รายงานวจย

เรอง การอนรกษศลปะอนทรงคณคาของวดปงสนกดวยเทคโนโลย

สแกนเนอรและเครองพมพ High Value Art Conservation of Wat Pongsanuk using

3D Scanner and Printer Technology

โดย อาจารยพรเทพ ฑฆานนท ดร.ณพศษฏ จกรพทกษ

รองศาสตราจารย ดร.วรลญจก บญยสรตน

วทยาลยศลปะ สอ และเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม

มกราคม 2556

บทคดยอ

จากจดเรมตนการอนรกษ บรณะ พระวหารพระเจาพนองค วดปงสนก และจากการท างานรวมกนจากหลายภาคสวน ซงเรมจากกลมคนเลกๆทเขามาชวยกนท างาน แตสามารถท างานจนประสบความส าเรจและไดรบรางวลจาก UNESCO จากรางวลทไดรบสะทอนใหเหนถงพลงของการท างานรวมกนเปนอยางดและมพลง ในการอนรกษครงนพระพทธรปไมทมอายหลายรอยปถกคนพบอยใตหลงคาของพระวหารฯ เปนจ านวนมาก ซงพระพทธรปไมนมคณคาทงดานศลปะ วฒนธรรม และความเชอของคนโบราณทนยมถวายพระพทธรปไม อกทงพระพทธรปไมมความแตกตางกน เนองจากเปนการแกะสลกดวยมอ ปญหาทส าคญส าหรบ พระพทธรปไม คอ การช ารดเสยหายตามกาลเวลา หรอการถกลกขโมยจากกลมมจฉาชพหรอกลมคนทชวยสะสมของเกา ซงการปองกนไมสามารถท าไดทงหมด ดงนนโครงงานนจงไดคดทจะอนรกษพระพทธรปไมดวยเครองสแกนและเครองพมพสามมต ซงจะสามารชวยใหเกบรายละเอยดของพระพทธรปไมในรปแบบสามมต และสามารถน ามาใชในการขนรปสามมตไดในกรณทพระพทธรปเกดช ารดเสยหาย หรอ ถกโจรกรรม และในอกกรณ คอการขนรปพระพทธรปสามมตเพอใชในการจดแสดงแทนพระพทธรปไมของจรงได

Abstract

From the beginning of the conservation of Viharn Phra Chao Pun Ong, Wat Pongsanuk in collaboration with different sectors including academics, public and private and most importantly the participation of local community. The conservation was recognized and won a merit award of Asia Pacific UNESCO in 2008. The award reflects how powerful and sustainable collaboration is especially when community is involved. During the conservation, among many Buddhist artefacts found, hundreds of wooden Buddha images, over hundred years of age, were discovered under the roof of Viharn Phra Chao Pun Ong. These Buddha images were offered to temple by the local ancestors, they have value of art, culture and beliefs. Carved by hand, by different people, these wooden images are in different styles. The main problems for wooden Buddha images are decay and damage over time or theft as they are in demand by antique collector. With three-dimensional (3D) scanner and printer technology, details of the wooden Buddha images in three-dimensions can be provided. Therefore, this technique can be used in reforming the lost or damaged parts and in many cases, forming a three dimensional model to be used in display instead of real wooden Buddha images. Therefore, this project is thought to be conservative with a three-dimensional scanner and printer of a wooden Buddha images.

กตกรรมประกาศ

งานวจยนไมสามารถส าเรจลลวงได ถา ขาดค าแนะน า และการสนบสนน จาก ดร.ปตพงษ ยอดมงคล ทางผวจยจงใครขอขอบพระคณมา ณ ทน คณะวจย

คณะนกวจย มกราคม 2556

1. ชอโครงการ

(ภาษาไทย) การอนรกษศลปะการตอสมวยไทยดวยเกม (ภาษาองกฤษ) Martial Art Conservation of Muaythai using Game

2. คณะผวจย/ผวจย ชอหวหนาโครงการ อาจารยพรเทพ ฑฆานนท

หนวยงาน วทยาลย ศลปะ สอ และเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม โทรศพท (053) 920299 โทรสาร (053) 941803

E-mail porntep_pop@hotmail.com ปรมาณงาน/ความรบผดชอบ 100% ลงชอ .…………………………………………… (อาจารยพรเทพ ฑฆานนท) ผรวมโครงการ 1) ชอ ดร.ณพศษฏ จกรพทกษ หนวยงาน วทยาลย ศลปะ สอ และเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม โทรศพท (053) 920299 โทรสาร (053) 941803 E-mail Nopasit@camt.info ลงชอ ………………………………………………… (ดร.ณพศษฏ จกรพทกษ) 2) ชอ รศ.ดร.วรลญจก บณยสรตน หนวยงาน ภาควชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม โทรศพท (053) 944817- 8 โทรสาร (053) 211724 E-mail woralun@loxinfo.co.th ลงชอ ………………………………………………… (รศ.ดร.วรลญจก บณยสรตน)

สารบญ

หนา บทท 1 บทน า

1.1 วดปงสนก 1 1.2 วดปงสนก ไดรบรางวลจากยเนสโก 4 1.3 เทคโนโลยเครองสแกนเนอรสามมต 4 1.4 เทคโนโลยเครองพมพสามมต 6 1.5 ทมาของปญหาการวจย 7 1.6 วตถประสงคของโครงการ 8 1.7 ขอบเขตของการวจย 8 1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 9

บทท 2 ผลงานวจยทเกยวของ 10 บทท 3 ขนตอนการทดลอง 13 บทท 4 ผลการทดลอง 14 บทท 5 สรปผลการทดลอง 26 ภาคผนวก 28

สารบญรป

หนา รปท 1 วหารพระเจาพนองค 2 รปท 2 อาคารแสดงโบราณวตถของวดปงสนก 3 รปท 3 ชาวตางชาตในการแขงขนมวยไทยสากลสมครเลน ทประเทศไทย 3 รปท 4 ตวอยางหนากากโทรศพทมอถอทเปนตนแบบ 5 รปท 5 ก) แบบจ าลองคอมพวเตอรทไดจากการสแกน 5 ข) แบบจ าลองคอมพวเตอรทไดจากการท าเปนพนผวดวยโปรแกรมวศวกรรมยอนรอย ค) แบบจ าลองคอมพวเตอรทไดจากการใชโปรแกรม CAD รปท 6 สนคากางเกงมวยไทยทเสนอขายบน เวบไซด amazon 6 รปท 7 ตวแบบจ าลองทถกพมพจากเครองพมพสามมต 7 รปท 8 พระประธานของวดโตไดจ 10 รปท 9 ขอมลทไดจากการสแกนในแตละครงของการสแกน 11 รปท 10 ภาพขอมลจากการสแกนเมอน ามาจดเรยงตามต าแหนง 11 รปท 11 ผลลพธการรวมพนผว 12 รปท 12 ผลลพธสดทาย (ก) รปตวแบบจ าลองทไดจากการสแกน (ข) ตวอยางของจรง 13 รปท 13 เครองสแกนเนอร ยหอ KONICA รน VIVID 9i 14 รปท 14 เครองพมพสามมต 14 รปท 15 แทนส าหรบวางวตถ 15 รปท 16 พระพทธรปไมขนาดหนาตก 12 นว 16 รปท 17 พระพทธรปไม ทมผวแตกตางกน 17 รปท 18 แสดงภาพหนาจอโปรแกรมของเครองสแกนสามมต 17 รปท 19 แสดงหนาจอโปรแกรมเครองสแกน ส าหรบพระพทธรปไมปดทอง 17 รปท 20 ผลการสแกนพระพทธรปไม ผวเนอไม ไมลงรก ไมปดทอง 18 รปท 21 ผลการสแกนพระพทธรปไม ผวเนอไมสก ไมลงรก ไมปดทอง 18 รปท 22 ผลการสแกนพระพทธรปไม ปดทองทงองค (เมอพนผงแปงเคลอบ) 18 รปท 23 ผลลพธทไดจากการสแกนตวอยางพระพทธรปไม 19 รปท 24 ภาพบรรยายกาศในการท างานสแกนพระพทธรปไมทวดปงสนก 19

สารบญรป(ตอ)

หนา รปท 20 แบบจ าลองทพมพดวยเครองพมพสามมต 20 รปท 21 แบบจ าลองทก าลงลงส 20 รปท 22 ตวแบบจ าลองพระพทธรปไม 25 รปท 23 พระพทธจ าลองทสแกนและพมพดวยเครองสแกนและเครองพมพสามมต 25 รปท 24 ทานทตสหรฐอเมรกาประจ าประเทศไทย 29

และทานกงสลอเมรกาเชยงใหมเดนทางเยยมชมทวดปงสนก จ.ล าปาง รปท 25 รปบรเวณจดแสดง 29 รปท 26 รปบรเวณจดแสดง โดยมกรรมการเขาชม 30 รปท 27 ทมงานขนรบรางวล 30

1

บทท 1 บทน า

1.1 วดปงสนก

วดปงสนก เหนอเปนวดโบราณวดหนงในล าปาง สนนษฐานวาสรางรวมสมย พระเจาอนนตยศเสรจมาทรงสรางเมองเขลางคนคร เมอ พ.ศ. 1223 วดปงสนก เดมมชอเรยกอยหลายชอ ตามหลกฐานในจารกทพบในทตาง ๆ มอย 4 ชอ คอ วดศรจอมไคล วดศรเชยงภม วดดอนแกว วดพะยาว(พะเยา) ชมชนเดมบรเวณวดปงสนกเปนผคนทอพยพมาจาก 2 ทดวยกน คอจากการกวาดตอนครงทล าปางไปรบกบเมองเชยงแสน ราว พ.ศ. 2364 และจากเมองพะเยาเมอชาวเมองคราวหนศกพมา ดวยเหตนชาวเมองเชยงแสนและเมองพะเยา แมเมอมาตงถนฐานอยทใหม กยงร าลกถงบานเกดเมองนอนเดม จงไดเอานามชอวดและชอบานมาเรยก โดยชาวพะเยากเรยกวดพะยาว(พะเยา) ชาวเชยงแสนกเรยกวดปงสนก ซงเปนชอบานเดมของตนในเชยงแสน ซงปจจบนวดปงสนก ใน อ.เชยงแสน กยงมอย

ปจจบนวดปงสนก แยกเปน 2 วด ทงทอาณาเขตกไมกวางขวางเทาใด คอ วดปงสนกเหนอ และวดปงสนกใต สาเหตทแยกเนองมาจากพระสงฆ สามเณร ในอดต มจ านวนมาก จงแบงกนชวยดแลรกษาวด แตถงอยางไรทงสองวดกนบถอกนวาเปนวดพวดนองอาศยชวยเหลอกน มาโดยตลอด วดปงสนกในอดตถอวาเปนวดทมส าคญและมประวตศาสตรทเกยวพนกบ เมองล าปาง อาท เปนสถานทด าน าชงเมองบรเวณหนาวดระหวางเจาฟาชายแกวและเจาลน กาน ราวป พ.ศ. 2302 และยงเปนสถานทฝงเสาอนทขลหรอเสาหลกเมอง หลกแรก เมอ พ.ศ. 2400 สมยเจาหลวงเจาวรญาณรงษราชธรรม เสาหลกเมองดงกลาว ถกยายไปฝงไวทศาลเจาพอหลกเมองในปจจบน

สงทแปลกแตกตางไปจากวดทวๆ ไป ของวดปงสนก คอ มอนดอย เนนเขาพระสเมรจ าลอง อนเปนทตงของวหารพระเจาพนองค สรางดวยไมในลกษณะมณฑปหลงคาซอนสามชน บนสนหลงคาเหนอมขทงสสรางปราสาทไมจ าลองขนาดเลกหมดวยสงกะสฉล ลาย สอความหมายถงทวปทงสรอบเขาพระสเมร ลกษณะตวอาคารผสมผสานระหวางศลปกรรมลานนา พมาและจน หลงเหลอเพยงอยแหงเดยวในประเทศไทย หองกลางวหารประดษฐานพระพทธรปสองคหนพระพกตรออกสทศ ประทบนงใตโพธพฤกษท าดวยตะกว ดานลางของฐานชกชประดบลวดลายรปชาง นาค สงห นกอนทร มความเชอสบกนมาวา วหารหลงนสรางโดยชางเชยงแสน เลยนแบบหอค าเมองเชยงเกยง (เชยงเจง) ในสบสองปนนา ประเทศจน ซงไมหลงเหลออยแลวในปจจบน ดวยความงดงามของวหารแหงนท าใหกลายเปนแรงบนดาลในการสรางสถาปตยกรรม ในสมยหลง อาท หอค า ไรแมฟาหลวง จ.เชยงราย และวหารสครบา วดเจดยหลวง จ.เชยงใหม

2

ราวป 2548 ทผานมา ทางชมชนปงสนกรวมกบผเชยวชาญดานศลปะและโบราณคด และนกวชาการทองถน ไดหารอและรวมกนกอตงโครงการบรณะวหารพระจาพนองคขน หลงจากนนทางวดและชมชนจงตนตวในการอนรกษและรกษามรดกทองถน เพมขนเปนล าดบ หองแสดงศลปวตถ วดปงสนก ไดรบการจดตงดานขางวหารพระเจาพนองค เปนศาลาชนเดยวขนานไปกบก าแพงบนมอนดอย จดแสดงโบราณวตถดงเดมของวดราว 4-5 ชน ไดแก อาสนา สตตภณฑ ขนดอก แผงพระไม ตดกนเปนหองแสดงภาพถายของวดปงสนก ฝมอการถายภาพโดยคณแอนเจลา ศรสมวงศวฒนา แตปจจบนนทรรศการดงกลาวไดถกเกบออกไปแลว หากแตภาพถายดงกลาวไดน ามาจดพมพเปนชดโปสการด ออกขายเมอหารายไดเขามาบรณะวหารของวด

การเกดขนของโครงการบรณะวหารพระเจาพนองค ท าใหชาวบานเรมเขามาสนใจประวตศาสตรทองถนของตนเองมากขน น ามาซงโครงการและกจกรรมอน ๆทเกยวของ อาท โครงการปรบปรงภมทศนวดปงสนกเหนอและใต โครงการคนควาศกษาคมภรใบลาน และลาสดเมอเดอนพฤศจกายน 2549 คอ นทรรศการภาพพระบฏ ตงคาว จาวเขลางค ทจดแสดงตงคาวอายราว 100 ป ทถกคนพบโดยบงเอญในหอไตรของวดระหวางการท างานบรณะวหาร เปนตงทท าดวยผาเนอละเอยดและบางสวนเปนตงกระดาษสา จ านวนหลายสบชน แตละชนเขยนเรองราวเกยวกบพระเวสสนดรชาดกดวยลวดลายวจตรสวยงาม ในอดตใชประกอบพธเทศนมหาชาตของวด

รปท 1 วหารพระเจาพนองค

3

รปท 2 อาคารแสดงโบราณวตถของวดปงสนก

รปท 3 พระพทธรปไม และโบราณวตถทจดแสดงในพพธภณฑ

4

1.2 วดปงสนก ไดรบรางวลจากยเนสโก ยเนสโก มอบรางวล “Award of Merit” ประจ าป 51 ใหวดปงสนก ของล าปาง ชการอนรกษ

มรดกทางวฒนธรรมในภมภาคเอเชยแปซฟก และเปนวดแรกของไทยทไดรางวล ดร.รชารด องเกลฮารท ทปรกษาอาวโสในผชวยผอ านวยการใหญดานวฒนธรรมประจ า

องคการยเนสโก ไดเดนทางมาถวายรางวลด (Award of Merit) ดานการอนรกษมรดกทางดานวฒนธรรมในภมภาคเอเชยแปซฟก แหงองคการยเนสโก ประจ าป 2551 แกพระครโสภตขนตยาภรณ เจาอาวาสวดปงสนกดานเหนอ อ าเภอเมอง จงหวดล าปาง โดยม นายอมรพนธ นมานนท ผวาราชการจงหวดล าปาง, นายนมตร จวะสนตการ นายกเทศมนตรนครล าปาง กลาวตอนรบและกลาวแสดงความยนด แทนประชาชนชาวล าปางทกคน

ส าหรบรางวล Award of Merit ทวดปงสนก ไดรบในครงน ถอเปนวดแรกของประเทศไทย ทไดรบรางวลดานการอนรกษศลปวฒนธรรม จากองคการยเนสโก จากทมประเทศตางๆ รวม 13 ประเทศ ในภาคพนเอเชยแปซฟก สงโครงการเขารวมประกวด รวม 45 โครงการ ซงจากการตดสนผท ไดรบรางวลดม 3 รางวล คอ Vysial Street (เมองพอนดเซอรร ประเทศอนเดย) Shigar Historic Settlements and Bazaar Area (เขตทางเหนอ ประเทศปากสถาน) และ วดปงสนก (เมองล าปาง ประเทศไทย)

1.3 เทคโนโลยเครองสแกนเนอรสามมต ในบางครงอตสาหกรรมการผลตทง OEM (original equipment manufacturer) และ REM (replacement equipment manufacturer) มกประสบปญหาในการสรางแบบจ าลองคอมพวเตอร 3 มตจากชนงานหรอตนแบบทท าขนดวยวสดเชน ดนเหนยว ไม ปนปลาสเตอร หรอไฟเบอรกลาส เนองจากความซบซอนของพนผวแบบตนแบบทไมสามารถวดขนาดไดอยางถกตองดวยเครองมอวดทวไป ท าใหเสยเวลาในการสรางแบบจ าลองคอมพวเตอร 3มตและแบบจ าลองคอมพวเตอรทๆดมความคลาดเคลอนเนองจากคาทวดไดเปนคาประมาณ เมอน าไปผลตแมพมพหไดแมพมพไมถกตอง ท าใหเสยเวลาในการแกไขแมพมพ ปจจบนไดมเทคโนโลยทสามารถชวยในการสรางแบบจ าลองคอมพวเตอร 3 มต จากตนแบบจรงไดอยางรวดเรวและแมนย า นนกคอเทคโนโลยสแกนเนอร 3 มต(3D scanner technology)

5

รปท 4 ตวอยางหนากากโทรศพทมอถอทเปนตนแบบ

ก ข ค

รปท 5 ก) แบบจ าลองคอมพวเตอรทไดจากการสแกน ข) แบบจ าลองคอมพวเตอรทไดจากการท าเปนพนผวดวยโปรแกรมวศวกรรมยอนรอย และ ค) แบบจ าลองคอมพวเตอรทไดจากการใช

โปรแกรม CAD

เทคโนโลยสแกนเนอรแบงได 2 แบบ คอ แบบสมผสและแบบไมสมผส แบบสมผสไดแก เครอง CMM (coordinate measuring machine) ซงจะมหววด (probe) สมผสชนงานเพอวดจดพกดต าแหนงตางๆ ของชนงาน วธคอนขางชาใชเวลามาก สวนแบบไมสมผสจะใชเทคโนโลยแสงเลเซอรหรอแสงทมรปแบบ (structured light) เชนแสงทมรปแบบของแถบสวางสลบกนหลายๆ แถบ เปนตน ท างานรวมกบกลอง CCD (charged coupling device) เพอวดต าแหนงของผวชนงานโดยอาศยหงลกการค านวณแบบสามเหลยม

6

เทคโนโลยสแกนเนอรแบบไมสมผสไดเขามามบทบาทในการท าวศวกรรมยอนรอยในอตสาหกรรมการผลตชนสวนทดแทนโดยชวยสรางแบบจ าลองคอมพวเตอร 3 มต ไดอยางรวดเรวและแมนย า เมอไดแบบจ าลองคอมพวเตอร 3 มตแลว ผผลตกน าแบบจ าลองนเขาสกระบวนการผลตปกตตอไป การสรางแบบจ าลองคอมพวเตอร 3 มตดวยเทคโนโลยสแกนเนอรเรมจาการสแกนชนงานดวยเครองสแกน ขอมลทไดจากเครองสแกนคอกลมของจด (point cloud) เพอท าใหจดเหลานเปลยนเปนพนผว เมอไดเปนพนผวแลวสามารถแปลงเปนไฟลมาตรฐานเชน IGES (initial graphics expecification specification) หรอ STEP (standard for the exchange of product data) ทสามารถเปดไดในโปรแกรม CAD ทวไปเชน Unigraphics Pro/Engineer เปนตน ซงจะไดแบบจ าลองคอมพวเตอร 3 มตทสามารถน าไปใชออกแบบแมพมพและจ าลองการเคลอนทของหวกดและผลตรหส G ของเครองกดซเอนซดวยโปรแกรม CAM ตอไปได 1.4 เทคโนโลยเครองพมพสามมต

วทยาลย ศลปะ สอ และ เทคโนโลย มเครองพมพสามมต หรอชอเรยกอกชอหนงวา แรพดโพรโทไทป (rapid prototype) เครองพมพสามมต คอ เครองพมพชนงานเปนพลาสตก โดยพมพจากไฟลคอมพวเตอรทไดออกแบบงานสามมต ซงเรากไดตวแบบจ าลองสามมตอยางงายดาย ดงรป

รปท 6 แสดงงานทออกแบบสามมตในคอมพวเตอร

7

รปท 7 ตวแบบจ าลองทถกพมพจากเครองพมพสามมต

โดยหลกการท างานจะไมเหมอนพรนเตอรปกตทพนส แตพรนเตอร 3 มต นจะท างานในลกษณะของการหลอขนรป ซงเหนวามหลายวธเหมอนกน แตวธทเครองทวทยาลย ศลปะ สอ และเทคโนโลย ใชกคอ ใชผงเหมอนแปง แลวเทเปนชนบางๆ ท าทละชนไปเรอยๆ จนเสรจ แลวมนกแขงตวขนรปเปนพลาสตกอยางทเหน โดยงานทใชกนมากกพวก ท าชนงานตวอยาง แทนทจะตองไปหลอโมเดลโลหะ หรอวาไปตดกระดาษมาประกบ กใชเครองนเลยพรนเตอร 3 มต สามารถท าไดสะดวก และเมอพมพเสรจกออกมาเปนชนพลาสตกเลยครบ แตมราคาตนทน คาผงแปง และ น ายาทใชในการพมพทคอนขางสง

1.5 ทมาของปญหาการวจย

เนองจาก วดปงสนก เปนวดเกาแกทอายเปนพนป และมโบราณวตถจ านวนมากโดยเฉพาะพระพทธรปไมทมอายหลายรอยป และมจ านวนมาก ซงมคณคามากทงในเรองงานฝมอทศลปนผ ลวงลบไดถายทอดไว และมลคาของโบราณวตถนนๆ

8

เนองจากโบราณวตถ(พระพทธรปไม) ท าจากไม ดงนนการช ารด สญหาย หรอถกโจรกรรม ไดงาย ท าใหคณะผวจยเลงถงปญหาและพยายามหาวธทจะชวยอนรกษโบราณวตถดงกลาว โดยคณะผวจยจงคดทจะน าเทคโนโลยเครองสแกนเนอรสามมต และเครองพมพสามมต มาชวยในการอนรกษ ฝมอของศลปนทไดถายทอดลงในวตถโบราณ เพอเกบไวใชในการอนรกษ หรอใชในการท าตวแบบจ าลอง เพอใชในการจดแสดงแทนโบราณวตถของจรง เพอปองกนการช ารด สญหาย หรอถกโจรกรรม 1.6 วตถประสงคของโครงการ

o เพออนรกษคณคางานฝมอทางศลปะของโบราณวตถทมอายหลายรอยปใหคงไวดวยการใชเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวยในการอนรกษ

o สามารถสแกนโบราณวตถ(พระพทธรปไม) ดวยเครองสแกนเนอรสามมต และเกบรปแบบไฟลคอมพวเตอร ใหไดมากทสด เพอใชเกบเปนฐานขอมล ส าหรบน ามาใชในอนาคตได

o สามารถพมพแบบสามมตของโบราณวตถบางชนจากไฟลคอมพวเตอร เพอใชในการจดแสดง แทนโบราณวตถจรง และปองกนการช ารด สญหายจากการโจรกรรม

o เพอศกษาการท างานและขอจ ากดของการใชเทคโนโลยเครองสแกนเนอรและเครองพมพสามมต

o เพอศกษาหาวธการแกปญหาในการประยกตใชเครองสแกนเนอรสามมตในการสแกนโบราณวตถ

1.7 ขอบเขตของการวจย ศกษาวธการประยกตใชงานเครองสแกนเนอรสามมตและเครองพมพสามมต เพอใชในการเกบรายละเอยดของโบราณวตถในรปแบบ ไฟลคอมพวเตอร พนผวสามมต ซงในทน ทางผวจยจะก าหนดขอบเขตของโบราณวตถเปนพระพทธรปไม อยางเดยวกอน เนองจาก ไมเปนวสดทเสอมงาย ไมคงทน และจะทดลองพมพตวแบบจ าลองบางชนเพอน ามาเปรยบเทยบกบโบราณวตถจรง เพอใชในการจดแสดงแทนโบราณวตถจรง สาเหตทคณะผวจย ตองพมพตวแบบจ าลองบางชนเนองจาก วสดและสารเคมทใชในการพมพตวแบบนนยงมราคาสง แตในอนาคตทางคณะผวจยเชอวาวสดเหลานจะมราคาถกลง และสามารถน าไฟลคอมพวเตอรทไดจากการสแกนโบราณวตถในงานวจยครงน มาใชพมพตวแบบจ าลองไดครบถวน

9

1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ o สามารถอนรกษฝมอของศลปนผลวงลบได จากโบราณวตถทศลปนเปนผสรางขน

ได o สามารถท าตวแบบจ าลองไดใกลเคยงของจรง เพอใชตวแบบจ าลอง ในการจดแสดง

ตางๆ โดยไมตองกงวลเรองการช ารด สญหาย หรอถกโจรกรรม o ท าใหไดความร จาก นกวจยทมความรและความสามารถสง ทงในเรองเทคโนโลย

และศลปะ o ท าใหเรยนร ถงคณคาของศลปะทมคาของภาคเหนอ o ท าใหเรยนร วถการอนรกษของคนในชมชนวดปงสนก ทไดรบรางวลจากยเนสโก

และรวมตอยอดการอนรกษของวดปงสนกใหสมบรณยงขน o ท าใหไดเรยนรถงคณสมบต การประยกตใชงาน และขอจ ากดของอปกรณเครอง

สแกนเนอรและเครองพมพสามมตทมอยท วทยาลย ศลปะ สอและเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม

o ท าใหสามารถประยกตน าเอาเทคโนโลย มาชวยในการอนรกษศลปะทสงคณคาไดอยางมประสทธภาพ

o เปนจดเรมตน ทจะสามารถ คด ออกแบบ และแกปญหา เกยวกบงานวจยไดเปนอยางด ซงจะเปนประโยชนตอการคดงานวจยชนตอไป

10

บทท 2 ผลงานวจยทเกยวของ

Takeshi Oishi และคณะ ไดน าเสนอ Digital Restoration of the Cultural Heritages วตถ

โบราณทางประวตศาสตรทถกท าลายและเสยหายจากการออกแบบตางยคสมย การแสดงแบบเสมอนจรงดวยแบบจ าลองสามมตตองใชเวลานานและความช านาญมาก และวธในการสรางส าหรบ CAD นนไมสามารถแสดงตวแบบจ าลองไดเหมอนจรง วธการสรางตวแบบจ าลองสามมตแบบงายๆและเสมอนจรงไดถกน าเสนอซง ตนแบบจะถกสแกนดวยแสงเลเซอร และจะไดเปนตวแบบจ าลองสามมต โดยตนแบบทใชจะเปน พระประธานและวหารใหญของวดโตไดจ จงหวดนาระ ประเทศญปน

ขนตอนในการท าวจยประกอบดวย การสแกน การน าขอมลทสแกนไดมาจดเรยงใหถกต าแหนง และขนสดทายคอการรวมเปนพนผวเดยวกน ซงตวอยางทใชในการทดลองคอพระประธานในวดโตไดจ

รปท 8 พระประธานของวดโตไดจ

ขนตอนของการสแกน จะใชเครองสแกนแบบเลเซอร Cyrax2500 ซงจะใชเวลาประมาณหก

ถงเจดนาทตอการสแกนหนงครง และจะท าการสแกนในหลายทศทางทแตกตางกน โดยจะสแกนผวทสามารถมองเหนไดและวตถจะตองอยนงซงในการสแกนพระประธานของวดโตไดจใชการสแกนทงหมด 114 ครง ดงแสดงในรปท 2

11

รปท 9 ขอมลทไดจากการสแกนในแตละครงของการสแกน

ขนตอนการจดเรยงขอมลในการสแกนแตละครงใหไดต าแหนงทถกตอง ซงผลลพธแสดงใน

รปท 3

รปท 10 ภาพขอมลจากการสแกนเมอน ามาจดเรยงตามต าแหนง

รปท 4 แสดงผลลพธของการรวมพนผวทงหมด ตวแบบจ าลองนประกอบดวย vertices

1,560,000 และ 3,000,000 meshes โดยประมาณ

12

รปท 11 ผลลพธการรวมพนผว

ขนสดทายคอขนตอนการตกแตงซงผลลพธทไดแสดงในรปท 5 โดยรปท 5 (ก) เปนรปตว

แบบจ าลองทไดจากการสแกน และ รปท 5 (ข) เปนรปตวอยางของจรง

(ก) (ข)

รปท 12 ผลลพธสดทาย (ก) รปตวแบบจ าลองทไดจากการสแกน (ข) ตวอยางของจรง

โดยจากผลลพธทไดแสดงใหถงวธการการอนรกษศลปะวฒนธรรมโดยใชเทคโนโลยเครองสแกนสามมตผลลพธทไดมความเสมอนจรงและใกลเคยงกบของจรงเปนอยางมาก

13

บทท 3 ขนตอนการทดลอง

1. ตรวจสอบเครองสแกนเนอรและเครองพมพสามมต 2. ศกษาวธการประยกตใชงานและขอจ ากดตางๆ 3. ศกษาขอมลของวดปงสนกและโบราณวตถภายในวด 4. บนทกลกษณะ คณสมบตตางของโบราณวตถทจะน ามาสแกน 5. หาตวอยางทจะใชทดลองสแกนโดยใหมคณสมบตใกลเคยงกบโบราณวตถของจรง 6. ท าการสแกนกบตวอยาง 7. ดผลการทดลองและท าการแกไข 8. ทดลองซ า จนไดวธทไดผลลพธทดทสด 9. ตดตงอปกรณเครองสแกนเนอรสามมตและเครองพมพ ทวดปงสนก 10. ท าการสแกนโบราณวตถ )พระพทธรปไม( 11. น าภาพพนผวสามมตทไดจากการสแกนมาแกไข ตกแตง 12. ท าการพมพตวแบบจากภาพพนผวสามมตทตกแตงเสรจแลว 13. การตกแตงส 14. เปรยบเทยบตวแบบทได กบ วตถโบราณจรง 15. ท าเอกสาร แผนโปสเตอร สรปโครงการ

14

บทท 4 ผลการทดลอง

1. ขนตอนเตรยมความพรอมของอปกรณ

1.1 ตรวจสอบเครองสแกนเนอรและเครองพมพสามมต

รปท 8 เครองสแกนเนอร ยหอ KONICA รน VIVID 9i

รปท 9 เครองพมพสามมต

ปญหาทพบในขนตอนน คอ

15

1.1.1 ในการสแกนวตถแตละชน พบวา จะตองมการหมนวตถในมมตางๆ ดงนน ในการท างานในพนทจรง อาจจะไมสะดวกดงนน ทางคณะผวจย จงไดสราง แทนส าหรบวางวตถทจะสแกน ซงสามารถ ปรบมมได 360 องศา และ ปรบระดบขนลงไดโดยใชระบบไฮโดรลก โดยน าขาของเกาอส านกงานมาปรบแตงใหเหมาะสม ดงรปท

รปท 10 แทนส าหรบวางวตถ

1.1.2 ในการตรวจสอบอปกรณเบองตน พบวา เครองสแกนเนอรสามมตสามารถใชงานไดปกต แตเครองพมพสามมตมปญหาไมสามารถท างานได ดงนนคณะผวจยจงแจงปญหาใหทางวทยาลยฯ ไดทราบและด าเนนการตดตอบรษทใหมาซอมแซมเครองพมพสามมตเปนทเรยบรอย

1.2 ศกษาวธการประยกตใชงานและขอจ ากดตางๆของเครองสแกนสามมต ขอจ ากดของเครองสแกนสามมตในเบองตน มดงตอไปน

1.2.1 ถาวตถมผวเปนมนวาว จะท าใหล าแสงเลเซอรมการหกเห ดงนนจะไมสามารถท าการสแกนได ซงวธแกไขสามารถใช สเปรยผงแปงสขาวพนลงไปบนวตถ 1.2.2 ในกรณทวตถมรายละเอยดทเลกมาก จะท าใหไมสามารถสแกนวตถนนๆ ได เชนรองของการแกะสลกทมขนาดเลก จะไมสามารถสแกนได

2 . เพอส ารวจขอมลเกยวกบวตถโบราณ 2.1 ศกษาขอมลของวดปงสนกและโบราณวตถภายในวด

16

ในวดปงสนกมพระพทธรปไมจ านวนมาก ดงนนคณะวจยไดวางแนวทาง ด าเนนการโดยเลอกเฉพาะพระพทธรปไมทมความสมบรณ น ามาสแกน 2.2 บนทกลกษณะ คณสมบตตางของโบราณวตถทจะน ามาสแกน ส าหรบลกษณะและขอมลของพระพทธรปไมของวดปงสนก ถกขนทะเบยนและจดเกบโดย ศนยโบราณคดภาคเหนอ มหาวทยาลยเชยงใหม ดงนนขนตอนนจะใชขอมลทงหมดจากศนยโบราณคดภาคเหนอ

3. ท าการทดลองจากวตถทมคณสมบตคลายกบโบราณวตถของจรง 3.1 หาตวอยางทจะใชทดลองสแกนโดยใหมคณสมบตใกลเคยงกบโบราณวตถของจรง ตวอยางทใชในการทดลอง เปนพระพทธรปไมสมยปจจบน มหลายแบบ หลายขนาด ดงตอไปน

o พระพทธรปไมขนาดหนาตก 12 นว ผวเนอไม ไมลงรก ไมปดทอง ดงรปท 7 o พระพทธรปไมขนาดหนาตก 5 นว ผวเนอไมสก ไมลงรก ไมปดทอง ดงรปท 8

(ซาย) o พระพทธรปไมขนาดหนาตก 5 นว ผวเนอไมลงรก มปดทองเปนจดๆ (สด าเกอบ

ทงองค) ดงรปท 8 (กลาง) o พระพทธรปไมขนาดหนาตก 5 นว ผวเนอไมลงรกปดทองทงองค ดงรปท 8

(ขวา)

รปท 11 พระพทธรปไมขนาดหนาตก 12 นว

17

รปท 12 พระพทธรปไม ทมผวแตกตางกน

3.2 ท าการสแกนกบตวอยาง เมอท าการสแกนพระพทธรปไมขนาดหนาตก 12 นว คณะวจย ท าการสแกนหลายสวน และน าขอมลทไดมารวมกนเพอสรางพนผวของโมเดล

รปท 13 แสดงภาพหนาจอโปรแกรมของเครองสแกนสามมต

3.3 ดผลการทดลองและท าการแกไข ในกรณทพระพทธรปไม ผว ลงรก หรอปดทอง จะท าใหเครองสแกนสามมตไมสามารถสแกนได ดงนนจงท าการพนดวยสเปรยผงแปง ท าใหสามารถสแกนได ดงรปท 10

รปท 14 แสดงหนาจอโปรแกรมเครองสแกน ส าหรบพระพทธรปไมปดทอง

18

3.4 ทดลองซ า จนไดวธทไดผลลพธทดทสด

รปท 15 ผลการสแกนพระพทธรปไม ผวเนอไม ไมลงรก ไมปดทอง

รปท 16 ผลการสแกนพระพทธรปไม ผวเนอไมสก ไมลงรก ไมปดทอง

รปท 17 ผลการสแกนพระพทธรปไม ปดทองทงองค (เมอพนผงแปงเคลอบ)

19

รปท 18 ผลลพธทไดจากการสแกนตวอยางพระพทธรปไม

4. ในการลงพนทจรงทวดปงสนกท าการสแกนพระพทธรปไม โดยมรองเจาอาวาสฯวดปงสนกอ านวยความสะดวกให

รปท 19 ภาพบรรยายกาศในการท างานสแกนพระพทธรปไมทวดปงสนก

5. เมอไดโมเดลสามมตเรยบรอย โมเดลสามมตจะถกพมพออกมาจากเครองพมพสามมตซงใชวสดเปนผงแปงพเศษ โดยผงแปงมราคาสงมากดงนนในการพมพโมเดลพระพทธรปจงท าการลดลดขนาดทกดานลง 50% ซงจะท าใหประหยดวสดในการพมพไดมาก รวมถงหวพมพทมราคาแพงและหายาก

20

รปท 20 แบบจ าลองทพมพดวยเครองพมพสามมต

6. ขนตอนการลงส ไดใหชางลงส โดยใชสตามทชางถนด

รปท 21 แบบจ าลองทก าลงลงส

21

7. เมอลงสเรยบรอยกน ามาจดแสดง

22

23

24

25

รปท 22 ตวแบบจ าลองพระพทธรปไม

รปท 23 พระพทธจ าลองทสแกนและพมพดวยเครองสแกนและเครองพมพสามมต รปท 4 ภาพบรรยายกาศในการท างานสแกนพระพทธรปไมทวดปงสนก รปท 4 ภาพบรรยายกาศในการท างานสแกนพระพทธรปไมทวดปงสนก

26

บทท 5 สรปผลการทดลอง

ผลการสแกนและพมพ พระพทธรปไมสามารถท าได และมความคลายเปนอยางมาก และ

สามารถยอหรอขยายได ซงสามารถอนรกษคณคาศลปะของโบราณวตถ เมอน าพระพทธรปจ าลองทพมพดวยเครองพมพสามมต และลงสเปนทเรยบรอย กสามารถน าไปจดแสดงแทนของจรงได

ปญหาทพบระหวางการท าวจย คอ เครองสแกนสามมตมขนาดใหญ น าหนกมาก และมราคาสง ดงนนในการ เคลอนยาย ตดตง ตองใชความระมดระวงอยางมาก และในการสแกน ถากรณทพระพทธรปไมทผวลงรก หรอ ปดทอง จะไมสามารถสแกนได ตองใชสเปรยผงแปงพนกอนถงจะสามารถสแกนได และสามารถเชดผงแปงออกได แตสเปรยผงแปงมราคาสงมากๆ การสแกนพระพทธรปไม 1 องค ตองใชเวลาประมาณ 2 ชวโมง

ซงจากผลงานวจยดงกลาว สามารถน าไปประยกตใชในการอนรกษ ศลปะ วตถโบราณอนๆ ได และสามารถสรางตวแบบจ าลอง จดแสดงแทนได

27

เอกสารอางอง

o หนงสอ “ปงสนกคนตวเลกกบการอนรกษ”, ผลลพธของการประชมเชงปฏบตการเพอสรางเครอขายการอนรกษมรดกทางสถาปตยกรรม กรณศกษาวดปงสนก จงหวดล าปาง ในความรวมมอของหลกสตรนานาชาต สาขาการจดการมรดกทางสถาปตยกรรมและการทองเทยว คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร และภาควชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม (กรงเทพมหานคร: อโคโมสไทย, 2550)

o บทความ เรอง “วหารพระเจาพนองค วดปงสนก จงหวดล าปาง” ในวารสารเมองโบราณ 2549 ปท 32 ฉบบท 2 (เมษายน - มถนายน) 2549.

o บทความ เรอง “วหารพระเจาพนองค วดปงสนก ล าปาง” พมพในหนงสอ 2 ฟากแมวงฝงนครล าปาง คมอประวตศาสตร

o บทความ เรอง “วศวกรรมยอนรอยดวยเทคโนโลยสแกนเนอร 3 มต” ในเวบไซต http://www.vcharkarn.com/varticle/38805

o บทความ เรอง “พรนเตอร 3 มต” ในเวบไซต http://itshee.exteen.com/20080521/entry o รปภาพในเวบไซต http://www.thaitravelcommunity.com

28

ภาคผนวก

29

งานวจยน ไดถกน าเสนอใหสาธารณะชนชมในวาระตางๆ เชน การแสดงระหวางการเยยมชมดวดปงสนก ของทานทตอเมรกาประจ าประเทศไทยและทานกงสลอเมรกาประจ าเชยงใหม

รปท 24 ทานทตสหรฐอเมรกาประจ าประเทศไทยและทานกงสลอเมรกาเชยงใหมเดนทางเยยมชมท

วดปงสนก จ.ล าปาง

การแสดงในการประกวดโครงงานกลาใหมใฝร ของธนาคารไทยพาณชย และไดรบรางวลขวญใจผเยยมชมงาน ซงบรเวณจดแสดงงานเนนการน าเสนอในรปแบบของวดปงสนก

รปท 25 รปบรเวณจดแสดง

30

รปท 26 รปบรเวณจดแสดงท ไบเทคบางนา โดยมกรรมการเขาชม

รปท 27 ทมงานขนรบรางวล

31

รายงานคาใชจาย

รายการ จ านวนเงน 1. หมวดคาตอบแทน o เจาหนาทควบคมเครองสแกนและเครองพมพสามมต o ศลปนในการลงสใหกบตวแบบจ าลอง o เงนบรจาคใหวดปงสนก

20,000

2. หมวดคาวสด o คาวสดและสารเคมทใชในการพมพตวแบบจ าลองสามมต o วสดคอมพวเตอร(หมกพมพ กระดาษส าหรบเครองพมพส

หนวยความจ าส ารอง และจานบนทกขอมล DVD Rom) o กระดาษพมพรายงาน o คาท าโตะทใชตงพระพทธรปและหมนได 360 องศา o คาพระพทธรปตวอยาง

40,000

3. หมวดคาใชสอยและอนๆ o คาตอบแทนผชวยพมพรายงาน ท าส าเนาวจย โทรศพท เขาปกเยบ

เลมรายงาน ลางอดขยายภาพ และคาท าแผนโฆษณา o คาจดบธแสดงงาน

20,000

4. หมวดคาเดนทางภายในประเทศ o คายานพาหนะและเชอเพลง ไปวดปงสนกตลอดการท าวจย

20,000

รวมทงสน 100,000