Hava Kirlilii, Asit Yamurlar, Sis Kirlilii Ve nlenmesi

Hava Kirlilii, Asit Yamurlar, Sis Kirlilii Ve nlenmesiHedeflerHava kirlilii nedir?Hava kirlilii kaynaklar nelerdir?Hava kirliliinin insan sal ve evre zerindeki etkileri nelerdir?Hava kirliliini nlemek iin alnabilecek nlemler nelerdir?Asit yamurlarnn oluumu, insan ve toprak zerindeki etkileri nelerdir?Sis nedir? Sis trleri nelerdir?Hava kirliliinsan salna canl hayatna ve ekolojik dengeye zararl olabilecek kat, sv, yada gaz halindeki yabanc maddelerin atmosferde bulunmas, hava kirlilii olarak tanmlanmaktadr.Hava, atmosferi meydana getiren oksijen, azot vb. gazlarn karmdr.Bu gazlarn havadaki dalm yledir: % 78 azot, % 21 oksijen ve % 1 karbondioksit, su buhar gibi dier gazlar.Havann % 21ini oluturan oksijen olduka reaktif bir gazdr.Atmosferi oluturan bu gazlarn, en kararsz olanlar su buhar ve karbondioksittir.

Doal KaynaklarVolkan faaliyetlerini, orman yangnlarn, toz frtnalarn, okyanus dalgalarn, ak arazide hayvan ve bitki rtlerinin bozulmasn kapsar.

Yapay KaynaklarBu kaynaklar hammaddenin insanlarn kullanmna sunabilmek iin gereken sreler sonucunda oluurlar. Sabit ve hareketli kaynaklar olmak zere ikiye ayrlr.Sabit kaynaklarKat, sv ve gaz yaktlarn yaklmas ile veya herhangi bir retim prosesi esnasnda oluan kirleticilerin bir baca yoluyla atmosfere emisyonun yapld kaynaklardr.

Bunlar; petrol rafineleri, petrokimya entegre tesisleri, kimya sanayi tarmsal mcadele ilalar, enerji santralleri, selloz ve kat sanayi, demir elik sanayi, imento sanayi, gbre sanayi, eker sanayi, ta toprak sanayi, tekstil sanayi, plastik sanayi, vernik boya, ev ve i yerlerinde snma amal kullanlan yaktlar, bakmsz yollar, bitki rts yok olmu ak arazilerdir.

Hareketli kaynaklarKara, hava ve deniz tatlarnn egzozlardr. Kara, hava ve deniz tatlarnda mazot, benzin veya jet yakt gibi yaktlar tketilmekte ve tatlarn egzozlarndan atmosfere verilen hava kirleticiler, kat, sv ve gaz yaktlarnn yanmasyla oluan yanma rnlerinin benzerleridir.

Hava kirleticileri, havann tabi deiimini deitiren gaz, sv veya kat halde olabilen kimyasal maddelerdir. Bu hava kirleticileri belirli bir kaynaktan dorudan atmosfere karan birincil kirleticiler ile atmosferdeki baz mekanizmalar sonucu oluan ikincil kirleticiler olarak iki grupta incelenir.Birincil kirleticilerKkrt oksitleri (SOx)Kkrt limon sarsnda ametal, kat, simgesi S olan kimyasal bir elementtir. Kkrt tatsz, kokusuz bir katdr, s ve elektrii iyi iletmez. Kkrt doada yaygn olarak bulunan bir elementtir.

Kkrt OksitlerKkrt ieren yaktlarn yanmasyla oluan zehirli gazlardr.

Dikkrt heptoksit S2O7 : perslfat asidi anhidriti, dayankszdr. 2SO3 + O S2O7Kkrt monoksit SO : Renksiz bir gazdr, elektrik dearjlarnn kkrt dioksitle kkrt buharlarndan ibaret bir karm zerine tesirinde oluur: SO2 + S 2SO

Kkrt dioksit SO2: Kkrt dioksit elde etmek iin, sanayide ya kkrt yaklr: S8 + 8O2 8 SO2 + 70.9 kcalKkrt dioksit renksiz, eki kokulu boucu yanmaz ve patlamaz bir gazdr. Astm yapar.Kkrt dioksit, volkan gazlarnda ve fabrikalar ok byk ehirlerin havasnda bulunur. nk bu gaz kkrt ieren kmrlerin yanmasyla oluur. Kkrt dioksit suda olduka fazla znr. Havada ki su damlacklar ile okside olur.

Fosil kkenli yaktlarn yanmasyla ortaya kan kkrt, havada derhal oksidasyona urar. Bu oksidasyon iki aamada gerekleir:S + O2 SO2SO2+ O SO3Ortamda herhangi bir katalizr madde bulunmad durumda, kkrt dioksit yava bir reaksiyonla kkrt trioksite dnrKkrt trioksit SO3: Kkrt trioksit, slfrik asidin anhidriti olup bu asitten su ekmek suretiyle elde edilebilir. Deriik slfrik asitle fosfor pentoksitten oluan bir karm stlacak olursa SO3 meydana gelir.H2SO4 + P2O5 2HPO3 + SO3Scak ve souk suda eriyen renksiz bir gazdr. Atmosferde derhal slfrik aside dnmesinden dolay, atmosferdeki kal sresi ok ksadr. Su ile asit oluturmas nedeni ile kirletici olarak nem tamaktadr.

Kentsel blgelerde younlam olan akaryakt kullanm ve kkrtten yararlanan sanayi tesisleri de kkrt oksitlerin oluumuna yol aan nemli kaynaklardr.Asit yamurlar, kalp hastalklar, solunum enfeksiyonlar oluumuna sebep olur.Kkrt dioksitleri solunumla alnan madde ve mikroorganizmalarn atlmn engelleyerek enfeksiyona zemin hazrlar bronlarda spazm yaparak ani lme sebep olabilir.Bitkilerin gzeneklerine girmek suretiyle fotosentez kapasitesini drr.kincil rnler kuvvetli asittirler tm maddeleri korozyona uratrlar.Azot oksitleri (NOX)Kkrtten sonra en nemli hava kirleticidir. Yaktn ok yksek scaklkta yaklmasyla oluur. Bu kirletici de yine motorlu tatlardan ve elektrik enerji santralleri ile sanayide kullanlan buhar kazanlarnn yakm sistemlerinden kaynaklanr.Atmosferde kirletici olarak bulunan azot monoksit ve azot dioksit konsantrasyonlar genelde azot oksitleri terimi ile ifade edilmektedir.NO + NO2 NOXAtmosferde bulunan nemli azot oksit bileikleri; azot monoksit (NO), azot dioksit (NO2), diazot oksit (N2O)Azot monoksit (NO)Gaz halinde renksiz, kokusuz, suda znrl dk olan, likit halde iken mavi renkli olan, havann yapsnda eser miktarda bulunan bir bileiktir. Yksek scaklklarda yanma ilemlerinde ortaya kar.NO sinir sistemine etki ederek solunum felcine neden olur. Azot dioksit (NO2)NO2 ise krmzms kahverenkli, keskin kokulu bir gazdr. 21,1 derece kaynama noktasna sahip NO2nin dk ksmi basnc, atmosferde younlamasn nler. Korozyona neden olur. Yksek derecede oksitleyicidir.Krmzms kahverenkli olmasndan tr kendisi ile kirlenmi havann gr mesafesini azaltp ayn zamanda havann renginin de deimesine sebep olur.NO2 gaznn atmosferik mr yzyldan fazladr.Asidifikasyona neden olur. Yamur genel olarak hafif asidiktir, pH deeri 5-6 arasnda deiir. Ancak NOx in HNO3 formuna dnmesi ile oluan asit yann pH deeri 4- 4,5 gibi dk bir seviyededir. NO2 bitkilere zarar verir. 0,3 ppm gibi dk konsantrasyonlarda, bymeyi engeller. Daha yksek konsantrasyonlarda ise, hassas bitkilerin yapraklarnda gzle grlr bozulmalara neden olur.

Karbon monoksit (CO)Renksiz kokusuz ve havann ortalama mol arlna eit mol arlnda olan bir gaz olan karbon monoksit, bu yzden hem kaynakland nokta etrafnda iyi dalmayan hem de varl kolay fark edilmeyen zehirli bir gazdr.Atmosferde kolay kolay yok olmaz ve mr 2-4 ay kadardr.CO in en nemli kayna sigara ve otomobil egzozudur.

Birincil bir hava kirletici olan karbon monoksit, oksijen eksiklii, tutuma scakl, yksek scaklkta gazn kalclk zaman ve yanma odas trblans gibi etkenlerden birinin eksikliinde tam olmayan bir yanma sonucunda CO2 yerine meydana gelmektedir.Karbon monoksit kanda alyuvar hcrelerine girerek hemoglobin ile skca balanarak oksijenin balanmasn nler. Dokulara oksijen tanmamas ba dnmesi, ba ars ve halsizlie sebep olur. HidrokarbonlarHidrokarbonlar, havadaki dier kirleticilerin birbirleri arasndaki reaksiyonlarda rol oynamalar nedeni ile kirletici olarak nem kazanmaktadrlar. Hidrokarbonlar adlandrlmalarndan da anlalaca gibi, karbon ve hidrojen atomlarndan meydana gelmilerdir. Karbonun deiken kimyas nedeni ile tabiatta metandan uzun zincirli polimerlere kadar deiik hidrokarbonlar mevcuttur.

Fotokimyasal sise yol atklarndan kirliliin artmasnda nemli rol oynarlar.Havadaki hidrokarbonlar genellikle p frnlar gibi byk tesislerde atk maddelerin atlmasndan, sanayide kullanlan zclerin buharlamasndan ve odun kmrnn yaklmasndan kaynaklanr.Ama en nemli etken, buharlama yoluyla ve iten yanmal motorlarn egzozundan havaya karan benzindir.nsan salna zarar gz ve kulaklarda rahatszlklar oluturur.Kanser riski bulundurur. CvaGm renkli, ar bir metal olan cva, oda scaklnda (25C) sv halde bulunan elementtir. Cva zehirli ve pahal bir maddedir.Petrol ve kmr yaklmas, maden karlmas gibi faktrlerle cva buhar havaya karr.Cva olduka yksek bir toksik metaldir. Eer yeterli hava kirlilii kontrol yaplmazsa, cvann yaklarak bertaraf edilmesi havadaki emisyon orann ciddi bir ekilde artrabilir.Havadaki cva miktarnn artmas bbrekte ve sinir sisteminde tahribata ve lmlere yol aar.

KurunKurunun kolay ilenebilen, yaygn bir metal olmas ve erime derecesinin dkl (327.5C) nedeniyle i yaamnda ok yaygn olarak kullanlr.Kurun, hava, su ve toprak yoluyla, solunumla ve besinlere kararak biyolojik sistemlere giren son derece zehirleyici zelliklere sahip bir metaldir. Yzbinlerce ton kurun, kurunlu petrolden elde edilen ve kurun tetra etil ((CH3CH2)4Pb) eklenerek oktan says arttrlan yaktlarla alan iten yanmal motorlardan kan gazlarla dnya atmosferine boaltlmaktadr. Atmosferden kurun (byk oranda metal oksitleri ve tuzlar eklinde) yamurla tekrar yeryzne inerek evremize her geen gn daha fazla yaylmaktadr. Partikl maddeAna kaynaklar, maden kmr, linyit, motorin, benzin fueloil, benzin emisyonlar yol ve bo alanlardan kalkan tozlardr.Yanma, sanayi prosesleri ve doal kaynaklardan atmosfere verilen moleklden byk (>0.0002m) ve 500m'den kk kati veya sv halde bulunabilen maddelerdir.

Gr mesafesini ksaltr.Gne nlarnn enerji tad dalga boylarnda etkili olarak gelen enerji akn deitirir.insan, hayvan ve bitki salna olumsuz etki yapar.

kincil kirleticiler OzonOzon gaz zehirli, renksiz bir gazdr ve atmosferin st katmanlarnda yer alr. Gkyznn mavi renkte grnmesi bu gaz sayesinde olmaktadr. Sv halde lacivert renge dnen ozon gaz, dnyay gneten gelen mortesi radyasyona kar korumaktadr.Ama bu gaza maruz kalndnda gzleri, burnu ve boaz tahri ederek solunum sistemini tahrip eder.

KloroflorokarbonBalca kloroflorokarbonlar CFC-11 ve CFC-12dir. Bunlar iin doal kaynak yoktur, doada kendiliinden olumazlar. Troposferde CFC lerin konsantrasyonlarn azaltc herhangi bir etken yoktur. Atmosferik mrleri CFC-11 iin 65 yl, CFC-12 iin 130 yl civarnda olduu tahmin edilmektedir. Spreylerdeki pskrtc gazlar, soutucu aletlerde kullanlan gazlar, bilgisayar temizleyiciler, bu gazlarn balca yapay kaynaklardr. Kresel iklim deiimindeki paylar %22 oranndadr.CFC emisyonlarnn cilt kanserlerinde dramatik artlara, iklim de ise katostrofik deiikliklere yol aacan tahmin edilmektedir. Radyoaktif kirleticilerMaddenin temel yaps atomlardan olumaktadr. Atom ise proton ve ntronlardan oluan bir ekirdek ile bunun evresinde dnmekte olan elektronlardan olumaktadr.Herhangi maddenin atom ekirdeindeki ntronlarn says proton saysna gre olduka fazla ise, bu tr maddeler kararsz bir yap gstermekte, ekirdeindeki alfa, beta, gama gibi eitli nlar yaymak suretiyle paralanmaktadr.

evresine bu ekilde n saarak paralanan maddelere Radyoaktif Madde, evreye yaylan alfa, beta, gama gibi nlara ise Radyasyon ad verilmektedir.zellikle 2. Dnya savandan sonra nkleer almalarda salanan gelimeler, Dnyann radyoaktivitesine ok byk oranda etki ederek yapma radyoaktivitenin birikimine ve radyoizotoplardr.Radyoaktif maddelerin zararlarX nlar, ultraviyole nlar, grlebilen nlar, kzl tesi nlar, mikro dalgalar, radyo dalgalar ve manyetik alanlar, elektromanyetik spektrumun paralardr. Elektromanyetik paralar, frekans ve dalga boylar ile tanmlanr.

Ultraviyole ve x nlar ok yksek frekanslarda olduundan, elektromanyetik paralar kimyasal balar krabilecek enerjiye sahiptir. Bu balarn krlmas iyonlama diye tanmlanr.yonlaabilen elektromanyetik radyasyonlar, hcrenin genetik materyali olan DNAy paralayabilecek kadar enerji tamaktadr.DNAnn zarar grmesi ise hcreleri ldrmektedir.Ayrca radyasyon, canllarda genetik deiikliklere de yol amaktadr.Radyasyonun etkisi; cins, ya ve organa gre deimektedir. ocuklar ve byme andaki genler ile zellikle gz en fazla etkilenen organ olup; grme zayfl katarakt ve gz uyumunun yavalamasna sebep olmaktadr.Deri ise, radyasyona kar daha dayankldr.Hava Kirliliinin KaynaklarIsnmadan Kaynaklanan Hava Kirlilii:lkemizde zellikle snma amal, dk kalorili ve kkrt oran yksek kmrlerin yaygn olarak kullanlmas ve yanl yakma tekniklerinin uygulanmas hava kirliliine yol amaktadr.2. Motorlu Tatlardan Kaynaklanan Hava Kirlilii:Nfus art ve gelir dzeyinin ykselmesine paralel olarak, says hzla artan motorlu tatlardan kan egzoz gazlar, hava kirliliinde nemli bir faktr oluturmaktadr.3. Sanayiden Kaynaklanan Hava Kirlilii:Sanayi tesislerinin kuruluunda yanl yer seimi, evre korunmas asndan gerekli tedbirlerin alnmamas, uygun teknolojilerin kullanlmamas, enerji reten yakma nitelerinde vasfsz ve yksek kkrtl yaktlarn kullanlmas, hava kirliliine sebep olan etkenlerin banda gelmektedir.Hava Kirliliinin nsan Sal ve evre zerindeki Etkilerinsan salna etkileri1950ler den beri hava kirliliinin insan salna etkilerini gsteren kantlar vardr. 1980 sonlar 1990lar da ise yeni epidemiyolojik almalarla hava kirliliinin sala etkileri gsterilmitir. Bu almalar nce ABD ve Avrupa lkelerinde yaplm, daha sonra pek ok lkede de benzer almalar ile saln olumsuz etkilendii gzlenmitir. Bu almalarda lmler, hastaneye bavurular gibi salk gstergeleri ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonunun ilikisi aranm ve her ikisinin birlikte art veya azal gsterdii belirlenmitir.Hava kirleticilerindeki gnlk artlar eitli akut salk sorunlarna neden olmaktadr. rnein kirletici konsantrasyonunda artma astma ataklarnda arta yol amaktadr. Kirleticilere uzun sreli maruz kalm ile salkta kronik etkiler ortaya kmaktadr. ABD ve Hollanda'da yaplan almalarda hava kirlilii olanblgelerdeyaayanlarn mrnn, kirliliin olmad blgelerde yaayanlara gre 1-2 yl daha ksa olduu belirlenmitir. Yalnzca gelimekte olan lkelerde havada bulunan partikler madde ve kkrt dioksitnedeniyle ylda500,000kiinin ld tahmin edilmektedir.Havadan solunan karbon monoksit, kandaki oksijenin yerini alarak vcuttaki hcrelere tanan oksijen miktarnn azalmasna yol aar.Kentlerin havasnda bulunma miktarna gre karbon monoksit,zihinsel yetilerin gerilemesine ve en salkl insanlarda bile tepkilerin arlamasna neden olur.Ayrca kanszlk,kalp yetersizlii ve kronik akcier rahatszl eken insanlar zerinde normalden fazla olumsuz etkiler meydana getirir.

Doaya etkileriklim zerindeki etkileri;Hava kirliliinin iklime etkisi lokal ve kresel olmak zere iki ekildedir.Lokal dzeyde,ehirlerde havada bulunan kirleticiler yzeye ulaan gne nlarn yanstmakta,datmakta ve azda olsa absorbe etmektedir.

Kresel dzeyde kirlilik ise btn dnyay etkilediinden ok daha nemlidir.Bu tr kresel dzeyde hava kirliliinin iki rnei sera etkisi ve ozon tabakasndaki bozulmadr.Sera etkisiEvren,dnyadan yansyan gne nlaryla snr. Bu yansyan nlar bata karbondioksit,metan,ozon ve su buhar olmak zere atmosferde bulunan gazlar tarafndan tutulur,bylece dnya snr. Inlarn bu gazlar tarafndan tutulmasna denir.

Ozon tabakasndaki bozulmalarHava kirlenmesinden kaynaklanan ve 1980lerin ortalarnda gndeme gelen bir baka nemli tehlike olan ozon katmannn incelmesi havalandrma sistemlerinde, spreylerde otomobillerde ve buzdolaplarnda kullanlan kloroflorokarbon(CFC) kkenli kimyasal maddelerin yol at delinme kutup blgelerinde younlamtr.Eyalara etkileriEyalar ve binalar zerine etkileri gnlk yaamda pek fark edilmemekle birlikte hava kirliliinin kullandmz eyalar, giysiler ve yaplar zerinde de etkileri vardr. Kirletici gaz ve tozlar havann nemi ile birleerek ortamda asidik etkiler yaratr. Kuma, metal ve ahap eyalar zerinde etkili olur. Binalarn d cephelerinin kararmasna ve anmasna neden olur.Hayvan ve bitkilere etkisiHayvanlarn hava kirliliinden etkilenmesi solunum yoluyla ve beslenme srasnda aldklar kirletici maddelerden kaynaklanmaktadr. Gdalar yoluyla alnan kirleticilerin etkisi havadan solunum yoluyla alnandan daha nemlidir. zellikle gdalarn byk pay vardr. Kirleticilerden etkilenen yrelerde yetitirilen yem bitkileri kirletici kimyasal maddeleri emilme yoluyla etkilemekte, bitki dokusunda biriken kirleticiler beslenme srasnda hayvanlarn vcuduna girmektedirHava kirliliini meydana getiren gazlar,bitkilerin solunumu srasnda gzeneklerden ieri girerek fotosentezi yavalatr.zellikle tarmsal bitkilerdeki bu olumsuz etki, bir lde rn azalmasna neden olur.Aalarn yapraklarnda grlen renk bozulmalarna neden olur.Hava kirliliinin bitkilere olan etkisinin en iyi rnei,asit yamurlarnn geni orman alanlarna verdii zarardr.Hava kirliliini nlemek iin alnabilecek nlemler1. Sanayi merkezlerinin sebep olduu hava kirliliinin azaltlmas amacyla, sanayi ve i merkezlerinin toplu yerleim alanlarnn dna karlmas,2. Kiisel vasta kullanm yerine toplu tamacln yaygnlatrlmas,3. Egzoz gazlarndan kan kirletici etkenlerin azalmasn salayacak tedbirlerin hayata geirilmesi ve uygulamalarn denetlenmesi,4. mr dolmu motorlu tatlarn trafikten men edilmesi,5. Araba yakt olarak kurunsuz benzin kullanmnn zendirilmesi,6. Konutlarda yakt yakma tekniklerinin modernlemesi ve zellikle sanayi alanlarndaki bacalara, hava filtrelerinin veya baca gazlarnn havaya karmasn engelleyici baca szclerinin taklmas,

7. Isnmak iin kaliteli kmr ve tercihen doal gaz kaynaklarnn kullanlmas, merkezi stma sistemlerinin yaygnlatrlmas,8. ehir merkezlerindeki youn trafiin evre yollara aktarlmas,9. Aalandrma almalarnn artrlmas, hava kirliliinin youn olduu yerlerde yeil alanlarn oluturulmas,10. ehir yerleim planlarnda meteorolojik faktrlerin zellikle rzgar durumunun gz nnde bulundurulmas,11. ehir plklerinin, ehirlere ve dier yerleim blgelerine uzak yerlerde oluturulmas ve plerin uygun yntemlerle imha edilmesi,12. Hava kirlilii ve nedenleri konusunda bilinlendirme programlarnn hazrlanmas.

Sis nedir? Sis,su buharnn youmas veya donarak kristallemesi sonucu oluan ok kk su damlacklar veya buz kristallerinden meydana gelmitir. Sis iinde isenti biiminde ok hafif ya grlebilir.Sis genellikle gece vakti ve sabahn erken saatlerinde ,alak,ukur kara paralar zerinde veya su yzeyinde grlr.Bu durumun sebebi souk hava akmnn, kara parasnn veya suyun daha scak yzeyine srtmesidir.Sis trleriRadyasyon Sisi: Ak ve durgun gecelerde s kayb sebebiyle yer yzeyi ve yzeye yakn hava sour. Yerden yukar doruykseklikarttka atmosferdetersbirscaklkdalm ortaya kar. Alt seviyelerde havasouktur.Ykseklikarttkascaklkda artar. Souma havann i noktasna kadar inerse sismeydanagelir. Gece balar, gndz hava snnca, leden sonraya doru ortadan kalkar.Adveksiyon(yatay hava hareketi) sisi: Scak ve nemli havann souk bir yzey zerine hareketi ile alt katmanlarn souyarak su buharnn younlamas sonucu oluan sislerdir.Ororafik(yer ekilli) sis: Yatay hareket eden havann yer ekli etkisiyle ykselerek soumas neticesinde oluan sislerdir.Cephe sisleri: Karlaan iki farkl hava ktlesinden scak olann souk olan zerinde ykselerek soumas neticesinde oluan sislerdir.

AST YAMURLARITARHES;Asit yamuru terimi ilk olarak 1852de skokimyager Robert Angus Smith tarafndanEndstri Devriminin nemli ehirlerindenManchestera (ngiltere) den yataki asit orannnartmasn tanmlamak iin kullanlm. Smith,sanayileme ve kullanlan fosil yaktlar sonucundaartan hava kirlilii ile asit yamurlar arasndaki ilikiyikefetmi. Asit yamurlar 1852 ylnda kefedildiihalde 1960larn sonuna kadar bu olgu hakkndageni apl gzlem ve aratrma yaplmam. Ta kibilim insanlar nehirlerdeki ve gllerdeki asitlik artnve byk sanayi blgelerinin evresindeki bitkilerdemeydana gelen tahribat gzlemleyene kadar.

AST YAMURLARI NEDR?Asit yamurlar, kkrt ve azot dioksitlerin atmosferdeki nemle birleerek slfrik ve nitrik asitli yamur, kar yada dolu oluturmas biiminde kirlilie verilen genel addr. Bu tr yamurda tanecikler siste asl olarak sspansiyon oluturabilir yada en kuru halde birikebilirler.SSPANSYON: Bir katnn sv ierisinde yada havada (sis iinde)znmeden dalmasyla oluan heterojen karmlardr. ayran, kahve, tebeir tozu +su Baka bir deyile;Normalde yamur suyu asit zelliindedir, phs 5,5-5,6 arasnda deiir. Bu atmosferde bulunan karbondioksitin (CO2) yamur suyuyla etkileime girerek karbonik asit (H2CO3) meydana getirmesinden kaynaklanr.

H2O(s)+CO2(g) H2CO3(s) phs normal yamur suyunun sahip olduu 5,5-5,6lk ph dzeyinin altnda olan yamurlar asit yamuru olarak tanmlanr.Asit yamurlarnn verdii ileri srlen zararn bir blmnn aslnda baz doal nedenlerden kaynakland yaplan aratrmalar sonucunda anlalmsa da, petrol ve kmr yanmasndan oluan kkrt dioksit ile otomobil motorlarndan kan azot oksitin, asit yamuru sorununu byk lde iddetlendirdii kesindir.

Kirlilie yol aan tanecikler, kaynaklarndan binlerce kilometre uzaa rzgarla tanabilir. Szgelimi ABDnin kuzey dousundaki asit yamurlarna, Kanadadan yaylanlar katlm, Kanadann dousundaki kkrt ieren ya, ABDden kaynaklanmtr.

Bilim adamlarnn tm asit yamurlarnn denetlenmesi iin biran nce yasalar karlmasn istemektedirler.Ne var ki sz konusu yasalarn yol aaca harcamalar ok yksektir,bu yzden de sorunun zlmesi srekli ertelenmektedir.

AST YAMURLARI NASIL OLUUR? Fosil yakt atklarnn doal su dngsne karmasyla oluur. Kmr petrol gibi fosil yaktlarn yaklmas sonucu atmosferde kkrt ve azot ieren gazlar birikir. Bu gazlar havadaki su buhar ile birleince bir kimyasal tepkime meydana gelir. Bu tekime sonucunda slfrik asit ve nitrik asit damlalar oluur.

Gne bu tepkimelerin hzn artrr. Yeryzndeki sular Gnein etkisiyle snnca, bunlarn bir ksm buharlaarak ykselir ve atmosfere karr. Bylece ykselen nemli havadaki su buhar younlaarak yeniden sv durumuna geer. Bunlar da bulutlar oluturur. Sonuta oluan, ok miktarda kkrt ve azot ieren bu tip yamurlara asit yamurlar denir.

Atmosferdeki asit, yalnzca yamurlarla deil, kar, sis, havadaki gazlar ve tanecikler yoluyla da yeryzne iner.

AST YAMURLARININ NSAN VE TOPRAK ZERNE ETKLERYllardr ayrntl aratrma konusu olmam konulardan birisi olan asit yamurlar, son yllarda yurdumuzda da etkisini hissettirmeye balayan, meteorolojik hadiselerle atmosferden yeryzne inen ve insanlar zerinde olumsuz etki brakan kirletici elementler ieren yamurlar olarak bilinir.

Bir hafta kadar havada asl kalabilen bu kirleticiler, atmosferde ok uzaklara tanabilmekte, atmosferdeki su ile tepkimeye girerek slfrz asit (H2SO3), slfrik asit (H2SO4) ve nitrik asit(HNO3) gibi evre iin ok zararl kimyasal maddelere dnmektedir.Bu tepkimeler yledir;

SO2 + H2O H2SO3 (sulfrz asit) SO3 + H2O H2SO4 (slfrik asit) NO2+ H2O HNO3 (nitrik asit)

Asit yamurlar,topran yapsnda bulunan kalsiyum,magnezyum gibi elementleri ykayarak taban suyuna tamakta,topran zayflamasna ve verimin dmesine neden olmaktadr.

Topran asitlemesine en ok katkda bulunan maddeler, atmosferde birikme sonucu topraa geen kkrt bileikleridir. Azot bileikleri ise bitkilerin zmseyecei miktardan fazla olduu zaman topran asitlemesinde rol oynamaktadr.

Asitlemenin evre zerinde dolayl olmakla birlikte yine ok nemli etkilerinden biri de, endstriyel faaliyetler sonucu oluan asit nemidir. Topraa yada gl yataklarna inmi cva, kadmiyum yada alminyum gibi zehirli maddelerle tepkimeye girebilmekte ve normal koullar altnda znmez saylan bu maddeler, asidik nemle tepkimenin sonucunda, besin zinciri yada ime suyu yoluyla bitki, hayvan ve insana ulap toksik etkiler yaratmaktadr.

Asitli su ,topraktaki bitkiler iin besin kayna olan nemli minerallerin znmesine yol aar ve bitkilerin bunlar alabilmesini engeller. Zamanla, yapraklarn dklmesi gibi gzle grlebilir zararlar ortaya kmaya balar.

1989da Almanyadaki ormanlarn %52sinin hasta olduu belirlenmitir. svete ise asit yamurlar nedeniyle 18 bin gl zarar grmtr.4 bin gl ise artk l saylmaktadr.

lkemizde zellikle asit yamurlar yznden etkilenen yerlerimizin banda Samsun- gelemen , Mula- yataan, Murgul-gkta gelmektedir. Asit, yalnzca canllara deil, ayn zamanda binalara ve arabalara da zarar verir. Asit zelliindeki maddeler kimyasal ayrmay artrrlar. Bu da asitin herhangi bir yzeye dediinde, onun zelliklerini deitirmesi anlamna gelir.

rnein; asit yamuru oluan blgelerde bulunan bronz, mermer ve kiretandan heykellerin bozulmasna neden olur.

Atmosferde bulunan slfatlar da aldmz solukla birlikte bedenimize girerek astm ve bronit gibi solunum yolu hastalklarna neden olur. AST YAMURLARININ ETKSN EN AZA NDRMEK N ALINABLECEK NLEMLER:

Enerji retiminde kullanlan termik santrallerin yerine, yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanm yaygnlatrlmaldr. (Gne Enerjisi, Jeotermal Enerji, Rzgar Enerjisi vs.)

Orman yangnlar engellenmeli, yeil alanlar yaygnlatrlmadr. ehir ii ulamlarda zel aralarn yerine toplu tama aralar kullanlmaldr.

Havay olduundan fazla kirleten kaak kmr kullanmnn nne geilmelidir.

HedeflerSera gazlar ve nemi nedir?Sera etkisinin oluumu nasldr?Balca sera gazlar nelerdir?Sera etkisine sebep olan dier gazlar nelerdir?

Yeryznn gneten ald enerji kadar enerjiyi uzaya vermesi gerekir.Gne enerjisi yeryzne ksa dalga boyu radyasyon olarak ular.

SERA GAZLARI VE NEM Gelen radyasyonun bir blm, yer yznn yzeyi ve atmosfer tarafndan geri yanstlr.Ama bunun byk blm, atmosferden geerek yeryzn str. Yeryz bu enerjiden, uzun dalga boyu , kzl tesi radyasyonla kurtulur.

Gezegenimizin yzeyi tarafndan yukarya salnan kzl tesi radyasyonu byk blm atmosferdeki su buhar, karbondioksit ve doal olarak oluan dier sera gazlar tarafndan emilir. Bu gazlar enerjinin, yeryznden geldii gibi dorudan uzaya gemesini engeller. Birbiriyle etkileimli bir ok sre (radyasyon,buharlama) enerjiyi atmosferin en st tabakalarna tar ve enerji oradan uzaya aktarlr.

Bu daha yava ve dolayl sre bizim iin bir anstr; nk yeryznn yzeyi enerjiyi uzaya hi engelsiz gnderebilseydi, o zaman yeryz souk ve yaamsz bir yer, Mars gibi plak ve ssz bir gezegen olurdu. Atmosferdeki gazlarn gelen gne nmna kar geirgen, buna karlk geri salnan uzun dalgal yer nmna kar ok daha az geirgen olmas nedeniyle yer krenin beklenenden daha fazla snmasn salayan ve s dengesini dzenleyen bu doal sre sera etkisi olarak adlandrlmaktadr.

Kmr, doalgaz, fuel gibi fosil yaktlar,yksek basn altnda olumu veCO2 ierii bakmndan ok zenginorganik maddelerdir. Bu yaktlarnkullanm sonucunda aa kan CO2gaz atmosfere karr. Havann balca iki bileeni olan oksijen veazot gazlar gnein gzle grlebilen dalgaboyu nlarn yanstr ve mor tesinlarnn bir ksmn sourur.Bu kzltesimalar, oksijen veya azot gaz tarafndansourulmaz.

Ancak havada bulunan karbondioksit (CO2) vekloroflorokarbon (CFC) gazlar, kzltesimalarn bir ksmn sourarak, atmosferdendar kmalarn engeller.Bu sourma olay atmosferin snmasna yol aar.Bununsonucunda Dnya, Gnein altna park edilmi bir araba gibi snr. te bu etkiye sera etkisidenir.

Gneten gelen nlarn bir blm ozon tabakas ve atmosferdeki gazlar tarafndan sourulur.Bir ksmlitosferden,bir ksm ise bulutlardangeriye yansr. SERA ETKSNN OLUUMUYeryzne ulaan nlar geriye dnerken atmosferdeki su buhar ve dier gazlartarafndan tutularak Dnyay stmaktaolduundan yzey ve troposfer, olmasgerekenden daha scak olur.Bu olay, gne nlaryla snan ama iindeki sy daryabrakmayan seralar andrr; bu nedenle dedoal sera etkisi olarak adlandrlr.

Sera etkisi doal olarak olumakta ve iklimzerinde nemli rol oynamaktadr.Endstridevrimi ile birlikte,zellikle II.DnyaSavandan sonra insan aktivitesi seragazlarnn miktarn her geen yl arttrarakyksek oranlara ulatrmtr.Bu etkininyokluunda dnyann ortalama scaklnn -18C olaca belirtilmektedir.SERA ETKSNN NEMBALICA SERA GAZLARI

-Ozon (O3)-Su Buhar-Karbondioksit (CO2)-Metan (CH4)-Azot oksit gazlar (NOx)-Kloroflorokarbonlar (CFCs)

Su Buhar:Kresel snmada sera etkisi bakmndan enbata gelir.Ancak yeryzne yakn atmosferiindeki miktar ok nadir hallerde ykselir.Bolmiktarda bulunduu atmosfer miktar genelliklebulutlarn oluturduu ykseklerdeki atmosfertabakalarndadr.O nedenle Daha okgneten gelen nlar tutmada ve ykseklereyanstmada etkilidir.Karbondioksit (CO2):Dnyann snmasnda nemli bir rol olanCO2 Gne nlarnn yeryzne ulamassrasnda bu nlara kar geirgendir.Byleceyeryzne arpp onlar sourur.Yaplanlmlere gre atmosferde CO2 miktar 1958den itibaren %9 artmtr.Metan (CH4):Oran binlerce yldan beri deimemi olanmetan gaz, son birka yzylda iki katnakm ve 1950den beri de her yl %1artmtr.Bu deiiklik CO2 seviyesindeki artagre az olsa da, metan CO2 den 21 kat dahakalc olduu iin en az CO2 kadar dnyamzetkilemektedir.

Dioksin:100n zerinde eidi vardr.Bitkilerin ve bceklerin tahribatiin kullanlr.ou eidi ok tehlikelidir; kansere ve daha birok hastala neden olmaktadr. Polimerler:Doal ve sentetik eitleri bulunmaktadr.Doal olanlar Proteinve niasta ieririler.Sentetik olanlar ise plastik rnlerinde veel yapm kumalarda bulunup naylon, teflon, polyester gibiadlar alrlar.Kurun, Cva: SERA ETKSNE SEBEP OLAN DER GAZLARVinilklonit:PVC elde etmek iin kullanlan bir gaz karmdr.Kkrt dioksit(SO2):Bu gaz slfrn, yan, eitli doal gazlarn ve kmrle petrolgibi fosil yaktlarnn yanmas sonucu aa kar. Kkrt dioksit ve azot oksidi birbiriyle reaksiyonu sonucunda asit yamurlarn oluturan slfrik asit oluur.

NEHR SUYUNDAN ME SUYUNA

Su canllarn yaamlarn srdrebilmeleri iin gerekli ve vazgeilmez olan tatsz ve kokusuz bir maddedir. Su, canl yaamnn en temel maddesidir. Dnya zerinde farl ekillerde bol miktarda bulunur.Su hidrojen ve oksijen atomlarndan olumu H2O formlne sahip molekler bir maddedir. Su 0Cnin altnda buz 100Cnin stnde buhar(gaz) olarak bulunur 0C ve 100C arasnda ise sv halde bulunur.

me Sularnn zelliklerime ve kullanma suyunun kalitesindeki bozulmalar eitli hastalklara yol aabilmektedir. Bu yzden ime suyunun belirli zelliklere sahip olmas gerekir. Bu zellikler ksaca yledir.-Su; tortusuz, kokusuz, renksiz, berrak ve iimi ho olmaldr-Sularda fenoller, yalar gibi suya kt koku ve tat veren maddeler bulunmamaldr.-Yeterli derecede yumuak olmaldr.-me suyu iin en uygun scaklk 8-12Cdir.-Su; hastalk yapan mikroorganizma iermemelidir.-Sular kullanma amalarna uygun olmaldr.

Arsenik, kadmiyum, krom, kurun, cva gibi baz kimyasal maddeler zehirli etki yapabilir. Bunun yannda baryum, nitrat, florr, radyoaktif maddeler, amonyum, klorr gibi maddeler snr deerlerinin zerinde sala olumsuz etkileri olan maddelerdir.Su Kaynaklar

Yzey sularnn artlmadan ime suyu olarak kullanlmas uygun deildir. Bu nedenle yeryz sularn ime suyu olarak kullanmann maliyeti olduka yksektir.

Dier bir ime suyu kayna da kuyulardan pompalanan yeralt sulardr. Yeraltndan pompalanan su, yzey sularna gre olduka temizdir. Ancak yine de ierdii kum vb. yabanc maddelerden temizlenmesi dezenfekte edilmesi gerekir.

Yumuak ve Sert Sularerisinde kalsiyum, magnezyum katyonlar bulundurmayan ya da ok az miktarda bulunduran sular yumuak sudur. erisinde fazla miktarda kalsiyum ve magnezyum katyonlar bulunduran sulara sert su denir.

Kireli su olarak da adlandrlan sert sularn tad acdr. Ancak salk asndan tehlikeli deildirler. Hatta Ca+2 iyonu kemik geliimi iin nemli olduundan baz durumlarda sert sular faydal dahi olabilir. Ancak sert sular temizlik amacyla kullanldnda sabunun kprmesini engeller.Su Artm Nedir, Nasl Yaplr?ilmesinde, kullanlmasnda veya evreye braklmasnda saknca bulunan sularn, kirletici parametrelerinden ayrlmasna ''Su Artma' denir. Su artm fiziksel ve kimyasal olmak zere iki aamada yaplr.Fiziksel Artma lemleriYer alt ve yer st sular iinde doal olarak eitli byklkte kat partikller bulunabilir. Fiziksel artm ilemleri bu taneciklerin cinsi ve boyuna gre deiir. Fiziksel artma ilemleri 5 grup altnda toplanabilir.-Mekanik ve n Temizleme lemi-Sedimantasyon-Koaglasyon-Flotasyon-Filtrasyon1)Mekanik n Temizleme lemi: Ham suda bulunan tahta paralar, aa dallar ve bunlara benzer irilikteki yabanc maddeler elek veya zgaralarda tutulur. Su iinde yzen iri paralar tutmak zere eitli zgara tipleri gelitirilmitir.2)Sedimantasyon: Su iinde bulunan kat partikllerin kelmesi iin sedimantasyon havuzunda ok kk bir hzla geirilir. Bu srada askdaki kat maddelerin bir ksm ile daha iri znmemi yabanc maddeler kendi arlklaryla dibe kerilir.3)Koaglasyon: keltme havuzlarnda suya bir koaglant (phtlatrc) katlmas ile askdaki kat maddelerin keltilmesi kolaylatrlr. Koaglant olarak kullanlan balca kimyasal maddeler alminyum, slfat, demir-III klorr, demir slfat ve sodyum alminattr.

4)Flotasyon: Su iinde sspansiyon halinde bulunan dk younluklu kat partikllerin kelme hz ok yavatr. Bunlarn sedimantasyon tank iinde ksa srede keltebilmek mmkn olmaz. Bu tanecikler en kolay ekilde flotasyon yaplarak sudan uzaklatrlabilir.

5)Filtrasyon: kelme havuzlarnn stnden alnan duru suyun iinde kalan kk taneciklerin szlerek tutulmas gerekir. Bu amala kum filtreleri kullanlr. Kum filtreleri ya yava alan k filtreler yada kapal fakat abuk szen filtreler olmak zere 2 tiptir.Kum Filtre eitleria) Yava szen kum filtreleri: 827 ylnda Simpson tarafndan kullanlmtr. Bu szgeler 2.5-3 metre derinliinde betonarme havuzlar olup, bir tesisteki szge yzeyleri toplam 1000-6000 m2dir. Szge olarak kullanlan kum havuzlarnn nce altndan basnl su verilerek hava habbeciklerinin kmas ve kumlarn iyice yerlemesi salanr. Sonra 12 saat dinlendirilir ve szlecek kadar alttan su braklmaz. Bu su 24 saat bekletilir ve ondan sonra vanalar alarak stten ham su gnderilerek szge altrlr. Bu szgelerden geen su olduka berraktr. Mikroplarn yaklak %98i tutulmutur. Geriye kalan %1-2 bile olsa mikrop ihtimali dnlerek ilalanmas gerekir.b) Hzl szen kum filtreler: Bunlar ilk defa 1885 ylnda uyguland. Yava szen szgelere gre daha kk aptadr. Bu szgeler kimyasal metodlarla ilk temizlii yaplm sular szer. Bazen de ilk szge olarak kullanlrlar.Bu szgeler dier szgelerden 20-30 misli kk olduu halde szme hz 10 defa daha oktur. Bu szgelerden geen sular iyice kokusuz, renksiz ve gayet berraktr. Yalnz mikrop tutma kabiliyeti %70-80 kadardr.

c) Kk filtreler: Bunlar az masrafl kk szgeler olup, az bir su ihtiyacn karlamak iin kullanlr. Bu szgelerin szc ksm, ta, kmr, porselen, selloz gibi maddelerden yaplr.Filtrelerin Temizlenmesi: Belli sre kullanlan kum filtreleri kum-akl tabakas zamanla tkanr kullanlamaz hale gelir. Bu durumda yk kayb en yksek deerine ular. Dolaysyla kum tabakasnn periyodik olarak temizlenmesi gerekir.Filtre Tabakas: Filtre taban her bir merkezi kanala bal ve zerinde hava delikleri bulunan birok enli borudan oluur. Standart filtre yata toplam 100cm derinlikte olup ayta, akl ve kum tabanlarndan oluur.Filtre Ykanmas: Kum yata zamanla tortu nedeni ile tkanr. Filtre tabakasna tortu birikmesi nedeniyle tkanma sresi suyun bulanklk derecesine ve filtre hzna baldr. Genellikle filtrelerin 24 saatte bir ykanmas gerekir.Kimyasal ArtmaDoal sular iinde eitli cins ve miktarda safszlk bulunabilir. Kullanm amac gz nne alnarak sularn kimyasal olarak artlmas ve iinde bulunan safszlklarn giderilmesi veya belli snrlarn altna dlmesi gerekir.

Sularn kimyasal olarak artlmas 2 ana grupta toplanabilir;Kimyasal ktrme yoluyla yaplan artma ilemleri a) Souk kire-Soda yntemi b) Scak kire-Soda yntemi2. yon deitiriciler ile yaplan artma ilemleri a) Katyon deitiriciler ile sertliin giderilmesi b) yon deitiricilerle demineralizasyon1. Kimyasal ktrme ile ArtmaSuda sertlii meydana getiren kalsiyum ve magnezyum iyonlarnn suda znmeyen bileikler haline getirilerek keltilmesi veya bu iyonlarn sodyum iyonu ile yer deitirmek suretiyle uzaklatrlmas ilemine sularn yumuatlmas denir.Sularn sertlii aadaki amalarla giderilir;Su iindeki kalsiyum ve magnezyum iyonlar sabun ile birleerek suda znmeyen iyonlar oluturur. Bu iyonlarn tamam sabunla birleinceye kadar suda sabun kp olumaz.Sert sular kaynatldklar kaplarn diplerinde bir ta tabaks meydana getirirler.Gda endstrisinde kullanlan sular rn kalitesi zerinde olumsuz etki yapar.Souk kire-Soda yntemiBu yntem kalsiyum karbonatn ve magnezyum hidroksitin sudaki znrlklerinin kk olma temeline dayanr. Uygun miktarlarda suya katlan kire ve soda suya sertlik veren magnezyumla kalsiyum iyonlar ile reaksiyona girerek magnezyum hidroksit ve kalsiyum karbonat bileiklerini oluturur. Oluan bu bileikler amur haline kerek suda ayrlr.b)Scak kire Soda yntemiScaklk arttka kalsiyum karbonat ve magnezyum hidroksitin kelme hzlar artar. Su nceden stlr ve bylece geici sertliin bir ksm giderilmi ve serbest hidroksit de uzaklatrlm olur. Bylece kertmek iin gerekli olan kire miktar da azaltlm olur. Oluan amur srekli dar atlrken elde edilen yumuatlm su szme nitesine gnderilir.2. yon Deitiriciler ile Yaplan Artma lemleriyon deitirici maddelerde aranan baz zellikler unlardr;Yksek bir deitirme kapasitesiSudan etkilenmemesiRejenerasyon iin az miktarda maddeye ihtiya duyulmas Bulunma ve retimin kolay ve ucuz olmasSuda bulunan bulank vb. yabanc maddelerden etkilenmemesi.

Katyon deitiriciler ile sertliin giderilmesiBunlar poroz yapl olup bnyelerinde negatif yk tayan reinelerden oluur. Tam olduklar sodyum iyonlarn su iinde bulunan Ca ve Mg iyonlar ile deitirebilir. Katyon deitirici olarak kullanlan ilk sentetik reineler fenolformaldehit ile sodyumslfitin kondensasyonundan elde edilmitir.b) yon deitiricilerle demineralizasyonSularda yalnz sertlik yapc iyonlar deil su iinde bulunan dier iyonlar da uzaklatrmak iin iyon deitirici reinelerden yararlanlr. Bu reineler yardm ile su iinde bulunan katyonlar ile iyonlarda deitirilir.Sularn Mikroplardan Temizlenmesia) Kaynatma: Sudaki mikroplar ldrebilmek iin en iyi metod kaynatmadr. 5-10 kaynatma ile mikroplarn hepsi lr. Yalnz bu metod , ev ve hastane ihtiyac iin geerlidir.

b) Ultraviyole nlar ile dezenfeksiyonuDalga uzunluu 100-3900 Ao olan ultraviyole nlar kullanlr. Bu nlar her trl mikrobu ldrrler. c) Ozonla dezenfeksiyonOzon havayla karm halinde suya verilir. Havann metrekpnde 5 gr ozon olmaldr. Ozonlanan suyun tad ve lezzeti bozulmaz, ok masrafl bir metotdur. d) Klorla dezenfeksiyon Kolay uygulanabilmesi ve ucuz oluu sebebiyle ehir sularnn dezenfeksiyonunda en ok kullanlan metotdur. Kullanma sularnn patojen mikroplarn yok edebilmek iin yeteri kadar klor suya katlmaldr. Fakat suyun lezzetini ve kokusunu bozacak kadar olmamaldr. Eer fazla klor varsa suyun havalandrlmas ile bu fazlalk yok edilebilir. Eer klor kokusu bu yolla da gitmiyorsa aktif kmrden geilmekle veya uygun miktarda tiasulfat tuzu ilave etmekle giderilebilir.e) Kire kayma ile dezenfeksiyon Bu maddenin kullanlmas ok eskidir. Kire kayma suya ilave edildii zaman ortamda Ca, OH, Cl ve ClO iyonlar meydana gelir. Kire kayma 1 litre suya 2.5 orba ka(40 g) kire kayma kullanarak kartrlr ve yarm saat bekletilir. stteki berrak ksm alnr. Bu ana eriyik tir. Bir ieye alnr ve ktan korunarak 2 hafta sreyle bozunmadan kullanlabilir. yon Deitirme yon deitirme, bir iyonun dier bir iyonla yer deitirmesidir. Bu ilem iin reineler kullanlr. Reineli iyon deitiriciler slfonatlarla evrilmi polistrenlerin sentetik organik polimerleridir. Bunlar taneli ve boncua benzer ekilde imal edilirler.Distile SuDistile su, kaynama kazannda, paslanmaz elik stclar buhar haline getirilen suyun, soutma suyunun dolat serpantinde younlatrlmasyla elde edilir. Distilasyon, stma ve soutma yoluyla iki ya da daha fazla maddedin sv ya da buhar karmlarnn saflatrlmas amacyla kk bileenlere ayrlmas ilemi olarak tanmlanr.Ters Ozmoz(Reverse Osmosis)nedir?Ters ozmoz,sudaki istenmeyen maddelerin,zel bir membrandan belli bir basn altnda geirilerek filtre edilmesi ilemidir.Ters ozmoz sistemleri,su kalitesini iyiletirmek ve atk sular artmak amac ile uygulanmaktadr.Kullanm amalarTers ozmoz sistemleri;ok tuzlu deniz suyunu veya hafif tuzlu suyu ime suyuna dntrmek,Endstriyel iletmelerde znm tuzlar geri kazanmak ,Buhar kazanlarnda kazan ta oluumunu nlemek,Sulardaki sertlii gidermek,Kimyasal iletmelerde daha kaliteli su kullanmak amac ile geni olarak kullanlr.Kullanm alanlarTers ozmoz sistemleri,laboratuarlar,kozmatik ve ila sanayi,ak retimi,diyaliz merkezleri,fotoraflk endstrisi,batarya sanayi,buz yapm,biyomedikal uygulamalar,alkoll ve alkolsz iecek sanayi,cam sanayi,tekstil sanayi,ya retim sanayi ve son yllarda ise daha kaliteli ime suyu retiminde uygulanmaktadr.Ters ozmozdan nce n artma gerekli midir?yi dizayn edilmi n artma sistemleri ile membranlarn gzeneklerinin tkanmas azaltlarak membranlarn mrnn uzatlmas salanabilir.Bulanklk verici askda kat maddeler membranlara ulamadan nce besleme suyundan giderilmelidir. Bulanklk seviyesi limitleri aarsa sistem almas durdurulmaldr.Silt ve kir gibi askda kat maddeler membranlarda tutulduu zaman membranlarn gzenekleri tkanr.Artlm suya zarar verir.n artma sistemleriFLTRASYON:Genel bir artm sisteminin olmas gereken ana nitesi, filtrasyon ekipmanlardr.nk kendisinden sonra uygulanacak artm elemanlarnn da tortudan mutlaka korunmas gerekir.Aktif Karbon Filtre Aktif karbon filtre,n artma spesifik organikleri ve toplam organik karbonu(TOC) gidermek iin kullanlr.Kartu Filtre Membran bazl btn ana artma sistemleri 5-10 mikrondan byk partikllerin tutulmas iin ihtiya duyarlar. Kartu filtre suyun kirliliine gre eitli zaman aralklarnda deitirilirler.

2.Ultra Filtrasyon niteleriMembran filtrasyon yntemlerinden biridir. Nanofiltrasyon ve ters ozmoz teknolojileri gibi benzeri artm yntemlerinin aksine suyun kimyasal yapsnda herhangi bir deiiklik yapmadan ,suyun tm fiziksel zelliklerinde maksimum dzeyde iyiletirme yapar.3.Su yumuatma Su yumuatma sistemleri sudaki sertlii gidermek iin kullanlr.Halk arasndaki kire yada kireli su sudaki kalsiyum ve magnezyum iyonlarndan kaynaklanmaktadr.Sertlik geici sertlik ve kalc sertlik olmak zere 2ye ayrlr. Suyun sertliinin eitli mahsurlar vardr;Sert sularda sabun sarfiyat fazladr,sabun ge kprr.suyun iindeki magnezyum ve kalsiyum sabun iinde bulunan sodyum ve potasyum ile yer deitirdikten sonra kprr. Sert sularn kullanld dokuma sanayisinde boyalarn dokular ierisine tam olarak nfuz etmesi gleir. Sert sular mutfak ileri iinde uygun deildir. Istma teknii bakmndan da uygun deildir. Su yumuatma ilemi reine ile yaplr.Yumuatma sistemlerinde suda znmeyen dev molekllere reine denir.4.EVYE ALTI NTELER Kompakt tipte dizayn edilen bu nite 20 ve 5 nikron olmak zere iki kademeli tortu filtre, blok aktif karbon filtre ve reverse ozmoz ekipmanlarndan olumaktadr.Bu sayede minerallerden %95-99.9 orannda arndrlm su elde etmek mmkn olur. KTRMEKimyasal ktrme ileminde zeltide bulunan kolloidal tanecikler kelek iinde hapsedilerek temizlenme salanr.Bu ilem esnasnda,oluan kelein hzl ekebilmesi iin,ortama yumaklanmay salayc bir kimyasal madde ilave edilebilir.Bunun beraberinde de yumuklama sonras irileen tanecikler filtrasyon ile ayrlmas kolaylar.HAVALANDIRMA SSTEMYetitirme tanklarndaki su havalandrma nitesinde havalandrlr.Havalandrmann amac suyu alkalamak ve hava talar yardmyla iindeki oksijen miktarn istenilen seviyeye getirmektir.KLORLA SU DEZENFEKSYONU me suyu dezenfeksiyonunda kullanlacak yntemler teknik ve ekonomik olarak su artma uygulamalarna uygun olmaldr.Klor dezenfeksiyonu ve gerektiinde amonyak ilavesi dier yntemlere gre daha basittir.Klorla dezenfeksiyon ilemi tm ime su artma sistemlerine uygulanabilmektedir.Sonu olarak;Su gerekten hayattr.Bedenimizin %65i sudan oluur.Su yaammz srdrebilmesi iin temel besinlerdendir.Bedenimizin s dengesi,hcre ii yaamn devam,besinlerin yaklmas,sindirilmesi suya baldr.Suyun artlmamas nemli salk sorunlarna yol aar.Bu yzden artma hayatmzda nemli yer tutar.HAZIRLAYANLAR;MERVE ALTUNYURTHALME BLNURTEN SEZGNEBRU DELBADAMLA SALAMMEHMET EMN AYKABRAHM GKE