Homo Movens Bewegen van ooit naar nu - Domus Medica · 2019-10-22 · 16-4-2011. Pag.56. Perpetuum...
Transcript of Homo Movens Bewegen van ooit naar nu - Domus Medica · 2019-10-22 · 16-4-2011. Pag.56. Perpetuum...
16-4-2011 1Perpetuum Mobile 2011
Homo Movens Bewegen van ooit naar nu
Perpetuum Mobile Zaterdag 16 april 2011
De Martelaer Kristine
Pag.16-4-2011 2Perpetuum Mobile 2011
Tijdslijn
Griekse & Romeinse Oudheid
Middeleeuwen
Renaissance-Hervorming-Verlichting
19-20-21ste Eeuw
Pag.16-4-2011 3Perpetuum Mobile 2011
3 Thema’s
Lichaamskracht & lichaamstaal
Activiteiten & maatschappelijke invloed
Bewegingswetenschappen & bewegingsdeskundigen
Pag.16-4-2011 4Perpetuum Mobile 2011
Ethologische theorieën Lichaamsoefeningen & sport
Spelinstinct: biologische behoefte, exploratie
Onspecifieke bewegingsdrang: ontlading/Functionslust-theorie
Intra-specifieke agressie: agressie controleren, ritualiseren binnen onze actuele beschaving
Overlevingstraining: survival of fittest, groepsbewustzijn
Pag.16-4-2011 5Perpetuum Mobile 2011
Tijdslijn
Griekse & Romeinse Oudheid
Middeleeuwen
Renaissance-Hervorming-Verlichting
19-20-21ste Eeuw
Pag.16-4-2011 6Perpetuum Mobile 2011
Griekse Oudheid
Kunst, voorwerpen
Pag.16-4-2011 7Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal
- Griekse mythologie - Symbolen, concepten, metaforen- Vruchtbaarheidscultus,
dodencultus- Renwagens statussymbool - Keuring babies door
staatscommissie- Naakt oefenen (‘gymnos’),- Met olie inwrijven, fijn zand,
schraapijzer
Pag.16-4-2011 8Perpetuum Mobile 2011
Arete: deugd, uitmuntendheid, moed
Kalokagathos: goedheid & schoonheid
Mr. Athens’ schoonheidswedstrijden
Pag.16-4-2011 9Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
Spartaanse opvoeding:
- vanaf 7 jaar Spartaanse jongens uit gezin weggehaald en staatsopvoedingssysteem,
- 3 leeftijdscategorieën: welpen 8-11 jr., verkenners 12-15 jr. en voortrekkers 16-20 jr
- jeugdgroep o.l.v. jeugdleider, gesloten mannengemeenschap … ?
Pag.16-4-2011 10Perpetuum Mobile 2011
Knapenliefde (Paiderastia)
Pag.16-4-2011 11Perpetuum Mobile 2011
Pag.16-4-2011 12Perpetuum Mobile 2011
Romeinse Oudheid
Pag.16-4-2011 13Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal
- Zakelijk, hard, nuchter- Actieve versus passieve lichaamscultuur- Rome schuwde naakt oefenen,
homosexualiteit
Pag.16-4-2011 14Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
- Feestelijke taferelen, kottabos- Dans & spel ceremonieel-ritueel
karakter- Lichaamsoefeningen
vergelijkbaar met Griekse sportcultuur
- Functioneel > expressief- Romeinse balspelen
Pag.16-4-2011 15Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
- De Re Militari (militaire pas, ijlmars, …)- Panem et Circenses- Thermae- Circus Maximus- Gadiatoren
Pag.16-4-2011 16Perpetuum Mobile 2011
Griekse bewegingsdeskundigen
- Paidotribes (paido, tribein) bewijs medische / hygiënische kennis, pedagogische bekwaamheid en grondige kennis lichaamsoefeningen
- Gymnastes: gespecialiseerde trainer
- Gymnasiarchos: organisatie + controle lichaamsoefeningen (cfr schepen sport, sportfunctionaris)
Pag.16-4-2011 17Perpetuum Mobile 2011
Griekse medici
?Hippocrates (5e-4e E vot)
Vader van de Westerse geneeskunde
dietiek-gymnastiek
Galenus (129-199 not)
- Trainers gebrek kennis
- Arts tijdens gladiatorenspelen
- Veroordeelde excessen
- Gymnastiek < hygiëne < geneeskunde
Pag.16-4-2011 18Perpetuum Mobile 2011
Romeinse bewegingsdeskundigen
- Romeinse Graeculus magister= leraar in loopkoersen, verspringen met halters, discuswerpen, worstelen, harde bokskamp
- Pedagoog: (pais, agein) Griekse slaven die Romeinse jongens heen en weer naar school begeleidden en hen opvoedden
Pag.16-4-2011 19Perpetuum Mobile 2011
Tijdslijn
Griekse & Romeinse Oudheid
Middeleeuwen
Renaissance-Hervorming-Verlichting
19-20-21ste Eeuw
Pag.16-4-2011 20Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal
Vroege middeleeuwen (5e-8e E):
- Jagers, vissers & krijgers: voorzien in levensbehoeften, weinig tijd voor sport
- Fysieke kracht belangrijk, ‘leger’- Belang van religieuze feestelijkheden,
dansen rond vuur, ...
Pag.16-4-2011 21Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal
Middeleeuwe expansie (11-13e E):
- Nieuw mensbeeld: priester of ridder voorbereiding hiernamaals
- Reactie ‘decadente materialisme’ van Romeinen verheerlijking van armoede
- Dualisme: lichaam (minder aandacht) als kerker die ziel gevangen houdt
- Lichaamsoefeningen niet in top 10 favoriete bezigheden
Pag.16-4-2011 22Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
Vroege middeleeuwen (5e-8e E):
- hanteren van wapens (speer, boog en schild), worstelen
- paardrijden- oorlogsoefeningen - balspelen, hardlopen, zwemmen,
steenstoten
Pag.16-4-2011 23Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
Middeleeuwse expansie (11-13e E):
- Spontaan spel, dans en lichaamsoefeningen bij bedevaarten, processies, ...
- Boerenbevolking: balspelen, kegelspelen, dans, boogschieten
- Kloosters: kegelspelen (symbolisch vernietigen van heidenen en ketters)
- Vogelschieten populair
Pag.16-4-2011 24Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
- Schermgezelschappen - Lopen, springen, steenstoten, worstelen
en dansen- Fysieke kracht, behendigheid met
zwaard en lans- Paardrijden: noodzakelijk kunst in
hogere kringenberoeps- en bestaansvoorwaarde (cfr.
Spartaanse krijger)
Pag.16-4-2011 25Perpetuum Mobile 2011
Bewegingswetenschappen & bewegingsdeskundigen
Humanistische visie (10e-12e E)
Geneeskunde terug meer aansluiting Griekse geneeskunde (planten, stoombaden, ...)Opvoeding ridderszoon: Naast traditionele lichaamsoefeningen dans (omgang dames), schaken & dichtkunst, huishoudenOp 21 jr: tot ridder geslagen op tornooi / veldslag, meerderjarigheidsverklaring
Pag.16-4-2011 26Perpetuum Mobile 2011
Tijdslijn
Griekse & Romeinse Oudheid
Middeleeuwen
RenaissanceHervormingVerlichting
19-20-21ste Eeuw
Pag.16-4-2011 27Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal 15-16e E
Strijd intellectuele benepenheid van:
- scholastiek - rigoureuze tuchtregels in onderwijs en- eenzijdigheid van leerprogramma’s
Pag.16-4-2011 28Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal 17e E
- Nieuwe grondslagen op wetenschappelijk en filosofisch vlak
- Theologie van haar macht beroven- Empirisme: rede via zintuiglijke
ervaring (observatie, experiment) inductieve methode
- Vader empirisme: Francis Bacon
Pag.16-4-2011 29Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal 17e E
Rationalisme
Descartes “Cogito Ergo Sum”- Deductieve methode- Menselijke ratio kan ALLE
probleemstellingen beantwoorden- Ingenieurs= vroedvrouwen van de
wetenschap
Pag.16-4-2011 30Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
- universitaire sport- deelname vrouwen aan
sportgebeuren- verzwakken
standeverschillen, - op openbare pleinen- Jeu de Paumes
Pag.16-4-2011 31Perpetuum Mobile 2011
17e E
Le ‘Roi Soleil’ zonnekoning
“Ballet de la nuit” rol opgaande zon
Louis XIV:kennis, politiek
inzicht in Europa
bewonderd
Pag.16-4-2011 32Perpetuum Mobile 2011
Bewegingswetenschappen & bewegingsdeskundigen
Copernicus: astronoom, kerkelijk recht, geneeskunde, rechtswetenschap
Leonardo da Vinci: beroemd Italiaans architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, anatoom, beeldhouwer, beenhouwer schrijver, schilder & componist
Pag.16-4-2011 33Perpetuum Mobile 2011
Leonardo da Vinci (1452-1519)
- Hefboommechanisme- Netvlies - Optische werking oog- Ontleedde lijken
779 anatomische tekeningen
Pag.16-4-2011 34Perpetuum Mobile 2011
Andreas Vesalius (1514-1564)
- Eigen observaties - Dissectie- Construeert skelet- Bestudeert systematisch
organen- De corporis humani fabrica- 200 vergissingen van
Galenus
Pag.16-4-2011 35Perpetuum Mobile 2011
Andreas Vesalius (1514-1564)
Over de veranderende wetenschap(1543?)
“Iedereen is zo verstrikt in geloof en gezag en onze tijd telt zo weinig vrienden der waarheid - die zich bovendien nog slechts door middel van leerboeken op de studie toeleggen - dat velen mij vijandig gezind zijn omdat ik, naar hun mening, in mijn geschriften het gezag van Galenus, de vorst der geneesheren en onze gemeenschappelijke leraar, heb aangetast en niet geheel en al in zijn leer heb berust, ja zelfs beweerd heb, dat er hier en daar in zijn geschriften fouten te vinden zijn. Zij moeten er toch dankbaar voor zijn, dat ik het het eerst gewaagd heb een verkeerde indruk weg te nemen, een buitengewone gelegenheid heb geboden om de waarheid op het spoor te komen. …
Pag.16-4-2011 36Perpetuum Mobile 2011
Mercurialis (1530-1606)
Arts, filosoof, filoloog- bestudeert lichaamsoefeningen door
Galenus- Arte gymnastica: medisch-hygiënisch
standpunt, invloed oefn op lichaam, nadelen bepaalde krachtoefn
- invloed handgrepen bij massage- lichaamsoefeningen i.f.v. leeftijd,
geslacht, lichaamstype, tijdstip- indeling les LO: inleiding, kern en slot
Pag.16-4-2011 37Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 17e E
Comenius:
- onderwijshervormer - natuurlijke methode tot mensenvorming - vader van ‘aanschouwelijk onderwijs’- dagelijks lichaamsoefeningen,
kinderspel, specifieke speelpleinen- minimumeisen gymnastiek in zijn
klassen
Pag.16-4-2011 38Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 17e E
Locke: - ‘complete gentleman’ opvoedingsideaal- Zintuigen: instrument contact
buitenwereld: “Niets is in het denken wat niet eerst in de zintuigen was”
- Lichamelijke opvoeding = basisvorming geest, openlucht, wassen met koud water, geen alcohol, geen spannende kledij, praktisch utilitarisme (karakter, goede manieren),
regelmatig ‘noble arts’ …?
Pag.16-4-2011 39Perpetuum Mobile 2011
Noble arts:
paardrijden schermen dans
Pag.16-4-2011 40Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e EJean-Jacques Rousseau (1712-
1778)
- “Emile, ou de l’éducation”- geen kunstmatige ingrepen- lichamelijkheid speelt cruciale rol- kind harden, pijn, gevaren, ...- zintuigen oefenen- senso- en psychomotorische
ontwikkeling van 3-12 jaar zeer belangrijk
- Franse invloed naar Duitse filantropina
Pag.16-4-2011 41Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Kenmerken filantropina:- Systematische & methodische toepassing
lichaamsoefeningen school- Zwemmen, evenwicht, lopen, springen,
tillen, dragen, worstelen, werpen, balspelen, oefeningen voor oor en oog
- Afkeer dwang- en strafmethoden- Waardering handenarbeid & tuinieren- Nadruk lichaamsverzorging, houding,
oefeningen
Pag.16-4-2011 42Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Basedow (1723-1790)- Encyclopedie voor onderwijs (4 delen)- Methodenbuch voor ouders en
onderwijzend personeel- Meritenpunkte: belonen goed gedrag- vasten, koude maaltijd, nacht buiten of
koude vloer- open hemd, haar geknipt
Pag.16-4-2011 43Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Basedow (1723-1790)Dagindeling 5u: studie 5u: dans, schermen
lichaamsoefeningen, muziek 6u: maaltijden, spel en handenarbeid 1u: opruimen 7u: slapen
Pag.16-4-2011 44Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Salzmann (1744-1811)
- Merkte dat LO werd verwaarloosd- Voorlichting praktische
gezondheidszorg, gymnastiek en handenarbeid (schooltuin)
- Kreeftenboekje (info ouders foute opvoeding) & Mierenboekje(aanwijzingen voor opvoeders)
Pag.16-4-2011 45Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Salzmann (1744-1811)
- Bij slecht weer, binnen oefenen- ‘Anständige Stellungen’: tot correcte
houding te komen)- Dagelijks grondbewerking in schooltuin
Pag.16-4-2011 46Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Guts Muths (1759-1839)
- Brede interesse (geograaf, theoloog, pedag. redacteur in bibliotheek, ...)
- Steunt op pedagogen - Steunt op artsen, zoals Fuller (E),
Hoffmann (D), Tissot (Zwit) begin studie van de fysiologie van
diverse lichaamsoefeningen
Pag.16-4-2011 47Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Guts Muths (1759-1839)
- gymnastische oefeningen, handenarbeid en spel
- Kracht, behendigheid, moed
- Springen, o.a. polsstok over beek, zandzakjes
Pag.16-4-2011 48Perpetuum Mobile 2011
Opvoedkunde 18e E
Guts Muths (1759-1839)
- lopen, huppelen ter plaatse (uitputting)- werpen: steenwerpen, met tuigen
(speer, discus, …), touwtrekken, worstelen
- klimmen (bomen, touw, ...)- evenwichtsoefn (half uur op 1 B stn)- hardop lezen van op afstand
Pag.16-4-2011 49Perpetuum Mobile 2011
Tijdslijn
Griekse & Romeinse Oudheid
Middeleeuwen
Renaissance-Hervorming-Verlichting
19-20-21ste Eeuw
Pag.16-4-2011 50Perpetuum Mobile 2011
Lichaamskracht & lichaamstaal 19eE
- 18e E: Tegenstelling tussen natuurlijke activiteiten van Guts Muths en formele oefenvormen van Pestalozzi
- 19e E: Oppositie tussen natuur en cultuur nog acuter, oorlog van de systemen
Pag.16-4-2011 51Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
Duitsland: Jahn - Eiselen - Spiess – MaulZweden: Per Hendrik Ling - Hjalmar Ling Duitsland: Hugo Rothstein Frankrijk: Amoros - Hebert Oostenrijk: Gaulhofer UK: Britse sport
Pag.16-4-2011 52Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
Zweedse systeem
Pedagogische: wilskracht, beheersingMilitaire: tegenstrever aan eigen kracht of wapen onderwerpenMedische: correcte houding en beweging (harmonie) Esthetische: gevoelens uitdrukken via lichaam
Pag.16-4-2011 53Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
In ons land komt Duitse turnen in strijd met pedagogen en geneesheren die het Zweedse systeem verkiezen
Tot in 1968 stond men achter het Zweeds systeem (verzet sport)
Pag.16-4-2011 54Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
In FrankrijkGeorges Hébert: Officier zeemacht, buitengewoon pedagoog, gefacineerd door lichamen van inboorlingenPrimitieve bewegingen: utilitair, economisch en mooiMethode naturelle = HébertismeGolfsysteem-: negeren wetenschap, sport & cultuur
Pag.16-4-2011 55Perpetuum Mobile 2011
Activiteiten & maatschappelijke invloed
Schermtijd
Pag.16-4-2011 56Perpetuum Mobile 2011
Bewegingswetenschappen & bewegingsdeskundigen
Tweede helft 19e E gebrek aan didactisch inzicht in gymnastiek onderwijs & gebrek aan opgeleide leerkrachten en de vereiste financiële middelen.
Voorzitter Koninklijke Academie voor Geneeskunde pleitte van in 1870 voor oprichten van centraal opleidingsinstituut voor leerkrachten gymnastiek, naar het model van het Centrale Gymnastiek-Instituut van Stockholm.
Pag.16-4-2011 57Perpetuum Mobile 2011
Bewegingswetenschappen & bewegingsdeskundigen
Pas in 1904 werd er, dankzij het mecanaat van Ernest Solvay, in Brussel een eerste ‘Ecole Supérieure d’ Education Physique’ (ESEP) opgericht
ESEP koppelen aan ULB mislukt, gebrek steun en uitblijven officiële erkenning
In 1908 werd het Institut Supérieure d’Education Physique (ISEP) opgericht aan toenmalige Franstalige universiteit van Gent < medische fac.
Pag.16-4-2011 58Perpetuum Mobile 2011
Pag.16-4-2011 59Perpetuum Mobile 2011
vrienden der waarheid ‘Perteptuum mobile
16-4-2011 60Perpetuum Mobile 2011
Homo Movens Bewegen van ooit naar nu
Perpetuum Mobile Zaterdag 16 april 2011
De Martelaer Kristine