H.EL205

ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 1

Ëåêö 12

§11.1. Òîãòìîë ã¿éäëèéí êîëëåêòîðò ìàøèíû àæèëëàõ çàð÷èì, õèéö

Òîãòìîë ã¿éäëèéí õºäºëã¿¿ð, ãåíåðàòîðûí àæèëëàõ

çàð÷èì:

Êîëëåêòîðò ìàøèíû îíöëîã íü õóâüñàõ ã¿éäëèéã òîãòìîë áóþó ýñðýãýýð õóâèðãàõ ìåõàíèê òºõººðºìæ áîëîõ êîëëåêòîðòîé áàéäàã ÿâäàë þì. Ýíý íü êîëëåêòîðò ìàøèíû ÿêîðèéí ã¿éäýë áàéíãà ÷èãëýëýý ººð÷èëæ áàéäàãòàé õîëáîîòîé. ÿéäýë õýìæýýãýýðýý áàéíãà ººð÷ëºãäºõ ¿åä ýíåðãèéã òàñðàëòã¿é õóâèðãàõ ïðîöåññ ÿâàãäàõ áîëîëöîîòîé áàéäàã.

Òîãòìîë ã¿éäëèéí êîëëåêòîðò ãåíåðàòîðûí àæèëëàõ çàð÷ìûã ¿çüå. 11.1-ð çóðàãò èéì ãåíåðàòîðûí õÿëáàð÷èëñàí çàãâàðûã ¿ç¿¿ëýâ. Òîãòìîë ñîðîíçíû NS òóéëóóäûí õîîðîíä

ãåíåðàòîðûí ýðãýëäýõ õýñýã áîëîõ ÿêîðü áàéðëàäàã. ßêîðèéí ãîë øêèâ áîëîí ðåìåíýýð ìåõàíèê ýíåðãèéí ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ òóñëàõ õºäºëã¿¿ðòýé (çóðàãò ¿ç¿¿ëýýã¿é) õîëáîãäñîí áàéã. ßêîðèéí õîâèëä abcd ãýñýí 1 îðîîäñîîñ òîãòñîí îðîîìãèéã ñóóëãàæ, òºãñãºë¿¿äèéã ýíãèéí êîëëåêòîð áîëîõ õîîðîíäîî áîëîí ÿêîðèéí

ãîëîîñ òóñãààðëàãäñàí 2 õàãàñ äóãóé çýñ ÿëòàñò õîëáîíî. Êîëëåêòîðûí ãàäàðãóóíä À, ãýñýí ñîéç áàéðëóóëüÿ. Ýäãýýð íü

11.1-ð çóðàã. Òîãòìîë ã¿éäëèéí ãåíåðàòîðûí õÿëáàð÷èëñàí çàãâàð

H.EL205

ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 2

êîëëåêòîðòîé ãóëñàõ êîíòàêò ¿¿ñãýæ ãåíåðàòîðûí ÿêîðèéã ãàäààä õýëõýýíä (R à÷ààëëûí ýñýðã¿¿öýëä) õîëáîíî.

Òóñëàõ õºäºëã¿¿¿ð íü ãåíåðàòîðûí ÿêîðèéã öàãèéí ç¿¿íèé ýñðýã ýðã¿¿ëæ áàéíà ãýæ ¿çüå. Òýãâýë ñîðîíçîí îðîí äîòîð õºäºëæ áàéãàà äàìæóóëàã÷èä ¿¿ñýõ ö.õ.õ-íèé ýãøèí çóóðûí óòãà å=2Blá áàéõ áà çóðàãò ñóìààð çààñàí ÷èãòýé áàéíà.

ßêîðü ýðãýõýä abcd îðîîäîñûí áàéðëàë áàéíãà ººð÷ëºãäºõ

òóë ÿêîðüò õóâüñàõ ö.õ.õ ¿¿ñíý. Ìàøèí êîëëåêòîð¿é áîë ãàäààä õýëõýýãýýð õóâüñàõ ã¿éäýë ã¿éíý. Ãýâ÷ êîëëåêòîð ñîéçûí òóñëàìæòàéãààð ÿêîðèéí õóâüñàõ ã¿éäýë íü íýã ÷èãòýé ëóãøñàí ã¿éäýë áîëäîã. ßêîðü 11.2 çóðàãò ¿ç¿¿ëñíýýð áàéðëàõ òîõèîëäîëä ãàäààä õýëõýýíèé ã¿éäýë íü À ñîéçîîñ  ñîéç ð¿¿ ÷èãëýñýí áàéíà. Òèéìýýñ À íü ýåðýã,  íü ñºðºã áàéíà. ßêîðü 180Î ýðãýõýä

ÿêîðèéí ã¿éäëèéí ÷èãëýë íü ýñðýãýý𠺺ð÷ëºãäºíº. Ãýâ÷ ñîéçíû

òóéë áîëîí ãàäààä õýëõýýíèé ã¿éäëèéí ÷èã ººð÷ëºãäºõã¿é. Ó÷èð íü ÿêîðèéí ã¿éäýë ÷èãëýëýý ººð÷ëºõ àãøèíä ñîéçíû äîîð áàéðëàõ êîëëåêòîðûí ÿëòàñ ñîëèãäîíî. Èéìýýñ À ñîéçíû äîîð çºâõºí ñîðîíçîí õîéä òóéëûí äîîð áàéðëàõ äàìæóóëàã÷èéí ¿ç¿¿ðòýé õîëáîãäñîí ÿëòàñ áàéðëàäàã. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä ãåíåðàòîðûí ñîéçûí òóéë íü ÿêîðèéí áàéðëàëààñ õàìààðàõã¿é,

11.2-ð çóðàã. Òîãòìîë ã¿éäëèéí ãåíåðàòîðûí

àæèëëàõ çàð÷èì:

ÿêîðèéí îðîîìãèéí ö.õ.õ áà ã¿éäýë

ãàäààä õýëõýýíèé ö.õ.õ áà ã¿éäýë

11.3-ð çóðàã.

Òîãòìîë ã¿éäëèéí

õºäºëã¿¿ðèéí àæèëëàõ

çàð÷èì

H.EL205

ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 3

ººð÷ëºãäºõã¿é áàéíà. ßêîðèéí îðîîìãèéí òîîã èõýñãýæ ÿêîðèéí ãàäàðãóóãààð æèãä òàðààí áàéðëóóëàí, òóñ á¿ðò õàðãàëçñàí êîëëåêòîðûí ÿëòàñòàé õîëáîõîä ãàäààä õýëõýýíèé ã¿éäëèéí ëóãøèëò áóóðäàã. 16 ÿëòàñòàé ìàøèíä ã¿éäëèéí ëóãøèëò áàðàã ìýäýãäýõã¿é áîëäîã áàéíà.

11.1-ð çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí çàãâàðûã õºäºëã¿¿ð áîëãîæ áîëíî. ¯¿íèé òóëä ãåíåðàòîðûí R à÷ààëëûã ñàëãàæ, ìàøèíû ñîéçíóóäàä

òîãòìîë ã¿éäëèéí ¿¿ñã¿¿ð õîëáîæ ºãíº. Æèøýý íü À ñîéçîíä +, Â-ä – òóéë õîëáîõîä ÿêîðüò 11.3-ð çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí ã¿éäýë ¿¿ñíý. Ýíýõ¿¿ ã¿éäýë ñîðîíçîí îðîíòîé õàðèëöàí ¿éë÷èëñíèé ¿ð ä¿íä öàõèëãàí ñîðîíçîí îðíû õ¿÷ FÝÌ ¿¿ñíý. Ýíý íü ÿêîðüò ò¿¿íèéã öàãèéí ç¿¿íèé ýñðýã õºäºëãºõ öàõèëãààí ñîðîíçîí ìîìåíò Ì ¿¿ñãýíý. ßêîðèéã 180Î ýðã¿¿ëýõýä öàõèëãààí ñîðîíçîí õ¿÷íèé ÷èã ººð÷ëºãäºõã¿é, ó÷èð íü äàìæóóëàã÷ íýã ñîðîíçîí òóéëààñ íºãºº ñîðîíçîí òóéëûí îðîí çàéä øèëæèõýä ã¿éäëèéí ÷èãëýë ìºí ººð÷ëºãäºíº. Ýíý íü áèäíèé äýýð ¿çñýí çàð÷ìààð êîëëåêòîðûí òóñëàìæòàé ÿâàãäàíà.

Ýíä àâ÷ ¿çñýí òîãòìîë ã¿éäëèéí ìàøèíû õÿëáàð÷èëñàí çàãâàð òîãòâîðòîé àæèëëàõã¿é. Ó÷èð íü ÿêîðèéí îðîîìîã ìàøèíû ãåîìåòð íåéòðàëèéã äàéðàõ ¿åä öàõèëãààí ñîðîíçîí õ¿÷ Fýì=0 áàéäàã. ßêîðèéí îðîîìîã, êîëëåêòîðûí õàâòãàéíû òîîã íýìñíýýð ÿêîðèéí õºäºëã¿¿ðèéí ýðãýëò íü òîãòâîðòîé, æèãä áîëäîã.

§11.2. Òîãòìîë ã¿éäëèéí êîëëåêòîðò ìàøèíû á¿òýö

Òîãòìîë ã¿éäëèéí ìàøèíóóä îëîí òºðºë ÿíç áèé. Èéìýýñ

ýäãýýð ìàøèíóóäûí òóñãàé õýñã¿¿ä íü ººð ººð õèéöòýé áàéäàã áîëîâ÷ åðºíõèé ñõåì íü àäèë áàéíà.

Òîãòìîë ã¿éäëèéí ¿ë õºäëºõ õýñýã íü ñòàòîð, ýðãýõ õýñýã íü ÿêîðü þì. Ñòàòîð íü èõ áèå, ¿íäñýí, íýìýëò òóéëààñ á¿ðäýíý. Èõ áèå ãýäýã íü òóéëóóä, õîëõèâ÷èéí ñóóðü áýõëýõ, ñîðîíçîí óðñãàëûã äàìæóóëàõ ¿¿ðýãòýé. Èõ áèåèéã áºõ áºãººä ñîðîíçîí íýâòð¿¿ëýõ ºíäºð ÷àäâàðòàé ãàíãààð õèéíý. Èõ áèå äîîä òàëä íü ñóóðèíä áýõëýõ çîðèóëàëòûí õºë áàéäàã. Èõ áèåèéí ýðãýí òîéðîíä íü ¿íäñýí, íýìýëò òóéë áýõëýõ í¿õ áàéäàã. Åð íü èõ áèåèéã ãàí õîéëîîãîîð, ýñâýë õàâòãàé ãàíãààð õóéëæ õèéíý. Òîì ÷àäëûí ìàøèíû èõ áèåèéã óãñàðäàã õèéíý.

H.EL205

ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 4

¯íäñýí òóéë íü ìàøèíä ñýðãýýëòèéí ñîðîíçîí îðíû óðñãàëûã áèé áîëãîõîä çîðèóëàãäñàí. ¯íäñýí òóéë íü ç¿ðõýâ÷, òóéëûí îðîîëòîîñ á¿ðäýíý. ¯íäñýí òóéëûí ç¿ðõýâ÷èéí ÿêîðèéí òàë íü ìàøèíä ñîðîíçîí îðíûã æèãä õóâààðèëàõààð õèéöòýé òºãñãºëòýé áàéíà. ¯íäñýí òóéëûí ç¿ðõýâ÷èéã 1-2ìì çóçààí õóóäñàí ãàíãààð õèéíý. Òóéëóóäûã èõ áèåíä áýõëýõäýý áîîëòîîð áýõýëíý. Òóéëûí îðîîëòûã çýñ ãàí óòñààð õèéäýã. Çàðèìäàà îðîîëòûã õºðãºëò ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð ºíäðèéí äàãóó õóâààäàã. Õîîðîíäûí çàéíä íü àãààðæóóëàõ ñóâàã ¿ëäýýíý.

Íýìýëò òóéë 1 êÂò-ààñ äýýø ÷àäàëòàé ìàøèíä õýðýãëýíý. Î÷ûã áàãàñãàõ çîðèóëàëòòàé. Íýìýëò òóéë íü çýñ óòñààð õèéñýí ç¿ðõýâ÷, îðîîëòîîñ òîãòîíî. ßêîðèéí îðîîìîãòîé öóâàà õîëáîãäîíî. Íýìýëò òóéëóóä íü ¿íäñýí òóéëóóäûí äóíä áàéðëàõ áºãººä èõ áèåíä áîîëòîîð áýõëýãäýíý.

ßêîðü íü ãîë, ç¿ðõýâ÷, îðîîìîã, êîëëåêòîðîîñ òîãòîíî. ßêîðèéí ç¿ðõýâ÷èéã 0.5ìì íèìãýí öàõèëãààí òåõíèêèéí õóóäñàí ãàíãààð õèéíý. ßêîðèéí îðîîìãèéã äóãóé áîëîí òýãø ºíöºãò îãòëîëòîé çýñ óòñààð õèéíý.

Êîëëåêòîð íü òîãòìîë ã¿éäëèéí ìàøèíû ÷óõàë õýñýã þì. ¯íäñýí ýëåìåíò íü öèëèíäð õýëáýðòýéãýýð óãñàðñàí çýñ

ÿëòñóóä þì. Êîëëåêòîðûí ÿëòñóóäûã áýõýëñýí àðãààñ øàëòãààëæ ãàí èõ áèåòýé, õóâàíöàð ñóóðüòàé ãàí öàãèðàãòàé áàéäàã. Ãàí èõ áèåòýé êîëëåêòîðûã èõ õýðýãëýíý. 11.4-ð çóðãèéí à-ä ãàí èõ áèåòýé êîëëåêòîðûí á¿òöèéã ¿ç¿¿ëýâ. Êîëåêòîðûí ÿëòñóóä 4 õîîðîíäîî ìèêàíèò æèéðãýâ÷ýýð 8, ãàí èõ áèåýñ ìèêàíèòûí ìàíæåòààð 3 áîëîí ìåêàíèò öèëèíäðýýð 5 òóñãààðëàãäñàí áàéäàã. Êîíóñ õýëáýðòýé öàãèðàã 1,7 íü áîîëò 2-îîð áýõëýãäñýí

a

á

11.4-ð çóðàã. Ãàí èõ áèåòýé (a), õóâàíöàð

ñóóðüòàé ãàí öàãèðàãòàé (á) êîëëåêòîð

11.5-ð çóðàã. Ñîéç

áàðèã÷

H.EL205

ØÓÒÈÑ.ÓÓÈÑ.Óóðõàéí öàõèëãààíæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí áàã. Á.Áàòõèøèã 5

áàéäàã. Èíãýæ áýõëýãäñýíýýðýý ÿëòñóóäûí äîîä òàëä íü òóëæ òýäãýýðèéã õàâ÷èæ áàéäàã þì. Èíãýõýä õàâòàíãóóä íü áèå áèåäýý íàëæ õîîðîíä íü õàæóóãèéí äàðàëò áèé áîëíî. Èéìýýñ ãàí èõ áèåòýé êîëëåêòîðûã “àðî÷íûé” êîëëåêòîð ãýæ íýðëýõ íü áèé.

Êîëëåêòîðûí ÿëòñóóä íü ìåêàíèò öèëèíäð 5-ä õ¿ðäýãã¿é, õàðèí õàæóóãèéí äàðàëòûí õ¿÷ýýð òîãòäîã. Ìåêàíòûí æèéðãýâ÷ çýñ ÿëòàñíû ãàäàðãóóíààñ èë¿¿ ãàðàõã¿é áàéëãàõûí òóëä ÿëòàñíóóäûí õîîðîíä 1.5 ìì ã¿íòýé ìºð ãàðãàäàã.

Íàì õ¿÷äýëèéí ìàøèíä õèéö õÿëáàð õóâàíöàð êîëëåêòîð õýðýãëýíý (11.4-ð çóðàã, á). Çýñ ÿëòàñíóóä áîëîí òóñãààðëàã÷ õàâòàíãóóäûã õóâàíöðààð (2) áýõýëäýã. Çàðèìäàà õóâàíöàðûí áýõ áàòûã äýýøë¿¿ëýõèéí òóëä ãàí öàãèðàã (3) õýðýãëýíý. Òîãòìîë ã¿éäëèéí ìàøèíû ñîéçíû òºõººðºìæ òðàâåðñ, áðàêåò, ñîéç áàðèã÷ààñ á¿ðäýíý. Õóðóóíóóäûí (áðàêåò) òîî òóéëóóäûí òîîòîé èæèë áàéõ áºãººä òðàâåðñààñ òóñãààðëàãäñàí áàéíà. Õóðóó áîëãîíä ñîéç áàðèã÷ (11.5-ð çóðàã) ñóóðüëóóëñàí áàéíà. Ñîéç áàðèã÷ íü îáîéìà 4 (ñîéç 3-ã ñóóëãàõ), äàðàã÷ 1 (2 ï¿ðøíû òóñëàìæòàé ñîéçûã òîäîðõîé õ¿÷ýýð äàðàõ)–ñ á¿ðäýíý. Ñîéç áàðèã÷èéã õóðóóí äýýð õàâ÷ààð (5) áýõýëãýýð áýõýëíý. Óÿí õîëáîã÷ óòàñíû (6) òóñëàìæòàéãààð ìàøèíûã öàõèëãààí õýëõýýíä õîëáîíî. Ìàøèíû òàñðàëòã¿é íàéäâàðòàé àæèëëàãààíä êîëëåêòîð áà ñîéçíû êîíòàêò ÷óõàë íºëººòýé. Ñîéçîí äýýðõ äàðàëò òîäîðõîé õýìæýýòýé áàéíà. Õýò äàðâàë ñîéç ò¿ðãýí ýëýãäýõ áà êîëëåêòîð õýò õàëíà. Äóòóó äàðàõàä êîëëåêòîðò î÷ ¿¿ñíý. ªºðèéí áîëîí àëáàäìàë õºðãºëòòýé áàéäàã.