Huis DoornVOORJAAR 2015

Europese erkenning voor Stichting Vrienden Huis Doorn

REPRESENTATIEF STAATSJACHT

SMY Hohenzollern

bElEEF HET dIT VOORJAAR OP HuIS dOORN

Evenementenagenda

Het Bulletin is een uitgave van Huis Doorn REDACTIE Cornelis van der Bas, Lideke Peese Binkhorst, Anthony de Monchy, Wendy Landewé, Louise Smit, Francien Vogels REDACTIEADRES Langbroekerweg 10, 3941 MT Doorn • E-mail: conservator@huisdoorn.nl • Tel. 0343-421020 • www.huisdoorn.nl VORMGEVING + PRODUCTIE: Bruksvoort Design & Content

De Keizer op zeereisSTIJlVOllE OmzwERVINgEN VAN wIlHElm II

PINkSTEREVENEmENT OP lANdgOEd HuIS dOORN

WO1 Living History

© MUSEUM HUiS Doorn

Living History-groepen uit binnen- en buitenland verkleden zich als soldaten, burgers en verpleegsters en verbeelden het leven van 100 jaar geleden. In het park bouwen de groepen kampementen en geven uitleg over alle mogelijke facetten uit de jaren 1914 – 1918. Tijdens het evenement worden verschil-lende demonstraties gegeven. Neder-landse soldaten laten zien hoe zij bij de ‘Dodendraad’ optreden tegen smokkelaars, terwijl militairen van de oorlogvoerende landen uitleg geven over de betekenis van nieuwe wapens (zoals vlammenwerpers en gifgas) voor de manier van oorlog voeren. Piloten vertellen spannende verhalen over hun luchtgevechten en dankzij steun van de Doornse manage Den Toom kunnen cavaleristen de rol van paarden tijdens de Eerste Wereldoorlog illu-streren. Met een heuse WOI-modeshow wordt stilgestaan bij de uni-formen van de strij-dende partijen.

Dit jaar is er speci-ale aandacht voor de medische zorg tijdens de oorlogsja-ren. Schotse brancar-diers brengen gewon-de soldaten naar een eerstehulppost en in

het souterrain van Huis Doorn worden een operatiekamer en ziekenzaaltje ingericht, waar demonstraties worden geven. In het paviljoen vinden lezingen plaats over de geneeskunde tijdens de Eerste Wereld-oorlog.

Scholendag

Op vrijdag 22 mei nodigt Huis Doorn basis- en middelbare scholen uit voor een bezoek aan het Living History evenement. Voor de scholen is er een educatief pro-gramma beschikbaar, waarmee de leer-lingen door het stellen van vragen op een creatieve en ‘levende’ manier kennisma-ken met de Eerste Wereldoorlog.

Mariette Pennarts, gedeputeerde Cultuur van de Provincie Utrecht lanceert om 10.00 uur de website die hoort bij een WOI- pro ject voor de onderbouw van het voort gezet onderwijs (vmbo, havo/vwo 3). Het onderwijsproject is met steun van de Provincie Utrecht ontwikkeld door Land schap Erf goed Utrecht en verschil-lende Utrechtse WOI-instellingen. Het lesmateriaal biedt een logische

verdieping op het grote verhaal over de Eerste Wereldoorlog en besteedt spe ciaal aandacht aan kleinere verhalen uit de eigen leefomgeving van de leerlingen. Wat betekende het bijvoorbeeld om lange tijd gemobiliseerd te zijn? Welke maatregelen werden er genomen tegen de schaarste? Hoe werden de grote aantallen vluchte- lingen opgevangen en wat waren de gevolgen van de komst van de Duitse keizer voor Nederland en de provincie Utrecht?

Het landgoed van Huis Doorn is tijdens het Living History evenement niet vrij toe-gankelijk. Tijdens het evenement gelden de onderstaande entreeprijzen.Voor schoolklassen geldt een speciaal tarief. Leerkrachten kunnen hiervoor per e-mail (reserveringen@huisdoorn.nl) of telefonisch (0343 421020) contact opne-men met Huis Doorn.

EEN bONTE VErzaMELINg FIgUraNTEN NEEMT DEEL aaN HET EVENEMENT

EEN SCHOENrEParaTIEPLaaTS zOaLS gEbrUIkT IN WO1

LEgErkaMPEMENT

in het souterrain van Huis Doorn worden een operatiekamer en ziekenzaaltje ingericht

Van vrijdag 22 mei tot en met maandag 25 mei (Pinksterweekend, iedere dag

vanaf 10.00 uur) organiseert Museum Huis Doorn voor de derde keer een

Living History-evenement over de Eerste Wereldoorlog.

EVEnEMEnt

grOOT PINkSTErEVENEMENT OP HET LaNDgOED VaN HUIS DOOrN

22-25 mei Living History WO1

Entreeprijzen Living History Living History en museum

Volwassenen 7,50 15,00

Kinderen 6 – 12 jaar 4,00 € 7,50

Kinderen tot 6 jaar Gratis Gratis

© MUSEUM HUiS Doorn

Deze awards worden beschouwd als de belangrijkste onderscheidingen in het culturele veld. In totaal zijn er 28 award- winnaars aangewezen, geselecteerd uit 263 inzendingen en afkomstig uit 29 verschillende landen. Alle genomineerde projecten en instellingen worden met hun nominatie geëerd voor buitengewone prestaties op het culturele vlak. De awards worden toegekend voor vier categorieën: 1) conservering, 2) onderzoek en digitali-sering, 3) toewijding aan behoud van erf-goed en 4) educatie, training en draagvlak-vermeerdering.

Stichting Vrienden Huis Doorn heeft een award verdiend in de derde categorie: toe-wijding. De jury stelt dat de jarenlange en tomeloze inzet van de Stichting Vrienden een waardig voorbeeld is van het belang en zelfs de noodzaak van vrijwilligers-inzet in deze tijd. De inzet van de Stichting Vrienden is een goed voorbeeld van hoe vrijwilligers een publieke erfgoedinstelling ondersteunen met een goed doordachte organisatie die verschillende taakgroepen kent ten behoeve van de instandhouding van een historisch huismuseum. De jury werd vooral getroffen door de toewijding van de circa 180 vrijwilligers, die zich garant stelden voor de toegankelijkheid van het museum en de conservering van de schitterende collectie, toen sluiting van het museum dreigde als gevolg van een terugtredende overheid.

Naast Stichting Vrienden Huis Doorn heeft overigens ook een ander Nederlands pro-ject een Europa Nostra Award verdiend,

namelijk De Hallen in Amsterdam. Dit pro-ject verdiende een award in de categorie conservering. De European Heritage Awards Ceremony, waar de awards worden uitgereikt, vindt plaats op 11 juni in het gemeentehuis van Oslo en wordt bijgewoond door Fabian

Stang, burgemeester van Oslo, Tibor Navracsics, de Europese commissaris voor Educatie, Cultuur, Jeugd en Sport en Plácido Domingo, de bekende operazanger en voorzitter van Europa Nostra. Tijdens de ceremonie worden zeven van de geselecteerde winnaars aangewezen als Grand Prix Winnaar en ze ontvangen elk € 10.000. Eén van de winnaars krijgt bovendien de Public Choice Award uit-gereikt, die wordt toegekend op basis van een online poll georganiseeerd door Europa Nostra.

HUIS

DOOR

N_15

0404

_STI

CHTI

NG V

RIEN

DEN_

EURO

PA N

OSTR

A AW

ARD

2015

Stichting Vrienden Huis Doorn wint Europa Nostra Award!

UITrEIkING TIJDENS DE EUrOPEAN HErITAGE AWArDS CErEmONy IN 2014

De Euopese commissie en Europa nostra hebben op

14 april de winnaars bekendgemaakt van de Europa

Nostra Awards 2015, de onderscheidingen van de

Europese Unie voor Cultureel Erfgoed.

StiCHting VriEnDEn

Huis Doorn ziet natuurlijk graag dat Stichting Vrienden Huis Doorn naast een mooie award, ook de publieksprijs wint. ga daarom naar http://vote.europanostra.org en stem!

De jury werd vooral getroffen door de toewijding van de circa 180 vrijwilligers

© MUSEUM HUiS Doorn

Bouw en ontwikkeling Na de troonsbestijging van Wilhelm II injuni 1888 legt de keizer steeds vaker staatsbezoeken per schip af. Daarvoorheeft hij de raderboot Hohenzollernter beschikking. Dit schip is echter zwaar verouderd en niet meer geschikt voor de eisen die de jonge nieuwe keizer stelt. In 1889/1890 worden middelen ter beschikking gesteld voor de bouw van een nieuw schip. De Staatssecretaris voor de Kriegs marine eist echter dat het schip, in geval van een oorlog, tevens dienst moet kunnen doen als koerierschip in grotere vlootverbanden. Er wordt daarom een Aviso besteld. Dat deze hele operatie voor tijdgenoten niet onomstreden is, wordt duidelijk uit de opmerking van een van de admiraals, die het scheepsontwerp betitelt als “een in het water gevallen autobus…”De opdracht het schip te bouwen, wordt gegeven aan de Stettiner Werf Vulcan AG, die in juli 1891 begint met de kiellegging. In juni 1892 wordt het schip door Kei-

zerin Auguste Victoria de “Hohenzollern” gedoopt en tewatergelaten. De verdere afbouw duurt daarna nog bijna een jaar, tot begin 1893. De verouderde raderboot “Hohenzollern” wordt bij de doop van het nieuwe jacht hernoemd tot “Kaiseradler”.

Techniek, aandrijving en bewapeningHet schip is gebouwd van staal met hou-

ten dekken en heeft een lengte van 122 meter en een maximale breedte van 14 meter. De aandrijving bestaat uit twee driecilinderstoommachines, die van stoom worden voorzien door vier enkelvoudige stoomketels en vier dubbele stoomketels ondergebracht in twee aparte ketelruim-tes. Dit alles drijft een enkele schroef aan van 4,5 meter doorsnee. De maximum-snelheid is aanvankelijk 21,5 knopen en na de ombouw in 1906 met nieuwe ketels 21,8 knopen. Als brandstof worden kolen gebruikt en de maximale brandstofvoorraad bedraagt 540 ton (1,25 keer het maximale gewicht van een Boeing 747 Jumbo…). Dat geeft het schip een maximale actieradius van 2500 zeemijlen (4500 km). Hoewel stoomaangedreven, heeft het schip ter ondersteuning ook een tuigage en is het als schoener opgetuigd met drie masten en 436m2 zeiloppervlakte.

De bewapening bestaat uit acht 5 cm-snel-vuurkannonnen met een reikwijdte van 6 km, na de ombouw in 1906 teruggebracht naar twee 5,2 cm-kanonnen. In oorlogstijd kan het een en ander worden uitgebreid: zwaarder, meer, en een grotere reikwijdte.Voor de bediening van al dit technische vernuft dient een 354-koppige bemanning van 12 officieren en 342 matrozen. Alle bemanningsleden moeten in staat zijn, een instrument te bespelen. Bovendien

Voor de bediening van al dit technische vernuft dient een 354-koppige bemanning

ACHTErGronD

SMY HohenzollernSMY (Seiner Majestät Yacht) Hohenzollern is het tweede jacht met die naam

en dient van 1893 tot 1918 de Duitse keizer Wilhelm ii als staatsjacht voor

representatieve doeleinden. Het schip maakt deel uit van de keizerlijke

marine, die het als Aviso in de lijst van oorlogsschepen heeft staan. Als

escortschip wordt vanaf 1900 het koerierschip SMS (Seiner Majestät Schiff)

Sleipner gebruikt.

DE SMY HoHENzollErN IN VENEtIë 1896.

© MUSEUM HUiS Doorn

kan de keizer te allen tijde 70 gasten mee aan boord nemen. Welkom aan boord van het jacht van de reise-Kaiser!

Gebruik van de HohenzollernVanaf 1893 maakt Wilhelm II met de Hohenzollern praktisch elk jaar een Nord-landreise naar de Noorse fjorden. Hij doet daarbij in wisselende volgorde onder andere Bergen, Molde, trondheim en de lofoten aan.

De keizer laat zich met de Hohenzollern altijd begeleiden door een kleine kruiser en een klein koerierschip (Depeschen-boot, dispatchboat). Aanvankelijk was dat de kleine kruiser Blitz, die vanaf 1900 werd vervangen door de Sleipner. In 1905 doet de Berlin een korte periode dienst als koerier schip. Alle begeleidings-schepen moeten, net als de Hohenzollern, wit geschilderd zijn. Aanvankelijk hebben zij een grijze opbouw en vanaf 1898 een gele. Dit is een bijzonder kostbare proce-dure, omdat de meeste schepen vrij snel daarna weer moeten worden overgeschil-derd voor normale marinedienst…

Gedurende de wintermaanden wordt de bemanning zwaar gereduceerd. Er blij-ven een paar officieren aan boord, de rest doceert aan de marineacademie. De matrozen worden ondergebracht op een ander marineschip, de Niobe.

De laatste jarenHoewel de Hohenzollern bestemd was om ook in oorlogstijd dienst te doen, is het schip aan het begin van de Eerste Wereld-oorlog zodanig verouderd en zo licht bewapend dat men er van heeft afgezien het voor oorlogsdoeleinden te gebrui-ken. Het schip wordt op 31 juli 1914, na de laatste Nordlandreise, uit de dienst genomen. De keizer had er toen in totaal

4,5 jaar van zijn 26-jarig bewind op door-gebracht!op 27 december 1920 wordt het uit de annalen van het marinescheepsregister gestreept en in 1923 verkocht en in Wil-helmhaven verschroot.tegenwoordig staat er een model van de Hohenzollern in het Achilleion op Korfu. Het scheepsroer is behouden gebleven en maakt deel uit van de permanente tentoonstelling “Licht en Schaduw“ in de garni zoenskerk te Wilhelmshaven.

Hamburg als vervanger van de Hohenzol-lern in 1906 In 1906 wordt de Hohenzollern buiten dienst gesteld voor groot onderhoud. De vier dubbele stoomketels worden daarbij vervangen door negen marineketels en de ketelruimtes vermeerderd van twee naar vier in totaal. ook wordt de bewapening veranderd en worden de kappen van de schoorsteenranden verwijderd.Dit onderhoud duurt bijna een jaar en de keizer gebruikt die zomer de Hamburg als vervanger. Deze heeft het jaar ervoor ook al opgetreden als reserveschip en doet als postschip dienst bij de HAPAG (Hamburg-Amerikanische Packetfahrtactiengesell-schaft). In 1914 wordt dit schip door het Ameri-kaanse rode Kruis gecharterd onder de naam Red Cross en in 1917 wordt het schip door de Verenigde Staten in beslag genomen in New York als de USA betrok-ken raken bij de Eerste Wereldoorlog, en omgedoopt tot Powhattan. Het doet dienst als troepentransportschip voor de Ameri-kanen. Nog weer later wordt het de New

Rochelle genoemd en uiteindelijk Presi-dent Fillmore, voordat het in 1928 wordt gesloopt.op het schilderij in de badkamer van de keizerin, in 1906 geschilderd door Hans Bohrdt, is het HAPAG-stoomschip Ham-burg te zien, zoals gebruikelijk geheel wit overgeschilderd in de kleuren van de Hohenzollern. Dit stemt niet overeen met de beschrijving in het boek “Letzte Kaiser Wilhelm II. im Exil” p. 334, Kat 565, waar het ten onrechte de Hohenzollern wordt genoemd. op de afbeeldingen is goed de afwijkende plaatsing van de twee schoorstenen te zien (dicht bij elkaar, anders dan op de Hohenzollern) en is duidelijk dat het om een tweemaster gaat in plaats van een driemaster. let ook op de lage railing ach-ter de boeg en de opbouw midscheeps.

De verwarring over de naam van het bege-leidingsschip in een van de publicaties van Huis Doorn zou kunnen komen door het feit dat het begeleidingsschip op het schilderij, dat een kleine kruiser is uit de Bremenklasse een sterke overeenkomst vertoont met de SMS Berlin. De Berlin heeft als Begleitschiff slechts dienst gedaan tot augustus 1905.

Vanaf midden juni 1906 tot 19 augus-tus 1906 werd de kruiser SMS Leipzig als Begleitschiff (uit dezelfde Bremenklasse) gebruikt, samen met de van de HAPAG gecharterde Hamburg, waar de keizer in dat jaar zijn zomerreis op maakte. Dit is het schip rechts op het schilderij vanaf het hek (=achterkant) gezien.

KliK op het beeld voor een KijKje in het interieur van de SMY hohenzollern - Youtube

PoStzEGEl MEt DE SMY HoHENzollErN UIt 1906

© MUSEUM HUiS Doorn

1894 Kieler Woche, Trondheim, met verschillende diplomaten, Cowes (UK), herfst oefening in de bocht van Dantzig.

1895 Opening Kieler Kanaal met doorvaart en reis naar Engeland en Zweden.

1896 Middellandse Zee, embarking in Genua, ontscheping in Venetie. In de zomer Nordlandreise naar Trondheim met een bezoek van Nicolaas II met waarschijnlijk zijn splinter-nieuwe zwarte jacht Standart, het grootste en modernste staatsiejacht in die tijd.

1900 Korte Nordlandreise tot Bergen.

1901 In januari een bezoek aan Engeland vanwege het overlijden van zijn grootmoeder, Queen Victoria. Daarna heel kort in het dok om een radio-installatie in te bouwen. In de zomer een Nordlandreise naar Molde en later dat jaar een bezoek aan de Dantziger Bucht voor een ontmoeting met Nicolaas II.

1902 Met broer Heinrich op reis naar New York voor het van sta-pel lopen van het zeiljacht Meteor III, dat Wilhelm gebruikt voor zeilwedstrijden (de keizer heeft vijf achtereenvolgen-de Meteor-zeiljachten gehad). Na de USA-reis een korte onderhoudsperiode. Later in het jaar Trondheim, Rusland en Engeland.

1904 Middellandse Zee, Valetta en Italiaanse havensteden. Daarna Kieler Woche. In de zomer Nordlandreise met zijn oom, Edward VII naar Trondheim.

rEiZEn

EEN SELECTIE UIT HET REISSCHEMA

De Keizer op zeereis1905 Middellandse Zee-reis, met twee schepen dit keer. Voor

de eerste keer reist de keizer op de Hamburg achter de Hohenzollern aan. Bij Napels stapt de keizer over op de Hohenzollern. Vervolgens naar Korfu voor een bezichtiging van het Achilleion.

1906 De Hohenzollern is buiten dienst voor groot onderhoud/mo-dernisering. De Hamburg doet dit jaar dienst als vervanging.

1907 De Hohenzollern is vanaf april weer in bedrijf. Nordland-reise tot aan de Noordkaap. Verder een bezoek aan Tsaar Nicolaas II, Koning Frederik VIII, Koningin Wilhelmina en zijn oom, Koning Edward VII.

1908 Kieler Woche. Nordlandreise Molde en reis Middellandse Zee naar Italiaanse havensteden en Korfu en Pola (Pula). Aan het eind van het jaar een bezoek aan Koning Gustav V van Zweden.

1910 Begrafenis Edward VII in Engeland, en Nordlandreise.

1912 Middellandse Zee-reis, ontmoeting met Nicolaas II en Nord-landreise tot Balholmen.

1913 25e Nordlandreise naar Balholmen met een bezoek aan Vangsnes (Sognefjord), waar de keizer een standbeeld (10,5 m hoog) van de sagenheld ”Frithjof” aanbiedt aan koning Haakon VII als dank voor de jaren van gastvrijheid.

1914 Tijdens de Kieler Woche is een Duits-Engelse ontmoe-ting gepland, die wordt afgebroken vanwege de moord op Franz Ferdinand op 28 juni. Daags daarop vertrekt het Engelse vlootverband uit Kiel. Ondanks talrijke bezwa-ren en bedenkingen vertrekt de Keizer op aanraden van Rijkskanselier Von Bethmann Hollweg toch op 13 juli op zijn 26e geplande Nordlandreise om de internationaal ontstane problemen niet aan te wakkeren. Hij wordt be-geleid door praktisch de gehele Hochseeflotte. Maar door het Oostenrijks-Hongaarse ultimatum aan Servië wordt de internationale situatie dermate verslechterd dat de reis wordt afgebroken en op 27 juli 1914 loopt de Hohenzol-lern na zijn laatste reis Kiel weer binnen. De dag daarop is de Eerste Wereldoorlog een feit…

© MUSEUM HUiS Doorn

EEN AANHALING UIT “CASTLES OF STEEL” DOOR ROBERT K. MASSIE, RANDOM HOUSE, 2003 (VOOR DE AUTHENTICITEIT IS HET NIET VERTAALD)

...Despite her gold and white paintwork (gleaming

swan plumage, one passenger called it), the top-heavy

Hohenzollern, with her ram bow and bell-mouthed funnels,

was the unloveliest royal yacht in Europe.

Her navigation officer, Erich Raeder, described her as a lumbering monstrosity . .

. [that] rolled in rough weather to a point uncomfortable even for old sailors.

Her watertight integrity would not have met the safety requirements of even an

ordinary passenger ship.”None of this troubled the Kaiser, who used her only in the Baltic, the North Sea, and the

Mediterranean, never in the heavier seas of the North Atlantic. In any case, his cruises to

Norway were spent mostly at anchor in a spectacular fjord. There, surrounded by sparkling

blue water, granite cliffs and dark green forests, plunging waterfalls wreathed in mist, and

patches of sloping meadow dotted with farmhouses, William felt completely at ease. Some

rules were always observed no one ever spoke to the Kaiser unless he had spoken first but

now, at fifty-five, he was more mature and composed than the youthful Prince Hal of a

quarter century before. When he embarked on the first of his all-male yachting trips to

Norway, taking with him a dozen friends whom he referred to as his “brother officers,” the

atmosphere resembled that of a rowdy junior officers’ mess. By 1914, the atmosphere had

become more correct, but the guest list remained all male. William’s wife, Empress Augusta,

whom he called Dona, remained in Berlin. I don’t care for women,” he said. “Women should

stay home and look after their children.”

The Kaiser’s day on the yacht was rigidly scheduled: mild exercises before breakfast; in

good weather, an hour in his small sailboat; in the afternoons, shore excursions or rowing

contests between the crews of the Hohenzollern and the escorting cruiser Rostock. These

activities, however, were not allowed to interfere with the Kaiser’s afternoon nap. To get

the most from this hour and a half of rest, William always removed all of his clothing and

got into bed. There’s nothing like getting in between two clean, cold sheets,” he declared. At

seven, the company sat down to dinner, where the Kaiser drank only orange juice sipped

from a silver goblet. Every evening after dinner, the party gathered in the smoking room.

This summer [1914], along with songs and card games, William and his guests listened to

lectures on the American Civil War...”

Huis Doorn

27 APRIL 2015 – 09.30-16.00 uur

KONINGSDAGTalloze activiteiten voor jong en oud op het landgoed georganiseerd door de Oranjevereniging Doorn.

22-25 mei 2015

Living HistoryHistorische groepen uit binnen- en buitenland brengen het landgoed Huis Doorn tot leven .

5 mei 2015 – 10.00-15.00 uur

BEVRIJDINGSSDAGVeteranen in oude legervoertuigen en om 13.00 uur een taptoe.Georganiseerd door de Oranjevereniging Doorn.

25 APRIL 2015 – 12.00-13.00 uur

BEVRIJDINGSCONCERTVanaf 13 mei 2015

Reliëfs BellensReliëfs uit WO1 in het Paviljoen

september 2015 - Tentoonstelling over vluchtelingen11 november 2015 - Heruitgave dagboek Van Sigurd Von IlsemannVerwacht

aGenDa VOOrJaar 2015