HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

57
HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ VE ÇEŞİTLERİ Ömer YANIK Ömer YANIK Biyoloji Biyoloji Öğretmeni Öğretmeni 2006 / BURSA 2006 / BURSA

description

HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ. Ömer YANIK Biyoloji Öğretmeni 2006 / BURSA. Hayvanların genel özellikleri. Hayvanlar çok hücreli , heterotrof , ökaryot canlılardır. Hayvanların çok hücreli vücutları , yoğun olarak bulunan kollagen gibi yapısal proteinler - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Page 1: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİHAYVAN GRUPLARININ EVRİMİVE ÇEŞİTLERİVE ÇEŞİTLERİ

Ömer YANIKÖmer YANIKBiyoloji ÖğretmeniBiyoloji Öğretmeni

2006 / BURSA2006 / BURSA

Page 2: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Hayvanların genel özellikleri

•Hayvanlar çok hücreli , heterotrof , ökaryot canlılardır.

•Hayvanların çok hücreli vücutları , yoğun olarak bulunan kollagen gibi yapısal proteinler sayesinde bir arada tutulur.

•Hayvanlara özgü , impuls iletiminden hareketden sorumlu iki tip doku vardır, sinir doku ve kas doku.

•Çoğu hayvan eşeyli ürer ve diployit evre genellikle yaşam döngüsünde baskındır.Çoğu türde, kamçılı olan küçük sperm , daha büyük ve hareketsiz olan yumurtayı dölleyerek diployit zigotu meydana getirir.

•Çoğu hayvanın gelişimi süresince segmentasyon , blastula adı verilen çok hücreli bir evrenin oluşumuna yol açar,çoğu hayvanda blastula içi boş bir top şeklini alır.

Page 3: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Blastula evresini gastrulasyon adı verilen ve embriyo tabakalarının oluştuğu evre izler.Bazı hayvanlar kısa bir olgunlaşma evresinden sonra ergin forma dönüşürken bazıları larva evresine geçer.

•Larva eşeysel olarak olgunlaşmamış formdur.Ergin bireyden farklıdır ve farklı beslenebilir. Hayvan larvaları sonunda metamorfoz (Başkalaşım) geçirerek ergin bireylere dönüşür.

•Zigotun , kendisine özgü bir yapısı olan hayvana dönüşmesi olayı , Hox genleri adı verilen genlerin embriyoda kontrollü olarak ifade edilmesine bağlıdır.

Page 4: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Hayvanlar alemi büyük bir olasılıkla 700 milyon yıl önce Prekambriyen döneminde yaşamış koloni oluşturabilen kamçılı bir hücrelilerden köken almıştır.

•Bu bir hücreli günümüzden 1 milyar yıl önce ortaya çıkmış bir grup olan yakalıkamçılılarla akrabaydı.

•Günümüzde yakalıkamçılılar , sığ gölcüklerde göllerde ve deniz ortamlarında yaşayan oldukça küçük saplı canlılardır.

Page 5: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Yakalıkamçılı bir hücreli atadan , özelleşmiş hücrelerin iki ya da daha fazla tabaka şeklinde düzenlenmesiyle basit bir hayvanın nasıl ortaya çıkabileceği en önemli araştırma konusudur.

İlk hayvanbenzeri

Page 6: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Hayvanların filogenetik dallanması

•Hayvanların filogenetik ağacı , hayvan şubeleri arasındaki akrabalık , vücut planının ve embriyonik gelişimin anahtar , özelliklerine dayandırılarak düzenlenmiştir.

•İlk dallanma noktası , gerçek dokusu olmayan hayvanları (Parazoa) gerçek dokuya sahip olan hayvanlardan (Eumetazoa) ayırmaktadır.

Page 7: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Parazoa-Eumetazoa dallanması.Süngerler hayvan lar aleminin ilk dalını temsil eder.Süngerler gerçek dokuya sahip değildir ve Parazoa olarak adlandırılır.

•Doku , Eumetazoa olarak adlandırılan hemen hemen diğer tüm hayvan şubelerinin temel özelliğidir.

(Sölomatlar)

(Asölomat)

(Pseudosölomat)

Page 8: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Cnidaria(Hidralar ve deniz anaları, deniz şakayıkları) şubeleri radyal simetriye sahip tir.Işınsal simetrili bir hayvan üst ve alt ya da oral ve aboral (Ağızın zıt tarafı) taraflara sahiptir.

•Eumetazoa üyelerinin evrimin de bir diğer büyük dal , bilateral hayvanlara gider.Dorsal (Üst) ve ventral (alt) tarafa ve aynı zamanda anteriyor(baş) uca ve posteriyor(kuyruk) uca , sağ ve sol tarafa da sahiptir.

Page 9: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Gelişim ilerledikçe , üst üste dairesel olarak dizilmiş olan ve germ tabakaları adı verilen tabakalar vücuttaki değişik dokuları ve organları meydana getirir.Embriyonun yüzeyini kaplayan Ektoderm, hayvanın dış örtüsünü ve bazı şubelerde merkezi sinir sistemini meydana getirir.

•En içte yer alan germ tabakası olan ekdoderm , gelişen sindirim borusunun ya da archenteronun iç yüzünü astarlar ve karaciğer gibi organları meydana getirir.

•Cnidaria ve Ctenophora dışında kalan Eumetazoa üyelerinin hepsi mezoderm adı verilen ve ektoderm ile endoderm arasında yer alan üçüncü bir tabakaya sahiptir. •Grup olarak Radiata , diploblastikdir (İki germ tabakasına sahip).Bilateria olarak bilinen diğer tüm Eumetazoa üyeleri ise triploblastiktir(Üç germ tabakası)

Page 10: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Sölomatlar , mezodermden köken almış dokularla tamamen astarlanmış bir vücut boşluğu olan gerçek sölom boşluğuna sahiptir. (Örn.Halkalı solucan)

•Psudosölomatlar , mezodermden köken almış dokularla kısmen astarlanmış olan vücut boşluğuna sahiptir.Örnek , Yuvarlak solucanlar.

•Asölomatlar ise sindirim boşluğu ile dış vücut duvarı arasında vücut boşluğu taşımaz.Örnek Yassı solucanlar.

Vücut boşluğundaki sıvı askıdaki organlara yastık görevi yaparak içten incinmeleri önlemeye yardım eder. Hidrostatik iskelet olarak görev yapar.İç organların büyümesine olanak sağlar.

Page 11: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Sölomat şubeler Protostomia ve Deu terostomia olmak üzere iki büyük dala ayrılır.Yumuşakçalar , halkalı solucanlar eklembacaklılar , protostom adı verilen dalı oluşturur.Derisidikenliler ve Omurgalı lar ise deuterostom olarak adlandırılan grubu oluşturur.

•Gelişimin erken dönemlerinde yumurtanın bölünme tarzı iki sölomat arasında farklı şekilde gerçekleşir.Protostomlar spiral segmentasyon geçirir, yani hücrenin bölünme düzlemi , embriyonun dikey eksenine eğik geçer.Küçük hücreler üstte bulunurken alttaki hücreler daha büyüktür.Determinate tipte segmentas yonda hücrenin gelişim çizgisi çok erken evrede belli olur.

•Deuterostom tipte ise radiyal segmentas yon gerçekleşir.Bölünme düzlemi yumur tanın dikey eksenine ya paralel ya da dik tir.Bölünme sonucu ortaya çıkan her bir hücre tek başına bir embriyo verme yete neğine sahiptir.(İndeterminate)

Page 12: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Gastrulasyon evresinde , embriyonun gelişen sindirim borusu ya da arkenteron kör bir cep meydana getirir.Protostomlarda arkenteron oluştuğunda , mezodermden oluşmuş başlangıçta katı olan kitle , sölom noşluklarını meydana getirmek üzere yarılır , bu şizosöl tipte sölom gelişimi olarak adlandırılır.Deuterostomların vücut boşluklarının gelişimi enterosöl sölom oluşumu olarak adlandırılır, arkenteronun duvarından ayrılan mezodermal tomurcuklar ve boşluklar , sölom boşluklarını meydana getirir.

•Arkenteron geliştikten sonra , gastrulanın karşı ucundaikinci bir delik meydana gelir.Burası prosotomlarda anüsü oluştururken ilk oluşan blastopor deliği ağzı meydana getirir.Deuteros tomlarda ise ilk ağız anüsü oluştururken , sonradan oluşan delik ağızı meydana getirir.

•Hayvan şubelerinin çoğu , jeolojik zamanın kısa bir evresinde ortaya çıkmıştır.Kambriyen dönemi patlamasına , ekolojik değişiklikler , jeolojik değişiklikler ya da Hox genlerinin evrimiyle bağlantılı genetik değişikliklerin sadece bir tanesi ya da bazı kombinasyonları neden olmuş olabilir.

Page 13: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

OMURGASIZLAR

•Tüm omurgasızlar hayvanlar aleminin %95’inden daha fazlasını meydana getirirler.

Page 14: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

PARAZOA

•Süngerler(Porifera) Parazoa bölümü içinde bulunan şubedir.Zemine bağlı olarak yaşayan , vücudunda delikler ve koanosit adı verilen hücreler taşıyan hayvanlardır.

•Süngerler gerçek doku ve organdan yoksundurlar.Süngerler , porlardan suyu geçirerek , süz dükleri sudaki süzüntü ile beslenirler, koanositler(yakalı kamçılı hücreler) bakterileri ve özellikle su içerisindeki askıda duran yiyecekleri sindirir.

•Süngerlerin çoğu hermafrodittir.Gametler koanosit ve amoebosit hücrelerden gelişir.Çapraz döllenme mezofil içinde olur , zigot kamçılı yüzücü larvaya gelişerek ana bireyden ayrılır.

Page 15: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

RADIATA

•Cnidaria şubesi üyeleri , ışınsal simetriye , gastrovasküler boşluğa ve knidosit hücrelerine sahiptir.(Hidralar , deniz anaları, deniz şakayıkları , mercanlar)Karnivor canlılar olup avı yaka lamada görev gören knidositlere sahiptirler.

•Sesil polip ve yüzücü medüz olmak üzere iki vücut formları vardır.

Page 16: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Knidositin bu tipi , nematosit adı verilen iğneleyici kapsül içerir. Nematositin kendisi , içi dışına dönebilen iplik içermektedir.Tetik dokunma ile ya da belirli kimyasal maddelerle uyarıldığı zaman iplik nematositden dışarı fırlayarak avı yaralar ve zehir enjekte eder.

Page 17: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Obelianın yaşam dnögüsünde polip evresi eşeysiz , medüz evresi eşeyli çoğalır , bu iki evre birbirini izler ve biri diğerini meydana getirir.Hem medüz hem de polip diploittir.Sadece gametleri haploittir.

Page 18: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

PROTOSTOMİA

•Planthelminthesler (Yassı solucanlar) , Rotifera,Nemertea(Hortumlu solucanlar, Bryozoa Mollusca(Yumuşakçalar) ,Annelida(Halkalı solucanlar) şubeleri bu grup içinde değerlendirilir.

•Planthelminthesler , gastrovasküler boşluğu olan asölomat hayvanlardır.En tanınmış örneği planaryadır.Gaz değişimi ve dolaşım için özelleşmiş organlardan yoksundurlar.Boşaltım sistemleri alev hücreleri adı verilen basit bir sistemden oluşmuştur.

•Turbellaria, Trematodlar(Karaciğer kelebeği) , Cestoidea(Şerit solucanlar) ve Monogenea sınıflarına ayrılırlar.

•Denizlerde , tatlısularda ve nemli karasal ortamlarda yaşayan 20.000 civarında yassı solucan türü vardır.

Page 19: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Salgıladıkları mukus tabakası üzerinde hareket ederler.Sinir sistemleri merkezileşmeye başla mıştır.Planaryalar , uyarılara karşı cevaplarını değiştirmeyi öğrenebilirler.

•Rejenerasyon yoluyla eşeysiz olarak çoğalabilirler.Eşeyli üreme yetenekleride vardır.Hermafrodit olmalarına karşın çiftleşerek karşılıklı döllenme gerçekleştirirler.

PLANARYA

Page 20: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Kankelebekleri insanları enfekte eder, vücut ağrıla rına , kansızlığa ve dizan teriye neden olurlar.

•Son konak olan insanı enfekte etmeden önce içinde larvaların geliştiği ara konağa gereksinim duyar, son konakta ergin solucan olarak yaşar.

Page 21: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Şerit solucanlar omurgalı canlılarda parazitik olarak yaşarlar.

•Baş bölgelerinde vantuzlar vardır ve konağın bağırsak duvarına kenetlenmelerini sağlarlar.

•Proglottid adı verilen birimler , eşey organlarının yer aldığı keselerdir.Bu keseler serbest bırakılarak konağın dışkısı ile dışarı atılırlar.

•Şerit solucanların yumurtaları iyi pişmemiş etlerle , kist halinde insana geçerler.

Page 22: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Rotifera

•Rotiferler yalancı vücut boşluğuna sahip , çeneleri , sillerden oluşmuş tacı ve tam sindirim kanalı olan hayvanlardır.

•Sindirim kanallarının ayrı ağız ve anüsü vardır.İç organlar , mezoderm le tamamıyla astarlanmış bir vücut boşluğu olan pseudosölom içerisinde uzanır.

•Pseudosölom içerisindeki sıvı hidrostatik iskelet olarak görev görür.Vücut hareketleri , burdaki sıvıyı yayar , böylece vücut boşluğu ve onun sıvısı dolaşım sistemi olarak işlev görür.

Page 23: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Lofofor taşıyan şubeler

•Brtozoa,Phoronida ve Brachiopoda, sölom boşluğuna sahip , ağızlarının çevresinde silli tentaküller taşıyan hayvanlardır.

•Lophophore , ağız çevresini kuşatan sili tentaküller taşıyan vücut duvarının halka şeklinde ya da atnalı şeklinde kıverımıdır.

•Koloni halinde yaşayabildikleri gibi , midyelere ya da iki kabuklu diğer yumuşakçalara benzerlik gösteren gruplarıda vardır.

•Paleozoik ve Mesozoik dönemlere ait 30.000 kadar fosil türü vardır.Geçmişle bir bağ olan Lingula günümüzde yaşayan brakiopod cinsi olup 400 milyon yıl içerisinde çok az değişmiştir.

Page 24: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Nemertea

•Hortumlu solucanlar , isimlerini avlarını yakalamada kullandıkları aygıtdan alır.Uzunlukları 1 mm den daha küçük olabildikleri gibi 30 m den daha büyük de olabilirler.

•Sindirim kanalları tamdır ve kapalı dolaşım sistemlerine sahiptirler.Kalpleri yokdur , kasları kasılarak damarları sıkıştırması sayesinde kanı ileriye doğru iterler.

•Daha çok denizlerde olmak üzere , az sayıda tatlı sularda ve nemli bölgelerde de bulunabilirler.

Page 25: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

MOLLUSCA

•Yumuşakçalar kaslı ayağa , iç kitleye ve mantoya sahiptir.Bazılarının tatlı sularda yaşamasına karşın çoğu denizseldir.Vücutları genelde kaslı ayak, iç organları içine alan visseral kitle , visseral kitleyi öreten ve kabuğu salgılayan doku kıvrımı olan mantodan oluşmuştur.

•Yumuşakçaların çoğu , radula adı verilen , şerit şeklindeki törpüleyici organlarını kullanarak yiyeceklerini törpülemek suretiyle beslenirler.

•Yaşam döngülerinde genelde trochophore adı verilen silli larva yer alır.

•Polyplacophora(çitonlar) , Gastropoda (salyangoz ve sümüklüböcekler),Bivalvia(midyeler istiridyeler ve diğer iki kabuklular) ve cephalopoda (Mürekkepbalığı , ahtopot ve nautilus) gibi grupları vardır.

Page 26: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Açık dolaşım sistemlerine sahiptir.Sırtda yer alan kalp dolaşım sıvısını arterlerle sinüsler içerisine pompalar.Boşaltım organı olan nefridyumlar , metabolik atıkları hemolenften alarak vücuttan uzaklaştırır.

•Sinir sistemi , yemek borusunu saran halka sinir ve bu sisnirden çıkarak uzanan sinir şeritlerinden meydana gelmiştir.

Page 27: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Ağız

Manto boşluğu

Anüs

Mide Bağırsak

•Torsiyon(iç kitlenin büzülmesi) nedeniyle embriyonik gelişim sırasında , sindirim kanalı kıvrılır ve anüs , hayvanın başının üst kısmında olmak üzere ağıza yaklaşır.Karasal salyangozlar sucul salyangozlarda bulunan solungaçlara sahip değildir.Manto boşluğunun duvarı akciğer olarak iş görür ve hava ile gaz değişimini yapar.

Page 28: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Kalp Adductor kas

Anüs

Su sifon çıkışı

Su akışı

Su giriş sifonuSolungaç

Mantoboşluğu

Palpus

Ayak

Manto Kabuk

Ağız

SölomMide vebağırsak

•Midyelerde su giriş sifonundan geçen su içerisinde asılı durumda bulunan besin partikülleri solungaç tarafından toplanır , sillerin ve kanat şeklinde uzamış bir yapı olan palpuslar aracılığıyla bu besinler ağıza iletilir.

Page 29: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

ANNELİDA

•Halkalı sollucanlar segmentli vücuda sahiptirler.Denizlerde , tatlı sularda ve nemli ortamlarda yaşarlar.Sindirim sistemlerinde farinks , özofagus , kursak , kaslı mide ve bağırsak bulunur.

•Kapalı dolaşım sistemi , oksijen taşıyan hemoglobine sahip kan içeren damar ağından meydana gelmiştir.Sırt ve karın damarlar segmental olarak olarak yer alan damar çiftleriyle birbirine bağlanmıştır.Yemek borusunun etrafını saran beş çift damar kas yapısındadır ve kanı pompalar.Deride solunum organı görevi gören küçük kan damarları vardır.

•Her bir segmentde metanefridyum adını alan bir çift boşaltım organı vardır.Ventral sinir kordonu segmental olarak dizilmiş olan gangliyonlarla birbiriyle kaynaşmıştır.

•Hermafrodit canlılardır fakat karşılıklı döllenme ile ürerler.Rejenerasyon yetenekleri yüksektir.

•Oligochaeta(Toprak solucanları) , Polychaeta ve Hirudinea (Sülükler) olmak üzere üç gruba ayrılırlar.

Page 30: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ
Page 31: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

NEMATODA

•Yuvarlak solucanlar , yalancı vücut boşluğuna sahip segmentsiz hayvanlardır , vücutları dayanıklı kütikula tabakası ile örtülüdür.Sindirim kanalı tamdır , dolaşım sistemleri ise yokdur.Besinler yalancı vücut boşluğunda yer alan sıvı vasıtasıyla taşınır.

•Genellikle eşeyli çoğalırlar.İç döllenme görülür.Nemli topraklarda , göller ve denizlerde yaşarlar.

•Bazı türleri parazitdir, kıl kurdu ve kancalı kurt en çok bilinen türleridir.Yeterince pişmemiş etlerle birlikte yenerek insan vücuduna bulaşırlar.

Page 32: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

ARTHROPODA

•Eklembacaklılar bilinen en büyük canlı türünü kapsayan grupdur.Her üç canlıdan ikisi bu gruba girer.Vücutları baş, thoraks ve abdomen olmak üzere genelde üç bölüme ayrılır, ser bir kitin kabuğa sahiptirler.

•Açık dolaşım sistemlerine sahiptir.Karasal eklembacaklılar , gaz değişimi için özelleşmiş ve genellikle içeride yer alan yüzeylere sahiptir.Dört dala ayrılırlar bunlar Trilobita (Hepsinin soyu tükenmiştir), Chelicerata(At nalı yengeci, akrepler,keneler , örümcekler, soyu tükenmiş su akrepleri), Uniramia(Çiyanlar , kırkayaklar , böcekler) ve Crustacea(Yengeçler, ,stakozlar karidesler) dir.

•Büyüyebilmek için deri değiştirme olayları görülür.Duyu antenlerine birçok üye sahiptir.

•Gelişimlerinde başkalaşım olayları vardır.Çekirgelerde tam olmayan başkalaşım görülür, ergin birey yavrulara benzerlik gösterir.Tam başkalaşım geçiren böceklerde ise yumurtadan gelişen larva , ergin bireyden farklı görünüme (Tırtıl) sahiptir.Larval evreden ergine değişim pupa evresi süresince gerçekleşir.

•Örümceğin karın bölgesinde bulunan özel bezler , kendi türüne özgü ağ örmesini sağlar.

Page 33: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Yürüme bacakları

Ağız parçalarıMakas

Yüzme üyeleri

AbdomenSefalothoraks

Baş Thoraks

Antenler

Page 34: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

İpek bezi Yumurtaların çıkış deliği Pedipalpus

Ovaryum

•Örümcekler , zehir bezleriyle donatılmış tırnak şeklindeki keliserlerini ava saldırmada kullanırlar. Örümcek sindirici sıvıyı yaralanmış dokunun üzerine boşaltır.Yiyecek yumuşar ve örümcek sıvı hale gelen yiyeceği emer.

•Gaz değişimleri kitapsı akciğerler yardımıyla gerçekleşir.

Page 35: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Abdomen Thoraks Baş

Antenler

Bileşik göz Kalp Sırt aortu Sindirim sistemi Beyin gangliyonu

Anüs

Vajina

Malpighi Ovaryum Trake Sinir MandibulaTübülleri boruları şeridi (Çene)

•Metabolik atıklar,sindirim kanalının dışarıya doğru cep oluşturması yoluyla meydana gelen malpighi tübülleri adı verilen organlarla dışarıya atılır.Böceklerdeki gaz değişimi vücudun içine doğru uzanan dallanmış kitin ile astarlanmış trake sistemi ile gerçekleştirilir.

•Böceklerin sinir sistemi , segmental olarak dizilmiş birçok gangliyon taşıyan , bir çift ventral sinir şeridinden oluşmuştur.

Page 36: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

DEUTEROSTOMIA

•Zigotun radyal segmentasyon geçirmesi , sölomun arkenteron denen ,şl bağırsakdan gelişmesi ve embriyoda blastoporun zıt taraftaki uçta ağız oluşması gibi özellikler , derisidiken lilerin ve omurgalıların bu grup içinde değerlendirilmesine neden olur.

Echinodermeta:Derisidikenliler su-damar sistemine ve ikincil olarak ışınsal simetriye sahip hayvanlardır.

•Derisidikenlilerin çoğunda bulunansu-damar sisteminden oluşan tüpler hareketde, beslenmede ve gaz değişiminde görev alırlar.

•Eşeyli yolla ürerler ve gametler suya bırakılır.Deniz yıldızları,yılan yıldızları, deniz kestaneleri deniz zambakları ve deniz hıyarları bu bölüme girer.

•Kendilerini yenileme yetenekleri deniz yıldızlarında yüksekdir.İnce deri sert kalker plakalardan meydana gelen iç iskeleti örter.

Page 37: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

SpinSolungaçlar

Merkezi disk

Ampulla

Radial sinir

Page 38: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Chordata•Chordata(Omurgalılar) şubesi Urochordata ve Cephalochordata adı verilen , omurgası olmayan iki hayvan grubunu da içerir.Kordalıların emvriyosunda bulunan iskelet yapısında bir notokorda sahiptirler.Sindirim borusu ve sinir sistemi arasında yer alan esnek bir çubukdur. Erginlerdebu yapı kaybolur.

•Sinir kordonu omurgalılarda kıvrılmış ektodermden oluşur.Bu yapıdan beyin ve omurilik oluşur.

•Ağzın gerisinde kalan farinks birkaç çift yarıkla hayvandan dışarı açılır.Yarıklar ve onları destekleyen yapılar omurgalıların evrimleşme süreci boyunca , gaz değişimi , çeneleri destekleyen yapılar , işitme ve diğer işlevleri yapmak için uyum sağlamışlardır.

•Birçok omurgalı , anüse posteriyor olarak uzanan bir kuyruğa sahiptir.Kuyruk iskelet elemanları ve kas içerir ve sucul birçok türde itici kuvvetin çoğunu sağlar.

Notokord

İçi boşSinir kordonu

Beyin

Ağız

Farinjeyalyarıklar

Anüs

Postanalkuyruk

Kassegmentleri

Page 39: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Urochordata

•Tunicat olarakda adlandırılan tulumlular omurgası olmayan ilkel kordalılardır denizlerde sabit olarak yaşarlar.Su akımını süzerek beslenir , larva dönemlerinde omurgalılara benzerken ergin formları çok az omurgalıya benzer.Sadece farinjeyal yarıklar omurgalılara benzer.

•Serbest olarak yüzen larva , baş kısmı ile bir yüzeye tutunarak metamorfoz geçirir ve bu esnada omurgalı özelliklerinin bir çoğunu kaybeder.

Ergin Larva

Page 40: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Cephalochordata

•Amfiyoksuslar , notokord , sinir kordonu solungaç yarıklar ve kuyruk gibi omurgalı canlı özelliklerinin birçoğunu ergin halde de bulundururlar.

•Su farinjeyel yarıklardan geçerken salgılanan mukus bir ağ tarafından tutulur.Balıklara benzer yüzme özelliği gösterirler.

Page 41: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

OMURGALILARA GİRİŞ

•Nöral krest , belirgin bir baş oluşumu bir omurga sütunu ve kapalı dolaşım sistemi vertebrata alt şubesini tanımlar.

•Kafatasının , beynin ve çeşitli duyusal yapıların oluşması omurgalıların en önemli özellikleridir.

•Omurgalıların iç iskeleti kemik ve kıkırdaktan meydana gelmiştir.

•Kapalı bir dolaşım sistemlerine sahiptir.Kan akciğer ya da solungaçlardan geçerek oksijen oranı arttırılır.

•Sindirim sistemi boyunca bulunan kaslar yiyeceklerin organdan organa hareket ettirilmesini sağlar.Bu oluşumlar omurgalıların aktif bir yaşam tarzına geçmesini kolaylaştırmıştır.

Page 42: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

AGNATHA (Çenesiz omurgalılar)

•Bu sınıfın üyeleri en ilkel omurgalılardır.Denizlerde yaşarlar diplerde hasta ya da ölü balıklarla beslenen canlılardır. İskeletleri kıkrıdaktan meydana gelmiştir.Omurları bulunmaz.

•Bazı üyeleri canlı bir balığını vücudunun yan tarafına yuvarlak ağızları ile mengene gibi tutunur ve hayvanın kanı ile beslenir.

•Kambriyen periyodunun erken dönemlerinde omurgalı soy hattından yaklaşık 530 milyon yıl önce ayrılmış yaşayan en ilkel omurgalılar olduklarına inanılmaktadır.

Page 43: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Chondrichthyes(Kıkırdaklı balıklar)

•Köpekbalıkları ve vatozlar kıkırdak iskelete sahiptir.Karnizor beslenen canlılardır.Sürekli yüzerek ağza alınan su solungaç yarıklarından geçerek oksijen kazanılır.

•Köpekbalıklarının ince bağırsakları spiral kıvrımlardan oluşmuştur.Emilim yüzeyinin arttırlmasını sağlar.Görme yetenekleri gslişmiştir.Su basıncını algılayan yanal çizgilere sahiptirler.

•Yumurtalarını dış ortama bırakıp üreyen üyeleri olmakla birlikde bazı üyelerinde döllenmiş yumurtalar anne karnında gelişir.

•Köpekbalıklarında üreme kanalı , sindirim ve boşaltım sistemlerinin açıldığı , dışarıya tek bir delikle açılan ortak bir oda şeklindeki kloaka açılır.

•Vatozların vücudu yassılaşmıştır.Kuyrukları kamçı şeklin dedir.Zehirli dikenleri savunmayı sağlar.

Çenenin evrimsel gelişimi

Page 44: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Osteichthyes:Kemikli balıklar

•Kemikli balıkların günümüzde yaşayan sınıfları ; ışın yüzgeçli balıklar, lob yüzgeçli balıklar ve akciğerli balıklardır.Hemen hepsi kalsiyum-fosfat birikimi ile sertleşen kemikleşmiş bir iç iskelete sahiptirler.

•Köpekbalıklarında bulunmayan yüzme keselerine sahiptirler.Kan damarları ile yüzme kesesi arasındaki gaz alışverişi kesenin şişkinliğini değiştirir ve balığın yoğunluğunu ayarlar.

•Operkulum adı verilen koruyucu kapakla örtülmüş bir odacık içerisinde yer alan dört ya da beş çift solungaç üzerinden suyu geçirmek süretiyle solunum yaparlar.

•Bildiğimiz birçok balık familyası ışın yüzgeçli balıklar sınıfına girer.Genellikle uzu esnek ışınlarla desteklenen yüzgeçleri , manevra , savunma ve diğer işlevler için değişikliğe uğramıştır.

Page 45: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Işın yüzgeçli balıkların temsilcisi olarak bir alabalığın anatomisi.

Page 46: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Lob yüzgeçli balıklar , kemik iskeletin genişlemesi ile desteklenmiş olan kaslı göğüs ve karın yüzgeçlerine sahiptirler.Günümüzde latimeria denen tek bir cinsle temsil edilmektedirler.Bu kaslı yapılar dipte sürünemek amacıyla kullanıldıklarına işaret etmektedir. Paleontologların ilk omurgalılardan biri olduğu düşündükleri bu balık, balıklar ve karadaki dört ayaklı omurgalıların arasında bir köprü oluşturuyordu

Latimeria

•Akciğerli balıkların (Dipnoi) üç cinsi günümüzde Güney Yarımkürede yaşamaktadır.Genellikle durgun göl ve bataklık sularda yaşayan bu hayvanlar , yüzeyden yuttukları havayı sindirim kanalının farinksiyle bağlantılı olan akciğerlerinin içerisine alırlar.Kurak mevsim boyunca göller kuruduğunda bazı akciğerli balıklar çamur içerisine girerek hareketsiz kalırlar.

•Bu hayvanlar omurgalıların evriminde büyük öneme sahiptirler karaya geçen omurgalıların atalarını oluşturmuşlardır.

•Fosil kanıtlar , dörtüyelilerin şimdi temel olarak karada yürümek için kullandıkları üyelerin ilk olarak su içerisinde yürümek için ortaya çıktığını desteklemektedir.

Page 47: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Amphibia (İki yaşamlılar)

•Günümüzde iki yaşamlılar , semenderler(Urodela) , kurbağalar(Anura) ve üyesiz(Apoda) ler olmak üzere 3 takıma ayrılırlar.

•Gaz değişiminde akciğein tamamlayıcısı olan nemli bir deriye sahiptirler.Çoğu tür kabuksuz olan yumurtalarını ıslak ortamlara bırakır.Sucul larval evrenin karasal ergin evreye dönüştüğü başkalaşım olayı geçirirler.

Urodela

Apoda

Page 48: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

AMNİYOTA

•Amniyotik yumurtanın evrimleş mesi omurgalıların karada başarılı olmasını sağlamıştır.

•Sürüngenlerin , kuşların ve memelilerin yumurtası dört ekstraembriyonik zarla çevrilmiştir.

•Kabuk , su geçirmez , bu embriyo ve onu saran sıvının karasal ortamda kurumasını engellemek için ortaya çıkmış bir uyumdur.Memeliler , dört ekstraembriyonik zara sahiptir , fakat memeli türlerinin çoğunda embriyo annenin üreme kanalında kabuksuz gelişir.

•Koriyon ve allantoyis zarı gaz değişimini sağlar.Amniyon , içi sıvı dolu kese içindeki embriyoyu mekanik çarpmalara ve su kaybına karşı korur.Allantoyis , embriyo tarafından meydana getirilen belirli atıklar için düzenleyici kese işlevini görür.Vitellüs kesesi yumurtada besinlerin depolandığı yumurta sarısıdır.

Page 49: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

SÜRÜNGENLER

•Keratin proteini içeren pullar, sürüngen derisini suya geçirimsiz kılar ve kuru havada su kaybını önlemeye yardım eder.Oksijen ihtiyaçlarının tümünü akciğerlerden sağlarlar.

•Reptillerde döllenme yumurtaların dişinin üreme kanalından geçerken salgılanan kabuğun oluşumundan önce , iç ortamda gerçekleşmesi gerekir.Kertenkelelerin ve yılanların bazıları vivipardır.Plasenta , embriyoya anasından besinleri elde etme yeteneği verir.

•Dış ortamdan absorbladıkları ısı kendi oluşturdukları ısıdan fazla olduğundan, sürüngenler için ectotherm terimi soğukkanlı teriminden daha uygundur.

•Günümüzde kertenkeleler, timsahlar , kaplumbağalar , yılanlar olmak üzere genelde 4 takıma ayrılırlar.Dinazorlar geçmişte yaşayan sürüngenler takımıydı.Kertenkeleler günümüzde yaşayan en fazla türe ve bireye sahip sürüngenlerdir.

•Yılanlar büyük bir olasılıkla kertenkelelerin soyundan gelmektedirler.İlkel yılanlardaki üye kemikleri ve pelvis kalıntısı bu görüşü desteklemektedir.

•Timsahlar , dinazorların en yakın akrabasıdır.

Page 50: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

KUŞLAR

•Kuşlar endotermiktir.Tüyler ve yağ tabakası vücut sıcaklığının korunmasını sağlar.

•Kuşların dişi yokdur,Yiyecekler kursakda biriktirilir.Kemikleri hafifleten bal peteği şeklindeki boşluklar uçmayı kolaylaştırır.

•Etkin solunum ve dört odacıklı kalp sistemleri uçmak için gerekli yüksek metabolizma hızını sağlar.Çiftleşme , çiftlerin kloaklarının dışarıya açılan delikleri arasında teması gerektirir. •Tüyler keratinden yapılmıştır.Aynı protein sürüngenlerin pullarını ve memelilerin saç ve tırnaklarını oluşturur.

Page 51: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Kanat tırnağı (Sürüngen özelliği)

•Archaeopteyx, jura döneminde yaşamış kuş-sürüngen karışımı özellik gösteren bir fosil canlıdır.

•Kuşlar dinazorlardan türemiş canlılardır.Günümüzde yaşayan kuşlardan daha çok sürüngene benzeyen Archa. Tırnak taşıyan ön üyelere , dişlere ve omurga içeren uzun bir kuyruğa sahipti.

•Bu canlı zayıf bir uçma özelliği göstermesine karşın, aşağı doğru süzülme ve yerden havaya doğru zıplama hareketlerini yapabilmesi uçmanın habercisi olarak algılanmaktadır.

Page 52: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

MEMELİLER

•Memelilerde ana olan dişiler yavrularını sütle beslerler, kıllar keratinden yapılmıştır. Memeliler endotermiktir ve çoğu aktif bir metabolizmaya sahiptir.Dört odacıklı kalpleri vardır.Kastan yapılmış diyafram akciğerlerin havalandırılmasına yardım eder.

•İç döllenme görülür ve embriyo dişi üreme sistemi içerisinde gelişir.Plasenta embriyo ile anne arasındaki madde alışverişini kontrol eder.

•Memeli olduğuna inanılan en eski fosiller 220 milyon yıl öncesine aittir ve Triyas dönemin de ortaya çıkmıştırlar.Gececi canlılar olan ilk memeliler soreks boyunda böcekçil canlılardı.Sürüngenlerin yok olması ile birlikde memelilerin adaptasyon yetenekleri artmıştır.

•Günümüzde üç memeli ana grubu vardır.

•Monotremata(Yumurtlayan memeliler)

•Marsupialia(Keseli memeliler)

•Eutheria(Plasentalı memeliler)

Page 53: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Monotremata(Yumurtlayan memeliler)

Kısa gagalı ekidna

Ornitorenk

•Yaşayan memeliler arasında yumurta bırakan yegane memelilerdir.Yumurta embriyonun gelişimi için yeterli besin depo eder.Kılları ve yavrularını sütle beslemeleri ise memeli özelliğine sahip olduklarını gösterir.Sütleri annenin kürkündeki kıllar tarafından salgılanır.

•Bugün yumurtlayan memeliler sadece Avustralya ve Yeni ginede bulunmaktadır.

Page 54: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Marsupialia (Keseli memeliler)

Opossum

Kanguru

•Opossumlar , kangurular , bandikotlar ve koalalar keseli memeli örnekleridir.Keseli memeliler gelişimlerinin çok erken evrelesinde doğar ve emzirilmek süretiyle embriyonik gelişimini tamamlarlar.

•Birçok türde emzirilen genç birey , marsupiyum olarak adlandırılan anaya ait kese içinde tutulur.

Page 55: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

Keseli Plasentalı

Plantigale Geyik faresi

Keseli köstebek Köstebek

Şeker planör Uçan sincap

Wombat Marmot

Tasmanya şeytanı

Obur

Kanguru

Patagonya kobayı

•Keseli ve plasentalı memelilerin daralan(Konvergent) evrimi.

•Keseli memeliler , dünyanın diğer bölgelerindeki plasentalı memeliler tarafından işgal edilmiş olan nişleri Avustralya da doldurarak işgal etmiştir.

•Plasentalı partnerlerine benzerlik gösteren çeşitli keseli türlerinin , aynı nişleri işgal etmesi sonucu onlara benzerlik gösteren görünüşler ortaya çıkarmalarına sebp olmuştur.

Page 56: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

•Keseli memelilere göre daha uzun gebelik dönemine sahiptirler.

•Gelişimlerini rahim içerisinde tamamlarlar.Denizlerde , karada ve havada uçabilen türlere sahiptirler.

Page 57: HAYVAN GRUPLARININ EVRİMİ VE ÇEŞİTLERİ

E-Mail : [email protected]