Hobéon, strategische dienstverlener voor kennisintensieve organisaties

VandaagDuurzaamheid/MVO in het onderwijs

• Wie zijn we en wat doen we?• Duurzaamheid en MVO in het

onderwijs• Certificering van duurzaamheid en

mvo in het onderwijs• Onderzoek naar duurzaamheid in het

VO

Wat is en doet Hobéon?Hobéon is expert op het gebied van

onderwijskwaliteit

Advisering Certificering

Wat is en doet Hobéon?Advisering Certificering

Advies bij strategie en profilering

Hulp bij ketensamenwerking (‘samen opleiden’)

Markt- en studiekeuze onderzoeken

Trainingen en intervisieO.a. voor Hbo, mbo, vo Organisaties / Bedrijven

Kwaliteitsaudits in het hbo, mbo en vo

Audits duurzaamheid en MVO Legal auditso.a. voor Opleidingen Instellingen Personen Organisaties/bedrijven

Certificering van duurzaamheid en mvo• Keurmerk Duurzaam Hoger Onderwijs

– Beoordelingskader– Auditing Instrument for Sustainability in Higher Education

(AISHE)– 5 niveaus

• Activiteiten• Proces• Systeem• Keten• maatschappij

• MVO-toets– O.b.v. ISO26000

• Keurmerk Duurzaam mbo• Duurzaam vo..?

Thema’s Criteria

1. Doelen 1.1 Visie1.2 beleid1.3 Eindkwalificaties

2. Mensen en middelen 2.1 Personeel2.2 Netwerk2.3 Bedrijfsvoering2.4 Communicatie

3. Onderwijs 3.1 Programma3.2 Leren in het werkveld3.3 Didactiek3.4 Onderzoek

4. Resultaten 4.1 Afgestudeerden4.2 Innovaties

AISHE

Waarom certificeren?Bestuurlijk• Herkenbaarheid leveranciers • Profilering• Vraag van bedrijven en ouders

Docenten• Actueel en inspirerend onderwijs• Thema dat verschillende vakken en disciplines

verbindt• Supplement bij het diploma

Duurzaam onderwijs “We can’t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them” (Albert Einstein)

KennisVaardighedenAttitude

Kennis• Mondiale vraagstukken: grondstoffen schaarste, klimaatcrisis,

financiële crisis, arbeidsomstandigheden, consumentisme, voetafdruk, etc.

• Maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties• Waarde-creatie op sociale-, ecologische-, financiële- en

intellectuele dimensies• Ethiek en verschuiving van ‘minder slecht’ naar ‘goed doen’• Circulaire economie / ruil- en deel-economie• Ketenverantwoordelijkheid• Duurzame business modellen• Integrale verslaglegging en kaders: ISO 26000, GRI• Etc.

Duurzaamheid/MVO in het onderwijs

“[…] jonge mensen in mogelijkheden te leren denken. Hen gevoel te laten ontwikkelen voor de context waarin ze werken, en besef van hun rol en verantwoordelijkheid daarin. […] Hoe kan ik de wereld beïnvloeden - met wat ik weet, wat ik kan, en wie ik ben, in samenwerking met anderen?”

(Jet Bussemaker, toespraak KNAW Vaardigheden voor de toekomst, 17 maart 2014)

Vaardigheden voor de toekomst

Vaardigheden

• Integraal denken: people, planet, profit • Samenwerken• Persoonlijk leiderschap /-ontwikkeling• Ketendenken• Systeemdenken• Langetermijn denken• Stakeholder-analyse• Enz.

“Competenties die wij zoeken: om kunnen gaan met dilemma’s, innovatief/buiten kaders denken, het belang van mvo kunnen verwoorden naar de klant en vooral: breed.” (Caroline Prinsen, RvB ABN Amro, 15 januari 2014)

Duurzaamheid/MVO in het onderwijs

Attitude

• Creatieve, onderzoekende houding• Een flexibele en open geest• Nieuwsgierig en kritisch• Inleven in anderen• Enz.

• “Onze mentale software heeft een update nodig” (Herman Wijffels, 15 januari 2014)

Duurzaamheid/MVO in het onderwijs

Wat gebeurt er in het onderwijs?• Bestuurlijk: maatschappelijk verantwoord

organiseren, regionale samenwerking, profilering en certificering

• Facilitair: duurzaam inkopen, HRM, vastgoed• Onderwijs en onderzoek:

– Eindkwalificaties– Inhoud programma– Praktijkopdrachten– Onderzoek– Didactiek

• Co-creatie met ketenpartners VO?!

Duurzaamheid in het voOnderzoeksvragen• Wat is de rol van duurzaamheid in het vo?• Hoe kan duurzaamheid vertaald worden

binnen de organisatie?• Wat zijn de uitdagingen om duurzaamheid

te implementeren?

Duurzaamheidsprofilering

Prise

Wat zijn de uitdagingen om duurzaamheid te implementeren

• De definitie van duurzaamheid verschilt sterk• Duurzaamheid is op beleidsniveau weinig verankerd• Op dit moment vooral docent afhankelijk• Duurzaamheid vereist een vakoverstijgende

benadering of extra curriculaire kennis van de docent• Vereist een andere didactische benadering• Ministeries werken niet samen om duurzaamheid in het

vo te bevorderen• Exameneisen zijn niet op duurzaamheid afgesteld• Bestuur/directie moet ruimte geven voor

implementatie

Interessante links• http://duurzaamvo.wikiwijs.nl/• http://www.duurzaamdoor.nl/nieuws/sustainable-chain-gang-gestart• http://www.kennisnet.nl/themas/duurzame-school/duurzaam-vo/• http://www.unescoscholen.nl/• http://www.eco-schools.nl/• http://globenederland.nl/• http://www.lerenvoorduurzameontwikkeling.nl/• http://www.groengelinkt.nl/searchresult?context=vo• http://www.groenegeneratie.nl/activiteiten-duurzaam-onderwijs• http://

www.nme.nl/content/doe-je-mee-met-duurzaam-voortgezet-onderwijs• http://sustainableschools.asu.edu/• http://www.klimaatonderwijs010.nl/• http://www.scholenvoorduurzaamheid.nl/• http://www.hobeon.nl/thema_s/mvo

Lange Voorhout 142514 ED Den Haag

T: 070 30 66 800E: info@hobeon.nlI: www.hobeon.nl

Meer informatie:

Pieternel Boerp.boer@hobeon.nl

Ruud van den Herbergr.vanderherberg@hobeon.nl

Ester Boogaarde.boogaard@hobeon.nl

Fase 1: Activiteiten georiënteerd Doelen en resultaten hebben betrekking op onderdelen Beslissingen worden ad hoc genomen

Fase 2 Proces georiënteerd

Doelen en resultaten hebben betrekking op het geheel Relevante delen van de opleiding zijn betrokken

Fase 3 Systeem georiënteerd Doelen zijn geformuleerd en resultaten worden gemeten,

De PDCA-cyclus is rond. De processen zijn geïntegreerd in de lopende processen van

de opleiding. Duurzame ontwikkeling maakt onderdeel uit van het profiel

van de opleiding.

Fase 4 Keten georiënteerd

De ketenpartners zijn actief betrokken bij de processen in de opleiding (in de vorm van cocreatie).

Beslissingen worden in afstemming met de ketenpartners genomen

Fase 5 Maatschappij georiënteerd

Relevante maatschappelijke partners zijn actief betrokken bij de opleiding

De opleiding vervult een vooraanstaande maatschappelijke rol

Fase 1: Activiteiten-georiënteerd

Fase 2:Proces-georiënteerd

Fase 3:Systeem-georiënteerd

Fase 4:Keten-georiënteerd

Fase 5:Maatschappij-georiënteerd

De eindkwalificaties van de opleiding bevatten enkele aanwijsbare aspecten van duurzame ontwikkelingStudenten die dat willen kunnen een afstudeerprofiel met aanwijsbare aspecten van duurzame ontwikkeling hanteren.

Duurzame ontwikkeling, of een vertaling daarvan voor het vakgebied, maakt onderdeel uit van de eindkwalificaties van de opleidingDeze eindkwalificaties gelden voor alle studenten en afstudeer-richtingen. 

De vertaling van duurzame ontwikkeling voor het specifieke opleidingsdomein is integraal in de eindkwalificaties van de opleiding opgenomen.  

In (de uitwerking van) de eindkwalificaties is zichtbaar, dat de afgestudeerde een rol kan spelen bij duurzame ontwikkeling in de hele keten in dit domein, bv in de zin van interdisciplinaire samenwerking. 

De eindkwalificaties van de opleiding zijn gebaseerd op lange termijn-ontwikkelingen in de samenleving De opleiding vervult een leidende rol in de ontwikkeling van de eind-kwalificaties op het gebied van duurzame ontwikkeling binnen het domein. 

Een voorbeeld: Eindkwalificaties

• 2) Onder duurzaamheid in het economische domein versta ik (meerdere antwoorden mogelijk)

• Kosten/baten analyse duurzame producten• Circulaire economie• Cradle to Cradle• Fairtrade handel• Code of conduct• Consumentengedrag• People planet profit afwegingen• Duurzaamheidsjaarverslag• Alternatieve financieringsmogelijkheden• Integrale verslaglegging• Anders, namelijk.....

• In 2005 startte de ‘decade of education for sustainable development’, de decade van leren voor duurzame ontwikkeling. Die decade loopt van 2005 tot 2014 en is een initiatief van de Unesco. Wat is de status quo in 2014?

Wat betekent dit voor u

Toekomst• We gaan van een Chief Financial Officer naar een

Chief Value Officer (Marga Hoek, de Groene Zaak)• “De markt verandert, maar we weten niet hoe.

We willen dit samen met het onderwijs onderzoeken” (Thessa Menssen, CFO BAM)

• “Education is the most powerful weapon which you can use to change the world.” (Nelson Mandela)

Change: yes, we can??• Change finance (gedragsverandering

binnen de financiële wereld, gericht op ethiek en vertrouwen)

• Finance change (gericht op veranderende financieringsmodellen die innovatie en duurzaamheid stimuleren)

Wat vraagt dit van het (voortgezet) onderwijs?

Duurzaamheid en MVO in het financieel-economisch onderwijs

• een economie gebaseerd op ‘waarde’ en ‘gebruik’ in plaats van of naast ‘winst’ en ‘bezit’.

• nieuwe vormen van samenwerking in de waardeketen

• financiële aannames die geen rekening houden met duurzaamheid: vervuiling (afval, uitstoot) wordt bijvoorbeeld maar ten dele belast, primaire en eindige grondstoffen zijn (te) goedkoop en er wordt in onvoldoende mate gebruik gemaakt van recyclecapaciteit; respect voor mensenrechten in de keten is niet altijd in voldoende mate aanwezig.

• “People 'over-produce' pollution because they are not paying for the costs of dealing with it.”

― Ha-Joon Chang, 23 Things They Don't Tell You About Capitalism • “The greatest shortcoming of the human race is our inability to understand the exponential

function.” ― Albert A. Bartlett

• We have got to change our ethics and our financial system and our whole way of understanding the world. It has to be a world in which people live rather than die; a sustainable world. It could be great.

- Vivienne Westwood• “I contend that for a nation to try to tax itself into prosperity is like a man standing in a

bucket and trying to lift himself up by the handle.” ― Winston Churchill

• “Why should a financial engineer be paid four, four times... to a hundred times more than the, uh... real engineer?A real engineer build bridges, a financial engineer build, build dreams.And when those dream turn out to be nightmares, other people pay for it.” ― Andrew Sheng

• “It is well enough that people of the nation do not understand our banking and monetary system, for if they did, I believe there would be a revolution before tomorrow morning.

Henry Ford