Hoe het werkt, wat er mis kan gaan, en wat expertise doet · Semantisch priming experiment Bill...
Transcript of Hoe het werkt, wat er mis kan gaan, en wat expertise doet · Semantisch priming experiment Bill...
Waarneming
Hoe het werkt, wat er mis kan gaan,
en wat expertise doet
Edward de Haan
University of Amsterdam
Zien
oog
oogzenuw
hersenen
beeld
opgeslagen beelden
registratie
transport
verwerking
zien
herkenning
Visuele illusies I
De illusie van perifeer zien.
Voorbeelden van invulling van het perifere
visuele veld op basis van het centrale veld.
Visuele illusies III
De illusie van de bewuste verwerking van de
visuele informatie.
• McGurk illusie
• Subliminale waarneming
Deze actieve, automatische verwerking van de
visuele informatie gebeurt dus onbewust; u
heeft er zelf geen weet van.
• bijv. subliminale perceptie.
Vraag 1: welke van deze twee achthoeken zag u net? 50%
Vraag 2: welke van deze twee achthoeken vindt u 75%
het mooist?
Subliminale waarneming (met maskering)
Visuele illusies IV
De illlusie van veridicaliteit/betrouwbaarheid:
• verander-blindheid
• aandachts-blindheid
Het visuele systeem in ons brein is dus geen passieve
camera, maar geeft een actieve interpretatie van de
visuele buitenwereld.
Deze actieve verwerking van de visuele informatie
gebeurt automatisch; u kunt het niet stoppen.
De bewust waarneming is afhankelijke van de
onbewuste, automatische verwerking en is slechts
deels betrouwbaar of veridicaal.
Freud (1910) The origin and development of psychoanalysis.
American Journal of Psychology, 21, 181-218.
Cowey (2010) Blindsight forced-choice experiments
Aanwijzen.
Ja/Nee response: flicker, hoek, beweging, kleur
frontaalkwabpariëtaalkwab
temporaalkwab
occipitaalkwab
cerebellum
CGL
V3A
V3
V2
V1VP
V4v
V8
V7
MT/V5
inferotemporaalcortex (IT)
V7V3AV3V1V2VPV4vV8
Optischezenuw
Chiasma
Radiatio
V1
Hoe zit het nu met het onbewuste?
Visuele stoornissen II
• Visuele primitieven
Patienten met schade aan het
achterste deel van het brein
kunnen stoornissen hebben in
de waarneming van:
• kleur
• beweging
• hoek
30
Dissociatie tussen bewust waarneming en het
plannen van een beweging
• Patient kan de hoek waaronder een lijn staat niet
meer bewust waarnemen.
• Patient kan wel een kaart op de bus doen.
Sommige patienten met prosopagnosie laten
een zelfde priming effect zien van namen die ze
wel bewust kunnen herkennen en gezichten die
ze niet kunnen herkennen
RTs
related unrelated
face-prime
name-prime
Er bestaan dus goede aanwijzingen voor
automatisch, onbewust verwerking van
visual informatie
• bij gezonde mensen (illusies)
• patienten
• op verschillende niveau’s;
– blind en toch visuele informatie registreren.
– partiele uitval voor de perceptive van lijnhoek
maar wel adequaat naartoe bewegen.
– onbewuste herkenning van bekende gezichten.
-26
-22
-18
-14
-10
-6
-2
2
6
10
14
18
22
Att
en
tio
nal-
bia
s s
co
re (
ms)
Masked Unmasked
Bij gezonde proefpersonen is er geen verschil in de ’vertraging’ bij
subliminaal of supraluminaal aangeboden emotionele gelaatsuitdrukkingen
Emotieherkenning
Kortom
• Het brein is een actief system.
• Het brein probeert telkens te voorspellen wat er om ons
heen gebeurd.
• Het brein doet dit automatisch en vaak zonder introspectie.
• Deze onbewuste informatie beinvloedt ons denken en
gedrag.
Is dit erg?
• Efficient (parallele processen)
• Effectief (veel dingen wil of kun je helemaal niet bewust
beslissen)
Waarom is het goed om dit te weten?
• Helpt normaal gedrag te begrijpen
• Helpt onbegrijpelijke stoornissen te begrijpen (Capgras)
• Helpt te begrijpen welke behandelingen wel of niet
helpen (bijv. geheugentraining)
Waarom is het goed om dit te weten?
• Helpt normaal gedrag te begrijpen
• Helpt onbegrijpelijke stoornissen te begrijpen (Capgras)
• Helpt te begrijpen welke behandelingen wel of niet
helpen (bijv. geheugentraining)
Waarom is het goed om dit te weten?
• Helpt normaal gedrag te begrijpen
• Helpt onbegrijpelijke stoornissen te begrijpen (Capgras)
• Helpt te begrijpen welke behandelingen wel of niet
helpen (bijv. geheugentraining dmv computerspelletjes)
Maar bijvoorbeeld “errorless learning”, een methode
gebaseerd op impliciet geheugen, werkt wel.
Geheugentraining dmv computerspelletjes
fMRI: herenactiviteit bij het herkenning van gezichten, auto’s
en vogels in een auto-expert en een vogelaar.
Is visuele expertise categorie-specifiek
of is er een generiek systeem
Maar, expertise effecten generaliseren vaak niet naar andere
subcategorieen, zoals ander rassen bij gezichtsherkenning, of old
timers en moderne auto’s bij “petrol heads”.
Is visuele expertise categorie-specifiek
of is er een generiek systeem
Verschillende soorten visuele expertise
Patienten met een selectieve stoornis in de visuele
herkenning van bekende gezichten, bekende schapen, of
voor zelfs een bepaald schapenras (Welsh verus Irish).
Verschillende soorten visuele expertise
Adriaan de Groot
De expertise van de schaakgrootmeester
Grootmeesters en amateur-schakers keken 5 secs naar
een gangbare schaakstelling en naar een stelling waar de
stukken willekeurig op het bord geplaatst waren.
De grootmeesters reconstrueerde de schaakstelling veel
beter, maar de randomstelling met eenzelfde foutenmarge
als de amateurs.
Verschillende soorten visuele expertise
Ook de vogelaar gebruikt informatie over de tijd van het
jaar, de geografische locatie, de boom, en hoe hoog de
vogel in de boom zit.
Kennis stuurt het zien en herkennen
Gulden snede
(a+b)/a = a/b = φ
In kunstwereld is er dus ook een langlopende discussie over
esthetische universalia: kun je de appreciatie van kunst begrijpen uit
cognitief neurowetenschappelijke principes (“het zien”) of moet je
ook cultuurhistorische kennis meenemen (“de kennis”)?
Een gecombineerde benadering
Bullot & Reber, psycho-historical framework for the science of art
appreciation, Behavioral and brain sciences (2013) 36, 123–180
Historische kennis, visuele expertise, en de
ervaring van bekendheid en verrassing
Een gecombineerde benadering