03 april 2014 , pag. 22

Kind aan huis in oorlogsbarak

INTERVIEWWIETSE RAKERS

De enige overgebleven oorlogsbarak in Groningen staat bij Sellingen. Hij wordtgerestaureerd en daar is Wietse Rakers (89) blij mee. Hij werkte als tiener in hetkamp waar de barak toe behoorde.

Marcel Looden

JIPSINGBOERTANGE In een eenzaambosje bij Sellingen, waar het lang stilwas, wordt nu gewerkt. De oorlogs-barak die daar staat, de enige dieGroningen nog heeft, wordt opge-knapt. De barak waar de 89-jarigeWietse Rakers zoveel herinneringenaan bewaart.

Rakers woont op een steenworpafstand van dat bosje, in het dorp Jip-singboertange. Een fikse wandel-tocht over stille wegen brengt hemernaartoe. En altijd als hij daar aan-komt – en dat deed hij na de oorlogvele keren – ziet hij die keuken weervoor zich.

,,Ik werkte na de lagere school inde keuken van Kamp De Beetse, zoheette het’’, vertelt hij. ,,Het kamphad meer barakken. Ik ging er in 1939aan de slag. Toen verbleven hiermannen die in de werkverschaffingzaten, die hier land ontgonnen. Daarwerd het kamp voor gebouwd, hè,voor de werkverschaffing.’’

Zes gulden per week verdiende Ra-kers. Hij was14 jaar. Het geld was zeerwelkom in het ouderlijk huis, datvlakbij stond. ,,Ik werkte in de barakwaar de keuken was. Groenten was-sen, stamppot maken. ’s Avondskeerden de mannen terug van hetveld en dan haalden ze in de keukenhun eten. Dan fietste ik naar huis.’’

Dat ritme hield hij ook nog eentijdje aan na de Duitse inval. Maartoen kreeg het kamp een andere be-stemming. ,,De Duitsers huisvesttener honderden Joden. Ik weet nog datze aan kwamen wandelen. Ik heb zenog een beetje geholpen, maar ikhad geen werk meer. De Joden moes-ten zelf hun eten maken. Later in deoorlog zag ik hen wegwandelen, hunnoodlot tegemoet. Ze liepen naarStadskanaal, ze gingen naar Wester-bork en vandaar naar het oosten.Vreselijk.’’

Na de bevrijding werden er

NSB’ers in de barakken gevangen ge-zet. ,,Ik kreeg er weer een baan, eerstals bewaker. Ik liep met een jachtge-weer rond het kamp, maar vond datniet leuk. Ik verlangde naar de keu-ken en kreeg daar ook weer werk. Ikbereidde het eten voor het kampper-soneel.’’

Rakers bleef, toen ook de NSB’erswaren verdwenen, in de buurt wo-nen. Met vrouw en kinderen en met

gemengde gevoelens over die welheel noeste arbeid in dat kamp. Hijverdiende op verschillende manie-ren zijn brood en zag de wereld ver-anderen. Hij zag ook hoe de ene nade andere barak verdween en alleendie ene bleef staan. Die van de kamp-commandant, die Rakers goed ken-de omdat hij daar zijn loon in ont-vangst nam.

Dat gebouwtje was lange tijd van

Staatsbosbeheer, kreeg een andereeigenaar, verpauperde, maar wordtnu in opdracht van de gemeenteVlagtwedde opgeknapt. Na de res-tauratie kunnen mensen er een kijk-je nemen en iets leren over de ge-schiedenis van Kamp De Beetse.Wietse Rakers komt er zeker kijken,maar die geschiedenis hoeft hij niette leren. Die kent hij, beter dan wieook.

‘Later in de oorlogzag ik de Jodenwegwandelen, hunnoodlot tegemoet’

¬ Wietse Rakers bij de barak waar hij voor, na en korte tijd tijdens de Tweede Wereldoorlog in de keuken werkte. Foto Boudewijn Benting

31 maart 2014 , pag. 12

Barak geeft geheimen prijs

REPORTAGE OORLOGSBARAK SELLINGERBEETSE

Maandenlang al staat de oorlogsbarak in Sellingerbeetse, die wordtgerestaureerd, in de belangstelling van archeologen en historici.Afgelopen zaterdag mocht het publiek naar binnen.

Barak geeft geheimen prijsDiana Hollander

SELLINGERBEETSE De indringendegeur van verf is overal. Hij is niet temissen voor de enkele tientallenmensen die deze zaterdag de oor-logsbarak in Sellingerbeetse bezoe-ken.

Ze hebben de primeur. Sinds hetbegin van de restauratie van het ver-vallen pand aan de Zevenmeers-veenweg zijn er niet of nauwelijksnog ‘gewone’ mensen binnen ge-weest.

Op de voorlaatste dag van deGrunneger Weke in Vlagtweddekomt daar verandering in. Projectlei-der Jochem Abbes ontvangt de geïn-teresseerden en legt hen uit over degeschiedenis van de barak. ,,KampDe Beetse was in de jaren dertig eenplek waar werkloze mannen tewerkwerden gesteld. In de Tweede We-reldoorlog werd het een Jodenkamp.Vijfhonderd Joodse mannen hebbenhier verbleven. Het terrein bestonddestijds uit acht barakken en een x-aantal functionele gebouwen. Hetwas het grootste Jodenkamp van Ne-derland. In de nacht van vrijdag 2 opzaterdag 3 oktober 1942 zijn allemannen door de Duitsers wegge-voerd.’’

Vertellend over familieleden diezijn gestorven in de oorlog en overeen bezoek aan een concentratie-kamp in Duitsland, schuifelen geïn-teresseerden door het gebouw.,,Nooit geweten dat hier zo veel men-sen hebben gezeten’’, merkt eenvrouw op. In een grote ruimte, dieooit deels dienst deed als slaapver-

trek voor kampbewoners, staanmensen stil bij de authentieke raam-pjes en nemen een kijkje in de kamervan de voormalige kampbeheerder.De open haard en een kast zijn hierstille getuigen. ,,Indrukwekkendhoor om hier te zijn’’, merkt iemandanders fluisterend op.

Jochem Abbes is tevreden over debelangstelling. De restauratie, diezo’n acht maanden geleden begon, isgrotendeels klaar.

,,Nog anderhalf, twee maanden endan is het af. We hopen dat er daneen expositie ingericht kan wor-den.’’

‘Nooit gewetendat hier zo veelmensen hebbengezeten’

¬ Belangstellenden in de barak met Jochem Abbes helemaal links. Foto Harry Tielman

Keuken van kampbaas is terug

’’De woon-kamer,

daar moetde bezem

nogdoorheen

REPORTAGERESTAURATIE

3 Binnenkant van barak in Sellin-gen wordt gerestaureerd3 ’We zoeken verhalen van men-sen’

In de barak in Sellingen wordt de

Door Marcel LoodenSellingen In de barak in Sellingen wordt de

stilte die er zo lang was dagelijks gebroken.

Het binnenste deel van het gebouw wordt

gerestaureerd en zo goed mogelijk in oude

staat teruggebracht. Daardoor is de keuken

van de kampcommandant teruggekeerd.

In de enige overgebleven barak van het

Kamp De Beetse woonde in de oorlog de

commandant. Indie jarenwerdenerhonder-

den Joden gevangen gehouden. Het kamp

was inde jaren30gebouwdvoordewerkver-

schaffing. Na de bevrijding zaten er NSB’ers,

in de decennia erna verdween de ene na de

andere barak.

Alleen de ene barak bleef staan en kwam

enkele jaren geleden in handen van de ge-

meente Vlagtwedde. "De barak was toen erg

verpauperd", vertelt wethouder Seine Lok.

"Er zat asbest in het dak en dat hebbenwe als

eerste verwijderd. Vervolgens zijn de bui-

tenmuren aangepakt."

Nu lopen er elke dag mannen van aanne-

mer Blokzijl in het gebouwtje. Ze herstellen

binnenwanden en verwijderen zaken die

waren aangebracht door Staatsbosbeheer, de

organisatie die de barak vele jaren in eigen-

dom had. Ze hebben zelfs een nieuwe bin-

nenwand gemaakt, zo authentiek mogelijk.

de bouwvakkers doen dat alles onder het

toeziend van Max Boelens, de bouwkundige

van de gemeente.

Zo is het keukentje van de kampcomman-

dant weer toonbaar en hebben de slaapka-

mer en dewc ookweer een ’smoel’. Dewoon-

kamer oogt nog rommelig en stoffig, daar

moet de bezem nog doorheen.

"Als de restauratie klaar is, kunnen bezoe-

kers de kamers weer zien", vertelt Lok. "Ook

wordt op andere manieren verteld over de

geschiedenis van het kamp." In het voorste

deel wordt een ’modelbarak’ getoond: daar

kunnen bezoekers zien hoe weinig ruimte

gevangenen hadden en hoe hun toiletten er-

uit zagen. De restauratie nadert haar voltooi-

ing en dan is dat vervallen gebouwtje einde-

lijk weer boven Jan. "Ik ben daar blij mee",

zegt Lok. "Ik ben ook blij met de hulp die we

krijgen van een werkgroep van mensen uit

de regio die betrokken zijn bij dit project.

Jaap Spanninga is een van hen, hij weet heel

veel over dit onderwerp.Maarwe zoekennog

meer verhalen. Van Sellingers of anderen die

zich iets herinneren vanhetKampDeBeetse,

die er informatie overhebben. Zij kunnendat

aan de gemeente laten weten."

@ marcel.looden@dvhn.nl

¬ Max Boe-

lens toont een

van de ver-

trekken. FotoDvhN/AnneMarie Kamp

03 mei 2012 , pag. 32

In de keuken van de kampcommandantREPORTAGEOORLOGSBARAK

3 Gebouwtje bij Sellingenvanavond even open voorlezing

Sellingen Vanavond gaat de enigeDoor Marcel LoodenSellingen Vanavond gaat de enigeovergebleven oorlogsbarak in deprovincie Groningen even openvoor een klein gezelschap. Die ba-rak, oud en vervallen, staat bij Sel-lingen. Voorafgaand aan die kort-stondige opening kreeg Dagbladvan het Noorden toestemming hetgebouwtje te betreden en te ver-kennen.Wat volgde, was een span-nend avontuur.Een lome stilte hangt op deze

zonnige middag over het Zeven-meersveen, over die kleine veenko-lonie nabij Sellingen. Het oog reiktver over de landerijen maar op dievlakte is er ook dat kleine bos. Endaarin staat de enige overgeblevenbarak van het Kamp De Beetse. Hijstaat daar eenzaam maar op dezemiddag komen er mensen op be-zoek. Wethouder Seine Lok en cul-tuurambtenaar Jochem Abbes vande gemeenteVlagtwedde zijn er, zijzijn de gidsen.Zij zijn dat omdat de gemeente

het gebouwtje in handen heeft."Hetwas van een stichtingmaar toteen restauratie kwam het steedsniet", vertelt Lok. "We willen hetgraag behouden en hebben hetovergenomen. Kijk, het dak is in-middels vernieuwd, daar zat asbestin. We laten nu onderzoeken hoeeen restauratie het beste uitge-voerd kan worden, hoe de barak zoauthentiek mogelijk bewaard kanblijven."Waar nu bomen staan, stonden

ooit de andere barakken van hetKampDe Beetse. Dat kampwerd in1935 opgericht in het kader van dewerkverschaffing. "De bewonersvan het kamp groeven het veen af",weet Abbes. "In 1942 moesten zijweg want toen werden hier jodentewerkgesteld. Ontslagen joden. Erzaten hier zo’n 500, het was hetgrootste jodenkamp van Neder-

land. Maar kom, laten we binnenkijken."De deur wordt geopend. Binnen

stuiten we op een grote duisternis.Her en der schijnt door gaten in deverweerde muren een vlokje lichtnaar binnenmaarhet is vooral don-ker. We schuifelen door, over eendrempel en komen dan in een ver-trek. "Dit was het werkvertrek vande kampbeheerder want die woon-de hier,met zijn vrouw", vertelt Ab-bes. "Zwamborn was zijn naam. Hijwas de baas hier."Ja, de barak van de commandant

is overgebleven. Al die andere,waarin de joden verbleven, zijn erniet meer. "Die joden moesten eind1942 hier weg, viaWesterborkwer-den ze naar het oosten gebracht.Daarna zaten hier NSB’ers die naDolle Dinsdag waren gevlucht, nade oorlogwerden erNSB’ers gevan-gen gehouden. In de loop der de-cennia zijn alle barakken de een nade ander verdwenen."Alleen deze ene dus niet. We lo-

pen verder door de duisternis enkomendan in de slaapkamer vandecommandant. Hoe klein is die ka-mer en hoe klein is de woonkamerdaarnaast. In die woonkamer zitnog een wasbak aan de muur, eenschouw is er ook, net als een boe-kenkast. "Alles authentiek, ik hebbegrepen datMein Kampf ook in deboekenkast stond", zegt Lok.Een wonderlijk gevoel is het om

hier te staan, op de plek waar debaas van De Beetse uitrustte vanzijn werkzaamheden. Wat ging erin zijn hoofd om en in dat van zijnvrouw? Stootte hij vaak zijn hoofd?Het plafond is laag. De kleinheidvan de behuizing valt op en ach,hoe moeilijk moeten al die jodenhet dan gehad hebben, zo opeenge-pakt in die andere barakken.De muffe geur en de duisternis

geven je dat bedrukte gevoel dat erook in dat kamp geheerst moethebben. Eén lange oorlogswintermoet het er zijn geweest.We schui-felen terug en laten die winter ach-ter ons. Buiten, na dat kijkje in dekeuken van de commandant, voeltde zon o zo goed. Lang leve 2012.

LezingAbbes houdt vanavond in de barak een lezing overAbbes houdt vanavond in de barak een lezing overde bevrijding van de gemeente Vlagtwedde, vanaf19.00 uur. Daaraan voorafgaand is een wandeling.Belangstellenden kunnen zich tot vanmiddag 12.00uur opgeven (0599-326546). Er geldt: vol is vol."Bijzonder is dat de luisteraars voor het laatst debarak in de oude staat kunnen zien. Na de lezinggaat de barak weer op slot en volgt de restauratie",zegt Abbes.

¬ De wasbak en schouw in de woonkamer.

¬ De verweerde buitenmuren. ¬ Abbes (links) en Lok in de barak.

¬ De gang met de muffe geur.

¬ De laatste oorlogsbarak van de provincie Groningen. Foto’s: DvhN/Corné Sparidaens

¬ Het vermolmde hout van de buitenmuur.¬ Het vermolmde hout van de buitenmuur. ¬ Een vlokje licht valt naar binnen.¬ Een vlokje licht valt naar binnen.

Vlagtwedde poogt oorlogsbarak te reddenDoor Marcel Looden

sellingerbeetse < De bekendeoorlogsbarak bij Sellinger-beetse staat nog altijd te ver-pauperen. Reden voor de ge-meenteraad van Vlagtweddeom de noodklok te luiden enburgemeester en wethoudersop te dragen een reddingspo-ging te ondernemen.

Initiatiefnemer van de red-dingsactie is coalitiepartijChristenUnie. Die vindt dathet pand voor het nageslachtbewaard moet worden enkreeg deze week de steun vande gehele gemeenteraad. ’’Via

een motie hebben we B en Wgevraagd samen met de eige-naar te kijken wat het opknap-pen kost en welke invulling erdaarna aan het gebouw gege-ven kan worden’’, zegt fractie-voorzitter Annie Veneman.

De eigenaar is de Stichting1939-1945 in Uithuizen. Dieverwierf de barak van Staats-bosbeheer en kondigde vorigjaar een sobere opknapbeurten inrichting aan. Tot nu toe isdaar niets van terecht geko-men. ’’Het gebouw staat erheel slecht bij’’, zegt Vene-man. ’’Je zou denken dat hij bijeen fikse storm in elkaar stort.

Daarom moet er nu iets gebeu-ren. Dit stuk geschiedenismag niet verloren gaan en hetis ook mooi voor toeristen alsdie daar iets over het verledenvan de barak te weten kunnenkomen.’’

Zo denkt wethouder SeineLok er ook over. Hij wijst er opdat de gemeente eerder al geldin een haalbaarheidsonder-zoek naar de restauratie vande barak heeft gestoken. ’’Er istoen echter geen subsidie vooreen opknapbeurt gekomen.We willen nu in beeld brengenwat een restauratie kost maarook of een goede exploitatie

daarna haalbaar is. Want jekunt de barak wel opknappen,als hij vervolgens daar maargewoon staat te staan, heefthet ook geen zin.’’

Directeur Reijntjes van deStichting Museum 1939-1945zegt dat er al afspraken met degemeente zijn gemaakt. ’’Wijleveren het materiaal voor derestauratie en de inrichting,de gemeente regelt de man-kracht. Dat laatste is helaasnog niet gelukt.’’

Wethouder Hendrik Klapreageert op dat laatste door testellen dat er inderdaad eenuitkeringsgerechtigde als

zelfstandig ondernemer plan-nen had voor de restauratie.’’Maar die is afgehaakt. Datplan gaat dus niet door.’’

< joden en nsb’ers

De barak aan de Zevenmeersveen-weg maakte ooit deel uit van eengroter kamp. Dat werd in 1935 ge-bouwd ten behoeve van de werk-verschaffing. In de oorlog werdener door de bezetters zo’n vierhon-derd Joden gehuisvest. Eind 1944werden er vrouwen en kinderenvan NSB’ers, die na Dolle Dinsdagwaren gevlucht, ondergebracht.Na de bevrijding werden er NS-B’ers zelf gevangen gezet.

De raad van Vlagtwedde wil dat de verpauperde oorlogsbarak bij Sellingerbeetse voor het nageslacht behouden blijft. Foto: Hilbrand Dijkhuizen

Oorlogsmuseum Uithuizen ontfermt zich over kompborok in Sellingerbeetse

Door Marcel Looden

SELLINCERBEETSE ƒ Na lailge

onderhandelingen is de

kampbarak in Sellingerbeetse

beetse eindelijk in handen gekomen van de Stichting Oorlogsmuseum 1939-1945

Deze wordt eigenaar van

het verpauperde gebouw aan de Zevenmeersveenweg

weg en krijgt de grond gedurende

durende 99 jaar in erfpacht De stichting wil de barak

restaureren

taureren en er een perma-

permanente

nente expositie in onderbrengen

gen Voorafgaand aan de zestigste

tigste bevrijdingsdag wordt

er een informatiebord geplaatst

plaatst

De barak is het laatste overgebleven

gebleven gebouw van het

Kamp Sellingerbeetse dat ten

behoeve van de werkverschaffing

schaffing werd gebouwd en

tijdens de oorlog joden herbergde

bergde Staatsbosbeheer was

de afgelopen jaren de eigenaar

naar en onderhandelde heel

lang met het Oorlogsmu- Oorlogsmuseum

seum Het al dan niet verwijderen

deren van de fundamenten van de overige barakken met alle kosten van dien zorgde voor veel vertraging bij de

gesprekken

sprekken Nu is dan eindelijk

de kogel door de kerk Dit tot grote vreugde van

Dick Oosterhof woordvoerder

der van een aantal Sellingers dat zich inspant voor het behoud

houd van de barak en samenwerkt

werkt met het Oorlogsmuseum

seum "Eindelijk kan er gewerkt

werkt gaan worden aan de

restauratie en het inrichten

van een permanente expositie

tie over de historie van het

kamp Materiaal daarover is

er gelukkig voldoende De kosten voor de restauratie

zijn fors tonnen volgens Oosterhof

terhof "Er zal een haalbaarheidsonderzoek

heidsonderzoek worden uitgevoerd

gevoerd waardoor we precies weten wat het kost en dan

moeten we op zoek naar subsidies

sidies

Directeur R Reijntjes van

het in Uithuizen gevestigde

Oorlogsmuseum bevestigt de

plannen en laat weten dat de

ANWB inmiddels een bord ter

beschikking heeft gesteld

Dit bord met daarop informatie

matie over de historie en de

plannen wordt binnenkort

bij de barak geplaatst

Twaalfduizend euro nodig voor onderzoek

Reijntjes zegt in eerste instantie

tie geld voor het haalbaarheidsonderzoek

heidsonderzoek nodig te hebben

ben zo’n twaalfduizend euro Het Europese Leader

heeft in principe achtduizend toegezegd Reijntjes heeft de

gemeente Vlagtwedde om de

resterende vierduizend gevraagd

vraagd Dat laatste verzoek is

afgewezen "Wij betalen namelijk

melijk ook mee aan Leader

zegt wethouder Roei van Dijk "Onze bijdrage zit daarin

Dagblad van het Noorden, 08 februari 2005, blz.10

Sluiting museum hindert project De Beetse niet

SELLINCERBEETSE ƒ De reS-

tauratie van de oorlogsbarak

barak in Sellingerbeetse

gaat door Dit ondanks de

sluiting van het Oorlogsmuseum

museum 1939-1945 in

Uithuizen De stichting die het museum beheert

is tevens initiatiefnemer

voor de restauratie en

heeft laten weten dat de

opknapbeurt absoluut niet van de baan is Dit tot

grote opluchting van

Harm Jonker

Jonker woont vlakbij de barak

rak aan de Zevenmeersveenweg

weg en maakt zich al jaren

sterk voor het behoud van het unieke gebouw Het is het

laatste overgebleven pand van het kamp De Beetse dat

in de jaren dertig door landarbeiders

beiders in de werkverschaffing

fing werd gebruikt Tijdens de oorlog zaten er joden na

de bevrijding werden er NS-

B’ers en SS’ers gevangen gehouden

houden

De stichting in Uithuizen liet enkele jaren geleden al

weten de barak te willen kopen

pen van Staatsbosbeheer de

huidige eigenaar Jonker die

als opzichter voor hetzelfde Staatsbosbeheer werkte was

opgetogen Hij had de barak

steeds verder zien verpauperen

ren

De aankoop is nog altijd

niet rond en Jonker schrok helemaal toen onlangs de

sluiting van het museum bekend

kend werd gemaakt Directeur

teur Reijntjes heeft de collectie

tie steeds groter zien worden waardoor het museum te

klein is geworden In oktober

gaan daarom de deuren dicht Reijntjes gaat op zoek naar

een ander onderkomen waar

hij ook meer bezoekers kan ontvangen Jonker zocht contact met

Reijntjes en is gerustgesteld Volgens hem ligt de koopakte

bij de notaris en kan de overdracht

dracht ieder moment plaatsvinden

vinden "Dat is goed nieuws

Ik was inderdaad bang toen ik over de sluiting las

Reijntjes bevestigt dat zijn

stichting zeer binnenkort tot

de aankoop van de barak overgaat "De sluiting van het

museum staat hier los van De

andere activiteiten gaan gewoon

woon door De stichting houdt zich onder meer ook

bezig met het behoud van oorlogsbunkers

Het is de bedoeling dat de

barak wordt opgeknapt iets

waarvoor volgens Reijntjes

het geld beschikbaar is Na de

opknapbeurt krijgt het pand een museale functie Aan de

hand van documenten foto’s

en ander materiaal wordt de

historie van het kamp verteld

teld Parkeerplaatsen en markeringspunten

keringspunten op de plekken waar de andere barakken hebben gestaan maken het

project compleet

Voor deze plannen is de financiering

nanciering nog niet geheel

rond maar Reijntjes is optimistisch

mistisch Hij hoopt dat deskundigen

kundigen na de aankoop zo

snel mogelijk met de restauratie

ratie aan de slag kunnen

Dagblad van het Noorden, 02 februari 2004, blz.11