ranking art studies? thinking about impact

bert verveld amsterdam university of the arts

www.ahk.nl

3000 students Bachelor + Master 30% international

highly selective and intensive teaching

art reflects and questions society

art brings people together, where politics and religion fail

But: art is also part of city marketing, of media hypes, political opportunism, etc

(so, by the way: art and science have much in common)

what are art universities doing?

educating and training performers educating professionals for cultural professions

educating teachers

researching performance practice developing impact of culture on society

developing new professional methods and tools

│ ┐ ┘ ●

concept agenda KUO NEXT 2016-2020 versie bestuurlijk overleg kunstonderwijs 16 juni 2016

5

Deze strenge selectie houdt de kwaliteit hoog en reguleert de instroom in de opleidingen. Studenten in

het kunstonderwijs staan bekend om hun grote motivatie, hetgeen ook blijkt uit het feit dat het aantal

uitvallers en studiewisselaars in het kunstonderwijs het laagst is van alle hbo-sectoren4.

De sector kunstonderwijs kiest ervoor hoogwaardig, selectief en ‘klein’ te blijven. De sector beslaat 4%

van het HBO bacheloronderwijs (figuur 2) en is in de laatste tien jaar niet gegroeid. De hogescholen monitoren jaarlijks onderling de cijfers over de instroom van het aantal studenten in het totale

kunstonderwijs.

Figuur 2: aandeel inschrijvingen bacheloropleidingen per sector in het hbo (1-cijfer-HO 2015) Waarde Kunst - autonoom en toegepast - geeft inspiratie, schoonheid, gemak en vermaak aan het leven en draagt

bij aan betekenisgeving en samen-zijn. Een leven zonder muziek, theater, beeldende kunst, vormgeving,

dans, circus, bouwkunst, film is niet voorstelbaar. Tegelijk kan kunst een voertuig zijn voor creativiteit,

interactie, cohesie en vernieuwing. De kunst voor het kunstonderwijs in deze tijd is het blijven vinden van

de balans tussen de aandacht voor intrinsieke waarde en verdieping in de kunsten enerzijds, en de

rijkdom aan toepassingen ervan anderzijds. Kunsten ’92 bracht onlangs de Cultuuragenda uit: Cultuur werkt voor Nederland. Cultuuragenda voor morgen en overmorgen. Daarin wordt vastgesteld dat voor

toekomstige generaties creativiteit en kennis van elkaars culturen van cruciaal belang zijn. Tegelijkertijd

wordt de culturele infrastructuur brozer. Het kunstonderwijs herkent zich in de agenda van Kunsten ’92 die is opgesteld vanuit de overtuiging dat kunst, cultuur en erfgoed van onschatbare waarde zijn voor de

samenleving. Wendbaar Inspelend op een hybride, divers èn veranderend werkveld worden studenten in hun opleiding voorbereid

om hun vak in verschillende rollen uit te voeren: als scheppend of uitvoerend kunstenaar, docent,

ondernemer etc, individueel of in een team en in een gemengde beroepspraktijk. Onderzoek en reflectie

maken deel uit van onderwijs en praktijk. Daarbij leren studenten tijdens hun opleiding te experimenteren

met interdisciplinaire samenwerking, waarbij de wisselwerking met collega’s uit andere disciplines tot

4 Feiten en cijfers, Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs, mei 2015, factsheet website Vereniging Hogescholen.

40%

20%

12%

11%

10%

4% 3%

economie

bètatechniek

sociale studies

onderwijs

gezondheidszorg

kunst

agro en food

│ ┐ ┘ ●

concept agenda KUO NEXT 2016-2020 versie bestuurlijk overleg kunstonderwijs 16 juni 2016

4

2. Kenmerkend kunstonderwijs Divers en hoogwaardig Het hbo kunstonderwijs heeft een rijk aanbod van bachelor- en masteropleidingen in Beeldende Kunst en

Vormgeving, Dans, Muziek, Theater, Circus, Film, Bouwkunst en Kunstvakdocenten (zie figuur 1). Het

kunstonderwijs levert professionals af die individueel en in teams waarde toevoegen aan de samenleving.

Kenmerkend voor het onderwijs is een nieuwsgierige en kritische benadering van de werkelijkheid met

een combinatie van persoonlijke eigenheid, ambacht, onderzoek en ondernemerschap. Zowel de Nederlandse uitvoerende kunstvakopleidingen als de kunstvakdocentopleidingen in de diverse

kunstdisciplines hebben grote internationale uitstraling met exponenten van wereldformaat3.

Het kunstonderwijs neemt in het hoger onderwijs een bijzondere positie in. De sector is sterk

maatschappelijk en internationaal georiënteerd. Er is nauwelijks een pendant in het wetenschappelijk

onderwijs. Wie op hoger onderwijsniveau in de kunsten wil studeren, gaat naar één van de hogescholen met kunstonderwijs. De wederzijdse interesse tussen de hogescholen en universiteiten groeit.

Verschillende hogescholen hebben nauwe samenwerkingsrelaties met universiteiten. Soms al lange tijd,

zoals bij promoties in het kunstonderwijs. Soms recenter, zoals bij de programma’s voor een double degree.

Figuur 1. Hbo kunstonderwijs per discipline: aandeel inschrijvingen bachelor en master (1-cijfer-HO 2015). Selectief De belangstelling van jonge mensen om een kunstopleiding in het hbo te volgen is zeer groot. De opleidingen selecteren streng. Gemiddeld één op de vijf kandidaten (22%) stroomt na selectie het

kunstvakonderwijs in op bachelor niveau (inclusief de docentopleidingen). In sommige disciplines zoals

Theater is de selectie veel strenger: hier stroomt ongeveer één op de vijftien kandidaten (6%)

daadwerkelijk het kunstonderwijs in.

3 Onderscheiden, verbinden, vernieuwen. Advies van de commissie-Dijkgraaf voor een sectorplan kunstonderwijs, mei 2010.

45%

25%

17%

4% 3%

3%

2% 1% 0%

beeldende kunst en vormgeving

muziek

kunstvakdocentopleidingen

dans

theater

bouwkunst

film en televisie

circus

crossover

Inschrijvingen kunstonderwijs Totaal: Associate Degree, Bachelor, Master

Som van aantal inschr_jaar hogeschool 2010 2011 2012 2013 2014 2015

amsterdamse hs. voor de kunsten 2.981 2.889 2.863 2.944 2.908 2.905 artez hs. voor de kunsten 3.279 3.281 3.152 3.056 2.923 2.876 avans hs. 1.242 1.270 1.131 1.084 1.099 1.058 codarts, hs. voor de kunsten 1.042 969 957 972 1.025 1.004 design academy eindhoven 688 666 710 735 712 717 fontys hs. 1.613 1.491 1.416 1.488 1.484 1.362 gerrit rietveld academie 940 967 920 894 828 831 hanzehogeschool groningen 1.480 1.398 1.367 1.353 1.425 1.373 hs. der kunsten den haag 1.795 1.728 1.660 1.541 1.524 1.561 hs. inholland 168 181 162 151 153 144 hs. leiden 70 68 62 51 48 46 hs. rotterdam 2.070 1.990 1.893 1.903 1.834 1.757 hs. voor de kunsten utrecht 2.547 2.606 2.558 2.554 2.586 2.595 nhl hs. 201 186 190 212 264 277 zuyd hs. 1.254 1.222 1.209 1.214 1.137 1.168 Eindtotaal 21.370 20.912 20.250 20.152 19.950 19.674

Bacheloropleidingen

Som van aantal inschr_jaar hogeschool 2010 2011 2012 2013 2014 2015

amsterdamse hs. voor de kunsten 2.432 2.398 2.377 2.379 2.298 2.304 artez hs. voor de kunsten 2.991 2.975 2.885 2.785 2.632 2.593 avans hs. 1.203 1.214 1.074 1.031 1.045 982 codarts, hs. voor de kunsten 903 850 809 820 846 823 design academy eindhoven 623 595 623 625 603 609 fontys hs. 1.394 1.277 1.231 1.304 1.300 1.169 gerrit rietveld academie 865 880 829 774 669 673 hanzehogeschool groningen 1.386 1.303 1.266 1.256 1.285 1.218 hs. der kunsten den haag 1.547 1.464 1.401 1.263 1.221 1.248 hs. inholland 168 181 162 151 153 144 hs. leiden 70 68 62 51 48 46 hs. rotterdam 1.827 1.764 1.713 1.693 1.592 1.468 hs. voor de kunsten utrecht 2.376 2.445 2.392 2.385 2.396 2.380 nhl hs. 201 183 188 210 229 234 zuyd hs. 1.087 1.059 1.026 1.040 973 991 Eindtotaal 19.073 18.656 18.038 17.767 17.290 16.882

│ ┐ ┘ ●

concept agenda KUO NEXT 2016-2020 versie bestuurlijk overleg kunstonderwijs 16 juni 2016

8

Monitor trends in de creatieve industrie 2016 van GOC. ]

Een componist (master student) en twee muziektechnologen (Bachelors) bij HKU ontwerpen in gezamenlijkheid nieuwe muzieksoftware waarmee je muzieksamples een natuurlijke toon en ritme kunt geven. Inmiddels wordt de software ook ingezet in een aantal text-to-speech toepassingen waardoor een computerstem verandert in een volstrekt menselijk klinkende 'voice over’. Het internationale wetenschapstijdschrift New Scientist wijdde een artikel aan deze uitvinding.

Werkgelegenheid

De werkgelegenheid van afgestudeerden in het kunstonderwijs is relatief goed: 81% van de

afgestudeerden heeft binnen drie maanden na afstuderen werk gevonden bij een hbo-gemiddelde van

80% (zie figuur 3). De werkloosheid anderhalf jaar na afstuderen is 7%, hetgeen betekent dat de studenten uit het kunstonderwijs positievere vooruitzichten hebben dan die gemiddeld in het wo en een

aantal andere hbo sectoren6. Wel is de inkomenspositie van afgestudeerden uit het kunstonderwijs

variabel. In sommige disciplines wordt zeer goed verdiend, en in andere disciplines, traditioneel voor de

Nederlandse situatie, veel minder. Ook al is financieel gewin voor veel kunstenaars niet de eerste

drijfveer, er wordt in onderwijs en werkveld steeds meer werk gemaakt van het denken in de

economische pendant van hun artistieke, culturele en sociale toegevoegde waarde. Minister Bussemaker gaf eind mei 2016 aan dat de verantwoordelijkheid voor evenwicht op gebied van bedrijfsvoering,

flexibiliteit en een goede arbeidsmarktpositie primair ligt bij werkgevers, werknemers, opdrachtgevers en

zzp’ers zelf. Zij riep de partners in de culturele en creatieve sector op om een gezamenlijke

arbeidsmarktagenda op te stellen7. Het kunstonderwijs onderschrijft dit belang en is in het kader van het

Sectorplan Cultuur en via de Federatie Cultuur in gesprek met werkgevers- werknemersorganisaties en

sociale fondsen om de werkgelegenheid in de culturele sector te behouden en personeel duurzaam inzetbaar te maken.

Figuur 3: werkloosheid hbo circa anderhalf jaar na afstuderen per sector (HBO-Monitor 2014)

6 HBO-monitor 2013, 2014: De arbeidsmarktpositie van afgestudeerden van het hbo, juni 2014, april 2015. 7 Beleidsreactie verkenning arbeidsmarkt cultuur en advies versterking arbeidsmarktpositie kunstenaars, 31 mei 2016, Tweede Kamer.

9,1% 8,3%

7,8% 7,2%

6,8% 6,4% 6,2%

4,1%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

what are typical products of art research?

a performance composition

work of art (painting, sculpture, …) film, video, …

a seminar an article

enhancement of modern society playing the critical friend or foe

contributing new tools for innovation

prize winners competition peer review

alumni careers

how can we measure succes or performance?

question: how to measure impact

in a context of reputation professional excellence and

societal innovation