milyar Avro’sunun AB Mali İstikrar Mekanizmasından (European Financial Stability Mechanism-EFSM ), 22.5 milyar Avro’sunun Avrupa Mali İstikrar Fonu’ndan (European Financial Stability Fund - EFSF) ve 22.5 milyar Avro’sunun da IMF’den karşılanacaktır. Buna ilaveten, sözkonusu 85 milyar Avro değerindeki mali yardımın 17.5 milyar Avro’sunun İrlanda Ulusal Emeklilik Rezerv Fonundan ve diğer yerli nakit kaynaklarından karşılanacaktır.

Diğer taraftan, mali yardım programının birinci kısmını İrlanda bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılması, ikinci kısmını ise ekonomide gerçekleştirilecek bir seri mali ve yapısal reformların oluşturduğu ifade edilmiştir.

Buna ilaveten, bütçe açığının GSYİH’nın % 3’üne indirilmesi hedefinin karşılanması amacıyla, İrlanda ekonomisinde 2011 ve 2012 yıllarında gerçekleştirilecek temkinli büyüme oranları dikkate alınarak sözkonusu hedefin 2015 yılına kadar gerçekleştirilmesi garanti altına alınmıştır.

2011 yılında yayımlanan OECD İrlanda Raporuna göre:

OECD İrlanda’nın mali borçlarını ödeyebilmesi için bazı tavsiyelerde bulunmuştur.

-İrlanda bütçe açığını 2015 yılına kadar G.S.Y.İ.H.’nın % 3’ün de altına

indirmelidir.

AB/IMF Mali Yardım Programını uygulamasını şiddetle tavsiye etmektedir.

Büyümenin elverdiği ölçüde, bütçe açığını Programın gerekli kıldığından daha hızlı ölçüde küçültmeyi ve böylece mali piyasalarda daha kolay borç bulunabileceğini ifade etmektedir.

Öte yandan, OECD İrlanda Hükümetinin bütçe konsolidasyon çabasını harcamaları kısma yönünde kullanmasını önermektedir. Bu da, vergi tabanının genişletilmesi ile mümkün olabilecektir.

30

OECD, yeni bir maliye politikasının uygulanabileceğini ifade etmektedir. Bu mali çerçevenin bir parçası olarak çok yıllı bir bütçenin oluşturulabileceğini de önermektedir.

İrlanda, 2011 yılında bütçe açığını G.S.Y.İ.H.’nın % 10’u olarak gerçekleştirerek AB/IMF/AMB tarafından verilen % 10.6’lık hedefin altına inmeyi başarmıştır.

Dolayısıyla, İrlanda AB/IMF Programının yükümlülüklerini 2011 yılında başarı ile yerine getirmiştir. 2007 yılından beri ilk kez 2011 yılında İrlanda % 0.7 oranında büyümüştür.

21 Temmmuz 2011 tarihinde düzenlenen Zirvede, mevcut borçlarının konsolidasyonuna gidilmiş, faiz oranları düşürülmüş, vadeler uzatılmıştır. Bu ise, borcun yönetimini kolaylaştırmış ve ayrıca AB’nin İrlanda’nın uyguladığı % 12.5 oranındaki düşük Kurumlar Vergisi oranını yükseltmesi tehditini de ortadan kaldırmıştır.

İrlanda’nın bankacılık sistemini yeniden yapılandırmasında hükümetin gayretleri sayesinde 2011 yılında başarı sağlanmıştır.

İrlanda ekonomisinde yaşanan zorluklar karşısında koalisyon ortağı Yeşiller Partisi, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik krizden Hükümeti sorumlu tutarak koalisyon ortaklığından ayrılmış ve 2011 yılı Bütçesinin Parlamento tarafından onaylanmasını müteakip erken seçimin yapılması konusu gündeme gelmiştir. İrlanda'da 25 Şubat 2011 tarihinde gerçekleştirilen genel seçim sonucunda sandıktan birinci parti olarak çıkan Fine Gael partisinin lideri Enda Kenny, 166 sandalyeli İrlanda Parlamentosunda (Dail) yapılan oylamada 27’ye karşı 117 oy alarak Başbakan "Taoiseach" (İrlandaca Hükümet Başkanı anlamına gelmektedir) seçilmiştir. Ayrıca, İrlanda Parlamentosu (Dail), Fine Gael partisinden Sean Barrett'ı Meclis Başkanı seçmiştir.

Cumhurbaşkanı Mary McAleese'nin hükümet kurma yetkisini Başbakan Enda Kenny’ye resmen vermesi ile Fine Gael ve İşçi Partisi tarafından 9 Mart 2011 tarihinde koalisyon hükümeti kurulmuştur. Yeni Hükümetin 2011 yılında uygulanmak üzere aldığı Bütçe Kontrol Tedbirlerinden bazıları aşağıda yer almaktadır.

- Asgari ücret 2011 yılı Temmuz ayından itibaren 8.65 €/saat olarak belirlenmiştir.

- Gelir vergisi siteminde köklü değişiklikler yapılarak vergi tabana yayılmış ve vergi bantları genişletilmiştir. Böylece, vergi ödemesi sağlanmış ve hem çalışan hem de işveren tarafından ödenen PRSI (Pay Related Social Insurance) kesintisinde değişiklik yapılarak % 20 ve % 41 oranlarındaki standart vergi oranlarına genel sosyal harçlar ilave edilmiştir.

- Sosyal güvenlik (işsizlik parası) ödemelerinde % 4 oranında ve çocuk parası ödemelerinde ise kesinti yapılmıştır.

- Kamu çalışanlarının maaşlarında kesintiye gidilerek, ilk defa işe alınacakların başlangıç maaşlarında % 10 daha düşük ücret ödemesi yapılmış ve kamuda kullanılan devlet araçlarının kullanımında kısıntıya gidilmiştir.

31

- Eski ya da yeni konut alımında (1 milyon € değerindeki işlemlerde) % 1 oranında, 1 milyon € değerinin üzerindeki konut alım işlemlerinde ise % 2 oranında damga vergisi alınmıştır.

- Üniversite öğretim harçları artırılarak, öğrenci başına 2000 € öğretim harcı alınmıştır.

- Sağlık sektöründe yapılan doktor ve ilaç ödemelerinde kesintiye gidilerek sağlık bütçesinde toplam 700 milyon € tasarruf sağlanmış ve sosyal güvenlik sisteminde yapılan kesintilerle 873 milyon € tasarruf edilmiştir.

- Yeni faaliyete giren firmaların 3 yıl Kurumlar Vergisinden muaf olması avantajı getirtilmiştir.

İrlanda’nın küçük ve açık bir ekonomi olması nedeniyle, 2011 yılında ülkenin % 1.4 oranında büyümesinde dış talebin etkisi büyüktür. 2011 yılında İrlanda’nın toplam genel ihracatı 91.2 milyar € ve ithalatı ise 48.3 milyar € olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, ülkenin 2011’deki ihracat fazlası 42.9 milyar €’dur. İrlanda’nın ihracatının artmasında, ülkenin son yıllardaki rekabetçiliğinin artması ve yerli gıda sanayi ile turizmin başlıca ihraç kalemleri arasında yer alması önemli bir rol oynamaktadır.

Öte yandan, ekonomiyi baskı altında tutan esas sebep iç talebin düşük olmasıdır. Kişi başına harcanabilir gelir, artan vergiler, artan enerji fiyatları ve düşük sosyal ödemeler nedeniyle giderek azalmaktadır. Avro bölgesindeki belirsizlik ve ekonomideki belirsizlik iç talebi düşük tutmaktadır. Bu durum ise ülkedeki enflasyonun yükselmesini engellemektedir. 2009 yılında % -1.7 olan enflasyon, 2010 yılında % -1.6 ve son olarak 2011 yılında ise % 1.1 olarak gerçekleşmiştir.

Diğer taraftan, emek piyasasına baktığımızda ise, halen ekonomideki en büyük sıkıntının işsizlik olduğunu görüyoruz. Ekonomideki ihracata dayalı büyüme henüz tam olarak emek piyasasına yansımamış durumdadır.

9 Mart 2011 tarihinde iktidara gelen İrlanda Başbakanı Enda KENNY önderliğindeki hükümetin gerçekleştirdiği hususlar ve 2012 yılında yapmayı planladığı hususlar aşağıda özetlenmiştir.

2011 yılında alınan önlemler:

- İrlanda’ya yönelik olarak sağlanan AB/IMF Mali Yardım Programı yeniden görüşülerek faiz oranları düşürülmüş ve yaklaşık 9 milyar € kazanç elde edilmiştir.

- Hükümet 2011 yılında bankacılık sistemini yeniden yapılandırarak, İrlanda bankacılık sistemini iki ana banka etrafında kurgulamıştır. Bunlar, The Bank of Ireland ile AIB’dir. Bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılması ile yerli KOBİ’lere 3 milyar € kredi verilebilmiştir.

- Hükümet 10 Mayıs 2011 tarihinde “İş Eylem Programını (Jobs Initiative)” başlatarak, ekonomide turizm, ulaştırma, enerji ve eğitim gibi sektörlerde istihdam yaratmayı amaçlamıştır. Bu program, yeni kurulan firmalara ve tüm iş yerlerine destekleyici mahiyette bir çevre yaratmayı amaçlayan önlemlerden oluşmaktadır.

32

- Ticaret Heyetleri düzenlenmiş ve Karma Ekonomik Komisyonu Toplantıları yapılmıştır. Bunlardan 2011 yılı Kasım ayında Rusya ile yapılan Karma Ekonomik Komisyonu Toplantısı başarılı olmuştur. 2012 yılında ise, Çin Halk Cumhuriyeti, Güney Kore, Suudi Arabistan ile yüksek düzeyli toplantıların yapılması kararlaştırılmıştır.

- Yerli firmaların ihracat yapabilmeleri için 2011 yılının Eylül ayında İhracat Ticaret Konseyi (Export Trade Council) kurulmuştur. Bu Konsey, hükümetin ticaret, turizm ve yatırım alanlarındaki ana koordinasyonunu sağlayan mekanizmadır. Bu mekanizma ile esas itibariyle, ABD, İngiltere ve diğer AB ülkeleri gibi İrlanda’nın geleneksel pazarları ile BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti) ülkelerine Ticaret Heyetleri götürülecek ve Karma Ekonomik Komisyonu (Joint Economic Comission) toplantıları düzenlenecektir.

2011 yılında % 1.4 oranında artan reel GSYİH, 2012 yılında % 0.9 olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılının ikinci yarısında ise İrlanda’nın ticaret ortaklarındaki dış talep azalmasına bağlı olarak büyümede bir yavaşlama kaydedilmiştir.

2012 yılında İrlanda’nın ihracatı 92 milyar €, ithalatı ise 49 milyar € olarak gerçekleşmiş olup, ülke 2012 yılında da dış ticaretinde 43 milyar € fazla vermiştir.

Dış ticaretteki bu fazlalık, ülkede halen devam etmekte olan ekonomik krizin ve alınan katı mali tedbirler nedeniyle azalan iç talebin etkisini telafi etmiştir.

2012 yılının en dikkat çekici tarafı ise mal ticaretindeki düşüşe rağmen hizmetler ticaretinde yaşanan artıştır.

Ülkede halen en büyük sıkıntı işsizlik olup, 2011 yılında %14.6 iken bu oran 2012 yılında %14.7’ye yükselmiştir.

İrlanda Hükümeti tarafından özel önem atfedilen bu konuya ilişkin olarak “2012 Jobs Action Plan” (2012 İş Eylem Planı) ise 2012 yılının Ocak ayında açıklanmıştır. İşsizliği azaltmak ve yeni iş imkanları sağlamak amacıyla tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bağlı kurumları işbirliği halinde çalışarak “2012 İş Eylem Planı” (Action Plan for Jobs 2012) nı 2012 yılı Şubat ayında yürürlüğe koymuşlardır. Bu Plan uyarınca, kamu kurum ve kuruluşları bir arada çalışarak yeni firmaların kurulmaları, yurtdışına ihracat yapabilmeleri ve yeni iş imkanları yaratabilmeleri için çalışacaklardır.

“2012 İş Eylem Planı”na göre İrlanda’da 2008 yılında yaşanan ekonomik krizin ardından 300,000 kişiden fazla işsiz kalmıştır. Bu Programın ana hedefi 2016 yılına kadar ülkede 100,000, 2020 yılına kadar ise 2 milyon kişiye iş yaratmaktır.

Tüm Bakanlıklar ile 36 kamu kurum ve kuruluşun işbirliği halinde çalışmasını gerektiren bahsekonu Program 270 önlemden oluşmaktadır.

33

Program 7 ana konuyu kapsamaktadır.

1) Rekabet edilebilirliği sağlamak (Yenilik, Maliyet, Yetenek, Altyapı),2) Yerli yeni firmaların kurulmasına destek olmak,3) Yerli firmaların büyümesini desteklemek,4) Yerli firmaları yatırıma teşvik etmek,5) Yabancı sermaye yatırımının geliştirilmesi,6) Toplumda işsizliğin azaltılmasına yönelik önlemlerin alınması,7) Aşağıdaki sektörlere önem öncelik verilmesi;

İmalat sanayi İlaç, Bio-ilaç, Sağlık v.b. Yeşil Ekonomi Gıda Yazılım Cloud Computing Digital Oyun Turizm Uluslararası Finansal Hizmetler Eğitim Müteahhitlik Perakende Sanat, Kültür v.b.

2012 yılında İrlanda Hükümetinin yayımladığı 2013 Yılı Programına göre; “2012 İş Eylem Planı” tarafından öngörülen 270 önlemin %92’si başarılı bir şekilde uygulanmıştır.

Hükümet, İrlanda’nın bankalarının borcu konusunda AB/Avrupa Merkez Bankası/IMF ile teknik müzakereleri halen sürdürmektedir. İrlanda, borcun faiz oranını azaltmanın ve geri ödeme sürelerini uzatmanın uzun dönemde borcun maliyetini düşüreceğine inanmaktadır.Kısa dönemde ise, bu durum devletin mali durumu üzerinde olumlu bir etki yapacak ve 2013 yılı sonunda ise İrlanda mali piyasalara dönerek tekrar borç alabilecektir.

09-18 Temmuz 2013 tarihleri arasında İrlanda AB/IMF Programının 11. gözden geçirilmesini başarıyla tamamlamıştır.

2012 yılının Aralık ayında İrlanda Maliye Bakanı Sayın Michael NOONAN tarafından yapılan 2013 Yılı Mali Bütçe açıklamasında; yeni yıla ilişkin Bütçenin özellikle 1970'lerin sonunda kaldırılan ve son yıllarda yeniden konulması tartışılan "Gayrimenkul Vergisi" ile "Emekli Aylığı" alanlarında olduğu, bu Bütçenin esas amacının İrlanda'nın biriken borcunu azaltmak, ekonomide büyümeyi sağlamak ve yeni iş yaratmak özellikle KOBİ'lere destek vermek ve adil bir şekilde vergi artışlarını toplumun tüm kesimlerine yaymak olduğu ifade edilmiştir.2013 Yılı Bütçesi, 2008 yılında ülkenin ekonomik krize girmesinden sonraki altıncı kriz bütçesi olup, şartları en ağır olanıdır.Bu Bütçede özetle; motorlu  araç vergileri, alkollü içkiler,tütünde dolaylı vergiler yükseltilmiş, gayrimenkul vergisi konulmuş, ailelere yapılan çocuk yardımları ve diğer yardımlar da azaltılmıştır. 

34

İrlanda Maliye Bakanlığı tarafından yapılan tahmine gore; İrlanda ekonomisinin 2013 yılında %1,3 oranında büyümesi öngörülmektedir. 2014 yılında da bu büyümenin % 2.4 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Öte yandan, 2013 yılı için genel bütçe açığının %7,5 civarında olması beklenmektedir.Diğer taraftan, KOBİ'lere nakit akışını sağlamak, idari yükü azaltmak, şirketlerin büyümesini ve yeni pazarlara açılmasını sağlamak için yeni önlemler alınmıştır.Ayrıca, yeni kurulacak firmalara yönelik 3 yıllık Kurumlar Vergisi muafiyeti uygulaması da devam ettirilmektedir.  Sonuç olarak, yeni Bütçe halkın daha adil, eşit bir şekilde vergilendirilmesini, işsizliğin azaltılmasını, ihracat gelirlerinin artırılmasını hedef almaktadır. 

AB üyeliğinin 40.yılını kutlayan İrlanda, 01 Ocak 2013 tarihinden itibaren 7.kez AB Konseyi Dönem Başkanlığını üstlenmiş bulunmaktadır.İrlanda'nın bu Dönem Başkanlığındaki esas hedefi Avrupa'da istikrar ile büyümeyi yeniden sağlamak ve işsizliği özellikle de genç nüfustaki işsizliği azaltmaktır. 

İrlanda Dönem Başkanlığında ağırlık verilecek konular özetle; 

-Bankacılık Birliği'nin işlerliğinin sağlanması,

-Genç nüfustaki işsizliğin azaltılması,

-Geleceğin tek pazarının yaratılmasının somut bir adımı olarak Avrupa'nın dijital ekonomisini geliştirmek için veri korunması, sanal güvenlik, e-imza, ve yüksek hızda internete erişim alanlarında mevzuatın çıkartılması, (Halen Avrupa'da internet kullanıcılarının %35'i elektronik ortamda güvenliğin olmaması gerekçesiyle e-ticaret yapmamakta bu ise KOBİ'leri olumsuz etkilemektedir.)

-Avrupa ekonomisinin belkemiğini oluşturan ve Avrupa'da 87 Milyon kişiye iş sağlayan KOBİ'lere banka kredilerine daha kolay erişim, kamu ihalelerinde imkanlar ve AR-GE'ye ayrılan sermayenin arttırılmasının sağlanması gibi önlemlerin alınması,

-Şirketlere yeni iş imkanları yaratılarak büyümenin sağlanması için eski ve yeni pazarlarda ticari işbirliğine gidilmesi, (Örneğin ABD, Japonya,Kanada, Singapur)

-AB'nin Ortak Tarım Politikası alanında çalışmaların sürdürülmesi,

olarak belirlenmiştir.

Son olarak, İrlanda Hükümeti tarafından 07 Şubat 2013 tarihinde yapılan bir açıklamaya göre; 2010 yılında batan Anglo-Irish Bankası ile Irish Nationwide Building Soceity kuruluşlarına ait bonoların (promissory notes) borcu 10 yıllık dönem boyunca yıllık 3.1 Milyar € ödenmesi gerekirken, Avrupa Merkez Bankası ile varılan anlaşma sonucunda düşük faizli (yaklaşık %3) olarak 40 yıla yayılarak ödenmesi hususunda anlaşmaya varılması, ülke açısından 2013 yılı sonundan itibaren serbest piyasalara dönerek borçlanabilmesi için son derece önemli bir gelişme olmuştur.

35

Ayrıca, 2012 yılında İrlanda Hükümeti tarafından ABD, ÇHC, Türkiye, Rusya, Fransa, Brezilya, Kanada, İngiltere, Japonya, Polonya, ve Çek Cumhuriyeti gibi ülkelere toplam 18 tane Bakanlar düzeyinde Ticaret Heyetleri gitmiş olup, bu heyetlerin sonucunda önemli iş bağlantıları yapılmıştır.

Enterprise Ireland adlı kamu kurumu tarafından yapılan açıklamaya göre; 2013 yılında İrlanda Hükümeti tarafından özellikle Asya, Latin Amerika ve Ortadoğu ülkelerine yönelik Ticaret Heyetleri düzenlenecektir.  4. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER

4.1. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları

Yıllar İtibariyle Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları (Milyon €)

2009 2010 2011 2012İrlanda’nın Yurtdışına Yatırımı

205,008 254,538 242,494 288,027

İrlanda’ya Yapılan Yatırım 173,610 213,722 194,508 256,410Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

İrlanda’nın yabancı sermaye bakımından çekici bir merkez haline gelmesinde, İrlanda Hükümetlerinin uyguladığı tutarlı, başarılı ve iş çevrelerinin ihtiyaçlarına olumlu yaklaşan politikaların büyük katkısı vardır. Sonuç olarak, İrlanda, bankacılık, ticaret finansmanı, etkin ulaştırma imkanları ve gelişmiş bir telekomünikasyon sistemi gibi konularda dünya çapında hizmet sunma kapasitesine sahip, iyi gelişmiş bir altyapıya sahip olmuştur. Ayrıca, denizaşırı firmaların ihtiyaçlarını karşılamak konusunda bankacılık ve finansal hizmetler itibariyle ciddi bir deneyim kazanmıştır.

İrlanda’da ilaç, bio-ilaç, e-ticaret, yazılım ve dijital oyun sektörüne ilişkin yatırımlar bulunmaktadır.

2012 yılı itibariyle İrlanda’da yatırım yapan yabancı firmaların sayısı yaklaşık 1070 olup, bunlardan 500 tanesi ABD firması ve diğerleri ise ağırlıklı olarak İngiliz, Alman, Fransız, Hollanda, İsviçre, Japon, Kanada ve İsveç ile Belçika firmalarıdır.

İrlanda’da yaklaşık 1070 yabancı sermayeli firma faaliyette bulunmakta olup, bunların arasında dünyaca ünlü firmalar (Apple, Northern Trust, EA Games, SAP, Mylan, Cisco, Arvato, Allerpan, Twitter, İntel, IBM, Coca-Cola, Pfizer, Paypal, Amazon, Facebook, Google, GlaxoSmithKline, Kellog’s,n Microsoft, Novartis, Roche, Siemens, Solaris Mobile Vodaphone, Wyeth, HSBC, Fujitsu, Abbott, Dell, Eli Lily, Mastercard, Fidelity, Hedgeserve, VHware, Prometric, Harmac, Analog Devices, Gilt Groupe v.b.) yer almaktadır.

2012 yılında İrlanda’daki büyük yabancı sermayeli firmalar yeni iş sahaları yaratmada son derece başarılı olmuşlardır. 2012 yılında çok uluslu şirketler tarafından çok farklı iş sektörlerinde 12,722’nin üzerinde yeni iş sahası yaratılmıştır.

36

- 2012 yılının en önemli özelliği ise ülkeye çok çeşitli alanlarda gelen yeşil alan yatırımlarıdır. Bu firmalara örnek olarak Clearstream, Hubspot, Dropbox, Nextag, Aspen ve Nuance verilebilir.

- 2012 yılında 66 tanesi İrlanda’ya ilk kez olmak üzere toplam 145 bireysel yatırım yapılmıştır.

İrlanda’nın Yatırımı Geliştirme Kurumu (Investment Development Agency (IDA)) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, yabancı sermaye yatırımları tarafından İrlanda’da, yaratılan yeni iş sahalarının büyük kısmında software yazılımı, mühendislik, kalite kontrol ve AR-GE uzmanları, finans ve yatırım analistleri v.b. mesleklere gereksinim olduğu görülmektedir. İrlanda’yı yatırım alanı olarak seçen firmaların arasında dünyadaki en büyük 10 ilaç firmasının 9’u, 10 ABD’li IT firmasından 8’i, dünyada önde gelen 25 tıbbi araç ve gereç üreticilerinden 17’si, dünyanın önde gelen mali hizmetler firmalarının yaklaşık % 50’si, dünyadaki ilk 10 “Born on the Internet” firması ve dünyadaki 5 önde gelen oyun firmasından 3’ü faaliyet göstermektedir.

Diğer taraftan, İrlanda’yı yatırım alanı seçen dünyaca ünlü firmalar yaşanan global sıkıntılara rağmen, 2012 yılında İrlanda’da AR-GE yatırımlarını artırmış ve ayrıca var olan yatırımlarında genişleme ile çeşitliliğe yönelmişlerdir.

Yatırım Teşvikleri

IDA Ireland, belirli koşulların sağlanması kaydıyla, İrlanda’da yatırım yapmak isteyen veya yatırımlarını genişletmek isteyen firmalara gerek nakdi, gerekse gayri nakdi destek vermektedir.

Uygun projeler için verilen yardımları,

- personel yardımı- Ar-ge yardımı- eğitim yardımı- sermaye yardımı

çeklinde sınıflandırmak mümkündür.

Teşvik başvurusunun değerlendirilmesinden sonra bir müzakere süreci başlamaktadır. Teşvik verilirken sektörler dikkatli ve planlı bir şekilde seçilmekte, İrlanda içerisinde seçilen mahal, yaratılacak muhtemel istihdam düzeyi, ilgilenilen sektörün uzun vadeli istikrarı ve öngörülen projenin İrlanda’nın uzun vadeli sanayi ve istihdam politikalarına uygunluğu önemli olmaktadır.

Hedeflenen sektörler arasında;

ilaç, bio-ilaç ve sağlık,

e-ticaret,

bilişim teknolojisi,

yazılım,

37

danışmanlık hizmetleri (mali hizmetler, müşteri hizmetleri ve ortak hizmetler dahil)

sektörleri ön plana çıkmaktadır.

Finansal Destekler

Genellikle ilgili kamu kurumları tarafından hibe şeklinde verilmektedir. Yaratılacak istihdam sayısı, kalitesi ve mekanı, verilecek teşviğin belirlenmesinde en önemli faktörler arasında yer almaktadır. Hibenin miktarı, yatırımın mahalline ve hem İrlanda, hem de AB düzenlemelerinin sınırlamalarına bağlı olarak değişmektedir. Verilebilecek en yüksek hibeler, sınırlarda, ülkenin orta bölgelerinde ve batı bölgelerinde kurulacak firmalara verilirken, en düşük miktarlar ise Dublin bölgesi için verilmektedir. Diğer bir belirleyici unsur da İrlanda’da gerçekleştirilecek faaliyet ile istihdam edilecek personelin nitelikleridir. IDA Ireland hem imalat, hem de ticaretle ilgilenen firmalara destek vermektedir.

Sermaye desteği arazi, bina, fabrika ve ekipman alımı harcamalarına katkıda bulunmak üzere verilmektedir.

Harcamaların belli olmasını müteakip, verilecek teşvik miktarı müzakere edilmektedir. Harcamanın belli bir oranı üzerinden verilen teşviklerin tavanı, AB’nin konuyla ilgili düzenlemeleriyle belirlenmekte ve kısmen yatırımın yerine bağlı olarak değişmektedir.

Vergi Teşvikleri

Uzun yıllar boyunca İrlanda, vergisel uygulamaları, yerli ve uluslararası işletmelerin kurulması ve gelişmesini kolaylaştırıcı bir unsur olarak kullanmıştır. Mevcut vergi rejiminde uygulanan temel ilke, vergilendirilebilen geliri azaltan teşvik uygulamalarından ziyade, tek ve düşük bir vergi düzeyi tahsil edilmesi olarak gözlenmektedir.

İrlanda toplam vergi yükü en düşük olan AB üyesi ülkeler arasındadır. AB Komisyonu ile yürütülen görüşmeler sonrasında İrlanda, ticari gelirler üzerinden alınacak kurumlar vergisinin % 12.5 düzeyinde olmasını kararlaştırmıştır.

Bu itibarla, İrlanda’da tüm sektörlerde, yerleşik bir firmanın Kurumlar Vergisi ticari faaliyetleri sonucunda kazandığı gelirden (aktif gelir) standart % 12.5 Kurumlar Vergisi tahsil etmektedir. % 12.5 düzeyindeki Kurumlar Vergisinden faydalanabilmek için İrlanda’da belirli bir faaliyetin ve mevcudiyetin sürdürülmesi, bir diğer ifade ile İrlanda’da yerleşik olunması zorunludur. En azından bir bölümünün, İrlanda’daki faaliyetlerle bağlantılı olması kaydıyla, İrlanda dışındaki bir şubenin yaptığı ticari işlemlerden elde ettiği gelir de aktif gelir olarak değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, pasif yatırım gelirlerinin (faiz, telif hakları, kar payları, emlak kiraları, vb.) vergi oranı % 25 düzeyinde bulunmaktadır. Benzer şekilde, firmanın ticari faaliyetlerinin tamamıyla İrlanda dışarısında gerçekleştirildiği durumlarda (arazi anlaşmaları, maden ve petrol çıkartma operasyonları, vb.) elde edilen gelir de pasif gelir olarak addedilmekte ve ödenen vergi oranı % 25 olmaktadır. İrlanda, kar payları ve faiz gelirleri üzerinden % 20

38

oranından vergi tahsil etmektedir. Sermaye kazancı vergisi % 20 olarak tahsil edilmektedir. Ancak, Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması’nın bulunduğu durumlarda veya AB üyesi ülkelerdeki şubenin kazancından vergi tahsil edilmiş olması durumunda, bu ödemelerin İrlanda vergi yükü açısından kredilendirilmesi yoluna gidilmektedir

Shannon havaalanı bölgesinde yürütülen sınai üretim faaliyetleri ile bir dizi hizmet operasyonuna tanınan % 10’luk Kurumlar Vergisi istisnasının 31 Aralık 2010 tarihinde sona erdirilmesi yönünde AB Komisyonu ile mutabık kalınmıştı. Bu vergi oranı, 31 Temmuz 1998 tarihinden önce destek kapsamına alınması kararlaştırılmış sınai üretim/uluslararası hizmetler operasyonları ile 23 Temmuz 1998 tarihinde veya bu tarihten önce başlamış olan imalat/uluslararası hizmetler operasyonlarına tatbik edilmekteydi.

İrlanda’da yerleşik bir firma, tüm ülkelerde elde ettiği gelir bakımından Kurumlar Vergisine tabi tutulmaktadır. İrlanda’da yerleşik olmayan bir firma ise, İrlanda’daki şubesinin yürüttüğü faaliyetler sonucu elde edilen gelir itibariyle kurumlar vergisine tabi tutulmaktadır. Şubenin İrlanda dışındaki ana firmaya aktardığı şube karları üzerinden vergi alınmamaktadır.

Şirket gelirlerinin veya kar paylarının İrlanda dışına aktarılmasında miktar olarak veya kullanılacak döviz cinsi itibariyle herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır. Benzer şekilde ülkeye getirilecek sermaye bakımından da bir sınırlama mevcut değildir. İrlanda’da yerleşik olan veya olmayan kişiler, istedikleri döviz cinsinden banka hesabı açtırabilme imkanına sahiptirler. Aynı şekilde İrlanda firmaları da dünyanın istedikleri ülkesinde banka hesabı açtırma hakkına ve imkanına sahip bulunmaktadırlar. Ancak, doğal olarak, İrlanda’ya yatırım yapacak olan firmalar, kendi ülkelerindeki ilgili mevzuat hükümlerine uygun davranmakla yükümlüdürler.

Ar-Ge Desteği

Yeni kurulacak firmalara sermaye desteği ve personel desteği vermenin yanısıra, Ar-Ge ve eğitim çalışmaları konularında da destek sağlamaktadır.

İrlanda’da yürütülen Ar-Ge faaliyetleri bakımından aşağıdaki teşvikler verilmektedir:

- İrlanda’da yerleşik firma tarafından alınmış olan patentten elde edilen patent gelirine kurumlar vergisi muafiyeti tanınmaktadır.

- Mevcut Ar-Ge harcamalarında yapılan arttırımlara vergi kredisi uygulanmaktadır. Avrupa Ekonomik alanı çerisinde Ar-Ge faaliyetleri yürüten firmaların temel yıl itibariyle Ar-Ge harcamaları üzerinden arttırım yapan firmalara % 20 oranında vergi kredisi sağlanmaktadır.

- Fikri mülkiyet haklarının transferinde damga vergisi muafiyeti sağlanmaktadır.

1 Ocak 2007 tarihinden itibaren, Ar-Ge çalışmalarına taşeron olarak iştirak eden ve ana firmalarla bağlantısı olmayan firmaların yaptıkları harcamalar bakımından,

39

herhangi bir yıl için krediye hak kazanan Ar-Ge harcamalarının % 10’una kadar bir meblağ için vergi kredisi tanınması imkanı getirilmiştir.

4.2. Dış Ticaret

İrlanda Avrupa Birliği’ne 01 Ocak 1973 yılında üye olmuş olup, bu çerçevede AB’nin Ortak Ticaret Politikasını uygulamaktadır. İthalat ve ihracattaki gümrük işlemlerinin ulusal çapta otomasyonu, 1991 yılının Nisan ayında gerçekleştirilmiş olup, “Otomatik Giriş İşlemleri OGİ (Automated Entry Processing-AEP)” adı altında yürütülmektedir. “Tek İdari Belge (Single Administration Document (SAD))” adı verilen belgenin sisteme girilmesiyle tüm kontrol işlemleri adım adım yapılmaktadır. Otomatik Giriş İşlemleri sayesinde ithalatçılar sözkonusu mallarını ilgili gümrük idaresinden mala ilişkin Gümrük Vergisi, KDV, Tüketim Vergisi v.b. vergileri ödedikten sonra çekebilmektedirler.

Gümrük işlemleri, uygulanacak vergi oranları v.b. detaylı bilgilere İrlanda’nın Gümrük ve Gelirler Kurumu’nun www.revenue.ie websitesinden ulaşmak mümkün bulunmaktadır. Burada her türlü bilgi ve belge detaylı olarak verilmekte ve gümrük kısmı arandığında tüm sorulara yanıt alınabilmektedir.

İrlanda’da gümrük vergileri genellikle advalorem esasına göre tahsil edilmektedir.

Menşe Belgesi

İrlanda ile ülkemiz arasındaki ticarette EUR 1 menşe belgesi kullanılmaktadır.

Dolaşım Belgesi

Serbest dolaşım belgesi olarak ATR formu kullanılmaktadır. Bu belgelere ilişkin detaylı bilgi için www.revenue.ie/en/customs/leaflets/preferential-trade.html#section8 websitesine başvurulabilir.

İthal Lisansları / Miktar Kısıtlamaları

İrlanda’nın ithalatında bazı ürünlerde miktar kısıtlamaları/kotalar ile ithal lisansları uygulanmaktadır. İthal lisansları, ürün grubuna göre ilgili Bakanlıklardan alınabilmektedir. İrlanda’nın ithal kısıtlamalarına ve ithali yasak mallarına dair bilgilere Gümrük ve Gelirlere ait www.revenue.ie/en/customs/prohibitions-restrictions/index.html websitesinden ulaşmak mümkündür. Bu sitede bağlantı kurulacak kurumlar ile adresleri de mevcuttur.

4.2.1. Çok Taraflı Ticaret Anlaşmaları ve Preferanslar

AB’ne 1973 yılından bu yana üye olan İrlanda, üçüncü ülkelerle olan dış ticaretinde, AB’nin “Ortak Ticaret Politikası” uyarınca hareket etmektedir. Bu kapsamda, üçüncü ülkelerle AB arasında akdedilmiş olan tüm tercihli ticaret Anlaşmaları ve düzenlemeleri ile otonom rejimler, İrlanda tarafından da uygulanmaktadır.

40

Bu itibarla, ülkemiz ile AB arasında 1996 yılından bu yana geçerli olan “Gümrük Birliği”nin kuralları, Türkiye-İrlanda arasındaki ikili ticaret bakımından da geçerlidir.

4.3. İrlanda’nın Dış Ticareti

İrlanda’nın başarısında anahtar rol oynayan faktörlerden biri, ekonomik büyümeye katkıda bulunan ihracat olmuştur. Son yıllarda mal ihracatında yaşanan yavaşlamaya mukabil hizmet ihracatında artış kaydedilmiştir. Bunun yanısıra finansal hizmetler, sigortacılık ve genel iş hizmetleri de ön sıralarda yer bulmaktadır.

Yabancı sermayeli firmalar küçük İrlanda piyasasından ziyade yüksek ihracat imkanının çekiciliği nedeniyle İrlanda’ya yatırım gerçekleştirmektedir. Bu durum, İrlanda’nın ihracatının artışında rol oynayan en önemli faktörlerden biri olmuştur.

4.3.1. Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri

İrlanda’nın Yıllar İtibariyle Dış Ticareti (Milyon €)

  2007 2008 2009 2010 2011 2012İHRACATI 88,581 86,394 85,804 89,703 91,228 92,010İTHALATI 62,356 57,585 45,061 45,763 48,315 49,031HACİM 150,937 143,979 130,86

5135,46

6139,54

3 141,041

DENGE 26,225 28,809 40,743 43,940 42,913 42,979Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

Tablonun incelenmesinden görüleceği üzere; İrlanda’nın ihracatı 2010 yılında 89.7 milyar € iken, 2011 yılında artarak 91.2 milyar €’ya ve 2012 yılında ise 92 milyar € seviyesine yükselmiştir. Diğer taraftan, ithalatı ise 2010 yılında 45.7 milyar € iken, 2011 yılında 48.3 milyar €’ya ve 2012 yılında ise 49 milyar €’ya yükselmiştir.

2012 yılında ilkenin dış ticareti 42.9 milyar € fazla vermekte olup, bu ülkenin 2008 yılında girdiği ekonomik krizden çıkarak yeniden %0.9’luk büyüme oranını yakalamasında en önemli unsurlardan biri olmuştur.

4.3.2. İrlanda’nın Başlıca Maddelere Göre İhracatı

İrlanda’nın 2012 Yılı İtibariyle Genel İhracatındaki İlk 20 Ürün (Milyon €)

SIRA

SITC ÜRÜN 2011 2012 Değişim (%)

1 54 Tıbbi malzeme ve ilaç 26,393 24,450 -7.36%2 51 Organik kimyasallar 19,969 20,123 0.77%3 55 Uçucu yağlar, esans

maddeleri, tuvalet ve 5,777 6,241 8.02%

41

temizlik müstahzarları4 89 Muhtelif imalat sanayi

ürünleri 5,127 5,444 6.19%

5 87 Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları 3,380 3,615 6.95%

6 75Büro makineleri, otomatik bilgi işlem makineleri

3,562 3,597 0.99%

7 59 Diğer kimyasal maddeler ve ürünleri 2,965 3,207 8.13%

8 01 Et ve et ürünleri 2,762 2,972 7.61%

9 77Elektrikli makineler, aparatları, aksesuarları ve parçaları

2,873 2,609 -9.19%

10 33 Petrol ve petrol ürünleri 1,251 1,692 35.31%

11 02 Süt ürünleri ve kuş yumurtaları 1,777 1,636 -7.91%

12 09 Çeşitli yenilebilir ürünler ve müstahzarları 1,485 1,431 -3.61%

13 74Genel endüstri makineleri, ekipmanları (nes) ve parçaları

1,338 1,352 1.00%

14 88 Optik cihazlar, saatler, fotografik aparatlar 1,066 1,113 4.42%

15 11 İçkiler 1,086 1,112 2.43%

16 28 Maden cevherleri ve metal hurda 1,096 1,045 -4.62%

17 76 Haberleşme ve ses cihazları 708 963 35.98%

18 99 Tüm diğer mal ve işlemler 535 794 48.35%

19 71 Enerji üreten makina ve ekipman 706 790 11.86%

20 69 Metal eşya 666 611 -8.31%İlk 20 Madde Toplamı 84,524 84,798 0.32%İlk 20 Maddenin Toplam İhracat İçindeki Yeri 92.65% 92.16%

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

İrlanda’nın ihraç ettiği temel ürünler arasında; tıbbi malzeme ve ilaç, organik kimyasallar, uçucu yağlar esans maddeleri, tuvalet ve temizlik müstahzarları, muhtelif imalat sanayi ürünleri, mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları, büro makineleri ve diğer kimyasal maddeler önemli ürünleri oluşturmaktadır.

42

4.3.3. İrlanda’nın Başlıca Maddelere Göre İthalatı

İrlanda’nın 2012 Yılı İtibariyle Genel İthalatındaki İlk 20 Ürün (Milyon €)

SIRA SITC ÜRÜN 2011 2012 Değişi

m (%)

1 33 Petrol ve petrol ürünleri 5,324 5,336 0.21%2 54 Tıbbi malzeme ve ilaç 4,387 4,127 -5.92%

3 75 Büro makineleri, otomatik bilgi işlem makineleri 2,693 2,635 -2.15%

4 79 Diğer ulaşım araçları 2,347 2,491 6.13%5 51 Organik kimyasallar 2,456 2,480 0.97%6 89 Muhtelif imalat sanayi ürünleri 2,310 2,312 0.09%

7 77 Elektrikli makineler, aparatları, aksesuarları ve parçaları 2,102 1,910 -9.13%

8 84 Hazır giyim 1,656 1,637 -1.14%

9 78 Yol taşıtları (hava amortisörlü araçlar dahil) 1,711 1,607 -6.08%

10 34 Doğalgaz ve mamulleri 1,354 1,450 7.09%11 99 Tüm diğer mal ve işlemler 908 1,233 35.81%12 76 Haberleşme ve ses cihazları 1,058 1,193 12.81%

13 55 Uçucu yağlar, esans maddeleri, tuvalet ve temizlik müstahzarları 1,031 1,040 0.93%

14 87 Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları 953 1,008 5.79%

15 05 Sebze ve meyve 959 1,002 4.50%

16 93 Türüne göre sınıflandırılmamış özel işlemler ve emtialar 1,030 974 -5.39%

17 74 Genel endüstri makineleri, ekipmanları (nes) ve parçaları 950 946 -0.46%

18 04 Hububat ve hububat müstahzarları 800 923 15.43%

19 71 Enerji üreten makina ve ekipman 771 858 11.36%

20 64 Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller 788 846 7.37%

İlk 20 Madde Toplamı 35,587 36,009 1.19%İlk 20 Maddenin Toplam İthalat İçindeki Yeri 73.66% 73.44%

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

43

İrlanda’nın ithal ettiği önemli ürünler arasında; petrol ve petrol ürünleri, tıbbi malzeme ve ilaç, büro makineleri, otomatik bilgi işlem makineleri, diğer ulaşım araçları, organik kimyasallar, muhtelif imalat sanayi ürünleri, elektrikli makineler, hazır giyim ve yol taşıtları yer almaktadır.

4.3.4. İrlanda’nın İhracatında Ülke Sıralaması

İrlanda’nın 2012 Yılı İtibariyle İhracatındaki İlk 23 Ülke Sıra Ülke (Milyon €)

1 ABD 18,160

2İngiltere ( Kuzey İrlanda Dahil)

15,240

3 Belçika 13,5484 Almanya 7,5265 İsviçre 5,0706 Fransa 4,4287 Hollanda 3,3478 İspanya 2,7679 İtalya 2,68410 Japonya 2,10111 ÇHC 1,56512 İsveç 80413 Kanada 78114 Avustralya 72415 Meksika 68016 Polonya 67617 Suudi Arabistan 62618 Rusya 60319 Hong Kong 59420 İsrail 55421 Danimarka 51622 Singapur 51323 Türkiye 455

İlk 23 Ülke Toplamı 83,960İlk 23 Ülke Toplamının Genel İhracat İçindeki Yeri 91.25%

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

Türkiye Singapur’un ardından İrlanda’nın 2012 yılı ihracatında 23. sırada yer almaktadır.

4.3.5. İrlanda’nın İthalatında Ülke Sıralaması

44

İrlanda’nın 2012 Yılı İtibariyle İthalatındaki İlk 23 Ülke Sıra Ülke (Milyon €)

1 İngiltere ( Kuzey İrlanda Dahil)

16,442

2 ABD 6,3983 Almanya 3,4144 ÇHC 2,7425 Hollanda 2,3126 Fransa 1,9027 İsviçre 9588 Belçika 955

9Kayda girmeyen AB ülkeleri ithalat toplamı (tahmini)

950

10 Norveç 93811 İtalya 77312 Japonya 72813 Cezayir 71514 Nijerya 67515 İspanya 649

16 AB üyesi olmayan diğer ülkeler 620

17 Brezilya 51618 Danimarka 46019 Hindistan 36520 Polonya 36521 İsveç 36122 Güney Kore 33323 Türkiye 309

İlk 23 Ülke Toplamı 43,882İlk 23 Ülke Toplamının Genel İthalat İçindeki Yeri 89.50%

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

Ülkemiz İrlanda’nın ithalatında 23. sırada yer almakta olup, İrlanda’ya 2012 yılında 309 milyon € değerinde ihracat yapmıştır.

BÖLÜM II

1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ

45

GENEL:

İrlanda’da 1845-1851 yılları arasında yaşanan büyük kıtlık sırasında ada halkından toplam 1 milyon kişi hayatını kaybetmiş veya 1 milyon kişi başka ülkelere göç etmek zorunda kalmıştır. Sözkonusu kıtlık sürerken 1847 yılında Osmanlı Padişahı Abdülmecit o tarihte İngiliz egemenliği altında bulunan İrlanda’ya 1000 Pound tutarında para yardımı yapmıştır. Bir söyleme göre, adaya ayrıca tahıl ve gıda maddesi yüklü 5 gemi gönderildiği ifade edilmektedir.Osmanlı yardımının yapıldığını kanıtlayan Babıali belgesi ve İngiliz sömürge yönetiminin, İrlanda mahalli makamlarının ve ileri gelenlerinin teşekkür yazıları Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivleri Dairesi tarafından gün ışığına çıkarılmıştır.

İrlanda’nın tarihi şehirlerinden olan Drogheda’nın kuruluşunun 800., büyük kıtlığın 150. yıldönümleri münasebetiyle 2 Mayıs 1995 yılında dönemin belediye binasına yapılan yardımın anısına bir şükran plaketi törenle asılmıştır.

İrlanda’da 11 Aralık 1972 tarihinde Paris Büyükelçiliğimize bağlı bir büro ile faaliyete geçilmiş, bilahare 10 Aralık 1973’de Dublin Büyükelçiliğimiz açılmıştır. İrlanda’nın Ankara Büyükelçiliği ise 1998 yılında açılmıştır.

Uzun bir durgunluk yaşayan ikili ilişkilerimizde İrlanda’nın dünyaya açıldığı ve büyük bir ekonomik kalkınma kaydettiği 1990’lı yıllarda nispi bir canlanma olmuştur.

1.1. Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu

1.1.1.Yatırımlar

İrlanda’da ekonomik kriz sonrasında toplam 7 adet Türk sermayeli şirket faaliyet göstermekte olup, bunların bir kısmı Dublin’deki “Uluslararası Finansal Hizmetler Merkezi”nde işlem yapan finansal hizmet şirketleridir.

Ayrıca, Eczacıbaşı grubunun “Vitra Ireland Ltd.” unvanlı firması Arklow şehrinde duvar fayansı üretimi alanında faaliyette bulunmaktaydı. Ancak, İrlanda ekonomisinde yaşanan ekonomik kriz ortamında talepteki daralmaya paralel olarak 2008 yılı Aralık ayından itibaren ise özellikle İngiltere pazarına dayalı talep yetersizliğinden dolayı firmanın İrlanda’daki üretimi durmuştur.

2012 yılı itibariyle, İrlanda’da Beko Plc adlı firmanın İrlanda’nın Meath bölgesinde ofis ve showroomu mevcut olup yatırımları bulunmaktadır.

Bakanlığımız verilerine göre, 2011 yılı itibariyle ülkemizde 287 adet İrlandalı yabancı sermayeli firma faaliyette bulunmakta olup, 78 adet firma gayrimenkul sektöründe, 70 adet firma inşaat sektöründe ve 39 adet firma otel ve restoran gibi sektörlerde faaliyette bulunmaktadır.

1.1.2.Müteahhitlik Hizmetleri

46

İrlanda’da 2008 yılının ikinci yarısında başlayan ekonomik kriz, ülkede özellikle müteahhitlik sektörünü olumsuz yönde etkilemiş ve büyük inşaat firmaları maddi sıkıntı içine girmişlerdir. The Society of Chartered Surveyors Ireland tarafından yapılan bir analize göre; 1995 ile 2007 yılları arasında altın çağını yaşayan müteahhitlik sektörü, 2006 yılında GSMH’nın yaklaşık %25’ine (39 milyar €) ulaşmış, 2011 yılında ise GSMH’nın %7’sine (8.7 milyar €) düşmüştür.

Yine aynı araştırmaya göre, inşaat sektörünün 2012 yılında 7.5 milyar €’ya düşeceği tahmin edilmektedir. Böylece müteahhitlik sektörünün ardarda 5 yıl boyunca daralarak, GSMH’nın %6’sına gerilemesi beklenmektedir.

Müteahhitlik sektörünün bu kırılgan hassas yapısı, 2007 yılından beri İrlanda ekonomisinin zayıflamasına yol açan başlıca faktördür. Ayrıca, inşaat sektörü ile bağlantılı tüm diğer sektörleri (inşaat malzemeleri, hijyenik yapı malzemeleri, mobilya ve yan sanayi, ısıtıcı-soğutucular vs.) de olumsuz etkilenmiştir.

2012 yılında İrlanda’da müteahhitlik sektörü, özel sektör yatırımlarını engelleyen kırılgan ekonomik koşullar başta olmak üzere başka sıkıntılar da yaşamaktadır. İrlanda’nın inşaat sektörünün altın çağlarından geriye kalan fazla kapasite, proje finansmanlarının sağlanmasında yaşanan güçlükler, sektörün faaliyetlerinin düşmesinde ki başlıca sebeplerdir.

İrlanda’da 2008 yılından beri yaşanmakta olan ekonomik kriz nedeniyle büyük altyapı projeleri durdurulmuştur. İrlanda Başbakanı Enda Kenny 2012 yılı bütçesinde yer alacak tedbirlerin çok sıkı olacağını ve Avrupa Birligi ile IMF’nin ekonomiyi kurtarma paketinde yer alan İrlanda’nın 2015 yılı itibariyle bütçe açığının GSYİH’ya oranını %2.9’a indirilmesi hedefini karşılamak üzere Hükümetin çok zor kararları almak zorunda bulunduğunu ifade etmiştir.

Bu kapsamda, Kuzey Metro Projesi, DART Metrosu, Batı Metrosu gibi önemli birçok ulaştırma yatırım projeleri iptal edilmiş ve bazıları ise ertelenmiştir. Öte yandan, hastahane yapımı, okul inşası ve bilgi teknolojileri projeleri devam edecektir.

İrlanda İnşaat Sektörü Federasyonu (Construction Industry Federation-CIF), uluslararası mali krizin geçmiş yıllara göre, daha fazla banka finansmanına ihtiyaç duyan büyük projelere finansman temininin sorun yaratacağına ve borç para verebilecek durumda bulunan bankaların ise sınırlı olduğuna dikkat çekmektedir.

İrlanda’da müteahhitlik sektöründe genellikle İrlandalı firmalar faaliyette bulunmakla beraber, yol inşaatı ve şehirlerarası otoyol inşaatı projelerinde Avrupa Birliği ülkelerinin (özellikle Almanya, Birleşik Krallık) müteaahitlik firmalarının ağırlığı bulunmaktadır.

Enterprise Ireland adlı kuruluştan temin edilebilen bilgiye göre; İngiltere, İrlanda inşaat sektöründeki varlığını Carillion, Balfour Beatty, RPS, ARUP, Mott Macdonald and WS Atkins gibi firmalar aracılığıyla İrlanda’nın değişik bölgelerinde sağlamaktadır.

Halen, İrlandalı müteahhitlik firmalarınca, yurtdışında örneğin Orta-Doğu ülkelerinde, İngiltere ve Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde ortaya çıkabilecek yatırım fırsatlarının, değerlendirildiği bilinmektedir. Enterprise Ireland yetkilisinden alınan bilgiye göre İrlanda’nın yurtdışında aldığı büyük inşaat projeleri aşağıdaki gibidir:

47

PROJENİN CİNSİ PROJENİN YERİFinansal Merkez İnşaatı Riyad/Suudi ArabistanYol İnşaatı PolonyaRüzgar Çiftliği ve Yol İnşaatı İskoçya, Galler ve İngiltereEnerji Üretim Projeleri Birleşik KrallıkPetrol ve Gaz Projeleri Batı Avustralya (Shakalin ve Caspian

Bölgeleri)İlaç Projeleri Fransa, İskandinavya, Almanya, İspanya

vb.

Hükümet Ulusal İyileştirme Stratejisi kapsamında çevreye zarar vermeyen Yeşil Satın Alma konularına odaklanmıştır. İklim değişikliğine karşı mücadele etmek ve sera gazı emisyon salımını azaltmak amacıyla Yeşil Satın Alma Stratejisi kapsamında 2020 yılına kadar yeşil inşaat ürünlerinin ve enerji tasarrufu sağlayan yapı malzemelerinin kullanımı teşvik edilecektir. Buna göre, mesken, kamu ve ticari konutlarda çevreye karşı daha duyarlı (0) sıfır karbon salımı formundaki örneğin akustik yalıtım, akustik tavan, çevre dostu çimento, enerji tasarrufu sağlayan ısıtma ve havalandırma sistemleri, termal enerji ve sıcak su tesisat sistemleri,enerji kullanımını azaltan alüminyum kaplamalı cephe sistemleri gibi yeşil yapı malzemesi ürünlerin tüketiciler tarafından kullanımları teşvik edilmektedir.

Dolayısıyla, İrlanda’da geleneksel ürünler üreten firmalarımıza ilave olarak çevresel ürünler, ileri teknolojik ürünler ve yenilikçi ürünler üreten ve ihraç eden firmalarımızın AB bölgesindeki kamu alımları harcamalarından daha fazla pay alabileceği düşünülmektedir.

Ülkede kısa ve orta vadede uluslararası ihaleye çıkan/çıkacak PPP yatırım projeleri www.etenders.gov.ie websitesinden üye olmak kaydıyla takip edilebilmektedir. Burada, İrlanda bayrağı ile yayımlanan ihaleler küçük projeleri, AB bayrağı ile duyurulan ihaleler ise nispeten daha büyük projeleri kapsamaktadır.

İrlanda’da müteahhitlik sektöründe kamu ihalesi kazanılmasında firmalarımızın İrlanda’lı bir firma ile beraber bir projeye ortak olmalarının pazara giriş ve sonrasında karşılaşılacak güçlüklerin aşılmasında faydalı olacağı düşünülmektedir.

Pazara girişte İrlanda müteahhitlik sektöründe yabancı firmalara yönelik kısıtlamalar bulunmamaktadır. Projelerin finansmanında genel olarak banka aracılığıyla sağlanmakta ancak, ülkenin ekonomisinin içinde bulunduğu zor durum nedeniyle banka finansmanı biraz sıkıntılı olmaktadır.

İrlanda İstatistik Enstitüsünden alınan bilgilere göre; İrlanda inşaat sektörü 2006 yılında 16.2 milyar € ile Brüt Katma Değer olan 155.7 milyar €’nun %10.4’ünü oluştururken, 2011 yılında 4.5 milyar € ile Brüt Katma Değer olan 141 milyar €’nun % 3.2’sini oluşturmaktadır.

Yine İrlanda İstatistik Enstitüsünden alınan bilgilere göre İrlanda inşaat sektörü 2006 yılında 16.2 milyar € ile Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) olan 178.3 milyar

48

€’nun %9.1’ini oluştururken, 2011 yılında 4.5 milyar € ile Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) olan 155.9 milyar €’nun % 2.9’sini oluşturmaktadır.

Yukarıda verilen bilgilerden de anlaşılacağı üzere, İrlanda ekonomisi 2006 yılından bu yana hem Brüt Katma Değer bazında, hem de GSYİH bazında ciddi düşüş kaydetmiştir. İnşaat sektörü ise, bu küçülen değerlere nazaran 2 kat daha küçülmüştür.

İrlanda Ulusal Standartlar Kurumu (National Standarts Authority of Ireland) inşaat sektörü ve müteaahitlik hizmetleri ile ilgili çok sayıda malzeme, test, sağlık ve güvenlik/emniyet, kullanım-erişim ve düzenlemelerle ilgili standartlar oluşturmaktadır. Sözkonusu standartlar mimarlar, müteahhitler, gayrimenkul sahipleri, site yöneticileri, konut müteaahitlik firmaları, yapı mühendisleri, malzeme hazırlayıcıları ve diğer ilgili taraflar için temel referans olarak kullanılmaktadır.

Bazı durumlarda, ürün ve hizmetler sertifika olmaksızın satılamaz. Öte yandan, CE İşareti, Avrupa Birliği/Avrupa Serbest Ticaret Alanı dahil Avrupa Ekonomik Alanı (EEA)’nında, ürün ve hizmetler için zorunlu bir belgedir ve CE işareti olmaksızın piyasada satılamaz.

Sektörde kullanılan Diğer Standartlar: Sektörde kullanılan diğer standartlar için http://www.nsai.ie/Your-Industry/Construction.aspx websitesinden detaylı bilgi edinilebilir.

ISO 14001 – Çevre Yönetimiİmalat sanayinde, hizmetler ve ticaret alanında faaliyette bulunan her işletmenin/firmanın faaliyeti gereği çevre üzerine etkisinin bulunması nedeniyle ISO 14001 avantajından faydalanmaktadır. Bu standart diğer yönetim standartları ile uyumlu olmak üzere düzenlenmiş olup, özellikle ISO 9001 Kalite Yönetim Standart’ı da kapsamlı olarak kullanılmaktadır. ISO 9001:2008 – Kalite Yönetim SistemleriISO 9001:2008 dünyanın en önemli Kalite Yönetim Standartı olup, dünyada 170 ülkede çoğu firma ve işletme tarafından kullanılmaktadır. Sözkonusu standart, özü itibariyle riskleri minimuma indiren ve fırsatları maksimuma çıkaran bir sistem olan pratik ve etkin kalite yönetim sistemi için en temel gerekleri düzenlemektedir.

WEP (Pencere Enerji Performans) Projesiİrlanda Ulusal Standartlar Kurumu İrlanda tüketim pazarı için bağımsız Pencere Enerji Performans Sertifika Programını başlatmıştır. Konuya ilişkin daha detay bilgi için web sayfası:

http://www.nsai.ie/Our-Services/Certification/Agrement-Certification/WEP-(Wind-Energy-Performance)-Scheme.aspx

Müteahhitlik yatırımları çoğunlukla kamu-özel ortaklığı (Public Private Partnership-PPP) şeklinde çok nadir durumlarda ise, özel sektör ortaklığı (private partnership-PP) şeklinde yapılmaktadır. Kamu-Özel Ortaklığı modellerinin otoyol ve yol inşaatı yatırımlarında sözleşmelere uygun olarak Yap İşlet Devret (Design, Build and

49

Operate) modeli uygulanmakta ancak bazı durumlarda yapılan sözleşmelere göre Yap Devret (Design, Build, Finance) modeli uygulanmaktadır.

2007-2013 dönemini kapsayan dördüncü Ulusal Kalkınma Planı-UKP uyarınca sürdürülebilir bir ekonomik ve mali çerçeve içerisinde ulusal rekabet gücünün korunabilmesi amaçlanmaktadır. Plan kapsamında, özellikle ulaştırma, çevre hizmetleri, sosyal konutlar, sağlık, eğitim, geniş bantlı internet kullanımı ve enerji konuları başta olmak üzere ekonomik ve sosyal altyapıya yoğunlaşılması öngörülmektedir.

İrlanda’nın kamu pazar büyüklüğü ve bu pazardaki diğer ülkelerin aldığı paya ilişkin bilgi talebinde bulunulmuş ancak 2008-2010 yılları arasındaki döneme ilişkin olarak AB’nin yıllar itibariyle değişebilen eşiklerini (threshold) aşan sözleşme sayısı ile değerlerine ilişkin bilgiye ulaşılabilmiştir.

İrlandalı tedarikçiler ile İrlanda haricindeki yabancı ülkelere ait tablo aşağıda sunulmaktadır:

2008-2010 Yılları Arasında İrlanda’lı ve Yabancı Tedarikçilere Ait Eşik Değerlerini Aşan Sözleşmeler

2008 2009 2010

Sözleşme Sayısı

Değer

(000 €)

Sözleşme Sayısı

Değer

(000 €)

Sözleşme Sayısı

Değer

(000 €)

İrlanda’lı Tedarikçiler

1016 4,217,564 777 2,537,622 690 3,001,218

Yabancı Tedarikçiler (*)

296 568,338 170 347,137 102 285,183

Toplam 1312 4,785,902 947 2,884,759 792 3,286,401

TÜRK MÜTEAHHİTLİK FİRMALARININ FAALİYETLERİ

TÜRK FİRMALARININ İRLANDA'DA ÜSTLENDİĞİ PROJELERBaşlangıç-Bitiş Tarihi

İşveren İdarenin Adı

Proje İsmi Şehir Üstlenen Firma

Proje Bedeli (€)

2007-2010 Bord Gais Eireann (BGE)

450 MW Whitegate Combined Cycle Gas Power Plant

Whitegate, Cork/İrlanda

Gama Power Systems Inc.

180 milyon

50

2005-2007 Clare County Council

N2-Clontibret to Castleblayney Road Scheme, Castleblayney Bypass

Monaghan/İrlanda

Gama Construction Ireland Ltd

-

2004-2007 South Dublin County Council

100+147 Houses, Community Facility, Shop Unit, External & Site Development Works

Lucan, Dublin/İrlanda

Gama Construction Ireland Ltd

-

2004-2007 Tynagh Energy Ltd

400 MW Tynagh Combined Cycle Gas Power Plant

Galway, Dublin/İrlanda

Gama Power Systems Inc. & Gama Construction Ireland Ltd

-

2004-2006 Clare County Council

N18 Ennis By-Pass, N85 Western Relief Road Project

Co. Clare-Ennis/İrlanda

Gama Construction Ireland Ltd

-

2012 yılı itibariyle İrlanda’da müteahhitlik sektöründe herhangi bir Türk firmasının üstlendiği bir proje bulunmamaktadır.

Müşavirliğimizce geçmiş yıllarda İrlanda’da proje üstlenmiş firmalarımız ile yapılan görüşmelerde firmaların işçi çalıştırma maliyetlerinin diğer Avrupa ülkelerine nazaran daha yüksek olduğu, bunun da maliyetleri artırdığı öğrenilmiştir. Öte yandan firmalarımızca İrlanda’da kamu ihalelerinde firmalarımıza yönelik uygulanan herhangi bir ayrımcılıkla karşılaşılmadığı, bütün iş ilişkilerinin profesyonelce yürütüldüğü de ifade edilmektedir.

İrlanda ekonomisi, 1983 yılından bu yana ilk kez 2008 yılında durgunluğa girmiş ve bu dönemde en fazla düşüş yatırım harcamalarında yaşanmıştır.

2012 yılının Nisan ayında İrlanda Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; İrlanda’daki ev fiyatları 2011 yılı sonundan itibaren %12-26 arasında değer kaybetmiştir. Gayrimenkul fiyatlarında bu düşüşün başlıca nedeni olarak ekonomideki belirsizlik ortamı ve yatırımcının güveninin sarsılması gösterilmektedir.

Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlar ile ilgili iş örgütleri ve süreli yayınlar ve ilgili web sayfaları aşağıda yer almaktadır.

51

Department of Finance- The National Public Procurement Policy Unit (NPPPU) http://www.finance.gov.ie/ViewDoc.asp?fn=/documents/publications/publicprocurementindex.htm&CatID=49&m=c

Department of Finance- Construction Procurement Reform Website ( http://www.constructionprocurement.gov.ie )

The National Development Finance Agency (http://www.ndfa.ie) ( http://www.ppp.gov.ie/ndfa )

Irish Government Public Private Partnership (PPP) ( http://www.ppp.gov.ie )

The Business, News and Information Portal for the Irish Construction Industry ( http://www.irishconstruction.com/index.php )

Irish Public Sector Procurement Portal (http://www.procurement.ie )

Construction Information Services (http://www.cisireland.com )

Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmeti Veren Firma Listesi (http://www.ppp.gov.ie/company-listing/company-listings-1 )

Irish Building Industry Directory ( www.irishbuildingindustry.ie ) eTenders Public Procurement: ( www.etenders.gov.ie )

Information about EU Public Procurement: ( www.simap.europa.eu )

Revenue: ( www.revenue.ie )

The Construction Industry (http://www.cif.ie )

Royal Institute of Architects in Ireland ( http://www.riai.ie )

Engineers Ireland (http://www.engineersireland.ie/)

The Association of Counsulting Engineers of Ireland (http://www.acei.ie/)

The Building Materials Federation (http://www.ibec.ie/bmf)

The Society of Chartered Surveyors (http://www.scs.ie )

1.1.3.Turizm

İrlanda’dan ülkemize yönelik turizm hareketi 1990’lı yıllardan itibaren ivme kazanarak, bu ülke ile ekonomik ilişkilerimizin önemli bir parçası haline gelmiştir.

Türk Hava Yolları tarafından gerçekleştirilen İstanbul-Dublin direkt uçuşları 07 Nisan 2006 tarihinde başlamış olup, İstanbul-Dublin/Dublin-İstanbul direkt uçuş sayısı 01 Nisan 2009 tarihinden itibaren haftanın 7 gününe çıkartılmış olup, direkt uçuşlar ikili turizmin gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

52

İrlanda’ya Yıllar İtibariyle Gelen ve Giden Turist Sayısı:

İrlanda’dan Türkiye’ye Gelen Ziyaretçi

2009 2010 2011 2012

İrlanda Vatandaşı

117 360 111 065 118 620 110 863

Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

Türkiye’den İrlanda’ya Giden Ziyaretçi

2009 2010 2011 2012

Türk Vatandaşı 1479 0 0 614

Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

1.1.4.Türkiye’de Emlak Satın Alan İrlandalılar ve Yatırımları

İrlanda’da gelir düzeyindeki önemli artışlar sonucu yabancı ülkelerde mülk edinme yaygınlaşmış olup, tasarruf sahiplerinin bir kısmı Romanya ve Bulgaristan gibi Doğu Avrupa ülkelerinde spekülasyon amaçlı yatırım yaparken, bir kısmı da kira getirisi nedeniyle diğer bir kısmı ise tatil veya emeklilik dönemlerinde kullanmak üzere yatırım yapmaktadırlar.

İrlandalıların 2009 yılı içinde aldıkları arsa ve konutların alan büyüklüğü 817.265 m2’ye çıkmış olup, İrlandalıların, ülkemizde emlak fiyatlarının cazip olması nedeniyle çoğunlukla Kuşadası, Bodrum ve Alanya’da emlak satın aldıkları görülmektedir.

1.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu

1.2.1. İkili Anlaşma ve Protokoller

Ülkemiz ile İrlanda arasında Karma Ekonomik Komisyon kurulması amacıyla hazırlanan Protokol taslağı 30 Eylül 1987 tarihinde İrlanda tarafına iletilmiş ancak bugüne kadar bir gelişme kaydedilememiştir.

Yatırımların Karşılıklı Teşviki Ve Korunması Anlaşması : İrlanda ile ikili ticaretimiz artış ivmesini ve sağlıklı gelişimini sürdürmektedir. Bununla birlikte, aynı gelişmeyi karşılıklı yatırım alanında görmek mümkün değildir. Ülkemiz ile İrlanda arasında "Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması" imzalanması bulunmamaktadır. Sözkonusu Anlaşmanın imzalanması amacıyla Anlaşma taslağı 5 Mart 2008 tarihinde İrlanda Dışişleri Bakanlığına iletilmiştir. Ancak, İrlanda tarafınca AB ile her bir ülke arasında müzakere edilen çok taraflı anlaşmalar çerçevesinde hareket etmeyi tercih ettikleri ve İrlanda’nın taslak anlaşmayı ilerletmeyi önermediği belirtilmiştir. 

53

Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması: Uzunca bir süre müzakereleri tamamlanamayan Türkiye ile İrlanda arasında “Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması-ÇVÖ Anlaşması”na ilişkin Anlaşma Metni Maliye Bakanımız Sayın Kemal Unakıtan tarafından 24 Ekim 2008 tarihinde Dublin’de imzalanmıştır.

1.2.2. Diğer Temas ve Görüşmeler

1991 yılında kurulan Türk-İrlanda İş Derneği (Irish-Turkish Business Association-ITBA)’nin ilk resmi toplantısı 1994 yılında Dublin’de yapılmıştır. İş Konseyi yıllık toplantıları sırasıyla 1996 (İstanbul), 1997 (Dublin), 1998 (İstanbul), 1999 (Dublin) ve 2000 (İstanbul) yıllarında gerçekleştirilmiştir. 2000 yılından bu yana yapılamayan ortak toplantının 2005 yılında Dublin’de gerçekleştirilmesi için girişimde bulunulmuş, ancak organizasyona iştirak konusunda Türk firmalarının isteksiz davranması nedeniyle ertelenmiştir. Daha sonraki yıllarda yapılan girişimler de benzer şekilde sonuçlanmıştır.

Diğer taraftan, Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkan Yardımcısı Levent Seçkin başkanlığında bir heyet 06-09 Mart 2008 tarihleri arasında Dublin’e inceleme ziyaretinde bulunmuştur.

Ayrıca, Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkan Yardımcısı Arda Açıksöz başkanlığında bir heyet ile beraber Dublin’de 05 Mart 2009 tarihinde Türkiye’deki yatırım imkanları konusunda İrlandalı yatırımcılara, çokuluslu firmalara ve ticari faaliyette bulunan diğer firmalara ‘Doing Business in Turkey’ isimli seminer programı hazırlanmıştır.

Bunlara ilaveten 28 Haziran 2011 tarihinde Dublin’de Türkiye’deki ticaret ve yatırım imkanları konusunda İrlandalı yatırımcılara, çokuluslu firmalara ve ticari faaliyette bulunan diğer firmalara ‘Doing Business in Turkey’ isimli iş kahvaltısı hazırlanmıştır.

Öte yandan, 27-29 Mart 2012 tarihleri arasında İrlanda Ticaret ve Kalkınma Bakanı Sayın Joe COSTELLO beraberinde 25 İrlanda firmasından oluşan bir Ticaret Heyeti ile ülkemize yönelik bir resmi ziyaret gerçekleştirmiştir. Enterprise Ireland tarafından organize edilen ve Ankara ile İstanbul’u kapsayan bahsekonu ziyarette, İrlanda heyeti Bakanlık yetkilileri ile telekom, enerji, çevre hizmetler, sağlık ve eğitim alanlarında görüşmeler yapmıştır.

15 Ekim 2012 tarihinde İrlanda İhracatçılar Meclisi Başkanı Sayın John WHELAN ülkemize gelerek TİM üst yönetimi ile bir görüşme yapmıştır.Bu görüşme sonucunda, İrlanda ile ülkemizin 2013 yılının ilk altı ayında tekrar bir araya gelerek yatırım, ticaret ve teknoloji transferi konularını içeren bir “Mutabakat Zaptı” imzalamaları konusunda anlaşmaya varılmıştır. Bahsekonu “Mutabakat Zaptı” 2013 yılının Nisan ayında İrlanda Başbakan Yardımcısı, Dışişleri ve Ticaret Bakanı Sayın Eamon GILMORE’un ülkemize yönelik yaptığı resmi gezi esnasında İrlanda İhracatçılar Meclisi ve TİM arasında imzalanmıştır.

Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci Sayın Egemen BAĞIŞ ile beraberindeki heyet 17-19 Aralık 2012 tarihleri arasında İrlanda'nın 01 Ocak 2013 tarihinde başlayan

54

AB Dönem Başkanlığı öncesinde üst düzey görüşmelerde bulunmak üzere Dublin'e gelmiştir.Bu ziyaret esnasında, Sayın Egemen BAĞIŞ 17 Aralık 2012 tarihinde satın alınan yeni Büyükelçilik binamızı ve Müşavirliğimizi ziyaret ederek,Türkiye ve İrlanda arasında tarihi bağları bulunan Drogheda kentini ziyaret etmiştir.

 Sayın Egemen BAĞIŞ, 18 Aralık 2012 tarihinde ise İrlanda’nın "Uluslararası

İlişkiler ve Avrupa İşleri Enstitüsü (IIEA)" adlı kuruluşunda "Avrupa'nın Karşılaştığı Yeni Zorluklar ve Türkiye" konulu bir konuşma yaparak, İrlanda'nın AB Bakanı Sayın Lucinda CREIGHTON ve Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Sayın Eamon GILMORE ile görüşmüştür.Ayrıca, Sayın Bakanımızın İrlanda Meclisinin AB Komisyonu'na yönelik yaptığı konuşmanın ardından Meclis tarafından yayımlanan basın açıklamasında; Komite Başkan Yardımcısı Sayın Paschal Donohoe Sayın Bakanımıza ülkemizin AB'ne katılım müzakerelerine dair verdiği bilgiler için  teşekkür ederek, AB'nin ekonomik açıdan durgunluk yaşadığı bir dönemde ülkemizin son yıllarda hızla büyüdüğünü ve bunun sonucunda ülkemizde AB üyeliğine olan yaygın desteğin azaldığını ifade etmiştir.

 Sayın Paschal Donohoe, Komite'nin Türkiye'nin katılım müzakerelerinin

önümüzdeki dönemde yeniden hızlandırılmasının hem Türkiye hem de AB için faydalı olacağını dikkate alacaklarını ifade etmiştir.

Öte yandan, Sayın Egemen BAĞIŞ ve beraberindeki heyet 20-21 Ocak 2013 tarihleri arasında Dublin’de düzenlenen AB İşlerinden Sorumlu Bakanların Gayriresmi Toplantısına katılmak üzere İrlanda’ya tekrar gelmiştir.

25-26 Mart 2013 tarihleri arasında ise TÜSİAD Yönetim Kurulu üyelerinden oluşan bir heyet, İrlanda Başbakan Yardımcısı, Dışişleri ve Ticaret Bakanı Sayın Eamon GILMORE ile görüşmelerde bulunmak üzere İrlanda'ya gelmiştir.

Bahsekonu heyet ayrıca İrlanda'da TÜSİAD'ın dengi kurum olan IBEC (Irish

Business and Employers Confederation) ile İrlanda Yatırımı Geliştirme Kuruluşu (IDA) yetkilileri ile bir araya gelmiştir.

20 Mart 2013 tarihinde İrlanda’yı ziyaret eden Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası, Drogheda Ticaret Odası ile bir “İyi Niyet Anlaşması” imzalamıştır.

28 Haziran 2013 tarihinde Dublin’i ziyaret eden Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA) yetkilileri ve beraberindeki Heyet, İrlanda’nın “Yatırımları Geliştirme Ajansı” (IDA) ve “Enterprise Ireland” adlı kurumlarının yetkilileri ile görüşmüş ve yapılan sunumlar sonrası karşılıklı bilgi alışverişinde bulunmuşlardır.

1.2.3. Ticari İlişkilerin Gelişimi

İrlanda ve Türkiye arasındaki ticaret hacminin yıllar itibariyle genel seyri incelendiğinde, ekonomik krizle beraber 2008 yılında ülkemiz lehine 9.9 milyon € fazla veren ticaret dengesi, 2009 yılında ise 140.7 milyon € İrlanda lehine dış ticaret fazlası vermiştir. Her iki ülke resmi dış ticaret istatistikleri farklılık arz etmekte olup, ülkemizden İrlanda’ya yapılan ihracatın önemli bir kısmı İngiltere üzerinden re-eksport yapılıyor olması nedeniyle iki ülke dış ticaret kayıtları farklı olmaktadır.

55

Türkiye ile İrlanda arasındaki ikili ticaret bakımından öne çıkan diğer bir husus da her iki ülkenin genel ithalat ve ihracat yapısının benzer ürünlerden oluşmasıdır. Bir diğer ifade ile gerek ülkemizin, gerekse İrlanda’nın genel ihracatının ve ithalatının yoğunlaştığı ürün gruplarının ikili ticarette de ön sıralarda yer aldığı tespit edilmektedir. Dolayısıyla, İrlanda pazarına girişte ihracatçılarımızın ihraç gruplarını çeşitlendirerek, daha geniş bir yelpazede ürün grubundan seçim yapmaları ve bu seçimi yaparken pazarın ihtiyaçlarını dikkate almaları gerekmektedir.

1.3. Dış Ticaret İstatistikleri

1.3.1. Türkiye ile İrlanda’nın Dış Ticareti

Türkiye’nin İrlanda ile Dış Ticareti (Milyon €)

 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

İTHALATIMIZ 369.0 414.9 401.7 391.8 436.6 456.9 455.4İHRACATIMIZ 515.1 534.0 411.6 251.1 256.3 293.9 309.5HACİM 884.1 948.9 813.3 642.9 692.9 750.8 764.9DENGE 146.1 119.1 9.9 -140.7 -180.3 -163.0 -145.9Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

Türkiye ile İrlanda’nın dış ticareti yıllar itibariyle incelendiğinde, İrlanda’da 2008 yılında başlayan ekonomik kriz nedeniyle, sadece 2009 yılında İrlanda’nın ihracatının 391.8 milyon €’ya düştüğü ancak ihracatın 2010 ve 2011 yıllarında tekrar artış trendine girdiği görülmektedir. 2012 yılında ise 455.4 milyon € olarak gerçekleşmiştir.

Ülkemizin İrlanda’ya yönelik ihracatı 2008 yılında 411.6 milyon € iken, 2009 yılında 251.1 milyon € seviyesine düşmüş, 2010 yılında da 256.3 milyon € seviyesine yükselmiştir. 2011 yılında ise bir önceki yıla nazaran artış göstererek, ihracatımız 293.9 milyon € seviyesine ulaşmıştır. 2012 yılında ise 15.6 milyon €’luk bir artışla 309.5 milyon € olarak gerçekleşmiştir.

1.3.2. Başlıca Maddelere Göre Türkiye’nin İrlanda’dan İthalatı

56

2012 Yılı İtibariyle Türkiye’nin İrlanda’dan İthalatındaki İlk 20 Ürün (Milyon €)

Sıra SITC ÜRÜN 2011 2012

Değişim (%)

1 54 Tıbbi malzeme ve ilaç 117.38 94.61 -19.40%

2 55 Uçucu yağlar, esans maddeleri, tuvalet ve temizlik müstahzarları

87.39 88.58 1.37%

3 59 Diğer kimyasal maddeler ve ürünleri 60.44 64.14 6.12%

4 75 Büro makineleri, otomatik bilgi işlem makineleri 46.31 56.56 22.14%

5 77 Elektrikli makineler, aparatları, aksesuarları ve parçaları 13.83 20.93 51.36%

6 74 Genel endüstri makineleri, ekipmanları (nes) ve parçaları 9.27 20.47 120.79%

7 89 Muhtelif imalat sanayi ürünleri 15.48 16.99 9.74%8 71 Enerji üreten makina ve ekipman 2.03 12.06 493.55%

9 09 Çeşitli yenilebilir ürünler ve müstahzarları 9.10 12.03 32.12%

10 76 Haberleşme ve ses cihazları 5.86 11.13 89.97%

11 87 Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları 11.64 10.80 -7.21%

12 02 Süt ürünleri ve kuş yumurtaları 3.29 9.91 201.22%13 51 Organik kimyasallar 7.93 7.95 0.23%

14 72 Belirli endüstrilerde kullanılan makineler 4.06 4.15 2.27%

15 21 Deri, kösele ve ham postlar 4.78 4.00 -16.31%16 69 Metal eşya 2.97 3.82 28.84%17 79 Diğer ulaşım araçları 42.88 3.78 -91.20%

18 63 Mantar ve ağaç mamulleri (mobilya hariç) 0.40 2.05 410.95%

19 11 İçkiler 1.32 1.84 39.27%

20 53 Boyama, tabaklama ve renklendirme materyalleri 1.27 1.10 -13.71%

İlk 20 Madde Toplamı 447.63 446.89 -0.16%İlk 20 Maddenin Toplam İthalatımız İçindeki Yeri 97.96% 98.14%

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

2012 yılı itibariyle Türkiye’nin İrlanda’dan en çok ithal ettiği ürünler arasında; tıbbi malzeme ve ilaç, uçucu yağlar, diğer kimyasal maddeler, büro makineleri ve elektrikli makineler yer almaktadır.

1.3.3. Başlıca Maddelere Göre Türkiye’nin İrlanda’ya İhracatı

2012 Yılı İtibariyle Türkiye’nin İrlanda’ya İhracatındaki İlk 20 Ürün

57

(Milyon €)

SIRA SITC ÜRÜN 2011 2012

Değişim

(%)1 84 Hazır giyim 95.33 103.48 8.54%

2 77 Elektrikli makineler, aparatları, aksesuarları ve parçaları 33.85 34.27 1.25%

3 78 Yol taşıtları (hava amortisörlü araçlar dahil) 40.96 29.16 -28.82%

4 76 Haberleşme ve ses cihazları 16.11 28.54 77.18%

5 64 Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller 9.16 10.67 16.55%

6 05 Sebze ve meyve 10.31 10.39 0.75%7 65 Dokumacılık ürünleri 9.18 9.28 1.07%

8 58 Birincil olmayan formlardaki plastikler 4.77 8.76 83.70%

9 89 Muhtelif imalat sanayi ürünleri 8.36 7.22 -13.57%10 68 Demir dışı metaller 8.08 7.07 -12.52%

11 71 Enerji üreten makina ve ekipman 1.58 6.04 281.25%

12 66 Metal dışı mineral mamulleri 6.28 5.67 -9.70%

13 27 Ham gübreler, mineraller (Kömür, petrol, vb. hariç) 10.04 5.31 -47.09%

14 56 Gübreler (27 no.lu başlıkta yer almayan) 4.11 5.02 22.03%

15 69 Metal eşya 3.83 4.53 18.11%16 67 Demir ve çelik 5.49 4.35 -20.80%17 62 Kauçuk mamulleri 4.22 4.08 -3.41%

18 81 Sıhhi tesisat, ısıtma ve aydınlatma malzemeleri 3.78 4.04 6.97%

19 72 Belirli endüstrilerde kullanılan makineler 2.29 3.35 46.74%

20 74 Genel endüstri makineleri, ekipmanları (nes) ve parçaları 2.30 2.45 6.43%

İlk 20 Madde Toplamı 280.02 293.66 4.87%İlk 20 Maddenin Toplam İhracatımız İçindeki Yeri

95.29% 94.90%

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi

2012 yılı itibariyle ülkemizin İrlanda’ya hazır giyim, elektrikli makineler, yol taşıtları, haberleşme ve ses cihazları, kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller, meyve, sebze, dokumacılık ürünleri v.b. ihraç etmektedir.

1.3.4. İrlanda’nın Genel İthalatındaki İlk 20 Ürün ve Türkiye’nin Sözkonusu İthalat İçindeki Payı (2012 Ocak-Aralık Dönemi)

(Milyon €)

58

SIRA SITC ÜRÜN2012 Türkiye'den

Yapılan İthalat

Toplam İthalat İçinde

Türkiye'den Yapılan İthalatın

Payı1 33 Petrol ve petrol

ürünleri 5,335.6 0.035 0.00%

2 54 Tıbbi malzeme ve ilaç 4,127.3 0.234 0.01%

3 75Büro makineleri, otomatik bilgi işlem makineleri

2,634.8 0.471 0.02%

4 79 Diğer ulaşım araçları 2,491.0 0.731 0.03%5 51 Organik kimyasallar 2,480.1 0.183 0.01%

6 89 Muhtelif imalat sanayi ürünleri 2,312.0 7.223 0.31%

7 77Elektrikli makineler, aparatları, aksesuarları ve parçaları

1,910.1 34.274 1.79%

8 84 Hazır giyim 1,637.1 103.478 6.32%

9 78Yol taşıtları (hava amortisörlü araçlar dahil)

1,607.4 29.157 1.81%

10 34 Doğalgaz ve mamulleri 1,450.0 0 0.00%

11 99 Tüm diğer mal ve işlemler 1,233.0 2.417 0.20%

12 76 Haberleşme ve ses cihazları 1,193.4 28.537 2.39%

13 55Uçucu yağlar, esans maddeleri, tuvalet ve temizlik müstahzarları

1,040.4 0.351 0.03%

14 87 Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları 1,007.9 0.401 0.04%

15 05 Sebze ve meyve 1,001.6 10.388 1.04%

16 93Türüne göre sınıflandırılmamış özel işlemler ve emtialar

974.1 0.022 0.00%

17 74

Genel endüstri makineleri, ekipmanları (nes) ve parçaları

945.8 2.451 0.26%

18 04 Hububat ve hububat müstahzarları 923.3 0.104 0.01%

19 71 Enerji üreten makina ve ekipman 858.2 6.039 0.70%

20 64 Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller 846.4 10.671 1.26%

59

Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

1.3.5. İrlanda’nın Genel İhracatındaki İlk 20 Ürün ve Türkiye’nin Sözkonusu İhracat İçindeki Payı (2012 Ocak-Aralık Dönemi)

(Milyon €)

SIRA SITC ÜRÜN2012 Türkiye'den

Yapılan İhracat

Toplam İhracat İçinde Türkiye'den Yapılan İhracatın

Payı1 54 Tıbbi malzeme ve

ilaç 24,450 95 0.39%

2 51 Organik kimyasallar 20,123 8 0.04%

3 55

Uçucu yağlar, esans maddeleri, tuvalet ve temizlik müstahzarları

6,241 89 1.42%

4 89 Muhtelif imalat sanayi ürünleri 5,444 17 0.31%

5 87Mesleki, bilimsel ölçü ve kontrol cihazları

3,615 11 0.30%

6 75Büro makineleri, otomatik bilgi işlem makineleri

3,597 57 1.57%

7 59 Diğer kimyasal maddeler ve ürünleri 3,207 64 2.00%

8 01 Et ve et ürünleri 2,972 0 0.00%

9 77

Elektrikli makineler, aparatları, aksesuarları ve parçaları

2,609 21 0.80%

10 33 Petrol ve petrol ürünleri 1,692 0 0.00%

11 02 Süt ürünleri ve kuş yumurtaları 1,636 10 0.61%

12 09Çeşitli yenilebilir ürünler ve müstahzarları

1,431 12 0.84%

13 74

Genel endüstri makineleri, ekipmanları (nes) ve parçaları

1,352 20 1.51%

14 88Optik cihazlar, saatler, fotografik aparatlar

1,113 0 0.02%

15 11 İçkiler 1,112 2 0.17%16 28 Maden cevherleri ve 1,045 0 0.00%

60

metal hurda17 76 Haberleşme ve ses

cihazları 963 11 1.16%

18 99 Tüm diğer mal ve işlemler 794 0 0.00%

19 71 Enerji üreten makina ve ekipman 790 12 1.53%

20 69 Metal eşya 611 4 0.63%Kaynak: İrlanda Merkez İstatistik Ofisi (CSO)

1.3.6. İrlanda’nın İthalatı Yüksek Olan Ürünlerde İhracat Potansiyelimiz Yüksek Bulunan Ürünler

1. Tekstil ve konfeksiyon,2. Elektrikli makineler ve parçaları,3. Yol taşıtları,4. Meyve ve sebze,5. Kuruyemiş,6. Dokumacılık ürünleri,7. Ham gübreler, mineraller,8. Araç lastiği,9. Mücevher,10. Hediyelik eşya,11. Televizyon,12. Alkollü içkiler.

1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular

1.4.1. İthalat Mevzuatı

1.4.1.1 Gümrük Vergileri

AB üyesi ülkelerin birbirleri ile olan ticaretlerinde gümrük vergisi veya eş etkili vergi tahsilatı söz konusu değildir. AB üyesi olan İrlanda, üçüncü ülkelerden ithalatında “Ortak Gümrük Tarifesi-OGT” oranlarını tatbik etmektedir.

1.4.1.2. KDV ve Diğer Vergiler

KDV: Ülkede KDV oranı % 23 olup sektörlere göre değişmektedir.

Kurumlar Vergisi: Ticari nitelikteki kazançlar için % 12.5 olarak uygulanmaktadır.

Özel Tüketim Vergisi: LPG, yakıt (benzin ve mazot), alkollü içkiler, bira, şarap, alkol içeren elma ve armut suyu, tütün mamulleri gibi sınırlı sayıda ürün üzerinden alınmaktadır.

Taşıt Tescil Vergisi: Tüm kara taşıtları, taşıt bedelinin belirli bir yüzdesi üzerinden (motor hacmine göre değişmek üzere) vergilendirilmektedir.

61

Damga Vergisi: Hisse ve pay satışlarında, mesken/işyeri binası alım satımlarında, kredi kullanımlarında, vb. işlemlerde değişen oranlarda ödenmekte olup, bazı istisnalar mevcuttur. Özellikle gayrimenkul alım satımı olmak üzere, belirli belgeli alışverişlerde tahsil edilmektedir. Gayrimenkullerden alınan Damga Vergisi oranı 2012 yılında % 6’dan %2’ye düşürülmüştür.

Ayrıca, 4 Mart 2002 tarihinden bu yana yürürlükte olan ve plastik alışveriş torbaları için tahsil edilen “çevre vergisi” (22 sent/torba) uygulaması mevcuttur.

1.4.1.3. Genel Olarak Ticari Tanımlama Uygulamaları

1.4.1.3.1 Etiketleme

Genel Kurallar

Etiketin amacı bilgi vermek olduğundan, etiketlerin okunaklı olması beklenmektedir. AB üyesi ülkedeki imalatçı veya yetkili acentanın etiket bilgilerinin doğru ve gerçeğe uygun olması ve etiketlerin temini yönünde yükümlülükleri bulunmaktadır.

Gıda haricindeki ürünlerin etiketinde menşe ülke belirtilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Tekstil ürünlerinin etiketi, ürünün beden büyüklüğü ve imal edildiği malzeme hakkında bilgi içermek durumundadır. Ancak bunun haricinde yer alacak bilgiler isteğe bağlı olarak belirtilmektedir. Yıkama ve saklama koşullarıyla ilgili bilgi verilmesi konusunda dahi yasal bir zorunluluk bulunmamakta, bununla birlikte bu tür bilgilerin yer alması halinde doğru bilgi verilmesi şartı aranmaktadır. Tekstil ürünlerinin imalatında kullanılan malzemenin belirtilmesi gereklidir. Bu zorunluluk, tamamı (kıyafet, ev tekstili, vb.) veya en az % 80’i (mobilya, şemsiye, yer döşemesinde kullanılan eşyalar, eldiven, vb.) kumaş olan eşyaların etiketleri bakımından geçerlidir.

Ayakkabı etiketlerinde de malzemenin belirtilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Ayakkabının dış yüzeyi, iç yüzeyi ve tabanının en az % 80’inin imalinde kullanılan malzemeye ait bilgi verilmesi gerekmektedir. Bu bilginin, konuyla ilgili kabul edilen uluslararası işaretler şeklinde verilmesi şartı bulunmaktadır. Eğer tek bir malzeme tek başına % 80’lik bir oran teşkil etmiyorsa, iki ana malzemenin etikette belirtilmesi talep edilmektedir.

Yukarıda da belirtildiği üzere, az sayıda istisna haricinde, ithal üründe menşe ülkenin etikette belirtilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Bazı gıda ürünleri, tüketicinin yanılmasına yol açma ihtimali olduğu durumlarda, menşeine dair bilgileri içermelidir. Bu ürünlere ilişkin bilgiler, İrlandalı ithalatçı firmalardan temin edilebilir. İrlanda piyasasıyla ithal, ihraç veya transit geçiş şeklinde temas edecek olan ve İrlanda ürünü olmayan malların üzerinde, İrlanda üretimi veya İrlanda menşeli olduğunu akla getirecek işaretlerin bulunması yasaktır. Sahte veya yanlış yönlendirici markalar, ürün tanımlamaları ve diğer yanıltıcı işaret ve bilgiler de benzer şekilde yasaktır.

Deniz yoluyla gelen paketlerin işaretlenmesine ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, normal koşullarda, deniz yoluyla sevkedilecek paketlerde,

62

konsinye numarası ve sevkiyat numarası açıkça belirtilmelidir. Paketin içeriğinin bu referanslara gerek olmaksızın açıkça anlaşılabileceği durumlarda bu uygulamaya gerek bulunmamaktadır.

Ambalajlı gıdaların, İrlanda pazarına sunulabilmesi için, ambalaj konusundaki şartların sağlanması gerekmektedir. Etiketin üzerinde, tüketicinin ürün hakkında yeterli derecede bilgi sahibi olmasını sağlayacak ayrıntıda bilginin, İngilizce olarak mutlaka belirtilmesi gerekmektedir. Ürünün tamamıyla iyi ve kullanılabilir olduğu durumlarda, “son satış tarihi”nden sonra da satışının yapılması İrlanda’da kanunsuz bir işlem olarak değerlendirilmemektedir. Pek çok gıda maddesi, etiket üzerinde sadece ürünün türüne ait bildirimde bulunulmasını gerektirmektedir. Bu tür ürünler, ekmek ve sebze gibi paketlenmemiş ürünleri veya satıcı tarafından kendi tesislerinde paketlenmiş ürünleri kapsamaktadır.

“Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizmalar”ın etiketlenmesi konusunda AB tarafından hazırlanmış olan mevzuat hükümleri İrlanda’da da geçerlidir.

Öte yandan, tehlikeli maddelerin etiketlerinde malın ticari ismi, maddenin açık ve tanınan ismi, ürünü piyasaya sunmaktan sorumlu firmanın -telefon numarası dahil- temas bilgileri, tehlike sembolü (sarı-turuncu zemin üzerine siyah mürekkeple basılacaktır), ürünün içeriğinde yer alan maddenin kullanımından kaynaklanan riskleri belirten standart bilgi, güvenlik önlemleri yer almalıdır. Etiketin paketten çıkmayacak nitelikte olması, üzerindeki yazıların silinmeyecek/çıkmayacak bir mürekkeple basılması şarttır.

Önceden Paketlenmiş Gıda Maddelerinin Etiketlenmesi

Etiketlemenin temel fonksiyonu, tüketiciyi önceden paketlenmiş mal hakkında bilgilendirmektir. Temel kural da, tüketicinin yanlış yönlendirilmemesini sağlamaktır. Ayrıntılı etiket bilgileri tüketiciyi ürünün besin değerleri ve gıda maddesinin karakteristik özellikleri konusunda eğitici bilgi içermekte ve daha bilinçli bir seçim yapabilmelerini sağlamaktadır. Gıda maddelerinin etiketlenmesi, paketlenmesi ve tanıtımının yapılmasıyla ilgili olarak, biri AB düzeyinde, diğeri de ulusal düzeyde olmak üzere iki ana grup mevzuat bulunmaktadır.

Etiket üzerindeki bilgi açık ve anlaşılır olmalı ve esasa ilişkin olarak tüketiciyi yanlış yönlendirmemelidir. Ek olarak, herhangi bir gıda maddesinin herhangi bir hastalığı önleyici veya tedavi edici özelliğine veya bu tür hususiyetlere atıfta bulunmamalıdır.

Etiket üzerinde yer alan bilgi kolay anlaşılır olmalı, çıkmayan bir mürekkeple yazılmalı, kolayca görülebilir olmalı ve üstüne başka bir kapatıcı madde gelmemelidir. İrlanda’da piyasaya sürülecek gıda maddelerinin etiketi İngilizce olmak durumundadır. Hem İngilizce, hem de İrlandaca etiket bulunması da mümkün olmakla birlikte, sadece İrlandaca etiket bulunması yeterli değildir.

Zorunluluk Arz Eden Kurallar

Aşağıda belirtilen bilgilerin önceden paketlenmiş gıda maddesinin paketi ve bunun üzerindeki etiket veya pakete ilişik etiket üzerinde yer alması zorunludur:

63

1) Ürünün Satıldığı İsim: Alıcının ürünün gerçek yapısı hakkında bilgilendirilmesini teminen ürün isminin belirtilmesi zorunludur. Belirli özellikleri taşıyan bazı ürünlerin, ilgili mevzuattan kaynaklanan yasal isimleri bulunmaktadır. Örneğin, “sütlü çikolata” tanımında yer alan bir ürünün spesifik bir muhtevasının olması gerekmektedir (En az % 25 kuru kakao özütü içermesi, vb.). Pek çok ürün, tüketici tarafından bilinen isimleri ile satışa sürülmekte, ayrıca tanımlama yapılmasına gerek bulunmamaktadır (Örneğin, spagetti, pizza, müsli, vb.). Bazı durumlarda karışıklığı önlemek ve ürünü diğer ürünlerden ayırdedebilmek için, ürünün yapısı hakkında tanımlayıcı açıklamalar yapmak gerekebilmektedir. Ürünün yasal veya piyasa ismine ek olarak marka isminin, satış isminin, takma isimlerin veya ticari markanın kullanılması yasaktır. Ürünün geçmiş olduğu fiziksel işlemin ürün ismiyle birlikte kullanılması zorunludur (Örneğin, toz halinde, derin dondurulmuş, kızartılmış, konsantre, tütsülenmiş, vb.)

2) İçerik Bilgisi: Çoğu durumda ürünün imalatında kullanılan tüm girdilerin, ağırlık sırasına göre belirtilmesi gerekmektedir. Liste, içerilen malzemenin adı ile başlamalıdır. Örneğin gluten içeren bir kaynaktan üretilen “nişasta”nın veya modifiye nişastanın kullanıldığı ürünlerde, nişastanın kaynağı (buğday, yulaf, arpa, çavdar) ile birlikte belirtilmelidir: Buğday nişastası, vb. Bu tür bilgiler, bazı sağlık sorunları olan tüketicilere yardımcı olma amacını taşımaktadır.

İçeriğinde hazırlanmış et veya sosis türünden et barındıran ürünler bakımından, etin kaynağı olan hayvanın türü belirtilmek durumundadır (sığır eti, kuzu eti, vb.). Ayrıca, içerikte kullanılan et veya et ürününün, AB’nin ilgili mevzuatlarına da uygun olması gerekmektedir.

Nihai üründe teknolojik amaçla kullanılan katkı maddelerinin, ürün içeriği listesinde “katkı maddeleri” başlığı altında, “koruyucu” veya “renklendirici” gibi başlıklar altında sınıflandırılarak, açık adı veya “E” numarası ile listelenmesi gerekmektedir. Örneğin sosis yapımında kullanılan sülfür dioksit maddesinin aynı isimle veya E220 olarak listelenmesi gerekmektedir. Bu bilgi, tüketicilerin belirli grup katkı maddelerinin gıda maddesinde kullanılıp kullanılmadığı hakkında bilgi sahibi olmasını sağlayacaktır.

Kinin ve kafein, meşrubat gibi bazı gıda maddelerinde tatlandırıcı veya girdi olarak kullanılabilmektedir. Yeni etiketleme kuralları gereğince, girdi listesinde, kullanılan kinin ve kafein miktarının da belirtilmesi gerekmektedir. Buna ek olarak, 150 mg/lt’den daha yüksek oranda kafein içeren gıda maddelerinin, etiket üzerine buna ilişkin bir uyarı yazmaları ve “Yüksek kafein içeriği: xx mg/100 ml” şeklinde bilgi eklemeleri gerekmektedir.

Konuyla ilgili yapılan olarak getirilen en son gerekliliklerden bir diğeri de gıda maddesi içeriğinde yer alan allerji yapabilecek veya tepkisel sonuç yaratabilecek maddelerin, açık ismi yazılacak şekilde mutlaka belirtilmesi şartıdır. Örneğin, yumurta veya süt gibi allerjik maddeleri içeren sosların veya fıstık gibi sert kabuklu yiyecekleri içeren bisküvilerin etiketinde bu maddelerin kullanıldığını mutlaka belirtmeleri gerekmektedir. Bu kural, allerjik maddeleri içeren alkollü içeceklere de uygulanmaktadır (Örneğin şarapta yer alan sülfit gibi).

64

3) Belirli Malzemelerin Miktarı: Belirli durumlarda, gıda maddesinin imalatında veya hazırlanmasında kullanılan malzemenin miktarının belirtilmesi gerekmektedir. Miktarın yüzde cinsinden belirtilmesi ve gıda maddesinin isminin yanında veya içinde veya muhteviyat listesinde gözükmesi gerekmektedir.

4) Net Miktar: Tüm hazır paketlenmiş gıda maddelerinin, etiket üzerinde, paket ağırlığı hesaba katılmaksızın gıda maddesinin net miktarı (ağırlık veya hacim vb.) hakkında bilgi vermesi zorunludur. Net miktarın metrik sistem (sıvılar için litre veya mililitre, katılar için kilogram veya gram) kullanılarak belirtilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.

5) Asgari Dayanma Süresi: Gıda maddesinin asgari dayanma süresi, uygun koşullarda saklandığı taktirde özelliklerini kaybetmeden kullanılabileceği tarihtir (belirtilen tarihin geceyarısına kadar). Çoğu ürünün asgari dayanma süresine ilişkin tarihi içermesi gerekmektedir. Ancak, hacim itibariyle % 10’dan fazla alkol içeren içeceklerde ve yemeklik tuz ile sirkede bu tarihin belirtilmesi şartı aranmamaktadır. İki tür tarih belirtme şekli mevcut bulunmaktadır:

i) Tavsiye edilen tarih (best before); gıdanın en iyi halinde olmasının beklenebileceği süreyi belirtir. Bu kategori altında bulunan uzun raf ömürlü pek çok gıda maddesinin buzdolabında saklanmasına ihtiyaç bulunmamaktadır (bisküvi, kuru pasta, vb.)

ii) Son kullanma tarihi (use by); gıda maddesinin mikrobiyolojik açıdan bozulabilir olduğu, bu nedenle insan sağlığı açısından tehlike yaratması ihtimalinin bulunduğu ürünler itibariyle kullanılmaktadır. Bu grup altında yer alan kısa raf ömrüne sahip ürünlerin (çiğ ve pişirilmiş et, süt ve sütlü ürünler, vb.) buzdolabında muhafaza edilmesi gerekmektedir.

6) Özel Muhafaza Şartları veya Kullanım Şekilleri: Tüketicinin gıda maddesinin kalitesini muhafaza edebilmesini teminen gereken özel saklama koşullarının etiket üzerinde belirtilmesi gerekmektedir. Örneğin “paket açıldıktan sonra buzdolabında muhafaza ediniz”, “kuru ve serin yerde saklayınız” vb. Saklama koşullarına ilişkin diğer alternatiflerin de ayrıntılı olarak belirtilmesi gerekmektedir (“Derin dondurulmaya uygundur” ifadesinin veya yıldız işaretinin kullanılması, vb.).

7) İsim ve Adres Bilgileri: AB üyesi olan veya AB üyesi olmayan ülkedeki imalatçının veya paketleyici fimanın veya AB üyesi ülkede ürünü satışa sunan firmanın unvanının ve adresinin açık olarak belirtilmesi gerekmektedir. Temas bilgileri, ürünle ilgili bir şikayet olması durumunda iletişim sağlanabilmesini temin edecek açıklıkta olmalıdır. Tek başına verilen internet sitesi adresi kabul edilmemektedir.

8) Ürünün Menşei: Gıdanın menşeinin veya geldiği bölgenin etiket üzerinde belirtilmesi normal koşullarda zorunlu değildir. Ancak, ürünün menşeinin belirtilmemesinin tüketiciyi yanlış yönlendirebileceği durumlarda, menşein belirtilmesi şartı aranmaktadır. Tüketicilerin, ürünün imal edildiği ülke dışındaki bir ülkenin bayrağı veya haritası gibi görsel ögeler kullanılarak yanlış yönlendirilmesi mümkündür. Ürünün isminde yer alan bir bölge adının, ürünün o bölgede imal edildiği veya o bölgeden geldiği

65

fikrini yaratması imkan dahilindedir (İrlanda üretimi “Amerikan tarzı Burger”, vb.).Bu tür durumlarda ürünün gerçek menşeinin belirtilmesi zorunludur (Örn. “İrlanda’da Üretilmiştir”).

9) Kullanma Talimatı: Gerekmesi halinde gıda maddesinin nasıl kullanılacağına ilişkin talimatın, tüketiciyi bilgilendirmek amacıyla etiket üzerinde yer alması beklenmektedir. Pişirme, tekrar ısıtma, hazırlama konusunda bilgiler veya özel bir amaç açısından “uygun değildir” ifadesinin bulunması gibi bilgiler bu kapsamda değerlendirilmektedir.

10) Alkollü İçkiler: Hacim itibariyle % 1.2’den daha fazla alkol içeren içeceklerin alkol derecesi hakkında etiket üzerinde bilgi vermesi zorunluluğu bulunmaktadır.

Besin Değerlerine İlişkin Etiketler

Etiket üzerinde yer alan besin değerlerine ilişkin bilgiler, tüketicilerin daha bilinçli bir seçim yapabilmelerini sağlayacaktır. Etiket üzerinde besin değerlerine ilişkin bir iddianın yer alması durumunda, besin değerlerinin bulunması zorunluluk arz etmektedir. Ayrıca, gerekli olmadığı durumlar dahil olmak üzere, etikette besin değerlerine ilişkin bilginin gönüllü veya zorunlu olarak bulunması halinde, besin değerlerinin belirtilmesine ilişkin şekil şartlarının sağlanması gerekmektedir.

Aşağıdaki durumlar haricinde besin değerlerine ilişkin olarak etiket üzerinde bir iddiada bulunmak mümkün değildir:

- Enerji değeri,- Besinler: Protein, karbonhidrat, yağ, lif, sodym ve içerikte bulunan besinlere ait

veya bunları tamamlayıcı mahiyetteki maddeler,- İlgili mevzuatta listelenmiş ve besin içerisinde önemli miktarda içerilen vitamin

ve mineraller.

Var olduğu ileri sürülen besinlerin etiket üzerinde, gıda maddesinin türüne göre değişmek üzere iki temel formatta belirtilmesi zorunludur. Tüm besin ögelerinin gıda maddesinin 100 g’ı veya 100 ml’si itibariyle belirtilmesi gerekmektedir. Paket başına belirli bir sayıda porsiyonun belirtildiği durumlarda, aynı verilerin her bir porsiyon için de belirtilmesi gerekmektedir.

Grup 1 Formatı: Aşağıda belirtilen hususların belirtilmesi zorunludur:

* Enerji değeri (kilo jul ve kilo kalori cinsinden ayrı ayrı belirtilmek üzere),* Protein, karbonhidrat ve yağ oranı (Gram cinsinden rakam itibariyle),

Grup 2 Formatı: Aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur:

* Enerji değeri (kilo jul ve kilo kalori cinsinden ayrı ayrı belirtilmek üzere),* Protein, karbonhidrat, şeker, yağ, doymuş yağ, lif ve sodyum oranı (Gram cinsinden rakam itibariyle),

66

Gıda maddesinin vitamin ve mineral içeriğine ilişkin bilginin etiket üzerinde yer aldığı durumlarda, miktarlarına ek olarak, aşağıda belirtilen hususlarda da bilgi verilmesi zorunludur:

* Üründe yer alan vitamin ve/veya mineralin, “Tavsiye Edilen Günlük Miktar (TEGM)”ın ne kadarını sağladığı (oran yüzde cinsinden ifade edilecektir),* TEGM’ın en az % 15’inin, ürünün 100 g’ı veya 100 ml’sinde bulunması gerekmektedir.

Sağlık Konularıyla İlgili İddialar

Tüketicinin yanlış yönlendirilmemesi kuralı bu konuda da geçerlidir. Gıda maddesinin hastalıkları tedavi etme, önleme veya iyileştirme özelliklerinin bulunduğuna ilişkin olarak etikette bir iddiada bulunulması yasaktır. Sadece, imalatçı tarafından, belirli bir gıda maddesinin sağlığa faydalı yönlerini vurgulayacak şekilde iddiada bulunulmasına izin verilmektedir.

1.4.1.3.2. Markalama

İrlanda’nın ticari marka, patent, dizayn, telif hakları konusundaki uygulamaları (tanımlar, türler, başvuru prosedürü, ücretler, vb.) ile ilgili olarak her türlü ve ayrıntılı bilgi temin etmek için: “İrlanda Patent Ofisi”

Fikri Mülkiyet Hakları

Dünyanın en büyük yazılım ihracatçısı olarak İrlanda, yazılımın korunması ve lisans konusuna özel bir önem vermektedir. Yazılımlar, telif hakları yasası ve belirli bir ölçüde de patent yasası tarafından korunmaktadır. İrlanda yasaları uyarınca, bilgisayar programları yazılı eser olarak sınıflandırılmaktadır. Veri bankalarına telif hakları tanınmakta ve/veya İrlanda yasalarında öngörülen diğer şekillerde korunmaktadır. Aksi öngörülmediği sürece, telif haklarının orijinal çalışma ile bağlantılı olduğu varsayılmaktadır.

Patent

İrlanda’da kaydı yapılabilecek patentler, uzun dönemli ve kısa dönemli olmak üzere temelde iki grupta toplanmaktadır. Uzun dönemli patent 20 yıl süreli olup daha kolay korunabilmektedir. Bazı ilaçlar için “Ek Koruma Sertifikası” adı altında 5 yıl daha koruma sağlanabilmektedir. Kısa dönemli patent ise 10 yıl süreli verilmekte olup verilmesi daha kısa sürse de yürürlüğe konulması bakımından daha zor hükümler içermektedir. Patent başvurusu yapan kişinin İrlanda vatandaşı veya İrlanda’da yerleşik olması zorunluluğu bulunmamaktadır.

Bolar Hükmü: İrlanda Hukuku’na aktarılan yeni ve ABD’nin Bolar Hükmü’ne benzer bir hüküm olup, ana ilaçla ilgili olarak verilmiş olan patentin geçerli olduğu süre içerisinde, AB’deki jenerik firmaların, yeni jenerik ilaçların bulunması ve geliştirilmesi için araştırmalar yürütmesi imkanı tanımaktadır. Jenerik firmalar, ana ilacın piyasaya sürülmesi onayını takip eden 8 sene boyunca, jenerik ilacın piyasa onayı için başvuruda bulunma sahip olamayacaklardır.

67

Ticari Markalar

İrlanda Patent Ofisi’ne ve İspanya’daki AB Ticaret Markaları Ofisi’ne tescil ettirilebilmektedir. Uluslararası ticari markalar aynı zamanda Madrid Protokolü’ne tabi olarak da alınabilmektedir. İrlanda Patent Ofisi’nden marka alınması daha düşük bir maliyet yaratmaktadır ve yenilenmediği sürece 10 yıl geçerli olmaktadır. AB ticaret markası da benzer şekilde 10 yıl geçerli olup tüm AB üyesi ülkelerde geçerli olmaktadır.

1.4.1.3.3. Paket ve Ambalajlama

Tehlikeli maddelerin ambalajı/etiketi üzerinde imalatçının, imalatçının AB üyesi olmayan bir ülke olması durumunda AB’ndeki ithalatçı firmanın, distribütörün detaylarının bulunması gerekmektedir. Ek olarak, maddenin sınıflandırmasına (yanıcı, zehirli, zararlı, çevreye zararlı, vb.) ve özelliğin derecesine (yanıcı, çok yanıcı, son derece yanıcı, vb.) ilişkin bilginin de belirtilmesi gerekmektedir.

Tehlikeli maddelerin piyasaya sunulabilmesi için, paketin, malzeme ve dizayn bakımından, içeriği maddenin sızıntı ve kaçak yapmasını engelleyecek nitelikte olması; içeriği maddeyle tepkimeye girerek bozulmaması; normal nakliye işlemleri sırasında özelliğini kaybetmemesi (gevşememesi, açılmaması, vb.); kamuya satılan ve “çok zehirli”, “zehirli” veya “aşındırıcı” ibaresi taşıyan maddelerin ambalaj kapaklarının çocukların kolayca açamayacağı nitelikte olması; gerek bu özellikleri taşıyan, gerekse “yanıcı”, “son derece yanıcı”, “zararlı” ibarelerini taşıyan maddelerin bu özelliklerinin -görme özürlüler bakımından- dokunma ile anlaşılacak nitelikte olması gerekmektedir.

Tehlikeli maddenin piyasaya sunulması sırasında, bir güvenlik bilgileri belgesi (safety data sheet) hazırlanması talep edilmektedir.

Ayrıca, paket malzemelerinde içerilecek çevreye ve sağlığa zararlı malzeme içeriğinin (metal, plastik, vb. oranı) asgari düzeyde tutulması öngörülmektedir. Gıda paketleri itibariyle, gıda ile doğrudan temasta, gıdanın niteliğini bozmayacak ve gıda maddesi ile tepkimeye girmeyecek ambalaj kalitesi ve niteliği aranmaktadır.

Ahşap ambalajlarda ISPM 15 (ısıl işlem) şartı aranmaktadır.

1.4.1.3.4. Ticarette Uygulanan Standartlar

1973 yılından bu yana AB üyesi olan İrlanda, teknik mevzuat konusunda AB’nin düzenlemelerini uygulamaktadır. AB Komisyonu, uyumlaştırılmış Avrupa İşareti (“CE” işareti)’nin ve seçilmiş armonize uygunluk modüllerinin kullanımıyla, ticaretteki teknik engellerin elimine edilmesini desteklemektedir.

CE işareti, temel olarak standartlara uygunluğu gösteren bir işaret olmayıp, daha çok, AB Direktiflerine uygunluğu gösteren bir işarettir. Pek çok AB Direktifi, üreticilerin, imalat faaliyetlerinde ISO 9000 kalite belgesine sahip olmalarını gerektirmektedir.

Uluslararası kalite belgesi olan ISO 9000, İrlanda’da yaygın olarak kullanılmaktadır. İrlanda’da yerleşik çok sayıdaki çokuluslu firma ve dünya çapındaki üretim teknikleri sayesinde, belgenin uygulamaya geçirilmesi daha kolay olmuştur. Bu firmalar, kendilerine mal sağlayan firmaların da benzer teknikler kullanmaları şartını

68

aramaya başladıklarından dolayı, ISO 9000 belgesinin alınması hızlı bir gelişme göstermiş ve çokuluslu firmalarla iş bağlantısı kurabilmenin neredeyse ön şartlarından biri haline gelmiştir.

AB’nde Tek Pazar (Single Market)’ın ihdasıyla bağlantılı olarak, tüketicilerin sağlığını ve güvenliğini doğrudan ilgilendiren ana ürünlerde tüm üye ülkeler bazında bağlayıcı ve uyulması zorunlu koşullar getirilerek, AB çapında yeknesak bir uygulama oluşturulması sağlanmıştır. Bu bağlamda getirilen “CE” işareti uygulaması, AB pazarında satışa sunulacak ilgili ürünlerde bulunması gereken unsurlardan biridir. Uygulanacak ürün test ve belgelendirme koşulları her bir ürün/ürün grubu itibariyle ilgili AB Direktifleri kapsamında tespit edilmiştir. CE işareti, sadece ürünün, AB tarafından getirilen düzenlemelerde öngörülen sağlık, güvenlik ve çevre konusundaki yasal şartlara uygun olarak üretilmiş olduğu anlamına gelmekte, Avrupa üretim standartlarına uygunluğu garantilememektedir. Bu nedenle, ulusal üretim standartları, CE işaretinin verilebilmesini gerektiren koşullarla birlikte uygulanmaya devam edilebilmektedir. Ancak, CE işareti, ürünün güvenliğine ilişkin tüm diğer ulusal işaretlerin yerine geçmektedir.

Tüm tarım ve gıda ürünlerinin ithalatı, AB’nin sağlık ve bitki sağlığı düzenlemelerine tabi olarak gerçekleştirilmekte, bunun yanısıra, İrlanda veterinerlik ve bitki sağlığı idaresi’nin belgelendirme şartları da aranmaktadır.

AB’nin Tek Pazar kapsamındaki “yeni yaklaşım” prensibine dayalı standardizasyon uygulamaları konusunda ayrıntılı bilgi http://www.newapproach.org/ adresli internet sitesinden temin edilebilmektedir. İrlanda hakkında ayrıntılı bilgi için ise National Standards Authority of Ireland ‘ın internet sitesinden faydalanılabilir.

1.4.2. Serbest Bölgeler ve Mevzuatı

İrlanda’nın Shannon Serbet Bölgesi olmak üzere 1 serbest bölgesi bulunmaktadır. 1959 yılında Shannon Uluslararası Havaalanı’nın yanında kurulmuş ve faaliyete başlamış olan “Shannon Serbest Bölgesi” dünyanın ilk serbest bölgesidir. 243 hektar alana kurulmuş olan serbest bölge, 100’dan fazla denizaşırı firmaya ev sahipliği yapmaktadır. Serbest bölge, “Shannon Development” tarafından yönetilmektedir.

Bu serbest bölge, uluslararası dağıtım ve Batı Avrupa ülkelerine yönelik antrepo hizmeti veren bir merkez olarak sunduğu avantajlar bakımından da benzersiz bir durumdadır. Zira, gümrük vergisinden ve KDV’den muaf bir serbest bölge olmasına ek olarak, İngiltere ve diğer Avrupa pazarlarının kara ve hava ulaşımına doğrudan giriş imkanı sağlamaktadır. Hammaddeler ve kısmen veya tamamen üretilmiş mallar, miktar bakımından bir sınırlama olmaksızın ve vergiden muaf olarak serbest bölgeye ithal edilip, serbest bölgede tutulabilmektedir. Mallar, serbest bölgede işleme, ayıklama, eleme veya tekrar paketleme işlemlerine tabi tutulabilmekte ve serbest bölgedeki binalar kiralanabildiği gibi yeni bina da inşa edilebilmektedir. Serbest bölgede satış yapılması talebi olduğunda, ithal işlemlerinin tamamlanabilmesi için ürünle ilgili (varsa) gümrük vergisi ve diğer vergilerin ödenmesi gerekmektedir. Serbest bölgenin temel avantajlarından biri de, en kısa sürede ürünün sevkiyatının sağlanabileceği bir bekleme yeri olarak kullanılabilmesi ve böylece nakliye süresinden tasarruf sağlanması, düşük

69

maliyetle depolama imkanı elde edilmesi ve İrlanda’daki % 12.5 düzeyinde düşük kurumlar vergisinden yararlanılabilmesi imkanlarıdır.

1.4.3. Havaalanı Sayısı

İrlanda’nın 3 tane uluslararası (Dublin, Cork ve Shannon) ve 6 tane bölgesel (Donegal, Sligo, Knock, Galway, Kerry ve Waterford) havalimanı bulunmaktadır.

1.5 BELLİ BAŞLI EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR

1.5.1. BAKANLIKLAR, KAMU KURUMLARI, MESLEK ÖRGÜTLERİ, FAYDALI BAĞLANTILAR

Dış Ticaret ve Yatırımlarla İlgili Önemli Kuruluşlar

Enterprise Ireland - www.enterprise-ireland.com

IDA Ireland (İrlanda Yatırım Geliştirme Kurumu) - www.idaireland.com

Shannon Ireland – www.shannonireland.com

Irish Tax and Customs (İrlanda Vergi ve Gümrükler) – www.revenue.ie

Companies Registration Office – www.cro.ie

Diğer Faydalı Bağlantılar

Tüm İrlanda Kamu Kurum ve Kuruluşları - www.gov.ie

İrlanda’ya İlişkin Bilgi- www.basis.ie

Ülkeye İlişkin Bilinmesi Gereken Temel Bilgiler- www.citizensinformation.ie

Central Statistics Office Ireland (İrlanda İstatistik Ofisi) – www.cso.ie

National Economic and Social Council (Ulusal Ekonomik ve Sosyal Konsey) – www.nesc.ie

Irish Business and Employers Confederation (İrlanda İş ve İşverenler Konfederasyonu) – www.ibec.ie

The Economic and Social Research Institute (ESRI) (Ekonomik ve Sosyal Araştırma Enstitüsü) - www.esri.ie

Central Bank (İrlanda Merkez Bankası) – www.centralbank.ie

Sustainable Energy Ireland (Sürdürülebilir Enerji Kurumu) – www.seai.ie

Irish Stock Exchange (İrlanda Borsası) – www.ise.ie

70

Irish Agriculture and Food Development Authority (İrlanda Tarım ve Gıda Geliştirme Kurumu) – www.teagasc.ie

Bellibaşlı Meslek Örgütleri ve Önemli Linkler

1. AECI (Association of Electrical Contractors–İrlanda Elektrikçiler DerneğiTel: + 353 1 288 64 99 – 288 58 69 Web: www.aeci.ie

2. Association of Consulting Engineers of Ireland Web: www.acei.ie

3. The Bar CouncilWeb: www.lawlibrary.ie

4. Bevarege Council of Ireland Web: www.beveragecouncilofireland.ie

5. Chambers Ireland Web: www.chambers.ie

6. Chartered Institute of Logistics &Transport in Ireland Web: www.cilt.ie

7. Dublin City Business Association Web: www.dcba.ie

8. Electrical and Electronic Retailers Association of Ireland Web: www.electricalretailers.ie

9. Farm Tractor & Machinery Trade Association Ltd. Web: www.ftmta.ie

10. Federation of Jewellery Manufacturers of Ireland Web: www.fjmi.ie

11. Financial Services Ireland Web: www.fsi.ie

12. ICT Ireland Web: www.ictireland.ie

13. Institute of Chartered Shipbrokers (Irish Branch) Web: www.icsirishbranch.ie

14. Institute of Food Science and Technology of Ireland Web: www.ifsti.com

71

15. Irish Business and Employers Confederation (IBEC) Web: www.ibec.ie

16. Irish Chamber of Shipping Tel: + 353 1 8559011Fax: + 353 1 8559022

17. Irish Clothing and Textiles Alliance Web: www.ibec.ie/icata

18. Irish Computer Society Web: www.ics.ie

19. Irish Concrete Federation Web: www.irishconcrete.ie

20. Irish Exporters Association (IEA) Web: www.irishexporters.ie

21. Irish Hardware & Building Materials Association Web: www.ihbma.ie

22. Irish International Freight Association Web: www.iifa.ie

23. Irish Mining & Quarrying SocietyWeb: www.imgs.ie

24. Irish Small and Medium Enterprises Association Web: www.isme.ie

25. Irish Software Association Web: www.software.ie

26. Irish Tourist Industry Confederation Web: www.itic.ie

27. Irish Travel Agents Association Web: www.itaa.ie

28. Law Society of Ireland Web: www.lawsociety.ie

29. Retail Jewellers of Ireland Tel: + 353 65 6825714

Web: www.rji.ie/

30. RGDATA, Retail Grocery, Dairy & Allied Trades’ Association

72

Web: www.rgdata.ie

31. Alcohol Beverage Federation of Ireland Web: www.abfi.com

1.5.2. 2012 Yılı İtibariyle İrlanda’da Yerleşik Türk Dernek ve Türk Sermayeli Firmalar

TIBDA ( Turkish Irish Business Development Association ) 9 Parliament Street, Jamestown, Dublin 8Tel : 01-545 68 77Mobil : 087 142 52 02E-mail : ali.yilmaz@tibda.ie Web : http://tibda.ie/

FIBA International Financial Services Company Plc.Fitzwilliam Business Centre, 77 Sir John Rogerson’s Quay , Dublin 2Tel : 01-640 19 54Faks : 01-640 19 52E-mail : kkgul@eircom.net

ING European Financial Services Plc Block 4, Dundrum Town Centre Sandyford Road, Dundrum, Dublin 16Tel : 01-638 40 83Faks : 01-638 40 80E-mail : Suheyla.deroiste@ingeuropefs.com

Zorlu Financial Services Ltd 2 Grand Canal Square, Grand Canal Quay, Dublin 2, DublinTel : 01-224 04 99Faks : 01-224 04 80E-mail : ahmet@zorlufinancial.com GAMA Power Systems Engineering and Contracting IncFort Davis Road, Whitegate, County CorkFax :021-465 67 80E-mail: elcin.olmez@gama.com.tr

Turkish AirlinesDublin Airport Departures Level Ticket Desks Block A No:1 Co. Dublin Tel : 01-844 79 20Faks : 01-844 78 35E-mail : MBALANDI@THY.COMWeb : http://www.turkishairlines.com

Majestic Textiles

73

Showroom Office: Ballymount Corporate Park, Ballymount Road, Dublin 24Tel : 01-429 5914E-mail : erol@majestictextiles.comWeb : www.majestictextiles.com

BEKO PlcUnit 16, The Hub Logistics Park, Bracetown, Co Meath Tel : + 353 87 827 45 45Eposta : neil.halpin@beko.co.ukWebsitesi : www.beko.ie

2. SONUÇ VE MÜŞAVİRLİĞİMİZİN ÖNERİLERİ

Ülkemiz ile İrlanda’nın dış ticaretine genel olarak bakıldığında, dış ticarette karşılaşılan herhangi bir sorun bulunmamaktadır.

İrlanda, az nüfusuna rağmen alım gücü yüksek ve ithalat bağımlı bir ülkedir. Türk firmaları ürünlerini bu pazarda daha iyi tanıtarak ve kaliteli ürün ihracatı yaparak bu pazara girebilirler.

İrlanda da genellikle İngiliz büyük mağazaları ile zincir mağazaları faaliyette bulunmaktadır.

İrlanda’da gıda sektöründe Tesco, Marks & Spencer, Centra, Eurospar, Lidl, Aldi (Alman Süpermarket Zinciri) gibi önemli süpermarket zincirleri vardır. Hazır giyim ve konfeksiyon sektöründe ise Marks & Spencer, Debenhams, House of Fraser, Pennys, Topshop, Dorothy Perkins, Wallis, Next gibi İgiliz sermayeli mağaza zincirlerinin yanısıra The Gap, H&M, Zara, TKMaxx, Laura Ashley v.b. dünya markası olan firmalar da yer almaktadır.

Elektrik ve elektronik eşya sektöründe faaliyette bulunan PC World, Curry’s zincir mağazaları da İngiliz sermayeli firmalardır. M&S, Argos gibi İngiliz sermayeli firmaların yanısıra, İsveç mağaza zinciri İKEA’da ev eşyası/mobilya pazarında yer almaktadır.

Sağlık, kozmetik, parfümeri ve güzellik sektörünün liderliğini Boots yapmaktadır. İrlanda, emek yoğun sektörlerde net ithalatçı konumunda bir ülke olup,

tekstil-konfeksiyon, ev tekstil ürünleri, mobilya, plastik ve ambalaj sanayi ürünleri, meyve, sebze, işlenmiş tarım ürünleri, alkollü içecekler gibi emek yoğun sektörlerde iç talep ithalatla karşılanmaktadır. Gıda ürünlerinde et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, kümes hayvanları, balıkçılık, iklimin elverdiği bazı patates ve yeşil sebzeler iç piyasadan, bunun dışında kalan diğer ürünler ise diğer AB ülkelerinden, bazı Latin, Akdeniz ve Afrika ülkelerinden tedarik edilmekte, gıda dışı ürünlerin büyük çoğunluğu ise küresel pazarlardan sağlanmaktadır.

Diğer taraftan, önde gelen Türk firmalarının İrlanda’da dağıtım ve/veya satış odaklı temsilcilikler, ofis,mağaza ve şube açmaları pazara giriş avantajı sağlayabilecektir.

74

İrlanda’ya ihracatımızda yararlı olabilecek diğer bir husus olarak, diğer AB ülkelerine (özellikle İngiltere) yönelik olarak halihazırda ihracat yapan firmaların, İrlanda pazarında güven uyandırdığının belirtilmesinde fayda görülmektedir. Zira, İrlandalı ithalatçı firmalar, tüketici güvenliğini ön planda tutmakta, bu nedenle belirli üretim standartlarının varolmasını talep etmektedirler. Bu nedenle, İrlanda’nın yoğun olarak ticaret yaptığı İngiltere ile ticaret ilişkisi kurmuş olan firmalar güvenilir addedilmekte ve yeni ticari ilişkilerin kurulması konusunda olumlu bir etki yaratmaktadır.

Tüm ticari ilişkilerde olduğu gibi, malın kalitesi, teslim tarihi, vb. konularda verilen taahhütlerin yerine getirilmesine azami hassasiyet gösterilmesi, pazarın küçük ölçekli olduğu ve negatif haberlerin büyük bir hızla yayıldığı İrlanda pazarında ülkemiz açısından olumsuz bir sicil oluşmaması bakımından özel önem arz etmektedir.

Diğer taraftan, İrlandalı firmaların Ticaret Odalarına üye olma zorunlulukları bulunmamaktadır. Bu nedenle firmalarımızın İrlandalı firmalar ile yaşayacakları muhtemel sorunların Ticaret Odaları aracılığıyla çözümlenmesi imkanı bulunmamakta, sorunun karşılıklı temaslar sonucunda çözümlenememesi halinde konunun mahkemeye götürülmesi gerekmektedir. Bunlara ilaveten, ihracatçı firmalarımızca yapılan mal mukabili ihracatlarda karşılık olarak ödemeye esas bedellerin İrlandalı firmalarca ödenmemesi durumunda “debt collector” olarak adlandırılan ve alacak tahsildarı olarak faaliyet gösteren kuruluşlarla “debt collection company” işbirliği halinde konuya çözüm getirilmesinde fayda mütalaa edilmektedir.

Ülkemiz ile İrlanda’nın ürün yapısı karşılaştırıldığında, ithal ve ihraç ürünlerimizin hemen hemen aynı olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, İrlanda’ya yönelik ihracatımızı artırmak için ürün yelpazesini genişletmek ve İrlanda pazarının ihtiyaçlarına göre ihracat yapmak gerekmektedir.

İrlanda’da yapılan pazar araştırması sonuçlarına göre, iç pazara yönelik olarak başarı sağlamadaki en önemli unsurlar doğru zamanda toplumun ihtiyacı olan kesimine satış yapabilmektir. Örneğin İrlanda’da son yıllarda, 30’lu yaşlarda evlenerek çocuk sahibi olan çiftlerin sayısında büyük bir artış yaşanması üzerine, hem çocukların, hem de yetişkinlerin ihtiyaçları doğrultusunda ürün satmanın daha doğru olacağı vurgulanmaktadır. Çocuk sayısındaki artış, çocuklara yönelik ürün ve hizmet talebi ile anne ve babalarının da duruma uygun ürün ve hizmet talebini yaratacaktır.

Özetle, bir ülkenin piyasasına girişte öncelikle pazar ihtiyaçlarını, var olan trendleri, tüketicinin eğilimlerinin belirlenerek ürün ve hizmet gruplarının belirlenmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, İrlanda’nın 2012 yılına kadar esnek olmayan talebinin değişen ekonomik koşullar ve geleneksel pazarında (ABD, İngiltere, Avro Bölgesi v.b.) yaşanılan krizin etkisi ile önümüzdeki yıllarda değişeceği düşünülmektedir.

İrlanda’nın, 2012 yılında geleneksel pazarları ile ticari ve ekonomik ilişkilerini sürdürürken, BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti) ülkeleri yanısıra Güney Amerika, Afrika, Ortadoğu, Rusya ve Asya ülkelerine doğru yönelmeye başladığı görülmektedir. Bu ise, ülkemizin İrlanda ile ekonomik ve ticari ilişkilerini geliştirmesi için bir fırsattır.

75

______

76