Hemşirelik Tanıları Dizini

Acı Çekme 29Adaptif Kapasitede Azalma:

İntrakranial 38 Aile Başetmesi- Güçlendirilmeye

Hazır Oluş 543Aile Başetmesi- Ödün Verme 86 Aile Başetmesinde Yetersizlik 87Aile İçi Süreçlerde Güçlenmeye

Hazır Oluş 543Aile İçi Süreçlerin Devamlılığında

Bozulma 39Aktivite İntoleransı 45 Aktivite Planlamada Etkisizlik 51Akut Ağrı 368Akut Konfüzyon 270 Akut Könfüzyon Riski 275Algılanan Konstipasyon 286 Amaçsız Gezinme 52Ani Bebek Ölüm Sendromu Riski 55Anksiyete 57Aspirasyon Riski 474 Bağışıklık Durumunu

Güçlendirmeye Hazır Oluş 544Bakım Verici Rolünde Zorlanma 67 Bakım Verici Rolünde Zorlanma

Riski 71Barsak İnkontinansı 73 Başetmede Güçlendirilmeye

Hazır Oluş 545Bebeğin Beslenme Örüntüsünde

Etkisizlik 125 Bebek Davranışının

Disorganizasyonu 94Bebek Davranışının Disorganize

Olma Riski 101Bebek Davranışının

Organizasyonunu Güçlendirmeye Hazır Oluş 548

Beden İmgesinde Rahatsızlık 105 Beklenen Acı Çekme 34 Bellekte Bozulma 176Benlik Kavramında Rahatsızlık 101

Benlik Kavramını Güçlendirmeye Hazır Oluş 550

Benlik Saygısında Rahatsızlık 110 Beslenmede Dengesizlik:

Gereksinimden Az 120 Beslenmede Dengesizlik:

Gereksinimden Fazla 132Beslenmede Dengesizlik:

Gereksinimden Fazla Beslenme Potansiyeli 135

Beslenmede Güçlenmeye Hazır Oluş 551

Bilgi Düzeyini Güçlendirmeye Hazır Oluş (spesifik) 552

Bilgi Eksikliği 136 Bireysel Kimlik (Kendilik)

Tanımında Bozulma 119Boğulma Riski 477 Bulantı 376 Büyüme ve Gelişmede Gecikme Riski 137Cerrahi İyileşmede Gecikme 147Cinsel Disfonksiyon 155Cinsellik Örüntülerinde Etkisizlik 148 Çevreyi Yorumlamada Bozulma

Sendromu 156 Çocuk Yetiştirme Süreçlerinde

Güçlenmeye Hazır Oluş 553Dayanma Gücünde (Esneklikte)

Bozulma 157Dayanma Gücünde (Esneklikte)

Bozulma Riski 158Dayanma Gücünde (Esneklikte)

Güçlenmeye Hazır Oluş 554Dentisyonda Bozulma 128 Deri Bütünlüğünde Bozulma 311Deri Bütünlüğünde Bozulma

Riski 313Devamlı İnkontinans 496 Dinsel Emir ve Yasaklara

(Kurallara) Uymada Bozulma 451

Dinsel Emir ve Yasaklara (Kurallara) Uymada Bozulma Riski 455

Dinsel Kurallara Uyumda Güçlenmeye Hazır Oluş 556

Disfonksiyonel Aile İçi Süreçler 42Disuse (Kullanmama) Sendromu 159 Diyare 163Doku Bütünlüğünde Bozulma 308 Durumsal Düşük Benlik Saygısı 113 Durumsal Düşük Benlik

Saygısı Riski 115Duyusal Algılamada Bozulma 167 Düşme Riski 477 Düşünme Süreçlerinde Bozulma 170Ebeveyn-Bebek- Çocuk

Bağlılığında Bozulma Riski 183Ebeveynlik -Rol Çatışması 187 Ebeveynlikte Yetersizlik 179 Eğlence Aktivitesinde Eksiklik 191Elektrolit Dengesizliği Riski 193Emzirmede Güçlenmeye

Hazır Oluş 558Emzirmenin Kesintiye Uğraması 199

Etkili Emzirme 557 Etkisiz Emzirme 195

Enerji Alanında Rahatsızlık 200 Enfeksiyon Riski 203 Enfeksiyon Bulaştırma Riski 208Enstrümental Öz-Bakım Eksikliği 348 Etkisiz Başetme 76 Etkisiz Doku Perfüzyonu

(Spesifik) 210 Etkisiz Gastointestinal Doku

Perfüzyonu Riski 215Etkisiz Periferal Doku

Perfüzyonu 211Etkisiz İnkar 84 Etkisiz Solunum Örüntüsü 430Etkisiz Termoregülasyon 517Etkisiz Toplumsal Başetme 92 Evin Bakımını Sağlamada

Yetersizlik 221Fiziksel Mobilitede Bozulma 224 Fonksiyonel İnkontinans 500 Gastrointestinal Motilitede

Fonksiyon Bozukluğu 234Gastrointestinal Motilitede

Fonksiyon Bozukluğu Riski 235

Gaz Değişiminde Bozulma 430 Gelişmede Gecikme Riski 144 Güçsüzlük 236 Güçsüzlük Riski 240 Güçlenmek İçin Desteklenmeye

Hazır Oluş 559Hava Yolunu Temizlemede

Etkisizlik 431Hipertermi 520 Hipotermi 522 İdrar Tutamama (Kaçırma) Riski 505İdrar Tutamama (Sıkışarak

Kaçırma) 503İletişimde Bozulma 241 İletişimde Güçlenmeye Hazır Oluş 560İlişkilerde Güçlenmeye Hazır Oluş 561İnsan İtibarinin Tehlikeye Girme

Riski 247İntihar Riski 263İyileşmede/Güçlenmede Yetersizlik - Yetişkin Tip 145Kanama Riski 251Kan Glikozunda Değişkenlik

(İstikrarsızlık) Riski 252Karaciğer Fonksiyonunda

Bozulma Riski 252Karar Vermede Çatışma 253 Karar Vermede Güçlendirilmeye

Hazır Oluş 562Kardiyak Doku Perfüzyonunda

Azalma Riski 216Kardiyak Ourput’ta Azalma 576 Karmaşık (Çapraşık) Acı Çekme 36 Karmaşık (Çapraşık) Acı Çekme

Riski 36Kendi Kendine Beslenmede

Eksiklik 338Kendi Kendine Giyinebilmede

Eksiklik 343Kendi Kendine Tuvaleti

Kullanmada Eksiklik 345Kendi Kendine Yıkanmada

/Hijyeni Sağlamada Eksiklik 341Kendine Zarar Verme Riski 258 Kendini İhmal Etme 753Kendini Sakat Etme 262 Kendini Sakat Etme Riski 263

Konfüzyon 269 Konstipasyon 281 Konstipasyon Riski 288Kontaminasyon (Aile) 296Kontaminasyon (Birey) 288Kontaminasyon (Toplum) 298Kontaminasyon Riski (Aile) 297Kontaminasyon Riski (Bireysel) 295Kontaminasyon Riski (Toplumsal) 301Korku 302 Korunmada (Savunmada)

Etkisizlik 307Kronik Ağrı 374 Kronik Düşük Benlik Saygısı 116 Kronik Keder 319 Kronik Konfüzyon 276 Lateks Alerjisi Tepkisi 322Lateks Allerjisi Tepkisi Riski 324Maternal/ Fetal İkili Boyutunda

Rahatsızlık Riski 325Maturasyonel (Gelişimsel)

Enürezis 506Moral Distress /Ahlaki Sıkıntı 325Neonatal Sarılık 329Oral Müköz Membranlarda

Bozulma 315Orantısız Büyüme Riski 144Otonomik Disrefleksiya (Refleks

Bozukluğu) 330Otonomik Disrefleksiya Riski

(Refleks Bozukluğu) Riski 333Ölüm Anksiyetesi 63 Öz-Bakım Eksikliği Sendromu 334 Özbakımda Güçlendirilmeye

Hazıroluş 563Periferal Nörovasküler

Disfonksiyon Riski 350Perioperatif Pozisyonda Travma

Riski 353Post-Travma Sendromu 357Post-Travma Sendromu Riski 360Rahatlıkta (Konforda) Bozulma 365 Rahatlığını (Konforu)

Güçlendirmeye Hazır Oluş 564Refleks İnkontinansı 508Relokasyon (Taşınma) Stresi

(Sendromu) 378

Relokasyon Stresi Riski 383Renal Perfüzyonunda Etkisizlik

Riski 218Riskli (Risk Alıcı) Sağlık

Davranışları 384Rol Performansında Etkisizlik 386 Sağlığı Geliştirme Davranışları

(Spesifik) 399Sağlığı Sürdürmede Etkisizlik 411 Sağlığını Etkili Yönetme

(Bireysel) 388Sağlığını Etkisiz Yönetme: Aile 395Sağlığını Etkisiz Yönetme: Birey 390Sağlığını Etkisiz Yönetme:

Toplum 396Sağlığını Yönetmede

Güçlenmeye Hazır Oluş 565Savunucu Baş Etme 82 Sedanter (Hareketsiz) Yaşam

Şekli 415Serebral Doku Perfüzyonunda

Etkisizlik Riski 219Sıvı Dengesini Güçlendirmeye

Hazır Oluş 566Sıvı Volüm Dengesizliği Riski 425 Sıvı Volüm Eksikliği 418 Sıvı Volüm Eksikliği Riski 421Sıvı Volüm Fazlalığı 422 Solunum Fonksiyonunda

Etkisizlik Riski 425Sosyal Etkileşimde Bozulma 440 Sosyal İzolasyon 445 Sözel İletişimde Bozulma 246 Spritüel Distres (Manevi Sıkıntı) 447 Spritüel Distres Riski 450 Spritüel İyilik Halini

Güçlendirmeye Hazır Oluş 568 Spontan Ventilasyonu

Sürdürmede Yetersizlik 432Stres İnkontinansı 510 Stres Yüklenmesi 456Şiddet Riski - Başkalarına

Yönelik 460Şiddet Riski- Kendine Yönelik 464Şok Riski 465Tanımlanan Rejime Uymada

Güçlük (Uyumsuzluk) 466

Taşma / Tahliye İnkontinansı 512Tecavüz Travma Sendromu 361 Tekerlekli Sandalye İle

Mobilitede Bozulma 231Tekerlekli Sandalyede Transfer

Yeteneğinde Bozulma 232 Travma Riski 469Unilateral (Bir Tarafı) İhmal 479Uyku (Kalitesini)

Güçlendirmeye Hazır Oluş 569Uyku Örüntüsünde Rahatsızlık 481 Uykusuzluk (İnsomnia) 485Uyku Yoksunluğu 485Ümidi Güçlendirmeye Hazır Oluş 569Ümitsizlik 487 Üriner Boşaltımda Bozulma 493 Üriner Eliminasyonu

Güçlendirmeye Hazır Oluş 570

Vasküler Travma Riski 754Ventilatörden Ayrılmaya

Disfonksiyonel Tepki 433 Ventilatörden Ayrılmaya

Disfonksiyonel Tepki Riski 438 Vücut Sıcaklığında Dengesizlik

Riski 516Yalnızlık Riski 525 Yaralanma Riski 478 Yatak İçi Mobilitede Bozulma 229 Yetişkin Tip İyileşmede

Yetersizlik 145Yorgunluk 529 Yutmada Bozulma 129 Yürümede Bozulma 230 Zehirlenme Riski 478

v

HEMŞİRELİK TANILARIEL KİTABI

Lynda Juall Carpenito-Moyet, RN, MSN, CRNP

Family Nurse PractitionerChesPenn Health ServicesChester, Pennsylvania

Nursing ConsultantMullica Hill, New Jersey

ÇevirenProf. Dr. Firdevs Erdemir

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

© 2012 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.

HEMŞİRELİK TANILARI El Kitabı

Çeviren: Prof. Dr. Firdevs Erdemir

ISBN: 978-975-420-885-6

Handbook of Nursing Diagnosis 13th EditionLynda Juall Carpenito-MoyetISBN-13: 978-0-7817-7793-3© Lippincott Williams & Wilkins 2010

Bu kitabın Türkçeye çeviri hakkı ©Lippincott Williams & Wilkins tarafından NOBEL TIP KİTABEVLERİ’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, res-mi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

Düzenleme: NobelTıpKitabevleri-ÖzkanKaya

Kapak: ÖzkanKaya

Baskı/Cilt: NobelMatbaacılık,Hadımköy-İSTANBUL

© 2012 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.

HEMŞİRELİK TANILARI El Kitabı

Çeviren: Prof. Dr. Firdevs Erdemir

ISBN: 978-975-420-885-6

Handbook of Nursing Diagnosis 13th EditionLynda Juall Carpenito-MoyetISBN-13: 978-0-7817-7793-3© Lippincott Williams & Wilkins 2010

Bu kitabın Türkçeye çeviri hakkı ©Lippincott Williams & Wilkins tarafından NOBEL TIP KİTABEVLERİ’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, res-mi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

Düzenleme: NobelTıpKitabevleri-ÖzkanKaya

Kapak: ÖzkanKaya

Baskı/Cilt: NobelMatbaacılık,Hadımköy-İSTANBUL

BU KİTAP NASIL KULLANILIR

1. Bireyden, aileden, diğer sağlık personelinden ve kayıtlardan sub-jektif ve objektif verileri toplayınız.

2. Topladığınız verileri inceleyerek ilgili örüntüdeki olası bir prob-lemleri belirleyiniz.

3. Bölüm 2’deki medikal tanı kategorilerine bakınız, ilgili olabilecek hemşirelik tanılarını ve komplikasyon risklerini /kollobratif prob-lemleri gözden geçiriniz. Olasılıkları seçiniz.

4. Var olan ya da gelişebilecek olan, başlayıp başlamadığı bakımın-dan izlenmesi gereken değişimleri ya da problemleri (fizyolojik komplikasyonları / kollobratif problemleri) seçtikten sonra; bunla-rı Komplikasyon Riski: (Spesifik) olarak adlandırınız.

5. Değişim /sapma olan ya da değişim riski bulunan fonksiyonel sağ-lık örüntülerini belirledikten sonra; ilgili örüntünün altında verilen hemşirelik tanısı listesini gözden geçiriniz ve uygun tanıları seçi-niz (Bakınız Tablo 3, ss. 14).

6. Mevcut bulunan bir tanı seçtiyseniz: a. Bunun varlığını destekleyecek belirti ve bulgularınız var mı?

(Bakınız Bölüm I, Hemşirelik Tanıları, seçilen tanı altındaki tanımlayıcı özellikler)

b. Mevcut tanıyı üç bölümlü (tanısal ifade)olarak yazınız: Belir-ti ve bulgularla kanıtlanan şekilde, etkileyen faktörlere bağlı .......(tanısal adlandırma)

7. Bir risk tanısı seçtiyseniz: a. Risk faktörleri var mı? Bu kişi ya da grup aynı ya da benzer

durumda olan diğer kişilere- gruplara göre daha yatkın/ örsele-nebilir bir durumda mı?

b. Risk tanılarını iki bölümlü olarak yazınız: Risk faktörlerine bağlı .......(tanısal adlandırma)

8. Bir problem olduğundan şüpheleniyor, ancak verileriniz yetersiz ise; tanıyı onaylayacak ya da dışlayacak ek veriler toplayınız. Eğer bu ek veriler daha sonra ya da başka hemşireler tarafından toplan-mak zorunda ise, tanıyı bakım planında ya da problem listesinde olası tanı olarak adlandırınız.

KISALTMALAR

NANDA- North American Nursing Diagnosis Association (Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği)NIC – Nursing Intervention Classification (HGS -Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması) NOC- Nursing Outcomes Classification (HSS-Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması)

ix

KİTABIN 13. BASKISININ ÇEVİRİSİ (TÜRKÇELEŞTİRİLMİŞ III. BASKI) VE NANDA TAKSONOMİSİ- TANILAMA HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Hemşirelik Tanıları El Kitabı’nın ilk çevirisinin yayınlanmasından beri 11 yıl geçti. Bu sürede aynı kitap, her bir baskısında NANDA ta-nısal taksonomisindeki yeni gelişmeleri de kapsayarak 7 kez daha yayımlandı. Türkçe’ye ilk çevrilen, kitabın 7. baskısı (Carpenito, L.J., 1996) ve 10 baskısı (Carpenito-Moyet,L.J.,2004) Türkçe’ye çevrildi. Elinizdeki bu üçüncü çeviri ise aynı kitabın 13. baskısıdır (Carpenito-Moyet,L.J.,2010).

1990’lı yıllar hemşirelik uygulamalarını (tanılarını, girişimlerini ve sonuçlarını) adlandırmaya, sınıflamaya ve ortaklık sağlamaya yönelik uluslararası önemli çabalara ve gelişmelere sahne olmuştur. Günümüz-de hemen hemen her ülke hemşirelik tanıları, hemşirelik girişimleri ve sonuçlarına ilişkin kavramları adlandırmada ortak bir terminoloji ve sı-nıflama sisteminin geliştirilmesi ve uygulanması üzerine çalışmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’inde Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıla-rı Birliği - NANDA (North American Nursing Diagnosis Association), Evde Sağlık Bakımının Sınıflaması –HHCC (Home Health Care Classi-fication), Omaha Sistemi, Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması-NIC (Nur-sing Intervention Classification) ve Hemşirelik Sonuçları Sınıflaması (Nursing Outcomes Classification) sistemleri geliştirilmiştir. Avrupa’da ACENDIO (Association for Common Eurepean Nursing Diagnoses, Intervention and Outcomes) hemşirelik tanılarını, girişimlerini ve so-nuçlarını ortak bir dille adlandırmak ve sınıflamak üzere çalışmaları sür-dürmektedir. Japonya’da Japon Hemşirelik Tanıları Birliği adında ulusal bir örgüt bulunmaktadır. Uluslararası Hemşireler Konseyi (ICN) “Hem-şirelik Uygulamalarının Uluslararası Sınıflaması”- ICNP (International Classification of Nursing Practice) projesini desteklemektedir.

Tüm gelişmelerin temelini 1973 yılından beri hemşirelik tanılarını geliştirme ve sınıflama çalışmalarını kesintisiz sürdüren NANDA’nın oluşturduğu söylenebilir. Hemşirelik fenomeni olarak kabul gören hemşirelik tanılarının adlandırılması ve sınıflamasında öncü bir kuru-luş olan Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği NANDA (North American Nursing Diagnosis Association) günümüzde uluslar arası bir kuruluş haline gelerek NANDA International adını almıştır. Aynı yıl, Taksonomik yapıyı iyileştirme ve geliştirme çalışmalarının sonucu olarak, Taksonomi II oluşturulmuştur. Burada, Taksonomi II den söz etmenin yararlı olacağı düşüncesindeyim.

NANDA Taksonomi IINANDA, 1987 yılında, hemşire teorisyenlerin çalışmalarını temel

alarak oluşturulan Taksonomi I’i yayımlamıştır. Her iki yılda bir ya-

x Hemşirelik Tanıları

pılan kongrelerde taksonomi için revizyonlar ve yeni çerçeveler öne sürülmüştür. 1998 yılında, 13. NANDA kongresinde, araştırma verile-rinin analizine dayalı olarak bazı uyarlamalar yapılmıştır. Taksonomi komitesinin değerlendirmeleri sonucu; Marjory Gordon’un izni de alı-narak taksonomiye bir alan (Domain / Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri) eklenmiş, bir alan da iki ayrı alan haline getirilmiş ve bazı alanlar da yeniden adlandırılmıştır (NANDA, 2003, Gordon, 2002 ve 2003). Tak-sonomi II’de yapısal olarak üç düzey bulunmaktadır; alanlar (domain), sınıflar (Class) ve hemşirelik tanıları (nursing diagnosis). Bu yapıdaki Taksonomi II’de toplam 167 tanı yer almaktadır. Bu tanılar toplam 46 sınıf altında ve bu sınıflar da 13 alan (fonksiyonel sağlık örüntüsü) altında olmak üzere sınıflanmıştır.

NANDA Taksonomi II yapısının yedi ekseni (Axis) vardır;

Eksen 1. Tanısal kavram: Tanısal kavram, tanısal ifadenin temel öğesi, zorunlu bir parçasıdır. Tanısal kavram bir ya da daha fazla isim içerir (örn. Aktivite İntoleransı). Bazı durumlarda bir sıfat (örn. spiri-tuel) bir isim ile birlikte (örn.distres) kullanılır. Bu durumda “Spirituel Distres” tanısal kavramıdır. Bazı durumlarda, tanısal kavram ve tanı aynıdır (örn. Anksiyete). Taksonomi II’de 96 tanısal kavram bulun-maktadır. Bazı örnekler; Acı çekme, Ağrı, Aile Süreçleri, Aktivite İn-toleransı, Ani bebek ölüm sendromu, Anksiyete, Aspirasyon, Bağlılık, Bakım verici rolünde zorlanma, Baş etme, Bebek besleme örüntüsü, Bebek davranışı, Beden imgesi, Bellek, Benlik saygısı, Beslenme, Bil-gi, Büyüme

Eksen 2. Zaman: Akut, kronik, aralıklı, devamlıEksen 3. Bakım birimi: Birey, aile, grup, toplumEksen 4. Yaş: Bu eksende, fetüs ve bebeklik dönemlerinden “yaşlı”

ve “çok yaşlı” dönemine kadar 11 değer bulunmaktadır.Eksen 5. Sağlık durumu: Bu eksendeki değerler mevcut, risk ve iyi-

lik halidir. Eksen 6. Tanımlayıcılar: Tanısal kavramın anlamını özelleştiren

veya sınırlayan bozulma, yetersizlik gibi niteleyicilerdir. Eksen 6’da, yeterlilik veya yetersizlik, bozulma, artma-azalma, rahatsızlık, etkili, etkisiz, hazır oluş gibi nitelemeleri içeren 26 değer bulunmaktadır (Bkz. Tablo)

Tablo. NANDA Taksonomi II- Eksen 6: Tanımlayıcılar (Desc-riptors)

Algılanan (Perceived): Duyuların aracılığıyla farkında olmak, an-lam vermek

Artma (Increased): Hacim, miktar ya da derece bakımından fazla olma /artmış olma

Aşırı (Excessive): Gerekli, istendik ya da yararlı olandan daha fazla bir miktarda nicelikte olan

Azalma (Decreased): Eksilmiş, azalmış, hacimde, miktarda ya da derecede azalma

Beklenen (Anticipatory): Bir şeyi sezinlemek, önceden anlamak, önceden bilmek

Bozulma (Impaired): Daha kötüleşmiş olma, zayıflamış, azalmış, hasar görmüş, giderek daha fazla gerilemiş, fenalaşmış

Denge (Balance): Denge durumuDengesizlik (Imbalanced): Dengesizlik durumuDisfonksiyonel (Dysfunctional): Anormal, tam olmayan şekilde

noksan işlev görme Disorganize (Disorganized): Sistematik düzeni /düzenlemenin ol-

maması, yok edilmesiDüşük (Low): Bazı alışılmış öğeleri normal miktara göre daha az

miktarda içerenEksiklik (Deficient): Miktarda, nitelikte ya da derecede yetersizlik /

eksiklik, yeterli olmayış, tamam olmayan, noksan,eksik Etkili (Effective): İstenen ya da beklenen etkiyi sağlayan- bu etkiyi

meydana getirenEtkisiz (Ineffective): İstenen etkiyi meydana getirmeyen, sağlama-

yanFonksiyonel (Functional): Normal, tam şekilde işlev görmeGecikme/ Geri kalma (Delayed): Ertelemek, engellemek, gecikme,

gerilemeGüçlenmeye hazır oluş (Readiness for enhanced): Daha fazla hale

getirmek, niteliği artırmak, daha istendik olana ulaşmak, eriş-mek (İyilik hali tanıları ile kullanım içindir)

Kesintiye uğramış (Interrupted): Devamlılığı, olağan düzeni bozul-muş, kesintiye uğramış

Oransızlık (Disproportionate): Bir standart ile uyumlu/ tutarlı olma-yan

Organize (Organized): Sistematik bir düzene göre şekillendirilmişRahatsızlık (Distrubed): Rahatsız- altüst edilmiş, kesintiye uğramış,

(bir şeyle) engellenmiş, (bir şey tarafından) yolu kesilmiş, zarar verilmiş

Savunucu (Defensive): Kişinin kendini devamlı olarak saldırı altın-da hissetmesi ve eylemlerinde hemen suçsuzluğunu/ haklılığını ispat etme gereksinimi duyması

Tükenmiş /Boşalmış (Depleted):Tamamı ya da bir kısmı boşaltıl-mış, tükenmiş

Uzlaşma (Compromised): Ödün vererek uzlaşma, (bir sonucu- şeyi) tehlikeye düşürme

Yeterlilik (Ability): Eylemde bulunabilme ya da (bir şey) yapma kapasitesi

Yetersizlik (Inability): Eylemde bulunamama, (bir şeyi) yapma ka-pasitesinin olmaması

Zayıflatıcı /Sakat bırakıcı (Disabling): Beceriksiz, uygunsuz- uyum-suz, zayıf, yetersiz- güçsüz bir hale getirmek

xiHemşirelik Tanıları

xii Hemşirelik Tanıları

Taksonomi II’deki önemli değişimlerden biri de Eksen 6’da (Ta-nımlayıcılar /Niteleyiciler) yapılan değişimlerdir.

Taksonomi I’de tanımlayıcılardan biri olan “Değişim” (Altered) kal-dırılmış, bunun yerine değişimi niteleyen tanımlayıcılar kullanılmıştır. Örneğin; “Ebeveynlikte Değişim” yerine “Ebeveynlikte Yetersizlik”, “Beslenmede Değişim” yerine “Beslenmede Dengesizlik” gibi. Diğer önemli bir değişiklik ise, daha önce “güçlenme /güçlendirilme potansiye-li (potential for enhanced)” niteleyicisinin kaldırılması ve bunun yerine “güçlenmeye/ güçlendirilmeye hazır oluş (readiness for enhanced)” nite-leyicisinin kullanılmasıdır. İyilik haline ilişkin tanı grubunda yer alan bu tanılar elinizdeki kitabın üçüncü bölümünde sunulmaktadır.

Eksen 7. Topoloji: Bölüm, alan, vücut bölgesi

Başka dilde ve başka ortamlarda oluşturulan sınıflamaların çeşitli dillere çevrilmesi bilgi alışverişi, bilgi yönetimi, uluslararası düzeyde bilişim sistemleri ve veri tabanlarının oluşmasında önemli bir adım ola-rak görülmektedir. Bu süreçler gerekli olduğu kadar zorlu süreçlerdir. Katıldığım kongrelerde ve ilgili literatürden edindiğim bilgiye göre; bu süreçler ülkelerde ulusal bir çaba olarak gerçekleşmektedir. Örneğin elinizdeki kitap 2002 tarihi itibarı ile İspanyolca, Japonca, Almanca gibi 7 ayrı dile çevrilmiş, hemşirelik tanıları konusunda uluslararası düzeyde en çok tanınan kitaptır. Bu kitap, birden fazla dil konuşulan Brezilya’da bir kaç dile çevrilmiştir. Bir bölgede Sağlık Bakanlığı des-teği ile kurulan ve hemşire akademisyenlerden, klinisyenlerden ve dil bilimcilerden oluşan bir komisyon tarafından “back translation” yön-temiyle çevrilirken, aynı ülkede diğer bir dile ise bir doktora çalışması ile kazandırılmıştır (Almeida ve ark., 2002; Michel & Barros, 2004).

Kitabın Türkçe’ye çevirisi, ilk kez 1998 yılında, hemşirelik tanı-ları ve bu kitabın daha önceki baskıları konusunda uzun süren çalış-malarımın sonucunda gerçekleşmiştir. Aradan geçen 11 yıllık sürede, ülkemiz hemşireleri arasında bu konuya ilgilinin giderek arttığını, hemşirelik tanılarının hemşirelik eğitimi ve klinik alanlarda kullanıl-maya başlandığını mutlulukla görmekteyim. 2003 yılında Başkent Üniversitesi’nde düzenlediğimiz ve NANDA dönem başkanı Dr. Mary Ann Lavin’in ve Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modelini geliştiren Dr. Marjory Gordon’un da katılımıyla gerçekleşen “Hemşirelik Sınıflama Sistemleri” adlı sempozyuma katılım, sunulan çalışmalar (36 bildiri) bu ilginin bir yansıması olarak kabul edilebilir. Bu deneyimlerimin, eğitim - araştırma faaliyetlerim sırasında ve davetli konuşmacı olarak katıldığım toplantılarda tanısal adlandırmalar konusunda hemşire eği-ticiler, araştırmacılar, klinisyenler ve öğrencilerle bilgi alışverişlerinin Hemşirelik Tanıları El Kitabı’nın Türkçe’ye sonraki çevirilerine de yansıdığını düşünmekteyim. Bu süreçte, okuyucudan gelen öneriler-den, NANDA yöneticilerinden aldığım danışmanlıktan, uluslararası kongrelerdeki deneyim paylaşımlarından yararlandım. Ayrıca, bazı ya-

xiiiHemşirelik Tanıları

bancı kökenli sözcüklerin Türkçe’de en yaygın kullanım şekline karar vermede ilgili alanlarda Türkçe literatüre başvurdum. Fizyoterapist, fizyolog, diş hekimi gibi konu alanı uzmanlarından görüş aldım. Katkı-da bulunan meslektaşlarıma, geri bildirimleri ve önerileri ile destekle-yen okuyuculara ve çalışma arkadaşlarıma teşekkür ederim.

Tanılama Süreci ve Kitabın KullanımıHemşirelik tanıları; mevcut ya da olası sağlık problemlerine karşı

birey, aile ya da toplumun biyolojik, fizyolojik, fonksiyonel, psikolojik, sosyal, spiritüel tepkilerini içerir. Dolayısı ile tanılama, insan tepkilerinin tanılanması, insanın sağlıkla ilgili davranışlarının okunmasını ve yorum-lanmasını içeren karmaşık bir süreçtir. Tanılama süreci, eleştirel düşünme yolu ile gerçekleşen, kanıta dayalı bir karar verme sürecidir ve hemşirenin kişilerarası (veri toplamak için iletişim becerileri), teknik (fiziksel değer-lendirme, sağlığı değerlendirme becerileri) ve entellektüel (veri toplama, verileri analiz etme ve karar verme becerileri) becerilerini kullanmasını gerektirir. Tanılama süreci, aşamalı, tekrarlayıcı, buluşsal /keşifsel ve sezgisel bir süreç olarak tanımlanmıştır (O’Neil,1995; Lunney 2001). Tanılama sürecinin kritik öğeleri şöyle sıralanabilir (Lunney, 2001); (1) Tanıma: Var olan ip uçlarının (veri birimleri- örn.,bireyin solunum hızı) farkında olma, tanıma, (2) Olası tanıları seçme: İpuçlarının olası-akla yat-kın açıklamalarını yaparak, düşünsel olarak olası tanıları oluşturma, (3) Karşılaştırma: Düşünülen olası tanıların beklenen ip uçlarını (tanımlayıcı özellikleri: belirti ve bulgularını), durumda var olan- eldeki ipuçları (veri birimleri) ile karşılaştırma ve ek değerlendirmenin odağını belirleme, (4) Odaklaşma: Düşünülen tanıları onaylamak ya da ekarte etmek için odak-laşmış değerlendirme / veri toplamayı sağlama, (5) Onaylama: Tanıların geçerliliğini onaylama. Özgün bir hemşirelik bakımı durumunda, hangi hemşirelik tanılarının geçerli olduğuna hemşire karar verecektir. Bu kita-bın dördüncü bölümündeki tanısal kümeler, tanılama sürecinin verilerin farkında olma, tanı olasılıklarını oluşturma gibi aşamalarında hemşireyi destekler. Örneğin, Diabetes Mellitus durumu altında verilen tanıların tümü özgün bir bakım durumunda geçerli olmayabilir ya da o bireyin durumunda başka tanılar da geçerli olabilir. Bireyin yaşı, hastalığın süresi, sosyal yaşamı gibi özellikleri “bireyin sağlık durumuna tepkilerini” özgün kılar. Bu durumda, ilgili medikal durum altında verilen hemşirelik tanı kümeleri analitik ve eleştirel olarak değerlendirilmeli, tanılama sürecinin ögeleri göz önünde bulundurularak onaylanmalı ya da çıkarılmalıdır.

Ülkemizde hemşirelik terminolojisini geliştirmek, hemşirelik tanı-ları, hemşirelik girişimleri ve sonuçları konusunda uluslararası düzeyde geçerli bir kavram ve dil birliğine ulaşmak için eğitim ve uygulama standartlarının gelişmesi, bireysel çabaları düzenleyecek yapıların oluşması gerekliliğine inanıyorum. Bu sürece Hemşirelik Tanıları El Kitabı’nın katkıda bulunmasını diliyor, saygılar sunuyorum.

Prof.Dr. Firdevs ERDEMİREylül, 2011

xv

KİTABIN TÜRKÇELEŞTİRİLMİŞ İLK BASKISINDA

Çevirenden Birkaç Söz

Hemşirelik tanıları üzerine...Hemşirelik tanılarının kullanımı göreli olarak yeni olmakla birlikte, ta-nılama eylemi Florance Nigtingale ve meslektaşları tarafından yerine getirilen, modern hemşirelikle aynı yaşlarda olan bir olgudur. Son 25 yılda ise, hemşirelik hizmet verdiği birey / grupların hemşirelik bakımı ile ele alınan problemlerini adlandırmakta ve sınıflamada standart bir terminolojiye doğru gitmektedir.

1973 yılında, Kuzey Amerikan Hemşirelik Birliği (NANDA-North American Nursing Diagnosis Association; 1982 yılına kadar olan adıy-la National Task Group for the Classification of Nursing Diagnosis) ilk hemşirelik tanıları listesini yayınlamıştır. O zamandan beri, hemşirelik tanılarına ve tanıların klinik ortamlarda uygulanmasına- kullanılmasına gösterilen ilgi giderek artmıştır. 1970’lerde hemşirelikteki ana konu; hemşirelik tanıları için bir sınıflama sistemine gerek olup olmadığı ve bunun değeri konusu iken, 1980’lerde formal bir taksonominin gerekli-liği konusunda yaygın bir görüş birliği oluşmuştur. Hemşirelik literatü-rü bu ilgiyi yansıtmaktadır. Literatürde, hemşirelik tanıları hakkındaki teorik ve araştırmaya dayalı makale sayısı 10 yılda 100 kat artmıştır. Sister Callista Roy, Martha Rogers, Doretha Orem gibi hemşire teoris-yenler bu çalışmalara önemli katkılarda bulunmuşlardır. 1990’lı yıllar-da, bu alanda tartışılan konular; (1) Bakım verilen bireylerin spesifik hemşirelik tanılarının kritik düşünme süreçleri yoluyla belirlenmesi ve bu tanıların bakım planı kapsamında belgelenmesi, (2) Hemşirelik ta-nılarının çeşitli bakım ortamlarına ve bakım modellerine (örn., vaka yönetimi, birey merkezli bakım modeli) uygulanması, (3) Tanısal ad-landırma ve kavramların geçerlilik çalışmalarının tamamlanması ve (4) Uluslar arası katkılarla evrensel bir fikir birliğinin ve standardizasyonun ve böylece Dünya Sağlık Örgütü’nün hemşirelik tanıları sınıflamasını bir taksonomi olarak kabul etmesi için gerekli koşulların sağlanmasıdır.

Elinizdeki kitap üzerine...Bu el kitabı hemşirelik tanıları kavramlarını öğretmek amacıyla

değil, tanıların kullanımını kolaylaştırmak üzere bir başvuru kaynağı oluşturmak niyetiyle yazılmıştır. Kitabın giriş bölümünde; bir hemşire-lik tanısını oluşturma süreci, tanıların ayırt edici özellikleri, hemşirelik tanılarının kollobratif problemlerden farkı, hemşirelik tanısı tipleri ve bir hemşirelik tanısının doğru bir şekilde nasıl formüle şekillendirilip, ifade edilebileceği konularına yer verilmektedir.

1. Bölümde NANDA tarafından onaylanan ya da klinik kullanım için denenmesi önerilen 137 hemşirelik tanısı bulunmaktadır. Her bir tanısal adlandırma (Etiket) altında; tanının tanımı, tanımlayıcı özellik-

xvi Hemşirelik Tanıları

leri (major ve minör belirti ve bulguları), ilişkili (etiolojik) faktörleri veya risk faktörleri verilmektedir.

Mevcut (gerçek) tanı tipinde olan hemşirelik tanılarında verilen ta-nımlayıcı özellikler, tanının var olduğunu kanıtlayan gözlenebilir ya da bildirilen belirti ve bulgulardır. Klinik olarak geçerlilik çalışması yapıl-mış tanılarda % 80- % 100 sıklıkta görülen belirti ve bulgular major, % %0- % 79 sıklıkta görülen belirti ve bulgular ise minör tanımlayıcı özellikler olarak sunulmuştur. Minör özellikler diğerlerinden daha az önemli anlamında değildir. Sadece, bireylerin % 80’inden azında gö-rülmektedir.

Risk tanılarında ise, tanımlayıcı özellikler değil, risk faktörleri vardır. Risk faktörleri, ilgili problemin (tanının) gelişmesine yatkınlı-ğı artıran faktörlerdir. İlişkili faktörler ise; problemin gelişmesine yol açan ya da sağlık durumunu etkileyen patofizyolojik, tedavi ile ilişkili, durumsal ve maturasyonel faktörlerden örneklerdir. Risk tanılarında, ilişkili faktörler aynı zamanda risk faktörleridir.

Ayrıca, her bir tanısal adlandırmanın altında, gerekli olan hemşi-relik bakımına ilişkin anımsatıcı nitelikte, genel ve populasyona özel (çocuklara, kadınlara, yaşlılara, topluma yönelik) hemşirelik girişimleri verilmektedir.

Yazarın Notu bölümlerinde ise, tanıya ve tanının kullanımına iliş-kin okuyucuya bir anlayış kazandıracak nitelikte, kitabın yazarı L.J. Carpenito’nun 20 yıllık deneyim ve birikimlerine dayalı görüş ve açık-lamaları yer almaktadır.

Kitabın II. Bölümünde, bazı major medikal durumlarla ilgili ola-bilecek olası hemşirelik tanıları ve kollobratif problemler (potansiyel komplikasyonlar) sunulmaktadır. Çoğu akut bakım ortamlarında geçer-li olabilecek bu tanısal kümelerin 70’inde geçerli olan hemşirelik tanı-ları ve kollobratif problemler (potansiyel komplikasyonlar) görülme ve müdahale edilme sıklığına göre gruplanmıştır. Hemşire, gerçek-özgün durumda (bakım verilen hastanın durumunda) bu tahmini tanıların ge-çerli olup olmadığına eleştirel olarak değerlendirerek (ilgili tanıların tanımlayıcı özelliklerinin / risk faktörlerinin var olup olmadığına) karar vermelidir. Bu tahmini tanılara ek olarak, hemşire girişim gerektiren ek tanılar ve kollobratif problemler yönünden de değerlendirme yapmalı-dır. Medikal / klinik durumlar altında verilen tanılar, gerçek durumda elde edilen verilere dayalı olarak onaylanmalı ya da çıkarılmalıdır.

Hemşirelik tanılarının Türkçeleştirilmesi Üzerine...Bu kitabın çevrilmesi fikrinin ve eyleminin temelinde hemşirelik

tanıları konusunda bilgiyi daha yaygın bir kapsamda paylaşma isteği ve amacı yatmaktadır.

Bu kitap, amputasyonlu ya da kortizon tedavisi alan bir hastaya “Beden İmgesinde Bozulma” tanısı koyan, ancak hastanın öz-bakımına katılmamasından dolayı, hastayı “hijyenik alışkanlıkları kötü” ya da “kendisi yapabilecekken hemşire öğrencileri kullanmak istiyor” diye niteleyen öğrencilerime yardım etmekte yararlandığım; kayıp, kriz, du-

xviiHemşirelik Tanıları

yusal yoksunluk gibi bir çok kavramı sadece soyut olarak tartışabilen öğrencilerime bu kavramların işlevselliğini göstermekte baş vurduğum; hastaları bütüncül olarak ele alma, girişimleri planlama, uygulama, so-nucu değerlendirme ve kaydetmekte hemşire arkadaşlarıma rehberlikte kullanışlı olduğunu gözlemlediğim kaynakların en önde geleniydi. Bu kitap, klinik uygulama alanlarında, bakımı planlama sürecinde belir-sizliklerimizi azaltmış, bir çok şeyi gölgelerin arasından çekip çıkart-mıştır. Kitabı Türkçeleştirerek bunları paylaşmak istediklerim bu de-neyimlerdir.

Henüz Türkçe literatürde tutarlı ve yerleşik adlandırmaları yapıl-mamış terimleri (Tanısal adlandırmaları / etiketleri) Türkçe olarak ba-sılı hale getirmenin yükümlülüğü yorucu bir mücadele gerektirdi. Za-man zaman adlandırmalarda yoğun ikilemler yaşadım. Bu ikilemlerde hep ana amacı göz önünde bulundurmaya çalıştım. Türkçe’yi koruma kaygım bilginin yayılmasını engellememeliydi. Bu durumlara bazı örnekler; ineffective sözcüğüne etkisiz sözcüğü karşılık gelir miydi? Etkisiz denilemezdi çünkü, olumsuz da olsa bir etki söz konusuydu. Effective sözcüğü etkili yanında, “actual”, “practical” gibi anlamları da kapsıyordu. Sonuçta bu sözcük okunduğu gibi kullanıldı. “Collobrative Problems” karşılığı olarak “ortak problemler” uygun olabilirdi. Ancak, bu terim personel problemlerini (hemşire ve doktorun ortak problemle-rini) çağrıştırdığı için tercih edilmedi ve ses uyumu da dikkate alınarak “Kollobratif Problemler” olarak kullanıldı. Buna benzer komplikasyon, transfüzyon, enflamasyon gibi bir çok sözcük vardı...

Sonuç olarak, çeviride dilimizin ulusallığı kadar bilimin evrensel-liği temel kaygımdı. En iyisi yapılmaya çalışıldı. Olumlu yönlerin ve olumsuzlukların tartıldığı bir değerlendirmede bazı kusurların bağış-lanacağını umuyor, hemşirelik tanılarının Türkçe adlandırmalarının bilgiye dayalı, yapıcı eleştirilerle gelişeceğine inanıyorum. Kitabın, hemşirelik tanıları konusunda, bilgiye dayalı fikir oluşturma ve ülkemiz hemşirelerinin bu konudaki evrensel çalışmalarda yer alması sürecine bir katkıda bulunması dileklerimle...

Doç. Dr. Firdevs ERDEMİREylül 1998

xix

KİTABIN TÜRKÇELEŞTİRİLMESİNDE ve ÖNSÖZDE KULLANILAN ANA KAYNAKLAR

Akdemir N, Birol L (2005). İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Ge-nişletilmiş 2. Baskı, Sistem Ofset, Ankara

Almeida MA, Soares MA, Unicovsky MR, Araujo VG (2002). Trans-lation of Books About Nursing Diagnosis: Experience of Technical Proofreaders From the South of Brazil. Paper Presentation. NAN-DA, NIC NOC 2002 Conference: Developing, Linking, and Integ-rating Nursing Language and Informatics. April 10-13, Chicago; U.S.A. (Supplement to International Journal of Nursing Terminolo-gies and Classifications. 14 (4), p.40)

Beyazova M, Kutsal YG (Ed) (2000) Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. Cilt 1-2. Güneş Kitabevi Ltd. Şti. Ankara

Çavuşoğlu H (2001). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. Bizim Büro Basımevi Yayın Dağıtım Sanayi Ltd. 5. Baskı, Ankara.

Dağoğlu T, Görak G. (2008). Temel Neonatoloji ve Hemşirelik İlkeleri. Nobel Tıp Kitabevleri, Yenilenmiş 2. Baskı, İstanbul

Dökmeci İ (2006). Sağlık Yüksek Okulları İçin Farmakoloji. İstanbul Medikal Yayıncılık, 1. Basım, İstanbul

Erdemir F (2004). Hemşirelikte Ortak Dil ve Sınıflama Sistemleri, İçinde: Birol L (2004) Hemşirelik Süreci: Hemşirelik Bakımında Sistematik Yaklaşım. Genişletilmiş 6. Baskı. Etki Matbaacılık Ya-yıncılık Ltd.Şti. İzmir.

Erdil F, Özhan Elbaş N. (2001)., Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği. Ay-doğdu Ofset, 4. Baskı, Ankara.

Gordon M (2002). The NANDA Taxonomy II, In: Oud N (Ed) (2002) ACENDIO 2002. Verlag Hans Huber, Bern

Gordon M (2003). Hemşirelik Sınıflama Sistemlerinin Tarihsel Geli-şimine Genel Bakış (Historical Development of the Nursing Clas-sification Systems), (Konferans), Hemşirelik Sınıflama Sistemleri Sempozyumu, Başkent Üniversitesi, 5-7 Haziran, Ankara

Kocaman G (1994). Ağrı, Hemşirelik Yaklaşımları. Saray Tıp Kitabev-leri, 1. Baskı, İzmir

Lavin MA (2003). Hemşireliğin Etkinliğini Tanımlamada Standardize Hemşirelik Dili ve Komputürize Edilmiş Klinik Verilerin Önemi (Describing Nursing Effectiveness Through Standardized Nursing Languages and Computerized Clinical Data), (Konferans), Hemşi-relik Sınıflama Sistemleri Sempozyumu, Başkent Üniversitesi, 5-7 Haziran, Ankara

Lunney M (2001). Critical Thinking & Nursing Diagnosis: Case Studi-es and Analysis. Philadelphia, NANDA.

Michel,J.L.M. & Barros,A.L.B. (2004). The Process and Results of ranscultural Adapting NANDA Taxonomy II to the Brazilian Con-text. Paper Presentation. NANDA, NIC, NOC 2004 Conference:

xx Hemşirelik Tanıları

Working Together for Quality Nursing Care-Striving Toward Har-monization. March 24-27, Chicago, U.S.A. (The Book of Abstracts, p.11)

North American Nursing Diagnosis Association (2000). NANDA Nur-sing Diagnoses: Definitions & Classification, 2001-2002. Phila-delphia, NANDA.

North American Nursing Diagnosis Association (2003). NANDA Nur-sing Diagnoses: Definitions & Classification, 2003-2004. Phila-delphia, NANDA International.

O’Neil ES (1995). Heuristics Reasoning in Diagnostic Judgment. Jour-nal of Professional Nursing, 11, 239-245.

Oud N (2003). Avrupa Ülkelerinde Hemşirelikte Ortak Dil Oluşturma Çabaları: ACENDIO (Efforts on Establishment a Common Langu-age in Nursing, in European Countries:

ACENDIO)”, (Konferans), Hemşirelik Sınıflama Sistemleri Sempozyu-mu, Başkent Üniversitesi, 5-7 Haziran, Ankara

Taşkın L. (2009). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. Sistem Ofset Matbaacılık, Genişletilmiş 9. Baskı, Ankara.

Ulusoy MF, Görgülü RS (1995). Hemşirelik Esasları:Temel Kuram, Kavram, İlke ve Yöntemler. Çağın Ofset, Ankara.

........... (1994) Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current Eng-lish (Ed.Cowie AP), 11th. Ed., Oxford University Pres, Oxford.

………. (1983). Redhouse Çağdaş Türkçe – İngilizce Sözlüğü (Hazır-layanlar: C.Robert Avery, S. Bezmez), Redhouse Yayınevi, İstanbul

........... (1998) Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu, 9. Baskı,Türk Dil Ku-rumu Yayınları: 549, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara

xxi

Giriş 1

Hemşirelik Tanıları 27Acı Çekme 29

Beklenen Acı Çekme 34Karmaşık Acı Çekme 36

Adaptif Kapasitede Azalma: Intrakranial 38Aile içi Süreçlerin Devamlılığında Bozulma 39

Disfonksiyonel Aile İçi Süreçler 42Aktivite İntoleransı 45Aktivite Planlamada Etkisizlik 51Amaçsız Gezinme 52Ani Bebek Ölüm Sendromu Riski 55Anksiyete 57

Ölüm Anksiyetesi 63Bakım Verici Rolünde Zorlanma 67

Bakım Verici Rolünde Zorlanma Riski 71Barsak İnkontinansı 73Başetme - Aile 86Başetme - Aile 76

Etkisiz Başetme 76Etkisiz İnkar 84Savunucu Başetme 82

Başetme - Toplumsal 92Bebek Davranışının Disorganizasyonu 94

Bebek Davranışının Disorganize Olma Riski 101Benlik Kavramında Rahatsızlık 101

Beden İmgesinde Rahatsızlık 105Benlik Saygısında Rahatsızlık 110Durumsal Düşük Benlik Saygısı 113Durumsal Düşük Benlik Saygısı Riski 115Kronik Düşük Benlik Saygısı 116Bireysel Kimlik (Kendilik)Tanımında Bozulma 119

Beslenmede Dengesizlik: Gereksinimden Az 120Bebeğin Beslenme Örüntüsünde Etkisizlik 125Dentisyonda (Dişlenmede) Bozulma 128Yutmada Bozukluk 129

Beslenmede Dengesizlik: Gereksinimden Fazla 132Beslenmede Dengesizlik: Gereksinimden Fazla Beslenme Potansiyeli 135Bilgi Eksikliği 136

İçindekiler

BÖLÜM 1

xxii İçindekiler

Büyüme ve Gelişmede Gecikme 137Gelişmede Gecikme Riski 144Orantısız Büyüme Riski 144Yetişkin Tip İyileşmede Yetersizlik 145

Cerrahi (sonrası) İyileşmede Gecikme 147Cinsellik Örüntülerinde Etkisizlik 148

Cinsel Disfonksiyon 155Çevreyi Yorumlamada Bozulma Sendromu 156Dayanma Gücünde (Esneklikte) Bozulma 157Dayanma Gücünde Bozulma Riski 158Diyare 163Disuse (Kullanmama) Sendromu 159Duyusal Algılamada Bozulma 167Düşünme Süreçlerinde Bozulma 170

Bellekte Bozulma 176Ebeveynlikte Yetersizlik 179

Ebeveyn-Bebek / Çocuk Bağlılığında Bozulma Riski 183Ebeveynlik- Rol Çatışması 187

Eğlence (Boş Zamanları Geçirme) Aktivitesinde Eksiklik 191Elektrolit Dengesizliği Riski 193Emzirme Etkili Emzirme 194Etkisiz Emzirme 195Emzirmenin Kesintiye Uğraması 199Enerji Alanında Rahatsızlık 200Enfeksiyon Riski 203

Enfeksiyon Bulaştırma Riski 208Etkisiz Doku Perfüzyonu 210

Etkisiz Periferal Doku Perfüzyonu 211Gastrointestinal Doku Perfüzyonunda Etkisizlik Riski 215Kardiyak Doku Perfüzyonunda Azalma Riski 216Renal Doku Perfüzyonunda Etkisizlik Riski 218Serebral Doku Perfüzyonunda Etkisizlik Riski 219

Evin Bakımını Sağlamada Yetersizlik 221Fiziksel Mobilitede Bozulma 224

Yatak İçi Mobilitede Bozulma 229Yürümede Bozulma 230Tekerlekli Sandalye İle Mobilitede Bozulma 231Tekerlekli Sandalyede Transfer Yeteneğinde Bozulma 232

Gastrointestinal Motilitede Fonksiyon Bozukluğu 234Gastrointestinal Motilitede Fonksiyon Bozukluğu Komplikasyonu

Riski 235Güçsüzlük 236

Güçsüzlük Riski 240İletişimde Bozulma 241

Sözel İletişimde Bozulma 246İnsan İtibarının Tehlikeye Girme Riski 247Kanama Riski 251Kan Glukozunda Değişkenlik (İstikrarsızlık) Riski 252Karaciğer Fonksiyonunda Bozulma Riski 252Karar Vermede Çatışma 253

xxiiiİçindekiler

Kardiyak Out Put'ta Azalma 257Kardiyak / Vasküler Komplikasyon Riski 257

Kendine Zarar Verme Riski 258Kendini Sakat Etme 262İntihar Etme Riski 263Kendini Sakat Etme Riski 263

Konfüzyon 269Akut Konfüzyon 270Akut Konfüzyon Riski 275Kronik Konfüzyon 276

Konstipasyon 281Algılanan Konstipasyon (Konstipe Olduğunu Düşünme) 286Konstipasyon Riski 288

Kontaminasyon: Birey 288Kontaminasyon Riski: Birey 295

Kontaminasyon: Aile 296Kontaminasyon Riski: Aile 297

Kontaminasyon: Toplum 298Kontaminasyon Riski: Toplum 301

Korku 302Korunmada (Savunmada) Etkisizlik 307

Doku Bütünlüğünde Bozulma 308Deri Bütünlüğünde Bozulma 311Deri Bütünlüğünde Bozulma Riski 313Oral Mukoz Membranda Bozulma 315

Kronik Keder 319Lateks Allerjisi Tepkisi 322

Lateks Allerjisi Riski 324Maternal/Fetal İkilide Rahatsızlık Riski 325Moral Distres (Ahlaki Sıkıntı) 325Neonatal Sarılık 329Otonomik Disrefleksiya (Refleks Bozukluğu) 330

Otonomik Disrefleksiya Riski (Refleks Bozukluğu Riski) 333Özbakım Eksikliği Sendromu 334

Kendi Kendine Beslenmede Eksiklik 338Kendi Kendine Yıkanma /Hijyeni Sağlamada Eksiklik 341Kendi Kendine Giyinmede Eksiklik 343Kendi Kendine Tuvaleti Kullanmada Eksiklik 345Enstrumental Özbakım Eksikliği 348

Periferal Nörovasküler Disfonksiyon Riski 350Perioperatif Pozisyonda Travma Riski 353Post-Travma Sendromu 357

Post-Travma Sendromu Riski 360Tecavüz Travması Sendromu 361

Rahatlıkta (Konforda) Bozulma 365Akut Ağrı 368

xxiv İçindekiler

Kronik Ağrı 374Bulantı 376

Relokasyon/Taşınma Stresi (Sendromu) 378Relokasyon /Taşınma Stresi (Sendromu) Riski 383

Riskli (Risk Alıcı) Sağlık Davranışları 384Rol Performansında Etkisizlik 386Sağlığını Etkili Yönetme (Bireysel) 388 Sağlığını Etkisiz Yönetme (Bireysel) 390Sağlığını Etkisiz Yönetme - Aile 395Sağlığını Etkisiz Yönetme - Toplum 396Sağlığı Geliştirme Davranışları (Spesifik) 399Sağlığı Sürdürmede Etkisizlik 411Sedanter (Hareketsiz) Yaşam Şekli 415Sıvı Volüm Eksikliği 418

Sıvı Volüm Eksikliği Riski 421Sıvı Volüm Fazlalığı 422Sıvı Volüm Dengesizliği Riski 425Solunum Fonksiyonunda Etkisizlik Riski 425

Etkisiz Solunum Örüntüleri 428Gaz Değişiminde Bozulma 430Hava Yolunun Temizlemede Etkisizlik 431Spontan Ventilasyonu Sürdürmede Yetersizlik 432Ventilatörden Ayrılmaya Disfonksiyonel Tepki (VADT) 433Ventilatörden Ayrılmaya Disfonksiyonel Tepki Riski 438

Sosyal Etkileşimde Bozulma 440Sosyal İzolasyon 445Sprituel Distres (Manevi Sıkıntı) 447

Spritüel Distres Riski 450Dinsel Emir ve Yasaklara (Kurallara) Uymada Bozulma 451Dinsel Emir ve Yasaklara (Kurallara) Uymada Bozulma Riski 455

Stres Yüklenmesi 456Şiddet Riski - Başkalarına Yönelik 460Şiddet Riski - Kendine Yönelik 464Şok Riski 465Tanımlanan Rejime Uymada Güçlük (Uyumsuzluk) 466Travma Riski 469

Aspirasyon Riski 474Boğulma Riski 477Düşme Riski 477Yaralanma Riski 478Zehirlenme Riski 478

Unilateral (Bir Tarafı) İhmal Etme 479Uyku Örüntüsünde Rahatsızlık 481

Uykusuzluk (İnsomnia) 485Uyku Yoksunluğu 485

Ümitsizlik 487Üriner Boşaltımda Bozulma 493

BÖLÜM 2

xxvİçindekiler

Devamlı İnkontinans 496Fonksiyonel İnkontinans 500İdrarı Tutamama (Sıkışarak Kaçırma) 503İdrarı Tutamama (Kaçırma) Riski 505Maturasyonel (Gelişimsel) Enürezis 506Refleks İnkontinansı 508Stres İnkontinansı 510Taşma / Tahliye İnkontinansı 512

Vücut Sıcaklığında Dengesizlik Riski 516Etkisiz Termoregülasyon 517Hipertermi 520Hipotermi 522

Yalnızlık Riski 525Yorgunluk 529

Sağlığı Geliştirme İyilik Hali Tanıları 535

Sağlığı Geliştirme Davranışları (Spesifik) 538Aile İçi Süreçlerde Güçlenmeye Hazır Oluş 543Aile Başetmesi-Güçlenmeye Hazır Oluş 543Bağışıklık Durumunda Güçlenmeye Hazır Oluş 544Başetmede Güçlenmeye Hazır Oluş 545Bebek Davranışının Organizasyonunda Güçlenmeye Hazır Oluş 547Benlik Kavramında Güçlenmeye Hazır Oluş 550Beslenmede Güçlenmeye Hazır Oluş 551Bilgi Düzeyinde Güçlenmeye Hazır Oluş 552Çocuk Yetiştirme Süreçlerinde Güçlenmeye Hazır Oluş 553Dayanma Gücünde (Esneklikte) Güçlenmeye Hazır Oluş 554Dinsel Emir ve Yasaklara (Kurallara) Uymada Güçlenmeye Hazır Oluş

556Etkili Emzirme 557Emzirmede Güçlenmeye Hazır Oluş 558Güçlendirilmeye Hazır Oluş/Güçlenmek için Desteklenmeye Hazır

Oluş 559İletişimde Güçlenmeye Hazır Oluş 560İlişkilerde Güçlenmeye Hazır Oluş 561Karar Vermede Güçlenmeye Hazır Oluş 562Özbakımda Güçlendirilmeye Hazır Oluş 563Rahatlığını (Konforu) Güçlendirmeye Hazır Oluş 564Sağlığını Yönetmede Güçlenmeye Hazır Oluş 565Sıvı Dengesini Güçlendirmeye Hazır Oluş 566Sprituel İyilik Halini Güçlendirmeye Hazır Oluş 568Uyku (Kalitesini) Güçlendirmeye Hazır Oluş 569Ümidi Güçlendirmeye Hazır Oluş 569Üriner Eliminasyonu Güçlendirmeye Hazır Oluş 571

xxvi İçindekiler

Kollobratif (Ortak) Problemler 573Kardiyo/Vasküler Sistem 575

Kardiyak/Vasküler Fonksiyon Bozukluğu (Disfonksiyon) Komplikasyonu Riski 575

Kardiyak Output'ta Azalma Komplikasyonu Riski 576Kanama Komplikasyonu Riski 578Disritmi (Ritim Bozuklukları) Komplikasyonu Riski 581Derin Ven Trombozu Komplikasyonu Riski 583Hipovolemi Komplikasyonu Riski 585

Solunum Sistemi (Respiratuar Sistem) 587Solunum Disfonksiyonu (Fonksiyon Bozukluğu) Komplikasyonu

Riski 587Hipoksemi Komplikasyonu Riski 588

Metabolik/İmmün/Hematopoetik Sistem 591Elektrolit Dengesizlikleri Komplikasyonu Riski 591Hipo/Hiperglisemi Komplikasyonu Riski 601

Renal/Üriner Sistem 605Renal/Üriner Disfonksiyon (Fonksiyon Bozukluğu) Komplikasyonu

Riski 606Akut Üriner Retansiyon Komplikasyonu Riski 606Renal Yetmezlik Komplikasyonu Riski 608

Nörolojik / Duyusal Sistem 614Nörolojik/Duyusal Disfonksiyon (Fonksiyon Bozukluğu)

Komplikasyonu Riski 614İntrakranial Basınçta Artma Komplikasyonu Riski 614Nöbet Komplikasyonu Riski 618

Gastrointestinal/Hepatik/Bilier Sistem 620Gastrointestinal/Hepatik/Bilier Disfonksiyon (Fonksiyon Bozukluğu)

Komplikasyonu Riski 620Paralitik İleus Komplikasyonu Riski 621Gastrointestinal (Gİ) Kanama Komplikasyonu Riski 622Hepatik Disfonksiyon (Fonksiyon Bozukluğu) Komplikasyonu Riski

624Hiperbilirubinemi Komplikasyonu Riski 628

Kas/İskelet Sistemi 630Kas/İskelet Sistemi Disfonksiyonu (Fonksiyon Bozukluğu)

Komplikasyonu Riski 630Eklem Dislokasyonu Komplikasyonu Riski 631

Üreme Sistemi 632Gebelik/Postpartum/Fetal Fonksiyonlarda Komplikasyon Riski 632Prenatal Kanama Komplikasyonu Riski 633Güven Verici Olmayan (Non-reassuring) Fetal Durum

Komplikasyonu Riski 635Postpartum Kanama Komplikasyonu Riski 638

BÖLÜM 3

BÖLÜM 4

xxviiİçindekiler

Tanısal Kümeler 641MEDİKAL DURUMLAR 643Kardiovasküler/ Hematolojik/ Periferal Vasküler Bozukluklar 643Kardiak Durumlar 643

Anjina Pektoris 643Endokarditis, Perikarditis (Romatizmal, Enfeksiyöz) 644Kalp Yetmezliği 644Akut Koroner Sendrom (Komplike Olmayan Miyokard Enfarktüsü

645Hematolojik Durumlar 646

Anemi 646Aplastik Anemi 646Pernisiyoz Anemi 647Polisitemia Vera 647Yaygın Damar İçi Koagulasyon (DİK) (Disseminated Intravascular

Coagulation (DIC) 647Periferal Vasküler Durumlar 648

Derin Ven Trombozu 648Hipertansiyon 648Varikoz Venler (Bu tanı validasyon çalışmalarında ele alınmamıştır)

649Periferal Arteriel Hastalıklar (Atherosklerozis, Arteriosklerozis) 649Raynaud Hastalığı 649Venöz Stazis Ülserleri (Postflebit Sendromu) 650

Respiratuar Bozukluklar 650Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı (KOAH) (Amfizem, Bronşitis)

650Plevral Effüzyon 651Pnomoni 651Pulmoner Embolism 652Yetişkin Tip Respiratuar Distres Sendromu 652

Metabolik/Endokrin Bozuklar 652Addison Hastalığı 652Aldosteronizm, Primer 653Cushing Sendromu 653Diyabetes Mellitus 654Hepatitler (Viral) 655Hipertriodizm (Tirotoksikoz, Graves Hastalığı) 656Hipotroidzm (Miksödem) 656Obesite 657Pankreatitis 657Siroz (Laennec’s Hastalığı) 657

Gastrointestinal Bozukluklar 658Enflamatuar Barsak Hastalıkları (Crohn’s Hastalığı, Ülseratif Kolit)

658Gastroenterokolit / Enterokolit 659Hemoroidler/ Anal Fissür (Cerrahi Olmayan) 659

xxviii İçindekiler

Özefageal Bozukluklar (Özefajitis, Hiatus Hernisi) 660Peptik Ülser 660

Böbrek ve İdrar Yolu Bozuklukları 660Akut Böbrek Yetmezliği 660Kronik Böbrek Yetmezliği 661İdrar Yolu Enfeksiyonları (Sistitis, Pyelonefritis, Glomerulonefritis) 662Nörojenik Mesane 662Ürolithiazis (Böbrek Taşı) 662

Nörolojik Bozukluklar 663Beyin Tümörü 663Bilinç Kaybı Olan Birey 664Nöbet Bozuklukları (Epilepsi) 665Presenil Demans (Alzheimer Hastalığı, Huntington Hastalığı) 665Serebrovasküler Olay (SVO) 666Sinir Sitemi Bozuklukları (Dejeneratif, Demyelinizasyon Yapan

Bozukluklar, Myasthenia Gravis, Multiple Sklerozis, Musküler Distrofi, Parkinson Hastalığı, Guillain Barre Sendromu, Amyotrofik Lateral Sklerozis) 667

Spinal Kord Travması 669Duyusal Bozukluklar 670

Oftalmik (Göz İle İlgili)Bozukluklar (Katarakt, Retina Dekolmanı, Glokom, Enflamasyonlar) 670

Otik (Kulak İle İlgili) Bozukluklar (Enfeksiyonlar, Mastoiditis, Travma) 671

Deri İle İlgili Bozukluklar 672Basınç Ülserleri 672Deri Enfeksiyonları (İmpetigo, Herpes Zoster, Fungal Enfeksiyonlar)

672Dermatolojik Bozukluklar (Dermatit, Psoriazis, Egzama) 673Termal Travmalar (Yanıklar, Şiddetli Hipotermi) 673

Kas-İskelet /Bağ Dokusu Bozuklukları 675Bel Ağrısı 675Çene Fraktürü (Kırığı) 675Fraktürler 675Osteoporozis 676Enflamatuar Eklem Hastalığı 677

Enfeksiyon / İmmün Yetersizlik Bozuklukları 678Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar /Hastalıklar 678Edinilmiş İmmün Yetmezlik Sendromu (AIDS) (Yetişkin) 678Lupus Erythematosus (Sistemik) 679Menenjit / Ensefalit 680

Neoplastik Bozukluklar 680Kanser 680Kolorektal Kanser 683

Cerrahi İşlemler 684Genel Cerrahi 684

xxixİçindekiler

Amputasyon (Alt Ekstremite) 685Anevrizma Rezeksiyonu (Abdominal Aortik) 685Anorektal Cerrahi 686Arterial Bypass Greft (Alt Ekstremite) (Aortik, İliak, Femoral, Popliteal)

686Artroskopi, Artrotomi, Menisektomi, Bunionektomi 687Radikal Boyun Diseksiyonu (Laringektomi) 687Dilatasyon ve Küretaj 688Histerektomi (Vajinal, Abdominal) 688Sezeryan 688İleostomi 689Kalça ve Femur Fraktürü (Kırıkları) 689Karotid Endarterektomi 690Kolesistektomi 690Kolostomi 691Koroner Arter By Pass Greft (CABG) 691Kranial Cerrahi 692Laminektomi 693Meme Cerrahisi (Lumpektomi, Mastektomi) 693Oftalmik (Göz ile ilgili) Cerrahi 694Enükleasyon 694Katarakt Ekstraksiyonu 695Korneal Transplantasyon (Keratoplasti) 695Otik (Kulakla İlgili) Cerrahi (Stapedektomi, Timpanoplasti,

Miringotomi, Timpanik Mastoidektomi) 696Renal Transplantasyon 696Nefrektomi 697Toraks Cerrahisi 698Tonsillektomi 698Total Eklem Replasmanı (Kalça, Diz, Omuz Replasmanı) 699Transuretral Rezeksiyon (TUR) (Benign ya da Malign Hipertrofi,

Mesane Tümörü) 700Ürostomi 700Radikal Vulvektomi 701

OBSTETRİK/JİNEKOLOJİK DURUMLAR 701Prenatal Dönem (Genel) 701

Abortus (Spontan) 702Gebeliğin Sonlandırılması (İndüklenmiş Abortus) 702Adölesan Gebe 703Ekstrauterin Gebelik (Ektopik Gebelik) 703Gebeliğin Neden Olduğu Hipertansiyon 704Gebelik Sırasında Olan Uterus Kanamaları (Plasenta Previa, Ablasyo

Plasenta, Uterus Rüptürü, Nonmalignant Lezyonlar, Mol Hidatiform) 704

Hiperemezis Gravidarum 705İntrapartum Dönem (Genel) 705

xxx İçindekiler

Postpartum Dönem 705Mastitis (Laktasyonel) 706Fetal Ölüm / Bebek Ölümü 707Gebeliğe Eşlik Eden Medikal Durumlar (Kalp hastalığı [prenatal, postpartum], Diyabet [Prenetal, Postpartum]) 707Diyabet (Prenatal) 707Diyabet(Postpartum) 708Endometriozis 708Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID) 709Neonatal Durumlar (Yenidoğan) 709

Normal Yenidoğan 709Prematüre Yenidoğan 710Postmatür Yenidoğan (Gestasyon Yaşına Göre Küçük [SGA],

Gestasyon Yaşına Göre Büyük [LGA] Bebek) 711Enfeksiyonu Olan Yenidoğan (Doğumsal Enfeksiyonlar--

Sitomegalovirüs, Rubella, Toksoplazmozis, Sifiliz,Herpes [TORCH]) 711

Diyabetik Anne Bebeği 712Hiperbilirubinemi (Rh Uyuşmazlığı, ABO Uyuşmazlığı) 712Konjenital Kalp Hastalığı Olan Yenidoğan (Preoperatif ) 712Meningomyeloseli Olan Yenidoğan 713Narkotik Bağımlılığı Olan Anne Bebeği 713Respiratuar Distres Sendromu (RDS) 714Sepsis (Septisemi) 714Yüksek Riskli Yenidoğan 715Yüksek Riskli Yenidoğanın Ailesi 715

PEDİATRİK / ADÖLESAN DÖNEMİNE İLİŞKİN BOZUKLUKLAR 716Kronik Hastalıklarla İlişkili Gelişimsel Problemler/ Gereksinimler (Örn.

Kalıcı Özürlülük, Çoklu Hendikaplar, Gelişimsel Gerilik [Mental/Fiziksel], Yaşamı Tehdit Eden Hastalıklar) 716

Anksiyete / Okul Fobisi 717Edinilmiş İmmün Yetmezlik Sendromu (AIDS) (Çocuk) 717Astım 717Bulaşıcı Hastalıklar 718Çocuk Suistimali (Hırpalanmış Çocuk Sendromu; Çocuk İhmali)

718Çölyak Hastalığı 719Dikkat Defisiti Bozukluğu 720Dismenore 720Down Sendromu 720Enfeksiyoz Mononukleozis (Adölesan) 721Glomerüler Bozukluklar (Akut, Kronik Glomerülonefritis, Konjenital,

Sekonder, İdiopatik Nefrotik Sendrom) 721Hemofili 722Hidrosefali 722Kistik Fibrozis 723

xxxiİçindekiler

Konjenital Kalp Hastalığı 723Konvülsif Bozukluklar 724Kranio- Serebral Travma 724Legg –Calve–Perthes Hastalığı 724Lösemi 725Menenjitis (Bakteriyel) 725Meningomyelosel 726Mental Özürlülük 726Musküler Distrofi 727Nonorganik Gelişme Geriliği (Failure to Thrive- FTT) 728Obesite 728Orak Hücreli Anemi 729Osteomyelit 729Paraziter Hastalıklar 730Pedikülozis /Bitlenme 730Reye Sendromu 730Romatizmal Ateş 731Romatoid Artritis (Juvenil) 731Serebral Palsi 732Skolyoz 732Solunum Yolu Enfeksiyonu (Alt) 733Tonsillitis 733Wilm’s Tümörü 733Yarık Dudak ve Damak 734Zehirlenme 735

MENTAL BOZUKLUKLAR 735Alkolizm - Madde Kullanım Bozuklukları 735Anksiyete ve Uyum Bozuklukları (Fobiler, Anksiyete, Travmatik Stres

Bozuklukları, Uyum Tepkileri) 736Anoreksiya Nervoza 736Bipolar Bozukluklar (Manik) 737Çocuklukta Görülen Davranışsal Bozukluklar

(Dikkat Defisiti Bozuklukları, Öğrenme Güçlükleri) 738Duygu –Durum Bozuklukları (Depresyon) 738Kişilik Bozuklukları 739Obsesif-Kompulsif Bozukluk 740Paranoid Bozukluklar 740Somatoform Bozukluklar (Somatizasyon, Hipokondriazis,

Konversiyon Tepkileri) 740Şizofrenik Bozukluklar 741

TANISAL VE TEDAVİ AMAÇLI İŞLEMLER 741Alçılar 741Anjiyoplasti (Perkutan, Transluminal, Koroner, Periferal) 742Antikoagulen Tedavi 742Eksternal Arteriovenöz Şant Takılması 742Elektrokonvulsif Tedavi (EKT) 743

xxxii İçindekiler

Elektronik Fetal İzlem (İnternal) 743Enteral Beslenme 743Hemodinamik Durumun İzlenmesi 744Hemodiyaliz 744Hickman Kateteri 745Kardiyak Kateterizasyon 745Kemoterapi 746Kortikosteroid Tedavisi 747Mekanik Ventilasyon 747Pacemaker Takılması 748Periton Diyalizi 749Radyasyon Tedavisi (Eksternal) 750Total Parenteral Beslenme (TPN) (Hiperalimentasyon Tedavisi) 751Trakeostomi 751Uzun Süreli Venöz Katater 752

GÜNCELLENEN TANILAR 753

Kaynaklar/Bibliyografya 757

İndeks 765

1

Bakım Verilen Birey için Bakım Planının Oluşturulması

Adım 1. Kurumunuzda/Dersinizde ÖnerilenÇerçeveye Göre Değerlendirmenizi Tamamlayınız

Adım 2. Bu Kitabın 4. Bölümüne (Tanısal Kümelere) başvurarak bakım verdiğiniz bireyin Diyabetes Mellitus,Pnomoni, Kalp Yetmezliği gibi tıbbi tanısına ya da Abdominal Cerrahi,Histerektomi, Total Eklem Replasmanı gibi geçirdiği cerrahisüreçlere göre tanı kümelerine bakınız

Adım 3. Hastanede yatan ya da bir ameliyat geçiren hastalarayönelik olarak önceden hazırlanmış, amaçları, girişimleri vebunların gerekçelerini içeren genel bakım planlarınızı hazırda bulundurun. Örnek bir genel bakım planı içinhttp://thepoint.lww.com/Carpenito13e adresine bakınız.

Bakım planını elektronik ortamda bir word dosyası olarak kaydediniz. Böylece;

• Kendi hastanıza ait kendi değerlendirmelerinize göre risk faktörlerini ekleyebilirsiniz

• Hastanız için kullanışlı/geçerli olmayan girişim ve amaçları silebilir ya da revize edebilirsiniz.

• Örneğin diyabetes mellitusu olan bir hastanın abdominal bir cerrahi girişim geçirmesi durumunda İstikrarsız/Değişken Kan Glukozu Komplikasyonu Riski gibi, genel bakım planında yer almayan ama hastanızda öncelikli olan tanıları ekleyebilirsiniz.

• Bakım planınıza bu bakım planlarından biri ile başlayabilirsiniz. Sonra bakımı için görevlendirildiğiniz hastaya ait değerlendirmeleri Adım 4’te belirtilen şekilde gözden geçiriniz.

|| Carpenito’nun ipuçları: Web sitesinde yer alan, medikal ve cerrahi hastaları için hazırlanan genel bakım planına ek olarak, değerlendirme verilerinize dayalı şekilde bireyselleştirilmiş bir bakım planını geliştirebilirsiniz. Bu genel bakım planlarını nasıl kullanabileceğiniz konusunda öğretim elemanına danışınız.

GİRİŞ

2 Hemşirelik Tanıları

Adım 4. Bireyin Sahip Olduğu Risk Faktörlerini Tanımlayınız

Risk faktörleriRisk faktörleri, kişinin iyileşme, stresörler ile baş etme, hastaneye yatmadan önceki ya da hastalık, cerrahi öncesi sağlık durumuna dönme yeteneğini engelleyebilen ya da aksatabilen durumlar, kişisel özellikler, yetersizlikler ya da tıbbi durumlardır. Hastaneye yatış öncesi dönemde;• Birey etkili bir destek sistemine sahip miydi?• Birey öz-bakımını yerine getirebiliyor muydu? Kendi kendine

banyo yapabiliyor, kendi kendine beslenebiliyor muydu?• Bireyin yardıma/desteklenmeye ihtiyacı var mıydı?• Birey yardımsız yürüyebiliyor muydu?• Bireyin bellek problemleri var mıydı?• Bireyin işitme problemleri var mıydı?• Birey sigara içiyor muydu?• Bireyin ilaç ya da alkol bağımlılığı var mıydı?

Bireyin düşme, enfeksiyon, beslenme ve/veya sıvı dengesizliği, basınç ülserleri, yüksek anksiyete, fizyolojik (örn. elektrolitler, kan glukozu, kan basıncı, solunum fonksiyonu, iyileşme problemleri gibi) değişkenlik/istikrarsızlık gibi problemlere daha yatkın hale gelmesine yol açan durumlar/koşullar, hastalıklar nelerdir?

Bir bireyin bakımını sağlamak üzere görevlendirildiğinizde obesite, iletişim problemleri, hareket etmede güçlükler, yetersiz beslenme durumu gibi herhangi bir risk faktörünün olup olmadığını kontrol ediniz.

Önemli verileri hastanın kartına yazınız;• İşitme problemleri• Destek kaynaklarının hiç olmaması ya da etkisiz olması • Sağlıksız yaşam şekli (düzenli egzersizin çok az olması, sigara

içme, kötü beslenme alışkanlıkları)• Öğrenme güçlükleri• Baş etme becerilerinin etkisiz olması (öfke, depresyon,

motivasyonsuzluk, inkar)• Obesite• Yorgunluk• Ekonomik/parasal problemler• Olumsuz öz etkililik• Özbakım güçlükleri

3Giriş

|| Carpenito’nun ipuçları:Risk faktörleri genel bakım planındaki bir hemşirelik tanısının ilişkili faktörleri olarak da kullanılabilir. Örneğin;• İş kaybı ve hastane giderlerine bağlı Anksiyete• Yağ dokusunun çok fazla olmasına (obesite) ikincil olarak iyileşmenin baskılanmasına

bağlı Enfeksiyon Riski

YA DA

Risk faktörleri birey için genel bakım planında yer almayan hemşirelik tanılarının oluşturulmasında da kullanılabilir. Örneğin;• Sigarayı bırakma stratejileri ve sigaranın riskleri konusunda bilgi eksikliğine bağlı

Kendi Sağlığını Yönetmede Etkisizlik• İşitmenin yetersizliğine ve yorumlayan birinin olmamasına bağlı İletişimde Bozulma• Mevcut derin ven trombozu durumuna rağmen sigara içmeye devam etmeye bağlı

Etkisiz İnkar• Yorgunluk (Yorgunluk tanısı altındaki ilişkili faktörlere bakınız)• Bellekte Bozulma (Bellekte Bozulma tanısı altındaki ilişkili faktörlere bakınız)

Adım 5. Bireyin güçlerini/güçlü yönlerini tanımlayınız

Güçler/güçlü yönleri kişinin iyileşmesine, stresle baş etmesine, has-talık/hastaneye yatışından önceki orijinal sağlık düzeyine dönmesine/ilerlemesine yardım eden özellikler ve faktörlerdir. Bireylerin sahip ol-dukları bu güçlere örnekler;

• Olumlu bir manevi bakış açısı• Olumlu destek sistemi• Öz-bakımını yerine getirme yeteneğine sahip olma• Yeme güçlüklerinin olmaması• Etkili uyku alışkanlıkları• Dikkatlilik ve iyi bir belleğe sahip olma• Parasal stabilite• Çoğu zaman gevşemiş, rahat olabilme yeteneği• Motivasyon, dayanıklılık• Olumlu benlik saygısı• Kontrol sahibi olma/içsel kontrol• Öz sorumluluk/kendi sorumluluğunu taşıyabilme• Öz-etkililik- daha iyi olacağı konusunda olumlu inanç

Bakımı için görevlendirildiğiniz bireyin güçlerini ve sahip olduğu des-tek sistemlerini bir karta yazarak bir liste yapınız. Bireyin ve destek sistemlerinin güçleri bazı zor aktivitelerle başa çık-makta motivasyon aracı olarak kullanılabilir. Güçler, hemşirelik tanıla-rı, riskler ya da ilişkili faktörler değildir. Bunlar bakımın planlanmasın-da göz önünde bulundurmak için tanımlanır. Örneğin; dinsel inançları

4 Hemşirelik Tanıları

güçlü olan ve yeni kanser tanısı alan bir kişi için ilgili dinsel lideri ile bir diyalog/görüşme yararlı olabilir.

Adım 6. Başlangıç planınızı oluşturunuz

Görevlendirildiğiniz birey için (tıbbi ya da cerrahi hastası olarak) genel bakım planını bilgisayardan yazdırınız. Bu genel bakım planları, hasta-nın genel olarak tahmin edilen gereksinimlerini yansıtır. Çok fazla yazı yazmamak için bunları nasıl kullanabileceğinizi öğretim elemanlarını-za sorunuz.

|| Carpenito’nun ipuçları:Sonraki adımlarda kollobratif problemler tartışılmaktadır. Bunlar hakkında bilginiz yoksa lütfen bakım planlarını izleyen bölüme- Bifokal Klinik Uygulama Modeli bölümüne bakınız.

Adım 7. Genel Bakım Planındaki Kollobratif Problemleri Gözden Geçiriniz

Listelenen kollobratif problemleri gözden geçiriniz. Bunlar izlemeniz gereken fizyolojik komplikasyonlardır. Bunlardan hiçbirini silmeyin, çünkü bunların hepsi hastanızın durumu ya da hastanıza uygulanan iş-lemler ile ilgilidir. Ayrıca, yaşam bulguları izlemini, aldığı ve çıkardığı kayıtlarını, pansuman değişimlerini v.b. ne sıklıkta yapacağınızı ekle-meniz gerekecektir. İzlem sıklığını birlikte çalışmak için görevlendiril-diğiniz hemşireye sorunuz. Kollobratif problemlere yönelik her bir girişimi gözden geçiriniz. Gi-rişimlerden herhangi biri hastanız için yapılmaması gereken/kontrendi-ke ya da güvenli olmayan bir girişim mi? Örneğin eğer hastanız ödemli ve böbrek yetmezliği varsa, genel planda belirtilen sıvı gereksinimi si-zin hastanız için çok fazla olabilir. Bu durumlarda öğretim elemanından ya da bir hemşireden yardım isteyiniz. Genel bakım planındaki kollobratif problemleri gözden geçiriniz. Ayrıca, herhangi bir tıbbi durum ya da tedavi ile ilişkili olarak kendi bulduğunuz ek kollobratif problemleri de gözden geçiriniz. Örneğin; hastanızın diyabeti varsa, Kan Glukozunun Değişken Olması Kompli-kasyonu Riskini de eklemeniz gerekmektedir.

Adım 8. Genel Bakım Planındaki Hemşirelik Tanılarını Gözden Geçiriniz

Plandaki hemşirelik tanılarını gözden geçiriniz;• Sizin bakımı için görevlendirildiğiniz birey için uygun mu/

uygulanır mı/?• Hastanızda bu tanıların daha kötü hale gelmesine yol açabilecek risk

faktörleri var mı (hastanın kartına bakınız)

Örneğin; Genel Medikal Bakım Planından bir örnek: Duruma, ilaç-lara, tedavilere, tanısal testlere sekonder; yabancı bir ortamda olmaya, fiziksel ve mental sınırlılıklara bağlı Travma Riski Şimdi kendi hastanızın risk faktörleri listesine bakınız. Listedeki her-hangi bir faktör hastanın travmaya yatkınlığına katkıda bulunabilir mi?

5Giriş

Örneğin, hastanızın yürüme ya da görme problemi var mı? Baş dönme-si oluyor mu? Eğer hastanızın periferal vasküler hastalığa (PVH) bağlı yürürken dengesini sağlamada sorunu varsa şu tanıyı izlemelisiniz; Periferal vasküler hastalığa sekonder olarak yürürken dengeyi sürdürememeye ve yabancı bir ortamda bulunmaya bağlı Travma Riski Her bir hemşirelik tanısına yönelik her bir girişimi gözden geçiriniz;

• Hastanızın durumu ile ilgili mi?• Bunları sağlamak için zamanınız olacak mı?• Bakımından sorumlu olduğunuz hasta için uygun olmayan ya da

uygulanmaması gereken/kontrendike olan her hangi bir girişim var mı?

• Her hangi bir spesifik girişim ekleyebilir misiniz?• Herhangi bir girişimin bireyin risk faktörlerinden dolayı (hastanızın

kartına bakınız) modifiye edilmesi gerekli mi?

Hemşirelik tanılarına yönelik olarak listelenen amaçları gözden geçiriniz.• Hastanız için uygun mu, hastanızın durumu ile ilişkili mi?• Bakımı verdiğiniz gün hastanız amaca ulaştığını (başardığını)

gösterebilir mi?• Daha fazla zaman mı gerekli?• Amacın hastanızın durumuna göre daha spesifik hale getirilmesi

gerekiyor mu? Hastanız için uygun olmayan amaçları siliniz. Eğer bir amaca ulaş-mak için hastanızın daha fazla zamana gereksinimi varsa, “taburculuk aşamasında” şeklinde ekleme yapınız. Eğer hastanız amaca bu gün/belirli bir günde ulaşabiliyorsa, amaçtan sonra “tarihi” yazınız Duruma, ilaçlara, tedavilere, tanısal testlere sekonder; yabancı bir ortamda olmaya, fiziksel ve mental sınırlılıklara bağlı Travma Riski ta-nısının kullanılması durumunda şu amaç göz önünde bulundurulabilir;

Amaç• Birey günlük yaşam aktiviteleri (GYA) sırasında yardım isteyecek

Göstergeler• Travma riskini artıran faktörleri tanıması• Uygun güvenlik önlemlerini tanımlaması

Eğer bakımınızı verdiğiniz günde tüm bu amaçlara ulaşabilmesi ger-çekçi ise, gösterge ifadelerinden sonra tüm bunların tarihini eklemelisi-niz. Eğer hastanız konfüze ise, ana amaç için tarih belirtebilirsiniz fakat birey konfüzyonda olduğu için göstergeleri silmeniz gerekecektir. Ya da amacı “Aile üyesi bireyin travma riskini artıran faktörleri tanıya-caktır” şekilde yazarak yeniden düzenlemeniz gerekebilecektir. Şunu unutmayın; Birey ile belirli zaman geçirmeden birey için birey-selleştirilmiş bir bakım planı geliştiremezsiniz. Ancak, bu birey hakkın-daki preklinik bilgilerinize (örn., tıbbi tanısına, eşlik eden durumlara) dayalı olarak girişimleri ekleyebilir ya da çıkarabilirsiniz

6 Hemşirelik Tanıları

Adım 9. Bakım Planını Hazırlayınız (Yazılı ya da Basılı)

Bakım planını yazarak ya da elektronik ortamda kaydederek hazırla-yabilirsiniz;• Online bir genel bakım planını word dosyanıza kaydeder, hastanıza

özel ekleme ve çıkarmalar yapar (ekleme ve çıkarmalarda farklı renk ya da farklı bir yazı tipi kullanınız), daha sonra da yazıcıdan bir baskı alabilirsiniz.

• Bakım planını elde yazarsınız.

Hangi seçeneğin kabul edildiğini öğretim elemanına sorunuz. Farklı renk ya da farklı yazı tiplerini kullanmanız sizin analizlerinizi öğretim elemanının net şekilde görmesini sağlar. Bakım planında neyi neden eklediğinizi ya da çıkardığınızı açıklamaya hazır olmalısınız.

Adım 10. Tamamlanmış İlk Bakım Planı

Şimdi, hastanın (hastaneye) kabul nedeni olan primer durumu ile il-gili hemşirelik tanılarını ve kollobratif problemleri içeren bir bakım planınız var. Eğer, ameliyat olacak sağlıklı bir bireye ya da akut bir tıbbi problem ile hastaneye yatırılan sağlıklı bir bireye bakım vermek üzere görevlendirildiyseniz ve Adım 1’deki önemli faktörlerin herbirini değerlendiremediniz, (zaman yokluğu nedeniyle) ilk bakım planını ta-mamlamadıysanız Adım 12’ye geçiniz.

Adım 11. Ek Risk Faktörleri

Eğer bakım vereceğiniz birey Adım 1 ve 2’de tanımladığınız (hastanın kartında da belirtilen) risk faktörlerine sahip ise, bu risk faktörlerinin bireyi bir problem gelişmesi bakımından daha yatkın hale getirip ge-tirmediğini değerlendiriniz. Birey ya da ailenin hemşirelik girişimi ge-rektiren ek tanılarının olup olmadığını belirlemekte aşağıdaki sorular yardımcı olabilir;• İzlem gerektiren eş zamanlı medikal durumlar ile ilgili ek kollobratif

problemler var mı? Örneğin; eğer bireyin diyabeti varsa Kan Gluko-zunda Değişkenlik (İstikrarsızlık) Riski tanısını ekleyiniz.

• Eğer şimdi önlenmez ya da yönetilmez ise iyileşmeyi bozacak ya da bireyin fonksiyonel durumunu etkileyecek ek hemşirelik tanıları var mı? Örneğin; son zamanlarda hayatındaki önemli birinin ölümünü/kaybını yaşamış bir bireyin bakım planına Acı Çekme tanısını ekleyi-niz.

Bireyi taburculuk sonrası yardım alması için (örn.; danışmanlık, kilo verme programı) yönlendirmek üzere öncelikler sıralamasında olma-yan hemşirelik tanılarını tanımlayabilirsiniz.

Adım 12. Bireyin Durumunu Değerlendiriniz (Bakım Verdikten Sonra)

Kollobratif Problemler

Kollobratif problemlere yönelik hemşirelik amaçlarını gözden geçiriniz:• Bireyin durumunu değerlendiriniz

7Giriş

• Verileri belirlenen normlar (göstergeler) ile karşılaştırınız.• Verinin kabul edilebilir/normal değerler içinde olup olmadığını yar-

gılayınız• Bireyin durumunun stabil olup olmadığı, düzeldiği, düzelmediği,

daha kötüye ya da iyiye gittiği konusunda bir sonuca varınız.

Bakım verdiğiniz bireyin durumu stabil ve iyiye mi gidiyor?• Eğer yanıtınız evet ise; bireyi izlemeye ve gereken girişimleri sağla-

maya devam ediniz.• Yanıtınız hayır ise; dramatik bir değişim (örn. Kan basıncında yük-

selme, idrar miktarında azalma) var mı? Bu durumu doktora ve ilgili hemşireye bildirdiniz. Durum hakkında gereken şekilde uyarıda bu-lundunuz mu? Hastanın izlemini artırdınız mı? Kollobratif problem-lerin durumuna ilişkin değerlendirmelerinizi klinik öğretim elemanı-na ve hastanızın hemşiresine iletiniz.

Hemşirelik Tanıları

Her bir hemşirelik tanısına yönelik amaçları ve sonuç kriterlerini göz-den geçiriniz. Birey amaçlarda tanımlanan aktiviteyi ifade ediyor ya da gösteriyor mu? Eğer yanıtınız evet ise, başarılan aktiviteyi bakım planına yazarak belgeleyiniz. Eğer yanıtınız hayır ise ve bireyin daha fazla zamana ihtiyacı varsa hedeflenen tarihi değiştiriniz. Eğer konu zaman değilse, bireyin bu amaca neden ulaşamadığını değerlendiriniz. • Diğer önceliklerden dolayı amaç gerçekçi değil miydi? • Birey için kabul edilebilir bir amaç değil miydi?

Adım 13. Verdiğiniz bakımı ve bireyin tepkilerinikurumun formları, izlem kartları ve gelişimnotlarına kayıt ederek belgeleyiniz.

Hemşirelik Tanıları ve Kollobratif Problemler*1

1983’de Carpenito Bifokal Klinik Uygulama Modeli’ni yayınlamıştır. Bu modelde hemşireler iki tip klinik karar ya da tanıya müdahale etmek için sorumlu ve yetkilidir; hemşirelik tanıları ve kollobratif problemler. Hemşirelik tanıları, birey, aile ya da toplumun mevcut ya da olası sağlık problemleri/yaşam süreçlerine tepkileri konusunda klinik karar-lardır. Hemşirelik tanıları, hemşirenin sorumlu ve yetkili olduğu sonuç-lara ulaşmak için hemşirelik girişimlerinin seçimine temel oluşturur (NANDA 1998, 2008). Kollobratif problemler, durumda değişimler olup olmadığını, ne ol-duğunu, ne zaman başladığını tanımak için hemşirenin izlediği belirli fizyolojik komplikasyonlardır. Hemşire kollobratif problemleri, duru-

1Kollobratif problemlere ilişkin terminoloji değişmiş, Potansiyel Komplikasyon (spesi-fik) yerine Komplikasyon riski (spesifik) adını almıştır*Çevirenin Notu: Tanısal ifadenin İngilizce anlatımında PES formatı (Problem, Etio-logy, Signs and Symptoms sıralaması geçerli iken, ifade Türkçe’ye çevrildiğinde bu sıra değişmekte, Etiyoloji, Problem, Belirti ve Bulgular şeklinde olmaktadır.

8 Hemşirelik Tanıları

mun/olayın komplikasyonlarını en aza indirmek için doktor tarafından tanımlanan ve hemşire tarafından tanımlanan girişimleri kullanarak yö-netir (Carpenito-Moyet, 2004). Hemşirelik girişimleri, hemşire tarafından ya da doktor tarafından tanımlanan girişimler şeklinde sınıflandırılır. Hemşire tarafından tanım-lanan girişimler, hemşirelik personelinin uygulaması için hemşirenin yasal olarak istem yapabileceği girişimlerdir. Hemşirenin tanımladığı girişimler, hemşirelik tanılarını izler, korur ve tedavi eder. Hemşirenin tanımladığı girişimler Kollobratif problemleri de izler ve yönetir. Kol-lobratif problemler hem hemşire tarafından hem de doktor tarafından tanımlanan girişimleri gerektirir. Tablo 1’de bu ilişkiler yer almaktadır. Aşağıda Hipoksemi Komplikasyonu Riski kollobratif problemi ile ilgili girişim tipleri örnek olarak verilmektedir:

HTT 1. Asit -baz dengesizliği belirtilerinin izlenmesiHTT /DTT 2. Gerekirse (lüzumu halinde) oksijen verilmesiHTT 3. Yeterli hidrasyonun sağlanması HTT 4. Pozisyonun oksijenlenme durumu üzerine

etkisinin değerlendirilmesi HTT/ DTT 5. Gerekirse (lüzumu halinde) ilaçların verilmesi(HTT: Hemşire tarafından tanımlanan / DTT: Doktor tarafından tanımlanan)

Kollobratif Problemlerin Seçimi

Daha önce belirtildiği gibi, kollobratif problemler hemşirelik tanıların-dan farklıdır. Hemşire hem kollobratif problemlere hem de hemşirelik tanılarına ilişkin bağımsız kararlar verir. Bu kararlar birbirinden farklı-dır. Hemşirelik tanısı için verdiği kararlarda hemşire, duruma yönelik kesin tedaviyi tanımlar ve hedeflenen sonucu başarmaktan sorumludur. Kollobratif problemlere yönelik olarak hemşire, fizyolojik komplikas-yonları ve başlangıcı tanımak için hastanın/bireyin durumunu izler ve olayı hemşire ve doktor tarafından tanımlanan girişimlerle yönetir. Kol-lobratif problemler “….Komplikasyon Riski” (spesifik) olarak adlandı-rılır. Örnekler:

Kanama Komplikasyonu RiskiBöbrek Yetmezliği Komplikasyonu Riski

Hemşirenin izlediği fizyolojik komplikasyonlar genellikle hastalık, travma, tedaviler ve tanısal çalışmalarla ilgilidir. Aşağıdaki örneklerden bazı kollobratif problemler gösterilmektedir.

Durum Kollobratif ProblemAntikoagulan tedavi Kanama Komplikasyonu

RiskiPnömoni Hipoksemi Komplikasyonu

Riski

9

TABL

O 1

. HEM

ŞİRE

TA

RAFI

ND

AN

TA

NIM

LAN

AN

GİR

İŞİM

LER

VE

DO

KTO

R TA

RAFI

ND

AN

TA

NIM

LAN

AN

GİR

İŞİM

LER

ARA

SIN

DA

Kİ İL

İŞKİ

Hem

şire

Tar

afın

dan

Tanı

mla

nan

Gir

işim

ler

• 2

saat

te b

ir po

zisy

on d

eğiş

tirilm

esi

• D

uyar

lı bö

lgel

ere

hafif

mas

aj•

Otu

rurk

en b

asın

cı n

asıl

azal

taca

ğını

n öğ

retil

mes

i

Hem

şire

lik T

anıla

rıYo

rgun

luğa

sek

onde

r,

imm

obili

teye

bağ

lı

Der

i Büt

ünlü

ğünd

e

Bozu

lma

Risk

i

Dok

tor T

araf

ında

n T

anım

lana

n G

iriş

imle

r G

enel

likle

ger

ekli

deği

ldir.

Hem

şire

Tar

afın

dan

Tanı

mla

nan

Gir

işim

ler

• O

ral a

lmam

asın

ın s

ağla

nmas

ı•

Hid

rasy

onun

,

Yaşa

m b

ulgu

ların

ın,

A

ldığ

ı/çık

ardı

ğını

n

İdra

r dan

site

sini

n iz

lenm

esi

• El

ektr

olitl

erin

izle

nmes

i•

IV in

füzy

onun

tanı

mla

nan

hızd

a

sürd

ürül

mes

i•

Ağız

bak

ımın

ın s

ağla

nmas

ı

Kollo

brat

if Pr

oble

mle

r

Sıvı

ve

Elek

trol

it D

enge

sizl

iği

Kom

plik

asyo

nu R

iski

Dok

tor T

araf

ında

n T

anım

lana

n G

iriş

imle

r•

IV s

ıvı (

tipi,

mik

tarı)

• La

bora

tuar

çal

ışm

alar

ı

10 Hemşirelik Tanıları

Hemşirelik bakımının etkinliğini ölçmekte sonuç kriterleri kullanılır ya da hastanın/bireyin amaçlarına ulaşma durumu değerlendirilir. Has-tanın amaçlarına ulaşma yönünden ilerleme yoksa ya da daha kötüye gidiyorsa, hemşire durumu yeniden değerlendirmelidir. Bu noktada göz önünde tutulması gereken sorular Tablo 2’de verilmektedir. Eğer bu seçeneklerden hiçbiri uymuyorsa durum bir hemşirelik tanısı olma-yabilir. Kollobratif problemlerde hemşirenin yetki ve sorumluluğunu gös-teren hemşirelik amaçları bulunmaktadır. Bunlar, değişimleri erken tanımak ve doktorlarla birlikte yönetmektir. Hemşirelik tanılarında ise, hemşirenin yetki ve sorumluluk alanında bulunan bireyin/hasta-nın amaçları vardır. Bu da hemşirelik bakımından sonra istendik bir duruma ulaşmak ve bunu sürdürmektir. Tablo 3’de sıklıkla kullanılan kollobratif problemler verilmektedir. Basınç ülserleri ve invazif işlemlere bağlı enfeksiyon gibi bazı fi z-yolojik komplikasyonlar hemşirenin önleyebileceği problemlerdir. Ön-leme, tanımaktan farklıdır. Hemşire paralitik ileusu önleyemez, ancak hastalığın ilerlemesini, hatta ölümü önlemek için durumu erken dönem-de tanımlar. Doktorlar da kollobratif problemleri hemşirelik bilgisi, dikkati ve kararı olmadan tedavi edemezler.

Hemşirelik Tanılarının Doğru Bir Şekilde Formüle EdilmesiHemşirelik Tanısı Tipleri

Hemşirelik tanıları mevcut (var olan), risk ya da bir iyilik hali ya da bir sendrom tanısı tipinde olabilir. • Mevcut: Mevcut bir hemşirelik tanısı majör tanımlayıcı özelliklerin

varlığından dolayı hemşirenin geçerliliğini doğruladığı klinik bir ka-rarı tanımlar.

• Risk: Bir risk tanısı, bir birey/bir grubun problem geliştirmeye aynı ya da benzer durumdaki diğer kişilerden daha yatkın olduğu konu-sunda klinik bir kararı tanımlar.

• İyilik Hali: İyilik haliyle ilgili bir hemşirelik tanısı, belirli bir dü-zeydeki iyilik halinden daha üst düzeydeki bir iyilik haline geçme-ye hazır olan birey-aile ya da toplum hakkındaki klinik bir karardır (NANDA, 1998).

TABLO 2. DEĞERLENDİRME SORULARI

Tanı doğru mu? Amaç ortak olarak mı belirlendi? Planı uygulamak için daha fazla zamana mı gerek var? Amacın yeniden düzenlenmesi mi gerekli?Girişimlerin yeniden düzenlenmesi mi gerekli?

DEĞERLENDİRME SORULARI

Planı uygulamak için daha fazla zamana mı gerek var?