Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako, Batxilergoko, Lanbide Heziketako

eta Hizkuntzen Irakaskuntzako Irakasleen Prestakuntza.

Hezkuntzaren Psikologia Bigarren Hezkuntzan

Amaierako txostena

JON TALAVERA

2010eko abenduaren 14a

2

Aurkibidea.

IBAIREN KASUA: Animando a escribir bien.

Amaierako hausnarketa……………………………………………………………………………… 3

Bibliografia…………………………………………………………………………………………………… 7

Hasierako hausnarketa………………………………………………………………………………… 8

Motibazioa, baloreak, autoritarismo eta autoritate moralaren arteko erlazioa… 11

Eranskina……………………………………………………………………………………………………………… 13

3

IBAIREN KASUA: Animando a escribir bien.

Amaierako hausnarketa.

Hasierako egoera honela azaltzen da, Barakaldo desindustralizazio prosezu

batean murgilduta dago eta horren ondorioz krisialdian sartuta aurkitzen da.

Testuingurua hau kontutan izanda, herrialde horretan bertan kokatutako ikastexe

batean, Lehen Hezkuntzako 6.mailako ikasleen artean idazteko maila baxua nabari

da. Arazo horri aurre egiteko ikastexeak irakasle guztien koordinazioa bultzatzea

propozatu du kurtso amaieran idazteko maila hobetu dezaten.

Argi dago ikastetxea eta ikasleak bizi diren testuinguruak eragina izango

duela ikas-irakaste prozesuan; izan ere, testuinguaruak bai pentsamenduak, bai

helburuak, bai iguripenak eta baita hezkuntzan ere baldintzatzeko ahametan du.

Hori dela eta egoera ekonomikoa eta soziala -baita bizitzeko moduan eragina duten

faktore guztiak- kontutan izan behar dira hezkuntza prozesuak zehaztutako

heburuak bete daitezen.

Horretan oinarrituta eta Ibairen kasura bueltatuz, ezinbestekoa du Ibaik

Barakaldon ematen ari diren aldaketa edota arazo giza-ekonomikoak kotutan izatea

ikas-irakaste prozesuaren helburuak eta iguripenak zehazterako orduan; hau da,

idazteko zailtasunei aurre egiteko desberdina da desindustrializasioa eta krisia bizi

diren testuinguru batean egontea edo nakazaritzatik bizi diren herri isolatu txiki

batean hezkuntza prozesua garatzea. Testuinguru desberdinak kontutan izan behar

dira lan materiala, garatzeko gaia, metodologia aukeratzerako orduan. Ibaik aldez

aurretik bere buruari galdetu behar dio ikasleek benetan zer behar duten eta zerk

erarabilgarria egingo zaien. Dena hau baldintzatu eta eragina izan behar du

kurtsoko iguripenetan.

Dena dela, ikasleen maila afekiboan eta emazionalean gabeziak antzematen

dira kasua azaltzerako oruan; izan ere, aipatzen da ikaslegoan arduragabekeria

nabaritzen dela konpetentzia horretan idazteko dituzten zailtasunak direla eta, are

gehiago idazteko duten zailtasunak “sensacion de incapacidad” sortzen duela

esaten da. Horregatik ezinbestekoa dute ikasleek metodologi berria plateatzerako

orduan arreta berezia ematea autoestimuari. Argi ikusten baita ikasleen

autokontzeptua baxua dela eta ez dutela beraien burua gai ikusten idazteko

konpetentzia eskatutako mailan garatzeko.

4

Beraz, irakasleek burutu beharreko metodologiak garrantzi handia izan

beharko du ikasleen auto-irudikapena goraipatzea. Autokontzentu sendoago bat

garatzen baldin bada ikasleengan idazteko konpetentzian lortu ahal izango da

autoestima handitzea eta idazlanetan azaltzen dituzten zailtasunak gainditzea.

Horrela lortuko da bai alderki kognitiboa eta bai hezkuntzaren alde afektiboa eta

emozionala garatzea.

Esanguratsua da Ibaik lehenengo egunean duen jarrera, hau da ikasleei

esaten diena: “maiatzerako testu perfektu bat idazteko gai ez dena, ez du ikasgaia

gainditutko. Baita etorkizunean ikasketetan arazoak ere”. Motibatzeko

helburuarekin esaten duena ikasleen artean antsietatea besterik ez du eragiten.

Esandakoarekin helburua lortu ez ezik ikasleen autoestimaren galera sustatzen du.

Izan ere, kontutan izan behar da ikasleek urte hasi aurretik idazteko konpetentzian

bere buruarekiko autokontzeptua eskasa izango dela eta luzerako helburuak zein

iguripen altuak jartzeak ez die ikasleen autoestimari onerako askorik egiten.

Gainera, lehen egunean jarrera hori izatea adierzi nahi du bere jokaera

aurre-informaziez edota aurre-iritziz bakarrik oinarritu izan duela. Hau da, beste

urteko ikaaleen balorazioetaz baliatu dela soilik ikasleen irudikapena burutzerako

orduan, baita ikasleen zein talde osoaren igurikapenak zehazteko ere. Aldiz, jokaera

egokiena izango litzateke aurre-informazioetaz baliatuz gain klasko interakzio

zuzenetaz ere baliatzea. Izan ere, ezinbestekoa da, igurikapenak egin aurretik,

klaseko testuinguruan emandako interakzioak aztertzea, hausnartzea eta horren

inguruan jokatzea eta ez igurikapenak aurreiritzietan bakarrik oinarritu.

Lehenengoko jarrera horrek, antsietatea sortzen duten helburuak jartzeak,

eskola-porrota eragin dezake, baina porrota hori ikasleek kanpoko eraginei,

aldaezinei eta kotolaezinei eratxikiko diote berainen autoestima babesteko. Hau da,

ikasleen aburuz porrota Ibaik jarritako maila altuaren ondorioz izango da eta ez

dute aleginik egingo iguripenak betezinak ikusten dituztelako.

Ibaik kurtsoan zehar idazlanen eboluzioa kontrolatzeko astero idazlan bat

biltzen du eta motibatzeko helburuarekin honako komentarioak egiten ditu: “lana

klaseko bataz-bestekoa baino baxuagoa”, “hurrengo asterako gehiago lan egin”.

Jarrera desogokia hartu du Ibai berriro ere, ez baitu ikasle bakoitzaren ezaugarriak

kontutan hartzen lanak ebalutzerako orduan. Ebaluaketaren bidez edota

komentarien bidez motibazioa lantzeko beharrezkoa da ebaluketaren irizpideak

kontutan hartzea eta baita prozesuan oinarrituta egotea ere. Beraz, banakako

5

lanetan egindako oharrak ez dira egokiak, ez baititu bakoitzaren esfortzua eta maila

kontutan hartzen. Balorazioak banakakoak izan behar dira gainontzekoekin

konparaketak egin gabe.

Metodologiaren aldetik, astero bakarkako idazlana egitea eskatzea ikasleen

eboluzioa eta ikas-irakaste prozesua kontrolatu dezake. Hala ere, astero bakarkako

lana egiteak desmotibazioa eta monotonia eregiten ditu ikasleengan. Horregatik

mota desberdineko idazlanak eskatzea gomendatuko nioke. Esate baterako, taldeka

egindako lanak bultzatzea, aldizkari bat sortzea. Aukera asko daude idazteko

konpetentzia lantzeko baina batean bakarrik oinarritzen bada nekez lortuko du

ikas-irakaste prosezuaren helburua.

Hiru ikasle, ikas-irakaste prozesuan, izandako arazoak aipatzen dira Ibairen

kasuan, eta banan-banan aztertuko dira hurrengo lerroetan.

Paularen izaera horrela deskribatzen da: azkarra, barnerakoia, ezertarako

balio ez duela pentsatzen du eta erraz frustazen da. Ibaik lehen egunean

motibatzeko esandakoa dela eta ahaleginak egiteari utsi egin zion propozatutako

emaitzak lortzea ezinezkoa egingo zitzaiolakoan.

Idazlazlanak egiteko gaitasunik ez zituela pentsatzeak adierazten du, Paulak

idazle moduan bere buruarekiko duen autokontzeptua baxua dela, eta aldi berean

horrek autoestimuan kalte egiten diola. Hori dela eta, lehen egunean Ibaik jarritako

helburuak lortuezinak bezala onartzen ditu. Paulak hartutako jarrera adierazten du

porrotaren atribuzioak kanpokoak, aldaezinak eta kontrolaezinak aitortzen dituela

bere autoestimuari gehiegi ez kaltetzeko. Beraz, motibazioaren aldetik arazoak ditu

Ibaik ikasle honekin. Izan ere, bere deskribapena ikustita argi geratzen da Paula gai

dela idazteko konpetentzia ganoraz gartzeko baina bere izaera kontutan hartu ez

izateak eta klasko iterakzioak eman gabe igurikapenak egiteak desmotibatu egin

du. Paularen autokontzeptuari arreta jarri behar dio Ibaik.

Gainera, igurikapenak zehazterako orduan, aurretik esan bezala, argi

geratzen da kasu honetan ere Ibiaik aurre-informaziez bakarrik baliatu egin dela

eta ez duela kontutan hartu gelan, ikas-irakaste prozesuan sortzen diren

iterakzioak. Eta zehaztutako igurikapenak ez ditu ikasle bakoitzaren nortasunean,

izaeran edota mailan oinarritu.

6

Lupitaren kasua desberdina da, Ibai da kasu honetan motibazio falta

adierazten duena; izan ere, atzerritarra izateak eta batzutan klasera ez etortzeak,

Ibairen igurikapenak Lupitarekiko baldintzatzen ditu. Lipitak ez ditu Ibai dituen

“ikasle idealaren” irudikapera betezen. Egoera hau, irakasle-ikasle interakzioetan

ergina duela argi ikusten da, Ibaik ez dio arreta gehigi jartzen Lupitak dituen

zailtasunei ezta prozesuan lortutako emaitzei ere, helbururik -ganoraz idatzi-

lortuko ez duelakoan baitago. Argi ikusten da “profecía del autocumplimiento”

betetzen dela Lupitaren kasuan.

Aurretik esandako moduan, taldeko igurikapenak zehazten ditu baina ez ditu

ikasle bakoitzak izan ahal dituen ikas-irakaste modu desberdinak kontutan hartzen.

Hori eta gelako iterakzio falta dela eta Ibaik ez da konturatzen Lupitak beharrezkoa

duela idazteko metodogi zabalago bat non taldeko lanei ere garrantzia ematen

dion. Horrela, Lupitak arrakasta izan ahal du hezkuntza prozesuaren lorpenak

gainditzeko. Irakasle eta ikaslearen artean ez da ematen feedbackrik, hau da, haien

arteko iterakzio falta dago eta ez dira iterazioetan oinarritutako ekintzak ematen.

Jonen kasua berriz honakoa da, nota onak ateratzen ditu, eskatutako

objetiboak lortzeko prest egoten da beti, langile eta konstantea. Beraz, bere

buruarekiko duen ikasle autokontzeptua eta autoestimua altua dela esan daiteke.

Gainera, hezkuntza auto-regulazio (autonomoa) egoeran aurkitzen dela begi

biztakoa da, klasean planteatutako ekintzekiko eta metodologiekiko jakin-mina

adierazten baitu. Hezkuntzaren dimentsio afektiboa eta emozionala ezin hobean

aurkitzen da, motibazio intrinsekoa azaltzen du Ibaik burutzen duen

metodologiarekin.

Hala ere, Jon zapuztu egin da, Ibaik bera egindako idazlan baten nota klase

aurrean plazaratzen baitu. Aurrerantzean Ibaik kontuz izan beharko du notak kase

aurrean plazaratzerako orduan. Kasu honetan, berriro, irakasleak ez du ikaslearen

izaera kontutan hartu. Gainera Jonen lana eredugarri bezala jartzen du eta jarrera

hori ez da egokia; izan ere, denok agian ezin izango dute maila horretara ailegatu

eta desmotibazioa sortu dezake gela barruan. Horregatik lan bat goraipatu

beharrean prozesua edota eboluzioa eredugarri bezala erakuztea hobeto legoke

motibatzeko. Jarrerak edo lanak modu inpertsonalean -orokorrean- garaipatu

behar dira klaseen aurrean, baina lan edota eboluzio petsolanen ebaluaketa, berriz,

pertsonalki egin behar dira autoestimuan, autokontzeptuan edota motibazioan kalte

egin nahi ez bada.

7

Ibaik aurrera eramandako metodologia arrakastatsua edo huts egin duen

baloratzeko talde osoa kontutan hartu behar da; izan ere, taldea 31 ikaslekoa

baldin bada eta 3 soilik ez badute emaitza onak ateratzen metodologia horrekin,

arazo puntualak bezala aztertu beharko litzateke ikasle hoiei. Taldea berriz 8koa

baldin bada eta hoietatik 3k ez batituzte esperotako emaitzak lortzen, arazo larria

litzateke eta metodologia berrikusi behako zen. Hala ere, kasuan aipatutako hiru

ikasleekin izandako jarrera aldatu behar du eta gelako iterakzioetan bere

igurikapenak oinarritu.

Metodologia aldatu behar izatekotan oraindik denbora dauka hiru ikasle

hauen jarrera edota beraien idazteko gaitasuna berbideratzeko. Hala ere, argi dago

arazoari lehenago aurre egin behar izan ziola. Orokorrean Ibaik ez du kontutan

hartu banakako izaera ezta idazteko maila ere. Taldea ezagutu barik zein klaseko

interakzioak gauzatu barik igurikapenak eta jarrera ezegokiak aurrera eraman ditu.

Batez ere motibatzerako orduan. Jarrera hau hobetu behar du.

Pixkanaka helburu txikiak jartzea gomendatuko nioke; hau da, epe

laburrerako helburuak, pauso txikiak emanez antsietatea klasetik desagetuko zen

eta horrela banakako lanetan epe luzera helburu hobeagoak lortuko lituzke. Lan

egiteko modua aldatuko nuke motibazioa eta elkarlana bultzatzeko. Astero bakarka

egindako idazlana biltzeak monotonia eta aspertzea eragiten du. Gai dibertigarriak

eta haientzako hurbilak direnak aukeratuko nituzke. Ikas-irakaste prozesuan

oinarritutako ebaluazioa burutuko nituzke eta batez ere klaseko interkzioak

kontutan izango nituzke igurikapenak egin baino lehen.

Biliografia.

González, M. (----): "Atribuciones y motivación: cómo encontrar motivos para

persistir en un proceso de autoevaluación". Eranskinak begiratu.

Palacios, J.; Marchesi, A.; Coll, C. (1995) o (2004): “Desarrollo psocológico y

educación II. Psicología de la Educacón.” (Temas: 10. Orientación motivacional y

estrategias motivadoras en el aprendizaje escolar; 12. Afecotos, emociones,

atribuciones y expectativas: el sentido del aprendizaje escolar); Alianza Psicología.

Madrid

8

IBAIREN KASUA: Animando a escribir bien.

Hasierako hausnarketa.

Egoera. Barakaldoko ikastexe batean Lehen Hezkuntzako 6. mailako

ikasleen artean idazteko maila baxua nabari da. Arazo horri aurre egiteko

ikastexeak irakasle guztien koordinazioa bultzatzea propozatu du amaieran idazteko

maila ona izan dadin. Koordinazioa hiru hilabetero emaitzen balorazioak eta

esperientzak elkar trukatzean datza, akzio zehatzak komunean/baloratu gabe.

Ikastetxe osoko arazoa bada idazteko maila txarra izatea ondo iruditzen zait

irakasleen artean beraien emaitzak komunean jartzea. Hala ere, bilerak hiru

hilabetean behin izatea gutxi iruditzen zait, koordinazioa edo emaitzak

esperotakoak ez izatekotan denborarik gabe geratzen dira ekintzak birantolatzeko

eta hobeto bideratzeko; izan ere, kurtsoa 9 hilabete badira urtean zehar bakarrik

birritan aukera izango dute plangintza berbideratzeko. Beraz arazo larria izanda

irakasleen arteko koodinazio eskasa ikusten dut.

Bestaldetik ondo legoke arazo zehatz edo bereziren bat egotekotan

amankomunean jartzea eta emaitza bat denon artean lortzea, edo behintzat

aholkuak jaso arazo zehatzei aurre egiteko.

Ibai. Ibai 6.mailako talde bateko irakaslea da. Lehenego egunean ikasleen

artean antsietatea eragiten du berak motibatzeko helburuarekin esan zuenarekin.

“maiatzerako testu perfektu bat idazteko gai ez dena, ez du ikasgaia gainditutko.

Baita etorkizunean ikasketetan arazoak ere”. Ibaik kurtsoan zehar idazlanen

eboluzioa kontrolatzeko astero idazlan bat biltzen du eta motibatzeko honako

komentarioak egiten ditu: “lana klaseko bataz-bestekoa baino baxuagoa”,

“hurrengo asterako gehiago lan egin”.

Ondo egin duen bakarra astero lana biltzea dela uste dut. Horrela ikasleen

eboluzioa kontrolatu dezake. Hala ere, astero bakarkako lana egiteak

desmotibazioa eta monotonia eregiten ditu ikasleengan. Horregatik mota

desberdineko idazlanak eskatzea gomendatuko nioke. Esate baterako, taldeka

egindako lanak bultzatzea.

9

Motibazioaren aldetik, hartu dituen jarrerekin ez nator batere adoz; izan ere,

helburua nahiko handia jarri du talde maila esagutu barik eta gainera kurtso osoko

helburua oso urrun dago. Epe laburreko helburuak aipatu beharko zituen taldea

motibatzeko. Gainera banakako lanean egindako oharrak ez dira egokiak, ez baititu

bakoitzaren esfortzua eta maila kontutan hartzen. Banakako balorazioa kontutan

izan baharko zuen gainontzekoekin konparaketak egin gabe.

Paula. Azkarra, introvertida, ezertarako balio ez duela pentsatzen du eta

erraz frustazen da. Ibaik lehen egunean motibatzeko esandakoa dela eta

saihatzeari utsi egin zion propozatutako emaitzak lortzea ezinezkoa egingo

zitzaiolakoan.

Ibaik motibatzeko izan duen moduak ez du eragin ona izan Paularengan. Kasu

honetan helburu altua jartzeak ez du onerako egin. Paula emaitza hobeagoak

lortzeko helburu txikiak gainditzen joatea planteatu behako zuen Ibaik.

Lupita. Atzerritarra, batzutan ez da klasera etortzen, taldeko lanean ona,

buruzagia izateko gaitasuna. Ibaik ez du uste helburuak lortuko duenik eto

horregatik ez dio arreta gehigi jartzen Lupitak dituen zailtasunei ezta emaitzei ere.

Ibaik jarrera ezegokia hartu du, ikasle guztiei berdin eskatu behar dielako,

behintzat saiatu. Hemen motibazio falta Ibaik du. Taldeko lanak bultzatuz agian

Lupitaren emaitza hobeak izan daitezke bere izaera horrelakoa baita. Horrela bai

Ibairengan bai Lupitarengan motibazioa piztea lortuko zen.

Jon. Nota onak, eskatutako objetiboak lortzeko prest, langile eta

konstantea. Lan baten nota klasa arrean erakusteak ez dio gustatu eta guztiz

izorratuta dago Ibaik egin duenarekin.

Aurrerantzean kontuz izan beharko du notak kase aurrean plazaratzerako

orduan. Kasu honetan berriro ez du ikaslearen izaera kontutan hartu. Gainera

Jonen lana eredugarri bezala jartzen du eta jarrera hori ez da egokia; izan ere,

denok agian ezin izango dute maila horretara ailegatu eta desmotibazioa sortu

daiteke gela barruan. Horregatik lan bat goraipatu beharrean eboluzio bat

eredugarri bezala erakuztea hobeto legoke motibatzeko.

10

Ondorioak. Kurtsoan zehar lan egiteko moduak arrakasta edo huts egin

duen baloratzeko talde osoa kontutan hartu behar da; izan ere, taldea 35 ikaslekoa

baldin bada eta 3 soilik ez badute emaitza onak ateratzen metodologia horrekin,

arazo puntualak bezala aztertu beharko litzateke ikasle hoiei. Taldea berriz 8koa

baldin bada eta hoietatik 3k ez ditu esperotako emaitzak lortzen arazo larria

litzateke eta metodologia berrikusi behako zen.

Metodologia aldatu behar izatekotan, nik uste dut, oraindik garaiz dela ikasle

hiru hauen jarrera eta bide batez beraien idazteko gaitasuna berbideratzeko. Hala

ere, argi dago arazoari lehenago aurre egin behar izan zion.

Orokorrean Ibaik ez du kontutan hartu banakako izaera ezta idazteko maila

ere. Taldea ezagutu barik jarrera ezegokiak aurrera eraman ditu. Batez ere

motibatzerako orduan.

Pixkanaka helburu txikiak jartzea gomendatuko nioke; hau da, epe

laburrerako helburuak, pauso txikiak emanez antsietatea klasetik desagetuko zen

eta horrela banakako lanetan epe luzera helburu hobeagoak lortuko lituzke.

Lan egiteko modua aldatuko nuke motibazioa eta elkarlana bultzatzeko.

Astero bakarka egindako idazlana biltzeak monotonia eta aspertzea eragiten du.

Gai dibertigarriak eta haientzako hurbilak direnak aukeratuko nituzke.

11

Motibazioa, baloreak, autoritarismo eta autoritate moralaren

arteko erlazioa.

Hezitzaile batek argi izan behar ditu zeintzuk diren ikas-irakaste prozesuan

transmititu beharreko baloreak eta horiek barneratuak izan behar ditu. Izan ere,

ikasleek nabaritu behar dute irakasleak egiten duena ziurtasun osoz egiten duela

eta baita bere lanbidea maite duela ere bai; hau da, profesional baten aurrean

daudela antzeman behar dute. Horretaz aparte, hezkuntzarako duen maitasuna eta

hezkuntzaren baloreak ingurukoei -ikasleei- transmititzeko gaitasuna ere izan behar

du eta aldi berean laguntza eskaintzeko prest egon behar da momentu oro.

Bestalde, autoritate morala ezinbesteko tresna da hezkuntzak dituen

helburuak lortzeko; hots, irakasle-ikasle arteko balore artu-emana sortzeko.

Autoritate morala ikasleen artean ondo garatzeko motibazioa eta

kordinazioa/zuzendaritza zentzuz bultzatzea guztiz beharrezkoa da.

Kordinazioa/zuzendaritza ez da inposatu egin behar, zeren eta inguruko edo

gainontzeko pertsonen iritzia kontutan hartu gabe kordinazioa/zuzendaritza ematen

baldin bada autoritatea autoritarismo bihurtu daiteke. Motibazioak ere bere

garratzia dauka autoritatea garatzerako orduan; izan ere, kurtsoa luzea da eta

jakinmina urte osoan zehar piztuta izatea ezinbestekoa da autoritate moralaren

falta ez nabaritzeko. Beraz, ezin bestekoa da ikas-irakaste prozesuan autoritate

morala sustatzeko ikasleen eta irakaslearen arteko interakzioa elkarlan

demokaratikoan oinarritzea; hau da, irakasleak inguru komunikatiboa sortu behar

du errespetuan eta irizpide justuetan oinarrituta

Irakasleari autoritatea berez administrazioatik etortzen zaio, hasierako

botere hau segun eta zelan erabiltzen den bi bide desberdin hartu dezake. Ikasleen

iritzia kontutan hartzen ez denean eta beraien izaeraz jokatzeko askatasuna

ukatzen zaionean administrazioaren hasierako autoritatea autoritarismo bihurtzen

da. Hau da, ikasleen parte hartzea ukatuz gehiegizko autoritate maila esartzen dela

esan daiteke. Autoritate mota honek epe laburrera emaitzak lortu ditzake, baina

kontutan hartuz hezkuntza epe luzerako lana dela helburua lortzea ezinezkoa

egiten da jokaera honekin. Autoritarismoren kasuan motibazio extrinsekoa -

kanpokoa- ematen da, eta presioan oinarrituta helburuak lortzean datza, kotrola

desagertzen denean, berriz, hezkuntzari etekina ateratzea ezinezkoa suertatzen da.

Autoritarismoan oinarritutako hezkuntza inguru batean ikasleak ez du bere ikasketa

12

prozesua auto-erregulatzeko gai izaten. Ez da ahaztu behar autoritatea hor dagoela

irakaskuntza eta hazkuntza sustatzeko.

Berriz, administraziotik etorritako autotitatea tartekatzen baldin bada eta

erabakiak, arauak eta baloreak ikasleen partaidetzaren bidez jorratzen baldin batira

autoritate hori autoritate morala bihurtzen da. Autoritate morala, atoritarsmoa ez

bezala, ikasletik datorkio beti irakasleari. Haiek baitira irakaslea autoritate morala

bezala onartzen dutenak, hau ematen da baloreak eskuratzeko aukerarik onena

irakaslearen burua ikusten dutenean.

Ikasleak baloreetan hezitzeko, alde batetik irakasleek balore horiek aurretik

bereganatuak izan behar ditugu; eta bestetik, autoritate moralaren bidez baloreak

plazaratzea da bide arrakastatsuena. Autoritate morala lortzea ez da erreza,

bakoitza bere ikasgaia menperatzeko gai dela erakusteko ahalmenaz aparte

ikasleak motibazio arloan jaioa izan behar da.

13

Eranskina