28

Hidrolik Sistemlerden gelen anormal sesler bir arıza veya yanlış yapılan montajın habercisi olabilmektedir. Çoğunluk-la yanlış bağlantı elemanı seçiminden kaynaklanan aşırı ses seviyelerini azaltmak için aşağıdaki konuları gözden geçir-mekte fayda olacaktır.

1. Hidrolik Sistemlerde Ses Seviyesi Azaltıcı FaktörlerGeniş yüzeyleri ve ince metal duvarları ile, yağ tankları

sesi oldukça iyi iletirler. Titreşimleri sönümleyen malzemeler kullanılarak tankta oluşan sesi yalıtmak mümkündür.

Yalıtımda kullanılan yöntemler şunlardır;

• Pompayı titreşim yapmayan bir eleman üzerine yerleş-tirmek,

• Pompanın titreşim sönümleyici bir eleman ile birlikte kullanımı,

• Lastik boru bileziklerinin (gromet) kullanımı,

• Ses sönümleyicili sabitleme kelepçeleri ile boru hatla-rının montajı

• Akışkanlarda titreşimler özellikle basınç darbelerinden kaynaklanır ve yalıtımda genellikle basınç darbelerini alan bir hidrolik akü kullanılır.

Hidrolik sistemler bilindiği üzere sessiz çalışan sistemlerdir. Ancak bazı durumlarda ses

seviyesi oldukça yükselmekte ve kullanıcıları bu durum rahatsız etmektedir. Bu çalışmada

hidrolik sistemde meydana gelen ses seviyesinin nedenlerini ve bu ses seviyesin azaltılması için

uygulanacak yöntemleri inceleyeceğiz.

Ahmet İpek / İzmir Şube Yöneticisi/ HİDROPAKS

Hidrolik Sistemlerde Ses Seviyesi Azaltıcı

Elemanlar ve Etkenler

29

İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERNEĞİ

2. Titreşimleri sönümlemelerde ve sesi azaltmada kullanılan elemanlar;

2.1 Titreşim Sönümleyici Pompa Taşıyıcılar

Elastik pompa taşıyıcısı, hidrolik pompa ve tahrik moto-runu, eleman titreşimlerinin ve izolasyonların iletimini büyük ölçüde engelleyecek şekilde birbirine bağlamada kullanılır. Pompa titreşimleri, kuvveti ileten, sıcaklık ve akışkana da-yanıklı lastik bir halka ile yalıtılır ve sönümlenir. Döner elas-tik kavrama kullanımıyla pompa ve motor arasındaki metal bağlantı kaldırılmış olur. Böylece hidrolik sistemin ses sevi-yesi önemli ölçüde düşürülür. (Resim 1.)

Ses seviyesinin düşürülmesinde ulaşılan seviye bir çok faktöre bağlıdır. (pompanın tipi, çalışma basıncı, borula-ma, tasarım ….vs) Bu nedenle kesin değerler elde etmek mümkün değildir. Pompa taşıyıcısında kullanılan sönümle-me malzemesi değişik motor-pompa kombinasyonlarına uygun olmalıdır. Ana gövde (1) bağlantı flanşı ile birlikte kauçuk bir halka (3) ve tutma halkasıyla (2) pompa flanşına bağlı (4) sabit bir ünite oluştururlar. Kauçuk halkanın shore sertlik değeri ve kalitesi pompa tipi, tahrik gücü ve akışkan-la uyumludur. (Resim 2.)

2.2 Titreşim Sönümleyici ve Yağ- Hava Soğutuculu Pompa Taşıyıcı

Bu modelde sistemden dönen akışkan, yağ – hava so-ğutucusunda soğutulur. Soğutma için gereken hava akımı, motorun şaftına bağlanan bir fan ile elde edilir. (Resim 1.) Titreşim sönümleme pompa taşıyıcı ve yağ-hava soğutu-cunun birleştirilmesi hidrolik güç ünitelerinde basitlik ve düşük maliyet demektir. Isı değiştirici pompa taşıyıcının dışına yerleştirilir ve böylece temizlenmesi kolay olur. Hava

dağıtımı pompa taşıyıcının tanka dikey veya yatay monte edilebileceği şekilde tasarlanmıştır. Cihazın şekline göre soğutma gücü 1,8 kw ile sınırlanmıştır. Sistemdeki sızıntı yağı bir çok uygulamada böyle soğutulur. Ayrıca uzun sü-reli olarak veya sıcak yaz günlerinde çalışan sistemlerde oluşan ısı kompanze edilebilinir.

Yağ-hava soğutucularının temel özellikleri;

• Düşük montaj maliyeti

• Düşük çalışma maliyeti

• Kolay bakım

• Ana tahrik motoru ile çalışan fan

Resim.1 Pompa Taşıyıcılar

Resim.2 Pompa Taşıyıcılar

Resim.3 Pompa Taşıyıcılar

30

İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERNEĞİ

Ana gövde (1) bağlantı flanşı ile birlikte, kauçuk bir halka (3) ve tutma halkasıyla (2) pompa flanşına bağlı (4) sabit bir ünite oluşturur. (Resim 3.) Kauçuk halkanın shore sertlik değeri ve kalitesi pompa tipi, tahrik gücü ve akış-kanla uyumlu olarak seçilmelidir. Soğutma elemanları (5) ve hava besleyen gövde ana gövde içine monte edilmiş ve pompa grubunu birleştirmeyi basitleştirecek şekilde tasar-lanmıştır. Fan (6) motor şaftına bağlanmıştır.

2.3 Boru, Hortum Ve Kablo Kelepçeleri

Şok alıcı ve titreşim sönümleyicili tespit elemanları, boru bağlantılarının hızlı, temiz , düzenli ve estetik yapılmaları-nı sağlar. Resim (4) Bu tespit elemanları aşağıda belirtilen bağlantılarda kullanılır.

• Ana sistem boru tesisatında

• İlave sistem (sızıntı hattı, pilot hattı, pnömatik sistem hattı vb.) Boru Tesisatında

• Hortumlarda

• Elektrik tesisatında

Tespit elemanları aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır;

• Kelepçeler, boru veya hortumların sağlam bir şekilde tespit edilmesi (statik ve dinamik yükte)

• Titreşim sönümleme

• Ses yalıtımı

• Şok emme

• Borularda sıcaklık değişiminden dolayı uzunluk kom-panzasyonu

Hortumların keskin köşelerde bastırılmamasına özellikle dikkat edilmelidir. Hatlar eğilme olmaya-cak şekilde kelepçeler kullanılmak suretiyle tespit edilmelidir. Elemanlardaki titreşimin tüm sisteme yayılmasını önlemek açısından tespit elemanlarının titreşim ve ses yalıtımı karakteristikleri son derece önemlidir. Kullanılan boru ve hortumların çapları tespit elemanlarının boyutlarını belirler. Dinamik yü-kün yanı sıra borunun iç basıncı tespit elemanının serisini belirler. (hafif veya ağır seri) (Resim 5.)

2.4 Hidrolik Akümülatörler

Bir hidrolik akümülatörün temel görevi, basınç altındaki hidrolik sistemden belli miktardan akışkanı alarak sisteme gerekli olduğunda geri vermek üzere depolamaktır.

Akümülatörler hidrolik sistemlerde değişik şekillerde kullanılırlar örneğin;

• Enerji depolama

• Akışkan depolama

• Acil durum uygulamaları

• Kuvvetlerin dengelenmesi

• Mekanik şokların sönümlenmesi

Resim.4 Bağlantı Elemanlarının Sabitlenmesi

Resim.5 Bağlantı Elemanlarının Sabitlenmesi

Resim.6 Hidrolik Aküler

• Basınç şoklarının sönümlenmesi

• Yağ kaçaklarının karşılanması

• Titreşimin sönümlenmesi

• Darbelerin sönümlenmesi

• Araç süspansiyonu

• Ses yalıtımı

2.5 Hidrolik Yağ Tankı Dizaynı

Hidrolik sistemlerde ses yalıtımı ve sistemin sağlıklı çalış-ması açısından hidrolik yağ tankı dizaynının önemi büyüktür.

Hidrolik yağ tankı dizaynı yapılırken hidrolik sistemin çalışma şartları göz önünde bulundurularak hidrolik pom-pa debisinin en az 5 katı büyüklüğünde yağ tankı seçilmeli, hidrolik yağ tankı içerisinde mutlak suretle emme ve bas-ma hattını birbirine karışmasını ve hidrolik yağ türbülansını önleyecek dinlendirme levhası konulmalı, hidrolik yağ tankı içerisinde oluşacak hava basıncının çıkartılması için hava-landırma kapakları konulmalıdır.

2.6 Hidrolik Bağlantı Elemanlarının Seçimi

Hidrolik sistemlerde kullanılan bağlantı elemanlarının bir çok çeşidi ve değişik ebatları bulunmaktadır. Yeni bir sis-tem tasarlanırken hidrolik sistemin sessiz çalışmasını ,seçi-len hidrolik elemanların uzun ömürlü olmasını sağlamak ve hidrolik sistemin performansını verimli olarak kullanmak için hidrolik sistem dizaynı yapılırken hidrolik sistemin çalışma debisi, çalışma basıncı ve çalışma sıcaklığı göz önünde bu-lundurarak gerekli ölçüde bağlantı parçalarının seçimi ya-pılmalı ve gereksiz yere dirsek kullanımından kaçınılmalıdır.

Boru ve Hortum Bağlantısında Dikkat Edilecek Hususlar:• Hidrolik sistemlerde farklı boru çapları kullanılma-malı, ani kesit daralması ya da kesit artışından kaçı-nılmalıdır.

• Hidrolik sistemlerde kullanılan hatlardaki dönüş-lerde, keskin köşelerden kaçınılmalıdır.

• Aşırı uzun ve gereksiz boru veya hortum hatların-dan kaçınılmalıdır.

• Sistemde titreşim ve kavitasyonu engellemek için, borular belirli aralıklarla kelepçeler yardımıyla tespit edilmelidir.

• Emiş borusu kısa olmalıdır.

• Dönüş borusu kısa olmalıdır.

• Hareketli ve titreşimli yerlerde hortum kullanılmalıdır.

• Boru bağlantılarında ısıl genleşmeler dikkate alınmalıdır.

• Boru çapları istenen debi ve basıncı sağlayacak öl-çüde olmalıdır.

• Boru et kalınlığı ve hortum cinsi ç alışma basıncını karşılayacak şekilde seçilmelidir.

• Boru ve hortum bağlantıları sızdırmaz olmalıdır.

• Boru iç yüzeyleri pürüzsüz olmalıdır.

• Hortumun en içteki katmanı sistemde kullanı-lan akışkana dayanıklı olmalıdır.

Hidrolik boru veya hidrolik hortum çapı seçimi akışkan hızı ve sistem debisi ile aşağıdaki tablodan yapılır.

31

İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERNEĞİ

Resim.7 Hidrolik Yağ Tankı Dizaynı

Resim.8 Hidrolik Bağlantı Elemanları Resim.8 Hidrolik Sistem Boru Çapı Seçimi