Prof.Dr.İzzetHamdiÖğüşYakınDoğuÜniversitesiTıpFakültesi

TıbbiBiyokimyaAnabilimDalı,Le>oşa,KKTC

HORMONLARYAPILARIVEÖZELLİKLERİ

• Yüksek yapılı canlılarda farklılaşmış hücreler vedokular arasında entegrasyonu sağlamak, görev vefonksiyonlarını düzenlemek, içeriden ve dışarıdangelen tehlikelere karşı homeostaKk durumukorumaküzerekontrolmekanizmalarıgelişKrilmişKr.

• Yukarıdakigörevlersinirsistemivehormonalsistemaracılığı ile gerçekleşKrilir. Bu amaçla sinirsistemindekimyasal haberci(mesenger)moleküllerolarak nörotransmitörler; endokrin sistemde isehormonlarkullanılır.

HORMONLARAGİRİŞ

•  Sinirsistemindehabercimoleküllersabityapısalbirimler(hücreler)aracılığıileileKlir:Nörondan-nöronavenörondan-efektörhücreyesinyalileKmigibi.

•  Endokrin sistemde ise genel kural olarak haberci molekül(hormon) salgı bezi taraSndan kan dolaşımına salınır. Hormonhedefhücreyekandolaşımıileverilir.

HORMONLARAGİRİŞ

Hormonnedir?• Hormon:Çoketkinkimyasalhabercilerdirveçokküçükmiktar-lardaüreKlirler.

• Tipikbirhormon10-10M(0.1nM)gibiçokdüşükderişimlerdefizyolojiketkilerinigösterir.

• Hormonderişimiçokdüşükolduğuiçinçokyüksekaffiniteyesahipbirreseptörgereklidir.

Sinirsistemiileendokrinsistembirbirindentümüylebağımsızolmayıp,pekçoknoktadaçakışırlar:•  Sinirsistemihormonsalgılanmasınıkontroledebilir.

•  Epinefrinadrenalmedullanınpostganglionikhücrelerincesentezlenir.

•  Arkahipofizhormonlarıhipotalamuskaynaklıdır.•  Nörotransmitörlerinsentezi,depolanmasıvesalgılanmasıbazıhormonlarınkinebenzer.

•  Klasikhormonlarınçoğumerkezisinirsistemindedebulunur.

SinirsistemiveendokrinsistembağlanMlıçalışırlar

•  Reseptör,hormonubağlayanhücreselbirproteindir.•  Reseptörler-Hormonbağlanması:

-Aslakovalandeğildir.-Daimatersinirdir.-Özgülvedoyurulabilir

niteliktedir.•  Hormonunreseptöre

bağlanmasıaşağıdakigibiyazılabilir:H+R↔HR

KD=[H]x[R]/[HR]KD(Disosiyasyondeğişmezi),hormonunreseptöreolanafinitesininölçüsüdür.Genellikle10-9M’dandahaküçüktür.AfiniteardkçaKDküçülür.

RESEPTÖRLERHORMONAÖZGÜPROTEİNLERDİR

Bağlan

ma(%

)

Derişim(nM)

Afinitesi yüksek ligand Afinitesi düşük ligand

Diyabe]eninsülinegidençe_nveödüllüyol

h#p://tr.wikipedia.org/wiki/İnsülin

F.G.Ban_ng,J.J.R.MacLeod,C.Best,J.B.Collip

1923yılıNobelFizyoloji/TıpÖdülüİnsülininbulunuşuvediyabeKntedavisi

FrederickSanger1958NobelKimyaÖdülü

İnsülinaminoasitdizianalizi1980NobelKimyaÖdülüDNAdizianaliziyöntemi

1977NobelFizyolojiveTıpÖdülüHipotalamik hormonlarla ilgiliçalışmalar ve pepKd hormonlariçin olağanüstü hassas “radyo-immunoassay(RIA)” yönteminingelişKrilmesi

TirotropinsalgılaMcıhormonun(TRH)yapısı

TRH’nınSaflaşMrılmasıveTanımlanması

R.GuilleminveA.Schally

20tonhipotalamus• 2milyonkoyun• 1milyondomuz

RadyoakKfişaretlihormon

AnKkor

RadyoakKfişaretlihormonve

işaretsizhormon

RADIOIMMUNOASSAY(RIA)

1977NobelFizyolojiveTıpÖdülü

HORMONLARAGİRİŞ Hormonun hedef hücresi her zaman uzakta olmayabilir. Buyöndenhormonlarınüçtüretkisitanımlanabilir:

1. Telekrinetki:

Hedefhücre/dokuendokrinbezindenuzakir.2. Parakrinetki:

Hedef,komşuhücreveyadokulardır.3. Otokrinetki:

Hedef,hormonusentezleyenhücreyadadokudur.

Telekrin OtokrinParakrinkimyasaluzakdokudahabercikapillerhedefhücre

kimyasalhaberci

Kimyasalhaberci

reseptörlerbazalmembranendotelh.

ENDOKRİNBEZLERveKAYNAKLARI

Endokrinbezlergenelolarakepitelhücrelerindenkaynaklanırlar.Kuraldışıolanlar:

a)  TestosteronüretenLeydighücreleri,veÖstrojenleriüretengranülosahücrelerimezenşimalkaynaklıdır.

b)  Arkahipofizhormonlarınöronalhücrekaynaklıdır.

Aynı hormon veya hormon grubunu sentezleyenhücreler bir araya toplanarak bir endokrin bezoluştururlar.GastrointesKnalhormonlarbirisKsnayıteşkileder.

ENDOKRİNBEZLERİNYERLEŞİMİ

ENDOKRİNBEZLERİNYERLEŞİMİ

•  Endokrinbezlerinyerleşimirastgeledeğildir.•  Hormonun plazma derişimi biyolojik cevap içinyetersiz olabilir. Lokal olarak yüksek derişimsağlamak için endokrin bez ile hedef hücrelerbirbirineyakınyerleşmişKr,yadaaralarındaözelbirdolaşımvardır:

•  Hipotalamus-hipofizilişkisi•  Panreashormonları-karaciğerilişkisi•  Adrenalmedulla-adrenalkorteks•  Seminifertubulleri-Leydighücreleri•  Korpusluteum-granülosahücreleri

1)Endokrinbezegöre:

• Hipofizhormonları :GH,ACTH,FSH,LH

• Hipotalamushormonları :CRH,GnRH,SomatostaKn

• Pankreashormonları :İnsülin,Glukagon

• Adrenalkortekshormonları:KorKzol,Aldosteron

• Adrenalmedullahormonları:Epinefrin• Gastrointes_nalhormonlar :Gastrin,SekreKn, Kolesistokinin

• Gonadalhormonlar :Östrojen,Testosteron

• Tiroidhormonları :T3,T4

HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI

2)Hormonlarınkimyasalyapısınagöre:•  Aminoasittürevihormonlar:Epinefrin,melatonin,

Kroidhormonları•  Pep_dveproteinhormonlar:Bütünhipotalamus,

hipofiz,pankreasvegastrointesKnalhormonlar•  Glikoproteinhormonlar:FSH,LH,TSH,HCG

•  Steroidhormonlar:Progesteron,Östrojen,KorKzol,Aldosteron,Testosteron

•  Yağasiditürevihormonlar:AraşidonikasittüreviAykozanoidler(Lökotrienler,Prostaglandinler,Tromboksanlar).

HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI

HORMONLARIKİMYASALYAPILARIVESALGILANMAYERLERİSalgılanmaYeri KimyasalYapıÖzelliği

Aminoasittürevi Polipep_d Steroid YağasiditüreviAdrenal(korteks) Kor_zol,Aldosteron,

Androjenler

Adrenal(medülla) Epinefrin,Norepinefrin

Böbrek Eritropoe_nEpifiz(pineal) Melatonin

G.İ.S. Gastrin,Sekre_n,Kolesistokinin

HipotalamusCRH,TRH,GH-RH,LH-RH,Enkefalin,Somatosta_n

Hipofiz(Önlob)ACTH,Endorfin,FSH,LH,GH,Lipotropin,MSH,

PRL,TSH,Hipofiz(arkalob) ADH,Oksitosin,

MSS,PSS Dopamin,serotonin,nor/epinefrin

Overler Östrojen,Progesteron

Pankreas Glukagon,İnsülin,Somatosta_n

Para_roidler PTHPlasenta hCGTes_s TestosteronTiroid T3,T4 KalsitoninBütündokular(eritrositdışında)

Lökotrien,Trombok-san,Prostaglandin,

3)Etkimekanizmasınagöre:

A)  İkincilHaberci(Secondmessenger)kullananlar

•  cAMPveyacGMPsisteminikullananlar

•  DAG-IP3-Ca++/PKCsisteminikullananlar

•  Tirozinkinazsisteminikullananlar

B) İkincilhabercikullanmayanlar

•  Lipofilikhormonlar:Tiroidvesteroidhormonlar

C) Etkimekanizmasıtambilinmeyenler

HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI

4)Fonksiyonlarınagöre:•  Cinsiyethormonları: Androjenler,Östrojenler

•  Suveelektrolitmetabolizmasınıdüzenleyenler: ADH,Aldosteron,ANH

•  Ca++/Pimetabolizmasıhormonları: PTH,Kalsitonin,Kalsitriol

•  Glukoneogene_khormonlar: KorKzol,Epinefrin,Glukagon

•  Anaboliketkilihormonlar: GH,İnsülin,Testosteron

•  Kataboliketkilihormonlar: T3(yüksekd.),Epinefrin

•  Lipoli_khormonlar:T3,Epinefrin

HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI

5) Depolanmavesalgılanmaşekillerinegöre:•  Depolanamayanlar:

Steroidhormonlar

•  Hücredışıortamdadepolananlar:Tiroidhormonları

•  Hücredeveziküliçindedepolananlar:Bütünaminoasittürevi,pepKdveproteinhormonlar

6) Sentezmekanizmasınagöre:•  Ribozomalolaraksentezlenenler•  EnzimaKkolaraksentezlenenler•  RibozomalveenzimaKkolaraksentezlenenler

HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI

HORMONLARINGENELETKİMEKANİZMALARI

PepKdveamin

yapısındakihormonlarhücredış

yüzeyindekireseptöre

bağlanırlar.Hücreiçinegirmedenreseptör

aracılığıileetkilerini

gösterirler.

SteroidlerveKroidhormonuhücreyegirerler.Çekirdektehormon-reseptörkompleksioluştururlar.

GrupIIGrupI

GrupIPolipep_dler,proteinler,

glikoproteinler,katekolaminler

GrupIISteroidhormonlar,_roidhormonları,re_noidler,

kalsitriol

Çözünürlük Hidrofilik Lipofilik

Bağlayıcı protein Yok Var

Plazma yarıömrü Kısa(dakikalar) Uzun(saatler)

Reseptör Hücreyüzeyi Hücreiçi

Aracı İkincilhaberci(cAMP,cGMP,Ca2+vb.)

Reseptör-hormonkompleksi

Yanıt süresi

Hızlıetkilihormonlar:Hücredeöncedenvarolanbirenzim

akKvitesindedeğişikliğeyolaçarlar

Yavaşetkilihormonlar:Genekspresyonunuve

proteinsentezinietkilerler

HORMONSINIFLARININGENELÖZELLİKLERİ

HORMONLARDÜNYASINDAHİYERARŞİÇevredengelenduyusaluyarılar

S.S.S.

Hipotalamus

Önhipofiz Arkahipofiz

ACTH Mr 4500

TSH Mr 28000

FSH Mr 24000

LH Mr 20500

GH Mr 21500

PRL Mr 22000

Oksitosin Mr 1007

ADH Mr 1040

Adrenal korteks Overler / Testisler Tiroid

Kortizol, kortikosteron,

aldosteron

Tiroksin, triiyodo-tironin

Progesteron, östradiol

Testosteron

Birçok doku

Kaslar, K.C. Üreme organları K.C.,

kemik Meme

bezi Düz

kaslar, meme bezleri

Arterioller, böbrek

K.C., kaslar

K.C., Kaslar,

kalp

İnsülin, glucagon,

somatostatin Epinefrin

Pankreas adacık h.

Adrenal medülla

Kan glukoz düzeyi

Nöroendokrinkaynaklısinyaller

İkincihedefler

Birincihedefler

Sonhedefler

Hipotalamikhormonlar(salınmafaktörleri)

HİPOTALAMİKSALGILAMAFAKTÖRLERİ

Salınmafaktörleri(releasingfactors,RF)hipotalamiknöronlardasentezlenirvehipotalamo-hipofizealportalvenlerlehipofizegönderilirler.RF’leradenohipofiz(önlob)hormonlarınınsentezvesalınmasınıuyarırlar.

Paraventrikülernükleus

SupraopKknükleus

OpKkkiazmaİnfundibulum

Hipotalamo-hipofizealyol

Arkahipofiz

ADHveoksitosindeburadasentezlenir

Hipotalamus

ADHveoksitosinburadansalınır

Önhipofiz

Hipotalamiksalgılamafaktörleri•  CRH :KorKkotropinsalgıladrıcıhormon

•  TRH :Tirotropinsalgıladrıcıhormon

•  GH-RH:Growthhormonesalgıladrıcıhormon

•  GnRH :LüteinleşKricihormonsalgıladrıcıhormone(LHRH)

•  SS :SomatostaKn,SRIF(somatotropinsalınmasınıinhibeedicifaktör)

•  PIH :ProlakKninhibeedicihormon(dopamin)

•  PRF :ProlakKnsalgıladrıcıfaktör

HİPOTALAMİKSALGILAMAFAKTÖRLERİ

Hipofiz(pituitary)•  Adenohipofiz(önlob)–  GH(Somatotropin)–  PRL(ProlacKn)–  ACTH(korKkotropin)–  TSH(Tirotropin)–  LH(LuteinleşKricih.)–  FSH(Folliküluyarıcıh.)–  hCG:(insanKoriyonik

gonadotropin)

HİPOFİZHORMONLARI

ÖNHİPOFİZHORMONLARI

Tirotropikhücreler:Tiroiduyarıcıhormon(TSH)

Mammotropikhücreler:Prolak_n(PRL)

KorKkotropikhücreler:adrenokor_kotropikhormon(ACTH)

Somatotropikhücreler:Büyümehormonu(GH)

Gonadotropikhücreler:folliküluyarıcıhormon(FSH)velüteinleş_ricihormon(LH)

Parsintermediahücreleri:Melanosit-uyarıcıhormon(MSH)

Paraventrikülernükleus

SupraopKknükleus

Eminensmedialis

İnfundibulum

Önhipofiz Arkahipofiz

Hipotalamus

Tiroid

Memebezi

Adrenalbez

Yağdokusu

Kas

Kemik

Memebezi TesKsOver

Melanositler

Hipofiz(pituitary)•  Nörohipofiz(arkalob)• ADH(AVP,Vazopressin)• Oksitosin

Buhormonlarhipotalamustasentezleniphipofizarkalobundadepolanırlar.

NÖROHİPOFİZHORMONLARI

Vazopressin,böbreklerdensuyungeriemiliminisağlayarakkanhacminidüzenler.Oksitosin,memebeziveuterustakidüzkaslarınkasılmasınıuyarır.

Paraventrikülernükleus

SupraopKknükleus

OpKkkiazmaİnfundibulum

Önhipofiz

Hipotalamo-hipofizealyol

Arkahipofiz

ADHveoksitosinburadasentezlenir

ADHveoksitosinsalınır

Hipotalamus

Adı Öncülü Anasentezyeri NT.Etki

Dopamin Tyr HipotalamusAdrenalmedulla Var

Epinefrin Tyr Adrenalmedulla Çokaz

Norepinefrin Tyr PeriferalsiniruçlarıAdrenalmedulla Var

Serotonin Trp Masthücreleri,simpaKksiniruçları,plateletler Var

Melatonin Trp Pinealbez ?

T3,T4 Tyr Tiroidbezi ?

Histamin His Masthücreleri,bazofiller Var

AMİNOASİTTÜREVİOLANHORMONLAR

KATEKOLAMİNLER-AminoAsitTüreviHormonlar

•  KatekolaminleradıalindatoplananDopamin,Norepinefrin(noradrenalin)veEpinefrin(adrenalin)aminoasittürevihormonlardır.SentezleriKrozindenbaşlar.

•  Beyindevenöraldokulardanörotransmiterolarakgörevalırlar.

•  Epinefrinvenorepinefrinadrenalbezlerdesentezlenenvesalınanhormonlardır.

•  KatekolaminlersekresyonkeseciklerindederişKrilirlerveekzositozlasalınırlar.

•  Stresekarşıfizyolojikyanıinönemlibileşenlerindedir.

Tirozin a L-DOPA a Dopamin a Norepinefrin a Epinefrin

•  40’tanfazlahormonbusınıuadır.•  3-236arasındaaminoasitiçerirler.•  Ribozomlardapreprohormonolarakdahabüyükbir

molekülünşeklindesentezlenirler.•  PreprohormonlaraminouçlarındabirsinyalpepKdi

(leadersequence)içerirler.•  SinyalpepKdidahasonraER’dekoparılırve

prohormonoluşur.•  Prohormonlarsekresyonkeseciklerindepaketlenirler.•  GerekKğindeprohormon,postranslasyonelişlemlerle

erişkinformuolanhormonadönüştürülür.•  Erişkinhormonlarekzositozlasalınırlar.

PEPTİD,PROTEİNVEGLİKOPROTEİNHORMONLAR

PANKREASHORMONLARI

İnsülin

SomatostaKn

Glukagon

Langerhansadacığı

• Langerhansadacıklarındansalgılananinsülin,glukagonvesomatostaKnpolipepKdyapısındadırlar.

•  İnsülinveglukagon,zıtekiliolarak,karbonhidratvelipidmetabolizmasıüzerindeönemlietkileresahipKrler.

• Somatosta_nbüyümehormonusalgılanmasınıinhibeeder.

PARATİROİDHORMONU

• ParaKroidbezindensalgılananparathormon(PTH)vücutakalsiyumvefosforhomeostazınısağlar.

• PolipepKdyapısındadır.• Kemiklerdenkalsiyumvefosforu(fosfathalinde)mobilizeeder.

• Böbreklerdenfosfatgeriemiliminiönler.

Kolesterol

Progesteron

Mineralokor_koidler

Glukokor_koidler

Androjenler

Östrojenler

Menstrüelsiklus,gebelik

SodyumvepotasyumemilimiveaMlımınındüzenlenmesi

Bağışıklık,metabolikvegelişimseletkiler

Erkeksekondersekskarakter-leriningelişimi

Dişisekondersekskarakter-leriningelişimi

27C

21C

21C

21C

18C

19C

Yanzincirkırılması

Tes_s Over

STEROİDHORMONLAR:GONADLAR

GONADALHORMONLARVEMENSTRÜELDÖNGÜ

STEROİDHORMONLAR:ADRENALKORTEKS

Zonaglomerulosa

Zonafasciculata

Zonare_cularis

Mineralokor_koidler→Aldosteron:Kandaelektrolit(Na,K)derişimlerinidüzenlerGlukokor_koidler→Kor_zol:Önceliklekarbonhidratmeta-bolizmasınıetkiler(insülinlezıtyönde).

Sekssteroidleri→Androjenlerveöstrojenler:Esasolaraküremebezlerindenbolmiktardasentezlenirler.Sekondersekskarakterleriveüremeüzerindeetkilerivardır.

BirVitamindenDoğanHormon:KALSİTRİOL

RETİNOİDLER

•  Re_noidler,büyümeyi,vehücrelerinfarklılaşmasınıdüzenleyenetkinhormonlardır.

•  Prohormonre_nolbaşlıcaKC’deVitaminA’dansentezlenirvedahasonraoksideedilerekre_noikasit(RA)oluşturulur.

•  Re_noidler,embriyonergelişimvefarklılaşmaüzerindeönemliroloynarlar.

β-Karoten

Vitamin A1 (retinol)

Retinoik asit

Aykozanoidler(Eicosanoids)•  Aykozanoidlerparakrinhormonlardır.Hücrelerarasısıvıya(kanadeğil)salgılanırve

komşuhücrelereetkiyapar.Otakoidleryadalokalhormonlarolarakdaanılırlar.•  Araşidonikasit,plazmazarınınişkısmındazaragömülüolanfosfa_dilinositolün2C

konumundaesterleşmişolarakdepolanır.•  Hormonaluyarılarayanıt

olarakfosfolipazA2(PLA2)taraSndankoparılaraksitoplaz-mayasalınırveaykozanoidlerinsentezibaşlar.

•  Depolanmazlar.Nanomolardüzeydeetkilidirler.

Hormonlarüçmekanizmailesentezlenirler:1.  Ribozomalsentez

Bütün pepKd ve protein yapısındaki hormonlar ribozomdasentezlenirler. Önce preprohormon olarak sentezlenen proteinhormon,pro-formundasentezlendiğihücrededepolanırlar.

2.Enzima_ksentezAminoasittürevihormonlar,steroidhormonlarveaykozanoidlerenzimaKk tepkimeler sonucu sentezlenirler. Bazı hormonlarhedefdokudadahaakKfformlaraçevrilirler.

3.Ribozomalveenzima_ksentezBazıhormonlarınöncülüribozomalolaraksentezlenir,dahasonraenzimaKktepkimeleregirerler. Örnek:Tiroidhormonları

HORMONLARINSENTEZİ

Ribozom

mRNA

Sinyalpep_di ERzarı

Protein

Sinyalpep_di

koparılır

Translokasyonkompleksi

Sinyaltanıyıcımolekül(SRP)

SRPreseptörproteini SİSTERNAL

BOŞLUK

SİTOZOL

RİBOZOMALHORMONSENTEZİ

Proinsulin,pankreaKkβ-hücrelerindedepolanır.Kanglukozuyükseldiğinde,proinsülinakKfinsülineçevrilerekkanasalgılanır.

RİBOZOMALHORMONSENTEZİ

POMC(Pro-opiomelanokor_n)geni258aa’likbüyükbirpolipepKdikodlar.AncakfarklıhücrelerdefarklıyerlerdenhidroliKkbölünmelerlesayılarıdokuzakadarçıkanvefarklıbiyolojikakKviteyesahippepKdoluşur.POMCbölünmelerininönemliürünleri:

1)  ACTH(AdrenokorKkotropikhormon)2)  β-LPH(β-lipotropin)3)  γ-MSH

Bazıdurumlarda,prohormon-dantekbirpepKdhormonüreKlir,fakatsıklıklaçeşitliakKfhormonlaraynıpro-hormondanüreKlir.

RİBOZOMALHORMONSENTEZİ

ENZİMATİKHORMONSENTEZİ

Enzima_ksentez:BazıhormonlaröncülbirmoleküldenenzimaKkdeğişikliklerlesentezlenirler.

Örnekler:•  Kolesteroldensteroidlerin

sentezi•  Aminoasittürevi

hormonlar•  Araşidonikasiten

aykozanoidlerinsentezi

-OH●

├CH-CH2-MİT

-OH●●

├CH-CH2-DİT

-O-● ●●

-OH├CH-CH2-T3

-O-●

● ●●

-OH├CH-CH2-T4

Tiroglobülingeni

TiroglobülinmRNA

RİBOZOMALveENZİMATİKHORMONSENTEZİ

Tyr

Tyr

TyrTyr

Tyr

TyrTyr

Tyr

Tyr

Tyr

DİT

DİT

TyrMİT

MİT

Tyr

Tyr

DİT

DİT

MİT

T4

T4

TyrT3

T3Tyr

Tyr

T4

T4

T3

OlgunTiroglobülin

Tiroidfollikülü

• Tiroidhücrelerindesentezlenen_roglobülinüzerindeki_rozin-lerdenenzimaKkolarakMİT,DİT,T4veT3sentezlenirvefolliküldedepolanır.

• TSHetkisialindaendositozlaiçerialınanfollikülsıvısındakiKroglobülinlizozomdaparçalanır,açığaçıkanT3veT4kanaverilir.

MİT-monoiyodo.rozin,DİT-diiyodo.rozinT3-triiyodo.ronin,T4-tetraiyodo.ronin

Tiroidhormonları,ribozomalveenzima_kolaraksentezlenenhormonlaraiyibirörnek_r.

Tiroglobülin

Tiroidepitelh.

• Birhormonunözgülreseptörlerinebağladıktansonrabu hormona yanıt oluşturabilen hücre, o hormonunhedefdokusudur.

• Bazıhormonlartekhedefdokudaetkiliiken(TSHgibi)bazı hormonlar (insülin, T3) çok sayıdaki dokuyuhedefdokuolaraketkilerler.

• Bazı hormonlar tek türden biyolojik yanıtoluştururken, bir kısım hormonlar farklı dokulardabirbirinden farklı ve birden fazla biyolojik yanıtoluşumunusağlayabilirler.

HEDEFDOKU

•  Pep_d,proteinveaminoasittürevihormonlarkandaserbestformdabulunur.Derişimleri10-15-10-9Marasındadeğişir.Ömürleriçokkısadır.IGF(insuline-likegrowthfactor)proteinebağlıolaraktaşınır.

•  Hidrofobikyapıdakihormonlariseözeltaşıyıcı/bağlayıcıproteinebağlıolaraktaşınır.PlazmadakiKroidhormonlarının%99’u,testosteronun%90’ıproteinlerebağlıdır.TaşıyıcıProtein+hormon↔Hormon-Proteinkompleksi

•  Hormonuntaşıyıcıproteinebağlanması:a) Hormonunömrünüuzair.b) Hormonundolaşımdaki“depo”formunuoluşturur.

HORMONLARINKANDADOLAŞIMLARI

RESEPTÖRveTAŞIYICIPROTEİNLER

Özellik Reseptör Transportproteini

Derişim Çokdüşük(birkaçbin/hücre)

Çokyüksek(yaklaşık109/ml)

Afinite Çokyüksek DüşükBağlanmaözgüllüğü Çokyüksek Düşük

Fizyolojikderişimdesatürasyon Evet Hayır

Bağlanmatersinirliği Evet Evet

Sinyalile_mi(biyolojikcevap) Var Yok

•  Lipofilikyapıdakihormonlardepolanmaz.•  Pep_d,polipep_dyapıdakiveaminoasittürevihormonlarzarsalvezikülleriçindedepolanırlar.

•  Özeldepoformuolmayanhormonlarınsentezidevamlıdır.

•  Yenisentezolmazsa;adrenalkortekste3dakikalık,overlerde10dakikalık,tesKslerdeise18dakikalıkihKyacayetecekkadarhormonvardır.

•  TiroidhormonlarıKroiddokusundahücredışıortamdapro-hormonformundadepolanırlar.

HORMONLARINDEPOLANMASI

•  Depolanamayanlipofilikhormonlarpasifdifüzyonlasentezlendikleridokuyuterkederler.

•  Zarsalvezikülleriçindedepolananhormonlarkalsiyumbağımlıekzositoziledolaşımasalınırlar.

•  Hormoneğerprohormonformundadepolanmışsa,salınımdanönceproteolizileak_fhaleçevrildiktensonrasalgılanır.

•  Hormonsalınımkontrolalindadır.Salınımdevamlıolmayıp,darbeler(pulse)halindeolur.

•  Kor_zolgibibazıhormonlarınsalınımında“circadian”birritmvardır.

HORMONSALINIMIveSALINIMINKONTROLÜ

POZİTİFFEEDBACKKONTROL

Uyarı:bebekmemebaşını

emer

Emmehipotalamusa

dürtülergönderir.

Hipotalamusönvearkahipofizeoksitosinveprolak_nsalgılamaemrinigönderir.

Kanasalınanoksitosinveprolak_nmemebezlerinisütsalgılamasıiçinuyarır.

Bebekbeslenirveemmeyedevameder(pozi_ffeedback)

POZİTİFFEEDBACKDÖNGÜ

Hipotalamus

Hipofizönlobu

ACTH(µg)

CRH(ng)

Ý

Ý

Uyarılar

Böbrek

Adrenal

Kor_zol(mg)

Ağrı

Korku

Kanama

Enfeksiyon

Hipoglisemi

NEGATİFFEEDBACKKONTROL

CRH,KorKkotropinsalgılaicıhormon

ACTH,AdrenokorKkotropikhormon

YağdokusuKaraciğer

Çizgilikas

⊗

⊗

HORMONAGONİSTveANTAGONİSTLERİ

•  Reseptörlerbüyükbirafiniteveözgüllüklekendihormonlarınıbağlarlar.•  Ancakyapıolarakhormonlarabenzeyenbileşiklerdereseptörlerebağlanabilir.Buligandlaragonistyadaantagonistdiyeadlandırılır.Agonist :Reseptörebağlanıncahormonbenzeri

yanıtoluşturur.Antagonist:Reseptörebağlanıncahormonayanıin

oluşumunuönlerler.AgonistveAntagonistler:•  Reseptörlerintanımlanmasıvesınıflandırılmasında,ve•  Endokrinhastalıklarıntedavisindekullanılırlar.

RESEPTÖRAKTİVİTESİNİNKONTROLÜ

Hormonlarınhedefhücrelerdeaşırı(zararlı)etkilerininönlenmesiiçinreseptörlerinakKvitesikontrolalindatutulmalıdır:

1- ReseptörsayısınıazalMcıdüzenleme(downregula_on):Hormon-reseptörkompleksipinositozlahücreiçinealınır.Hücreyüzeyindeyanıtverecekreseptörsayısıazalilır.

2- KovalentModülasyon:ReseptörsitoplazmikbölgelerdenfosforileedilerekhormonaluyarıyaduyarsızhalegeKrilir.

RESEPTÖRSAYISININKONTROLÜ1.HomologRegülasyonHormonkendireseptörlerininsayısınıkontroleder.a) YanıtazalMcıdüzenleme(downregula_on) İnsülin,EGF,Katekolaminler.b) YanıtarMrıcıdüzenleme(upregula_on) ProlakKn,AnjiotensinII

2.   HeterologRegülasyonHormon,başkahormonlarınreseptörlerinidüzenleyebilir.GH:İnsülinreseptörlerininsayısınıazalir.TiroidHormonları:β-adrenerjikreseptörlerinsayısınıardrır.

YEDEKRESEPTÖRLER

•  Zarsal reseptörlerde, gerekli biyolojik cevabın sağlan-ması için bütün reseptörlerin hormonu bağlamasınaihKyaçyoktur:

•  GranülosahücrelerindeLHreseptörlerinin,•  Karaciğerhücrelerindeinsülinreseptörlerinin,•  Kasta katekolamin reseptörlerinin %1’inin hormonbağlamasımaksimumbiyolojikcevabısağlar.

•  Yanıtoluşumunakatkıdabulunmayandiğerreseptörlere“yedekreseptör”denir.

•  Hücre içi reseptörleri kullanan hormonlarda hormonderişimiilebiyolojikcevabınşiddeKarasındadahayakınilişkivardır.

HORMONLARIKİMYASALYAPILARIVESALGILANMAYERLERİSalgılanmaYeri KimyasalYapıÖzelliği

Aminoasittürevi Polipep_d Steroid YağasiditüreviAdrenal(korteks) Kor_zol,Aldosteron,

Androjenler

Adrenal(medülla) Epinefrin,Norepinefrin

Böbrek Eritropoe_nEpifiz(pineal) Melatonin

G.İ.S. Gastrin,Sekre_n,Kolesistokinin

HipotalamusCRH,TRH,GH-RH,LH-RH,Enkefalin,Somatosta_n

Hipofiz(Önlob)ACTH,Endorfin,FSH,GH,LH,Lipotropin,MSH,PRL,TSH,

Hipofiz(arkalob) ADH,Oksitosin,

MSS,PSSDopamin,serotonin,

epinefrin,norepinefrin

Overler Östrojen,Progesteron

Pankreas Glukagon,İnsülin,Somatosta_n

Para_roidler PTHPlasenta hCGTes_s TestosteronTiroid T3,T4 KalsitoninBütündokular(eritrositdışında)

Lökotrien,Trombok-san,Prostaglandin,

Kısaltma Hormonadıvesinonimleri SentezyeriACTH AdrenokorKkotropikhormon,korKkotropin HipofizönlobADH AnKdiüreKkhormon,vazopressin,AVP HipotalamusCRH KorKkotropinsalgıladrıcıhormon HipotalamusFSH Folliküluyarıcıhormon,follitropin HipofizönlobGH Büyümehormonu,somatotropin HipofizönlobGH-RH Büyümehormonusalgıladrıcıhormon HipotalamushCG İnsankoriyonikgonatotropini PlasentaLH LüteinleşKricihormon,luteotropin HipofizönlobLH-RH LüteinleşKricihormonsalgıladrıcıhormon HipotalamusMSH Melanosituyarıcıhormon,melanotropin Hipofizönlob,deriPGXy Prostaglandin(örn.PGE2) BütünhücrelerPRL Laktojenikhormon,prolakKn HipofizönlobPTH Parathormon ParaKroidSS SomatostaKn Pankreas,hipotalamusT3 TriiyodoKronin TiroidT4 Tiroksin,tetraiyodoKronin TiroidTRH Tirotropinsalgıladrıcıhormon HipotalamusTSH Tiroiduyarıcıhormon,Krotropin Hipofizönlob