Hoofdstuk 6ppt

Karel de Grote-Hogeschool [email protected]

Ontwikkelingspsychologie

Het lagereschoolkind

(6 jaar – 12 jaar)


Overzicht• De lichamelijke ontwikkeling• De motorische ontwikkeling• De perceptuele ontwikkeling• De tekenontwikkeling• De seksuele ontwikkeling• De sociaal-emotionele ontwikkeling• De cognitieve ontwikkeling• De taalontwikkeling• De schoolse ontwikkeling• De morele ontwikkeling• De spelontwikkeling• De persoonlijkheidsontwikkeling


Lichamelijke ontwikkeling• ‘Eerste strekking’

– Ledematen groeien sneller dan hoofd– ‘Klein kind’-kenmerken verdwijnen

• Tandenwissel – Gezicht en lach veranderen– Gedurende hele lagereschoolperiode


Motorische ontwikkeling

• Lichaamsbeheersing • Oog/hand-coördinatie

10 jaar: ‘het volmaakte kind’


Tekenontwikkeling• Rond 7 j: Visueel realisme• Realiteitszin , meer details

– Bvb. rondjes worden handen met vingers, mensen krijgen een nek, lijntjes worden benen met volume, juistere lichaamsproporties, etc.

– Weergeven van bewegingen– Rekening met ruimte en tijd (vanaf 9 j)– Realiteit > fantasie– Creativiteit = subtieler en complexer


Tekenontwikkeling


Perceptuele ontwikkeling

• Kleuters– Geleid door opvallende kenmerken

• Lagereschoolkinderen– Waarneming zelfstandig ‘richten’– Gedetailleerder en systematischer– Bvb. zoek 10 ≠ tussen 2 tekeningen


Seksuele ontwikkeling

• Latentiefase (Freud)– Seksuele ontwikkeling = stilgevallen– Terugdringen seksuele gevoelens tvv

schoolse kennis– Jongens/meisjes: weinig interesse voor elkaar

• MAAR kritiek!



• 6 tot 8 jaar– Verliefdheden– Aanraken/strelen geslachtsdelen, maar niet

openbaar– Schuine moppen met seksueel geladen

woorden = populair



• 8 tot 10 jaar– Gevoelens verliefdheid – Lichamelijk contact opzoeken, hoewel

onschuldig, bvb. handjes vasthouden, arm om elkaar, …

– Groepsnorm = heteroseksualiteit– Seksestereotiep rolgedrag– Voortplantingsverhaal = vrij duidelijk– 1ste kenmerken puberteit ‘kunnen’

verschijnen



• 10 tot 12 jaar– Verliefdheid: hevige emoties– Belangstelling volwassen seksualiteit – Maar ook ‘preutsheid’

• Beginnende puberteit schaamte ?

– Eerste menstruatie kan optreden


Sociaal-emotionele ontwikkeling

• Drie thema’s:– Gehechtheid– Sociale relaties en vriendschappen– Pesten



1. Gehechtheid– Invloed op relaties en emoties– Onveilige hechting in verleden

Knuffelen, geborgenheid, … op schoot, maar houden het daar geen minuut uit.

Nood aan structuur, voorspelbare situaties waardoor meer ‘veiligheidsgevoel’, meer op gemak.

– Veilige hechting in verleden• Basisvertrouwen kunnen autonoom functioneren• ‘Goed vastgezeten hebben om goed los te komen’



2. Sociale relaties en vriendschappen– Omgang leeftijdsgenoten

• = ‘Sociale leerschool’• Bvb. omgaan met verschillende karakters, leren

hoe conflicten ontstaan en hoe ermee omgaan, etc.

– Eén-sekse-groepen • Meisjes met meisjes, jongens met jongens• Einde LS: groepjes mengen zich meer

Van plagen en uitdagen naar flirten en hofmakerij



2. Sociale relaties en vriendschappen– Vriendschap kent evolutie

• Samen dingen doen/delen en dezelfde dingen leuk iemand ‘nodig’ hebben, problemen oplossen en geheimen vertellen

• Einde vriendschap– Bvb. door verhuis, ruzie, …= pijnlijke ervaring ~ liefdesverdriet

– Geen vrienden ≠ normaal & negatief voor ontwikkeling!



3. Pesten= proces waarbij een groep/pestkop zich tegen

een enkeling keert die zich niet (meer) kan verweren

– Drie partijen:• Pestkoppen of pesters• De gepeste, slachtoffer of zondebok• De middengroep


Sociaal- emotionele ontwikkeling

3. Pesten

MIDDENGROEP

Bewondering Pester

Eigen voordeel

Angst zelf gepest

Bescherming gepeste

Merken pesten niet op

Onverschilligheid

PESTEN MEE!

PESTEN NIET MEE!



3. Pesten– Pesten ≠ Plagen

• Ongelijke machtsverdeling• Desastreuze gevolgen voor gepeste

– Pesten = Groepsnorm?– Zondebokverschijnsel– Wie?

• Iedereen kan ‘gepest’ worden, ‘anders’ zijn• Ook pestkoppen geen speciale kenmerken• Beiden zwijgen over pesten

– Levenslange gevolgen voor pesters en gepesten



3. Pesten aanpakken: Hoe?

Preventief (om pesten te vermijden)- Erover ‘praten’, liefst

algemeen- Pesten ‘op zich’ = ! en dat

willen we niet op school (= anti-pest beleid)

- Alle partijen betrekken bij preventie van pesten

- Duidelijke afspraken en gedeelde verantwoordelijkheid

- Sociometrische schaal risico-kinderen detecteren

Curatief (om pesten op te lossen)- Erover praten, algemeen (!)

om vermijdingsreacties of minima-liseren te ontwijken

- Alle partijen betrekken in oplossing

- Eventueel individuele gesprekken met pesters, gepeste(n) (en ouders?): waarom? + afspraken

- Andere school Niet altijd een oplossing! Integendeel: ‘nieuwe’ leerlingen = ‘anders’.


Cognitieve ontwikkeling

• Concreet operationeel stadium (Piaget)– Realistische, concreet voorstelbare situaties– ‘Gedachtenhandelingen’ Probleemoplossing

• Reversibel denken: oké• Conservatienotie: oké, zolang ‘concreet’!• Organisatie van gedachten: oké• Positie van andere innemen: oké• Toestand + proces (= identiteitsprincipe): oké• Seriatie: oké• Transitief denken: oké• Klassen/deelklassen: oké


Cognitieve ontwikkeling

• Magisch denken– Onderscheid ‘echt/niet echt’ = duidelijk– Pure fantasie: afgedaan– Voorkeur:

• dingen die ‘echt’ zijn of ‘echt kunnen zijn’• Bvb. verhalen met realistische kenmerken (over

ridders en koningen, in een veraf gelegen gebied, etc.)

– Toch: ‘magisch’ denken aanwezig!


Taalontwikkeling

• Volwassenentaal– Soms fouten:

• Moeilijke woorden: bvb. fjord, skeeler, ‘heps’ ipv ‘hesp’, etc.

• Verkeerde vervoegingen: bvb. ik valde ipv viel, ik loopte ipv liep, etc.

• Vreemde uitdrukkingen

– Metalinguïstisch bewustzijn• Taal = regels + afspraken, experimenteren mogelijk!• Bvb. taalspelletjes

– Interesse in ‘vreemde’ talen


Schoolse ontwikkeling

• Overgang kleuterklas - 1ste leerjaar• Schoolrijpheidsvoorwaarden

• Aanleg• Omgeving• Zelfbepaling

– Kritische noot: Kind niet aangepast aan school of school niet aangepast aan kind?



• Drie schoolse vaardigheden:– Lezen– Schrijven– Rekenen



• 1. Lezen– Voorgeschiedenis– Algemene vaardigheden:

• Bvb. woordenschat, concentratie, regels naleven, geheugen, visuele discriminatie

– Specifieke vaardigheden:• Bvb. verbanden tussen beeld en klank, etc.

– Spellend Herkennend Begrijpend



• 2. Schrijven= 2de communicatiemiddel, na spreektaal– ‘Schrijfrijp’: – Algemene voorwaarden

• Bvb. taalbeheersing, zintuigen, concentratie, emotioneel evenwicht, motivatie om te leren

– Specifieke voorwaarden• Bvb. grove en fijne motoriek, lichaamsbesef,

ruimtelijke oriëntatie, vormonderscheidings-vermogen, oog/hand-coördinatie, laterisatie, gevoel voor ritme, automatiseren



• 2. Schrijven– Doel: begrijpelijk schrijven– Oefening baart kunst!



• 3. Rekenen– Getalbegrip = voorwaarde

• Tellen• Correspondentie• Classificatie• Seriatie

Bewerkingen:• Concreet Meer abstract• Automatismen cijferen vraagstukken



• Als de ontwikkeling ANDERS loopt…– Leerproblemen

• Moeilijkheden bij het leren van schoolse vaardigheden

• Primair (= leerstoornissen) en secundair

– Leerstoornissen• Oorzaak niet in omgeving, bvb. slecht onderwijs,

afwezigheid• Oorzaak bij individu, maar niet tgv handicap/

ziekte, bvb. mentale achterstand



– Leerstoornissen• ‘Verborgen handicap’• Onderkenning via signalen, bvb. welbevinden ,

uitvluchten om bepaalde taken niet te maken, huilen, etc.

• (Nog) geen oplossingen! Ermee leren leven en omgaan!



• Als de ontwikkeling ANDERS loopt…• Drie leerstoornissen:

– Dyslexie• Leren lezen = probleem

– Dysorthografie• Foutloos schrijven (spellen) = probleem • Meestal samen met dyslexie



– Dyscalculie• Leren rekenen = probleem

– (Dysgrafie)• Schrijven (motorisch) = probleem• Maar geen ‘leerstoornis’



• Als de ontwikkeling ANDERS loopt…• ADHD

– ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’– Geen leerstoornis, wel vele

leerproblemen– Drie kenmerken:

• Aandachtstekort• Overactiviteit• Impulsiviteit



– Vele bijkomende problemen:• Bvb. onhandigheid, leerbaarheid laag,

leerproblemen en soms leerstoornissen, emotionele moeilijkheden, slaapproblemen, relationele en gedragsproblemen

– Aanpak:• Medicijnen

– ‘Rilatine’ helpt ‘normale ontwikkeling’ bevorderen– Maar neveneffecten

• Multidisciplinaire aanpak aangewezen


Morele ontwikkeling

• Empathie/inlevingsvermogen• Conventionele fase (Kohlberg)

– Gezaghebbende ander bepaalt wat mag/niet mag– Bvb. leerkracht, ouder, jeugdleiding, agent, directie,

etc.– Ook bij volwassenen: Millgram-experimenten

• Proefleider gebiedt personen om proefpersonen elektrische schokken toe te dienen

• Sommigen zijn zelfs bereid om ‘dodelijke’ schokken toe te dienen onder gezag van proefleider in witte jas


Spelontwikkeling

• Bewegingsspelen, ook sport als hobby• Experimenteer- en constructiespelen• Associatief en coöperatief spel


Persoonlijkheids-ontwikkeling

• Zelfbeschrijvingen– Eigen karakter– Vaardigheden– Categorieën

• Contacten leeftijdsgenoten – Keuze vriend(in)

• Belang van wederzijds vertrouwen, iets voor elkaar over hebben

– Vergelijken– Zichzelf beter leren kennen


Persoonlijkheids-ontwikkeling

• Vlijt versus minderwaardigheid (Erikson)– Vlijt

• Verwerken van grote hoeveelheid informatie• Verwerven van plek in sociale wereld

– Indien moeilijkheden: gevoelens van onvermogen, minderwaardigheid

– Oplossing• Belangstellende volwassenen• Bereidwillige leeftijdsgenoten


Samengevat• Eerste strekking – het volmaakte kind• Visueel realisme• Waarneming: gedetailleerder en

systematischer• Latentiefase • Omgang leeftijdsgenoten

! Pesten• Concreet operationeel denken –

complexe(re) bewerkingen


Samengevat

• Volwassenentaal• Leren lezen, schrijven en rekenen

! Leerproblemen en –stoornissen ADHD en werkhoudingsproblemen

• Gezaghebbende ander: bepaalt goed en kwaad

• Associatief en coöperatief spel • Zelfbeschrijvingen

Hoofdstuk 6ppt

Travel

Transcript of Hoofdstuk 6ppt