Het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid

De verkeersveiligheid en verkeersleefbaarheid bevorderen

Myriam Adriaensen en Floris Merckx

BIVV vzw• Opgericht op 6 oktober 1986 als samensmelting van

– Hoge Raad voor de Verkeersveiligheid– Studiefonds voor een veilig wegverkeer– Centrum voor Aanpassing aan het Rijden van gehandicapte

Automobilisten

• Voorzitter is de federale Minister/Staatssecretaris bevoegd voor Verkeersveiligheid ; ondervoorzitter is de voorzitter van de FOD Mobiliteit en Vervoer

• Afgevaardigd bestuurder – Martin Van Houtte

BIVV vzw

• Raad van Bestuur : FOD Mobiliteit en Vervoer, vertegenwoordiger van de Minister, FOD Justitie, FOD Binnenlandse Zaken (federale en lokale politie), gewesten (infrastructuur), verzekeringen (Assuralia), autokeuringscentra (GOCA), automobiel en tweewielerindustrie (FEBIAC), vertegenwoordigers van automobielclubs, fietsers en voetgangers, motorrijders en vervoerssector.

• Beheerscomité : Minister, FOD Mobiliteit en Vervoer, GOCA en Assuralia – vertegenwoordiger van Justitie en BiZa met raadgevende stem

• 130 medewerk(st)ers – 6 afdelingen

Opdracht van het BIVV• Verkeersveiligheid en verkeersleefbaarheid bevorderen door

– Voorlichting en opvoeding– Onderzoek– Vertegenwoordiging en Coördinatie– Advies– Dienstverlening en begeleiding

• Strategisch plan bepaalt jaarlijks de doelstellingen en de activiteiten van de verschillende afdelingen

Structuur van het BIVVStructuur BIVV

BIVV: Activiteiten WEGGEBRUIKER

• Omvat:– Studie factoren die rijgedrag beïnvloeden

(psychosociaal, handhaving,…)– Voorlichting en opvoeding– Advies inzake rijopleiding & beoordeling– Rijgeschiktheidsbeoordeling– Advies inzake aanpassing voertuigen voor personen

met functiestoornis• Afdelingen BIVV:

– Gedrag & Beleid, – Communicatie, – Cara,– Herstel.

Afdeling Communicatie

Informatie en Sensibilisatie• Campagnes • Informatie• Acties (Netwerk vrijwilligers, Bobbus, standen, …)

• Permanente sensibilisatie (KijkUit, Veilig Thuis, …)

• Educatie • Publicaties

Afdeling Gedrag & Beleid

• Opdracht : voorstellen van maatregelen om het gedrag van de weggebruikers inzake verkeersveiligheid te optimaliseren op basis van evaluatie en analyse van verkeersveiligheidsindicatoren.

• Werkdomeinen : – handhaving (met inbegrip van strafrechtelijk beleid)

– observatorium (statistieken en indicatoren, onderzoek, beleidsevaluatie en – advies)

– Driver Improvement

Gedrag & Beleid : handhaving

• Partners : politiediensten, (politie)parketten en politierechters

• Publicaties : – Snelheidshandhaving (1999)– Opstellen van actieplannen verkeersveiligheid (2004)– Handhavingsfiches (2006-2009)– Handhavingscommunicatie (2007)

Gedrag & Beleid : handhaving• Netwerk van verkeerscoördinatoren

– Informatie-uitwisseling – Goede praktijken in de schijnwerpers zetten– Eenvormigheid registratie bevorderen– Combinatie handhaving en communicatie bevorderen

=> website

• Studiedagen en vormingen ondermeer i.s.m. Koninklijk Verbond van Politierechters

• Elektronische nieuwsbrief

• Beleidsadvies

Gedrag & Beleid : Observatorium

1/ STATISTIEKEN• Analyse en rapportage van de verkeersongevallenstatistieken• Coördinatie en voorzitterschap van de federale werkgroep statistiek• Ontwikkeling van gedrags- en attitudeindicatoren :

– Snelheid– Rijden onder invloed– Gordeldracht

• Informatie beschikbaar via BIVV-website -> Observatorium VV• SafetyNet (Europees Observatorium voor de Verkeersveiligheid –

www.erso.eu)

Gedrag & Beleid : observatorium

2/ ONDERZOEK• Alcolock: European Alcolock Project 2003-2006 (www.bivv.be)

• PEPPER: Police Enforcement Policy and Programmes on European Roads: enhance the effectiveness and efficiency of the police enforcement of road traffic (cf.http://www.pepper-eu.org/)

• CAST: Campaigns and Awareness-raising Strategies in Traffic Safety: Designing and implementing mass media campaigns and evaluating their (isolated) effect on traffic accidents and other performance indicators (cf. http://www.cast-eu.org/)

• SUPREME: SUmmary and publication of best Practices in Road safety in the Eu MEmber States (cf. http://www.kfv.at/supreme)

• ROPS: Rijden onder invloed van psychoactieve stoffen (cf. www.bivv.be)

• DRUID: Driving under the Influence of Drugs, Alcohol and Medicine (cf. http://www.druid-project.com/)

Gedrag & Beleid : observatorium

3/ BELEIDSINFORMATIE EN - ADVIES• Via Federale Commissie voor de Verkeersveiligheid (www.fcvv.be)

– KB 17 mei 2002 (BS 17 juli 2002)– BIVV = voorzitter– Vastleggen indicatoren– Vastleggen van kwantitatieve doelstellingen– Voorstellen van te nemen maatregelen– Vastleggen van de nodige middelen

• Interministerieel Comité voor de Verkeersveiligheid – KB 17 mei 2002 (BS 17 juli 2002)– Coördinatie van de te nemen maatregelen

Afdeling CARA

– Rijgeschiktheidsevaluatie van personen met een functiestoornis

– Aanbevelingen & voertuigaanpassingen

– Informatie• Personen met een functiestoornis• Specifieke doelgroep: dokters

– Opleiding• Hulp voor voertuigaanpassingen

Afdeling Herstelonderzoeken

De afdeling is door de Minister van Mobiliteit erkend voor het uitvoeren van deze onderzoeken.

Wat? Herstelonderzoeken zijn rijgeschiktheidsonderzoeken die bestaan uit medische en/of psychologische onderzoeken om na te gaan of je lichamelijke conditie, je gedrag aangaande alcohol- of druggebruik en je attitudes in het verkeer verenigbaar zijn met het veilig besturen van een motorvoertuig.  Voor wie?Herstelonderzoeken dienen afgelegd te worden door elke persoon die wordt veroordeeld tot een verval van het recht tot sturen waarbij de rechter medische en/of psychologische onderzoeken oplegt als voorwaarde om het rijbewijs terug te krijgen.

BIVV: Activiteiten VOERTUIG

• Inhoud:– Voorbereiding en opvolging reglementering

homologatie en technische eisen (B – EU – int)

– Homologatieproeven– Controle apparatuur autokeuring– Homologatie & verificatie ademtest &

ademanalyse toestellen

• Afdeling BIVV:– Technische afdeling

Technische Afdeling

• Operationele Activiteiten– Laboratorium Alcometrie– Laboratorium Helmen– Laboratorium Controle Apparatuur voor Voertuiginspectie– Laboratorium Mechanica– Initiële en periodieke keuringen van koelwagens

• Studie en Advies– Wetgeving, reglementering en normen (veelal Europees)– Studieprojecten m.b.t. voertuigtechniek

BIVV: Activiteiten WEG & OMGEVING

• Inhoud:– Aanbevelingen & richtlijnen inzake

herinrichting (vnl bebouwde kom)– Advies aan wegbeheerders (Gewesten –

provincies – gemeenten) voor concrete projecten

• Afdeling BIVV:– Mobiliteit en infrastructuur

Afdelingen Mobiliteit en infrastructuur

• Inspectie van bestaande wegen

• Uitvoeren van verkeersveiligheidsaudits

• Onderzoek, studies, raadgevingen en publicaties om de wegbeheerders te ondersteunen in het verbeteren van de weginfrastructuur

Communicatie en verkeersveiligheid

De sensibilisatiecampagnes van het BIVV

Communicatie inzake verkeersveiligheid

• België: veiligheidscampagnes sinds 1966

• 1970: OESO-werkgroep >> handleiding opzetten & evalueren campagnes

Communicatie inzake verkeersveiligheid – doelstellingen

• Informeren (nieuwe wetgeving, gevaren,…)

• Aanzetten tot gedragsverandering

• Niet het enige middel!

• Combinatie van communicatie, infrastructuur, wetgeving en handhaving bepaalt succes op lange termijn

Opzetten van een VV-campagne

• 6 fasen:1. Aan de slag

2. Situatieanalyse

3. Campagne en evaluatie ontwerpen

4. Voormeting en campagne uitvoeren

5. Evaluatie vervolledigen en conclusies formuleren

6. Eindrapportage

PITSTOP-campagne

• Wat?– Thema: slaperigheid

• Waar?– België en Griekenland

• Partners– UTh (Griekenland)

– BIVV (België)

1. Aan de slag

• Campagne baseren op statistieken en onderzoek

• Thema: duidelijk afgelijnd en ondubbelzinnig

• België: geen registratie vermoeidheid bij ongevallen

• Internationaal: groeiend besef, vermoeidheid speelt rol in 10-20% van alle ongevallen

1. Aan de slag

Meer informatie nodig enquête• Face-to-face, 615 autobestuurders, België

• Risicoperceptie: vermoeidheid = 4e belangrijkste ongevalsfactor (na snelheid, alcohol, drugs)

• Zelfgerapporteerd gedrag: 1/3 rijdt slaperig (min. 1x/jaar) - vooral mannen, 18-34 jarigen, beroepschauffeurs, hogere sociale klassen

• Populaire remedies: frisse lucht, muziek, korte pauze, koffie

• 1/3 kent geen enkele remedie

2. Situatieanalyse

• Probleem omschrijven

• Literatuuronderzoek (ERSO, SWOV,…)– Vermoeidheid beïnvloedt rijgedrag

• Half-automatisch mentaal proces

• Compensatiestrategieën zijn onvoldoende om risico uit te schakelen

– Vermoeidheid komt frequent voor• >50% privébestuurders rijdt min. 1x/jaar vermoeid

• Jongeren en beroepschauffeurs lopen verhoogd risico

– Vermoeidheid verhoogt ongevalsrisico• 17u wakker = 0,5 promille alcohol

– Maatregel voor bestuurders• 15 minuten slapen (“powernap”)

2. Situatieanalyse

• Literatuuronderzoek - gedragsmodellen (UTh)– Bestuurders weten wanneer ze slaperig worden, toch

blijft de meerderheid rijden

– Factoren die dit gedrag verklaren:• Onvoldoende kennis van risico’s

• Onderschatting van overgang tussen vermoeidheid en slaap > risicoperceptie

• Geen persoonlijke ervaring met gevolgen > risicoperceptie

• Tekenen van vermoeidheid negeren > risicobereidheid

• Druk om bestemming te bereiken > motivering

• Geen pakkans of strafkans

2. Situatieanalyse

• Specifieke doelgroep afbakenen– Autobestuurders, 18-25 jaar, hoofdzakelijk

mannen• Verhoogd risico omwille van leefstijl (ERSO)

• Gevoeliger voor negatieve effecten van vermoeidheid (ERSO + UK Dept for Transport)

2. Situatieanalyse

• Onderzoek: gedragspredictoren voor doelgroep(kwalitatieve pilot, 20 autobestuurders 18-25 jaar)

– Algemene risico-inschatting goed

– Persoonlijk risico soms lager ingeschat

– Kennis toegepast voor lange trajecten, niet voor korte ritten of gekende reisweg

– Meeste problemen in vroege ochtend, na nachtje uit

– Belangrijkste motivatie: zo spoedig mogelijk naar huis om te slapen (emotioneel + sociaal beïnvloed)

– Sociale drempel wegnemen om gewenst gedrag te vergemakkelijken

2. Situatieanalyse

• Campagnestrategie baseren op gedragsbeïnvloedingstheorie– Protection Motivation Theory (PMT)– Motivatie voor veilig gedrag ingegeven door

inschatting dreiging en oplossing dreiging

3. Campagneontwerp

• Strategieën– Inschatting van dreiging beïnvloeden

• Overtuigingen ivm persoonlijke kwetsbaarheid beïnvloeden

– Haalbaarheid oplossing vergroten• Gepercipieerde efficiëntie van oplossing

verbeteren door informatie over correcte remedie

• Gepercipieerde “kosten” van oplossing verminderen door sociale drempel weg te nemen

3. Campagneontwerp

• Specifieke doelstelling formuleren– Kennis

• Kennis effectieve oplossing (“powernap”) verhogen

– Overtuigingen• Effectiviteit andere oplossingen verminderen

• Belang “zo snel mogelijk thuis raken” verminderen

• Belang van mening vrienden en verwanten verminderen

• Persoonlijke risico-inschatting verhogen

3. Campagneontwerp

• Specifieke doelstelling formuleren– Gedragsintenties

• Intenties “powernap” verhogen

• Intenties andere remedies verminderen

– Zelfgerapporteerd gedrag• “powernap” verhogen

3. Campagneontwerp

• Eenduidige, geloofwaardige en duidelijke boodschap formuleren– Centrale boodschap:

“even dutten is de beste remedie tegen slaperigheid even dutten is de beste remedie tegen slaperigheid achter het stuurachter het stuur”

– Klimaat scheppen dat de ontvankelijkheid van de beoogde doelgroep verhoogd

– Ervoor zorgen dat de doelgroep er voordeel uit haalt

– Juiste gedrag = gedrag voorgesteld door campagne

3. Campagneontwerp

• Een boodschap moet er als volgt uitzien:– specifiek en unidimensioneel– kort en duidelijk– overtuigend– geloofwaardig– makkelijk te begrijpen– de aandacht trekkend– concreet– realistisch

3. Campagneontwerp

• Timing– medio november – medio december 2008

– Duur afhankelijk van thema, budget, effect

• Creatief concept ism communicatiebureau– PITSTOP “even pitten” + “energie

bijtanken”

3. Campagneontwerp

• Campagne-elementen– radiospots (jongerenzenders, weekendnachten), 3 weken

– online campagne: website met informatie + online game

– gadget: PITSTOP-pakket

– posters via BIVV-netwerk (jeugdhuizen,...)

– informatiefolder

– PITSTOP-deurhangers

– Acties op terrein: “sleep-ins” + uitdelen “PITSTOP-pakketten”

3. Campagneontwerp

• Mediaplan in functie van de doelgroep, rekening houdend met het budget

• Above-the-line versus below-the-line• Dure media (televisie, radio) zijn op zich niet

efficiënter dan goedkope media (folders, mailings, sociale netwerksites)

3. Campagneontwerp

3. Evaluatieontwerp

• Rigoureus evalueren– Formatieve evaluatie

• Kwalitatieve pretest van campagnemateriaal

– Procesevaluatie• Objectieve blootstelling (aantal verspreide berichten)

• Subjectieve blootstelling (aantal ontvangen berichten binnen doelgroep)

– Effectevaluatie (outcome evaluation)• Kennis (> response efficiency)

• Overtuigingen (> response efficiency, response costs, severity, vulnerability)

• Gedragsintenties (> protection motivation)

• Zelfverklaard gedrag

3. Evaluatieontwerp

• Methode– voor/nameting (online enquête, quasi-

experimenteel design met vergelijkingsgroep)

• Steekproef– Totale populatie (autobestuurders, 18+):

1.203– Bestuurders 18-25: 598– 49% mannen (N=589), 51% vrouwen (N=614)

4. Voormeting en campagne

• Campagne monitoren

• Eventueel tijdens de campagne nog bijsturen– Boodschap– Visual– Duur– …

5. Resultaten en conclusies

• Blootstelling (exposure)– 1750 radiospots– 20.000 folders– 15.000 posters– 15.000 deurhangers– 10.000 Pitstop-pakketten– Website: ca. 25.000 unieke bezoekers – ca. 5.500 Pitstop-

pakketten verdeeld– 14 acties op het terrein – ca. 4.500 Pitstop-pakketten verdeeld

• Herinnering (recall)– 33% herinnert zich minstens 1 element (18-25, N=598)– radiospot: 60% - website: 14% - pitstop-pakket: 12%

5. Resultaten en conclusies

• Appreciatie• Campagnebeeld (N=340)

• Origineel: 65%• In het oog springend: 63%• Aantrekkelijk: 61%

• Campagneboodschap (N=340)• Zeer duidelijk: 83%• Geloofwaardig: 82%• Informatief: 78%• Realistisch: 69%

5. Resultaten en conclusies

• Kennis • Beste remedie = pitstop (18-25, N=598)

• Overtuigingen• Andere remedies (18-25, N=598)

VOOR NA

Pitstop 22% 30%

VOOR NA

Korte pauze 21% 24%

Raampje openen 24% 18%

Met passagiers praten 15% 12%

Radio 13% 11%

Koffie 5% 5%

5. Resultaten en conclusies

• Overtuigingen (18-25, N=598)VOOR NA

Thuis raken is belangrijkst 56% 55%

Vrienden/familie verwachten dat ik pitstop neem

59% 58%

Ik neem een pitstop zelfs als vrienden/familie dat afkeuren

47% 50%

Veilige parkeerplaats zou me kunnen overtuigen pitstop te nemen

68% 72%

5. Resultaten en conclusies

• Overtuigingen / Risico-inschatting (18-25, N=598)

VOOR NA

Vermoeidheid verhoogt ongevalsrisico

70% 73%

Ik loop minder risico dan anderen

32% 27%

Ik rij beter dan anderen, zelfs als ik moe ben

24% 27%

5. Resultaten en conclusies

• Gedragsintenties (18-25, N=598)Volgende keer als ik me moe voel…

VOOR NA

Korte pauze 27% 24%

Pitstop 21% 24%

Raam openen / radio aan / praten met passagiers

36% 32%

5. Resultaten en conclusies

• Zelfgerapporteerd gedrag (18-25, N=598)

Ik heb de afgelopen maand een pitstop genomen…

VOOR NA

Ja 10% 10%

Neen 39% 37%

Niet van toepassing wegens niet vermoeid

51% 53%

5. Resultaten en conclusies

• Hoge herinneringsscore (vooral radio)• Hoge appreciatiescores• Toename

– Kennis over effectieve remedie• Gedeeltelijke afname

– Overtuigingen over effectiviteit andere remedies– Gevoel van persoonlijke onkwetsbaarheid– Gedragsintenties ivm andere remedies

• Niet gewijzigd– Overtuigingen ivm persoonlijke motivatie en sociale drempel– Gedragsintenties ivm pitstop– Zelfgerapporteerd gedrag ivm pitstop– Belangrijkste drempel: onveiligheidsgevoel op parkings

6. Eindrapportage

• Resultaten en conclusies bekendmaken– Lessen voor toekomstige campagnes

• Focussen op persoonlijke motivatie / sociale drempels

• Focussen op veilige plaatsen voor pitstop

Tone-of-voice van de BIVV-campagnes

angstinductie• = wel:

– Inspelen op verantwoordelijkheidszin– Humor– Positief– Niet gewelddadig– Niet moraliserend

• Voorbeelden van campagnes (evolutie en aanpak):– Veiligheidsgordel– Snelheid– Eindejaarscampagnes (rijden onder invloed)

Tone-of-voice van de BIVV-campagnes

• Angst: – onmiddellijk effect– veranderen van mening, niet gedrag– effect verdwijnt sneller dan bij andere types

van boodschappen– herhaling gewenning afname van schrik– te traumatiserend: boodschap wordt

verworpen en wordt volledig ondoeltreffend

Tone-of-voice van de BIVV-campagnes

• Moraliserend:– geen goede resultaten– beter de bestuurder of weggebruiker op zijn

verantwoordelijkheid te wijzen• Humor

– beter gememoriseerd op lange termijn– meest efficiënt om alle vooroordelen ivm de auto weg

te werken• Zachte aanpak

– humor, emotie, identificatie en sociale afkeuring van het negatieve gedrag

– toon is positief

Tone-of-voice: angst / shockeffect

Campagne Think! – Cameraphone

2005

Tone-of-voice: humor

Campagne laat je niet verassen door de motorrijders

6 april 2009

Tone-of-voice: zachte aanpak

Campagne Voetgangers respecteren is jezelf respecteren

7 april 2008

Tone-of-voice: zachte aanpak

Campagne Thomas, 6 jaar. Voor altijd

21 september 2004

Evolutie tone-of-voice sensibilisatiecampgnes BIVV

GORDEL SNELHEID BOB

Jaren ‘70 – ’80

Jaren ’90

Jaren 2000

Verkeerstoezicht

• Voorlichting “an sich”-> weinig dwingend beïnvloedingsinstrument

• Voorlichting + verscherpte politiecontrole -> verkeersgedrag wordt sneller beïnvloed

Campagnes dienen versterkt te worden door toezicht!

• Doeltreffendheid = subjectieve + objectieve pakkans

Digestief

Campagne Think!

Moment of doubt - 2007

Digestief

Campagne Irresponsable(s)au volant, responsable(s) pour la vie

Politie Namen - 2006

Digestief

Campagne Think!

Killer on the backseat - 1998

Digestief

Campagne Axion & Kanaal 2

Heaven can wait - 2004

Debat

• Vragen?

• Opmerkingen?

• Suggesties?

Meer info

Floris.Merckx@bivv.be

02/244.15.01

Myriam.Adriaensen@bivv.be

02/244.15.95

info betreffende communicatie en campagnes:

werner.dedobbeleer@bivv.be

pieter.deneve@bivv.be