Hệ thống kiểm soát nội bộ kiểm toán căn bản

Mục lục

Phần 1.Hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB)....................................................................2

1.1.Các mục tiêu của KSNB........................................................................................2

1.2.Các bộ phận cấu thành HTKSNB........................................................................5

1.3. Ưu và nhược điểm của hệ thống kiểm soát nội bộ:............................................9

Phần 2. Trách nhiệm của nhà quản lý đối với hệ thống kiếm soát nội bộ của doanh nghiệp..............................................................................................................................11

Phần 3. Ảnh hưởng của hệ thống kiểm soát nội bộ tới công việc của kiểm toán viên..........................................................................................................................................14

Kết luận............................................................................................................................18

1Nhóm 2 – Song bằng 16C

Phần 1.Hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB)

Một hệ thống chính sách và thủ tục nhằm 4 mục tiêu: bảo vệ tài sản của đơn vị,

bảo đảm độ tin cậy của các thông tin, bảo đảm các quy định & chế độ pháp lý liên quan

đến hoạt động của đơn vị được tuân thủ đúng lúc, đảm bảo hiệu quả hoạt động.

Hệ thống KSNB là một quá trình kiểm soát giúp cho đơn vị đạt được các mục tiêu

của mình. Hệ thống KSNB được thiết kế và vận hành bởi con người, nó không chỉ đơn

thuần là chính sách, thủ tục, biểu mẫu… mà phải bao gồm cả nhân lực của đơn vị đó.

Chính con người sẽ lập ra mục tiêu, thiết lập cơ chế và vận hành nó. Một Hệ thống

KSNB tốt không chỉ được thiết kế tốt mà còn được vận hành tốt.

Hệ thống KSNB cung cấp một sự đảm bảo hợp lý, chứ không phải đảm bảo tuyệt

đối những mục tiêu sẽ đạt được. Vì khi vận hành HTKSNB, những yếu kém có thể xảy

ra do các sai lầm của con người. Một nguyên tắc cơ bản cho quyết định quản lý là chi

phí cho quá trình kiểm soát không thể vượt quá lợi ích được mong đợi từ quá trình kiểm

soát.

1.1.Các mục tiêu của KSNB

Đối với BCTC, KSNB phải đảm bảo về tính trung thực và đáng tin cậy, bởi vì

chính người quản lý đơn vị có trách nhiệm lập BCTC phù hợp với chuẩn mực và chế độ

kế toán hiện hành.

Đối với tính tuân thủ, KSNB trước hết phải đảm bảo hợp lý việc chấp hành luật

pháp và các quy định. KSNB cần hướng mọi thành viên vào việc tuân thủ các chính

sách, quy định nội bộ của đơn vị, quá đó đạt được những mục tiêu của đơn vị.

Đối với những mục tiêu hiện hữu và hợp lý giúp đơn vị bảo vệ và sử dụng hiệu

quả các nguồn lực, bảo mật thông tin, nâng cao uy tín, mở rộng thị phần, thực hiện các

chiến lược kinh doanh…


Những mục tiêu của HTKSNB rất rộng, bao trùm lên mọi mặt hoạt động và có ý nghĩa

quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của đơn vị.

Kiểm soát nội bộ là một quá trình, chứ không phải là một sự kiện hay một tình

huống mà là một chuỗi các hoạt động hiện diện ở mọi bộ phận trong đơn vị và được kết

hợp với nhau thành một thể thống nhất. Kiểm soát nội bộ tỏ ra hữu hiệu nhất khi nó

được xây dựng như một phần cơ bản nhất trong một doanh nghiệp chứ không phải là

một hoạt động bổ sung cho các hoạt động của doanh nghiệp hoặc là một gánh nặng bị áp

đặt bởi các cơ quan quản lý hay thủ tục hành chính. Qúa trình kiểm soát là một phương

tiện giúp cho các đơn vị đạt được mục tiêu.

Kiểm soát nội bộ không chỉ đơn thuần là những chính sách thủ tục,… mà phải bao

gồm cả những con người trong Hội đồng quản trị, Ban giám đốc, các nhân viên. Chính

con người thiết lập các mục tiêu, thiết lập cơ chế kiểm soát ở mọi nơi và vận hành

chúng. Ngược lại, kiểm soát nội bộ cũng tác động đến hành vi của con người.Mọi cá

nhân có một khả năng, suy nghĩ ưu tiên khác nhau khi làm việc và họ luôn luôn hiểu rõ

nhiệm vụ cũng như trao đổi và hành động một cách nhất quán. Kiểm soát nội bộ sẽ tạo

ra ý kiến ở mỗi cá nhân và hướng các hoạt động của họ đến mục tiêu chung của tổ chức.

Kiểm soát nội bộ chỉ có thể cung cấp một sự đảm bảo hợp lý chứ không phải đảm

bảo tuyệt đối trong việc đạt được các mục tiêu của đơn vị. Điều này liên quan đến các

hạn chế vốn có của hệ thống kiểm soát nội bộ. Các hạn chế này bao gồm: sai sót của con

người, sự thông đồng của các cá nhân, sự lạm quyền cả nhà quản lý và mối quan hệ giữa

lợi ích và chí phí.

Sai sót là những lỗi không cố ý ảnh hưởng đến thông tin trên báo cáo tài chính.

Các sai sót xảy ra do ba nguyên nhân chủ yếu sau: năng lực của nhân viên, áp lực công

việc và quy trình xử lý nghiệp vụ kém, thiếu kinh nghiệm, không quan tâm đến các chỉ

dẫn trong công tác, thiếu khả năng xét đoán hay không tuân thủ các quy định. Sai sót

cũng có thể xảy ra do mệt mỏi với công việc. Ngoài ra một thái độ làm việc cẩu thả, 3

Nhóm 2 – Song bằng 16C

thiếu thận trọng trong công việc có thể dẫn đến sai sót. Các sai sót xảy ra trong quá trình

công tác không bao giờ có thể hạn chế hoàn toàn và không có một thủ tục kiểm soát nào

ngăn chặn hay phát hiện tất cả các sai sót. Các nhà quản lý cố gắng tuyển dụng các nhân

viên giỏi và cố gắng sắp xếp quy trình thủ tục hạn chế tối đa các sai sót nghiêm trọng

hay các sai sót phổ biến .

Thông đồng là sự cấu kết giữa các nhân viên để lấy cấp tài sản của tổ chức. Nó có

thể được hình thành bưởi ba yếu tố sau: động cơ, cơ hội do hệ thống kiểm soát nội bộ

yếu kém và sự thiếu liêm khiết. Các nhà quản lý cố gắng hạn chế sự thông đồng bằng

cách tuyển chọn nhân viên trung thực và tạo điều kiện để nhân viên hài lòng với công

việc. Tuy nhiên, nếu các hành vi thông đồng xảy ra thì hệ thống kiểm soát khó có thể

ngăn chặn được vì nó hình thành từ ý đồ và các hành vi che giấu.

Lạm quyền của nhà quản lý là việc các nhà quản lý trong tổ chức có quyền hạn

hơn các nhân viên ở bộ phận sản xuất hay nhân viên văn phòng khác. Điều này làm cho

chính sách nội bộ chỉ có hữu hiệu ở cấp quản lý thấp trong tổ chức và ít có hữu hiệu ở

cấp quản lý cao hơn.

Chi phí và lợi ích: Sự đảm bảo hợp lý ngụ ý rằng chi phí có kiểm soát phải nhỏ

hơn các lợi ích đạt được. Các nhà quản lý xây dựng một hệ thống kiểm soát nội bộ bằng

cách thực hiện các chính sách và thụ tục kiểm soát khả thi nhằm đạt được một hệ thồng

kiểm soát nội bộ ngăn chặn hoàn toàn các sai sót và gian lận có thể rất tốn kém. Đa số

các nhà quản lý không muốn thực hiện các thủ tục kiểm soát mà chi phí lớn hơn lợi ích

mà nó mang lại.


1.2.Các bộ phận cấu thành HTKSNB

Dù có sự khác biệt đáng kể về việc tổ chức và xây dựng HTKSNB giữa các đơn

vị vì phụ thuộc vào nhiều yếu tố như quy mô, tính chất, hoạt động, mục tiêu… Tuy

nhiên, bất kỳ một HTKSNB nào cũng bao gồm 5 yếu tố:

(1) Môi trường kiểm soát

(2) Đánh giá rủi ro

(3) Hoạt động kiểm soát

(4) Thông tin và truyền thông

(5) Giám sát

(1) Môi trường kiểm soát: Phản ánh sắc thái chung của đơn vị, chi phối ý thức kiểm

soát của mọi thành viên trong đơn vị, là nền tảng đối với các bộ phận khác của kiểm soát

nội bộ. Các nhân tố chính:

Tính chính trực và giá trị đạo đức: nhà quản lý (NQL) cần xây dựng những chuẩn

mực về đạo đức trong đơn vị và cư xử đúng đắn, NQL cần phải làm gương cho cấp dưới

về việc tuân thủ các chuẩn mực và cần phải phổ biến những quy định đến mọi thành

viên bằng các thể thức thích hợp.

Đảm bảo về năng lực: là đảm bảo nhân viên có được kỹ năng và hiểu biết để thực

hiện nhiệm vụ. Vì thế, NQL chỉ nên tuyển dụng các nhân viên có kiến thức và kinh

nghiệm phù hợp với nhiệm vụ được giao.

Hội đồng quản trị và Uỷ ban kiểm toán: Nhiều nước trên thế giới, yêu cầu các

công ty cổ phần có niêm yết trên Thị trường chứng khoán cần thành lập Uỷ ban kiểm

toán. Uỷ ban này không tham gia vào việc điều hành đơn vị mà có vai trò trong việc


thực hiện các mục tiêu, giám sát việc tuân thủ pháp luật, giám sát việc lập báo cáo tài

chính, đảm bảo sự độc lập của Kiểm toán nội bộ với các bộ phân quản lý trong doanh

nghiệp… Ở Việt nam, Luật doanh nghiệp 2005 quy định một số loại hình công ty phải

có Ban kiểm soát trực thuộc Đại hội đồng cổ đông và đóng vai trò như Uỷ ban kiểm

toán.

Cơ cấu tổ chức: là sự phân chia trách nhiệm và quyền hạn giữa các bộ phận trong

đơn vị, một cơ cấu phù hợp là cơ sở để lập kế hoạch, điều hành, kiểm soát và giám sát

các hoạt động. Cơ cấu tổ chức được thể hiện qua sơ đồ tổ chức, và cần phù hợp với quy

mô và đặc thù hoạt động của đơn vị.

Cách thức phân định quyền hạn và trách nhiệm: Phân định quyền hạn và trách

nhiệm được xem là phần mở rộng của cơ cấu tổ chức, nó cụ thể hóa quyền hạn và trách

nhiệm của từng thành viên trong các hoạt động của đơn vị, giúp họ hiểu rằng họ có

những nhiệm vụ gì và hành vi của họ sẽ ảnh hưởng đến tổ chức như thế nào. Do đó, đơn

vị cần thể chế hóa bằng văn bản về những quyền hạn và trách nhiệm của từng bộ phận

và từng nhân viên trong đơn vị.

Chính sách nhân sự: là các chính sách và thủ tục của NQL về tuyển dụng, huấn

luyện, bổ nhiệm, đánh giá, sa thải… NQL chọn những nhân viên có đủ năng lực, kinh

nghiệm, đạo đức tốt thì góp phần lớn đến sự hữu hiệu và hiệu quả của môi trường kiểm

soát.

(2) Đánh giá rủi ro

Đối với mọi hoạt động của đơn vị đều có phát sinh những rủi ro và khó có thể

kiểm soát tất cả. Vì vậy, các NQL phải đánh giá và phân tích những nhân tố ảnh hưởng

tạo nên rủi ro làm cho những mục tiêu có thể không đạt được và cố gắng kiểm soát để

tối thiểu hóa những tổn thất do các rủi ro này gây ra.


Xác định mục tiêu của đơn vị: Mục tiêu là điều kiện tiên quyết để đánh giá rủi ro.

Rủi ro ở đây được xác định là rủi ro tác động khiến cho mục tiêu đó có khả năng không

thực hiện được.

Nhận dạng rủi ro: rủi ro có thể tác động đến tổ chức ở mức độ toàn đơn vị (sự đổi

mới kỹ thuật, nhu cầu khách hàng thay đổi, sự cải tiến sản phầm, chính sách nhà

nước…) hay chỉ ảnh hưởng đến từng hoạt động cụ thể (hoạt động bán hàng, mua hàng,

kế toán…) rồi liên quan đến mức độ rộng hơn. NQL có thể sử dụng nhiều phương pháp

khác nhau: phương tiện dự báo, phân tích dữ liệu, rà soát hoạt động thường xuyên. Với

các doanh nghiệp nhỏ, NQL có thể tiếp xúc với khách hàng, ngân hàng, các buổi họp nội

bộ.

Phân tích và đánh giá rủi ro: đây là công việc khá phức tạp vì rủi ro rất khó định

lượng và có nhiều phương pháp khác nhau. Một quy trình bao gồm: ước lượng tầm cỡ

của rủi ro có thể ảnh hưởng đến mục tiêu, xem xét khả năng xảy ra rủi ro và những biện

pháp có thể sử dụng đối phó với rủi ro.

(3) Hoạt động kiểm soát: Những chính sách và những thủ tục để đảm bảo cho các chỉ

thị của NQL được thực hiện

Phân chia trách nhiệm: Mục đích để cho các nhân viên kiểm soát lẫn nhau. Ví dụ

như thủ quỹ và kế toán phải tách biệt với nhau, kế toán kho và thủ kho phải tách biệt,

người phê chuẩn nghiệp vụ với chức năng bảo quản tài sản,…

Kiểm soát quá trình xử lý thông tin: Để thông tin đáng tin cậy thì cần thực hiện

nhiều hoạt động kiểm soát nhằm kiểm tra tính xác thực, đầy đủ và việc phê chuẩn các

nghiệp vụ. Quan trọng nhất đó là kiểm soát chặt chẽ hệ thống chứng từ, sổ sách và việc

phê chuẩn các loại nghiệp vụ phải đúng đắn.


Bảo vệ tài sản (kiểm soát vật chất): Việc so sánh, đối chiều giữa số sách kế toán

và tài sản hiện có trên thực tế bắt buộc phải được thực hiện định kỳ. Điều tra nguyên

nhân, qua đó phát hiện những yếu kém tồn tại trong đơn vị. Hoạt động này thực hiện cho

các loại sổ sách và tài sản, kể cả những ấn chỉ đã được đánh số thứ tự trước nhưng chưa

sử dụng, hạn chế các nhân viên không phận sự tiếp cận phần mềm, tài sản của đơn vị…

Phân tích rà soát: xem xét lại những việc đã được thực hiện bằng cách so sánh số

thực tế với số kế hoạch, dự toán, kỳ trước. Đơn vị thường xuyên rà soát thì có thể phát

hiện những vấn đề bất thường, để có thể thay đổi kịp thời chiến lược hoặc kế hoạch,

điều chỉnh thích hợp.

(4) Thông tin và truyền thông

Hệ thống thông tin của một đơn vị có thể được xử lý trên máy tính, qua hệ thống thủ

công hoặc kết hợp cả hai, miễn là bảo đảm các yêu cầu chất lượng của thông tin là thích

hợp, cập nhật, chính xác và truy cập thuận tiện. Trong đó, cần chú ý các khía cạnh sau:

- Mọi thành viên của đơn vị phải hiểu rõ công việc của mình, tiếp nhận đầy đủ và

chính xác các chỉ thị từ cấp trên, hiểu rõ mối quan hệ với các thành viên khác và

sử dụng được những phương tiện truyền thông trong đơn vị.

- Các thông tin từ bên ngoài cũng phải được tiếp nhận và ghi nhận trung thực, đầy

đủ, để đơn vị có những phản ứng kịp thời.

- Trong hệ thống thông tin (HTTT), thì hệ thống thông tin kế toán là một phân hệ

quan trọng, bao gồm HTTT kế toán tài chính và HTTT kế toán quản trị, tổng hợp

ghi nhận tất cả các sự kiện kinh tế phát sinh. Hai bộ phận này phần lớn sử dụng

chung dữ liệu đầu vào nhưng sản phẩm đầu ra khác nhau. Kiểm toán viên thường

chú ý đến hệ thống thông tin kế toán tài chính.

(5) Giám sát


Là quá trình mà người quản lý đánh giá chất lượng của hệ thống kiểm soát nội bộ.

Xác định KSNB có vận hành đúng như thiết kế hay không và có cần sửa đổi cho phù

hợp với từng thời kỳ hay không. Giám sát thường xuyên (tiếp cận các ý kiến góp ý từ

khách hàng, nhà cung cấp, các biến động bất thường…) hay định kỳ (các cuộc kiểm toán

định kỳ do kiểm toán viên nội bộ, hoặc do KTV độc lập thực hiện).

Hạn chế tiềm tàng của KSNB:

- Quan hệ lợi ích – chi phí

- Sự thông đồng

- Gian lận quản lý

- Những tình huống ngoài dự kiến:

- Vấn đề con người: sai sót, quên, nhầm lẫn…

1.3. Ưu và nhược điểm của hệ thống kiểm soát nội bộ:

1.3.1 Ưu điểm:

Theo Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC) hệ thống kiểm soát nội bộ là một hệ

thống chính sách và thủ tục đựơc thiết lập nhằm đạt đựơc 4 mục tiêu sau: bảo vệ tài sản

của đơn vị, bảo đảm độ tin cậy của các thông tin, bảo đảm việc thực hiện các chế độ

pháp lý và bảo đảm hiệu quả của hoạtđộng.

1.3.1.1 Bảo vệ tài sản của đơn vị :

Hệ thống kiểm soát nội bộ sẽ bảo vệ các tài sản của đơn vị (bao gồm tài sản cố

định hữu hình và tài sản cố định vô hình) và cả các tài sản phi vật chất như sổ sách kế

toán, các tài liệu quan trọng…khỏi bị đánh cắp, hư hại hoặc bị lạm dụng vào những mục

đích khác nhau.


1.3.1.2. Bảo đảm độ tin cậy của các thông tin:

Thông tin kinh tế tài chính do bộ máy kế toán xử lý và tổng hợp là căn cứ quan

trọng cho việc hình thành các quyết định của nhà quản lý vì vậy các thông tin cung cấp

phải đảm bảo tính kịp thời về thời gian, tính chính xác và độ tin cậy về thực trạng hoạt

động và phản ánh đầy đủ khách quan cácnội dung kinh tế chủ yếu của mọi hoạt động.

1.3.1.3. Bảo đảm việc thực hiện các chế độ pháp lý:

Hệ thống kiểm soát nội bộ được thiết kế trong doanh nghiệp phải đảm bảo các

quyết định và chế độ pháp lý liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh

nghiệp phải được tuân thủ đúng mức.

Cụ thể hệ thống kiểm soát nội bộ cần:

- Duy trì kiểm tra việc tuân thủ chính sách có liên quan tới các hoạt động của doanh

nghiệp.

- Ngăn chặn phát hiện kịp thời, xử lý các sai phạm và gian lận.

- Ghi chép kế toán đầy đủ chính xác, lập BCTC trung thực khách quan.

1.3.1.4.Bảo đảm hiệu quả của hoạt động và năng lực quản lý:

Các quá trình kiểm soát trong một đơn vị được thiết kế nhằm ngăn ngừa sự lặp lại

không cần thiết các tác nghiệp, gây ra sự lãng phí trong hoạt động và sử dụng kém hiệu

quả các nguồn lực.

Bốn mục tiêu nói trên của hệ thống kiểm soát nội bộ đều nằm trong một thể thống

nhất tuy nhiên đôi khi cũng có mâu thuẫn với nhau như giữa tính hiệu quả của hoạt động

với mục đích bảo vệ tài sản, sổ sách hoặc cung cấp thông tin đầy đủ và tin cậy. Cụ thể

như nếu chúng ta muốn tăng cường việc bảo vệ tài sản thì sẽ làm tăng thêm chi phí như

vậy sẽ không đảm bảo được mục tiêu nâng cao tính hiệu quả của hoạt động. Vậy nhiệm


vụ của các nhà quản lý là xây dựng một hệ thống kiểm soát nội bộ hữu hiệu và kết hợp

hài hòa bốn mục tiêu nói trên.

1.3.2. Nhược điểm:

Khi tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng thì các kiểm toán viên

cần nhận thức rằng một hệ thống kiểm soát nội bộ dù có được thiết kế hoàn hảo đến đâu

thì cũng không thể nào ngăn ngừa phát hiện mọi sai phạm có thể xảy ra, đó là hạn chế cố

hữu của hệ thống kiểm soát nội bộ:

- Hệ thống kiểm soát nội bộ thường bị xem xét trong mối quan hệ giữa chi phí bỏ ra

với lợi ích đem lại.

- Các thủ tục kiểm soát này thường tác động đến những nghiệp vụ xảy ra thường

xuyên mà ít có tác động với những nghiệp vụ bất thường.

- Hệ thống kiểm soát nội bộ thường chỉ đặt ra các thủ tục kiểm soát bên trong đơn

vị mà ít có tác động đối với các nghiệp vụ bên ngoài đơn vị.

- Các thủ tục kiểm soát thường dễ bị lạc hậu theo thời gian vì có sự đối phó của

người bị kiểm soát.

- Hệ thống kiểm soát nội bộ thường dễ bị vô hiệu hóa bởi những nhà quản lý

Phần 2. Trách nhiệm của nhà quản lý đối với hệ thống kiếm soát nội bộ của doanh

nghiệp

Các nhà quản lý trong công ty có trách nhiệm thành lập, điều hành và giám sát hệ thống

kiểm soát nội bộ sao cho phù hợp với mục tiêu của công ty.Để hệ thống này vận hành

tốt, các nhà quản lý cần tuân thủ một số nguyên tắc như:

- Xây dựng một môi trường văn hóa chú trọng đến sự liêm chính, đạo đức nghề

nghiệp cùng với những quy định rõ ràng về trách nhiệm, quyền hạn và quyền lợi

- Xác định rõ các hoạt động tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao

- Bất kỳ thành viên nào của công ty cũng phải tuân thủ hệ thống kiểm soát nội bộ11

Nhóm 2 – Song bằng 16C

- Quy định rõ ràng trách nhiệm kiểm tra và giám sát

- Tiến hành định kỳ các biện pháp kiểm tra độc lập…

- Ngoài việc thiết lập các quy chế kiểm soát ngang - dọc hay kiểm tra chéo giữa hệ

thống các phòng ban, nhiều công ty còn lập thêm phòng kiểm tra kiểm toán nội bộ

và một ban kiểm soát với nhiệm vụ phát hiện những sai sót của ban điều hành,

kiểm tra các hợp đồng có đúng thủ tục, đủ điều kiện chưa, kiểm tra kho quỹ để

biết tiền có bị chiếm dụng không... nhằm ngǎn ngừa đến mức thấp nhất những rủi

ro.

Ở các công ty lớn trên thế giới, kiểm soát nội bộ do giám đốc tài chính phụ trách,

còn đối với các công ty nhỏ thì chính giám đốc điều hành sẽ thực hiện.

Việc tự kiểm tra, đánh giá bao gồm việc rà soát và đánh giá về tính đầy đủ, tính

hiệu lực và hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ dựa trên việc xác định và đánh giá

rủi ro, nhằm xác định các vấn đề còn tồn tại của hệ thống kiểm soát nội bộ và chỉ ra các

thay đổi cần thiết đối với hệ thống kiểm soát nội bộ để xử lý, khắc phục các vấn đề đó.

Giám đốc phải lập báo cáo về kết quả tự kiểm tra, đánh giá hệ thống kiểm soát nội

bộ. Báo cáo này phải cập nhật được các rủi ro, nêu tóm tắt các hoạt động chính của

doanh nghiệp, các rủi ro liên quan tương ứng và các hoạt động kiểm tra, kiểm soát ở cấp

độ toàn doanh nghiệp, cấp độ từng đơn vị, bộ phận và từng hoạt động.

Giám đốc phải chịu trách nhiệm trước Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên của

DN, triển khai thực hiện chiến lược kinh doanh và các mục tiêu, chính sách lớn đã được

Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên thông qua.Giám đốc DN là người chịu trách

nhiệm đầu tiên tiến hành tổ chức kiểm tra, đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ và phải

chịu trách nhiệm cuối cùng về sự hợp lý, hiệu lực và tính hiệu quả của hệ thống kiểm

soát nội bộ.Các yêu cầu cụ thể đối với giám độc DN trong hệ thông kiểm soát nội bộ có

thể kể ra:


- Thiết lập, duy trì và phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ hợp lý và hoạt động có

hiệu quả đáp ứng được yêu cầu về nhận dạng, đo lường, đánh giá và quản lý rủi

ro, phương pháp đánh giá vốn hợp lý, đảm bảo DN hoạt động an toàn, hiệu quả và

đúng pháp luật.

- Xây dựng, ban hành các quy trình nghiệp vụ cụ thể đối với mọi hoạt động nghiệp

vụ của DN; đảm bảo có chính sách kiểm soát, chính sách quản lý rủi ro gắn với

từng quy trình nghiệp vụ cụ thể.

- Duy trì và thực hiện cơ cấu tổ chức, phân cấp ủy quyền, quản lý kinh doanh một

cách rõ ràng và hiệu quả.

- Đảm bảo duy trì hệ thống thông tin tài chính và thông tin quản lý trung thực, hợp

lý, đầy đủ và kịp thời.

- Đảm bảo sự tuân thủ pháp luật và các quy chế, quá trình, quy định nội bộ.

- Định kỳ hằng năm báo cáo Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên, Ban kiểm soát

DN kết quả tự đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ và kiến nghị, đề xuất nhằm

chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ. Giám đốc phải tiến

hành tổ chức rà soát, kiểm tra, đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của từng đơn

vị, bộ phận điều hành, kinh doanh, tác nghiệp và từng hoạt động nghiệp vụ.

- Tạo điều kiện thuận lợi để kiểm toán nội bộ thực hiện nhiệm vụ được giao và chỉ

đạo các đơn vị, các bộ phận điều hành, tác nghiệp thực hiện phối hợp công tác với

bộ phận kiểm toán nội bộ theo quy định của quy chế nội bộ về kiểm toán nội bộ

hoặc theo chỉ đạo của Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên.

- Đôn đốc các đơn vị, các bộ phận điều hành, tác nghiệp thực hiện những kiến nghị

đã thống nhất với bộ phận kiểm toán nội bộ hoặc theo chỉ đạo của Hội đồng quản

trị, Hội đồng thành viên; thông báo cho bộ phận kiểm toán nội bộ tình hình thực

hiện những kiến nghị đã thống nhất với bộ phận kiểm toán nội bộ.

- Thông báo cho kiểm toán nội bộ dự họp các cuộc họp nội bộ.


- Thông báo kịp thời cho bộ phận kiểm toán nội bộ về mọi trường hợp bị thua lỗ,

thất thoát hay gian lận đáng kể, các trường hợp có nguy cơ xảy ra rủi ro, thua lỗ,

thất thoát, gian lận.

- Đảm bảo bộ phận kiểm toán nội bộ được thông báo đầy đủ về các thay đổi, những

vấn đề phát sinh mới trong hoạt động của DN, các sáng kiến, sản phẩm mới nhằm

xác định sớm những rủi ro liên quan.

Phần 3. Ảnh hưởng của hệ thống kiểm soát nội bộ tới công việc của kiểm toán viên

Kiểm soát nội bộ là công cụ quan trọng trong quá trình quản lý và điều hành hoạt

động kinh doanh của một tổ chức. Bên cạnh đó, Kiểm soát nội bộ cũng có ảnh hưởng

rất lớn đến công việc của kiểm toán viên. Việc nghiên cứu và đánh giá hệ thống Kiểm

soát nội bộ là điều rất quan trọng đối với người kiểm toán, là nền tảng cho những đánh

giá ban đầu của kiểm toán viên về mức rủi ro kiểm soát cũng như tính chính xác

và độ tin cậy của hệ thống thông tin kế toán, đồng thời còn thể hiện sự tuân thủ

chuẩn mực nghề nghiệp của kiểm toán viên khi thực hiện kiểm toán.

Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ là 1 phần việc rất quan trọng mà kiểm toán

viên phải thực hiện trong 1 cuộc kiểm toán. Vấn đề này được quy định trong nhóm

chuẩn mực đối với công việc tại chỗ ở điều thứ hai trong 10 chuẩn mực kiểm toán được

chấp nhận rộng rãi (GAAS): “Kiểm toán viên phải có một sự hiểu biết đầy đủvề hệ

thống kiểm soát nội bộ để lập kế hoạch kiểm toán và để xacsd định bản chất, thời gian

và phạm vi các cuộc khảo sát phải thực hiện”. Và điều này cũng được quy định trong

chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 400 Đánh giá rủi ro và kiểm soát nội bộ:”Kiểm toán

viên phải có đủ hiểu biết về hệ thống kế toán và kiểm soát nội bộ của khách hàng để lập

kế hoạch kiểm toán và xây dựng cách tiếp cận kiểm toán hiệu quả”.

Thứ nhất, kiểm toán viên có thể dựa vào hệ thống kiểm soát nội bộ để giảm bớt

công việc kiểm toán. Bởi vì, trên thực tế, các thông tin tài chính thường được xác minh


nhiều lần. Mối quan hệ này tạo điều kiện cho công việc giảm bớt các thử nghiệm cơ bản

nếu kiểm toán viên nghiệm thấy các báo cáo tài chính đáng tin cậy.

Thứ hai, kiểm toán viên cần phải dựa vào hệ thống kiểm soát nội bộ để nâng cao

chất lượng và hiệu quả cuộc kiểm toán. Nguyên tắc thận trọng đúng mức đòi hỏi kiểm

toán viên phải đảm bảo chất lượng cuộc kiểm toán, để tránh công ty kiểm toán phải đối

mặt với những vụ kiện của khách hàng, ảnh hưởng đến uy tín của công ty. Bên cạnh đó,

kiểm toán là 1 loại hình dịch vụ nên kiểm toán viên cũng phải quan tâm đến khía cạnh

hiệu quả cuộc kiểm toán. Việc dảm bảo hiệu quả cuộc kiểm toán góp phần nâng cao khả

năng cạnh tranh và tăng lợi nhuận cho công ty kiểm toán. Để thỏa mãn đồng thời hai

mục tiêu này, đòi hỏi kiểm toán viên phải xây dựng cách tiếp cận kiểm toán khoa học,

hiệu quả.

Chất lượng cuộc kiểm toán liên quan đến việc thu nhập bằng chứng kiểm toán. Để

đưa ra nhận xét đúng đẵn về Báo cáo tài chính, Kiểm toán viên phải thu thập bằng

chứng kiểm toán đầy đủ và có hiệu lực. Tính dầy đủ của bằng chứng kiểm toán đầy đủ

và có hiệu lực. Tính đầy đủ của bằng chứng kiểm toán ảnh hưởng bởi quy mô mẫu chọn,

quy mô mẫu chọn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu toostrong đó có hệ thống kiểm soát nội

bộ. Chất lượng của hệ thống kiểm soát nội bộ cũng tác động đến hiệu lực của bằng

chứng kiểm toán. Bằng chứng kiểm toán thu thập từ 1 hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt

động có hiệu quả đáng tin cậy hơn từ một hệ thống kiểm soát nội bộ yếu kém. Do đó,

quá trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ đóng vai trò quan trọng trong việc thu thập

bằng chứng kiểm toán đầy đủ và tin cậy, góp phần đảm bảo chất lượng cuộc kiểm toán.

Hiệu quả cuộc kiểm toán có liên quan tới giá phí cuộc kiểm toán và chi phí thu

nhập bằng chứng kiểm toán. Nếu công ty đảm bảo hiệu quả cuộc kiểm toán thì với

doanh thu cố định, việc giảm tối đa chi phí giúp họ đạt được lợ nhuận tối đa. Với mức

lợi nhuận xác định chi phí tối thiểu giúp giá phí kiểm toán nhỏ nhất, nâng cao khả năng

canh của công ty kiểm toán.


Như vậy, việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị cuộc kiểm toán, giúp

cho kiểm toán viên xác lập mức đọ tin cậy vào hệ thống kiểm soát nội bộ, giảm tối đa

các thử nghiệm tiến hành mà vẫn đảm bảo chất lượng cuộc kiểm toán.

Kiểm toán viên cần hiểu biết đầy đủ về hệ thống kiểm soát nội bộ, đánh giá chính

xác mức độ rủi ro kiểm soát, để vạch kế hoạch kiểm toán và xây dựng trình tự phương

pháp kiểm toán thích hợp. Sự hiểu biết về hệ thống kiểm soát nội bộ, sự đánh giá xác

đáng rủi ro kiểm soát cùng với sự đánh giá về rủi ro tiềm tàng, cũng như mọi cân nhắc

khác sẽ giúp cho kiểm toán viên:

- Xác định được các loại thông tin sai sót nghiêm trọng có thể xảy ra trong báo cáo

tài chính.

- Xem xét nhân tố tác động đến khả năng có thể xảy ra sai sót nghiêm trọng.

- Thiết kế phương pháp kiểm toán căn bản.

Tuy nhiên hệ thống kiểm soát nội bộ có 1 vài nhược điểm mà các kiểm toán viên cần lưu

ý: Khi tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng thì các kiểm toán viên cần

nhận thức rằng một hệ thống kiểm soát nội bộ dù có được thiết kế hoàn hảo đến đâu thì

cũng không thể nào ngăn ngừa phát hiện mọi sai phạm có thể xảy ra, đó là hạn chế cố

hữu của hệ thống kiểm soát nội bộ:

- Hệ thống kiểm soát nội bộ thường bị xem xét trong mối quan hệ giữa chi phí bỏ ra

với lợi ích đem lại.

- Các thủ tục kiểm soát này thường tác động đến những nghiệp vụ xảy ra thường

xuyên mà ít có tác động với những nghiệp vụ bất thường.

- Hệ thống kiểm soát nội bộ thường chỉ đặt ra các thủ tục kiểm soát bên trong đơn

vị mà ít có tác động đối với các nghiệp vụ bên ngoài đơn vị.

- Các thủ tục kiểm soát thường dễ bị lạc hậu theo thời gian vì có sự đối phó của

người bị kiểm soát.

- Hệ thống kiểm soát nội bộ thường dễ bị vô hiệu hóa bởi những nhà quản lý


Kết luận

Với sự đa đạng của hình thức kinh doanh, với mức độ tăng truởng ngày càng cao của

nguồn vốn kinh doanh tại mỗi doanh nghiệp, đặc biệt với quá trình đẩy nhanh việc vốn

hoá thị trường vốn của môi trường kinh doanh tại Việt Nam, hiện nay, nhà đầu tư vốn đã

và đang dần tách rời khỏi vai trò quản lý doanh nghiệp.Chính vì vậy một hệ thống Kiểm

soát nội bộ vững mạnh đang là một nhu cầu bức thiết, một công cụ tối ưu để xác định sự

an toàn của nguồn vốn đầu tư, xác định hiệu quả điều hành của Ban điều hành doanh

nghiệp cũng như kịp thời nắm bắt hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.Hiểu được Các

chức năng, nhiệm vụ, vai trò, tầm quan trọng, cách thức xây dựng một hệ thống Kiểm

soát nội bộ hữu hiệu sẽ giúp nhà quản trị cũng như nhân viên kế toán, kiểm toán có thể

quản lý tốt nhất nguồn lực vốn của doanh nghiệp để đưa ra quyết định kinh doanh phù

hợp nhất cho tổ chức, doanh nghiệp cũng như đem lại sự thuận lợi trong công việc, tiết

kiệm được rất nhiều thời gian, chi phí.


Hệ thống kiểm soát nội bộ kiểm toán căn bản

Education

Transcript of Hệ thống kiểm soát nội bộ kiểm toán căn bản