Hví lívfrøðiligt margfeldisár í 2010 - Snar.fo...Hví lívfrøðiligt margfeldisár 2010 •...

Hví lívfrøðiligt margfeldisár íHví lívfrøðiligt margfeldisár í 2010 ?

Anna Maria Fosaa Náttúrugripasavnið

© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið

Hví lívfrøðiligt margfeldisár 2010Hví lívfrøðiligt margfeldisár 2010

§§• Í 1992 undirskrivaðu 155 lond sáttmálan um• Í 1992 undirskrivaðu 155 lond sáttmálan umlívfrøðiligt margfeldi(Biodiversitetskonventiónina) á ráðstevnu í Rio de Janeiro.

• Danska Fólkatingið samtykti at góðkenna sattmálan 21 november 1993 og Føroyasattmálan 21. november 1993, og Føroya Løgting samtykti 18. desember sama ár at k d ð óðktaka undir við góðkenningini.


Trý høvuðsevni í sáttmálanumTrý høvuðsevni í sáttmálanum

• Varðveitsla av lívfrøðiliga margfeldinumVarðveitsla av lívfrøðiliga margfeldinum• Burðardygg nýtsla av lívfrøðiliga margfeldinum• Eitt rættvíst og javnt býti av ágóðum, ið stava frá nýtslu av genetiska tilfeinginumý g g


ST hevur lýst 2010 at vera altjóða árST hevur lýst 2010 at vera altjóða árfyri lívfrøðiligt margfeldi

• At varpa ljós á týdningin av lívføðiligaf ld f kk ðmargfeldinum fyri okkara trivnað.

• At støðga tapinum av lívfrøðiligat støðga tap u a øð gamargfeldinum, sum í løtuni hvørvur 100 ferðirskjótari enn náttúrliga erskjótari enn náttúrliga er.

• At hátíðarhalda góð úrslit.


Hvat er lívfrøðiligt margfeldiHvat er lívfrøðiligt margfeldi

• Lívfrøðiligt margfeldi ella biodiversitetur, sum tað eisini verður nevnt, merkir fjølbroytni í tí j ylivandi náttúruni.


Hvat er lívfrøðiligt margfeldiHvat er lívfrøðiligt margfeldi

• Fjølbroytni í vistskipanum, har plantur og dýr liva

• Fjølbroytni av plantu‐ og djórasløgumFj lb i í f i i• Fjølbroytni í arvfeingi


Fjølbroytni í vistskipanum

i i ki i k ð i d í• Ein vistskipan er ein avmarkað eind í náttúruni, har tað livandi og tað ikki livandi virkar sum ein eind

• Ymiskar til støddar• Jørðin, landgrunnurin, lyngheiðar, vøtn, skógirskógir...

• Samspælið millum plantu‐ og djórasløg er við til t ð it j á i í h i itil at varðveita javnvágina í heimsins vistskipanum.


Fjølbroytt arvfeingiFjølbroytt arvfeingi

jál dý l l i• Sjálvt um dýr og plantur eru av sama slagi, er arvfeingið ongantíð heilt tað sama

• Ymiskt arvfeingi ger at tað er ymiskt, hvussu plantur og dýr hóra undan í ymiskum p g ý yumhvørvi

• Tí tola stovnar við stórum arvfeingi beturTí tola stovnar við stórum arvfeingi betur smærri broytingar í umhvørvinumS á j b d øki h lítið• Smáar oyggjar og onnur avbyrgd øki hava lítið arvfeingi og eru harvið sera viðbrekin


Fjølbroytni av plantu og djórasløgumFjølbroytni av plantu‐ og djórasløgum

Í• Í øllum heiminum eru 1.6 mió plantur og dýr navngiving

• 16.000 sløg í vanda fyri at hvørvaÍ F i 4000 l k á• Í Føroyum eru meira enn 4000 sløg skrásett

• Fá (ongi) serføroysk sløg( g ) ø y øg• Dømi Reyð várhagasólja


Reyð várhagasóljaReyð várhagasólja


Hvønn týdning hevur lívfrøðiliga margfeldi fyri okkara lívsgrundarlag

• Tað lívfrøðiliga margfeldið er grundarlagið fyri tí mati, vit liva av.

• Ein stórur partur av tí heilivági, ið vit nýta, kemur beinleiðis ella óbeinleiðis frá lívfrøðiligumbeinleiðis ella óbeinleiðis frá lívfrøðiligum tilfeingi. M i t i b itilf i tilf i til íd ð• Meginparturin av byggitilfari og tilfari til ídnað kemur frá lívfrøðiligum tilfeingi

• og ikki minst hevur tað lívfrøðiliga margfeldið stóran týdning fyri frítíðarvirksemi og ferðavinnu.ý g y g


Hvat gera vit her heimaHvat gera vit her heima

• Fyrsta stigið á leiðini til at fylgja sáttmálanum um lívfrøðiligt margfeldi var at fáa gjørt eina g g gjstøðufrágreiðing um lívfrøðiligt margfeldi í Føroyum Hendan kom út í bókini “FøroyaFøroyum. Hendan kom út í bókini Føroya Náttúra”, sum Føroya Skúlabókagrunnur gav út í 2006í 2006.


Hóttar plantur og djórHóttar plantur og djór

• Tann fyrsti reyðlistin kom í 2005

• Byggir á 74 sera sjáldsamar planturplantur

• Upplýsingar frá• Upplýsingar frá Náttúrugripasavninum og Botanisk Museum íBotanisk Museum í Keypmannahavn


Skrásetingar av plantum og djórumSkrásetingar av plantum og djórum

Náttú i ið h k á ti l t• Náttúrugripasavnið hevur skrásetingar av plantum og djórum meira enn 100 ár aftur í tíðina.

• Men teir flestu skrásetingar ið eru eldri finnast á• Men teir flestu skrásetingar ið eru eldri, finnast á útlendskum søvnum, eitt nú í Keypmannahavn

• Altjóða databasur har flestu náttúrugripasøvn lata• Altjóða databasur har flestu náttúrugripasøvn lata data. Hetta ger tað lættari at fáa eitt yvirlit yvir, hvørji data finnast.hvørji data finnast.

• Global Biodiversity Information Facility (GBIF)• DanBif Danmark hevurDanBif Danmark hevurlatið 5.252.398 biodiversitetsdata‐postar til GBIF


Endamálið við reyðlistanumEndamálið við reyðlistanumAt í á hótt l t lø• At vísa á hótt plantusløg

At tøði di h ø j l t f l j t k l ið• At vera støði undir, hvørjum plantum fylgjast skal við

At tøði di áttú iti ð it l• At vera støði undir náttúruumsiting og varðveitslu her heima og altjóða

• At uppfylla okkara bindingar fyri sáttmálanum um lívfrøðiligt margfeldilívfrøðiligt margfeldi


Uppskot til reyðlistaUppskot til reyðlista

Ú• 3 Útdeyð (RE)• 17 Sera hótt (CR)( )• 5 Hótt (EN)• 23 Viðbrekin (VU)• 23 Viðbrekin (VU)• 1 Nærum hótt (NT)• 25 Dátutrot(DD)


Ymiskar hóttanirYmiskar hóttanir

T k ú á ú i• Tøka úr náttúruni• Avveitan• Seyðabit• Dálking• Tøka av tilfari (gróti, flagi ella sandi), har slagið er • Fremmand sløge a d s øg• Veðurlagsbroytingar


Býtið av sløgum í lívøkiBýtið av sløgum í lívøki

35 Lívøki

20

25

30

gum

10

15

20

tal a

v sl

ø

0

5

Fj ll Kl tt H ið l di Vátl di/ t St d /hFjøll Klettar Heiðalendi Vátlendi/vøtn Strendur/hav


TaðingTaðing


Dømi um eina hótta vatnplantuDømi um eina hótta vatnplantu

l bl ð ó• Vanlig bløðrurót


Dømi um eina hótta vátlendisplantu

dbl ð ð óld• Rundblaðað sóldøgg


Innrás sløg ?Innrás sløg ?

Ei f l• Eitt fremmant slag, sum er innflutt ella innsløtt av menniskjumav menniskjum

• Nørist og spjaðist víða umum

• Troðkar onnur sløg burtur livir vælburtur, livir væl

• Lívfrøðiliga margfeldið minkarminkar


Hvussu stórar hitabroytingar tola plantusløgini?

• Háfjallaplantur trívast best, tá meðal summarhitin er j p ,6oC

• Láglendisplanturnar trívast best tá meðalLáglendisplanturnar trívast best, tá meðal summarhitin er 12‐13oC

• Ein broyting uppá 1 2oC í vetrar og summarhita fer at• Ein broyting uppá 1‐2oC í vetrar og summarhita fer at ávirka plantuvøksturin


Háfjallaplanturnar eru í vandaHædd

900Háfjallaplanturnar eru í vanda800

600

700

500

600Háfjallabeltið

400

500

Lágfjallabeltið

300Lágfjallabeltið

100

200

0

100Láglendisbeltið


Viðbreknar fyri veðurlagsbroytingum

Snjósólja Rótmikil dreymsólja


VerkætlanirVerkætlanir

• Náttúran í Norðri‐ útlitini fyri 2010• ToftavatnToftavatn • Náttúran í Havn


Countdown 2010Countdown 2010


Skrásetingar av plantum og dýrumSkrásetingar av plantum og dýrum


Hvat kunnu vit gera beinanveginHvat kunnu vit gera beinanvegin

Í• Ímeðan vit bíða eftir eini nýggjari náttúruverndarlóg, kunnu vit:g– Seta meiri orku av, til at skráseta og granska plantur og djór í náttúruniplantur og djór í náttúruni

– Seta verndartiltøk í verk á teimum viðbreknu økjunum ið vit longu nú kenna tiløkjunum, ið vit longu nú kenna til


Takk fyriTakk fyri

Gott lívfrøðiligtgmargfeldis‐gár


Hví lívfrøðiligt margfeldisár í 2010 - Snar.fo...Hví lívfrøðiligt margfeldisár 2010 •...

Documents

Transcript of Hví lívfrøðiligt margfeldisár í 2010 - Snar.fo...Hví lívfrøðiligt margfeldisár 2010 •...