Bursa orhangazi ünİversİtesİ

MİMARLIK VE TASARIM FAKÜLTESİ

MİMARLIK BÖLÜMÜ

2015-2016 güz YARIYILI

Tarİhİ yapI çözümleme dersİ

Hazırlayan: Elif Şehitoğlu

Y.Mimar, Restorasyon Uzmanı

2) Restorasyon Projesinin Hazırlanması

a) Rölöve Çalışmaları

b) Fotoğrafla Belgeleme

c) Analiz Çalışmaları

Malzeme ve yapım tekniği özelliklerinin belirtilmesi

Hasar ve bozulmaların belirtilmesi

Farklı dönemlerin belirtilmesi

d) Restitüsyon çalışmaları

e) Restorasyon Projesinin Hazırlanması

RÖLÖVE

•Anlamı yeniden ayağa kaldırmak olan “relever” kelimesi Fransızca’dır.

•Mimarlıktaki anlamı bir yapının mevcut durumunun ölçülerinin alınarak

iki boyutlu ölçekli çizimlerle -plan, kesit ve görünüşlerle- anlatımıdır.

•Mimari tasarımda çizimden yapıma doğru gelişen süreç , rölövede

mevcut yapıdan çizim elde etme yönündedir. Restorasyon Projesi anıta

ait ayrıntılı bir rölöveye dayanılarak hazırlanır.

•Rölöve bir proje değildir. Kent dokusunun veya arkeolojik kalıntının

yakından incelenmesi ve restorasyon projesinin hazırlanması için bir

araçtır.

•Yapının çalışmanın yapıldığı andaki durumunu yansıtır.

•Başarılı bir rölöve için yapıyı önceden iyice tanımak, ölçülüp çizilecek

önemli noktaları bilmek ve doğru bir ölçüm için aletleri etkin kullanmak

gerekir.

•Rölöve sırasında yapı yakından ilişki kurularak ayrıntılar, malzeme ve

detaylar yakından gözlemlenir.

•Rölöve çalışması eğilmek, uzanmak, tırmanmak gibi hareketler

gerektirdiğinden çalışmaya rahat ve elverişli kıyafetlerle gidilir. Rahat

ayakkabılar, bol cepli yelek veya ceket …

Gerekli araçlar;

•A4 veya A3 boyutunda altlık (duralit, kontrplak, sekreterya)

•Kareli veya milimetrik A3 kağıt veya A4 blok

•HB kurşun kalem, silgi, seloteyp

•Renkli kalemler ve renkli tebeşir

•5/10/20-50 metrelik şerit metreler,marangoz metresi, gönye

•Lazer metre- var ise

•Çekül ve ip

•Teleskobik mira

•Su terazisi veya şeffaf hortum (veya lazer terazi)

•Profil tarağı

•Kumpas

•Fotoğraf makinesi

•Elfeneri, çakı, küçük çivi, ip, çekiç gibi yardımcı materyal

•Kağıt mendil, mendil, su

Terazi hortumu

Çekül (şakül)

Teleskobik mira

Lazer metre

Su terazisi

kumpas

Profil tarağı

• 3 boyutlu tarayıcılar yapıyı ve

öğelerini -milyon nokta ölçeğinde-

detaylı bir şekilde tarayabilmekte

ve verileri iki veya 3 boyutlu çizim

halinde düzenleyebilmektedir.

Lazer tarayıcı (3d scanner)

Total station

•Total station bulunulan noktadan yapı yüzeyinde belirlenen noktaya

lazer ışığı gönderilerek uzaklık ölçümü ve bu verilerle belirlenen

noktanın koordinatlarının belirlenmesi temeline dayanır.

Ölçümde teknoloji ilerledikçe gelişmiş alet ve cihazlardan yararlanılmaktadır.

Son yıllarda en çok kullanılan cihazlar

total station ve 3Boyutlu tarayıcı (3d scanner) dır.

Ölçek:

•Yapılış amacına göre rölöve çizimi değişik ölçeklerde olabilir.

•Sokak silüeti için 1/200 ölçek uygundur. Ölçümün ayrıntısı buna

göre belirlenir.

Sokak silüeti ölçek: 1/200

Ölçek

•Restorasyona yönelik rölöve 1/50 ölçeklidir.

•Çok büyük yapıların pafta boyutları büyük olacağından 1/200

ölçekli anahtar plan üzerinden 1/50,1/20 ölçekli ayrıntılar verilir.

•Sistem kesiti ve merdiven 1/20 ölçek

•Kapı pencere detayları 1/10 ölçek

•Saçak, korkuluk, pervaz, kat silmesi vb profillerinden, kapı,

pencere nokta detayları ihtiyaca göre 1/5, 1/2, 1/1 ölçekli detaylar

verilir.

•Detaylar plan-kesit-görünüş düzeninde verilir.

Alan Çalışması:

•Rölöve yapılacak alana gidildiğinde yapı önce içten ve dıştan iyice

incelenir.

•Bir kişi kroki hazırlarken diğer kişi ayrıntılı fotoğraflama yapar.

1) Kroki Hazırlama

Vaziyet planı, planlar, kesit, görünüş ve detaylar için elle ve mümkün

olduğunca ölçekli krokiler hazırlanır.

•Her krokinin sağ üst köşesine sıra numarası, yapının adı ve nereye

ait olduğu, tarih, ölçek ve çizenin adı yazılır.

•Kağıt boyutu A3 veya A4 olabilir.

•Kroki resim gibi karalama şeklinde değil, kesin ve net çizgiler ile,

herkesin anlayacağı çizim tekniğinde olmalıdır. Gereksiz detaydan

kaçınmalı, bilgi içermesine dikkat edilmeli.

Vaziyet planı krokileri

1) Vaziyet planı krokisi elle hazırlanır:

•Ana yapı ve parseldeki agac, duvar, kuyu,

ek yapılar işlenir ve çevredeki sokak,

cadde isimleri yazılır. Açıklamalar

eklenmesi önemlidir.

•Silüet ve arazi kesiti için gerekli krokiler

hazırlanır.

2) Planların krokileri elle hazırlanır. Mekan isimleri yazılır. Detayı

alınacak kapı, dolap, ocak vb. öğelere kod verilir. ZKD1,…

1/50 ölçek plan krokisi

1/50 ölçek plan krokisi

4) Kesit geçirilmesi gereken noktalar

belirlenir ve kesit krokileri elle çizilir.

En az iki kesi çizilir ve en az biri

merdivenden geçmelidir.

Görünüş krokisi

3) Her yöndeki

görünüşler elle çizilir.

Yön belirlenerek kuzey,

güneydoğu gibi isimler

verilir.

• Krokilerin üzerine ölçülerin rahatça okunacak şekilde

yazılabilmesi ilk çalışmada mümkün olmayabilir, deneyim

gerektirir. Kolaylık için rakamların küçük yazılması ve renkli

kalemlerin kullanılması denenebilir. Eksik, unutulan veya krokiye

sığmayan ölçüler için ek çizimler yapılabilir.

• Çizilen krokiler şeffaf poşetlere konularak dosyalanır.

2) Ölçüm

Ölçüm ideal olarak 3 kişiyle yapılır. İki kişi metre tutar, üçüncü kişi alınan ölçüleri

krokiye geçirir.

Sürekli okuma: Rölövede temel ölçüm sistemi sürekli okuma şeklindedir. Bu

yöntem ölçülerin tek tek alınıp toplandığında yapılacak hata payını azaltır.

•Ölçüm aracı ölçüsü alınacak cephede bir kişi metreyi “0” noktasına sıkıca

yerleştirilerek tutar.

•Diğer kişi cephede ölçülecek kapı , pencere, niş öğelerini sırayla okuyarak köşe

noktasına kadar ilerler. Üçüncü kişi ölçülen yerleri gözüyle izler ve okumaları

krokiye işler.

•Metre iki kişi tarafından eşit yüksekliklerde tutulmalı, okumalar yüksek sesle

yapılmalıdır. Okumalar aynı kottan yapılmalıdır.

•Kapı pencere vb. Profilli kısımlarda hassas okuma için gönye yardımı ile izdüşüm

kullanılabilir.

•Plan ölçümlerinde “0” noktası mekana girişe göre saat yönünde ilerlenir.

Üçgenleme:Plan üçgenlere bölünerek hassas ölçüm elde edilir. Dik olmayan

duvarların veya dik gibi görünen fakat açılı duvarların birbiriyle olan ilişkisini tespit

etmek için kullanılan temel bir yöntemdir.

•Üçgenlerin tepe açılarının çok dar olmamasına özen gösterilmelidir. Çok dar açılı

üçgenlerde hata yapılabilir.

Ölçüm İşlemi:

•Ölçüme binanın dışından başlanır. Zemin katta dış duvarlar ve ölçülebilen

kapı/pencere boşlukları , çıkıntılar, köşe pervazı vb her eleman ölçülür. Not yazılır.

•İçeride her mekanın kenar boyutları, kapı pencere boşlukları köşegenleri ölçülür.

Ölçümde kapı, pencere, niş, ocak iç boşlukları okunur.

•Bir mekandan diğerine geçerken aradaki duvar kalınlığı ve iki mekan arasında

köşegenlerin ölçümü yardımıyla bağlantı kurulur.

•Bir duvar üzerinde farklı sıva veya kaplama türleri varsa planda bunlar da

ölçülerek krokiye farklılıklar not düşülür. Sıva, mermer kaplama, ahşap kaplama…

Cephe ve Kesitlerin Ölçümü:

Tabanı düz olmayan mekanlarda ve eğimli arazilerde kesit ve

görünüşlerde alınan yükseklik ölçülerini birbirine bağlamak için

temel olarak yatayda oluşturulan sabit bir referans düzleminden

yararlanılır.

Bu düzlem nivo, lazer terazi gibi aletlerle yapılabileceği gibi, daha

basit olarak su terazisi veya hortum terazi ile de elde edilebilir.

Hortum terazi nasıl kullanılır?

Bileşik kaplar ilkesine göre çalışan bu sistemde 1 cm kalınlığında 10-12

mt şeffaf bir hortum kullanılır.

•Hortum yere uzatılır, su dolu bir kovadan içinde hava kabarcığı

olmayacak şekilde sifon yapılarak su hortuma çekilir.

•Hortumun iki ucu açık olarak duvarın iki köşesine konur, suyun

hareketi durunca her iki seviye renkli tebeşirle işaretlenir.

•Bir uç sabit tutularak diğer uç üçüncü köşeye götürülür, su seviyesi

başta işaretlenen noktaya gelene kadar hortum oynatılır, seviye

yakalandığında işaretlenir. Böylece tüm köşelerde renkli tebeşirle

işaretleme yapılır.

•Sağlama için köşelere çivi çakılarak ip gerilir ve iplerin birbirine

kırılmadan değiyor ve aralık kalmıyorsa hata yok demektir.

•Duvarlara çekilen ve çiviyle sabitlenen ip yatay düzlemdir. Bu düzlem

tüm mekanlara aynı yöntemle taşınarak devam ettirilir.

•Kapı, pencere korniş üst noktaları, tavan yüksekliği yatay düzlemden

yukarı, döşeme, süpürgelik vb aşağıdan ölçülerek belirlenir.

•Cephede alınacak yüksek ölçüler için teleskobik mira kullanılır.

•Tonoz, kemer, saçak genişliği gibi üst örtülerin izdüşüm ölçümünde

teleskobik miranın ucuna çekül bağlanarak ölçülmesi istenen noktadan

sarkıtılır ve izdüşümün plandaki yeri ölçülür.

Tavan ve döşeme planları:

•Tavan ve döşemelerde kroki hazırlanır veya daha önce çizilen

planlardan bir kopya alınarak üzerine işlenir.

•Temel olarak basit bir tavan ise kaplama genişlikleri ölçülür, yönleri ve

sayıları krokiye işlenir.

•Profilli çıtalı süslemeler var ise genel şema krokiye işlenir, çıtaların

duvardan ve birbirinden uzaklıkları ölçülür.

•Paftanın kenarlarına her profilin detaylı bir çizimi yapılır ve plandaki

yeri okla işaretlenir.

Detay ölçümü nasıl yapılır?

•Ölçümlerde çift gönye, metre ve profil tarağı kullanılır.

•Dairesel öğelerin çapı kumpas veya ip yardımı ile ölçülür.

•Profilli öğeler gönye ve su terazisi yardımı ile yatay düşey ölçüler

alınarak veya profil tarağı ile ölçülür.

Detay ölçümü nasıl yapılır?

•Kapı, pencere detayları plan –kesit-görünüş üçlemesi ile ifade edilir. Sistem

oluşturulduktan sonra nokta detayları detayın alındığı kısma isim verilerek ayrı

bir yerde çizilir.

Kapı detay kroki ve ölçümü Nokta detayı

Detay ölçümü nasıl yapılır?

•Kemer/tonoz ölçümü

Rölöve çizimi:

•Çizime düz olduğu belirlenen bir duvardan başlanır. Pergelleme yardımı ile

kenarlar kesiştirilerek diğer köşe bulunur, mekanlar oluşturularak ilerlenir.

•Yapının her katı için plan çizilir, ara katlar için ek çizimler yapılır. Planlara

isimlerle birlikte kot verilmelidir. Zemin kat planı(0,00 kotu) 1. Kat planı,

(+3,50 kotu) gibi…

•Mekanların üzerindeki eğrisel örtüler plana noktalı çizgilerle izdüşüm

olarak işlenir.

•Girilemeyen, ölçülmesi mümkün olamayan mekanlara (girilemedi)

açıklaması konur. Tahmine dayalı çizimlerde açıklama yazılır ve (?) işareti

konur.

•Her paftanın sağ alt yanına yapının ve paftanın adı, bir anahtar şema ile

çizimin yapının hangi seviyesine, cephesine ait olduğu gösterilir. Ölçek,

tarih, rölöveyi yapan ekibin isimleri bulunur.

Fotoğrafla belgeleme nasıl yapılır?

Fotoğraf rölöve çizimleri için çok önemlidir. En titiz ölçümler bile fotoğraf

olmadan çok zor çizilir.

Fotoğraflar bize genel görünüm yanında malzeme, doku, şekil, boyut,

yapıdaki bozulmalar, sayılar ve yapı elemanları hakkında bilgi verir.

Fotoğraf çekimi sırasında bu verilerin sağlanması amacı unutulmamalıdır.

Doğru çekilmiş fotoğraflar oranlama yolu ile ulaşılamayan yerlerin

ölçüsünün çıkarılmasında yardımcı olur.

Masabaşı çizimi sırasında kontrol ve sağlama yapmamıza yardımcı olur,

tekrar tekrar alana gitmeye gerek kalmaz.

Fotoğraflar genel plan ve detay olarak alınır. Mümkün olduğunca

perspektifsiz çekim yapılmalıdır.

Fotoğrafla belgeleme:

•Fotoğraf çekilirken vaziyet planı, planlar, cepheler, kesitler vb yapılacak

çizimler düşünülerek en çok veriyi elde edilecek şekilde pozlama yapılır.

•Bahçe duvarı, yol, yapı ilişkileri fotoğraflanır.

•Her katta her odanın zemini, duvarları, tavanları ve bunlar arasındaki

geçişler fotoğraflanır.

•Kesitin geçtiği merdiven, korkuluk, döşeme, pencere, kapı, eşik, çıkma,

saçak ve ilişkiler fotoğraflanır.

•Cephelerde çekim cepheye paralel yapılır. Tüm cepheler ve tüm cephe

birleşimi köşeler fotoğraflanır.

•Çatıyı görebilecek yüksek bir yer bulunur ve çatı yukarıdan fotoğraflanır.

Analitik Rölöve

Değişik yapım evrelerinin kronolojik sıralanışı, malzemelerin niteliklerinin

ve bozulmaların saptanması, yapılacak müdahalelerin seçiminde altlık

olarak kullanılır. Tüm analizler çizilen rölöveye (ölçüsüz) işlenir. Değişik

etkilerin belirtilmesi için farklı renk ve doku kullanılır, ve sağ alt köşeye

lejant yapılır.

1)Malzeme ve yapım tekniği özelliklerinin belirtilmesi

Yapım sistemini oluşturan ahşap, taş, kerpiç vb malzemeler ve karkas,

kargir vb yapım sistemleri plan,kesit ve görünüsler üzerine işlenir

2)Hasar ve bozulmaların belirtilmesi

Çatlaklar, oyuklar, yüzey kayıpları, tabakalaşan ve ayrışan yüzeyler,

çiçeklenmeler, bitkiler, kirlenme, biyolojik bozulma, niteliksiz ekler tespit

edilerek ölçüsüz rölöve paftaları üzerine işlenir.

3) Farklı Dönemlerin Belirtilmesi

Araştırmalar ile elde edilen yazı, fotoğraf, arşiv kayıtları vb belgeler ve

yapı üzerindeki incelemeler ışığında;

Yapım tekniği, üslup benzerliği veya farklılığı gösteren bölgelerin

saptanması ve analiz edilerek farklı dönemlerin belirlenmesi gerekir.

Fotoğraflarda ve çizimdeki yerinde (plan/kesit/görünüş) analiz sonuçları

(sıva, boya ve harç analizi) birbirine referans verilerek rapora bağlanır.