HOŞ GELDİN GAZİimages.ykykultur.com.tr/upload/document/9549a6d9-771e...Yapı Kredi Yayınları -...

HOŞ GELDİN GAZİAtatürk’ün İstanbul Günleri

(1927-1938)

Yapı Kredi Yayınları - ???ISBN 978-975-08-4484-3

HOŞ GELDİN GAZİAtatürk’ün İstanbul Günleri (1927-1938)

Sergi KoordinatörüNihat Tekdemir

Sergi DanışmanıYücel Demirel

KüratörCengiz Kahraman

EditörBahar Tanır Kahraman

Kapak ve Sergi TasarımıBurçak Madran, Gamze Yeşildağ

Tetrazon

DüzeltiFiliz Özkan

Grafik UygulamaHasan Fırat

BaskıBilnet Matbaacılık ve Yayıncılık A.Ş.

Dudullu Organize San. Bölgesi 1.Cad. No:16 Ümraniye-İstanbulTelefon: 444 44 03 • Faks: (0216) 365 99 07-08 • www.bilnet.net.tr

Sertifika No: 42716

1. Baskı: İstanbul, Mayıs 2019

© Ya pı Kre di Kül tür Sa nat Ya yın cılık Ti ca ret ve Sa na yi A.Ş. 2019

Sertifika No: 12334Bütün yayın hakları saklıdır.

Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışındayayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. İstiklal Caddesi No: 161 Beyoğlu 34433 İstanbul

Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23http://www.ykykultur.com.tr

e-posta: [email protected]İnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr

Yapı Kredi Kültür Sanat YayıncılıkPEN International Publishers Circle üyesidir.

Bu katalog, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. tarafından,17 Mayıs - 10 Kasım 2109 tarihleri arasında Yapı Kredi Kültür Merkezi’nde açılan

“Hoş Geldin Gazi: Atatürk’ün İstanbul Günleri (1927-1938)”sergisi dolayısıyla Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. için hazırlanmıştır.

HazırlayanCengiz Kahraman

HOŞ GELDİN GAZİAtatürk’ün İstanbul Günleri

(1927-1938)

HOŞ GELDİN GAZİ ATATÜRK’ÜN İSTANBUL GÜNLERİ (1927-1938)4 5HOŞ GELDİN GAZİ ATATÜRK’ÜN İSTANBUL GÜNLERİ (1927-1938)

muhabirlerinin ismi yazılmasa da, birkaç örnek haberde fotoğrafçının da imzası (Namık Görgüç gibi) yer alıyordu. Bu bilgileri metinlerde vermeyi uygun buldum.

Atatürk’ün foto muhabirleri tarafından çeşitli dönem-lerde çekilen fotoğraflarından oluşan Fotoğraflarla Atatürk Albümü adlı kitap, Cumhuriyet gazetesi tarafından 10 Ocak 1939’da yayımlandı. Usta foto muhabirleri Namık Görgüç, Cemal Göral, Hilmi Şahenk, Mehmet Faik Şenol ve Selahat-tin Giz, İstanbul’da Atatürk’ü çeşitli tarihlerde çektikleri fotoğrafları imzalarını koymadan bu albümde yayımladılar. Albümün giriş sayfasında şu bilgi yer aldı:

Bu albümü vücude getiren resimler İstanbul’da gazete fotoğrafçıları Cemal Göral (Son Posta), Faik Şenol (Ak-şam), Hilmi Şahenk (Tan) ile Selahattin Giz ve Namık Görgüç (Cumhuriyet) tarafından çekilmiş ve Cumhuriyet Tabı müesseleri tarafından tertip ve 10 İkinci kanun 1939 tarihinde neşredilmiştir

Cumhuriyet gazetesinde 20 Ocak 1939 günü bu albümünün çıktığını haber veren reklamda, Atatürk’ün yakınında bulu-nan bazı özel kişilerin koleksiyonlarından da faydalanıldığı belirtildi:

Ebedi Şefimizin en yakın dostlarının ve mücadele yılların-da kendisile beraber bulunan zevatın koleksiyonlarından istifade edilerek, senelerden beri hadisatı adım adım ta-kib eden 5 gazete fotoğrafçısı tarafından vücude getirilen Cumhuriyet Tabı müesselerinde titiz bir itina ile basılan büyük tarihi albüm. Bugün heryerde arayınız.

Fotoğraf makinelerinin evrimi basın fotoğrafçılığında ko-laylıklar sağladığı gibi zorluklara da neden oldu. Tripoda sabitlenerek çekim yapılabilen büyük format makinelerden, elde taşınabilen orta format fotoğraf makinelerine geçiş en çok haber peşinde koşan foto muhabirlerinin işine yaradı. Özellikle 1920’li yıllarda nispeten daha kolay taşınabilir fotoğraf makineleriyle 6.5x9, 9x12 gibi formatlarda cam ve plastik negatifler çekilebiliyordu. Foto muhabirleri, 1930’ların ortasına kadar bu fotoğraf makineleriyle cam ve negatif filmlerle çekim yapmaya devam etti.

1930’ların ikinci yarısından itibaren nispeten daha kü-çük format fotoğraf makinelerine geçildi. 35 mm. negatif çeken bu fotoğraf makineleri, foto muhabirlerine daha hızlı hareket etme olanağı sağlasa da görüntünün kaydedildiği film alanının küçülmesiyle fotoğraf kalitesinde bir düşüş yaşandı. Fotoğrafçılar, 35 mm. film kullanılan fotoğraf

makineleriyle seri olarak çekim yapabilme imkânına ka-vuştu. Fotoğraf tarihinde bir devrim niteliği taşıyan 35 mm. negatifle çekim yapılan küçük fotoğraf makinelerine geçiş dönemi tam da bu yıllara denk gelmişti. Bu neden-le sergide yer alan Yapı Kredi Tarihi Arşivi Selahattin Giz Koleksiyonu’nda bulunan cam negatifler ve 35 mm. negatif örnekleri, fotoğraf tarihi açısından da önem taşı-maktadır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğraflarının bir bölümü-nü oluşturan 35 mm. negatiflerde çoğumuzun aşina olduğu fotoğrafların, yayımlanmamış devam kareleri de bulunuyor. Fotoğrafçıların veya gazete, dergi editörlerinin içlerinden birkaç kareyi kullandıkları bu fotoğraflar, 35 mm. negatif-lerde seri çekim halinde yer alıyor. Sergi ve katalogda bu tür örnekleri kullanmaktaki amacım, görmediğimiz devam karelerini de gün ışığına çıkarmak oldu.

Usta foto muhabiri Selahattin Giz, kişisel fotoğraf arşi-vine bazı foto muhabirlerinin fotoğraflarını da alarak çok kıymetli bir iş yapmıştır. Yapı Kredi Tarihi Arşivi Sela-hattin Giz Koleksiyonu’nda yer alan bu birikim, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarına ait görsel tanıklık açı-sından çok önemli ve değerlidir. Bu sergi ve katalogdaki yöntem izlenerek Cumhuriyet’in ilk yıllarına ait sosyal, toplumsal ve gündelik hayatla ilgili çalışmalar yapılması görsel tarihimize önemli katkılarda bulunacaktır.

Sergi ve katalogdaki metinlerde Mustafa Kemal’in adı, Soyadı Kanunu’nun kabul edildiği 1934 yılından itibaren Mustafa Kemal Atatürk olarak kullanıldı.

Bu kanunun çıktığı tarihe kadar bütün isimlere soyad-ları kullanılmadan yer verildi.

Metinleri dönemin gazeteleri Akşam, Cumhuriyet, Milli-yet, Son Posta, Son Saat, Kurun, Haber Akşam Postası, Vakit, İkdam’da yayımlanan haberlerden oluşturdum. Gazeteler-den, o günün haber dilini verebilmek için alıntılar yaptım. Ayrıca Niyazi Ahmet Banoğlu’nun Atatürk’ün İstanbul’daki Günleri adlı kitabından da yararlandım.

Sergi ve kataloğun danışmanı Yücel Demirel’e, metin-lerin seçilmesi ve yazılması aşamalarında kitabın ve sergi-nin editörü olarak bu heyecanı birlikte yaşadığımız sevgili eşim Bahar Tanır Kahraman’a, serginin tasarımcıları Bur-çak Madran ve Gamze Yeşildağ’a, fotoğrafların seçimi ve dijitalize edilmesinde bana destek olan Yapı Kredi Tarihi Arşivi çalışanları Ayhan Uçar ve Abdullah Gül’e, usta foto muhabiri merhum Namık Görgüç’ün kızı Gönül Karabekir ve damadı Turgut Karabekir’e teşekkürlerimi sunuyorum.

Cengiz Kahraman

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa kurtuluştan sonra ilk defa 1 Temmuz’da gittiği İstanbul’da üç ay kaldı. 16 Mayıs 1919’da Samsun’a hareketinden sonra İstanbul’a hiç gelmemiş, yalnızca Trabzon’a gitmek üzere Mudanya’dan bindiği Hamidiye kru-vazörü ile 12 Eylül 1924’te İstanbul Boğazı’ndan geçmiş, ama şehre uğramamıştı. 8 yıllık bu süre çeşitli yorumlara yol açmış, İstanbul’un Osmanlı başkenti olduğu, bünyesinde muhalifleri ba-rındırdığı ve Mustafa Kemal Paşa’nın Ankara’yı yeni başkent olarak benimsetmeye çalıştığı için bilinçli olarak İstanbul’u ihmal ettiği gibi düşünceler ileri sürülmüştü. 20 Haziran 1927’de Mus-tafa Kemal Paşa’nın 10 gün sonra İstanbul’a geleceği haberi du-yulduğunda ise bütün bu yorumlar bir yana bırakılarak heyecanla hazırlıklara girişildi. Mustafa Kemal Paşa, Mayıs ayında geçir-diği kalp krizi sonrasında doktorların dinlenme tavsiyesini kabul ederek bu süreyi İstanbul’da değerlendirmeye ve partisinin kongresi için hazırladığı Nutuk’u burada bitirmeye karar vermişti.

1 Temmuz günü İstanbul Valisi Süleyman Sami, Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa ve Belediye Başkanı Muhittin Bey’in başkanlığındaki karşılama komitesi ve çeşitli kuruluşların tem-silcileri Cumhurbaşkanını karşılamak üzere İzmit İstasyonu’nda hazır bulundular. İstanbul Milletvekili Muhtar Bey’in kısa ko-nuşmasından sonra Mustafa Kemal Paşa Ertuğrul Yatı’na geçerek Hamidiye Kruvazörü ve torpidolar eşliğinde yola çıktı. Şirket-i Hayriye vapurlarının katılımı, uçak filolarının uçuşları ve top atışları arasında İstanbul Boğazı’na geldi. Burada bayraklarla süslenmiş yüzlerce kayık, mavna ve römorkör tarafından karşı-landı. İstanbul halkı sahil boyunca dizilmiş O’nu bekliyordu. Ertuğrul Yatı saat 18:00’de Dolmabahçe Sarayı önünde demir attı. Burada yaptığı konuşmasında İstanbul’a dönmenin mutlu-luğundan bahsederek duygularını şöyle ifade etti:

Sekiz sene evvel muztarip, ağlayan İstanbul’dan kalbim sızla-yarak çıkmıştım. Teşyi edenim (uğurlayanım) yoktu. Sekiz sene sonra, kalbim müsterih olarak, gülen ve daha güzelleşen İstanbul’a geldim ve bütün İstanbulluların ruhuma heyecan veren sıcak ve muhabbetkâr aguşiyle (sevgi dolu kucağıyla) karşılaştım.

İstanbul rengârenk süslenmiş, fener alayı düzenlenmişti. Halk sarayın önünde toplanmış, havai fişekler atılıyor, müzik çalı-yordu. Mustafa Kemal’in üç aylık ziyareti sırasında bu coşku ve ilgi hiç eksilmedi.

Mustafa Kemal kurtuluştan sonra bu ilk gelişinde 1 Temmuz’dan 30 Eylül’e kadar İstanbul’da kaldı. Nutuk’un önemli bir bölümünü Dolmabahçe Sarayı’nda yazdı. Şehirde ge-zintiler yaptı, ziyaretlerde bulundu, çeşitli yerli ve yabancı he-yetleri kabul etti.

Ertuğrul Yatı ile Büyükada Yat Kulübü’ne ve Moda deniz yarışlarına gitti. Üsküdar yangınının felaketzedelerine acil ih-tiyaçları için 5000 lira yardımda bulundu. Bu arada millet-vekili seçimi dolayısıyla 29 Ağustos’ta yayımladığı bir bildiri ile seçmenleri Cumhuriyet Halk Fırkası’nı desteklemeye çağırdı ve belirlediği milletvekili adaylarını açıkladı. Milletvekili seçim sonuçlarını İstanbul’da aldı.*

“Hoş Geldin Gazi / Atatürk’ün İstanbul Günleri (1927- 1938)” sergisi, Mustafa Kemal Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı’ndan sonra İstanbul’a ilk geliş tarihi olan 1 Temmuz 1927’den Dolma-bahçe Sarayı’nda hayata veda ettiği 10 Kasım 1938 tarihleri arasındaki 11 senenin fotoğraflarla hikâyesini anlatıyor. Ser-gide yer alan kareler, Yapı Kredi Tarihi Arşivi Selahattin Giz Koleksiyonu’ndaki dönemin foto muhabirleri tarafından çeki-len cam ve plastik negatifler ile fotoğraflar arasından seçildi.

Atatürk’e ait fotoğrafların bir bölümü çoğumuzun aşi-na olduğu karelerdir. Özellikle foto muhabirleri tarafından kaydedilen bu tarihi anların, hikâyelerini ve tarihlerini tespit etmek için dönemin gazete ve dergileri önemli kaynaklardır.

Yapı Kredi Tarihi Arşivi Selahattin Giz Koleksiyo-nu ’ndaki Atatürk fotoğraflarından oluşan bu sergi için yaptığım ön hazırlıkta 1927-1938 yılları arasında gazete ve dergilerde çıkmış haberleri bir araya getirdim. İki yıl süren bu araştırmalarımın sonucunda Atatürk’ün İstanbul’daki günleri konusunda önemli bir dijital kupür arşivi oluştur-dum. Arşivi yıllara göre tasnif ettikten sonra kendi içinde de aylara göre tarihlendirerek yeniden düzenledim. Daha sonra koleksiyondaki fotoğrafların bir bölümüyle haberleri günü gününe eşleştirdim.

Araştırmalarımda bazı günlerde çekilen fotoğrafların ay-nısının farklı gazetelerde yayımlanmış olduğunu gördüm. Bu, o dönem çalışan foto muhabirlerinin birbirleriyle fotoğ-raf alışverişi yaptıklarını ve dayanışma içinde olduklarını gösteriyordu. Gazete ve dergilerde fotoğrafları çeken foto

* Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000, İstanbul, YKY, 1998.

Sunuş

HOŞ GELDİN GAZİ ATATÜRK’ÜN İSTANBUL GÜNLERİ (1927-1938) 7

1927

61 Temmuz 1927’de Mustafa Kemal’in İstanbul’a gelişi için şehirde hazırlıklar yapılıyordu. Haziran ayının son günlerinde Bahçekapı tramvay durağı önünde küçük bir İstanbullu “Yaşasın Reisicumhurumuz” yazılı afişi böyle taşıdı.


1927

1 Temmuz 1927 Cumaİstanbullular 20 Haziran’da büyük heyecanla birbirlerine müjde verdi. Mustafa Kemal Paşa, 1919 yılından sonra ilk kez İstanbul’a gelecekti. Hemen caddeler, sokaklar, binalar, evler, resmi daireler, dükkânlar bayraklarla defne dallarıyla süslenmeye başlandı. Şehrin çeşitli yerlerinde renkli ampul-ler ve defne dallarıyla süslenen büyük tak-ı zaferler kuruldu. Sarayburnu’nda Mustafa Kemal’in heykeli arkasında sahile doğru yükselen yarım küre şeklindeki tak-ı zafer özellikle dikkat çekiyordu. Beyazıt’taki Darülfünun bayraklarla do-natılarak, binanın üzerine Mustafa Kemal’in portresi olan büyük bir afiş asıldı. Afişin altında: “Darülfünun feyz aldığı deha ve irfan güneşini, büyük Reisini tazimle selamlar” yazıyordu. Şehremaneti binasında da “Kurtardığın ve mesut ettiğin milletin başında çok yaşa büyük Gazi” yazılı bir pankart vardı.

1 Temmuz Cuma günü halk, deniz üzerindeki karşılama için vapur, römorkör ve kayıklarla denize açıldı. Seyrisefain İdaresi’nin 10 küçük, 8 büyük vapuru, Şirket-i Hayriye’nin 12, Haliç Şirketi’nin 7 vapuru ve 20’den fazla özel vapur sa-bah saat 10:50’de Galata rıhtımından hareket etti. Büyük bir bölümünü bazı dernekler ve kurulların kiraladığı vapurlarda bando, cazband ve incesaz da bulunuyordu.

Seyrisefain İdaresi’ne ait Burgaz vapuru İstanbul Va-lisi Süleyman Sami Paşa, Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa ve Belediye Başkanı Muhittin Bey’in de aralarında bulunduğu karşılama komitesini alarak saat 11:00’de Ga-lata Köprüsü’nden hareket edip saat 12:00’de Büyükada İskelesi’ne yaklaştı. Diğer vapurlar da aynı saatte Adalar önlerine demir attılar.

Karşılama kurulu ve şehir temsilcilerinin aralarında olduğu komite, Mustafa Kemal’i karşılamak için İzmit

HOŞ GELDİN GAZİAtatürk’ün İstanbul Günleri (1927-1938)

Gazi Mustafa Kemal Paşa, Ertuğrul Yatı’nda kendisini karşılayan İstanbulluları izliyor (karşı sayfada). İstanbul, Gazi’yi karşılamaya hazırlanıyor. Galata Köprüsü üzerindeki 35 numaralı tramvay, Mustafa Kemal’in fotoğrafı, Türk Bayrağı ve konfetilerle süslendi.


19271927

İstasyonu’nda hazır bulunuyordu. İstanbul Milletvekili Muhtar Bey kısa bir hoş geldiniz konuşması yaptı.

Mustafa Kemal’i getiren Ertuğrul Yatı’nın saat 12:30’da İzmit’ten yola çıktığı öğrenilince büyük heyecan yaşandı. Saat 15:15’te Ertuğrul Yatı ufukta göründü. Burgaz vapurunda bulunanlardan seçilen küçük bir heyet, belediyenin İstanbul motoruna binerek Gazi’yi karşılamak üzere denize açıldı. Saat 15:50’de İstanbul motoru Ertuğrul Yatı’na yanaştı. Yatı ta-kip eden Hamidiye kruvazörü, Berk-i Satvet, Peyk ve Şevket zırhlılarıyla Taşöz, Samsun, Yarhisar torpidolarından kurulu filo da görülüyordu. Mustafa Kemal güverteden kendisini karşılayanlara mendilini sallayarak selam veriyordu. Civar-daki Kınalıada ve Maltepe vapurlarında bulunanlar Gazi’yi büyük bir coşkuyla selamlayıp alkışlamaya başladı. 1 Temmuz Cuma günü İstanbullular deniz üzerindeki karşılama için vapurlar, römorkörler ve kayıklarla denize açıldı.

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Kâzım (Özalp) Paşa ve İstanbul Belediye Başkanı Muhittin (Üstündağ) Bey’le birlikte İstanbulluları selamlıyor. Gazeteler karşılama heyecanını birinci sayfalarından fotoğraflarla okuyucularına duyurdu. Milliyet, 2 Temmuz 1927.


19271927

Ertuğrul Yatı hareket ettikten sonra filo, onun arka-sından milletvekillerini taşıyan Kocaeli vapuru, Burgaz ve Marmara vapurları da yola çıktılar. Ertuğrul Yatı’nın hemen yanında Albay Mehmet Ali Bey ve kurmay heyetini taşıyan Ankara motoru bulunuyordu. Saat 17:50’de kafile gökyüzünde gösteri uçuşu yapan askeri uçaklar eşliğinde İstanbul’a geldi. Demirkapı açıklarında Gülcemal, Gülni-hal, Karadeniz ve diğer vapurlar Ertuğrul Yatı’nı düdük-lerini çalarak selamladılar.

İş Bankası Maden Kömürü Türk Anonim Şirketi İşlet-meleri tarafından Kızkulesi’nin ön cephesine “Safa Geldin Büyük Gazi”, diğer cephesine de “Maden Kömürü Türk Anonim Şirketi büyük Halaskarı büyük Gaziyi tazimle selamlar” ibaresi yazılı ampullerle aydınlatılmış büyük lev-halar astırılmıştı.

Saat 17:55’te Mustafa Kemal, kurullar ve milletvekilleri Dolmabahçe Sarayı rıhtımından karaya çıktılar. Mustafa Kemal burada İstanbul halkına kısa bir konuşma yaptı:

Sekiz sene evvel müztarip, ağlayan İstanbul’dan kalbim sızlayarak çıkmıştım. Teşyi edenim yoktu. Sekiz sene

sonra, kalbim müsterih olarak, gülen ve daha güzelleşen İstanbul’a geldim ve bütün İstanbulluların ruhuma he-yecan veren sıcak ve muhabbetkar aguşiyle karşılaştım.

Gece, Dolmabahçe Sarayı önünden vapur, gemi, mavna ve ka-yıklardan oluşan büyük bir fener alayı geçti. Sarayın önünde havai fişekler atıldı. Şehirde halk geç saatlere kadar eğlenip bu mutlu günü kutladı. Binlerce kişi Dolmabahçe Sarayı önüne gelerek “Sefa Geldin Gazi” diye tezahürat yaptı.

2 Temmuz CumartesiMustafa Kemal saat 19:00’da Cumhuriyet Halk Fırkası Müfettişi İbrahim Tali Bey, Kolordu Kumandanı Şükrü Naili Paşa, Vali Süleyman Sami Bey, Belediye Başkanı Muhittin Bey ve Başkâtip Tevfik Bey’le birlikte Söğütlü Yatı’yla Beylerbeyi Sarayı’na gitti. Grup sarayı gezdikten sonra Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

Gece fener alayları düzenlendi. Dolmabahçe Sarayı önünde büyük bir kalabalık toplandı. Mustafa Kemal, Alay Köşkü’nün penceresinden kendisine sevgi gösterileri yapan İstanbulluları selamladı. Saat 22:15’te fener alayları köşkün

önünden geçmeye başladı. Fener alayları İstanbul’un her yerinde geç saatlere kadar sürdü.

3 Temmuz PazarSabah saat 11:00’de Mustafa Kemal kendisine refakat eden-lerle birlikte özel otomobiliyle Dolmabahçe Sarayı’ndan ayrıldı. Beşiktaş, Fındıklı, Kabataş, Karaköy, Sultanahmet güzergâhını izleyerek Beyazıt’a geldi. Beyazıt Meydanı’nda-ki havuzu inceledikten sonra Beyoğlu’na gitti. Mustafa Ke-mal buradan Hürriyet-i Ebediye tepesini ve Yıldız Sarayı’nı ziyaret ettikten sonra Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

5 Temmuz SalıMustafa Kemal saat 19:00’da Şükrü Naili Paşa, Başkâtip Tevfik Bey, Başyaver Rasuhi Bey, Salih Bey, Kılıç Ali Bey’le birlikte Yeniköy’de oturan kız kardeşi Makbule Hanım’ı ziyaret etti. Daha sonra Tarabya’daki Tokatlıyan Oteli’nde birkaç saat kaldı. Bu arada Şirket-i Hayriye’nin 69 numa-ralı Hüseyin Haki vapuru iskeleden ayrılıyordu. Vapurda-ki yolcular Mustafa Kemal’i görünce sevgi gösterilerinde bulundu. Mustafa Kemal, Tokatlıyan Oteli balkonundan

Mustafa Kemal, 1 Temmuz Cuma günü Ertuğrul Yatı’nda Şirket-i Hayriye’nin vapurundan kendisine sevgi gösterisinde bulunanları selamladı. Mustafa Kemal 3 Temmuz Pazar günü özel otomobiliyle Beyazıt’a gitti (üstte). “Gazi Paşamız, dünkü tenezzühleri esnasında Bayezid Meydanı’nda tevakkufları sırasında”, Cumhuriyet, 4 Temmuz 1927.


19271927

9 Temmuz CumartesiMustafa Kemal saat 16:20’de Dolmabahçe Sarayı’ndan ayrılırken kendisini bekleyen foto muhabirlerinin fotoğ-raf çekmeleri için bir süre bekledi. Daha sonra refakatin-dekilerle birlikte otomobillerle Fındıklı’daki 3. Kolordu Komutanlığı’na gitti. Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa subaylar tarafından karşılandı. Mustafa Kemal as-kerleri selamladı. Ardından Vali Süleyman Sami Bey’le birlikte Şehremaneti’ni ziyaret etmek için yola çıktı.

Saat 16:50’de Cağaloğlu’ndaki Şehremaneti binasında Belediye Başkanı Muhittin Bey ve Hariciye Vekili Tev-fik Rüştü Bey, Mustafa Kemal ve beraberindeki heyeti kapıda karşıladı. Şehremaneti binası önündeki caddeye “Kurtardığın ve mesut ettiğin milletin başında çok yaşa Büyük Gazi” yazılı bir tak-ı zafer kurulmuştu. Mustafa Kemal, saat 17:05’te Çemberlitaş, Beyazıt, Şehzadebaşı, Fatih istikametiyle Edirnekapı Şehitliği’ne gitmek üzere Şehremaneti’nden ayrıldı. Şehitlik’ten, Topkapı, Yedikule yolunu takip ederek Bakırköy’e gitti. Buradan Davutpaşa Kışlası’nı ziyaret ederek Gülhane Parkı ve kendi heykelinin bulunduğu Sarayburnu’na gitti. Mustafa Kemal, Beyoğlu’na uğradıktan sonra Salih Bey’in Teşvikiye’deki evinde bir süre dinlendi. Teşvikiye’den beraberindeki heyetle birlikte Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

10 Temmuz PazarDolmabahçe Sarayı’nda Ankara’dan gelen Afgan heyetini kabul eden Mustafa Kemal, daha sonra, sarayın rıhtımında bekleyen Seyrisefain İdaresi’nin Çankaya motoruna bi-nerek Sirkeci’ye gitmek üzere yola çıktı. Buradan özel otomobiliyle Cağaloğlu’ndaki Cumhuriyet Halk Fırkası binasına gitti. Saat 16:55’te caddeyi dolduran kalabalığın “Yaşa Büyük Gazi” tezahüratı eşliğinde otomobilinden inerek İbrahim Tali Bey’in odasında dinlendi. 18:10’da binanın alt katındaki Tayyare Cemiyeti’ni ziyaret etti. Ve saat 18:30’da cemiyetten ayrılarak Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

11 Temmuz PazartesiMustafa Kemal saat 17:55’te Dolmabahçe Sarayı rıhtımın-dan Ankara motoruna binerek Kalamış’a gitti. Burada bir süre kaldıktan sonra Kadıköy, Haydarpaşa ve Üsküdar’a uğradı. Mustafa Kemal, Üsküdar Çarşısı’nda esnafla sohbet etti. Üsküdar’dan gece geç saatlerde Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

12 Temmuz SalıMustafa Kemal saat 23:00’te Taksim Bahçesi’ne gitti. O sa-atlerde bahçede çok az kişi bulunuyordu. Mustafa Kemal’in geldiği duyulunca bahçe bir anda tıklım tıklım doldu. Tak-sim Bahçesi’ndeki eğlenceleri seyreden Mustafa Kemal, saat 24:00’te Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

14 Temmuz PerşembeMustafa Kemal saat 16:30’da Dolmabahçe Sarayı rıhtı-mında bekleyen Ankara motoruyla Söğütlü Yatı’na gitti. Yat Büyükada’ya giderek, Büyükada Yat Kulübü iskele-sine yanaştı. Mustafa Kemal, Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa, ordu müfettişlerinden Ali Sait Paşa, Mardin Milletvekili yazar Yakup Kadri Bey, Menteşe Milletvekili ve Cumhuriyet gazetesi başyazarı Yunus Nadi tarafından karşılandı. Büyükada Yat Kulübü’nün bahçesinde oturarak çay içtikten sonra, salondaki baloyu seyretti. Mustafa Kemal saat 20:30’da kulüpten ayrılarak kendisini bekleyen faytona bindi. İskeleye kadar olan yolda Büyükadalılar Mustafa Kemal’e sevgi gösterilerinde bulundu. İskelede bulunan özel odada Adalar Belediye Dairesi Müdürü Yaver Bey’i kabul eden Mustafa Kemal, ada halkının gösterdikleri sev-giden dolayı memnuniyetini bildirdi. Mustafa Kemal, Sö-ğütlü Yatı’yla saat 21:30’da Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

15 Temmuz CumaSabah saat 11:00’de Ankara Vapuru’yla Mudanya’ya giden Mustafa Kemal’i iskelede Bursa Valisi Fatin Bey karşıladı. Mudanya’da halkı selamlayıp sohbet eden Mustafa Kemal, Vali’nin otomobiliyle Bursa’ya gitti. Başbakan İsmet Paşa da o gün Bursa’daydı. Mustafa Kemal, yaklaşık üç saat kadar Başbakan’la görüştü. Bursalıların sevgi gösterileri eşliğinde saat 23:30’da, Mudanya’ya giden Mustafa Kemal buradan Ankara Vapuru’yla İstanbul’a döndü. O saatlerde Şirket-i Hayriye’nin 66 numaralı Boğaziçi vapuruyla İstanbullu doktorlar bir mehtap gezisi yapıyordu. Boğaziçi vapuru Mustafa Kemal’in Ankara Vapuru’nda olduğunu öğrenince takibe başladı. Çengelköy önlerinde bir motor Boğaziçi vapuruna yanaştı ve bir görevli, “Kaptan, Gazi Hazretleri emir buyuruyorlar, Ankara’yı takip ediniz” dedi. Mustafa Kemal, Ankara Vapuru’nun güvertesine çıkarak kendisini alkışlayan doktorları selamladı.

22 Temmuz CumaMustafa Kemal öğleden sonra Söğütlü Yatı’yla Boğaziçi’nde bir gezinti yaptı. Söğütlü Yatı, Rumeli sahilini takip ede-

bu sevgiye karşılık vererek yolcuları selamladı. Ardından otelin salonunda bulunanlarla bir süre sohbet ettikten sonra iskelede beklemekte olan Tarabya motoruna binerek Sirkeci Araba Vapuru İskelesi’ne gitti. Sirkeci’de kendisini bekle-yen otomobille Galata Köprüsü, Tepebaşı, Beyoğlu, Fın-dıklı, Beşiktaş istikametiyle Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

6 Temmuz ÇarşambaAkşamüstü Beylerbeyi Sarayı’na giden Mustafa Kemal, Göksu Kasrı’nı gezdi. Burada olduğunu haber alanlar, kendisini görmek için kasrın çevresinde toplandı. Mustafa Kemal yoğun sevgi gösterilerine karşılık vermek için dışarı çıktı, kendisini görmek için bekleyenleri Göksü Kasrı’nın bahçesine davet etti. Gece saat 21:00’de Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

7 Temmuz PerşembeMustafa Kemal saat 13:00’te Dolmabahçe Sarayı’nda Gire-sun Milletvekili Hakkı Tarık Bey başkanlığındaki heyeti kabul etti. Saat 19:00’da Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Kâzım Paşa, Başkâtip Tevfik Bey, Başyaver Rasuhi Bey, Salih ve Kılıç Ali Bey’le birlikte Aksaray ve Fatih’e gitti. Yollarda toplanan İstanbulluların sevgi gösterilerine karşılık vererek Beyoğlu’na geçti. Buradan da Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

8 Temmuz CumaMustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Kâzım Paşa, Başkâtip Tevfik Bey, Başyaver Rusuhi, Fet-hi Bey, Salih ve Kılıç Ali beylerle birlikte Dolmabahçe Sarayı’ndan çıkarak Sarıyer Çırçır Suyu’nu ziyaret etti. Bu-rada bir süre dinlenip halkla sohbet ettikten sonra Tarab-ya Tokatlıyan Oteli’ne gitti. Kendisine Tarabya halkının sevgilerini sun-mak üzere otele gelen Posta Telgraf Müdürü Salih Bey’i kabul ettik-ten sonra Dolmabahçe Sarayı’na döndü.

Mustafa Kemal,9 Temmuz Cumartesi günü Şehremaneti’ni ziyaret etti. Otomobilde kendisine Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Bey de refakat etti (altta). “Gazi hazretleri dün Vilayet ve Emaneti teşrif ettiler.” Milliyet, 10 Temmuz 1927.

HOŞ GELDİN GAZİimages.ykykultur.com.tr/upload/document/9549a6d9-771e...Yapı Kredi Yayınları -...

Documents

Transcript of HOŞ GELDİN GAZİimages.ykykultur.com.tr/upload/document/9549a6d9-771e...Yapı Kredi Yayınları -...