HẠT GIỐNG ĐỨC TIN -...

TOÀ GIÁM MỤC BÙI CHU

HẠT GIỐNG ĐỨC TIN TÀI LIỆU HỌC HỎI VỀ NĂM ĐỨC TIN

(Lưu hành nội bộ)

BÙI CHU 2012

Tài liệu học hỏi về Năm Đức Tin

3

“Người gieo giống ra đi gieo giống... Có những hạt rơi nhằm đất tốt,

nó mọc và lớn lên, sinh hoa kết quả...” (Mc 4,3.8)

LỜI GIỚI THIỆU

ạn đang cầm trên tay cuốn sách “Hạt giống đức tin”. Cuốn sách này được hình thành với ước mong rất đơn

giản và chân thành: cùng đồng hành với các bạn trong Năm Đức Tin. Từ ước mong ấy, các tác giả trong cuốn sách này cố gắng góp phần của mình để chia sẻ cùng bạn những suy tư học hỏi, những trăn trở thao thức xoay quanh chủ đề đức tin. Những nỗ lực ấy chỉ là nhỏ bé tựa những hạt giống, mong sẽ góp mặt cùng những hạt giống khác, tung gieo khắp nơi, với niềm hy vọng không mệt mỏi: “rơi vào đất tốt”, để hạt nảy mầm, lớn lên, đơm bông, kết trái...

Cuốn sách được chia làm năm phần với những bước đi tiệm tiến. Trước hết, sau bài giáo huấn “Đức Tin” của Đức Cha Giuse, là phần một với mục đích giới thiệu ý nghĩa Năm Đức Tin cùng với một số tài liệu mà vị Cha chung Giáo hội, ĐTC Bênêđictô XVI, khuyến khích học hỏi. Tiếp đến là phần hai: tìm hiểu nội dung căn bản của đức tin Công giáo và đặt đức tin đó trong tương quan với Lời Chúa. Đức tin được nuôi dưỡng và diễn tả trong Phụng vụ mà chóp đỉnh là Thánh lễ, đó là điều được bàn đến ở phần ba. Phần bốn hướng tới nỗ lực nối kết đức tin và cuộc sống. Đức tin cần được thể hiện trong cuộc sống chứng tá và ngôn sứ, vì căn tính của đức tin là tỏa sáng, chiếu soi... Đến lượt chúng ta phải gieo những hạt giống tiếp theo cho mùa gặt mới... Đức tin cần phải được “nhập thể” vào trong cuộc sống, cần phải được thông truyền cho người hôm nay và lưu truyền cho những thế hệ sắp tới.

B

Hạt giống đức tin

4

Sau cùng, trong phần năm, chúng ta tìm thấy mẫu gương đức tin sáng ngời nơi Mẹ Maria và chứng tá đức tin anh hùng nơi các Thánh tử đạo quê hương, những hoa trái đầu mùa của Hội thánh Việt Nam. Máu các ngài đổ ra là những hạt giống tốt làm phong nhiêu cánh đồng truyền giáo Đất Mẹ.

Trong mỗi đề tài, đều có Lời Chúa soi sáng, Bài chia sẻ của các tác giả với những Câu hỏi thảo luận, Bài học Giáo lý và Gợi ý thực hành… Riêng các Bài học Giáo lý hầu như được trích dẫn hoặc tóm lược từ Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo hoặc Bản toát yếu Giáo lý của Hội thánh Công giáo.

Di sản đã lãnh nhận cần phải được phát huy và trao tặng... Hy vọng rằng khi đọc cuốn sách này, bạn sẽ cho Chúa Thánh Thần mượn một cơ hội thuận tiện để khi Ngài đến, thửa đất tâm hồn bạn đã sẵn sàng đón nhận hạt giống đức tin và trở thành đất tốt, cho cây đức tin đâm chồi nảy lộc, sinh hoa kết quả. Mong rằng, đến lượt mình, bạn cũng sẽ là hạt giống Tin Mừng, là người gieo giống cho đồng ruộng hôm nay.

Lạy Trời mưa xuống Lấy ruộng tôi cầy... Vâng, ta hãy cùng cầu xin ơn vũ lộ của Thánh Thần, để

mùa màng Đức Tin được tươi tốt...

NHÓM BIÊN SOẠN


5

NỘI DUNG

Lời giới thiệu Đức Tin Phần 1: Ý nghĩa Năm Đức Tin Đề tài 1: Sống Năm Đức Tin Đề tài 2: Công đồng Vaticanô II và Năm Đức Tin Đề tài 3: Giới thiệu Giáo lý của Hội thánh Công giáo

Phần 2: Đức tin và Lời Chúa Đề tài 4: Đức tin Công giáo

Đề tài 5: Lời Chúa đẩy vào cánh cửa đức tin (x. Mc 7,34)

Phần 3: Đức tin và Phụng vụ Đề tài 6: Cử hành đức tin trong Phụng vụ

Đề tài 7: Thánh lễ, chóp đỉnh và nguồn mạch đời sống đức tin

Phần 4: Đức tin và cuộc sống Đề tài 8: Sống đức tin hôm nay

Đề tài 9: Sống đạo là truyền đạo

Phần 5: Chứng nhân đức tin Đề tài 10: Đức Maria – Gương mẫu đức tin Đề tài 11: Các Thánh Tử Đạo – Chứng nhân đức tin


6

Một số tài liệu và chữ viết tắt - Kinh Thánh trích dẫn và viết tắt theo Bản dịch của

Nhóm CGKPV, trừ phần phiên âm tên riêng.

- Văn kiện Công đồng Vaticanô II (viết tắt theo bản dịch của Giáo hoàng Học viện Piô X, ví dụ PV, MK, GH, MV...)

- Đức Thánh Cha Phaolô VI, Tông huấn Petrum et Paulum Apostolos, ngày 22/2/1967 (viết tắt: PPA)

- Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo (viết tắt: GLHTCG)

- Bản toát yếu Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, bản dịch của Uỷ Ban Giáo lý Đức tin thuộc Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, NXB Tôn Giáo, Hà Nội 2009 (viết tắt TYGL)

- Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI, Tông thư dưới hình thức tự sắc Porta Fidei (Cánh cửa Đức tin) về Năm Đức Tin, Rôma 11/10/2011 (viết tắt: PF).

- Bộ Giáo lý Đức tin, Hướng dẫn mục vụ cho Năm Đức Tin, Rôma 06/01/2012 (viết tắt: HDNĐT).

- Hội đồng Giám mục Việt Nam, Bản đề nghị một số chương trình làm việc cho Giáo hội Việt Nam, Hội nghị kỳ 1 -2012 (viết tắt: BĐN).

- Thư Mục Vụ Năm Đức Tin của HĐGMVN, Thanh Hoá 11/10/2012 (viết tắt: TMVNĐT)


7

ĐỨC TIN

gày 11 tháng 10 năm 2012, Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI đã mở Năm Đức Tin cho toàn thể Hội thánh Công

giáo. Cánh cửa đức tin được mở ra để Thiên Chúa đến với mọi người và mọi người đến cùng Thiên Chúa. Đuốc đức tin cũng được thắp lên để cháy sáng và soi chiếu cho mọi người trong nhà ngoài ngõ. Đúng ra ngọn đèn đức tin đã được đốt lên lâu rồi, khi chúng ta chịu phép Rửa Tội. Nhưng qua thời gian của cuộc sống, ngọn đèn này có lẽ đã bị tàn lụi hay thậm chí tắt hẳn, nên Năm Đức Tin là cơ hội đốt lại cây đèn này cho cháy sáng. Cũng vậy cửa đức tin đã được mở ra, mà mỗi người chúng ta qua đó đến với Thiên Chúa, nhưng qua thời gian, cánh cửa đức tin đó có thể bị khép lại hay chỉ hé mở, hay bị kẹt, nên cần tra thêm dầu nhớt vào làm cho cánh cửa mở ra. Hình ảnh Năm Đức Tin được diễn tả bằng hình ảnh một con thuyền Hội thánh, trên đó cây Thánh Giá được dựng đứng cùng với cánh buồm căng gió đang thổi, con thuyền rẽ sóng tiến về phía trước hay tiến đến cùng Thiên Chúa.

1. Đức tin là gì? Nhiều nhà thần học, trong đó phải kể đến Thánh Tôma đều

nhận rằng: Đức tin là sự thuận theo của lý trí trên hết và trước hết với những giáo lý mạc khải của Chúa. Tin cũng là nhân đức của lý trí, vì những chân lý tự nó không hiển nhiên. Đức tin là sự thuận theo của lý trí. Tin là chiếm hữu những điều còn trong hy vọng, là chấp nhận những thực tại không thấy (x. Dt 11,1).

2. Đức tin đến từ đâu? “Đức tin đến từ nghe - fides ex auditu” và điều được nghe

đến từ lời rao giảng của Đức Kitô (x. Rm 10,17).

N


8

Thánh Phaolô nói: “Tôi xin nhắc lại cho anh em Tin Mừng tôi đã rao giảng cho anh em, và anh em đã chịu lấy, trong đó anh em hiện còn đứng vững, và nhờ đó anh em được cứu thoát. Nếu lời lẽ tôi dùng để rao giảng cho anh em, anh em vẫn còn nắm giữ, bằng không anh em đã tin một cách vô lối. Vì tiên vàn mọi sự tôi đã truyền lại cho anh em, điều mà chính tôi cũng đã chịu lấy: đó là Đức Kitô đã chết vì tội lỗi chúng ta, theo lời Kinh Thánh, là Ngài đã bị chôn cất và đã sống lại ngày thứ ba […]. Vậy dù tôi hay là họ, chúng tôi rao giảng như thế và cũng như thế mà anh em đã tin” (1 Cr 15,1-11).

Gl 1, 6-9: “Tôi lấy làm lạ sao anh em tráo trở như thế đối với Đấng đã kêu gọi anh em vào trong ân sủng của Đức Kitô để xoay qua một Tin Mừng khác! Điều không thể có được! Chẳng qua chỉ có ít kẻ phá rối anh em và muốn làm điên đảo Tin Mừng của Đức Kitô. Song cho dù ngay chúng tôi hay một thiên thần nào bởi trời xuống giảng Tin Mừng khác điều chúng tôi đã rao giảng cho anh em, thì nó hãy là đồ bị chúc dữ!”

Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II trong Tông thư Redemptor hominis ngày 4 tháng 3 năm 1979 đã nói: “Tin là nhân đức siêu nhiên được phú bẩm nơi con người để chúng ta chia sẻ sự hiểu biết của Thiên Chúa như một đáp ứng lại Ngôi Lời mạc khải. Vì thế, khi Hội thánh tuyên xưng và dạy về đức tin, thì Hội thánh phải gắn liền với chân lý của Chúa và tỏ ra thái độ vâng phục tích cực hợp lý. Liên quan đến sự trung thành với chân lý, chính Đức Kitô đã hứa cho Hội thánh sự trợ giúp đặc biệt của Thần Chân Lý, đã ban tặng ân không sai lầm cho những ai mà Người đã phó thác cho, với mệnh lệnh lưu truyền và dạy dỗ chân lý ấy. Điều này được Công đồng Vaticanô I định tín tỏ tường và được Công đồng Vaticanô II lặp lại. Hơn nữa, Ngài còn ban cho toàn thể dân Chúa một cảm thức Đức Tin đặc biệt”.

Trong bài giảng lễ tại giáo xứ Regina Pacis giáo phận Ostia, ngày 20 tháng 4 năm 1980, Đức Giáo hoàng Gioan


9

Phaolô II đã nói: “Chúng ta phải vâng lời Thiên Chúa hơn vâng lời người ta. Thiên Chúa là nguồn mạch của chân lý chắc chắn không sai lầm, trong khi sự thật mà kiến thức con người và ngay cả sự thông minh của những người giỏi nhất đạt được cũng có thể mang theo những khuyết điểm lầm lỗi. Lịch sử của tư tưởng chứng minh rằng những bộ mặt sáng giá nhất trong lãnh vực triết lý và khoa học, đôi khi cũng phạm lỗi lầm và những môn sinh của họ đã tìm ra những lỗi lầm ấy và làm cho kiến thức nhân loại tiến xa hơn. Điều đó thật là tuyệt vời, nhưng luôn luôn là loài người”.

“Tin là chấp nhận chân lý đến từ Thiên Chúa với sự hoàn toàn xác tín của lý trí dựa vào ân sủng của Thánh Thần là ‘Đấng Thiên Chúa đã ban cho những kẻ vâng lời Ngài’ (Cv 5,32). Là tiếp nhận điều Thiên Chúa mạc khải và cho những gì Giáo hội lưu truyền trong Truyền Thống. Bộ phận của Truyền Thống là lời dạy dỗ của Thánh Phêrô, của các Thánh Tông Đồ và những người kế vị các đấng. Tin là chấp nhận những minh chứng của các Ngài trong Giáo hội được lưu truyền từ đời này qua đời kia. Và dựa trên nền tảng của minh chứng đó, lại làm chứng cho cùng chân lý ấy với cùng một chắc chắn và xác tín bên trong” (L’Osservatore Romano 5/5/1980, tr. 8).

Không có lòng tin vào Chúa nếu không có lòng tin về Chúa, nghĩa là những điều sờ sờ ra trước mắt mà không tin có bàn tay Thiên Chúa đang tác động, thì làm sao tin có Thiên Chúa vô hình?

3. Đức tin và lý lẽ Đức tin ở trong lý trí của con người. Dĩ nhiên lý trí thuận

theo chân lý mặc khải, theo lệnh của ý muốn và bởi ơn Chúa. Nhưng nền tảng của đức tin là lý lẽ, do đó cần có một kỷ luật chặt chẽ của tư tưởng. Thuyết Kinh Viện là như vậy. Triết học hay thần học của Kinh Viện, không phải là triết hay thần học của Phương Tây, nhưng là phương pháp của suy tư. Đức Giáo


10

hoàng Gioan Phaolô II trong bài huấn từ cho các linh mục và các đại biểu các cộng đoàn tu sĩ tại giáo xứ Thánh Piô V ở Rôma ngày 28 tháng 10 năm 1979 đã nói: “Trước kia cũng như ngày nay đã có nhiều thất bại trong đức tin và trong đời sống thánh hiến. Nhiều tình trạng khốn khó và bối rối hiện nay có nguồn gốc từ sự khủng hoảng của bản chất triết lý. Vậy cần phải nỗ lực đào tạo văn hoá, Công đồng Vaticanô II nhấn mạnh đến sự cần thiết để đặt thánh Tôma Aquinô như thầy dạy và là tiến sĩ, bởi vì chỉ có trong ánh sáng và trên căn bản ‘triết lý vĩnh cửu’ toà nhà giáo thuyết Kitô giáo, trong lĩnh vực lý thuyết cũng như thực hành mới có thể được xây lên. Đức Lêô XIII muôn đời đáng kính trong Thông điệp Aeterni Patris nổi tiếng của Ngài còn có giá trị tới ngày nay, đã nhấn mạnh và soi sáng tính thành sự của nền tảng lý trí cho đức tin Kitô cách đáng thán phục” (L’Osservatore Romano 3/12/1979, tr. 11).

Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II trong bài giảng thánh lễ cho các vị giám đốc, các giáo sư, các sinh viên của trường Đại học Giáo hoàng Rôma và các trường cao đẳng khác ở Rôma ngày 15/10/1979 đã nói: “Theo Thánh Tôma, con người trên đường lữ thứ trần gian ‘in statu vitae’ có thể đạt được một số hiểu biết về những mầu nhiệm siêu nhiên nhờ lý lẽ, nhưng với điều kiện lý lẽ ấy phải dựa trên nền tảng đức tin vững chắc được tham dự vào chính kiến thức của Chúa”. Đó là cái nhìn của toàn thể truyền thống thần học, và đó cũng là cái nhìn từ vị trí đặc biệt của thánh Augustinô vĩ đại: “Nhờ tin mà ngươi hiểu; nếu không tin ngươi không bao giờ thành công trong sự hiểu biết… Vậy chớ gì đức tin thanh tẩy ngươi, để ngươi được ban cho đặc ân đạt tới sự hiểu biết viên mãn”. Lời kết luận của Đức Giám mục Híppô trở thành cổ điển: “Hiểu biết là hoa trái của lòng tin. Như vậy đừng cố gắng tìm hiểu để tin, nhưng hãy tin để được hiểu biết” (L’Osservatore Romano 19/12/1979, tr. 12).


11

“Credo ut intelligam” chứ không “intelligo ut credam” nghĩa là tin để hiểu biết chứ không hiểu biết để tin. Thần học thì định nghĩa fides quaerens intellectum đức tin tìm kiếm sự hiểu biết. Đức tin là ngọn hải đăng và là chỉ đạo cho cuộc lữ hành của chúng ta trong đời sống biển cả trần gian. Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã nói với các giáo sư và các sinh viên trường Đại học Công giáo Paris ngày 1/6/1980 rằng: “Hãy để đức tin suy nghĩ” theo như danh ngôn của thánh Augustinô. Lý luận mà không có đức tin thì hoá ra duy lý. Đức tin mà không có lý lẽ thì hoá ra duy tín (fideism). Thánh Augustinô đã viết: “Đức tin chẳng là gì nếu đã không được suy nghĩ”. Phần thưởng của sự suy tư là sự sáng hơn của sự sáng ân sủng, giúp cho trí não nhìn thấu thế giới vô hình. Sự tiến bộ của khoa học chân chính không bao giờ nghịch với triết học; cũng vậy, triết học không bao giờ nghịch với đức tin.

4. Đức tin là một lối sống Công đồng Vaticanô II dạy rằng: “Sự phân ly giữa đức

tin mà họ tuyên xưng và cuộc sống thường nhật của nhiều người phải kể vào số những sai lầm trầm trọng nhất của thời đại chúng ta. Gương mù này ngay trong Cựu Ước các tiên tri đã mạnh mẽ tố cáo. Trong Tân Ước, Chúa Giêsu còn ngăm đe nhiều hơn nữa bằng những hình phạt nặng nề. Vậy, không được đem sinh hoạt nghề nghiệp và xã hội mà đối nghịch cách giả tạo với đời sống tôn giáo” (Gaudium et Spes 43). Thánh Giacôbê dạy: “Hãy làm theo lời chứ đừng nghe suông mà lừa dối chính mình. Vì ai nghe lời mà không làm, thì giống như người soi gương xem mặt mũi ra sao. Soi rồi thì đi mất, mà quên ngay không nhớ mình thế nào” (Gc 1,22-24).

Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II tiếp đón nhóm người hành hương từ Reggio Emilia và Guastalla ngày 4/10/1980 đã nói: “Kitô giáo là giáo thuyết, nhưng trên hết là cuộc sống được hiểu là phải đem ra thực hành và ngược lại”. Còn hơn là


12

một giáo thuyết, đức tin là một sứ điệp, sứ điệp không chỉ là những tư tưởng được đề ra, nhưng đòi sự đáp trả, bởi vì đó là một cuộc thách đố giữa con người, giữa người đề ra và người đáp trả.

5. Đức tin là một hành trình thiêng liêng Ngày 10/8/1980, trước khi đọc Kinh Truyền Tin, Đức

Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã nói: Đức tin làm cho con người từ thế giới hữu hình tới những thực tại vô hình của Thiên Chúa và tới sự sống đời đời. Cũng giống như thế, Abraham được Thiên Chúa gọi vì thế ông được coi như là cha của những người tin (x. Rm 4,11). Hơn nữa chúng ta cũng đọc thấy trong thư Do Thái: “Nhờ tin Abraham đã vâng lời khi được gọi rời quê hương mà đến nơi ông được nhận như phần gia nghiệp. Và ông đã đi mà không biết đi đâu. Bởi tin ông đã đi tới đất hứa” (Dt 11,8-9). Đúng như vậy, đức tin là cuộc lữ hành thiêng liêng, trong đó người đi đường đã theo lời Thiên Chúa hằng sống, đến đất hứa của sự bình an hạnh phúc: “Đối với Thiên Chúa nhân từ, đức tin kết hợp và làm đầy tâm hồn người ta một sự đói khát, đó là chân lý và tình yêu” (L’Osservatore Romano 25/8/1980, tr. 2).

ĐGM. Giuse Hoàng Văn Tiệm


13

Phần 1: Ý nghĩa Năm Đức Tin

Đề tài 1 SỐNG NĂM ĐỨC TIN

“Khi tới Antiôkhia, hai ông [Phaolô và Barnaba] tập họp Hội thánh và kể lại tất cả những gì Thiên Chúa đã cùng làm với hai ông, và việc Người đã mở cửa cho các dân ngoại đón nhận đức tin” (Cv, 14,27 ; x. Cv 14, 21-28).

gười ta thường đánh giá Công đồng Vaticanô II như là “Công đồng mục vụ”, đúng như mong muốn của Đức

Gioan XXIII, vì Công đồng không lên án tuyệt thông cũng chẳng quá bận tâm đến các tín điều, nhưng sử dụng ngôn ngữ khiêm nhu và ngỏ mở. Quả thực, Công đồng đã mở ra cánh cửa tham gia và đối thoại: cánh cửa tham gia để nhìn nhận vai trò và mời gọi sự cộng tác “đồng trách nhiệm” của các tín hữu giáo dân; cánh cửa đối thoại để đưa Giáo hội tiến gần tới con người thời đại thuộc mọi chủng tộc, chính kiến, tôn giáo, văn hoá và hoàn cảnh xã hội khác nhau1.

Tuy nhiên, xem ra Công đồng vẫn không quên những bận tâm hàng đầu của Giáo hội là đức tin. Đức Thánh Cha Phaolô VI đã nhận xét về Công đồng rằng: “Tuy Công đồng không đích thị bàn về đức tin, nhưng Công đồng nói về đức tin trong mỗi trang, nhìn nhận đặc tính chủ yếu và siêu nhiên của đức tin, giả thiết đức tin phải toàn vẹn và mạnh mẽ, và kiến tạo các đạo lý của mình trên đức tin”2. Với cái nhìn đó, ngài đã mở

1 X. Thánh Công đồng chung Vaticanô II, bản dịch của Phân khoa Thần học Giáo hoàng Học viện Piô X - 1972, Lời giới thiệu tổng quát, tr. 43-48. 2 X. Bênêđictô XVI, Porta Fidei, số 4, với trích nguồn các chú thích.

N


14

Năm Đức Tin ngay sau khi kết thúc Công đồng chưa đầy hai năm. Năm Đức Tin đầu tiên này kéo dài từ ngày 29/6/1967 đến ngày 29/6/1968, để kỷ niệm 1900 năm cuộc tử đạo của hai thánh Tông Đồ Phêrô và Phaolô (x. Tông huấn Petrum et Paulum Apostolos, ngày 22/2/1967). Thực ra, mối bận tâm ấy đã được hé mở trước đó, ngay cả trước khi Công đồng kết thúc, qua thông điệp Mầu nhiệm đức tin (Mysterium Fidei, ngày 03/9/1965) nhằm tái khẳng định giáo huấn bền vững của Giáo hội về sự hiện diện đích thực của Chúa Kitô trong Bí tích Thánh Thể.

Quả thực, Giáo hội qua dòng lịch sử luôn lưu tâm thi hành sứ vụ Chúa trao là “mở cửa cho muôn dân đón nhận đức tin”. Sứ mệnh đó càng khẩn thiết hơn trong bối cảnh khủng hoảng đức tin nơi nhiều người hôm nay. Vì thế, thật là chính đáng để mở toang cánh cửa đức tin một lần nữa vào đúng dịp kỷ niệm biến cố đã làm cho Giáo hội mở toang ra với thế giới: Công đồng Vaticanô II!

1. Năm Đức Tin – Câu trả lời cho những cơn khủng hoảng thời nay

Với xác tín “đức tin là giải pháp duy nhất” cho những khủng hoảng và xáo trộn đang diễn ra, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI, đã quyết định mở Năm Đức Tin, từ ngày 11/10/2012 đến ngày 24/11/2013, qua tông thư dưới dạng tự sắc Cánh cửa Đức tin (Porta Fidei), nhân dịp kỷ niệm 50 khai mạc Công đồng Vaticanô II và 20 năm công bố Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo. Chính trong Tông thư này, Đức Thánh Cha Bênêđictô cũng nhắc nhớ về kinh nghiệm mở Năm Đức Tin 1967 như là “một hệ luận và là một đòi hỏi sau Công đồng” để giúp cho Dân Chúa vượt qua những khó khăn lớn của thời ấy, hầu có thể “tái ý thức chính xác về đức tin của mình, để làm cho đức tin sinh động trở lại, đồng thời, thanh tẩy, củng cố, và tuyên xưng đức tin ấy” (PPA 198; PF 4).


15

Xét về lý do lịch sử thì có vẻ khác biệt, vì kỷ niệm hai biến cố khác nhau; nhưng xét về bối cảnh hay lý do mục vụ thì là một. Cũng như Năm Đức Tin 1967, Năm Đức Tin 2012 là một câu trả lời trước cơn khủng hoảng đức tin đã và đang xảy ra trong Giáo hội. Mở ra “cánh cửa đức tin”, Vị Cha Chung muốn toàn thể con cái Giáo hội củng cố và canh tân đức tin của mình, qua việc tái khám phá vẻ đẹp rạng ngời của đức tin, để rồi tuyên xưng, cử hành và làm chứng cho đức tin ấy một cách trọn vẹn và dấn thân hơn.

Cơn khủng hoảng đức tin này được gọi là “trầm trọng” như lời của TGM Fisichella, chủ tịch của Hội đồng Giáo hoàng về Tân Phúc âm hóa, trong buổi họp báo về việc tổ chức Năm Đức Tin3. Đức Thánh Cha nói tới cơn khủng hoảng đức tin cách tế nhị trong tông thư Cánh cửa Đức tin, khi đề cập tới “cơn khủng hoảng đức tin sâu xa nơi nhiều người” (PF 2). Nhưng ở một lần khác, Đức Thánh Cha đã nói rõ hơn khi nhắn nhủ các thành viên của Bộ Giáo lý Đức tin rằng “Năm Đức Tin” được mở ra để tìm cách thức tỉnh nhân loại tại một thời điểm quan trọng, bởi vì “trong những vùng rộng lớn của trái đất, đức tin có nguy cơ bị dập tắt, như một ngọn lửa không còn nhiên liệu”. Ngài không ngần ngại nhìn nhận rằng “chúng ta đang phải đối diện với một cuộc khủng hoảng đức tin sâu xa, một sự mất ý thức tôn giáo là điều tiêu biểu cho một trong những thách thức lớn nhất đối với Hội thánh ngày nay”4.

Vậy những cơn khủng hoảng đó là gì?

3 x. R. Fisichella, “The right of God over what is own his”, L’Osservatore Romano, 15-05-2012; “The Vatican rolls out events, logo for Year of Faith”, http://yearoffaith.ph.. 4 x. Porta Fidei, số 2; Bản tin CNA / EWTN, Vatican, ngày 27 tháng 1 năm 2012: “Năm Đức Tin Là Câu Trả Lời của ĐTC đối với ‘cuộc khủng hoảng trầm trọng’”.


16

Trước hết, đó là chủ nghĩa dửng dưng và chủ nghĩa tương đối. Nguy cơ số một của đức tin giờ đây có lẽ không phải là những chủ thuyết vô thần hệ thống mà là lối sống vô thần thực tiễn: dửng dưng trước tất cả, kể cả Thượng Đế. Dửng dưng tới mức không còn đặt vấn đề Ngài có hay không nữa. Dửng dưng tới mức “lười biếng” trong khám phá và chấp nhận “tín ngưỡng truyền thống” một cách hời hợt và dễ dãi, đến độ chủ trương mọi văn hoá, tôn giáo, luân lý, niềm tin đều như nhau xét về giá trị, ý nghĩa và tầm quan trọng. Sự dửng dưng đó có thể đẩy cao tới mức chủ trương bất khả tri (không thể biết được Thiên Chúa) hoặc giản lược hoá đức tin vào một “chủ thuyết đạo đức nông cạn”5.

Đi liền với thái độ dửng dưng đó là chủ nghĩa tương đối: không có gì là tuyệt đối, mọi triết lý, chân lý, luân lý đều có giá trị tương đối tuỳ thuộc vào văn hoá, xã hội, hoàn cảnh lịch sử mà thôi. Điều này dẫn đến hệ luận là chối bỏ mọi chân lý tuyệt đối và bậc thang giá trị khách quan, dẫn tới lối sống chủ quan theo bản năng (tôi là chân lý) hoặc theo trào lưu số đông (đa số là chân lý; mọi người làm được, tôi cũng làm được)6. Đức Thánh Cha từng nói đến sự tác oai tác quái của “nền chuyên chế độc tài tương đối” đang bao trùm trên thời đại chúng ta7.

5 Bản tin nêu trên. X. J. Ratzinger, Thiên Chúa và trần thế, Bản dịch của Phạm Hồng Lam, Nxb. Tôn Giáo 2011, tr. 5-8; G. Occhipnti, “Indifferenza religiosa”, trích Dizionario teologico enciclopedico, Piemme, 2004, tr. 881-882. 6 X. C. Dotolo, “Relativismo”, “Relativismo morale”, trích Dizionario teologico enciclopedico, Piemme, 2004, tr. 881-882; Carl E. Olson, “Relativism 101: A Brief, Objective Guide”, May 22, 2005, IgnatiusInsight.com; J. Ratzinger, Thiên Chúa và trần thế, tr. 23-38; Đức tin Kitô giáo hôm qua và hôm nay, Bản dịch tiếng Việt của A. Nguyễn Quốc Lâm và Phạm Hồng Lam, Nxb. Tôn Giáo, Hà Nội 2009, tr. 25-27. 7 “dictatorship of relativism”: “không nhìn nhận bất cứ điều gì là chắc chắn, và chỉ lấy cái tôi (ego) của mình và những tham vọng của mình làm mục tiêu tối thượng”, ĐHY. J. Ratzinger, Bài giảng trước Mật nghị Hồng y,


17

Thứ đến là sự hoành hành của những trào lưu sống tục hoá và thực dụng đang thịnh hành hôm nay: chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, chủ nghĩa hưởng thụ và chủ nghĩa tối thiểu8. Một khi Thiên Chúa vắng mặt, con người sẽ lên ngôi “chúa” và sẽ tự “định đoạt” cuộc đời theo bản năng, sở thích, đam mê, và hệ quả tất yếu là một lối sống ngày càng ích kỷ, đi tìm “thiên đàng trần thế” qua những tiện nghi, hưởng thụ, khoái lạc… Người ta tìm cách giảm thiểu mọi trách nhiệm đối với niềm tin và công ích, điều này dẫn đến việc cắt xét hoặc tảng lờ trước những đòi hỏi nghiêm túc của việc dấn thân cho niềm tin và xả thân vì đại nghĩa.

Trong bối cảnh đó, Năm Đức Tin được mở ra để giúp cho con người thời nay thấy được tầm quan trọng của đức tin, củng cố và đào sâu đức tin đó, hầu vượt qua những khó khăn thử thách hiện tại mà trung tín quảng đại trong đức tin mỗi ngày một hơn.

2. Năm Đức Tin: cơ hội củng cố và đào sâu đức tin Việc nhìn thẳng vào những khủng hoảng như thế, chứ

không né tránh, chẳng những không đẩy chúng ta tới chỗ bi quan thất vọng, nhưng lại thúc bách chúng ta nỗ lực củng cố và đào sâu đức tin, hầu có thể đứng vững trong thử thách. Trong Năm Đức Tin, Đức Thánh Cha mời gọi chúng ta thi hành công việc ấy qua những hoạt động sau:

Trước hết là việc nâng cao sự hiểu biết về đức tin. Điều này được thực hiện cách cụ thể qua việc học hỏi Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, “một trợ lực quý giá không thể 13.6.2005. Xem thêm ĐGM. Nguyễn Văn Hòa, “Những thách đố của thuyết tương đối và đời sống linh mục”, trong TGM. Nha Trang, Kỷ yếu Hội ngộ Linh mục Giáo tỉnh Huế, Năm Linh Mục – Năm Thánh 2010, Nxb. Tôn Giáo, 25-30. 8 X. Mathew Kelly, Rediscover the Catholicism, Beacon Publishing 2010, tr. 35-40.


18

thiếu được để tìm hiểu đức tin một cách có hệ thống” (PF 9), “một dụng cụ đích thực nâng đỡ đức tin” (PF 12), và tìm hiểu các văn kiện Công đồng Vaticanô II, “hồng ân lớn lao mà Giáo hội được hưởng trong thế kỷ 20” (x. PF 5-6; HDNĐT I, 6-7; II, 2-3, 7; III, 5, 10; IV, 3-4);

Thứ đến, hâm nóng trái tim để tin với cả tâm hồn. Điều này được thực hiện qua việc cử hành Phụng vụ, cầu nguyện, nhất là hành hương các nơi thánh với điểm nhấn là tìm về cội nguồn đức tin và noi gương các nhân chứng đức tin (x. PF 9; HDNĐT I, 2-3; II, 5);

Tiếp đến là hoán cải tâm hồn để sống đức tin: “Năm Đức Tin là một lời mời gọi thực hiện một cuộc trở về cùng Chúa là Đấng duy nhất cứu độ thế giới, một cách chân thực và mới mẻ” (PF 6). Việc canh tân này được thực hiện qua việc thực thi hoà giải và hiệp thông trong Giáo hội, nhất là việc “đến với Bí tích Hoà giải một cách xác tín và thường xuyên hơn” (HDNĐT III, 7).

Cuối cùng là việc hăng say dấn thân cho sứ vụ truyền giáo trong bối cảnh mới: “Chúa Giêsu Kitô yêu thương, lôi kéo con người thuộc mọi thế hệ đến với Ngài: trong mọi thời đại, Ngài triệu tập Giáo hội, ủy thác cho Giáo hội việc loan báo Tin Mừng, với một mệnh lệnh luôn luôn mới mẻ. Vì thế, ngày nay cũng cần có một sự dấn thân xác tín hơn nữa của Giáo hội, thực hiện công cuộc tái truyền giảng Tin Mừng để tái khám phá niềm vui đức tin và tìm lại sự hăng say thông truyền đức tin” (PF 7). Điều này được thực hiện qua việc đẩy mạnh công cuộc Tân Phúc âm hoá, tức là rao giảng Tin Mừng không chỉ cho lương dân mà còn cả cho những người đã yếu kém hay mất đức tin, rao giảng với một nhiệt thành mới, bằng những “ngôn ngữ” mới, nơi những “mặt bằng” mới, qua những nhà truyền giáo đổi mới. Đặc biệt là việc truyền giáo qua đời sống bác ái, đối thoại, làm chứng và bằng các phương tiện truyền thông mới.


19

3. Giáo hội Việt Nam sống Năm Đức Tin Ngày 12/10/2012, Giáo hội Việt Nam đã khai mạc Năm

Đức Tin tại Thanh Hoá. HĐGM Việt Nam đã có thư chung hướng dẫn Cộng đoàn Dân Chúa sống Năm Đức Tin. Sau đây là vài nhận định chính yếu:

a) Đang có một cuộc “khủng hoảng đức tin sâu sắc” trên thế giới và tại Việt Nam. Khủng hoảng đó biểu hiện qua các dấu hiệu:

- Giữ đạo mà không sống đạo: “nơi một số người, việc giữ đạo chỉ theo tập tục và thói quen, chưa trở thành xác tín cá nhân và động lực cho những chọn lựa quan trọng trong đời sống” (TMVNĐT 5).

- Sống đạo hời hợt chưa có chiều sâu: “nơi một số người khác, đời sống đức tin quá thiên về tình cảm, chỉ giới hạn vào một số thực hành nghi lễ và luân lý” (TMVNĐT 5)

- Lối sống thực dụng: “do ảnh hưởng của thời đại đề cao lối sống vật chất và hưởng thụ, nhiều người trẻ Công giáo ngày nay cảm thấy bị lung lạc trong đời sống đức tin, nhiều đôi vợ chồng trẻ không còn ý thức trách nhiệm thông truyền đức tin cho con cái”. (TMVNĐT 5)

b) Cần củng cố và đào sâu Đức tin (TMVNĐT 5): trước bối cảnh trên đây, chúng ta thấy cần phải nỗ lực củng cố và đào sâu đức tin. HĐGM/VN gợi ý một số đường hướng sau:

- Hoán cải đời sống và trở về với Chúa; - Đem tinh thần Phúc Âm vào cuộc sống, xây dựng xã

hội lành mạnh theo Tin Mừng. - Hăng say dấn thân cho công cuộc Tân Phúc âm hoá. c) Hướng tới một đức tin toàn diện, bao gồm tuyên

xưng, cử hành, sống và làm chứng (TMVNĐT 6). - Tuyên xưng đức tin với niềm xác tín nhờ “hiểu rõ nội

dung đức tin” và tìm ra “ánh sáng chỉ đường cho một cuộc canh tân đích thực của Giáo hội trong thế giới ngày nay”, cách cụ thể là qua việc học Giáo lý và Công đồng (x. TMVNĐT 6).


20

- Cử hành đức tin một cách sốt mến, nhất là nêu bật tầm quan trọng của Thánh Lễ với bàn tiệc Lời Chúa và Thánh Thể.

- Sống đức tin trong đời sống hằng ngày “một đời sống phù hợp với nội dung tuyên xưng và có khả năng làm chứng trước mặt mọi người về vẻ đẹp của đức tin” (HDNĐT 5). Thực thi bác ái là cách bày tỏ đức tin sống động nhất.

- Làm chứng đức tin qua đời sống thấm nhuần Lời Chúa, nhất là đời sống bác ái, chân thật, vị tha, bao dung, quảng đại: “Được Lời Chúa soi sáng và tình yêu Chúa thấm nhập trong suy nghĩ cũng như hành động, chúng ta sẽ trở nên những chứng tá đáng tin trong xã hội ngày nay” (TMVNĐT 6-7).

- Giáo dục đức tin: đây là sứ vụ hàng đầu của các linh mục, tu sĩ và các gia đình. Năm Đức Tin phải là đà tiến mới cho công cuộc giáo dục đức tin, nhất là việc đào tạo giáo lý viên và đào sâu Giáo lý cho thanh thiếu niên (x. TMVNĐT 9).

******* Như vậy, Năm Đức Tin là cánh cửa ân sủng được mở ra

để chúng ta một lần nữa bước vào gặp gỡ Thiên Chúa qua việc học biết về Ngài (giáo lý), qua việc trở về với Ngài (sám hối), qua việc kết hiệp với Ngài (cầu nguyện) và làm cho Ngài được nhận biết và yêu mến (truyền giáo: làm chứng và rao giảng). Năm Đức Tin vì thế là cơ hội ngàn vàng để chúng ta củng cố, đào sâu và toả sáng đức tin của mình.

Ước chi, Năm Đức Tin giúp chúng ta vượt qua căn bệnh lười biếng, để siêng năng học hỏi Giáo lý hơn; vượt qua thói quen lạnh nhạt ơ hờ, để sống gắn bó thân tình với Chúa hơn; vượt qua nếp nghĩ ù lì và lối sống khép kín, để biết hăng hái và nhiệt thành hơn trong việc dấn thân giới thiệu Chúa và làm chứng cho Ngài trước mặt mọi người.

Có như thế, đức tin mới ngày càng trưởng thành và chúng ta mới có khả năng “để chia sẻ điều quý giá nhất mà người Kitô hữu có được: Đức Kitô Giêsu, Đấng Cứu chuộc loài


21

người, Vua vũ trụ, ‘Đấng khai mở và kiện toàn đức tin’ (Dt 12, 2)” (HDNĐT, Kết luận).

CÂU HỎI THẢO LUẬN

1. Theo bạn, việc mở Năm Đức Tin sẽ mang lại những ý nghĩa nào?

2. Có khủng hoảng đức tin nơi cộng đoàn chúng ta không? Nếu có, thì đâu là nguyên nhân của những khủng hoảng đó?

3. Chúng ta phải làm gì để Năm Đức Tin thực sự là cơ hội để thanh tẩy, củng cố và đào sâu Đức tin?

BÀI HỌC GIÁO LÝ

KINH TIN KÍNH “Trong Năm Đức Tin này, các cộng đoàn dòng tu cũng

như các giáo xứ, và toàn thể các tổ chức Giáo hội cũ cũng như mới, hãy tìm cách thực hiện việc tuyên xưng Kinh Tin Kính một cách công khai.

[…] Không phải tình cờ mà trong những thế kỷ đầu tiên, các tín hữu Kitô phải học thuộc lòng Kinh Tin Kính. Kinh này được dùng như kinh nguyện hằng ngày của họ để không quên quyết tâm đã nhận khi chịu phép rửa. […]

(Đó) là những lời đức tin của Mẹ Giáo hội được xây dựng vững chắc trên nền tảng vững bền là Chúa Kitô. Vì vậy, anh em đã nhận lãnh và đọc Kinh ấy, nhưng trong tâm trí anh chị em phải luôn giữ cho Kinh ấy hiện diện, anh chị em phải lập lại Kinh này trên giường nghỉ, nghĩ đến Kinh này nơi đường phố và đừng quên Kinh này khi ăn; cả khi anh chị em ngủ, con tim của anh chị em vẫn phải tỉnh thức trong Kinh này” (Porta Fidei, số 8-9).


22

Kinh Tin Kính các Thánh Tông đồ Tôi tin kính Đức Chúa Trời là Cha phép tắc vô cùng dựng nên trời đất. Tôi tin kính Đức Chúa Giêsu Kitô là Con Một Đức Chúa Cha cùng là Chúa chúng tôi. Bởi phép Đức Chúa Thánh Thần mà Người xuống thai, sinh bởi bà Maria đồng trinh, chịu nạn đời quan Phongxiô Philatô, chịu đóng đinh trên cây thánh giá, chết và táng xác, xuống ngục tổ tông, ngày thứ ba bởi trong kẻ chết mà sống lại, lên trời ngự bên hữu Đức Chúa Cha phép tắc vô cùng, ngày sau bởi trời lại xuống phán xét kẻ sống và kẻ chết. Tôi tin kính Đức Chúa Thánh Thần. Tôi tin có Hội thánh hằng có ở khắp thế này, các Thánh thông công. Tôi tin phép tha tội. Tôi tin xác loài người ngày sau sống lại. Tôi tin hằng sống vậy. Amen.

Kinh Tin Kính Nicea-Constantinopoli Tôi tin kính một Thiên Chúa là Cha toàn năng, Đấng tạo thành trời đất, muôn vật hữu hình và vô hình. Tôi tin kính một Chúa Giêsu Kitô, Con Một Thiên Chúa,


23

sinh bởi Đức Chúa Cha từ trước muôn đời. Người là Thiên Chúa bởi Thiên Chúa, Ánh sáng bởi Ánh sáng, Thiên Chúa thật bởi Thiên Chúa thật, được sinh ra mà không phải được tạo thành, đồng bản thể với Đức Chúa Cha: nhờ Người mà muôn vật được tạo thành. Vì loài người chúng ta và để cứu độ chúng ta, Người đã từ trời xuống thế. Bởi phép Đức Chúa Thánh Thần, Người đã nhập thể trong lòng Trinh Nữ Maria và đã làm người. Người chịu đóng đinh vào thập giá vì chúng ta, thời quan Phongxiô Philatô; Người chịu khổ hình và mai táng, ngày thứ ba Người sống lại như lời Thánh Kinh. Người lên trời, ngự bên hữu Đức Chúa Cha, và Người sẽ lại đến trong vinh quang để phán xét kẻ sống và kẻ chết, Nước Người sẽ không bao giờ cùng. Tôi tin kính Đức Chúa Thánh Thần là Thiên Chúa và là Đấng ban sự sống, Người bởi Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con mà ra. Người được phụng thờ và tôn vinh cùng với Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con : Người đã dùng các tiên tri mà phán dạy. Tôi tin Hội thánh duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền. Tôi tuyên xưng có một Phép Rửa để tha tội. Tôi trông đợi kẻ chết sống lại và sự sống đời sau. Amen.


24

1. Các Kinh Tin Kính là gì ? (TYGL 33) Đó là những công thức ngắn gọn, còn được gọi là “những

bản tuyên xưng đức tin” hay “Kinh Tin Kính,” qua đó Hội thánh, ngay từ thuở ban đầu, đã diễn tả đức tin của mình một cách tổng hợp và chuyển đạt đức tin ấy bằng một ngôn ngữ chuẩn hoá và chung cho mọi tín hữu.

2. Các Kinh Tin Kính cổ nhất là những kinh nào? (TYGL 34)

Đó là những Kinh Tin Kính dùng khi cử hành Bí tích Rửa tội. Vì Bí tích Rửa tội được ban “nhân danh Cha, và Con và Thánh Thần” (Mt 28,19), nên các chân lý đức tin mà các người lãnh nhận Bí tích Rửa tội tuyên xưng, được phân chia theo ba Ngôi vị của Thiên Chúa Ba Ngôi.

3. Các Kinh Tin Kính quan trọng nhất là những kinh nào? (TYGL 35)

Những kinh quan trọng nhất là: - Kinh Tin Kính của các Thánh Tông đồ, là bản tuyên

xưng đức tin cổ xưa dùng khi cử hành Bí tích Rửa tội của Giáo hội Rôma;

- Kinh Tin Kính Công đồng Nicea-Constantinopoli, là kết quả của hai Công đồng chung đầu tiên, tại Nicea (năm 325) và tại Constantinopoli (năm 381).

Hai bản này vẫn còn là hai bản chung cho tất cả các Giáo hội lớn của Đông phương và Tây phương.

GỢI Ý THỰC HÀNH - Đọc chung Kinh Tin Kính mỗi ngày trong gia đình (hay

cộng đoàn) mỗi khi cầu nguyện chung với nhau. - Một quyết tâm cụ thể để củng cố đức tin: tham dự một

vài buổi học hỏi Giáo lý hay tuần tĩnh tâm, hành hương một nơi thánh, tham gia một công việc bác ái, tông đồ…

Lm. Đaminh Trần Ngọc Đăng


25

Đề tài 2

VATICANÔ II VÀ NĂM ĐỨC TIN “Quả vậy, cũng như xác không hồn là xác chết, thì đức

tin không việc làm là đức tin chết.” (Gc 2, 26) “Tôi cho rằng việc khởi sự Năm Đức Tin trùng với dịp kỷ

niệm 50 năm khai mạc Công đồng chung Vaticanô II, có thể là một cơ hội thích hợp để hiểu rằng các văn kiện Công đồng, được các Nghị Phụ để lại như gia sản, ‘không bị mất giá trị, cũng như vẻ tươi sáng’. Cần đọc các văn kiện ấy một cách thích hợp, cần biết rõ và hấp thụ các văn kiện ấy như những văn bản giá trị và có tính chất qui phạm của Huấn Quyền Hội thánh, giữa lòng Truyền Thống của Giáo hội. Hơn bao giờ hết tôi cảm thấy nghĩa vụ phải nêu cao Công đồng như ‘hồng ân lớn lao mà Giáo hội được hưởng trong thế kỷ XX’: trong đó chúng ta được ‘một la bàn chắc chắn để định hướng trong con đường của thế kỷ đang mở ra’” (Porta Fidei, số 5)

rong phạm vi giới hạn, bài viết này sẽ

không đi vào chi tiết những văn kiện của Công đồng Vaticanô II, mà chỉ đưa ra một cái nhìn tổng quát, với mong ước đơn giản là khơi lên “nguồn ánh sáng” mà sứ điệp của Công đồng Vaticanô II kêu gọi. Để ánh sáng đó thực sự sưởi ấm đức tin và đốt lên ngọn lửa hy vọng nơi người tín hữu, việc tìm hiểu và học hỏi những văn kiện của Công đồng là thực sự cần

T


26

thiết. Đức Bênêđictô XVI đã khẳng định rằng: “đây là cơ hội thích hợp để hiểu rằng các văn kiện của Công đồng chung Vaticanô II, được các Nghị Phụ để lại như gia sản, ‘không bị mất giá trị cũng như vẻ tươi sáng’” (PF 5) giúp chúng ta đào sâu chân lý Đức tin. Ngài nhấn mạnh rằng: “Nếu chúng ta đọc và đón nhận Công đồng, với sự giải thích đúng đắn, thì Công đồng ngày càng có thể và trở thành sức mạnh lớn để thực hiện sự canh tân Giáo hội ngày càng cần thiết hơn” (PF 5).

Sau đây là những giá trị của Công đồng chung và một số những lời dạy đặc biệt của Công đồng chung Vaticanô II.

1. Công đồng chung a. Công đồng chung là gì?

Một cách tổng quát, Công đồng là một hội nghị gồm các giám mục cùng một số chức vị trong Giáo hội chính thức nhóm họp, với mục đích bàn luận và quyết định những vấn đề thuộc giáo lý hoặc qui luật của Giáo hội. Nếu Công đồng được triệu tập do và dưới thẩm quyền của Đức Giáo hoàng, để bàn và đưa ra những quyết định liên quan đến đức tin và kỷ luật của Giáo hội, đó là Công đồng chung (x. GH 22). Công đồng chung là cơ quan lập pháp và giáo huấn tối cao của Giáo hội, vì thế, Công đồng giữ thẩm quyền tối cao trong Giáo hội. (x. Mt 16: 13- 23; GH 12, 25). Các Công đồng trong Giáo hội được đặt tên theo địa danh nơi Công đồng được hội họp.

b. Giá trị của Công đồng chung Những văn kiện của Công đồng chung giữ một giá trị

giáo thuyết rất cao, đặc biệt những sắc lệnh về giáo lý của Công đồng; đôi khi với một vài điều kiện, chúng có thể trở thành bất khả ngộ (x. GL 749). Những sắc lệnh của Công đồng có thể chia ra làm hai loại: giáo lý và qui luật. Sắc lệnh về qui luật đề cập đến các luật lệ, tập quán, nghi lễ.v.v... Sắc lệnh về giáo lý nhắm ngay đến giáo lý mạc khải – mục đích làm sáng


27

tỏ những điều còn nghi ngờ; xác quyết những chân lý bị lạc giáo.v.v... Trong những sắc lệnh về loại này chúng ta thấy có những “định thức.” Đây là những công thức ngắn gọn, rõ ràng về một điểm giáo lý hoặc xác quyết một chân lý, hoặc lên án một lạc giáo, và thường kết thúc bằng phán quyết “tuyệt thông.” Nếu chối bỏ những tín điều giáo lý này, sẽ bị liệt vào hàng lạc giáo.

Tuy nhiên, những điểm giáo lý và những qui luật mà Công đồng đưa ra chỉ có giá trị khi đã được chấp thuận và chuẩn y bởi Đức Giáo hoàng, cho dù ngài có thể không hiện diện khi Công đồng diễn ra. Chúng ta có thể thấy rất rõ vấn đề này nơi những Công đồng đầu tiên trong Giáo hội khi mà hoàn cảnh còn khó khăn, những phương tiện liên lạc và đi lại chưa phát triển và thuận lợi.

c. Một số Công đồng đầu tiên trong Giáo hội Hầu hết các Công đồng chung đầu tiên trong Giáo hội

được triệu tập để làm sáng tỏ và thống nhất những vấn đề cơ bản về đức tin của Giáo hội. Công đồng được diễn ra đầu tiên trong Giáo hội là Công đồng Giêrusalem (x. Cv 15). Mặc dù, Công đồng này đã chỉnh sửa nhiều qui luật trong Cựu Ước dành cho các Kitô hữu và đặc biệt cho những tân tòng, nhưng không được gọi là Công đồng chung. Công đồng chung đầu tiên trong Giáo hội là Công đồng Nicea (325). Công đồng này đã xác quyết và tuyên bố Kinh Tin Kính chung cho Kitô giáo. Kế tiếp là Công đồng Constantinople I (381) đã bổ túc và làm sáng tỏ vị thế của Chúa Thánh Thần trong kinh Tin Kính Nicea. Công đồng Ephesus (431) đã tuyên bố Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa. Và Công đồng Chalcedon (451) đã định tín về bản tính Thiên Chúa và nhân loại của Đức Giêsu Kitô. Như vậy chỉ nhìn sơ qua bốn Công đồng đầu tiên trong Giáo hội, chúng ta đã có thể thấy tầm quan trọng của Công đồng chung và những phán quyết của Công đồng trong những vấn đề liên quan đến Giáo hội, đức tin và luân lý.


28

2. Công đồng Vaticanô II (1962- 1965) Công đồng Vaticanô II là Công đồng chung thứ 21 trong

Giáo hội. Có thể nói hai mươi Công đồng trước trong Giáo hội đã được triệu tập với hai mục đích chính: thống nhất các vấn đề về đức tin và qui luật; đối phó với những lạc giáo và xu hướng tục hóa của thế giới chung quanh. Công đồng Vaticanô II có lẽ đã không có những mục đích đó. Ngay từ ý định triệu tập, đức chân phước Gioan XXIII đã muốn Công đồng này là “Công đồng mục vụ” (pastoral council), “Công đồng hiệp nhất” (ecumenical council). Như vậy Công đồng này vừa nhắm tới sự hiệp nhất các Kitô hữu, vừa muốn làm sống lại sứ mạng truyền giáo và mục vụ của Giáo hội. Chính vì thế, chúng ta sẽ không ngạc nhiên khi Công đồng được xem như “Lễ Hiện Xuống” thứ hai trong Giáo hội. Giáo hội hy vọng nơi sức mạnh biến đổi này của Chúa Thánh Thần sẽ đem lại cho mọi Kitô đời sống đạo nhiệt thành, sự hiệp nhất của mọi người Kitô hữu. Đây sẽ là dấu chỉ hy vọng cho nhân loại và cho thế giới. Một khối lượng lớn văn kiện của Công đồng Vaticanô II cho ta thấy rõ những mục đích này. Những văn kiện này được soạn thảo chi tiết, riêng rẽ theo từng vấn đề giúp chúng ta dễ dàng tiếp cận. Các văn kiện cũng tránh lên án dưới mọi hình thức; văn phong rõ ràng, xác tín, quyết đoán, không gây hấn. Mục đích giúp mọi người tin tưởng và xích lại gần nhau hơn từ mọi hướng.

a. Văn kiện của Công đồng Vaticanô II Công đồng Vaticanô II có tất cả 16 văn kiện:

Bốn hiến chế gồm: Hiến Chế Tín Lý về Mạc Khải (Dei Verbum); Hiến Chế Tín Lý về Giáo hội (Lumen Gentium); Hiến Chế về Phụng vụ Thánh (Sacrosanctum Concilium); và Hiến Chế về Mục Vụ về Giáo hội Trong Thế Giới Ngày nay (Gaudium et Spes).

Ba tuyên ngôn: Tuyên Ngôn về Giáo Dục Kitô Giáo (Gravissimum Educationis); Tuyên Ngôn về Liên Lạc của Giáo


29

hội với Các Tôn Giáo (Nostra Aetate); và Tuyên Ngôn về Tự Do Tôn Giáo (Dignitatis Humanae).

Chín sắc lệnh: Sắc Lệnh về các Hoạt Động Truyền Giáo Của Giáo hội (Ad Gentes); Sắc Lệnh về Chức Vụ và Đời Sống Linh Mục (Presbyterorum Ordinis); Sắc Lệnh về Tông Đồ Giáo Dân (Apostolicam Actuositatem); Sắc Lệnh về Đào Tạo Linh Mục (Optatam Totius); Sắc Lệnh về Đời Sống Tu Trì (Perfectae Caritatis); Sắc Lệnh về Nhiệm Vụ của Giám Mục (Christus Dominus); Sắc Lệnh về Hiệp Nhất Các Kitô hữu (Unitatis Redintegratio); Sắc Lệnh về các Giáo hội Công giáo Đông Phương (Orientalium Ecclesiarum); và Sắc Lệnh về Các Phương Tiện Truyền Thông (Inter Mirifica).

b. Một số giáo huấn đặc biệt của Công đồng 1) Về Giáo hội

Phải nói rằng tâm điểm của các văn kiện Công đồng Vaticanô II là giáo huấn của Giáo hội về chính mình (x. GH; MV). Công đồng nhấn mạnh rằng: “Giáo hội ở trong Chúa Kitô như Bí tích hoặc dấu chỉ và khí cụ của sự kết hợp mật thiết với Thiên Chúa và của sự hiệp nhất của toàn thể nhân loại (x. GH 1). Hiến chế về Giáo hội đã khẳng định: Giáo hội là một thực tại mầu nhiệm, là Hiền Thê của Đức Kitô, là hình ảnh Nước Thiên Chúa, là nơi qui tụ của Dân Chúa, là chính Dân Thiên Chúa, là Mầu Nhiệm Thân Mình của Đức Kitô, và là Đền Thờ của Chúa Thánh Thần (X. GH). 2) Về Giáo hội và Ơn Cứu Độ

Công đồng đã miêu tả một Giáo hội Duy Nhất có thể mang lại ơn cứu độ cho toàn thể nhân loại. Đây là Giáo hội của Đức Kitô mà chúng ta đã tuyên xưng trong kinh Tin Kính: “Tôi tin Giáo hội duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền.” Giáo hội này đã được chính Đức Kitô, sau khi sống lại, đã tin tưởng trao phó cho thánh Phêrô chăm sóc, giữ gìn. Giáo hội


30

này tiếp tục hiện diện, tồn tại nơi Giáo hội Công giáo, được cai quản bởi Đấng kế vị thánh Phêrô, cùng những giám mục hiệp nhất với ngài (x. GH 8). Vì thế, Công đồng khẳng định: “Những ai biết rằng Giáo hội Công giáo, được Thiên Chúa thiết lập nhờ Chúa Giêsu Kitô, như phương tiện cứu rỗi cần thiết, mà vẫn không muốn gia nhập hoặc không muốn kiên trì sống trong Giáo hội này thì không thể được cứu rỗi” (GH 14). Hơn nữa, “dù được nhập hiệp vào Giáo hội, nhưng nếu không kiên trì sống trong đức ái, họ vẫn không được cứu rỗi, vì tuy ‘thể xác’ họ thuộc về Giáo hội, nhưng ‘tâm hồn’ họ không ở trong Giáo hội” (GH 14).

Để tiếp tục mang lại ơn cứu độ cho toàn thể nhân loại, Chúa Giêsu Kitô luôn hiện diện trong Giáo hội và trong Phụng vụ thánh. Công đồng khẳng định: “Chúa Kitô hằng hiện diện trong Giáo hội nhất là trong các hoạt động Phụng vụ. Người hiện diện trong Hy Lễ, không những trong con người thừa tác viên, vì ‘ như xưa Người đã tự dâng mình trên thập giá thì nay chình Người cũng dâng mình nhờ thừa tác vụ của linh mục,’ mà nhất là hiện diện thực sự dưới hai hình Thánh Thể. Người hiện diện trong các Bí tích nhờ quyền năng của Người; vì thế, ai rửa tội chính là Chúa Kitô rửa. Người hiện diện trong Lời của Người vì chính Người nói khi người ta đọc Thánh Kinh trong Giáo hội. Sau hết, Người hiện diện khi Giáo hội cầu khẩn và hát Thánh Vịnh, như chính Người đã hứa: ‘Đâu có hai, ba người họp lại nhân danh Thầy, Thầy sẽ ở giữa họ’” (PV 7). Đây là bốn cách thế hiện diện đặc biệt của Chúa Kitô trong Giáo hội của Người. Vì thế, Giáo hội không chỉ là Hiền Thê của Đức Kitô, nhưng còn là Bí tích và dấu chỉ qua đó nhân loại được hiệp nhất và lãnh nhận ơn cứu độ của Thiên Chúa.

3) Về chức linh mục thừa tác và cộng đồng Công đồng khẳng định mọi người lãnh nhận phép rửa

đều đã được thánh hiến để trở thành chỗ ở thiêng liêng và nhận chức tư tế thánh, hầu qua mọi hoạt động của họ, dâng hy lễ


31

thiêng liêng và rao truyền những kỳ công của Đấng đã gọi họ từ bóng tối đến ánh sáng kỳ diệu của Ngài (x. 1Pr 2,4-10; GH 10). Vì thế cho dẫu có sự khác nhau một cách đặc biệt giữa chức tư tế chung và tư tế thừa tác về phẩm trật và yếu tính – cả hai bổ túc cho nhau. Thực sự, “cả hai đều tham dự vào chức tư tế duy nhất của Đức Kitô theo cách thức riêng của mình” (GH 10). Tất cả mọi Kitô hữu, tùy theo khả năng, đều sống và hoạt động trong nhiệm thể của Chúa Kitô; hơn nữa, các chi thể trong thân thể này gắn bó và liên kết chặt chẽ với nhau (x. Eph 4, 16), “đến nỗi chi thể nào không hoạt động đúng tầm mức của mình trong việc tăng trưởng toàn thân đều bị coi là vô dụng đối với Giáo hội cũng như với chính mình” (TĐ 2). Vì thế, Công đồng nhấn mạnh đặc biệt rằng: “Trong Giáo hội có nhiều tác vụ khác nhau nhưng hiệp nhất trong một sứ mệnh. Chúa Kitô đã trao phó cho các Tông đồ và những người kế vị các ngài nhiệm vụ nhân danh và lấy quyền Người để giảng dạy, thánh hóa và cai quản. Còn phần giáo dân, vì họ tham dự thực sự vào nhiệm vụ tư tế, ngôn sứ và vương giả của Chúa Kitô, nên họ chu toàn phần việc của mình trong sứ mệnh của toàn dân Thiên Chúa trong Giáo hội và ở giữa trần gian” (TĐ 2). Cái nhìn mới này đã đưa đến những thay đổi đặc biệt không chỉ trong cơ cấu Giáo hội, mà cả trong Phụng vụ thánh và các hoạt động truyền giáo của Giáo hội (x. GH, MV, TG, PV, TĐ). Người Kitô hữu không thể sống thụ động, nhưng cần năng động và tham gia tích cực vào Phụng vụ thánh, đặc biệt là trong mầu nhiệm Thánh Thể. Thánh lễ không còn là nghi thức trình diễn riêng của hàng tư tế, nhưng là sự tham gia tích cực của cộng đoàn dân Chúa. Mọi Kitô hữu có bổn phận và trách nhiệm thi hành sứ vụ tông đồ giáo dân trong chính tại gia đình, nơi làm việc và trong xã hội mà họ sống (x. PV, TĐ). 4) Về sứ mạng truyền giáo

Công đồng đã chỉ ra rằng có một sự liên hệ mật thiết giữa Giáo hội và toàn thể nhân loại. Vì thế, Công đồng không chỉ


32

ngỏ lời riêng với những người con của Giáo hội, nhưng với tất cả những ai tin vào Đức Kitô và với toàn thể nhân loại. Công đồng khẳng định vũ trụ, môi trường và gia đình nhân loại cho dẫu với nhiều cố gắng của con người – đã rơi vào ách nô lệ tội lỗi – Giáo hội vẫn tin là đã được tình yêu của Đấng tạo hóa tác thành và bảo trì, nhờ Chúa Kitô chịu đóng đinh và sống lại mà được giải thoát; quyền lực sự dữ sẽ bị bẻ gãy, con người sẽ được giải thoát (x. MV 2). Như vậy, trước những âu lo và bế tắc của gia đình nhân loại, Giáo hội có bổn phận phục vụ con người và mang lại niềm hy vọng cho họ (x. MV).

Để thi hành sứ vụ ấy Giáo hội có bổn phận phải đối thoại với nhân loại và với thế giới. Nếu chưa có sự thực hành thì ít là trên nguyên tắc Công đồng đã nhìn nhận nhu cầu khẩn thiết của Giáo hội – phải hội nhập văn hóa, đối thoại với các tôn giáo, và đối thoại với các dân tộc. Công đồng khẳng định rằng: “Tương tự như chương trình Nhập Thể [...] các Giáo hội địa phương thu nhận tất cả sự phong phú của các Dân Tộc đã được trao cho Chúa Kitô làm gia nghiệp. Các Giáo hội đó rút ra từ những tập quán và truyền thống, từ lẽ khôn ngoan và nền đạo lý, từ những nghệ thuật và khoa học của dân tộc mình, tất cả những gì có thể góp phần vào việc tuyên xưng vinh quang của Đấng tạo hóa, làm rạng ngời ân sửng của Đấng Cứu Thế và vào việc tổ chức tốt đẹp đời sống Kitô hữu” (TG 22). Và để đạt được ý định đó, cần có cuộc gặp gỡ thực sự giữa truyền thống Kitô giáo với con người, văn hóa, niềm tin, và các cấu trúc xã hội của các dân tộc khác nhau. Có như vậy những giá trị của Tin Mừng và lối sống Kitô giáo mới có thể thẩm thấu vào tâm hồn của các dân tộc. Và nếu Tin Mừng phải thấm nhập vào tâm hồn và cách sống của con người thì điều này chỉ có thể xảy ra khi các giá trị Tin Mừng đi xuyên qua các giá trị văn hóa và truyền thống sống động của những con người ấy (x. TG 22).

Công đồng cũng nhìn nhận tầm quan trọng của các tôn giáo ngoài Kitô giáo. Công đồng khẳng định rằng: “Giáo hội


33

Công giáo không hề phủ nhận những gì là chân thật và thánh thiện nới các tôn giáo đó. Với lòng kính trọng chân thành, Giáo hội xét thấy những phương thức hành động và lối sống, những huấn giới và giáo thuyết kia, tuy rằng có nhiều điểm khác với chủ trương mà Giáo hội duy trì, nhưng cũng thường đem lại ánh sáng của Chân Lý, Chân Lý chiếu soi cho hết mọi người. Tuy nhiên, Giáo hội rao giảng và có bổn phận kiên trì rao giảng Chúa Kitô, Đấng là ‘đường, sự thật và sự sống’” (NK 2; Ga 14,6).

Trên đây chỉ là vài nét chấm phá như là một cảm hứng mời gọi chúng ta đi vào kho tàng rộng lớn, mới mẻ và đầy sức sống nơi những văn kiện của Công đồng Vaitcanô II. Hy vọng rằng khi chúng ta tìm hiểu Công đồng, những “nguồn sáng mới” sẽ không chỉ khơi nguồn cảm hứng, mà còn định hướng và giúp chúng ta cử hành Năm Đức Tin một cách sống động, đem lại một đời sống nhiệt tình, tươi trẻ cho việc sống và làm chứng nhân Tin Mừng cho mọi người Kitô hữu.

BÀI HỌC GIÁO LÝ 1. Kho tàng đức tin đã được ủy thác cho ai? (TYGL 15)

Các thánh Tông đồ đã ủy thác kho tàng đức tin cho toàn thể Hội thánh. Nhờ Chúa Thánh Thần hỗ trợ và nhờ Huấn quyền hướng dẫn, với cảm thức siêu nhiên của đức tin, toàn thể dân Chúa đón nhận Mạc khải của Thiên Chúa, hiểu biết mỗi ngày một sâu xa hơn, và cố gắng áp dụng vào đời sống.

2. Ai có thẩm quyền giải nghĩa kho tàng đức tin? (TYGL 16) Chỉ có Huấn quyền sinh động của Hội thánh, nghĩa là vị

kế nhiệm thánh Phêrô làm Giám mục Rôma và các Giám mục hiệp thông với ngài, mới có đủ thẩm quyền giải thích kho tàng đức tin. Huấn quyền, trong việc phục vụ Lời Chúa, được hưởng đặc sủng chắc chắn về chân lý, cũng có trách nhiệm xác định


34

các tín điều, nghĩa là những công thức trình bày các chân lý chứa đựng trong Mạc khải của Thiên Chúa; thẩm quyền này cũng áp dụng đối với các chân lý có liên hệ thiết yếu với Mạc khải.

3. Đâu là mối tương quan giữa Thánh Kinh, Thánh Truyền và Huấn quyền? (TYGL 17)

Thánh Kinh, Thánh Truyền và Huấn quyền liên hệ chặt chẽ với nhau, đến độ thực thể này không hiện hữu nếu không có hai thực thể kia. Dưới tác động của cùng một Chúa Thánh Thần, cả ba góp phần cách hữu hiệu vào ơn cứu độ loài người, mỗi thực thể theo cách thức riêng của mình.

GỢI Ý THỰC HÀNH

- Mua sách Công đồng cho các tủ sách. - Giúp cộng đoàn Dân Chúa làm quen với những văn

kiện quan trọng của Công đồng, như Lumen Gentium (LG hoặc GH: về Giáo hội), Gaudium et Spes (về mục vụ của Giáo hội trong thế giới hôm nay, GS hoặc MV), Ad Gentes (AG hoặc TG: về truyền giáo)…

- Học hỏi ít là một văn kiện của Công đồng Vaticanô II liên quan đến bậc sống hoặc sứ vụ của mình: chẳng hạn các linh mục học tập sắc lệnh về Chức vụ và Đời sống Linh mục (Presbyterorum Ordinis, viết tắt PO hoặc LM), các tu sĩ học Sắc lệnh về canh tân thích nghi đời sống Dòng Tu (Perfectae Caritatis, viết tắt PC hoặc DT), các tín hữu giáo dân học tập Sắc lệnh về Tông Đồ Giáo dân (Apostolicam Actuositatem, viết tắt AA hoặc TĐ), các thừa sai học tập Sắc lệnh về hoạt động Truyền giáo của Giáo hội (Ad Gentes, viết tắt AG hoặc TG)…

Lm. Giuse Đinh Công Phúc


35

Đề tài 3

GIỚI THIỆU

SÁCH GIÁO LÝ CỦA HỘI THÁNH CÔNG GIÁO

Sau 20 năm bế mạc Công đồng Vaticanô II, Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo đã được soạn thảo theo ước nguyện và những chỉ dẫn của Thượng Hội đồng Giám mục thế giới (1985). GLHTCG là bản văn chính thức về những giáo huấn của Hội thánh Công giáo, trình bày cách tổng quát về toàn bộ giáo lý. Cuốn Giáo lý này là một tổng hợp có hệ thống và đầy đủ nhất kể từ sau Công đồng Trentô. Đây là bản văn chính thức của huấn quyền liên quan đến các vấn đề đức tin và luân lý. Có bốn yếu tố chủ chốt làm nên ấn bản này: Thánh Kinh, Giáo Phụ, Phụng vụ và Huấn quyền.

Với Tông hiến “Fidei Depositum - Kho tàng Đức tin” (11/10/1992), Đức Chân Phước Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã công bố cuốn sách này và ấn bản đầu tiên bằng tiếng Pháp đã được công bố. Qua Tông thư “Laetamur Magnopere - Chúng ta vui mừng lớn lao” (15/8/97), bản La ngữ ra đời và là Ấn bản mẫu Editio typica quy chuẩn cho mọi ấn bản.

Vì GLHTCG có những giá trị quý giá trong lãnh vực đức tin và luân lý, nên việc học hỏi cuốn sách này là một trong những đòi hỏi căn bản của Năm Đức Tin. Đức Thánh Cha Bênêđictô đã nhắn nhủ mọi thành phần dân Chúa như sau: “Năm Đức Tin phải biểu lộ sự dấn thân chung tái khám phá và học hỏi nội dung cơ bản của đức tin ở trong Sách Giáo lý này, trong đó có một tổng hợp có hệ thống. Thực vậy, ở đây, ta thấy nổi bật sự phong phú của giáo huấn mà Giáo hội đã đón nhận, gìn giữ và trao tặng trong hai ngàn năm lịch sử của mình. Từ Kinh Thánh tới các Giáo Phụ, từ các vị Tôn Sư thần học cho đến các Thánh qua các thế kỷ, Sách Giáo lý cống hiến một ký ức trường kỳ về


36

bao nhiêu cách thức Giáo hội suy niệm về đức tin và tạo nên sự tiến triển trong đạo lý để mang lại sự chắc chắn cho các tín hữu trong đời sống đức tin của họ” (Tự sắc “Porta Fidei – Cánh cửa đức tin”, số 11).

Trước khi trình bày cuốn Giáo lý mới này, chúng ta cùng tìm hiểu về danh từ giáo lý và các Sách Giáo lý trước đây trong lịch sử Giáo hội.

1. Danh từ “giáo lý” Danh từ “giáo lý” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp cổ đại:

κατηχισμός, trong đó kata = “xuống” + echein = “âm thanh”, nghĩa là “âm thanh đi xuống” (vào tai, tức là để truyền bá), do động từ katecheô có nghĩa: rung lên, phát ra âm thanh, nói hay giảng bằng miệng, giảng giải những nguyên tắc cơ bản. Từ này được áp dụng vào Kitô giáo với ba ý nghĩa: Lời giảng dạy, trình bày giáo thuyết Kitô giáo; sách trình bày giáo thuyết Kitô giáo hay là sách giáo lý; sự thật mà cuốn sách này đưa ra. Các sách giáo lý thường được trình bày dưới dạng các câu hỏi đáp cho dễ nhớ, được phát triển và sử dụng cách có hệ thống bên Tây Phương Kitô giáo; còn bên Đông Phương, trừ số ít trường hợp ngoại lệ, việc đào tạo các dự tòng được thực hiện một cách riêng lẻ.

Câu định nghĩa về giáo lý của Đức Chân Phước Giáo hoàng Gioan Phaolô II trong Tông huấn “Catechesi tradendae - Dạy giáo lý”, đã được GLHTCG trích lại như sau: “Thuật ngữ dạy giáo lý đã được dùng để gọi toàn bộ các nỗ lực của Hội thánh nhằm đào tạo các môn đệ, nhằm giúp người ta tin Chúa Giêsu là Con Thiên Chúa và nhờ tin như vậy mà được sống nhân danh Người […]; là giáo dục đức tin cho trẻ em, thanh niên và người lớn, đặc biệt qua việc giảng dạy giáo lý Kitô giáo, thông thường được tiến hành một cách có tổ chức và hệ thống, với mục đích dẫn đưa tín hữu đến cuộc sống Kitô hữu sung mãn” (số 4-5).


37

Trong Tân Ước, chúng ta có một số ví dụ về việc giảng dạy giáo lý, như những gì xảy ra vào ngày Lễ Ngũ Tuần (x. Cv 2,14-41), việc gia nhập đạo của một số người, như bà Lyđia (16,13-15), viên thái giám người Êtiôpê (8,26-40), viên cai ngục ở Philipphê (16,25-34)… Trong các thế kỷ đầu tiên Kitô giáo, đã xuất hiện các trường học để nghiên cứu và giảng dạy giáo lý, đặc biệt tại Châu Phi (Ai Cập và Carthage). Những giáo lý viên nổi tiếng phải kể đến Giustinô, Irênê, Tertullianô, Ôrigênê và Augustinô…

2. Các Sách Giáo lý trong lịch sử Giáo hội

- Thời Giáo hội sơ khai: Đã có các công thức ngắn gọn về đức tin, những bản tuyên xưng đức tin. Sách Didaché là một ví dụ điển hình về hình thức sách giáo lý, được biên soạn tại Syria cuối thế kỷ I, nhằm chuẩn bị cho các dự tòng chuẩn bị đón nhận Bí tích Thánh Tẩy và hướng dẫn đời sống cộng đoàn.

- Thời các Giáo Phụ: Xuất hiện các thủ bản phổ thông về đức tin để trình bày giáo lý cho các dự tòng. Đầu thế kỷ V, do yêu cầu của một giáo lý viên, Thánh Augustinô đã viết cuốn De catechizandis rudibus, gồm 27 chương sách giáo lý, trong đó ngài đã cố gắng giúp các tín hữu đào sâu đức tin của mình, khởi đi từ lịch sử cứu độ và kết thúc với sự phục sinh của Đức Kitô, tột đỉnh niềm vui của giáo lý viên và việc dạy giáo lý.

- Thời Trung Cổ: Vào thế kỷ IX, sách giáo lý mang tên Disputatio puerorum per interrogationes et responsiones đã được biên soạn cho trẻ em dưới hình thức hỏi thưa, với nội dung về lịch sử cứu độ, giáo lý về các Bí tích, Kinh Tin Kính và Kinh Lạy Cha. Đây là cuốn giáo lý đưa ra một phương pháp mang tính sư phạm, là tiền đề cho các cuốn giáo lý sau này. Cuốn này được sử dụng rộng rãi cho đến thế kỷ XII.


38

Vào thế kỷ XII, Phêrô Lombarđô đã soạn cuốn Liber Sententiarum được gọi là cuốn “giáo lý”, đề cập đến những vấn đề căn bản của đức tin, được chia thành bốn phần: về bản tính Thiên Chúa, về sáng tạo và tội lỗi, về mầu nhiệm nhập thể, ân sủng và về các Bí tích.

Giữa thế kỷ XIII, Thánh Tôma Aquinô đã đưa ra một lược đồ cho việc dạy giáo lý như sau: a. về những điều phải tin (Kinh Tin Kính); b. về những điều phải xin (Kinh Lạy Cha); c. về những điều phải làm (Thập Điều); và d. về những ân sủng cho đời sống Kitô hữu (các Bí tích).

Năm 1357, Đức Tổng Giám mục giáo phận York, Anh quốc, đã xuất bản cuốn Lay Folks Catechism – Sách Giáo lý cho người giáo dân, bao gồm Kinh Tin Kính, các Bí tích, hai giới luật yêu thương, bảy mối tội đầu và bảy nhân đức trụ. Cuốn này sử dụng rộng rãi, song ngữ La-Anh, trong đó, lần đầu tiên thuật ngữ “giáo lý” được sử dụng.

Năm 1368 xuất hiện cuốn Catechismus Maior gửi đến hàng giáo sĩ để giảng dạy cho giáo dân vào ngày Chúa Nhật và các ngày lễ.

Năm 1429 Công đồng Tortôsa cho ra đời một Bản toát yếu Giáo lý, trình bày ngắn gọn giáo lý Kitô giáo.

Năm 1555, quyển “Tổng luận Giáo lý Kitô giáo” của Thánh Phêrô Canasiô xuất bản.

Thời kỳ Công đồng Trentô, Sách Giáo lý Rôma (hay Sách Giáo lý của Công đồng Trentô hoặc Sách Giáo lý của Đức Piô V) đã được xuất bản năm 1566, dành cho mọi thành phần dân Chúa, cách riêng giúp các cha xứ giảng dạy hữu hiệu hơn để chống lại ảnh hưởng của người Cải Cách đang lan tràn.

- Thời Hiện Đại: Đầu thế kỷ XX, vào năm 1905, Thánh Giáo hoàng Piô X đã cho ban hành Sách Giáo lý mang tính phổ quát, dạng hỏi thưa, trình bày những điều cần thiết để các tín


39

hữu dễ dàng nắm bắt các yếu tố căn bản về đức tin Kitô giáo. Ban đầu được phổ biến trong giáo phận Rôma, gọi là Sách Giáo lý Chính yếu, sau được sử dụng khắp nước Ý và lan tràn khắp nơi trong Giáo hội.

3. Sách Giáo lý hiện nay a. Giai đoạn chuẩn bị

Tháng 10 năm 1985, Thượng Hội đồng Giám mục đề nghị biên soạn Sách Giáo lý hay một bản toát yếu tất cả giáo lý Công giáo để trở thành bản quy chiếu cho các sách Giáo lý ở các Giáo hội địa phương, thuộc các ngôn ngữ và văn hoá khác nhau. Thượng Hội đồng Giám mục cũng mong muốn cuốn Giáo lý này phải được thêm vào những yếu tố của Thánh Kinh và Phụng vụ mà các cuốn Giáo lý trước đây còn hạn chế.

Ngày 10 tháng 7 năm 1986, Đức Chân Phước Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã quyết định bổ nhiệm một Ủy ban gồm mười hai Hồng y và Giám mục, đứng đầu là Đức Hồng y Joseph Ratzinger. Uỷ ban này được hỗ trợ bởi một ủy ban soạn thảo, một văn phòng và một ban biên tập.

b. Giai đoạn biên soạn Ủy ban đã làm việc ròng rã trong hơn năm năm, tham

khảo ý kiến các chuyên gia chuyên ngành, từ tất cả các quốc gia trên thế giới. Uỷ ban nhóm họp lần đầu tiên vào ngày 15 tháng 11 năm 1986, trong đó, đã tập trung vào các yếu tố cấu thành bản văn sách giáo lý: bản chất, mục đích, đặc điểm, đối tượng, thời gian để hoàn tất.

Năm 1987 khảo sát hai lược đồ đề nghị và trong tháng 12 đã đi đến một dự thảo sơ bộ có tham khảo ý kiến 40 chuyên gia quốc tế.

Tháng 2 năm 1989, Ủy ban bắt đầu xem xét một dự thảo của sách Giáo lý Công giáo, và bản dự thảo xin sửa đổi này đã


40

được gửi đến tất cả các giám mục trong tháng 11. Những góp ý của các giám mục sẽ trình lên Uỷ ban vào cuối tháng 5 năm 1990.

Trong những tháng từ tháng 6 đến tháng 10, Uỷ ban đã xem xét, đánh giá các câu trả lời góp ý kiến và xin sửa đổi từ các giám mục trên thế giới. Về căn bản, các giám mục đã: a. đồng ý muốn có một bản văn Giáo lý chung cho toàn thể Giáo hội Công giáo, như là bản văn chuẩn mực cho việc tham chiếu để biên soạn các sách Giáo lý quốc gia và các giáo phận; b. đánh giá tích cực bản dự thảo qua hơn 24.000 đề xuất đóng góp ý kiến.

Từ tháng 11 đến tháng 9 năm 1990, dưới tác động kết quả các ý kiến góp ý của các giám mục, một bản thảo mới của GLHTCG đã ra đời dựa trên hai bản thảo, bản đề nghị và bản xin sửa đổi. Bản thảo mới này đã được xem xét bởi Uỷ ban nhóm họp vào tháng 10 cùng năm và trở thành bản thảo lần thứ bảy kể từ khi bắt đầu vào công việc biên soạn.

Bản thảo cuối cùng được hoàn thành vào thời gian từ tháng 11 năm 1991 đến tháng 2 năm 1992. Ngày 14 tháng 2 năm 1992, Uỷ ban hoàn thành công việc của mình với việc cho ra đời bản thảo cuối cùng này.

c. Giai đoạn công bố Ngày 30 tháng 4 năm 1992, bản thảo cuối cùng

GLHTCG đã hoàn thành chờ chuẩn y và ngày 25 tháng 6 năm đó, Đức Giáo hoàng đã phê chuẩn bản tiếng Pháp GLHTCG.

Sau đó, một uỷ ban liên ngành đã xem xét đến các đề nghị xin sửa đổi để phản ánh tốt hơn nội dung GLHTCG và để làm cho chân lý đức tin sáng tỏ hơn trong ngôn ngữ và nội dung giáo lý. Công việc này cần một thời gian nhất định và ngày 15 tháng 8 năm 1997, qua Tông thư “Laetamur Magnopere – Chúng ta vui mừng lớn lao”, Đức Chân Phước Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã công bố Ấn bản mẫu Editio


41

tipica bằng La ngữ GLHTCG, được dùng như là bản quy chiếu cho tất cả những ấn bản khác, hay những bản dịch đã có và sẽ có trong tương lai.

Sau Công đồng Vaticanô II và sau những năm tháng dành cho việc soạn thảo, dưới tác động của Chúa Thánh Thần, giờ đây, Giáo hội có được bản trình bày mới và có thẩm quyền về đức tin tông truyền qua ấn bản GLHTCG này. Quả thật, như Tông hiến “Fidei Depositum - Kho tàng Đức tin” đã nói: GLHTCG là phương thế có giá trị và hợp pháp để phục vụ cho sự hiệp thông Giáo hội, là bản tham chiếu chắc chắn có thẩm quyền cho việc giảng dạy đức tin và là bản văn quy chiếu an toàn đích thực cho việc soạn thảo những sách Giáo lý địa phương (x. số 4).

Sau 20 năm GLHTCG bắt đầu được soạn thảo, ngày 28 tháng 6 năm 2005, Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI đã cho công bố Bản toát yếu Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo. Với 598 câu hỏi đáp, bản toát yếu này là một tổng hợp trung thành và chắc chắn GLHTCG. Bản toát yếu này mang tính chất ngắn gọn, sáng sủa và đầy đủ, chứa đựng mọi yếu tố chính yếu và căn bản của đức tin Hội thánh, tạo thành cuốn thủ bản, cho phép mọi người, dù tin hay không, có thể có được một cái nhìn toàn diện về đức tin Công giáo.

d. Nội dung GLHTCG được chia thành bốn phần chính, tương ứng

với những lề luật căn bản cho đời sống trong Đức Kitô. - Phần thứ nhất: “Tuyên xưng đức tin” (tóm tắt trong

Kinh Tin Kính), gồm một tổng hợp cơ bản về Lex credenti – Luật đức tin, được Hội thánh tuyên xưng, rút ra từ Kinh Tin Kính của các Thánh Tông đồ, được bổ túc bằng bản Kinh Tin Kính của hai Công đồng Nicêa và Constantinôpôli.


42

- Phần thứ hai: “Cử hành mầu nhiệm Kitô giáo” (tóm tắt trong Kinh Bảy Phép Bí tích), trình bày các yếu tố căn bản của Lex celebrandi – Luật cử hành. Mầu nhiệm Kitô giáo được cử hành trong Phụng vụ nhất là nơi các Bí tích để các tín hữu được tham dự vào mầu nhiệm Vượt Qua của Đức Kitô.

- Phần thứ ba: “Đời sống trong Đức Kitô” (tóm tắt trong Kinh Mười Điều Răn), nhắc nhớ lại Lex vivendi – Luật sống, đó là một sự dấn thân trong hành động và các lựa chọn luân lý, lòng trung thành với đức tin mà các tín hữu tuyên xưng và cử hành. Đây là lời mời gọi các tín hữu hành động sao cho phù hợp với phẩm giá là con cái Chúa.

- Phần thứ tư: “Kinh nguyện Kitô giáo” (tóm tắt trong Kinh Lạy Cha), trình bày một tổng hợp về Lex orandi – Luật cầu nguyện. Người Kitô hữu được mời gọi đối thoại với Thiên Chúa trong kinh nguyện.

Cách phân chia này đã trở thành truyền thống, điều mà Sách Giáo lý của Thánh Giáo hoàng Piô V đã theo, có liên hệ chặt chẽ với nhau trong sự thống nhất tuyệt vời về mầu nhiệm Thiên Chúa, kế hoạch cứu độ, cũng như vị trí trung tâm của Chúa Giêsu Kitô.

Như vậy, GLHTCG theo một cấu trúc dựa trên bốn khía cạnh của đời sống chúng ta trong Đức Kitô: Những gì chúng ta tin (Kinh Tin Kính), những điều chúng ta cử hành để hiệp thông vào điều chúng ta tin (Phụng vụ, các Bí tích), những điều chúng ta hành động dựa theo điều chúng ta tin (Thập Điều) và chúng ta cầu nguyện theo những gì chúng ta tin (Kinh Lạy Cha). Do đó, cấu trúc GLHTCG làm cho sách này thích hợp để tiến hành những công tác căn bản của việc huấn giáo trong suốt những chặng đường khác nhau của đời sống Kitô hữu.

Trong Tự sắc “Porta Fidei – Cánh cửa đức tin”, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đã nói: “GLHTCG, qua cấu trúc


43

của mình, trình bày sự phát triển đức tin và đề cập đến cả những đề tài chính của đời sống hằng ngày. Trang này sang trang khác, chúng ta khám phá thấy rằng điều được trình bày trong Sách Giáo lý không phải là một lý thuyết, nhưng là một cuộc gặp gỡ với Đấng sống trong Giáo hội. Thực vậy, sau khi tuyên xưng đức tin, sách này đi đến phần giải thích đời sống Bí tích, trong đó Chúa Kitô hiện diện, hoạt động và tiếp tục xây dựng Giáo hội của Ngài. Nếu không có Phụng vụ và các Bí tích thì việc tuyên xưng đức tin sẽ không hiệu quả, vì thiếu ơn thánh nâng đỡ chứng tá của các tín hữu Kitô. Cũng vậy, giáo huấn của Sách Giáo lý về đời sống luân lý có một ý nghĩa quan trọng nếu được đặt trong tương quan với đức tin, Phụng vụ và kinh nguyện” (số 11).

e. Đặc điểm chung GLHTCG có mục đích giúp hiểu biết đức tin cách sâu xa

hơn, nhờ đó đức tin được trưởng thành, đâm rễ vào cuộc sống và biết làm chứng cho đức tin ấy (x. GLHTCG 23). Theo cuốn Chỉ dẫn chung về dạy giáo lý của Bộ Giáo Sĩ ban hành ngày 15 tháng 8 năm 1997 các số từ 121-130, chúng ta có thể đưa ra một số đặc điểm chung GLHTCG như sau:

- Trình bày giáo huấn của Hội thánh về tín lý và luân lý một cách có hệ thống, dưới ánh sáng của Công đồng Vaticanô II và Truyền Thống Hội thánh.

- Cổ võ sự hiệp nhất của Hội thánh bằng cách giúp các phần tử của Hội thánh tuyên xưng Đức tin một cách đầy đủ và mạch lạc.

- Cung cấp cho tất cả các tín hữu một trình bày sáng sủa, chính xác và đáng tin cậy về những điều Hội thánh tin.

- Điểm tựa vững vàng để tra cứu cho việc dạy giáo lý, cũng như để tham khảo trong việc soạn thảo các sách Giáo lý địa phương, bao gồm hoàn cảnh lịch sử và văn hóa địa phương.


44

- Thích hợp cho toàn thể Hội thánh trên khắp thế giới.

f. Một số chiều kích căn bản - Chiều kích thần học: GLHTCG mang chiều kích mạc

khải tròn đầy của Chúa Ba Ngôi trong sự Nhập Thể của Ngôi Hai nơi cung lòng Rất Thánh Đức Trinh Nữ Maria. Trọng tâm của sách là Con Thiên Chúa Nhập Thể, Đức Chúa Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, vì thế đây là cuốn Giáo lý mang tính quy Kitô.

- Chiều kích nhân học: Mầu nhiệm về con người được vén mở qua mầu nhiệm Nhập Thể. Giờ đây, con người được mời gọi hiệp thông với Chúa Kitô, nên đồng hình đồng dạng với Ngài để thông phần vào sự sống của Thiên Chúa.

- Chiều kích Hội thánh: Trước hết, GLHTCG có liên hệ mật thiết với Công đồng Vaticanô II trong nguồn gốc, sự phát triển và thành quả. Thứ đến, chiều kích Hội thánh được thể hiện qua bản văn chính thức, phổ quát và thống nhất, trong đó Hội thánh trình bày những điều mình tin, cử hành, sống và cầu nguyện.

- Chiều kích Thánh Kinh: GLHTCG phong phú về các trích dẫn Lời Chúa chứa đựng trong Thánh Kinh và trình bày Lời Chúa trong toàn bộ chân lý mặc khải. GLHTCG đưa ra những thành quả lớn lao của khoa chú giải Thánh Kinh, trong nguyên tắc giải thích, sự thống nhất đồng bộ, dưới ánh sáng Công đồng Vaticanô II, đem đến một kho tàng đức tin quý giá và tinh tuyền, giúp các tín hữu tiếp cận và cầu nguyện bằng Thánh Kinh, gặp gỡ Đức Giêsu Kitô, trung tâm của toàn bộ Sách Thánh.

- Chiều kích Giáo Phụ: GLHTCG trích dẫn nhiều tư tưởng Giáo Phụ, những điều mà các ngài đã giảng dạy, cử hành và thực hành trong quá khứ, giúp làm sáng tỏ và củng cố đức tin hôm nay.


45

- Chiều kích mục vụ: GLHTCG trình bày cách dễ hiểu, sáng sủa, kèm theo một số ảnh thánh được rút ra từ di sản phong phú của nghệ thuật thánh. Sách được gửi đến các tín hữu, nhưng cũng dành cho hết mọi người thuộc mọi tôn giáo và điều nổi bật nhất, nòng cốt nhất, là lòng yêu thương. Đây là nét đặc thù trong Giáo lý Kitô giáo: “Kitô giáo không có nguồn gốc nào khác ngoài tình yêu và cũng không có mục đích nào khác ngoài tình yêu” (GLHTCG 25).

CÂU HỎI THẢO LUẬN 1. Chúng ta có thể làm gì để giới thiệu Giáo lý với mọi người? 2. Cộng đoàn của bạn tổ chức việc dạy và học Giáo lý thế nào?

BÀI HỌC GIÁO LÝ 1. Dạy giáo lý là gì? (GLHTCG 5)

Là giáo dục đức tin cho trẻ em, thanh niên và người lớn, đặc biệt qua việc giảng dạy giáo lý Kitô giáo, thông thường được tiến hành một cách có tổ chức và hệ thống, với mục đích dẫn đưa tín hữu đến cuộc sống Kitô hữu sung mãn.

2. Bố cục GLHTCG gồm mấy phần? (x. GLHTCG 13-17) Gồm bốn phần:

- Phần thứ nhất: Tuyên xưng đức tin (Kinh Tin Kính) - Phần thứ hai: Cử hành mầu nhiệm Kitô giáo (Kinh Bảy Phép Bí tích) - Phần thứ ba: Đời sống trong Đức Kitô (Kinh Mười Điều Răn) - Phần thứ tư: Kinh nguyện Kitô giáo (Kinh Lạy Cha). 3. GLHTCG được biên soạn với mục đích gì? (GLHTCG 11)

Là trình bày một cách mạch lạc và tổng hợp những nội dung cốt yếu và căn bản của Giáo lý Công giáo về đức tin và luân lý, dưới ánh sáng Công đồng Vaticanô II và toàn bộ Thánh Truyền của Hội thánh. Những nguồn mạch chính của


46

sách này là Thánh Kinh, các Thánh Giáo Phụ, Phụng vụ và Huấn quyền của Hội thánh.

GỢI Ý THỰC HÀNH - Mua sách GLHTCG cho các tủ sách; - Đầu tư cho việc đào tạo các giáo lý viên; - Đào sâu một phần giáo lý trong Năm Đức Tin, chẳng

hạn Kinh Tin Kính... Lm. Giuse Phạm Quốc Điêm


47

Phần 2: Đức tin và Lời Chúa Đề tài 4

ĐỨC TIN CÔNG GIÁO

«Quả thế, người ta được Thiên Chúa làm cho nên công chính nhờ lòng tin vào Đức Giêsu Kitô. Tất cả những ai tin đều được như thế, bất luận là ai. Thật vậy, mọi người đã phạm tội và bị tước mất vinh quang Thiên Chúa, nhưng họ được trở nên công chính do ân huệ Thiên Chúa ban không, nhờ công trình cứu chuộc thực hiện trong Đức Kitô Giêsu. Thiên Chúa đã đặt Người làm hy lễ xá tội nhờ máu của Người cho những ai có lòng tin» (Rm 3,22-25)

húng ta được nên công chính nhờ lòng tin vào Chúa Giêsu Kitô, ai tin sẽ được cứu độ (x. Mc 16,16; Rm

3,22). Nhưng để trở nên công chính và hưởng ơn cứu độ, cần phải có một đức tin hành động nhờ đức ái, vì “đức tin không có việc làm là đức tin chết” (Gc 2,17.26). Trong ý nghĩa đó, chúng ta sẽ tìm hiểu tổng quát về đức tin với các phương diện khác nhau: Đức tin là gì? Đức tin có những đặc tính nào? Đức tin có giá trị gì và cần thiết cho con người ra sao? Khi đã lãnh nhận đức tin, chúng ta có những bổn phận nào? Cuối cùng, con người có thể lỗi phạm đến đức tin như thế nào?

1. Khái niệm về đức tin a. Đức tin là gì?

“Đức tin là nhân đức đối thần nhờ đó chúng ta tin vào Thiên Chúa và tất cả những gì Ngài đã mạc khải cho chúng ta và những gì Hội thánh dạy chúng ta tin, bởi vì Thiên Chúa là

C


48

chính Chân Lý. Nhờ đức tin, con người phó thác bản thân mình một cách tự do cho Thiên Chúa. Vì thế, người tin tìm biết và tìm thi hành ý muốn của Ngài, vì ‘đức tin hoạt động nhờ đức ái’ (Gl 5,6)” (TYGL 386).

Đức tin chính là nhận biết Thiên Chúa với trọn trí khôn con người: biết Thiên Chúa là Đấng nào, biết Ngài hằng yêu thương chăm sóc chúng ta, biết những lời hứa của Ngài sẽ thực hiện cho mỗi người, biết Ngài sẽ đáp trả những lời cầu nguyện đem lại lợi ích cho phần rỗi chúng ta. Hơn nữa, đức tin còn do ý chí thúc đẩy con người lựa chọn đứng về phía Thiên Chúa, yêu mến và tình nguyện theo Ngài: “đức tin là quyết định ở lại với Chúa để cùng sống với Ngài” (Porta Fidei, số 10).

b. Đối tượng của đức tin Nhờ đức tin, con người khiêm tốn phó mình tín thác hoàn

toàn nơi Thiên Chúa, bao hàm việc chấp thuận các chân lý do chính Ngài mạc khải: “Bằng đức tin, con người đem trí khôn và ý chí của mình quy phục Thiên Chúa cách trọn vẹn. Con người đặt trọn bản thân quy thuận Thiên Chúa, Đấng mạc khải” (GLHTCG 143).

Đức tin quy chiếu vào hai đối tượng chính là: Thiên Chúa và các chân lý Ngài đã mạc khải. Thiên Chúa đã muốn tự mạc khải những mầu nhiệm thuộc bản tính của Ngài cho con người để họ sống xứng đáng với Ngài. Như vậy, động cơ cho đức tin của con người chính là thẩm quyền tối cao của Thiên Chúa, Đấng toàn năng, chân thật và không thể sai lầm. Vì thế, tất cả những điều Thiên Chúa mạc khải đều là chân lý.

c. Nền tảng đức tin Các chân lý mạc khải hàm chứa trong bộ Kinh Thánh là

những sách mà Chúa Thánh Thần đã linh hứng cho các tác giả nhân loại viết ra những điều Thiên Chúa muốn cho con người được biết. Chính Thiên Chúa đã đi bước trước, tự ý tỏ mình ra cho con người, Ngài đã nói với con người bằng ngôn ngữ loài


49

người, qua các Ngôn sứ và qua chính Con Một của Ngài là Đức Giêsu Kitô (x. Dt 1,1-2a). Vì thế, Thánh Kinh là nền tảng căn bản của đức tin và đời sống Kitô giáo.

2. Những đặc tính của đức tin a. Đức tin là một ân sủng

Đức tin trước tiên là hồng ân siêu nhiên do Thiên Chúa ban tặng chứ bản tính tự nhiên con người không thể có được. Đức tin là ân sủng từ trời cao, là chính trí tuệ và tình yêu của Thiên Chúa được trao ban để soi sáng cho trí khôn con người: “Không ai có thể đến với Tôi, nếu Cha Tôi không lôi kéo người ấy” (Ga 6,44).

Để nhận được đức tin, một đàng con người phải nỗ lực tìm kiếm chân lý, đàng khác cần có ơn Chúa và sự trợ giúp bên trong của Chúa Thánh Thần: “Ngài đánh động và quy hướng con tim về cùng Thiên Chúa, Ngài mở mắt lý trí cho mọi người cảm thấy dịu ngọt khi đón nhận và tin vào chân lý. Và để việc hiểu biết mạc khải được sâu rộng thêm mãi, cũng chính Chúa Thánh Thần không ngừng kiện toàn đức tin qua các ơn của Ngài” (GLHTCG 153).

b. Đức tin là một hành vi nhân linh Hành vi nhân linh là hành vi riêng của con người có ý

thức và tự do. Với đức tin, con người hoàn toàn sáng suốt và tự nguyện quy phục Thiên Chúa, sống hiệp thông mật thiết với Ngài. Tin vào Thiên Chúa và gắn bó với những chân lý mạc khải không bao giờ đối nghịch với tự do và trí khôn con người (x. GLHTCG 154-155).

Đức tin là một hành vi lý trí, trí khôn chấp nhận các chân lý mạc khải theo lệnh của ý chí được ân sủng Thiên Chúa tác động. Tin là một hành vi của trí tuệ, con người tin vào Thiên Chúa bởi vì nhận thức được thế giá của Đấng đáng được tin tưởng. Hơn nữa, qua những dấu chỉ, những bằng chứng về


50

Thiên Chúa, con người có được một phán đoán chắc chắn, minh chứng rằng niềm tin là một điều hợp lý.

Đức tin là một hành vi tự do, xứng hợp với phẩm giá của con người là hình ảnh của Thiên Chúa. Phẩm giá ấy phải được tự do hành động theo lý trí và ý chí. Tự bản chất đức tin là một hành vi tự nguyện, không ai bị cưỡng bức phải chấp nhận đức tin trái với ý muốn. Hẳn nhiên, Thiên Chúa mời gọi con người phục vụ Người trong tinh thần và chân lý; con người có bổn phận theo lương tâm đáp lại lời mời gọi ấy, nhưng không hề bị cưỡng ép.

3. Hiệu quả của đức tin a. Sự cần thiết của Đức tin

Tin vào Thiên Chúa và Con của Ngài là Đức Giêsu Kitô, Đấng được sai đến trong Chúa Thánh Thần là điều cần thiết để đạt được ơn cứu độ: “Ai tin và chịu phép rửa sẽ được cứu độ; còn ai không tin, thì sẽ bị luận phạt” (Mc 16,16). Không có đức tin thì không thể đẹp lòng Thiên Chúa (x. Dt 11,6) và cũng không được chia sẻ chức vị làm con Thiên Chúa với Chúa Kitô. Không ai được nên công chính mà không cần đến đức tin, và không ai đạt tới cuộc sống muôn đời nếu không trung thành trong đức tin (x. GLHTCG 161).

b. Sự kiên trì trong Đức tin Mặc dầu đức tin được sáng tỏ nhờ Đấng mạc khải, nhưng

con người thường phải sống đức tin trong mờ tối. Đức tin có thể bị thử thách, tuy nhiên đó lại là cơ hội để tôi luyện giúp đức tin đạt được sức mạnh: đức tin có vượt qua thử thách mới sinh ra lòng kiên nhẫn, trở thành lời khen ngợi và đem lại vinh quang danh dự (x. 1 Pr 1,7).

Tuy nhiên, người ta có thể đánh mất đức tin nếu không được bảo vệ và chăm sóc mỗi ngày. Vì thế, phải không ngừng đào sâu, nuôi dưỡng cho đức tin luôn vững mạnh và trưởng


51

thành nhờ sống hiệp thông với Chúa Kitô trong Hội thánh: “Để sống, lớn lên và bền chí đến cùng trong đức tin, chúng ta phải nuôi dưỡng bằng Lời Thiên Chúa; chúng ta phải nài van Chúa gia tăng đức tin. Đức tin phải hành động nhờ đức ái, được nâng đỡ và đâm rễ trong đức tin của Hội thánh” (GLHTCG 162).

c. Đức tin là khởi điểm của cuộc sống vĩnh cửu Những ai sống trung thành với Thiên Chúa thì đức tin

luôn là nguồn đem lại niềm vui an bình. Dưới ánh sáng đức tin, thế giới trở nên tươi sáng và huynh đệ hơn, thành nơi để con người sống hiệp thông chia sẻ với nhau. Đức tin cũng mang lại can đảm cho con người đối diện với những gian truân thử thách vì giúp người ta ý thức được giá trị của khổ đau trong mầu nhiệp thập giá của Chúa Kitô. Hơn nữa, đức tin khiến cho người tín hữu nhìn cái chết như đường dẫn tới sự sống. Chính đức tin xây dựng cuộc đời người tin theo gương Chúa Giêsu Kitô là Đấng có lời ban sự sống đời đời. Chỉ một mình Người có khả năng thoả mãn các khát vọng cao cả nhất của con người.

4. Bổn phận đối với Đức tin a. Bổn phận hiểu biết các chân lý đức tin

Toàn bộ đời sống Kitô hữu xuất phát từ đức tin, vì thế các tín hữu có bổn phận phải hiểu biết đức tin để sống phù hợp với các chân lý mạc khải. Người Kitô hữu còn phải liên tục đào sâu học hỏi để có cái nhìn sâu sắc về thế giới đức tin. Nhờ sống hiệp thông trong đức tin của Hội thánh, người tín hữu kín múc được suối nguồn khôn ngoan được mạc khải trong Thánh Kinh, được trưởng thành hơn trong đức tin nhờ việc cử hành Phụng vụ, nhất là tham dự Thánh lễ và các Bí tích.

b. Bổn phận tuyên xưng đức tin Người tín hữu có bổn phận tuyên xưng đức tin bằng cả

đời sống, cụ thể qua lời nói, hành động và dấn thân (x. Porta Fidei 10). Hình thức tuyên xưng đức tin quan trọng nhất là làm


52

chứng bằng một đời sống trung thành yêu mến Thiên Chúa và tha nhân. Ngoài ra, khi danh dự của Thiên Chúa và phần rỗi của tha nhân đòi hỏi, người Kitô hữu còn có bổn phận tuyên xưng đức tin của mình cách minh nhiên giữa lòng thế giới, thậm chí bằng cả những hy sinh đau khổ và sự tử đạo nữa: “Ai xưng Ta ra trước mặt người đời, thì Con Người cũng sẽ xưng người ấy ra trước mặt thiên thần của Thiên Chúa” (Lc 12, 8).

c. Bổn phận truyền bá đức tin Chúa Kitô đã truyền cho các môn đệ của Ngài phải ra đi

loan báo đức tin và truyền bá công trình cứu độ của Thiên Chúa: “Hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ, làm phép rửa cho họ nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, dạy bảo họ tuân giữ những điều Thầy đã truyền cho anh em” (Mt 28, 19-20). Vì thế, “bổn phận truyền bá đức tin là bổn phận của mọi môn đệ Chúa Kitô” (GH 17; TG 23). Hồng ân đức tin đi đôi với trách nhiệm làm chứng cho niềm tin, làm cho hồng ân đức tin tỏa sáng trong môi trường xã hội và nghề nghiệp, đưa những giá trị Tin Mừng vào trong đời sống văn hóa, kinh tế, chính trị… Các chân lý đức tin là những chân lý có giá trị cao nhất, nên người tín hữu có bổn phận phải chia sẻ hồng ân đức tin cho người khác hầu phát triển Nước Chúa và cứu rỗi đồng loại: “Đức tin không có việc làm là đức tin chết” (Gc 2,26).

d. Bổn phận bảo vệ đức tin Người tín hữu có bổn phận phải bảo vệ mình trước những

đe dọa đức tin, cũng như phải bênh vực các quyền lợi đức tin trong xã hội. Cần phải bảo vệ đức tin cách công khai, nếu nhờ đó mà tránh cho đức tin khỏi bị xúc phạm, chế nhạo hay khinh bỉ, hoặc có thể giúp bảo vệ cho chính nghĩa của đạo Chúa hay gìn giữ đức tin của người khác. Cũng cần xa tránh một số nguy hiểm có thể làm lung lạc đức tin như phim ảnh, truyền thanh,


53

truyền hình, sách báo phản nghịch đức tin, gây hại cho đời sống của người tín hữu.

e. Bổn phận hiệp nhất đức tin Đức tin là một hành vi cá nhân nhưng đồng thời cũng

mang tính cộng đoàn. Vì thế, tùy theo khả năng, mỗi tín hữu có bổn phận xây dựng sự hiệp nhất đức tin trong Hội thánh. Để xây dựng sự hiệp nhất giữa cá nhân cũng như các cộng đoàn tín hữu, đức tin phải được giải thích sâu xa và chính xác hơn, phải trình bày rõ ràng nguyên vẹn Giáo lý và sống theo Tin Mừng cách thuần khiết (x. HN 5 và 11). Mỗi tín hữu cũng phải hiểu biết vững chắc về đức tin và sống trung thành với đức tin công giáo, khiêm tốn và quảng đại trong mối tương quan với người khác.

f. Bổn phận tùng phục đức tin Đức tin phải được thực hiện với sự vâng phục, nghĩa là

vừa phải lắng nghe vừa đi vào trong tương quan với Thiên Chúa. Bằng đức tin, con người đem trí khôn và ý chí của mình quy phục Thiên Chúa cách trọn vẹn, sự quy phục này diễn tả sự tôn thờ và làm vinh danh Thiên Chúa. “Phải bày tỏ ‘sự vâng phục bằng đức tin’ (Rm 16, 26; x. Rm 1,5; 2 Cr 10,5-6) đối với Thiên Chúa, Đấng mặc khải. Nhờ sự vâng phục đó, con người tự do ký thác mình trọn vẹn cho Thiên Chúa bằng cách ‘dâng lên Thiên Chúa, Đấng mạc khải, sự quy phục trọn vẹn của lý trí và ý chí’, và bằng cách tự ý ưng thuận mặc khải Ngài đã ban” (MK 5).

5. Các tội nghịch với đức tin Có nhiều cách thức xúc phạm đến đức tin: có những tội

của người không tin trực tiếp chống lại đức tin khi từ chối tin vào Thiên Chúa, không chịu tùng phục chủ quyền và ý muốn của Ngài. Có những tội của người lãnh nhận đức tin chân thật


54

trong Bí tích Rửa tội nhưng lại bỏ bê hoặc cố tình hiểu sai và chống đối hoặc hoàn toàn từ bỏ đức tin.

a. Chối bỏ đức tin Tự phụ là tội đi ngược lại với sự tùng phục của đức tin.

Người tự phụ muốn tổ chức cuộc sống của mình theo kế hoạch riêng cách tự trị và tự mãn chứ không muốn lệ thuộc vào ý muốn của Thiên Chúa. Sự tự phụ ngăn người ta đón nhận sự thật, chống lại sự tốt lành, không muốn hiểu biết về sự thánh thiện và lên tới cao điểm khi người ta lựa chọn quyết liệt chống lại ý muốn của Thiên Chúa.

Không tin là thờ ơ với chân lý mạc khải hay cố tình từ chối chấp nhận chân lý đó. Người vô tín phủ nhận sự hiện diện của Thiên Chúa cách tỏ tường, không nhìn nhận một luật lệ nào ngoài thứ luật lệ tự tạo ra cho mình. Người ta gạt bỏ, coi sự có mặt của Thiên Chúa là không thể chấp nhận được vì làm mất tự do của con người.

Vô thần là phủ nhận Thiên Chúa trong tâm trí, đồng thời từ chối vâng phục lề luật của Ngài được biểu lộ trong lương tâm. Người vô thần không chịu phụng sự theo ý muốn của Đấng Tối Cao, không chấp nhận gì hết ngoài những mục tiêu của riêng mình (x. MV 19).

Duy thế tục là không cần biết đến Thiên Chúa cho dù Ngài có hiện diện hay không. Người ta loại Thiên Chúa ra ngoài để hoàn toàn tự trị và tự mãn chạy theo các giá trị của một thế giới trần tục. Người duy thế tục không lo tìm kiếm Nước Chúa, đức tin và tôn giáo bị coi là vô ích, chẳng có liên hệ gì mà lại còn cản trở thực hiện những mục tiêu trần thế.

b. Hủy hoại đức tin Người Kitô hữu cũng có thể xúc phạm đến đức tin khi bỏ

bê các bổn phận đối với đức tin công giáo, hoặc khi người ta quá dễ tin, hoặc khi chống lại trực tiếp và phá hoại đức tin như


55

bất trung, bội giáo và lạc giáo: “Gọi là lạc giáo khi ngoan cố chối bỏ một chân lý phải tin với đức tin đối thần và công giáo hoặc ngoan cố hồ nghi về chân lý ấy sau khi đã lãnh nhận Bí tích Rửa Tội; gọi là bội giáo khi chối bỏ toàn bộ đức tin Kitô giáo; còn ly giáo là từ chối vâng phục Ðức Giáo hoàng hoặc từ chối hiệp thông với các chi thể của Hội thánh thuộc quyền Ngài” (GL, điều 751).

Tóm lại, đức tin là khởi đầu cuộc lữ hành theo Chúa ở trần gian, giúp người tín hữu dấn thân cho chân lý và đạt tới sự trưởng thành trong đức ái. Người Kitô hữu tin tưởng mình được Chúa yêu mến và ban sức mạnh giúp họ can đảm tiến bước trong niềm hy vọng. Tin tưởng mãnh liệt vào Chúa Ba Ngôi toàn năng và an bài mọi sự, người tín hữu sẽ nỗ lực xây dựng một thế giới công bằng và huynh đệ hơn. Nhờ đó, nhiều người sẽ nhận ra Đức Giêsu Kitô là Thiên Chúa thật, Đấng đã chiến thắng sự dữ và sự chết để dẫn đưa toàn thể nhân loại vào trong sự sống vĩnh cửu của Thiên Chúa.


1. Đức tin có ý nghĩa và tầm quan trọng thế nào cho đời sống con người? 2. Chúng ta phải sống và loan truyền đức tin thế nào trong hoàn cảnh xã hội hôm nay?


1. Đức tin là gì? (TYGL 386) Đức tin là nhân đức đối thần nhờ đó chúng ta tin vào

Thiên Chúa và tất cả những gì Ngài đã mạc khải cho chúng ta và những gì Hội thánh dạy chúng ta tin, bởi vì Thiên Chúa là chính Chân Lý. Nhờ đức tin, con người phó thác bản thân mình một cách tự do cho Thiên Chúa. Vì thế, người tin tìm biết và


56

tìm thi hành ý muốn của Ngài, vì “đức tin hoạt động nhờ đức ái” (Gl 5,6). 2. Ðức tin có những đặc điểm nào? (TYGL 28)

Ðức tin là nhân đức siêu nhiên cần thiết để được cứu độ. Đức tin là một hồng ân Thiên Chúa ban không và tất cả những ai khiêm tốn cầu xin đều có thể đạt tới. Hành vi đức tin là một hành vi nhân linh, nghĩa là một hành động của lý trí con người, được lòng muốn thúc đẩy do tác động của Thiên Chúa, tự do chấp nhận chân lý Thiên Chúa. Ngoài ra, đức tin còn có đặc tính chắc chắn, vì được đặt nền tảng trên Lời Chúa; đức tin hành động “nhờ Ðức ái” (Gl 5,6); đức tin luôn tăng triển, đặc biệt nhờ lắng nghe Lời Chúa và cầu nguyện. ngay từ bây giờ, đức tin cho chúng ta nếm trước niềm vui trên trời. 3.Tại sao không có mâu thuẫn giữa đức tin và khoa học? (TYGL 29)

Dù đức tin vượt lên trên lý trí, nhưng không bao giờ có mâu thuẫn giữa đức tin và khoa học, vì cả hai đều có cùng một cội nguồn là Thiên Chúa. Chính Thiên Chúa ban ánh sáng lý trí và đức tin cho con người. “Tôi tin để hiểu và tôi hiểu để tin” (Thánh Augustinô). 4. Tại sao đức tin là một hành vi cá nhân, đồng thời cũng là hành vi mang tính Giáo hội? (TYGL 30)

Ðức tin là một hành vi cá nhân, vì đó là sự đáp trả tự do của con người đối với Thiên Chúa, Ðấng tự mạc khải. Nhưng đồng thời đó cũng là một hành vi mang tính Giáo hội, tính chất này được bày tỏ trong lời tuyên xưng đức tin: “Chúng tôi tin”. Thật vậy, chính Hội thánh tin: và như thế, nhờ ân sủng của Chúa Thánh Thần, Hội thánh đi trước, sinh ra và nuôi dưỡng đức tin của mỗi người. Vì thế, Hội thánh là Mẹ và là Thầy. “Không ai có thể có Thiên Chúa là Cha, mà lại không có Hội thánh là Mẹ” (Thánh Cyprianô).


57

GỢI Ý THỰC HÀNH - Loan truyền đức tin bằng đời sống hiệp nhất, yêu thương. - Xét mình hằng ngày về các bổn phận đối với đức tin.

Lm. Giuse Trần Quốc Tuyến


58


59

Đề tài 5

LỜI CHÚA ĐẨY VÀO CÁNH CỬA ĐỨC TIN (PORTA FIDEI)

Chúng ta phải tìm lại sở thích nuôi dưỡng mình bằng Lời

Chúa được Giáo hội trung thành truyền lại [...] Đức tin phong phú hóa, vì mở rộng con tim trong niềm

hy vọng và giúp mang lại một chứng tá phong nhiêu: đức tin mở rộng tâm trí của những người lắng nghe và đón nhận lời Chúa, mời gọi họ gắn bó với Lời Chúa để trở thành môn đệ của Ngài [...]

Nhờ đức tin, bao nhiêu Kitô hữu đã thăng tiến những hoạt động bênh vực công lý để cụ thể hóa Lời Chúa, Đấng đã đến để loan báo sự giải thoát khỏi sự áp bức và năm hồng ân cho mọi người (x Lc 4,18-19)

(Porta Fidei, các số 3, 7, 13)

orta Fidei: cánh cửa đức tin. Đó là tựa đề mà Đức thánh cha Bênêđictô XVI đặt tên cho tự sắc của mình để khởi

hứng lên Năm Đức Tin. Nếu như tựa đề gói ghém một phần nội dung chính yếu của tự sắc, thì tựa đề này cũng gợi lên một hình ảnh rất đẹp phác họa những bước quan trọng của đức tin.

Thường thì “cánh cửa” chỉ có giá trị khi nó mở dẫn ta vào một huyền nhiệm thế giới bên trong mà đôi khi ta chưa có dịp khám phá, hoặc bỏ quên. “Cánh cửa đức tin” cũng vậy. Với tựa đề “Porta Fidei: cánh cửa đức tin”, chúng ta tự hỏi: làm thế nào để mở được cánh cửa đức tin? Khi cửa đức tin đã được mở thì sức mạnh nào có thể đẩy bước chân của ta vào trong kho tàng của đức tin?

P


60

Có thể có nhiều câu trả lời, riêng bài viết này xin để cho Lời Chúa soi sáng. Qua đó cũng nhằm giúp ta ý thức thêm về tầm quan trọng của Lời Chúa đối với đức tin.

1. Lời Chúa mở tung cánh cửa Đức tin Khi nói tới cánh cửa đức tin, thiết tưởng rằng Đức Thánh

Cha Bênêđictô XVI cũng ngầm ý nói tới cánh cửa tâm hồn. Và hình ảnh này gợi nhớ ta về một đoạn Lời Chúa rất gần gũi và hàm ẩn ý nghĩa sâu sắc:

“Đức Giêsu lại bỏ vùng Tia, đi qua ngả Xiđôn, đến biển hồ Galilê vào miền Thập Tỉnh. Người ta đem một người vừa điếc vừa ngọng đến với Đức Giêsu, và xin Người đặt tay trên anh. Người kéo riêng anh ta ra khỏi đám đông; đặt ngón tay vào lỗ tai anh, và nhổ nước miếng mà bôi vào lưỡi anh. Rồi Người ngước mắt lên trời, rên một tiếng và nói: Épphatha, nghĩa là: hãy mở ra! Lập tức tai anh ta mở ra, lưỡi như hết bị buộc lại. Anh ta nói được rõ ràng. Đức Giêsu truyền bảo họ không được kể chuyện đó với ai cả. Nhưng Người càng truyền bảo họ, họ lại càng đồn ra. Họ hết sức kinh ngạc, và nói: Ông ấy làm việc gì cũng tốt đẹp cả, ông làm cho kẻ điếc nghe được, và kẻ câm nói được” (Mc 7,31-37).

Nếu như cuộc đời con người được dệt bởi những sợi chỉ tương quan với người khác, thì một người vừa điếc vừa ngọng thật khó mà diễn tả được những tình cảm hay ý nghĩ thầm kín của mình với người xung quanh. Nói cách khác, anh như thể bị giới hạn, bị tù túng khép kín với những nỗi đau mặc cảm của cõi lòng riêng mình. Đã đau vì “phận bạc bẽo” với những “dị tật” luôn ở trước mặt, thế nhưng có mở miệng ra để giãi bày, thì “vì ngọng” đôi khi lại trở thành trò cười cho người khác, nỗi đau lại càng đau hơn! Nếu như nỗi đau càng xâu xé cõi lòng, thì thường nỗi khát mong được chữa lành cũng càng cháy bỏng.


61

Đôi lần, trước khi chữa lành cho một người bệnh thì Chúa Giêsu hỏi họ: “con có muốn được chữa lành không?” Nhưng trường hợp của anh vừa điếc vừa ngọng này, những phương thế quan trọng của “truyền thông” như thể bị khép lại, Chúa thinh lặng kéo riêng anh ta ra. Vẫn âm thầm thinh lặng, Ngài thể hiện tình thương, lòng trắc ẩn với anh qua những hành động cụ thể: đặt ngón tay vào lỗ tai anh và nhổ nước miếng mà bôi lên lưỡi anh (x. c. 33). Những hành động này có thể làm cho ta ngạc nhiên và thấy là không bình thường, nhưng qua đó Đức Giêsu muốn sờ chạm không chỉ vào những khuyết tật của anh, mà còn thấm đượm tới tận vết thương sâu thẳm cõi lòng anh. Tất cả những gì làm cho anh xấu hổ, tự ti, bẽ mặt với người khác, ấy là những vết thương, đôi lúc làm cho anh buồn nản, thất vọng. Thì giờ đây, Đức Giêsu muốn dấn mình vào tận sâu thẳm nỗi đau không nói thành lời ấy để mà chuẩn bị chữa lành anh. Cách chữa trị của Đức Giêsu không giống người khác. Trước khi Ngài chữa trị, Ngài sống nỗi đau của người bệnh, Ngài để nỗi khổ của người bệnh truyền lan sang mình. Hành động tiếp xúc “sờ chạm” có ý nghĩa thẳm sâu là vậy! Thành ra, ngay sau đó, thánh ký Máccô thuật lại cho ta rằng: “Rồi Người ngước mắt lên trời, rên một tiếng và kêu: Épphata, nghĩa là: Hãy mở ra!” Có lẽ thái độ thích hợp nhất trước thái độ và lời nói của Đức Giêsu ở đây là: Chiêm ngưỡng Ngài và để lời Épphata âm vang trong cõi lòng ta. Vâng, chiêm ngưỡng Đức Giêsu ngước mắt lên trời, ta hiểu rằng đó là cả con người và khối lòng của Đức Giêsu hướng về Thiên Chúa Cha. Như thế cũng hé mở cho ta thấy rằng: việc chữa lành, việc Épphata, mở cánh cửa “truyền thông” không bao giờ chỉ dừng lại ở bình diện giữa con người với con người, mà còn ưu tiên trước tiên là để lòng mình tháp nhập với Suối Nguồn. Tiếp theo, ta ngạc nhiên tại sao “Đức Giêsu rên một tiếng”. Tiếng kêu “rên rỉ, rên xiết” thường diễn tả một nỗi đau đớn khôn tả. Tiếng kêu này xác nhận những gì ta vừa suy niệm ở trên: rõ ràng Đức Giêsu đã để lòng mình thấm đượm đau cái khổ của người điếc-ngọng.


62

Tuy nhiên, nếu nỗi đau đè nặng khép anh điếc-ngọng trong ngục tù nội tâm, thì riêng với Đức Giêsu, Ngài đã kết tinh nỗi đau ấy trong sức mạnh của lòng trắc ẩn để kêu lên: Épphata, hãy mở ra! Và lời quyền năng phát ra từ miệng Đức Giêsu có hiệu lực: “lập tức, tai anh ta mở ra, lưỡi như hết bị buộc lại” (c. 35).

2. Épphata, mở cõi lòng đức tin Trong Tin Mừng Máccô, mỗi khi tác giả sử dụng một

cụm từ gốc chữ Aram - chẳng hạn Ép-pha-ta (hãy mở ra: Mc 7,34), hay Ê-lô-i, Ê-lô-i, la-ma xa-bác-tha-ni (Lạy Thiên Chúa, Thiên Chúa của con, sao Ngài bỏ rơi con? Mc 15,34) -, ấy là một dấu chỉ nhấn mạnh tầm quan trọng và gửi gắm trong đó sứ điệp Tin Mừng sâu sắc. Ở đây khi thành ngữ Épphata được thốt ra từ miệng Đức Giêsu một mặt nhấn mạnh sức mạnh thần linh của Ngài chữa lành “tức khắc” tật nguyền của người bệnh, cùng lúc sức mạnh thần linh ấy cũng đẩy cánh cửa tâm hồn của họ để mở ra một chân trời mới. Nói cách khác, với từ gốc Aram Épphata tác giả đang mời gọi độc giả vượt qua việc chữa trị căn bệnh thể xác để tới việc chữa trị căn bệnh tâm linh nhiều lúc còn khó khăn hơn.

Theo diễn tiến của Tin Mừng Máccô, trình thuật chữa lành người điếc-ngọng luôn sánh đôi với trình thuật chữa lành người mù ở Bếtxaiđa, được kể ngay sau đó (x. Mc 8,22-261). Lý do đơn giản là lối dùng từ ngữ rất giống nhau: cả hai trình thuật đều nói tới việc người ta dẫn bệnh nhân tới với Chúa để

1 “Đức Giêsu và các môn đệ đến Bếtxaiđa. Người ta dẫn một người mù đến và nài xin Đức Giêsu sờ vào anh ta. Người cầm tay anh mù, đưa ra khỏi làng, rồi nhổ nước miếng vào mắt anh, đặt tay trên anh và hỏi: Anh có thấy gì không? Anh ngước mắt lên và thưa: Tôi thấy người ta, trông họ như cây cối, họ đi đi lại lại. Rồi Người lại đặt tay trên mắt anh, anh trông thấy rõ và khỏi hẳn; anh thấy tỏ tường mọi sự. Người cho anh về nhà và dặn: Anh đừng có về làng” (Mc 8,22-26).


63

xin Người chữa lành (Mc 7,32; 8,22); tiếp đến Chúa Giêsu đưa bệnh nhân ra khỏi đám đông, làng xóm rồi Ngài đặt tay trên anh, nhổ nước miếng trên những nơi khuyết tật (7,33; 8,23). Các yếu tố sánh đôi này hé mở cho ta ý nghĩa sâu xa rằng: bề ngoài xem ra hai việc chữa lành khác nhau với hai bệnh nhân khác nhau; nhưng thực lòng bên trong nhằm nhấn mạnh hai giai đoạn của cùng một tiến trình chữa lành đời sống nội tâm, con mắt đức tin của người môn đệ Đức Kitô. Chẳng vậy mà ở trình thuật chữa lành “người mù” như thể đúc kết tiến trình hai giai đoạn chữa lành này bằng việc kể Đức Giêsu chữa anh ta tới hai lần: lần đầu anh ta thấy người ta như cây cối; lần thứ hai anh mới trông thấy rõ hẳn (x. 8,24-25). Tiến trình hai giai đoạn chữa lành này cũng nói lên rằng: việc mở mắt nội tâm thật là khó. Vì, Tin Mừng Máccô chia sẻ cho ta biết rằng: lòng trí các môn đệ Đức Giêsu “ngu muội, chậm hiểu” (x. Mc 6,52; 7,18). Nói cách khác, Máccô muốn nêu lên một sự thật trần trụi là: lòng trí các môn đệ cũng như của chúng ta như thể bị một tấm màn đen vây phủ. Chiếc màn này bưng bít làm ta không thể mở ra hiểu người khác đúng nghĩa được.

Chỉ khi được chữa lành, chỉ khi được Épphata, tai và lưỡi mở ra, tấm màn đen mù tối được vén mở thì ta mới có thể nghe, nói và nhìn rõ ràng (x. Mc 7,35; 8,25). Thật lạ, liền sau đó, Tin Mừng Máccô kể cho ta trình thuật ông Phêrô tuyên xưng đức tin : “Thầy là Đấng Kitô” (Mc 8,27-30).

Nếu như ở đầu bài viết, ta đặt ra câu hỏi đầu tiên là: làm thế nào để mở được cánh cửa đức tin? Thì khi để cho Lời Chúa soi sáng, ta thấy rằng: ta chỉ có thể tuyên xưng đức tin2 thật vào

2 Sau lời tuyên tín của Phêrô, tin mừng Mátthêu kể cho ta rằng: “Đức Giêsu nói với ông (Phêrô): Này anh Simon con ông Giona, anh thật là người có phúc, vì không phải phàm nhân mặc khải cho anh điều ấy, nhưng là Cha của Thầy, Đấng ngự trên trời. Còn Thầy, Thầy bảo cho anh biết: anh là Phêrô, nghĩa là Tảng Đá, trên tảng đá này, Thầy sẽ xây Hội thánh của Thầy, và


64

Đức Giêsu là Đấng Kitô, khi ta được sức mạnh thần linh chữa lành con mắt đức tin. Hay nói cách khác, cánh cửa đức tin (Porta Fidei) của ta chỉ có thể mở ra được nhờ vào Sức Mạnh Thần Linh của Đấng Kitô. Sức mạnh Thần Linh này không phải là sức mạnh trên mây gió, nhưng là Sức Mạnh của Đấng đã dấn mình, sờ chạm vào tận thẳm sâu nỗi đau, nỗi mù lòa của con người. Để từ đó biểu lộ sức mạnh của lòng trắc ẩn mà Épphata, hãy mở ra con đường sống! Nhưng cánh cửa đức tin (Porta Fidei) mở ra sẽ vô ích nếu không có một cuộc dấn bước vào kho tàng đức tin.

3. Đức tin, dấn mình theo Đức Kitô (Mc 8,34) Cánh cửa đức tin mở ra thật là một quà tặng tuyệt diệu

hoàn toàn miễn phí đến từ Thiên Chúa. Cánh cửa đức tin mở, đánh dấu một khúc quanh quan trọng trong cuộc đời. Tuy nhiên đó mới chỉ là một giai đoạn. Hành trình đức tin còn phải liều mình dấn bước nữa! Nếu ta chỉ dừng lại ở ngoài ngưỡng cửa của đức tin, điều đó thật nguy hiểm. Nguy hiểm không những hiểu sai về “cánh cửa đức tin”, mà còn phản bội cả sứ điệp hàm ẩn trong kho tàng đức tin nữa! Chân lý nửa vời thường là liều thuốc độc hại nhất, vì nó dễ làm cho người ta hiểu lầm và rơi vào con đường hư mất. Phê-rô cũng có nguy cơ như thế, ông muốn chân lý nửa vời: ông vừa tuyên tín “Đức Giêsu là Đấng Kitô”, liền sau đó Đức Giêsu mời gọi ông dấn thân sống điều ông tuyên tín theo ý Chúa, thì ông can ngăn Chúa dấn mình (x. Mc 8,31-33). Chúa trách ông: “ Xatan! Lui lại đàng sau Thầy! Vì tư tưởng của anh không phải là tư tưởng của Thiên Chúa, mà là của loài người” (Mc 8,33). Phúc thay cho Phêrô được Chúa sửa dạy và mời gọi hãy “đi sau Ngài”.

Đi theo Đức Giêsu cũng là dấn mình “vác thập giá mình mà theo” (8,34) về con đường Gôlgôtha. Ở đó, hoàn toàn trần quyền lực tử thần sẽ không thắng nổi” (x. Mt 16,17-18). Tức là dựa trên Đức tin tuyên xưng của Phêrô mà Đức Giêsu Kitô xây dựng Giáo hội.


65

trụi, hoàn toàn bị bỏ rơi. Ở đó khi mà dưới con mắt người phàm không còn chút hy vọng nào nữa, thì chính Thiên Chúa lại làm sáng lên hy vọng đức tin. Ở trên Thập Giá, Máccô lại thêm một lần nữa sử dụng tiếng kêu rên với thành ngữ tiếng Aram: “Ê-lô-i, Ê-lô-i, la-ma xa-bác-tha-ni! Lạy Thiên Chúa, Thiên Chúa của con, sao Ngài bỏ rơi con?” (Mc 15,34). Tiếng kêu xé lòng, nhưng cũng là tình thương, lòng chắc ẩn mãnh liệt tới tuyệt đỉnh của Đức Giêsu khi Ngài liên đới với toàn thể nhân loại đang oằn mình rên xiết trước sức nặng tội lỗi làm con người xa cách Thiên Chúa. Tiếng kêu ấy cũng là sự dấn mình tới tận cùng với niềm tín thác trọn vẹn buông mình nơi Chúa Cha. Thấm đượm niềm tín thác, khi không còn gì để mà hiến dâng nữa, thì vẫn còn đó tiếng kêu, và Đức Giêsu đã kêu lên một tiếng cuối cùng rồi trút hơi thở (x. Mc 15,37). Chính lúc ấy, bức màn trướng trong Đền thờ bỗng xé ra làm hai từ trên xuống dưới (15,36). Bức màn xé toang ra, ấy cũng là để cho con người đi vào nơi Cực Thánh gặp gỡ Thiên Chúa. Nói cách khác, chính nhờ hiến tế tới tận cùng của Đức Giêsu mà con người được gặp gỡ Thiên Chúa, con người đi tới Suối Nguồn, Kho Tàng Đức tin.

Chính khi ấy, “viên đại đội trưởng đứng đối diện với Đức Giêsu, thấy Người tắt thở như vậy liền nói: Quả thật, người này là Con Thiên Chúa” (Mc 15,39). Chính khi Đức Giêsu tắt thở, ấy lại là lúc niềm tin được vọt chảy lên. Nhưng niềm tin này lại ở trên miệng của viên đại đội trưởng của quân đội Rôma, tức là người ngoại giáo. Điều đó nói lên rằng: chính Lời Chúa khơi dậy đức tin (x. Rm 10,17).

Lời Chúa giờ này không phải chỉ là những chữ viết chết nữa, nhưng là chuyên chở chính Đức Giêsu Kitô, Ngôi Lời Thiên Chúa đã trở thành xác phàm (Ga 1,14). Trong tiếng kêu Épphata và tiếng kêu Ê-lô-i, Ê-lô-i la-ma xa-bác-tha-ni kết hội chính con người trọn vẹn của Đức Giêsu. Ta hãy để những tiếng kêu này của Đức Giêsu âm vang trong ta để cánh cửa đức tin (Porta Fidei) của ta mở ra và để ta có đủ sức dấn mình vào đại dương ân sủng của đức tin.


66


1. Đã có lần nào trong đời bạn được Lời Chúa soi sáng và đánh động tâm hồn chưa? Bạn có thể chia sẻ kinh nghiệm ấy với người khác.

2. Lời Épphata của Đức Giêsu thôi thúc bạn thế nào trong đời sống đức tin hôm nay?

3. Khi gặp khó khăn, lời cầu nguyện của Đức Giêsu “Lạy Thiên Chúa, lạy Thiên Chúa của con, sao Ngài bỏ rơi con?” có thể trở thành kinh nghiệm nâng đỡ đức tin của bạn không?


1. Thiên Chúa mạc khải cho con người điều gì? (TYGL 6)

Với lòng nhân hậu và sự khôn ngoan, Thiên Chúa tự mạc khải chính mình cho con người. Qua các biến cố và lời nói, Thiên Chúa tự mạc khải chính Ngài cũng như ý định của lòng nhân hậu, mà Ngài đã hoạch định tự muôn đời trong Đức Kitô vì lời ích của con người. Ý định này nhằm cho mọi người, nhờ ân sủng của Chúa Thánh Thần, được thông phần sự sống của Thiên Chúa và trở nên nghĩa tử trong Người Con duy nhất của Ngài.

2. Tại sao Thánh Kinh lại có thể dạy chân lý ? (TYGL 18) Bởi vì chính Thiên Chúa là tác giả của Thánh Kinh. Do đó Thánh Kinh là quyển sách được linh ứng và dạy dỗ cách không sai lạc những chân lý cần thiết cho ơn cứu độ chúng ta. Thật vậy, Chúa Thánh Thần linh ứng cho các tác giả phàm nhân để họ viết ra những điều Thiên Chúa muốn dạy dỗ chúng ta. Tuy nhiên, đức tin Kitô giáo không phải là một “tôn giáo của sách vở”, nhưng là của Lời Thiên Chúa, “không là một lời được viết ra và câm lặng, nhưng là Ngôi Lời nhập thể và sống động” (thánh Bênađô Clairvaux).


67

3. Chúng ta phải đọc Thánh Kinh như thế nào? (TYGL 19)

Thánh Kinh phải được đọc và giải thích với ơn trợ giúp của Chúa Thánh Thần, và với sự hướng dẫn của Huấn quyền Hội thánh, theo ba tiêu chuẩn: (1) phải chú ý đến nội dung và sự duy nhất của toàn bộ Thánh Kinh; (2) phải đọc Thánh Kinh trong Thánh Truyền sống động của Hội thánh; (3) phải chú ý đến tính tương hợp của đức tin, nghĩa là đến sự liên hệ hài hòa giữa các chân lý đức tin với nhau.

4. Thánh Kinh giữ vai trò nào trong đời sống Hội thánh? (TYGL 24)

Thánh Kinh nâng đỡ và thêm sức mạnh cho đời sống Hội thánh. Đối với con cái Hội thánh, Thánh Kinh là sự củng cố đức tin, là lương thực và nguồn mạch của đời sống thiêng liêng. Thánh Kinh là linh hồn của khoa thần học và giảng thuyết mục vụ. Tác giả Thánh Vịnh gọi Thánh Kinh là “đèn soi cho con bước, là ánh sáng chỉ đường con đi” (Tv 118 [119],105). Vì thế, Hội thánh khuyến khích chúng ta thường xuyên đọc Thánh Kinh, vì “không biết Thánh Kinh là không biết Đức Kitô” (thánh Giêrônimô).

GỢI Ý THỰC HÀNH Thường xuyên đọc, suy niệm, chia sẻ và thi đua thực hành Lời Chúa trong gia đình.

Lm. Vinhsơn Mai Văn Kính


68


69

Phần 3: Đức tin và Phụng vụ

Đề tài 6

CỬ HÀNH ĐỨC TIN TRONG PHỤNG VỤ “Chẳng có ai thắp đèn rồi lại để dưới cái thùng, nhưng

đặt trên đế, và đèn soi chiếu cho mọi người trong nhà. Cũng vậy, ánh sáng của anh em phải chiếu giãi trước mặt thiên hạ, để họ thấy những công việc tốt đẹp anh em làm, mà tôn vinh Cha của anh em, Đấng ngự trên trời”.

(Mt 5, 15-16)

“Cũng vậy, đức tin không có việc làm là đức tin chết”. (Gc 2, 17)

“Nếu không có Phụng vụ và các Bí tích thì việc tuyên xưng đức tin sẽ không hiệu quả, vì thiếu ơn thánh nâng đỡ chứng tá của các tín hữu Kitô. Cũng vậy, giáo huấn của Sách Giáo lý về đời sống luân lý có một ý nghĩa quan trọng nếu được đặt trong tương quan với đức tin, phụng vụ và kinh nguyện.” (Porta Fidei, số 11)

ức tin phải được chiếu sáng ở khắp mọi nơi. Đức tin cần phải có việc làm. Đó là lệnh truyền của Chúa. Đó là lời

dạy của thánh Tông đồ Giacôbê. Như vậy, chúng ta có thể nói rằng người tín hữu ở đâu thì đức tin phải được thắp sáng ở đó: Ở nhà, ở trường, ở ngoài đường, trên các hè phố, nơi công sở, trong các nhà máy, v.v. Một cách đặc biệt, trang trọng và linh thánh hơn, đức tin được các tín hữu diễn tả trong các nhà nguyện, trong các thánh đường, trong các buổi cầu nguyện riêng và chung. Chính trong bầu khí Phụng vụ này, đức tin của

Đ


70

mỗi người, đức tin của Hội thánh được diễn tả cách sống động. Nhờ tham dự và cử hành các Bí tích, đức tin của tín hữu được củng cố và nuôi dưỡng. Kinh nguyện cá nhân và kinh nguyện của Hội thánh với những cung trầm bổng của thân phận làm người là một dấu chứng rõ rệt phản ánh tiếng xin vâng và lời đáp trả của con người có khi là mạnh mẽ, có lúc là yếu ớt của một niềm tin phôi pha trước một kế hoạch thần linh hay một đau khổ, thành công hay thất bại. 1. Phụng vụ diễn tả niềm tin sống động của Hội thánh

Trước hết, chúng ta hãy cùng tìm hiểu khái niệm về Phụng vụ: “Leiturgia”. Phụng vụ có nghĩa là “việc công khai”, “việc do dân và vì dân”. Kitô giáo dùng từ “Leiturgia” này để nói đến việc Hội thánh tham dự vào công trình của Thiên Chúa (x. Ga 17,4). Trong Phụng vụ và qua Phụng vụ, “Đức Kitô, vị Thượng Tế siêu phàm đã băng qua các tầng trời” (Dt 4,14), tiếp tục công trình cứu chuộc trong Hội thánh, với Hội thánh và qua Hội thánh1. Vì thế, Phụng vụ được xem là thực thi chức vụ tư tế của Đức Kitô, Đấng là Đầu và Hội thánh là Thân Thể. Vì vừa là công trình của Đầu lại vừa là công trình của Thân Thể nên mọi cử hành Phụng vụ đều là hành vi chí thánh, và vì thế, không có hành vi hay hoạt động nào khác của Hội thánh có thể so sánh được với việc cử hành Phụng vụ2.

Vì là hành vi chí thánh và vượt trội nên Hội thánh dạy các con cái mình mỗi khi tham dự Phụng vụ phải tham dự một cách “ý thức, linh động và hữu hiệu”3.

Với lời dạy của Hội thánh, chúng ta thấy rằng mặc dù không phải là tất cả mọi hoạt động của Hội thánh nhưng Phụng vụ được xem là hành động tuyệt hảo. Mọi hoạt động của Hội

1 X. Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 1069. 2 X. Hiến chế Phụng Vụ Sacrosanctum Concilium, số 7. 3 Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 1071.


71

thánh đều hướng tới tột đỉnh là Phụng vụ như Đức Kitô là trung tâm của vũ trụ4.

Như là một hành động dành riêng, chỉ có các tín hữu, những người đã lãnh nhận Bí tích Thánh Tẩy nhân danh Đức Kitô mới được tham dự và cử hành Phụng vụ. Nhờ phép Thánh Tẩy, việc tham dự Phụng vụ trở thành quyền lợi và bổn phận của Dân Kitô giáo “là giống nòi được tuyển chọn, là hàng tư tế vương giả, là dân thánh, dân riêng của Thiên Chúa” (1 Pr 2, 9).

Như vậy, mỗi lần cử hành Phụng vụ là mỗi lần các tín hữu thực thi chức vụ tư tế của mình mà đỉnh cao là cử hành Hy Tế Tạ Ơn. Thực vậy, đức tin sẽ không thể lớn lên, không được nuôi dưỡng nếu không có Phụng vụ. Vì trong Phụng vụ, các Bí tích được cử hành. Và khi Bí tích được cử hành thì ân sủng của Chúa Ba Ngôi tuôn trào trên chúng ta.

Đọc lại lịch sử Hội thánh, chúng ta phải cảm phục những anh chị em tín hữu trong những thế kỷ đầu khi mà Kitô giáo còn đang chịu sự bách hại và xua đuổi bởi những kẻ thù của Hội thánh. Các tín hữu với một ý chí thật can đảm, một niềm tin mạnh mẽ và một tình yêu vào Đức Kitô phục sinh, đã quy tụ lại vào sáng sớm ngày Chúa Nhật để cùng gặp gỡ, lắng nghe Lời Chúa, chia sẻ niềm tin, cùng khích lệ nhau can trường trong cơn bách hại. Vào cuối buổi của hành, các tín hữu cùng nhau tham dự “Nghi thức Bẻ Bánh”. Nhờ các buổi cử hành Phụng vụ như thế, niềm tin được nuôi dưỡng, niềm tin được chia sẻ, niềm tin được khích lệ và niềm tin được tỏ bày. Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI viết trong tự sắc “Porta fidei” như sau: “Nếu không có Phụng vụ và các Bí tích thì việc tuyên xưng đức tin sẽ không hiệu quả, vì thiếu ơn thánh nâng đỡ chứng tá của các tín hữu Kitô”5.

4 X. Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 1074. 5 Tự sắc Porta fidei, số 11.


72

2. Các Bí tích củng cố và nuôi dưỡng đức tin Nếu Phụng vụ được xem là “một nơi thánh thiêng” để

các tín hữu diễn tả niềm tin, thì các Bí tích chính là “những kỳ công của Thiên Chúa” trong Giao Ước mới tuôn ban sự sống cho các tín hữu dưới tác động của Chúa Thánh Thần6.

Khi cử hành các Bí tích, Hội thánh tuyên xưng đức tin đã lãnh nhận từ chính các Tông Đồ. Bởi vậy, mới có câu: “Lex orandi, lex credendi: Luật cầu nguyện là luật đức tin. Hay là: cầu nguyện thế nào tin thế ấy”7.

Giữa các Bí tích và đức tin có một mối tương quan mật thiết với nhau. Chẳng những các Bí tích giả thiết phải có đức tin mà các Bí tích lại còn nuôi dưỡng đức tin. Và ngược lại, nếu không có đức tin thì cũng không được cử hành hay lãnh nhận các Bí tích.

Khi cử hành Bí tích Rửa tội, thụ nhân tuyên xưng niềm tin vào Thiên Chúa Ba Ngôi, thề hứa từ bỏ ma quỷ và những quyến rũ của nó. Khi lãnh nhận Bí tích này, thụ nhân được tham dự vào thân thể mầu nhiệm của Đức Kitô là Hội thánh, được tẩy xóa tội lỗi: tội nguyên tổ và tội riêng nếu có, được lãnh nhận Chúa Thánh Thần để trở thành một “thụ tạo” mới trong Đức Kitô.

Mặc dù đã có đức tin khi lãnh nhận Bí tích Rửa Tội nhưng đức tin ấy vẫn còn non yếu và cần phải được củng cố và gia tăng. Chính Bí tích Thêm Sức là phương cách để có được điều ấy. Khi lãnh nhận Bí tích Thêm Sức, người tín hữu được lãnh nhận đầy đủ các ơn ban của Chúa Thánh Thần. Để rồi từ đây, người tín hữu đem đức tin của mình “đặt trên đế” để soi chiếu cho mọi người (x. Mt 5,15).

6 X. Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 1116. 7 Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, các số 1123-1124.


73

Chẳng những đức tin được đặt trên đế để soi chiếu, đức tin còn được công bố cho mọi người biết nữa. Mysterium fidei. Thật vui mừng và hãnh diện khi lời này được vang lên trên môi miệng người tín hữu mỗi khi cử hành Hy Tế Tạ Ơn. Mỗi lần được tham dự và được thông phần vào mầu nhiệm thánh này, đức tin của người Kitô hữu được nuôi dưỡng và củng cố nhờ Lương Thực Thần Linh là Mình Máu Thánh Chúa. Thiếu của ăn thiêng liêng này, đức tin của người Kitô hữu sẽ rơi vào tình trạng nguy hiểm.

Bí tích Hòa Giải là Bí tích hàn gắn những vết thương do tội gây nên. Nhờ Bí tích này, mối dây hiệp nhất với Thiên Chúa và tình liên đới với tha nhân được nối lại. Sự an bình nội tâm giữa linh hồn và thân xác được tái xác lập. Niềm tin sẽ trở lại khi ân thánh được trao ban. Sức sống mới sẽ trỗi dậy từ những đổ vỡ, những thất vọng và những lầm lỗi đã qua.

“Này con, lòng tin của con đã cứu chữa con. Con hãy về bình an và khỏi hẳn bệnh” (Mc 5,34). Để được khỏi bệnh, được giải thoát hay được cứu chữa, con người phải có lòng tin vào Chúa quyền năng. Chính đức tin, đôi khi còn khiếm khuyết, là điều kiện để một phép lạ được xảy ra. Khi lãnh nhận Bí tích Xức Dầu Bệnh Nhân, người bệnh được mời gọi hãy đặt trọn vẹn niềm tin của mình ở nơi Chúa. Nơi Bí tích này, bệnh nhân diễn tả niềm tin của mình vào Chúa. Và với đức tin ấy, bệnh nhân được lãnh nhận ân sủng của Chúa. Từ đó, đức tin được củng cố và nuôi dưỡng.

Nếu Bí tích Thánh Tẩy, Thêm Sức và Thánh Thể đặt nền tảng cho ơn gọi chung của người môn đệ Đức Kitô, ơn gọi nên thánh và được sai đi làm chứng nhân cho Tin Mừng và tình yêu Chúa, thì hai Bí tích sau cùng là Bí tích Truyền Chức và Bí tích Hôn Phối được lập ra nhằm phần rỗi tha nhân. Hai Bí tích này được lập ra để vừa trao ban một sứ mạng trong Hội thánh, lại vừa nhằm mục đích xây dựng Hội thánh (x. GLHTCG 1533-1534).


74

Khi Bí tích Truyền Chức được cử hành, Hội thánh nhận ra một Thiên Chúa trung thành với Giao Ước. Lời kinh Tiền Tụng trong lễ phong chức Giám mục đã diễn tả niềm tin của toàn thể Hội thánh với lời cầu xin tha thiết như sau:

“Lạy Cha là Thiên Chúa và là Cha Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng con..., suốt thời Cựu Ước, Cha đã khởi sự định hình cho Hội thánh. Từ nguyên thủy, Cha đã tiền định cho dòng dõi những người công chính xuất phát từ Ápraham. Cha đã thiết lập những vị thủ lãnh và tư tế, và không để thánh điện Cha thiếu người phục vụ…”.

Khi cử hành Bí tích Hôn Phối, một người nam và một người nữ, đứng trước vị chứng hôn hợp pháp của Hội thánh, với lòng tin tưởng tuyệt đối, tin rằng tình yêu của họ đã được Thiên Chúa sắp đặt và chúc phúc, hai người thề hứa trọn đời yêu thương và chu toàn lề luật Hội thánh. Thật trang nghiêm và sốt sắng khi nghi thức được cử hành với một lòng tin không đổi thay ở nơi Chúa và một tình yêu trao ban giữa hai người.

3. Kinh nguyện cá nhân và kinh nguyện của Hội thánh Kinh nguyện chung hay riêng của người tín hữu giống

như cây cầu nối liền hai bờ sông, một bên là Thiên Chúa và một bên là con người. Trong cuốn Tự Truyện, thánh Têrêsa Hài Đồng nói rằng: “Cầu nguyện là sự hứng khởi của tâm hồn, là cái nhìn đơn sơ hướng về Trời, là lời kinh tri ân và yêu mến giữa cơn thử thách cũng như lúc hân hoan”. Nhờ cầu nguyện, con người được gần Chúa hơn, được sống bên Chúa những giây phút thật thân tình như Maria ngồi bên chân Chúa.

Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo số 2650 viết: “Hội thánh là cộng đoàn đức tin và cầu nguyện”. Hội thánh không phải là một tổ chức như bất cứ một tổ chức xã hội nào. Hội thánh được Chúa Kitô thiết lập. Nhờ Bí tích Thánh Tẩy, các tín hữu có chung một niềm tin và cùng kêu cầu một Vì Thiên Chúa là Cha của hết thảy mọi người.


75

Khi cầu nguyện, chúng ta dâng mọi kinh nguyện của chúng ta, dù là cá nhân hay cộng đoàn, khẩu nguyện hay tâm nguyện, lên Thiên Chúa là Cha, vì Ngài là nguồn mạch của mọi ơn phúc. Khi cầu nguyện, chúng ta nhân danh Đức Kitô cùng với tác động của Chúa Thánh Thần. Đức Kitô và Chúa Thánh Thần cũng là những “Ngôi Vị” đón nhận những lời cầu xin của chúng ta. Bởi vậy, các tín hữu khi cầu nguyện cũng có thể hướng tâm tình và kinh nguyện của mình tới Chúa Con và Chúa Thánh Thần để xin ơn. Chúa Con là Đấng cứu độ. Chúa Thánh Thần là Thầy dạy. Vậy nên, Hội thánh khuyên chúng ta mỗi khi khởi đầu hay kết thúc một công việc chúng ta hãy cầu xin với Chúa Thánh Thần8.

Kinh nguyện Kitô giáo là hơi thở, là giao ước, là sự hiệp thông giữa cá nhân với “Ngôi Vị” hay giữa Hội thánh với Thiên Chúa9. Kinh nguyện dù “riêng tư” hay “công cộng” đều giúp cho đức tin được định hình và phát triển. Đức tin không thể lớn lên nếu không “sống” trong môi trường cầu nguyện. Những lời kinh mà Hội thánh dâng lên Chúa như các Thánh vịnh chính là lời đáp trả của con người khi đứng trước Thiên Chúa toàn năng trong tác động của Thánh Thần. Những lời kinh ấy thật giá trị. Chúng ta cũng nên nhắc tới những kinh mà người tín hữu đọc hằng ngày như: Kinh Lạy Cha, Kinh Kính Mừng, Kinh Sáng Danh, kinh Tin Cậy Mến...; những kinh đọc trong các ngày Chúa Nhật và các lễ trọng như: Kinh Mười Điều Răn Đức Chúa Trời, Kinh Sáu Điều Răn Hội thánh, Kinh Nghĩa Đức tin, Kinh Bản Hỏi, đây chính là những bài Giáo lý cơ bản, chứa đựng những chân lý Kitô giáo. Bởi vậy, đọc kinh là đọc giáo lý. Thuộc kinh là thuộc giáo lý. Nhớ bài Giáo lý là nhớ sống đạo và truyền đạo. Vì tầm quan trọng và lợi ích của những kinh đọc hằng ngày, kinh nguyện chung hay riêng, cá

8 Thánh Grêgôriô thành Nadien, Bài giảng thần học 6, 28. 9 Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, các số 1562-1565.


76

nhân hay tập thể, những kinh đọc bình dân hay những lời kinh chính thức của Hội thánh, chúng ta phải cổ võ và duy trì. Vì có duy trì đức tin mới thật sự được nuôi dưỡng và lớn lên.

Tóm lại, đức tin là một hồng ân Chúa ban. Đức tin là một kho tàng quý giá. Thế nên, đức tin cần phải được nuôi dưỡng và bảo vệ. Đức tin chỉ có thể được lớn lên và phát triển khi các tín hữu thực hành. Chính trong bầu khí Phụng vụ, khi cử hành các Bí tích, trong kinh nguyện riêng tư hay chính thức của Hội thánh, đức tin của các tín hữu được chia sẻ cho nhau, đức tin được duy trì, đức tin được tiếp thêm sức sống mới. Để rồi từ đây, các tín hữu ra đi thắp sáng niềm tin ở những nơi và cho những người chưa biết Chúa là Cha. Vì lý do đó, cử hành đức tin trong Phụng vụ là một việc làm thật cần thiết và quan trọng mà các tín hữu cần phải thực hiện với tất cả lòng tin tưởng và sốt sắng, trang nghiêm và tích cực trong Annus Fidei này.

CÂU HỎI THẢO LUẬN Chúng ta có thể làm gì để giúp cho các tín hữu tích cực tham dự các buổi cử hành Phụng vụ với một đức tin sống động?

BÀI HỌC GIÁO LÝ 1. Hội thánh cử hành Phụng vụ như thế nào? ( x. TYGL 218-223)

Trong Phụng vụ, Hội thánh chúc tụng và tôn thờ Thiên Chúa Cha, nguồn mạch mọi phúc lành trong công trình sáng tạo và cứu độ, Đấng chúc lành cho chúng ta trong Chúa Con và ban cho chúng ta Chúa Thánh Thần, nhờ đó, chúng ta trở nên nghĩa tử của Người. 2. Các Bí tích là gì? (x. TYGL 224t)

Các Bí tích là những dấu chỉ hữu hiệu của ân sủng do Chúa Kitô thiết lập và ủy thác cho Hội thánh. Qua các Bí tích, Thiên Chúa ban cho chúng ta sự sống thần linh. Các nghi thức


77

hữu hình dùng để cử hành Bí tích, biểu thị và thực hiện ân sủng riêng của từng Bí tích. Các Bí tích sinh hiệu quả nơi những người lãnh nhận hội đủ điều kiện.

3. Đâu là mối liên hệ giữa các Bí tích với đức tin? (TYGL 228)

Không những các Bí tích giả thiết phải có đức tin, mà các Bí tích còn nuôi dưỡng, củng cố và diễn tả đức tin, bằng lời đọc và những nghi thức. Qua việc cử hành các Bí tích, Hội thánh tuyên xưng đức tin tông truyền. Từ đó có câu thành ngữ cổ “lex orandi, lex credendi”, điều này muốn nói: Hội thánh tin như Hội thánh cầu nguyện.

4. Các tín hữu dâng lên Chúa những lời kinh khi nào? (x. TYGL 243, 560, 587)

Mọi vui buồn, mọi biến cố và nhu cầu, đều là dịp để chúng ta dâng lên Thiên Chúa kinh nguyện tạ ơn. Tham dự vào kinh nguyện tạ ơn của Đức Kitô, cả cuộc đời người Kitô hữu là bài ca tạ ơn Thiên Chúa: “Anh em hãy tạ ơn Thiên Chúa trong mọi hoàn cảnh” (1 Tx 5,18).

GỢI Ý THỰC HÀNH - Trong Năm Đức Tin, tham dự một số buổi hành hương

và cử hành Phụng vụ tại các nơi thánh.

- Ý thức và tích cực tham dự việc cử hành Phụng vụ.

Lm. Giuse Vũ Ngọc Tứ


78


79

Đề tài 7

THÁNH LỄ CHÓP ĐỈNH VÀ NGUỒN MẠCH

ĐỜI SỐNG ĐỨC TIN

“Đây là Mình Thầy... Đây là

chén Giao Ước mới, lập bằng Máu Thầy... Anh em hãy làm việc này, mà tưởng nhớ đến Thầy” (1 Cr 11, 23-26)

Năm này sẽ là một cơ hội thích hợp để tăng cường việc cử

hành đức tin trong Phụng vụ, đặc biệt là trong Thánh Thể, vốn là “tột đỉnh mà hoạt động của Giáo hội hướng tới và đồng thời cũng là nguồn mạch từ đó phát sinh toàn thể năng lực của Giáo hội” (Porta Fidei, số 9)

rong Giáo hội có nhiều hoạt động khác nhau1: huấn giáo; rao giảng Phúc âm cho các dân tộc; hoạt động bác ái; đấu

tranh cho công lý và hoà bình..., nhưng đều hướng đến Phụng vụ, như cao điểm của mọi sinh hoạt ấy. Hiến chế về Phụng vụ thánh, số 10, của Công đồng Vaticanô II đã khẳng định: “Phụng vụ là chóp đỉnh mọi sinh hoạt của Giáo hội quy hướng về, đồng thời là nguồn mạch tuôn trào mọi năng lực của Giáo hội”. Qua đây, Công đồng đã cho thấy tầm quan trọng không thể thiếu của Phụng vụ trong đời sống Giáo hội, cũng như trong đời sống mỗi người tín hữu.

1 X. Công đồng Vaticanô II, Hiến chế về Phụng vụ, số 9

T


80

Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, cũng nhấn mạnh: “Mọi hoạt động của Hội thánh đều hướng tới tột đỉnh là Phụng vụ, đồng thời, mọi năng lực của Hội thánh đều phát xuất từ Phụng vụ” 2. Quả thực, Phụng vụ, nhất là Phụng vụ Thánh Thể là trung tâm và suối nguồn mọi ân phúc mà Thiên Chúa ban cho loài người và ban cho Giáo hội. Như vậy, Phụng vụ là phương thế tốt nhất để Giáo hội và mỗi người tôn thờ Thiên Chúa, gặp gỡ và múc kín nơi Ngài sự sống thần linh. Nói cách khác, Phụng vụ Thánh lễ là chóp đỉnh và nguồn mạch ân sủng cho đời sống thiêng liêng của Giáo hội và của mỗi người.

1. Ý nghĩa việc tham dự Thánh lễ ngày Chúa Nhật3 Tại sao phải tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật? Lý do sâu

xa, trước hết, là vì đây là luật Chúa, do điều răn thứ III Chúa dạy “giữ ngày Chúa Nhật” (Xh 20, 8). Đọc những trang đầu sách Sáng thế ta thấy, Thiên Chúa đã tạo dựng (làm việc) trời đất và con người trong 6 ngày và ngày thứ 7, Ngài nghỉ ngơi. Đây là một quy luật cho con người: ngày Chúa Nhật nghỉ ngơi để phần xác được thư giãn, mạnh khoẻ và để dành thời gian cho việc thờ phượng Thiên Chúa.

Đối với người Do Thái, luật nghỉ ngày “Sabát” –ngày dành riêng cho Chúa - là thiêng liêng, ai vi phạm có thể bị tử hình. Chúa phán: “Ngươi hãy nhớ ngày Sabát và coi đó là ngày thánh. Trong sáu ngày, ngươi sẽ lao động và làm mọi công việc của ngươi. Còn ngày thứ bảy là ngày kính Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi…” (Xh 20, 8-10).

Thứ đến, phải tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật, vì đây là lệnh truyền của Đức Kitô: “Khi giờ đã đến, Đức Giêsu vào bàn, và các Tông Đồ cùng vào với Người… Rồi Người cầm lấy bánh, dâng lời tạ ơn, bẻ ra, trao cho các ông và nói: ‘Đây là 2 Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 1074 3 Xem St 2,2; Xh 20, 8-10; PV 102, 106; GLHTCG 1166 – 1167, 2181.


81

mình Thầy, hiến tế vì anh em. Anh em hãy làm việc này, mà tưởng nhớ đến Thầy’” (Lc 22, 14.19).

Sau cùng, tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật là lệnh truyền của Giáo hội. Công đồng chung Vaticanô II nói rõ: “Thực vậy, trong ngày đó (ngày Chúa Nhật, ngày thứ nhất trong tuần) các Kitô hữu phải họp nhau lại để nghe Lời Chúa và tham dự Lễ Tạ Ơn, để kính nhớ cuộc Thương Khó, sự Sống Lại và vinh quang của Chúa Giêsu Kitô”4. Giáo hội dạy ta nghỉ việc xác và đi tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật vì là ngày Đức Giêsu Phục Sinh, ngày của niềm vui, của hân hoan, của hội họp, vì Đức Kitô đã chiến thắng tử thần, mở ra thời đại mới cho nhân loại.

Ngày Chúa Nhật của Kitô giáo đã thay thế cho ngày Sabát của Do Thái, vì là ngày mà các lời hứa của Chúa trong Cựu Ước đã được thực hiện cách trọn vẹn nơi con người Đức Giêsu Kitô, qua mầu nhiệm Tử Nạn và Phục Sinh5. Nên đây là ngày lễ thứ nhất và là nền tảng cho tất cả năm Phụng vụ. Quả thực, ngày Chúa Nhật như lễ Phục Sinh mỗi tuần. Vì thế, cử hành ngày Chúa Nhật làm cho người tín hữu đi vào sự gặp gỡ với Chúa Kitô và đón nhận ơn cứu độ mà Đức Kitô đã mang lại. Do đó, ngày Chúa Nhật được coi là ngày thánh, ngày trên hết mọi ngày - “ngày không có chiều tà”. Và “bữa tiệc của Chúa” là trung tâm của ngày này, bởi vì trong đó, toàn thể cộng đoàn các tín hữu được gặp gỡ Chúa Phục Sinh, Đấng mời gọi họ vào bàn tiệc của Người.

Về ý nghĩa việc tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật: một câu hỏi đặt ra, thánh lễ ngày thường và ngày Chúa Nhật có khác nhau không? Thánh lễ ngày thường dù có ít người tham dự, với các lễ nghi đơn giản, ngắn gọn hay thánh lễ ngày Chúa Nhật được tổ chức long trọng, với nhiều người tham dự thì giá trị của 4 Công đồng Vaticanô II, Hiến chế Phụng vụ, số 106. 5 Công đồng Vaticanô II, Hiến chế Phụng vụ, số 5


82

thánh lễ đều như nhau, vì đều là tưởng niệm hy tế thập giá của Đức Giêsu khi xưa, để hiện tại hoá (áp dụng) ơn cứu độ cho con người sống trong không gian và thời gian, nhưng ý nghĩa giữa việc tham dự lễ ngày thường và ngày Chúa Nhật thì khác nhau.

Trước hết, ngày Chúa Nhật là ngày của Chúa, ngày của niềm vui, ngày của ân sủng Thần Khí, như Thánh Vịnh 118, 24 nói: “Đây là ngày Chúa đã làm ra. Nào ta hãy vui mừng hoan hỉ”. “Theo truyền thống Tông Đồ, bắt nguồn từ chính ngày Đức Kitô sống lại, Hội thánh cử hành màu nhiệm Vượt Qua vào mỗi ngày thứ tám, ngày thật xứng đáng được gọi là ngày của Chúa hoặc Chúa Nhật”6. Tiếp đến, Chúa Nhật là ngày mừng mầu nhiệm Đức Kitô Phục Sinh (Ga 20, 21-23): Nếu Đức Kitô không sống lại thì mọi sự đều chôn vùi trong nấm mộ, nhưng Đức Kitô chết, rồi Ngài đã Phục Sinh, mở ra cho tất cả nhân loại một kỷ nguyên mới. Do đó, ngày Chúa Nhật là ngày trọng thể nhất, để tôn thờ Chúa và mừng kính mầu nhiệm Chúa Phục Sinh. Cũng buộc các tín hữu phải nghỉ việc xác ngày Chúa Nhật để dành nhiều thời gian hơn cho việc thờ phượng Chúa.

Sau cùng, ngày Chúa Nhật còn là ngày của Giáo hội cử hành các Bí tích và cộng đoàn dân Chúa gặp gỡ nhau7: Khi ta cùng với cộng đoàn tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật, đây không chỉ là đi tham dự vì luật buộc hay để “ra dấu” cho mọi người biết tôi mới có chiếc Toyota Camry hoặc chiếc BWW…, mà đây là hình thức tuyên xưng đức tin và rao truyền Chúa Phục Sinh bằng gương sống đạo nhiệt thành. Tham dự lễ ngày Chúa Nhật để cùng với cộng đoàn bày tỏ mối hiệp thông sâu xa với Giáo hội, trong việc thờ phượng và kính mến Thiên Chúa. Như vậy, người tín hữu vui sướng và khao khát được tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật, thay vì ngần ngại hay miễn cuỡng

6 Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 1166 7 Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 1167


83

phải giữ vì luật buộc. Chính nhờ sự tham dự này mà ta hiểu được ý nghĩa và mục đích cao quý của Phụng vụ.

Ngày nay, vì nhiều lý do như công việc; phải đi giải trí cuối tuần và nhất là trước xu hướng thờ ơ, dửng dưng với tôn giáo. Hiện tượng bỏ lễ ngày Chúa Nhật rất phổ biến và nguy hiểm ở đây, người ta coi việc đó như một chuyện bình thường. Các tín hữu đều biết tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật là một luật buộc, nhưng khi nào tiện được thì đi, còn không thì thôi. Đây là một tình trạng đáng báo động. Vì không phải cứ có nhiều người bỏ lễ thì ta coi đó là điều bình thường. Bỏ tham dự lễ ngày Chúa Nhật, khi không có những lý do chính đáng là một tội trọng. Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, số 2181 khẳng định: “Những ai lỗi phạm nghĩa vụ này cách có suy nghĩ thì phạm một tội trọng”.

Trong đời sống đạo thì niềm tin nơi Thiên Chúa là quan trọng, nhưng niềm tin ấy phải được thể hiện qua các việc làm trong đời sống: ngay thẳng, công bình, bác ái yêu thương và bằng việc tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật. Đức tin của người Công giáo là sự tự do chọn lựa, nhưng đức tin ấy phải được tuyên xưng cùng với Giáo hội, vì đức tin vừa mang tính riêng tư (tôi tin), vừa mang tính cộng đồng (chúng tôi tin). Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đã lên tiếng báo động một hiện tượng của xã hội hôm nay là nhiều người chủ trương xếp hạng đức tin vào số những hành vi thuần tuý cá nhân, nhất là nơi những người trẻ. Đây là một quan niệm lệch lạc và nguy hiểm.

Trước hiện tượng nhiều tín hữu bỏ việc tham dự lễ ngày Chúa Nhật, nên dầu “có đạo” mà đức tin như đã chết. Năm Đức Tin của Giáo hội sẽ là dịp làm sống lại đức tin đó, qua việc tham dự vào buổi cử hành Phụng vụ của Giáo hội. Ta trích lại đây lời của ĐTC Gioan Phaolô II, trong tông thư Dies


84

Domini (Ngày Chúa Nhật)8, công bố ngày 7/7/1998, Đức Thánh Cha đã tha thiết mời gọi các tín hữu: “Xin đừng sợ phải dâng cho Đức Kitô thời giờ của anh chị em! Thời giờ được dâng cho Đức Kitô sẽ chẳng bao giờ trở thành thời gian bị mất mát, nhưng đúng ra là một thời gian có lợi, để mang đến những mối tương quan tốt đẹp và một cuộc sống làm người cách sâu xa hơn”.

Thực tế phải nhận rằng theo Chúa không phải là một chuyện dễ dàng, vì Đức Giêsu đã nói rất thẳng thắn: “Ai muốn theo tôi, phải từ bỏ chính mình, vác thập giá mình hằng ngày mà theo”9. Vì thế, để có thể chu toàn bổn phận tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật đòi hỏi người tín hữu phải phấn đấu, phải bỏ mình, nhưng sự hy sinh trong tình yêu lại là một sự hạnh phúc đích thực. Ta ước mong cho mỗi người trong Năm Đức Tin có tràn đầy tình yêu, để ta dám “bận rộn” vì Chúa, khi tham dự thánh lễ ngày Chúa Nhật. Nhờ đó, ta chu toàn bổn phận tôn thờ Chúa và đón nhận được sự sống từ nơi Chúa. Thư mục vụ Năm Đức Tin đã khẳng định: “Một đức tin toàn diện phải bao gồm các mặt: tuyên xưng, cử hành, sống và làm chứng. Phải tuyên xưng đức tin Kitô giáo cách trọn vẹn và với niềm xác tín, đồng thời phải cử hành đức tin ấy trong Phụng vụ, đặc biệt nơi Bí tích Thánh Thể là chóp đỉnh và nguồn mạch đời sống Kitô hữu”10.

2. Cử hành và tham dự Thánh lễ cách ý thức, sống động và hiệu quả

Một trong bốn tiêu chuẩn để đánh giá một giáo xứ lớn mạnh thì không phải giáo xứ đó có nhà thờ to đẹp, có nhiều nhân

8 Gioan Phaolô II, “Tông thư Dies Domini” nói về việc thánh hoá ngày Chúa Nhật. 9 Lc 9,23 và các đoạn tương đương. 10 HĐGMVN, Thư mục vụ Năm Đức Tin, số 6.


85

danh, mà phải là một cộng đoàn cử hành Phụng vụ sốt sắng, ý thức và linh động. Trước Công đồng Vaticanô II, vì Phụng vụ trong Giáo hội được cử hành bằng tiếng Latinh, mà phần đông dân chúng tham dự không biết, không hiểu Latinh. Nên việc tham dự cách tích cực vào Phụng vụ là hết sức khó khăn.

Vì không hiểu Latinh, nên những người tham dự phó mặc cho các thừa tác viên chức thánh muốn làm gì thì làm, còn họ tham dự cách thụ động. Có thể chủ tế dâng lễ cùng mấy người giúp lễ, còn dân chúng lần hạt hay làm các việc đạo đức khác, với lý do rất đạo đức là dù không hiểu thì “lấy đức tin bù lại”. Nhờ sự canh tân của Công đồng Vaticanô II, cho phép được dùng tiếng bản xứ (langue maternelle), việc tham dự Thánh lễ đã trở nên tích cực hơn, như trong hiến chế về Phụng vụ số 47 đã nhấn mạnh: “Giáo hội hằng bận tâm lo cho các tín hữu đừng tham dự thánh lễ như những khách bàng quan, câm lặng, nhưng nhờ hiểu thấu đáo mầu nhiệm đó qua nghi lễ và kinh nguyện sao cho họ tham dự hoạt động cách ý thức, thành kính và linh động, cho họ được đào luyện bởi Lời Chúa, được bổ sức nơi bàn tiệc Mình Chúa, biết tạ ơn Chúa”.

a. Thế nào là tham dự cách ý thức, tích cực vào Phụng vụ? Phụng vụ là việc thực thi chức năng tư tế của Đức Kitô,

được truyền lại cho Hội thánh, nên Phụng vụ là việc làm chính thức của Hội thánh, để tôn thờ Thiên Chúa và kêu cầu ơn cứu độ cho loài người. Đây là công việc linh thánh, nhưng làm thế nào để người tín hữu tham dự vào công việc cao cả này một cách tích cực và hữu hiệu? Hiến chế về Phụng vụ đã giải thích: “Để tham gia linh động, cần có những lời tung hô của dân chúng, những câu đối đáp, những bài thánh vịnh, thánh ca và cả những động tác, những cử chỉ, thái độ của thân xác. Cũng cần giữ sự thinh lặng thiêng liêng đúng lúc”11.

11 Công đồng Vaticanô II, Hiến chế về Phụng vụ, số 30.


86

Muốn được như thế, người tín hữu cần phải có mặt và tham dự thánh lễ với tâm tình cầu nguyện và cử chỉ nghiêm trang cung kính bên ngoài khi góp phần đối đáp; đồng thời tham dự cách trọn vẹn cả hai phần: Phụng vụ Lời Chúa và Phụng vụ Thánh Thể. Về phía thừa tác viên cử hành, Công đồng căn dặn: “Các mục tử không chỉ chủ tâm tuân giữ các quy luật Phụng vụ, để cử hành thành sự và hợp pháp, nhưng còn phải làm cho các tín hữu tham dự Phụng vụ cách ý thức, tích cực và mang lại nhiều hoa trái”12. Về phía người tín hữu, Công đồng mong muốn các tín hữu tham dự Phụng vụ không như những khách bàng quan qua đường, hay như những khán giả xa lạ và nín lặng, như đi coi một buổi trình diễn văn nghệ, nhưng là những người thấu hiểu mầu nhiệm và tham dự vào Phụng vụ một cách tích cực, ý thức, hữu hiệu và sốt sắng13.

b. Ba lý do chính đòi phải cử hành và tham dự thánh lễ cách ý thức và tích cực:

Lý do thứ nhất là vì bản chất Phụng vụ đòi hỏi: Công đồng Vaticanô II, trong hiến chế về Phụng vụ đã nói: “Mẹ Hội thánh tha thiết ước mong toàn thể tín hữu được hướng dẫn tham dự các việc cử hành Phụng vụ cách trọn vẹn, ý thức và linh động. Đây là điều do chính bản chất của Phụng vụ đòi hỏi”14. Lại nữa, nhờ phép Thánh Tẩy, việc tham dự Phụng vụ trở thành quyền lợi và bổn phận của dân Kitô giáo là “giống nòi được tuyển chọn, là hàng tư tế vương giả, là dân thánh, dân riêng của Thiên Chúa” (1 Pr 2,9; x.2, 4-5).

Lý do thứ hai là vì cộng đoàn cử hành Phụng vụ mang tính hữu cơ: Trong những thập niên 70-90 của thế kỷ trước, Giáo hội Bắc Việt, vì thiếu thốn các linh mục, có thể một thánh lễ cử hành cho nhiều bà con giáo xứ, nhà thờ lại nhỏ bé không đủ sức chứa 12 Công đồng Vaticanô II, Hiến chế về Phụng vụ, số 11. 13 Công đồng Vaticanô II, Hiến chế về Phụng vụ, số 48,50. 14 Công đồng Vaticanô II, Hiến chế về Phụng vụ, số 14.


87

hết người, nên nhiều người ngồi ngoài, ngồi xa để tham dự theo kiểu “không được hương thì cũng được chút khói”. Ngày nay, hoàn cảnh đã thay đổi, nhưng nhiều người chưa hiểu tinh thần Phụng vụ, vẫn giữ thói quen không tốt đó, tham dự thánh lễ cách xa xa, để thuận lợi cho việc đi muộn và về sớm của mình.

Tham dự Phụng vụ theo cách thức đó là không được tốt, vì cộng đoàn Phụng vụ là cộng đoàn mang tính hữu cơ, sống động, cũng như cành cây cần phải gắn liền với thân cây thì mới có sự sống. Vì thế, sẽ không thể tham dự vào buổi cử hành Phụng vụ cách tích cực, khi tách rời với cộng đoàn. Cũng vì lý do này, việc tham dự Phụng vụ qua các phương tiện truyền thông: qua đài phát thanh, qua vô tuyến truyền hình (tivi) hay sách vở báo chí, không thể thay thế cho việc đến nhà thờ tham dự cử hành Phụng vụ cùng với cộng đoàn dân Chúa.

Lý do thứ ba là vì việc đón nhận ơn Chúa tuỳ thuộc sự tham dự vào Phụng vụ của mỗi người: mặc dù, một mặt, Bí tích thành sự mang tính khách quan, từ chuyên môn gọi là “expere operato - do sự”, nghĩa là không tuỳ thuộc vào tình trạng tâm hồn người ban và người lãnh nhận, nếu được một thừa tác viên có năng quyền cử hành đúng theo những hướng dẫn của Giáo hội về Phụng vụ thì Bí tích thành sự và sẽ sinh hiệu quả. Nhưng mặt khác, hiệu quả của Bí tích cũng còn “do nhân”, nghĩa là ân sủng của Bí tích mang lại, đón nhận được nhiều hay ít, cũng còn tuỳ thuộc vào thừa tác viên cử hành và người đón nhận. Vì hiệu quả ân sủng của buổi cử hành Phụng vụ không có tích cách “bùa chú, ma thuật”, mà tuỳ thuộc vào tâm hồn của người lãnh nhận.

Ví dụ một người có tâm hồn xứng đáng, biết chuẩn bị tham dự vào Phụng vụ bằng lòng tin, cậy, mến và biết chuẩn bị qua việc học hỏi kinh văn giáo lý, cùng với những ngày tĩnh tâm thì sẽ đón nhận được nhiều ơn Chúa hơn. Thánh Augustinô đã nói rất chí lý khi cầu nguyện với Chúa rằng: “Lạy Chúa, để dựng nên con thì không cần có con, nhưng Chúa sẽ không cứu được con, nếu không có con cộng tác”. Phụng vụ, nhất là trong Hy Tế


88

Tạ Ơn “công cuộc cứu chuộc chúng ta được thực hiện”. Trong các Bí tích và Thánh Lễ khi Giáo hội cử hành, đó là để hiện tại hoá ơn cứu độ của Chúa dành cho con người, nhưng người ta có đón nhận được ơn Chúa hay không, đón nhận được nhiều hay ít là tuỳ thuộc sự cộng tác (tham dự) vào Phụng vụ của mỗi người.

Cha thánh Gioan Maria Vianney nói: “Tất cả các việc lành trên đời này hợp lại, cũng không thể bằng thánh lễ Missa. Vì các việc lành là của loài người, còn thánh lễ là việc của Chúa”. Ước gì, nhờ đức tin, ta sẽ khám phá ra giá trị cao cả mà mỗi buổi cử hành Phụng vụ của Giáo hội mang lại. Để từ đây, ta không tham dự vào Phụng vụ như một cái xác vô hồn nữa, mà tham dự với tất cả lòng tin, lòng mến và tham dự với tất cả con người, cả thể xác lẫn tâm hồn, để đón nhận tràn đầy ân sủng Chúa cho bản thân và cho mọi người.

Như vậy, nếu còn ai đó từ trước tới nay, vì nhiều lý do, mà coi thường Phụng vụ hay tham dự vào Phụng vụ cách miễn cưỡng, cách thờ ơ, dửng dưng thì ước gì trong Năm Đức Tin này, các buổi cử hành Phụng vụ sẽ là cuộc gặp gỡ thật sự sống động của ta với Đức Giêsu. Qua đó, ta có thể khám phá ra vẻ đẹp và sự cao cả thánh thiêng của buổi cử hành Phụng vụ, khám phá ra niềm vui khi theo Chúa, để cùng với tất cả anh chị em trong gia đình Giáo hội, ta tôn thờ, chúc tụng và cảm tạ tình thương của Thiên Chúa dành cho loài người và hiệp nhất cùng nhau loan truyền niềm vui đức tin đó cho mọi người.

CÂU HỎI THẢO LUẬN 1- Tầm quan trọng của Thánh lễ ngày Chúa Nhật đối với đời sống đức tin là gì? 2- Để đón nhận dồi dào ân sủng Chúa, ta cần tham dự vào Phụng vụ như thế nào?


89

3- Ta có thể sống đức tin mà không cần tham dự cử hành Phụng vụ không? Trong Năm Đức Tin, bạn có quyết tâm nào để đời sống Phụng vụ được linh động, ý thức và sinh nhiều hoa trái?

BÀI HỌC GIÁO LÝ 1. Bí tích Thánh Thể có ý nghĩa gì trong đời sống của Hội thánh ? (TYGL 274)

Bí tích Thánh Thể là nguồn mạch và tột đỉnh của toàn bộ đời sống Kitô giáo. Thánh Thể là tột đỉnh hoạt động thánh hóa của Thiên Chúa đối với chúng ta và là tột đỉnh của hoạt động phượng tự chúng ta dâng lên Ngài. Bí tích Thánh Thể chứa đựng tất cả của cải thiêng liêng của Hội thánh, đó chính là Đức Kitô, Chiên Vượt qua của chúng ta. Việc hiệp thông vào sự sống của Thiên Chúa và sự hợp nhất của dân Thiên Chúa được diễn tả và thực hiện nhờ Bí tích Thánh Thể. Qua việc cử hành Thánh lễ, chúng ta được kết hợp với Phụng vụ trên trời và tham dự trước vào đời sống vĩnh cửu.

2. Bí tích Thánh Thể được cử hành thế nào? (TYGL 277) Việc cử hành Bí tích Thánh Thể gồm hai phần chính, hợp

thành một hành vi phụng tự duy nhất: Phụng vụ Lời Chúa gồm việc công bố và lắng nghe Lời Chúa, và Phụng vụ Thánh Thể gồm việc tiến dâng bánh rượu, kinh nguyện thánh thể (hay anaphora) trong đó có những lời truyền phép, và việc hiệp lễ.

3. Khi nào chúng ta phải rước lễ? (TYGL 290) Hội thánh khuyên các tín hữu, nếu có đủ điều kiện cần

thiết, nên rước lễ mỗi khi tham dự Thánh lễ. Hội thánh buộc chúng ta rước lễ một năm ít là một lần trong mùa Phục sinh.

4. Việc rước lễ đem lại những hiệu quả gì? (TYGL 292) Việc rước lễ làm tăng triển sự hiệp thông của chúng ta

với Đức Kitô và với Hội thánh Người, bảo toàn và canh tân đời


90

sống ân sủng đã nhận được khi lãnh Bí tích Rửa tội và Bí tích Thêm sức, và làm cho chúng ta them long yêu mến tha nhân. Việc rước lễ làm chúng ta nên mạnh mẽ trong đức ái, xoá bỏ các tội nhẹ và gìn giữ chúng ta, trong tương lai, khỏi các tội trọng.

GỢI Ý THỰC HÀNH Siêng năng tham dự Thánh lễ trọn vẹn và thường xuyên.

Lm. Phaolô Đinh Quang Tiến


91

Phần 4: Đức tin và cuộc sống Đề tài 8

SỐNG ĐỨC TIN HÔM NAY

“Như thế, phần chúng ta, được ngần ấy nhân chứng đức

tin như đám mây bao quanh, chúng ta hãy cởi bỏ mọi gánh nặng và tội lỗi đang trói buộc mình, và hãy kiên trì chạy trong cuộc đua dành cho ta, mắt hướng về Ðức Giêsu là Ðấng khai mở và kiện toàn lòng tin. Chính Người đã khước từ niềm vui dành cho mình, mà cam chịu khổ hình thập giá, chẳng nề chi ô nhục, và nay đang ngự bên hữu ngai Thiên Chúa. Anh em hãy tưởng nhớ Ðấng đã cam chịu để cho những người tội lỗi chống đối mình như thế, để anh em khỏi sờn lòng nản chí. Quả thật, trong cuộc chiến đấu với tội lỗi, anh em chưa chống trả đến mức đổ máu đâu” (Dt 12, 1-4).

hiên Chúa và đức tin vào Thiên Chúa trước sau vẫn không thay đổi, nhưng cách sống và thực hành đức tin lại

phụ thuộc vào thời gian, không gian cùng văn hóa xã hội và tâm lý khác biệt của con người theo mỗi thời đại (PF 2).

1. Thực trạng xã hội Việt Nam ta có truyền thống từ xa xưa là tình tương thân,

tương ái, yêu thương đùm bọc lẫn nhau. Có những trang sử, những câu truyện được lưu truyền để cho hậu thế lấy đó làm thước đo, bài học về giá trị yêu thương của người dân Việt.

Đẹp là vậy, nhưng giờ đây, do nền kinh tế thị trường và sự toàn cầu hóa, chúng ta phải thành thật mà nhìn nhận về một

T


92

thế hệ, một thời cuộc, một xã hội đang dần mất đi những vẻ đẹp truyền thống. Thay vào đó là sự lấn chiếm dần dần của bạo lực, của dối trá, của tiền bạc, những đam mê và phi luân thường đạo lý từ trong gia đình đến học đường và xã hội.

Chúng ta đang sống trong thời đại của khoa học kỹ thuật và những tiện nghi phát triển từng ngày. Nhưng tại chính thời đại này, những đòi hỏi và thách thức về đời sống đức tin trong nhiều khía cạnh của cuộc sống, lại diễn ra vô cùng phức tạp.

Con người luôn được coi như là trung tâm của vũ trụ, vì ngay từ khi mới sinh ra, đã bắt đầu được hưởng thụ những gì mà thế giới ban tặng. Theo dòng lịch sử, những thế hệ đi sau luôn được đầy đủ hơn thế hệ đi trước bởi có sự kế thừa và phát triển. Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhu cầu vật chất của mỗi người ngày một tăng. Để đạt được sự thỏa mãn, mỗi người sẽ có những cách hành động khác nhau. Có những người cố gắng và ý thức được rằng hạnh phúc mình tạo dựng cho mình sẽ không chiếm đoạt và gây bất hạnh cho ai. Nhưng cũng có những người sẽ bất chấp tất cả để đạt được điều mình muốn. Vì thế mà bên cạnh mặt tích cực của xã hội là hàng loạt các vấn đề nan giải đang được đạt ra.

Trong gia đình, giường như các mối quan hệ luân thường đạo lý đang bị đảo lộn. Vợ chồng coi nhau như phương tiện hàng hóa vật chất hay như chủ và đầy tớ, thỏa mãn thì sống với nhau, bằng không thì ly dị1. Con cái tôn trọng ông bà cha mẹ dựa theo những của hồi môn để lại. Học sinh có quá nhiều môn học ở trường, học sao cho có bằng cấp, thành tài, để có địa vị xã hội mà quên đi bổn phận nên người và nên thánh. Bên cạnh

1 Bênêđictô XVI, Bài giảng khai mạc Thượng Hội Đồng Giám Mục về tân Phúc Âm hóa để truyền đạt đức tin Kitô giáo, ngày 7/10/2012, tại quảng trường thánh Phêrô ở Rôma: “có một sự tương ứng rõ ràng giữa khủng hoảng đức tin và khủng hoảng hôn nhân”.


93

đó bị cuốn hút theo vô vàn những thú vui trần thế như trò chơi điện tử, tivi, phim ảnh, internet…

Ngoài xã hội, quyền và địa vị phân hóa theo thu nhập, đánh giá và tôn trọng nhau dựa trên chức vụ, hình thức bề ngoài và những tài sản sở hữu. Lợi dụng uy quyền, thủ tục, ngay cả việc từ thiện bác ái, nhận nhiều ân nhân kết nghĩa… để kiếm tiền làm giàu cho cá nhân mình một cách vô lương tâm… Luân lý trở nên suy đồi, giả dối, sống hưởng thụ, nghiện hút, bài bạc, ngoại tình… Từ đó, những người đáng phải trở nên gương mẫu thì nay lại trở nên gương mù. Nói ra thật là đau lòng!

Câu hỏi quan trọng là: “Ai là người chịu trách nhiệm về những tội lỗi đang hoành hành trong xã hội hiện nay? Đâu là lối thoát? Đâu là cách giáo dục?”.

Đạo Công giáo luôn khẳng định: “Giá trị của con người là do cái mình là, hơn là do cái mình có”2. Ngay cả khi con người có được tất cả những lạc thú trần gian, thì vẫn không hạnh phúc và an lạc vì tâm hồn vẫn còn luôn bị ám ảnh bởi những lo âu do không nhìn thấy bản chất thực sự của sự sống. Hạnh phúc đích thực không thể xác định đơn phương về phương diện của cải, uy quyền, địa vị… Cho dù có mang lại một vài tiện nghi nhưng sẽ không bền vững, nhất là khi chúng có được do chiếm đoạt, do lừa đảo, do phi nghĩa, do lợi dụng… Chúng sẽ trở thành nguồn gốc của khổ đau, tội lỗi và phiền não hơn là đem lại hạnh phúc cho chủ sở hữu3.

2 Công đồng Vaticanô II, Hiến chế Mục vụ về Giáo hội trong thế giới ngày nay, số 35. 3 “Thánh Giám Mục thành Hippone đã có lý khi nói như vậy. Như chúng ta biết, cuộc sống của thánh nhân không ngừng tìm kiếm vẻ đẹp của đức tin cho đến khi tâm hồn ngài được nghỉ an trong Thiên Chúa” (PF 7).


94

2. Hiện tình đời sống đức tin Người Việt Nam chúng ta từ xưa đã nói rằng “Nghèo

nhân nghèo nghĩa thì lo, nghèo tiền nghèo bạc chả cho là nghèo”. Thế nhưng, ngày hôm nay thì người ta lại nói rằng: “Nghèo tin nghèo đức không lo, nghèo tiền nghèo bạc mới cho là nghèo”. ‘Đức tin Công giáo có đem lại cho tôi hạnh phúc tuyệt đối duy nhất và không thể thay thế?’. Thật ra, khi người tín hữu Công giáo không có khả năng trả lời câu hỏi này, thì người ta có thể tự hỏi người đó có thật sự là tín hữu Công giáo hay không? (x. PF 10).

Một trong những cám dỗ hiện nay là Thuyết tương đối về tôn giáo4: mọi tôn giáo đều có giá trị như nhau, đạo tại tâm, đạo nào cũng là đạo. Từ đó dẫn đến nhiều thái độ sống đức tin:

- Đức tin tự do. Đây là sự dửng dưng trước điều thiện và điều ác, dửng dưng trước nỗi khổ của tha nhân, trước mối nguy hại có thể xảy ra cho người khác, từ chối dứt khoát những chuẩn mực của Lời Chúa và Giáo hội. Tự cho mình quyền phán quyết và hành động theo sự hiểu biết và suy nghĩ của cá nhân mình hay một nhóm người5. Không dám chịu trách nhiệm, tìm cách trốn tội, đổ vạ cho bề trên, cho người khác, cho hoàn cảnh, cho sự yếu đuối của con người với vô vàn lý do; theo kiểu Lỗi tại tôi, lỗi tại tôi nhưng lôi thôi tại người khác.

- Đức tin thực dụng. Tin tưởng, mong đợi và thi hành những gì có lợi. Tiêu chí và hiệu quả của cuộc sống này là sự thành đạt, giàu có, kiếm được nhiều tiền để lo cho bản thân mình, đóng góp, dâng cúng và bố thí cho người khác. Theo đó, niềm tin hữu hiệu nhất là an ủi con người thoát khỏi những khổ đau của cuộc đời, thỏa mãn nhu cầu cuộc sống và làm cho con

4 x. Công đồng Vaticanô II, Tuyên ngôn về tự do tôn giáo, số 9-14. 5 Mối nguy hiểm của xu hướng Tôn giáo tự chế.


95

người thảnh thơi chờ đợi giây phút chót của cuộc hành hương trần thế. Như vậy, niềm tin ấy sẽ không bền vững mà chỉ như liều thuốc an thần ru ngủ mà thôi.

Người tín hữu Công giáo bắt đầu đón nhận, tuyên xưng và khởi sự đời sống đức tin từ Bí tích Rửa tội (x. Rm 6,4), “nhờ đó chúng ta có thể gọi Thiên Chúa là Cha, và kết thúc với sự tiến qua cái chết đi vào sự sống đời đời, thành quả sự Phục Sinh của Chúa Giêsu, Đấng đã muốn cho tất cả những người tin nơi Ngài được tham dự cùng vinh quang của Ngài, nhờ hồng ân của Chúa Thánh Thần” (PF 1).

3. Những suy tư và viễn tượng đi tới cho đời sống đức tin của Giáo phận

Cho đến bây giờ, Giáo phận Bùi Chu vẫn được coi là nơi đầu tiên đón nhận Tin Mừng tại Việt Nam6, gắn với nhiều sự kiện liên quan đến lịch sử hình thành và phát triển Công giáo cả nước. Năm 1960, giáo phận Bùi Chu được Tòa Thánh nâng lên bậc Giáo phận chính tòa7. Vinh dự ấy như là một động lực

6“Gia-tô, dã lục, Lê Trang Tông, Nguyên Hòa nguyên niên, tam nguyệt nhật, Dương nhân danh Y-nê-xu tiềm lai Nam Chân chi Ninh Cường, Quần Anh, Giao Thuỷ chi Trà Lũ âm dĩ Gia-tô tả đạo truyền giáo”: Tháng 3 năm Nguyên Hòa thứ nhất (1533), đời Lê Trang Tông, ngươì Tây Dương tên là Ynêxu ngấm ngầm đến làng Trà Lũ huyện Giao Thuỷ, ngấm ngầm truyền tả đạo Giatô. QUỐC SỬ QUÁN TRIỀU NGUYỄN, Khâm Ðịnh Việt Sử Thông Giám Cương Mục, quyển XXXIII, tờ 5-6; x. quyển XLI, tờ 24-25). 7 Ngày 5-9-1848 với Sắc lệnh Apostolatus Officium, Ðức Giáo hoàng Piô IX công bố chia giáo phận Ðông Ðàng Ngoài thành hai: giáo phận Trung (Bùi Chu) gồm hai tỉnh Hưng Yên, Thái Bình và 2/3 tỉnh Nam Ðịnh. Phần còn lại mang tên cũ là giáo phận Ðông. Ngày 9-3-1936, cũng Ðức Giáo hoàng Piô XI đã ban Sắc Proecipuas inter Apostolicas quyết định chia giáo phận Bùi Chu, lấy lãnh thổ tỉnh Thái Bình và Hưng Yên để thành lập giáo phận Thái Bình. Phần còn lại vẫn giữ nguyên tên giáo phận Bùi Chu.


96

cho con cháu Bùi Chu rằng: sẽ cương quyết tiếp bước cha ông, sống đức tin, làm chứng cho Tin Mừng hàng ngày8.

Mấy năm gần đây, hàng loạt những ngôi Thánh đường mới được tân tạo, được phong Đền Thánh, với đa dạng kiến trúc, những ngôi tòa được sơn son thiếp vàng, khi chiêm ngưỡng sẽ tạo cảm giác vừa cao sang vừa gần gũi với Chúa. Đặc trưng của Giáo phận chúng ta là những tuần Chầu lượt nơi các Giáo xứ9, với nhiều loại rước như rước chầu, rước hoa, dâng hoa, rước chiên, rước thánh thể… rồi đoàn nghĩa binh, các em thiên thần, đội trắc, giới trẻ, hiền mẫu, đoàn con Đức Mẹ, huynh đoàn, gia trưởng, ca đoàn, đội kèn đồng (cả nam và nữ), đoàn lễ nghi, kiệu vàng…các hội đoàn đều có trang phục riên của hội mình tạo nên những buổi rước sầm uất của các Giáo xứ.

Nhưng đó chỉ là những hình thức bề ngoài, còn đời sống đạo, đời sống nội tâm thì trong Năm Đức Tin này, chúng ta có thật nhiều điều để nhìn lại, học hỏi, suy nghĩ, tìm tòi và giữ gìn (x. PF 9). Vì đang sống trong một xã hội biến đổi sâu xa, tiến trình tục hóa và sự lan tràn não trạng hư vô, trong đó mọi sự chỉ là tương đối, đã ảnh hưởng sâu đậm đến tâm thức chung10. Bên cạnh đó còn tình trạng kết hôn với người khác đạo, đi làm 8 “Nhờ đức tin các vị tử đạo hiến mạng sống của mình để làm chứng về chân lý Phúc Âm đã biến cải và làm cho họ có khả năng đi tới hồng ân tình yêu lớn nhất với việc tha thứ cho những kẻ bách hại họ”. PF, số 13. 9 Dù ai sinh sống nơi đâu

Nhớ ngày chầu lượt rủ nhau mà về Dù ai buôn bán trăm nghề Nhớ ngày chầu lượt thì về thông công.

10 “[…] đức tin ngày nay đang phải chịu một loạt những vấn nạn đến từ não trạng thay đổi, đặc biệt là ngày nay não trạng này thu hẹp lãnh vực những điều chắc chắn hợp lý vào lãnh vực những chinh phục của khoa học và kỹ thuật. Nhưng Giáo hội không bao giờ sợ chứng minh rằng giữa đức tin và khoa học chân chính không hề có xung đột, vì cả hai đều hướng về sự thật, tuy là bằng những con đường khác nhau”, PF, số 12.


97

ăn kinh tế xa nhà, tuy có cơ hội truyền giáo nhưng lại cũng có nguy cơ mất đức tin, không được đi dự lễ, không được sống đạo. Do những gương mù của những người chính ra phải là gương mẫu của đời sống Đức tin, thay vì phải làm cho người khác thêm đức tin, thì nay lại vô tình làm cho người khác thất vọng và mất đức tin! Các thế hệ trẻ ít được giáo dục về Giáo lý, về sự tìm kiếm chân lý và ý nghĩa sâu xa của cuộc sống, nên nghi ngờ tất cả11. Do đó, “cần gia tăng suy tư về đức tin để giúp tất cả các tín hữu của Chúa Kitô ý thức hơn và củng cố lòng gắn bó với Tin Mừng, nhất là trong lúc có những thay đổi sâu xa mà nhân loại đang trải qua như hiện nay […] trong các gia cư và gia đình chúng ta, để mỗi người mạnh mẽ cảm thấy nhu cầu cần biết rõ hơn về đức tin ngàn đời và thông truyền cho các thế hệ trẻ” (PF 8).

Tin nơi Chúa không phải chỉ là những hình thức vật chất bề ngoài như chúng ta đang có, hay kiến thức nơi trí tuệ và địa vị của chúng ta, hay chỉ dừng lại ở nghi thức tuyên xưng đức tin trong Thánh lễ hay trong nhà thờ, nhưng còn phải bao trùm trọn cả con người của chúng ta mọi nơi mọi lúc nữa: tình cảm, con tim, trí thông minh, ý chí, thể xác, cảm xúc, những tương quan với nhân vị con người và là linh hồn của cuộc sống (x. PF 9; Rm 10, 10). Có bao giờ chúng ta tự hỏi: đức tin có thực sự là sức mạnh biến đổi cuộc sống chúng ta hay không? Chúng ta phải làm gì để sống và gìn giữ đức tin? Chúng ta cần phải trả lời một cách rõ ràng giữa những biến đổi văn hóa, khoa học kỹ thuật, đam mê vô độ như hiện nay (x. PF 6, 14). “Nếu vẫn còn có sự thống trị, chiếm hữu, bóc lột, biến tha nhân thành món hàng để mưu lợi cho cá nhân mình, nếu vẫn còn có sự kiêu

11 Học Giáo lý ngày nay không còn gọi là được đi học nữa mà là phải đi học mới được lãnh nhận Bí tích. Dạy Giáo lý bị cho là trách nhiệm của Giáo lý viên, cha xứ và nhà thờ, chứ không còn là trách nhiệm của cha mẹ.


98

hãnh của cái tôi khép kín nơi bản thân, thì con người ấy vẫn còn là hạ cấp và biến dạng”12.

Cho dẫu bị thiệt thòi ở đời này, bị bách hại, Đức tin mời gọi tất cả mọi người13 đón nhận Lời Mạc Khải là những ơn gọi của Thiên Chúa để biến đổi đời sống theo Tin Mừng. Từ đó sẽ làm cho chúng ta biết Ngài là ai, hành động như thế nào, đâu là những kế hoạch của Ngài cho chúng ta và chúng ta phải làm gì (x. PF 3; Ga 6, 28-29; GLHTCG 167). Mầu nhiệm Thiên Chúa tuy vượt xa những ý niệm và lý trí, các nghi thức và kinh nguyện của chúng ta, nhưng chính Thiên Chúa, vì muốn tự biểu lộ, tiếp xúc với chúng ta, hiện diện trong lịch sử con người, nên Ngài đã cho chúng ta có khả năng lắng nghe và đón nhận Ngài (x. 1 Ts 2,13; Cv 16, 14; PF 10). Và đây chính là điều kỳ diệu của Đức tin.


1. Với Giáo hội, xã hội và gia đình ngày nay, tôi có lỗi gì trong việc sa sút? Tôi sẽ làm gì để sửa chữa? 2. Tôi có bao giờ quý vật chất, danh vọng, địa vị… của mình hơn những người tôi gặp gỡ hàng ngày không? Tôi có lợi dụng địa vị của mình để khinh thường ai và ức hiếp ai lấy tiền bạc không? Tôi sẽ sửa chữa thế nào? 3. Tôi sẽ làm gì để tin, sống Đức tin và làm chứng Đức tin cho người khác? 4. Tôi sẽ làm gì để xây dựng đức tin cho Giáo phận Bùi Chu hôm nay?

12 Bênêđictô XVI, Bài huấn giáo mới về Năm Đức Tin, sáng ngày 17-10-2012, tại Đền Thánh Phêrô ở Rôma. 13 “Đức tin được củng cố cá nhân và tập thể, tự do và ý thức, trong nội tâm cũng như bên ngoài, khiêm tốn và chân thành”, PF, số 4; x. số 15.


99

BÀI HỌC GIÁO LÝ 1. Các tín hữu là ai? (TYGL 177) Các tín hữu là những người được tháp nhập vào Đức Kitô nhờ Bí tích Rửa tội, được trở nên thành phần của dân Thiên Chúa. Trở thành những người được dự phần vào các chức năng Tư tế, Tiên tri và Vương đế của Đức Kitô, tùy theo địa vị riêng của mình, họ được mời gọi thực thi sứ vụ được Thiên Chúa trao phó cho Hội thánh. Giữa họ, có một sự bình đẳng thực sự do phẩm giá của họ là con cái Thiên Chúa. 2. Ơn gọi của người tín hữu giáo dân là gì? (TYGL 188) Người tín hữu giáo dân có ơn gọi riêng để tìm kiếm Nước Thiên Chúa, bằng việc soi sáng và sắp xếp các thực tại trần gian theo ý Thiên Chúa. Làm như vậy là họ thực hiện ơn gọi nên thánh và làm tông đồ, một ơn gọi được trao ban cho mọi người đã lãnh Bí tích Rửa tội. 3. Người tín hữu giáo dân tham gia vào sứ vụ tư tế của Đức Kitô như thế nào? (TYGL 189) Họ tham gia vào sứ vụ tư tế này, khi dâng hiến – như hy lễ thiêng liêng “được Thiên Chúa vui lòng chấp nhận nhờ Đức Giêsu Kitô” (1 Pr 2,5), nhất là trong Thánh lễ – cuộc sống riêng của họ, cùng với tất cả các hoạt động, lời cầu nguyện và dấn thân làm tông đồ, cuộc sống gia đình và lao động hằng ngày, những khó khăn trong cuộc sống mà họ chịu đựng cách kiên nhẫn và những lúc thư giãn thân xác và tinh thần. Bằng cách đó, người giáo dân, dấn thân cho Đức Kitô và được Chúa Thánh Thần thánh hiến, cũng dâng chính thế giới lên Thiên Chúa. 4. Họ tham dự vào sứ vụ tiên tri của Đức Kitô như thế nào? (TYGL 190) Họ tham dự vào sứ vụ tiên tri này của Đức Kitô khi luôn đón nhận trong đức tin Lời của Đức Kitô và loan báo Lời đó cho


100

thế giới bằng chứng từ đời sống của họ, cũng như qua lời nói, hoạt động rao giảng Tin Mừng và huấn giáo. Việc rao giảng Tin Mừng như vậy đạt được hiệu quả đặc biệt vì việc này được thực hiện trong các hoàn cảnh bình thường nơi trần thế. 5. Họ tham dự vào sứ vụ Vương đế của Đức Kitô như thế nào? (TYGL 191) Người giáo dân tham dự vào sứ vụ Vương đế của Đức Kitô khi đón nhận từ nơi Người quyền năng chiến thắng tội lỗi, nơi chính họ và trong thế giới, qua việc từ bỏ bản thân và sống đời sống thánh thiện. Họ thực hành nhiều tác vụ khác nhau để phục vụ cộng đoàn và làm cho các hoạt động trần thế của con người và các cơ chế xã hội thấm nhuần những giá trị luân lý.

Đạo Đức Chúa Trời có mười điều răn: Thứ nhất, thờ phượng Đức Chúa Trời và kính mến Ngài trên hết mọi sự. Thứ hai, chớ kêu tên Đức Chúa Trời vô cớ. Thứ ba, giữ ngày Chúa Nhật, Thứ bốn, thảo kính cha mẹ, Thứ năm, chớ giết người, Thứ sáu, chớ làm sự dâm dục, Thứ bảy, chớ lấy của người, Thứ tám, chớ làm chứng dối, Thứ chín, chớ muốn vợ chồng người, Thứ mười, chớ tham của người.

GỢI Ý THỰC HÀNH - Củng cố đức tin bằng việc duy trì giờ Kinh Tối tại gia đình: đọc Lời Chúa, đọc Kinh Nguyện, xét mình chung… - Quan tâm hơn tới việc giáo dục đức tin cho con cái: việc dạy giáo lý và dạy con sống đạo giữa đời.

Lm. Vinhsơn Nguyễn Bản Mạnh


101

Đề tài 9

SỐNG ĐẠO LÀ TRUYỀN ĐẠO “Anh em hãy đi khắp tứ phương thiên hạ, loan báo Tin

Mừng cho mọi loài thọ tạo. Ai tin và chịu phép rửa, sẽ được cứu độ; còn ai không tin, thì sẽ bị kết án.”

(Mc 16, 15-16)

“Ngày nay cũng như xưa kia, Chúa sai chúng ta đi trên khắp các nẻo đường thế giới để loan báo Tin Mừng của Người cho mọi dân tộc trên mặt đất.”

(Porta Fidei, số 7)

ột trong những mục tiêu của Năm Đức Tin là nhằm đẩy mạnh công cuộc “thông truyền Đức tin”. Vì thế, ngay vào thời điểm khởi đầu của Năm Đức Tin, Đức Thánh

Cha đã triệu tập Thượng Hội Đồng Giám mục thế giới với đề tài “Tân Phúc âm hóa để thông truyền đức tin Kitô”. Năm Đức Tin, do đó, là cơ hội thuận tiện “dẫn đưa toàn thể cộng đoàn Giáo hội tiến vào một thời điểm để đặc biệt suy tư và tái khám phá đức tin” và thông truyền đức tin ấy với niềm vui và nhiệt thành mới (x. PF 4, 7).

Thực ra, mối bận tâm về công cuộc truyền giáo trong Giáo hội đã có từ rất lâu, vì đó là lệnh truyền của Chúa (x. Mt 28, 18-20, Mc 16, 15-16, Lc 24, 45-48, Ga 20,21), được thực hành trong Giáo hội trong suốt dòng lịch sử. Nhưng mối bận tâm ấy được nhấn mạnh cách đặc biệt trong Công đồng Vaticanô II, nhất là qua sắc lệnh về truyền giáo Ad Gentes, rồi các văn kiện hậu Công đồng, đặc biệt là văn kiện Evanglii

M


102

Nuntiandi của Đức Phaolô VI và thông điệp Missio Redemptoris của Đức Gioan Phaolô II.

Trong bối cảnh Năm Đức Tin, mối lưu tâm dường như càng cháy bỏng, khi Giáo hội thấy ngọn đèn đức tin tại nhiều nơi đang leo lét và mất khả năng tỏa sáng.

1. Truyền đạo là một đòi hỏi của căn tính Kitô hữu Sắc lệnh Ad Gentes đã minh định “bản tính của Giáo hội

là truyền giáo” (TG 2). Điều này có nghĩa là gì? Có nghĩa là truyền giáo không phải là cái gì thêm vào hay phụ thuộc mà là thành tố làm nên Giáo hội. Truyền giáo là lý do hiện hữu của Giáo hội.

Điều đó cho chúng ta hiểu rằng truyền giáo không phải là một sứ vụ nhiệm ý, tuỳ phụ, mà là nhiệm vụ bó buộc, một sứ mạng, một bổn phận cần phải được thi hành khi thuận tiện cũng như lúc không thuận tiện: “(Loan báo Tin Mừng), đối với Hội thánh, không phải là một sự cống hiến tuỳ ý, nhưng là một bổn phận Hội thánh phải thực thi theo lệnh truyền của Chúa Giêsu, để loài người có thể tin và được cứu rỗi. Quả thế, đây là sứ điệp cần thiết. Đây là sứ điệp độc nhất. Sứ điệp không thể thay thế” (Evangelii Nuntiandi, 5).

Nói cách khác, truyền giáo là một đòi hỏi đến từ căn tính Kitô hữu. Bất cứ ai lãnh nhận Bí tích Rửa tội là lãnh nhận sứ vụ truyền giáo, nghĩa là có nhiệm vụ làm chứng và thông truyền đức tin đã lãnh nhận cho người khác.

Vì thế, một lần nữa chúng ta phải tái khẳng định rằng sứ mạng truyền giáo là nghĩa vụ dành cho hết mọi Kitô hữu. Do ân sủng và ơn gọi của Bí tích Rửa tội và Thêm sức, mọi tín hữu (giáo sĩ và giáo dân) đều là nhà truyền giáo. Tuy nhiên, địa bàn truyền giáo của các giáo dân là cả một thế giới rộng lớn và phức tạp: chính trị, kinh tế, công nghiệp, giáo dục, truyền


103

thông, khoa học, kỹ thuật, nghệ thuật và thể thao (x. GH 30-38).

Là nghĩa vụ, bổn phận, nên người Kitô hữu cần phải thi hành. Đây không là một việc nhiệm ý, một lời khuyên lơn hay mời gọi mà là một mệnh lệnh, là lệnh truyền của Chúa Kitô, xuất phát từ ý định cứu độ của Chúa Cha, do sự thúc đẩy và hướng dẫn của Chúa Thánh Thần, vì sự cứu độ của nhân loại. Công đồng Vaticanô II đã xác quyết rằng “mọi tín hữu đều có bổn phận rất cao cả là hoạt động để mọi người trên khắp hoàn cầu nhận biết và đón nhận Phúc Âm cứu độ của Chúa” (TĐ 3; x. GH 17; TG 23, 36).

Là nghĩa vụ cho mọi Kitô hữu, chứ không phải là lệnh truyền riêng cho các linh mục, tu sĩ hoặc các nhà truyền giáo mà thôi. Sắc lệnh Tông đồ Giáo dân đã khẳng định rằng: “Ơn gọi Kitô hữu tự bản chất là ơn gọi làm tông đồ” (TĐ 2), và do đó, người giáo dân “có bổn phận và quyền làm tông đồ” (TĐ 3). Giáo luật cũng minh định rằng “tất cả các giáo hữu có nghĩa vụ và quyền lợi phải làm sao cho sứ điệp cứu độ của Thiên Chúa càng ngày càng được truyền tới mọi người, thuộc mọi thời và mọi nơi” (GL, điều 211).

Hơn nữa, “sứ mạng truyền giáo hoàn vũ phải trở thành một yếu tố căn bản thường hằng trong đời sống của Giáo hội. Rao giảng Tin Mừng đối với chúng ta phải là một nghĩa vụ thứ nhất không thể tránh né, cũng như đối với thánh Phaolô Tông Đồ xưa kia” (SĐTG 2009, số 1). Sứ mạng này không phải là công việc riêng lẻ, nhưng là công việc chung của toàn thể Giáo hội, và vì thế, mọi thành phần cần cộng tác với nhau trong tinh thần hiệp thông và đồng trách nhiệm. Thực vậy, “toàn thể Giáo hội phải dấn thân trong sứ mạng truyền giáo cho dân ngoại, cho đến khi chủ quyền cứu độ của Chúa Kitô được thể hiện hoàn toàn”, bởi vì cho đến “hiện nay chúng ta chưa thấy mọi sự tùng phục Chúa” (Dt 2,8; SĐTG 2009).


104

2. Truyền đạo – dấu hiệu trưởng thành của đức tin Như đã nó trên, Giáo hội tự bản chất là truyền giáo (TG

2), hiện hữu đề truyền giáo. Truyền giáo là lý do hiện hữu (raison d’être) của Giáo hội. Nhưng không chỉ có thế, đà tiến truyền giáo còn luôn là dấu chỉ về sức sống của Giáo hội (Redemptoris Missio 2; SĐTG 2009, số 2,3,5).

Nói cách khác, truyền giáo không chỉ là bổn phận của mọi tín hữu và cộng đoàn tín hữu, nhưng còn là dấu chỉ cho thấy sự trưởng thành của đời sống đức tin nơi chính cộng đoàn đó, vì đức tin trưởng thành phải là một đức tin “được tuyên xưng, cử hành, sống và làm chứng” (TMVNĐT 6). Điều đó có nghĩa là đức tin chỉ có thể chứng tỏ được tầm mức trưởng thành của mình khi đức tin ấy có khả năng tỏa sáng, có khả năng “nâng đỡ đức tin yếu kém của anh em” và “trổ sinh những bông hạt khác”. Quả thực, “đức tin tăng trưởng khi được sống như một cảm nghiệm về tình yêu đã nhận lãnh và khi được thông truyền như một kinh nghiệm về ơn thánh và niềm vui” (PF 7, x. PF 8-10).

3. Truyền đạo - Sứ vụ ưu tiên và cấp thiết hôm nay Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI không ngừng nhắc đến

“vị trí ưu tiên của việc rao giảng Tin Mừng” (SĐTG 2009, 2012).

Năm 2009, ngài viết: “Tôi nhắc nhở các Giáo hội kỳ cựu cũng như các Giáo hội mới được thành lập rằng Chúa đã đặt họ làm muối đất và ánh sáng thế gian, Ngài kêu gọi họ rao giảng Chúa Kitô Ánh sáng muôn dân, cho đến tận bờ cõi trái đất. Sứ mạng truyền giáo cho dân ngoại phải chiếm ưu tiên trong các chương trình mục vụ của các giáo phận”.

Năm 2012, ngài tiếp tục nhấn mạnh rằng việc Công đồng tái xác nhận nhu cầu và sự cấp bách của việc loan báo Tin Mừng cho các dân tộc “vẫn còn nguyên giá trị, hơn nữa còn


105

được tiếp nhận những suy tư thần học và mục vụ phong phú, và đồng thời lại càng tỏ ra cấp bách, vì số người chưa biết Chúa Kitô ngày càng nhiều thêm.'Những người mong chờ Đức Kitô vẫn còn đông vô kể', như lời khẳng định của Chân phước Gioan Phaolô II trong Thông điệp Redemptoris Missio về giá trị muôn đời của huấn lệnh truyền giáo, và ngài thêm: 'Chúng ta không thể ngồi yên khi nghĩ tới hàng triệu anh chị em chúng ta đang sống trong tình trạng không biết đến tình yêu của Thiên Chúa, chính họ cũng được cứu chuộc bằng máu Chúa Kitô' (RM 86)” (SĐTG 2012).

Đức Thánh Cha còn đặc biệt nhấn mạnh về tính toàn diện và phổ quát của sứ vụ truyền giáo, khi khẳng định sứ vụ này “phải bao gồm toàn thể hoạt động của Giáo hội địa phương, mọi lĩnh vực của Giáo hội ấy, tóm lại, phải bao gồm toàn thể đời sống và hoạt động của Giáo hội ấy. [...] Điều này đòi hỏi rằng các bậc sống, các kế hoạch mục vụ và việc tổ chức giáo phận phải không ngừng được thích nghi với chiều kích nền tảng này của Hội thánh, đặc biệt trong thế giới không ngừng biến đổi của chúng ta ngày nay” (SĐTG 2012).

Sứ vụ này càng cấp bách và ưu tiên hơn khi chúng ta nghĩ đến những anh chị em chưa nhận biết đức tin: “Ngày nay, sứ mạng ad gentes –đến với muôn dân– phải không ngừng là chân trời và khuôn mẫu cho mọi hoạt động của Hội thánh [...] Cũng như Thánh Phaolô, chúng ta phải quan tâm tới những người ở xa, những người chưa biết Đức Kitô và chưa cảm nghiệm được tình phụ tử của Thiên Chúa, và chúng ta phải ý thức rằng 'sự hợp tác truyền giáo hôm nay phải mở ra những hình thức mới để bao gồm không chỉ việc trợ giúp kinh tế, mà cả sự tham gia trực tiếp vào việc rao giảng Tin Mừng' (Redemptoris Missio 82). Việc cử hành Năm Đức Tin và Thượng Hội đồng Giám mục về Tân Phúc âm hoá sẽ là những cơ hội thuận lợi để phát động sự hợp tác truyền giáo, nhất là trong khía cạnh thứ hai này” (SĐTG 2012).


106

4 . Tân Phúc âm hóa Trước đây, khi nói tới truyền giáo, chúng ta thường nghĩ

ngay tới “truyền đạo cho lương dân”, “cải hóa dân ngoại”, “giảng đạo cho dân ngoại”, nói nôm na là truyền đạo cho người chưa tin vào Chúa, chưa chịu phép Rửa tội. Ngày nay, người ta gọi đó là truyền giáo theo nghĩa chặt, thuật ngữ truyền giáo học gọi là “missio ad gentes” (truyền giáo cho lương dân).

Tuy nhiên, chân trời của sứ vụ truyền giáo còn đa dạng

hơn nhiều (x. RM 37-38, xin xem biểu đồ trên đây). Giáo hội không chỉ có bổn phận thông truyền đức tin cho anh chị em lương dân, mà còn có sứ vụ chăm sóc và nuôi dưỡng đức tin cho các tín hữu (cura pastoralis), và hơn nữa, còn mang nơi mình trọng trách “truyền lửa” cho những “tim đèn leo lét” và thắp sáng cho những bấc đèn đã tắt ngúm. Công tác sau cùng đó chính là “Tân Phúc âm hóa” (nova evangelizatio)1.

1 Công đồng Vaticanô I dùng từ Phúc âm (Evanglium: Tin mừng) chỉ có một lần, trong khi Vaticanô II dùng tới 157 lần, ngoài ra dùng động từ “phúc âm hóa” 18 lần, và dùng danh từ “phúc âm hóa” tới 31 lần. Tân Phúc âm hóa (Nova Evangelizatio: Tân truyền giảng Tin Mừng) là cụm từ do ĐTC. Gioan Phao lô II dùng lần đầu tiên năm 1979 tại Ba Lan, sau đó trở

Biều đồ về tính đa dạng của sứ vụ truyền giáo (theo G. Đinh Đức Đạo, Sđd, tr. 34)

MISSIO – SỨ VỤ

GD trưởng thành GD hời hợt GD bỏ đạo Kth ngoài CG Lương dân

Mục vụ TÂN PHÚC ÂM HÓA Tái PÂ hóa Đại kết Missio AG


107

Cần phải có một cuộc “Tân Phúc âm hóa”, không có nghĩa là cần có một sứ điệp Tin Mừng mới, vì nội dung Tin Mừng vẫn là một hôm qua, hôm nay, cũng như mãi mãi, nhưng có nghĩa là cần lòng nhiệt thành mới và những phương cách diễn tả mới2.

Trong bối cảnh “có nhiều thay đổi” và “khủng hoảng sâu xa nơi nhiều người” hôm nay, ĐTC. Bênêđictô XVI cũng thấy cần một cuộc “Tân Phúc âm hóa”, khi ngài nhắn nhủ trong tự sắc Porta Fidei rằng: sứ vụ loan báo Tin Mừng xuất phát từ tình yêu cứu độ của Chúa Giêsu cho “mọi thời đại”, sứ vụ mà Giáo hội được triệu tập và ủy thác để thi hành, là “một sứ mệnh luôn luôn mới mẻ” (x. PF 7). Việc thành lập Hội đồng Giáo hoàng về Tân Phúc âm hóa3 và việc mở Năm Đức Tin cũng như triệu tập Thượng Hội Đồng Giám Mục thế giới bàn về Tân Phúc âm hóa4 cũng đều nhắm thúc đẩy Tân Phúc âm hóa qua việc:

thành thông dụng khi ngài nói tới “Tân Phúc âm hóa” trong bài diễn văn cho HĐGM Mỹ Latinh (CELAM) nhóm họp tại Port-au-Prince (Haiti) 1983 và các văn kiện khác. X. Ralph Martin and Peter Williamson (eds), John Paul II and The New Evangelization. How You Can Bring the Good News to Others, Ignatius Press, San Francisco1995, tr. 26, 28; G. Đinh Đức Đạo, “Truyền giáo và Tân Phúc âm hóa”, Hiệp Thông, số 73 (11-12/2012), tr. 42-47; Phan Tấn Thành, “Loan báo Tin Mừng, Tái loan báo Tin Mừng, Loan báo Tin Mừng cách mới mẻ: Những bài học lịch sử”, Hiệp Thông, số 73, tr. 53-61. ĐTC. Bênêđictô XVI xem ra coi “Tân Phúc âm hóa” và “Tái Phúc âm hóa” là một, khi ngài đặt Tân Phúc âm hóa trong bối cảnh có nhiều người đã chối bỏ đức tin. Xin xem Tông thư Tự sắc Ubicumque et Semper. 2 “Loan báo Tin mừng (Phúc âm hóa) không thể mới về nội dung, vì đó là Tin mừng duy nhất do Chúa Giê su Kitô truyền lại… Nhưng, sứ vụ này cần được đổi mới về lòng nhiệt thành, về phương pháp và cách diễn tả… để có một năng lực mới trong cách thức và có một ngôn ngữ thích hợp với dân chúng thời nay”, x. R. Martin and P. Williamson, sđd, tr. 28. 3 X. Tông thư dưới dạng Tự sắc Ubicumque et Semper, 21/9/2010, viết tắt US. 4 X. Tông thư dưới dạng Tự sắc Porta Fidei, 11/10/2011.


108

- củng cố và đào sâu đức tin cho các tín hữu, thắp lại đức tin cho các tín hữu đã suy yếu hay mất đức tin: “Ngay từ khi bắt đầu sứ vụ như Người Kế Vị Thánh Phêrô, tôi đã nhắc nhở về sự cần thiết phải tái khám phá hành trình đức tin để ngày càng làm nổi bật niềm vui và lòng hăng say phấn khởi được đổi mới nhờ được gặp gỡ Chúa Giêsu” (PF 2)5. Điều này đặc biệt đúng cho những người đã mất niềm tin (x. US).

- truyền thông đức tin với một nhiệt tình mới: “ngày nay cũng cần có một sự dấn thân xác tín hơn nữa của Giáo hội, thực hiện công cuộc Tân Phúc âm hóa để tái khám phá niềm vui đức tin và tìm lại sự hăng say thông truyền đức tin” (PF 7);

- tìm ra những “ngôn ngữ” mới (new ways: new means and methods) và “mặt bằng” mới (new Areopagi)6 cho công cuộc truyền giảng đức tin hôm nay (x. RM 37), chẳng hạn việc chia sẻ đức tin “như một cảm nghiệm sống về tình yêu đã nhận lãnh và như một kinh nghiệm về ơn thánh và niềm vui” (PF 7), thông truyền đức tin qua việc “tuyên xưng vẻ đẹp của việc theo Chúa Giêsu” tại nơi được kêu gọi làm chứng về cuộc sống 5 ĐTC. Bênêđictô XVI đã diễn tả trong Tông thư dưới dạng tự sắc Ubicumque et Semper, thành lập HĐ GH về Tân Phúc âm hóa rằng: “Trong dòng lịch sử, sứ vụ (loan báo Tin Mừng) đã được thi hành với nhiều hình thức mới và sử dụng nhiều phương kế mới tùy thuộc vào nơi chốn, hoàn cảnh và thời điểm lịch sử khác nhau. Vào thời chúng ta, sứ vụ này đặc biệt chịu thách đố bởi tình trạng chối bỏ đức tin – một hiện tượng ngày càng lan tràn trong các xã hội và các nền văn hóa vốn đã được thấm nhuần Phúc âm từ nhiều thế kỷ. Những đổi thay xã hội mà chúng ta chứng kiến trong những thập kỷ vừa qua đã làm thay đổi sâu xa lối nhìn của chúng ta về thế giới và tạo nên một lịch sử phức tạp. Chúng ta chỉ cần nghĩ đến nhiều tiến bộ trong khoa học kỹ thuật, những điều kiện mở rộng liên quan đến đời sống và tự do cá nhân, những thay đổi sâu xa trong lãnh vực kinh tế, sự pha trộn chủng tộc và văn hóa do cuộc đại di cư toàn cầu. Tất cả những điều này không thể nào không ảnh hưởng đến đời sống nhân bản và tôn giáo của con người thời đại”, Bênêđictô XVI, Ubicumque et Semper, 21/9/2010. 6 Ngày nay người ta nói đến nhiều “mặt bằng” mới, như: toàn cầu hóa, tin học (truyền thông hiện đại), di dân, đô thị lớn bị tục hóa, đối thoại liên tôn, hội nhập văn hóa…


109

Kitô: gia đình, nghề nghiệp, đời sống công khai, đời sống đoàn sủng và sứ vụ (PF 13); trên các phương tiện truyền thông mới7, trong lãnh vực văn hóa, nghệ thuật, thể thao... để Tin Mừng được loan báo “mọi nơi và liên lỉ” (ubicumque et semper).

- đào tạo những nhà rao giảng Tin Mừng của thời đại mới, những chứng nhân đầy nhiệt thành, sáng suốt và quảng đại8.

Tóm lại, trung thành với lệnh truyền của Chúa Kitô, Giáo hội luôn công bố Tin Mừng vĩ đại về tình thương cứu độ của Thiên Chúa vì đã nhận được ân ban Thánh Thần trong ngày lễ Hiện xuống (x. Cv 2,14). Giáo hội loan truyền cách không mệt mỏi cho thế giới thấy vẻ đẹp của Tin Mừng khi rao giảng về Chúa Giêsu Kitô, Thiên Chúa thật và là người thật, Đấng hôm qua, hôm nay và mãi mãi (Dt 13,8), Đấng đã nhờ cuộc Vượt qua vinh hiển mà hoàn thành lời hứa cứu độ cho muôn dân. Sứ vụ ấy vẫn được Giáo hội tiếp tục và sẽ tiếp tục cho đến ngày tận thế, vì sứ vụ ấy nói lên chính bản tính của Giáo hội.

Tuy nhiên, trong bối cảnh có nhiều thách đố và khủng hoảng hôm nay, chúng ta thấy rõ ràng là cần một cuộc tân Phúc âm hóa, nhất là tại “những vùng đất Kitô giáo truyền thống mà xem ra hiện tượng tục hóa đã quá rõ ràng” (US, art. 2)9. Lời hiệu triệu dành cho Hội đồng Giáo hoàng về Tân phúc âm hóa, có lẽ cũng là lời nhắn nhủ cho chúng ta hôm nay (US, art. 3), đó là cần:

- đào sâu ý nghĩa thần học và mục vụ của việc Tân Phúc âm hóa; 7 ĐTC. Bênêđictô, Ubicumque et Semper, Art. 3, o4. 8 X. Đinh Đức Đạo, Sđd, tr. 45-46. 9 R. Cantalamessa chia lịch sử truyền giáo làm bốn đợt sóng và gọi giai đoạn thứ tư là “thế giới tục hóa”, bị coi là “hậu Kitô giáo”, nơi mà những trào lưu “bài Kitô giáo” đang lan tràn tới mức “dị ứng với sứ điệp Tin Mừng, do ảnh hưởng của não trạng duy khoa học, tục hóa và duy lý”. X. Phan Tấn Thành, Sđd, tr. 61-66.


110

- khích lệ và thúc đẩy việc học hỏi và áp dụng các giáo huấn của Tòa Thánh liên quan đến các lãnh vực của việc Tân Phúc âm hóa;

- thông tri và hỗ trợ các sáng kiến Tân Phúc âm hóa đã đang thực hiện tại các Giáo hội địa phương, thúc đẩy các dự án mới về Tân Phúc âm hóa tại các Dòng tu và Hội đoàn…;

- học hỏi và khuyến khích việc sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại như là các khí cụ cho công cuộc Tân Phúc âm hóa;

- cổ vũ việc dùng Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo như là khuôn mẫu chính yếu và hoàn chỉnh về nội dung đức tin cho dân chúng thời nay.

Tại Việt Nam, công cuộc Tân Phúc âm hóa cần đặt trọng tâm tới việc xây dựng đức tin trưởng thành; gieo ý thức truyền giáo tổ chức tốt các kế hoạch mục vụ và truyền giáo ở cấp gia đình, giáo xứ, giáo phận; đẩy mạnh tinh thần tham gia và đồng trách nhiệm trong sứ vụ; đào tạo những nhà truyền giáo thánh thiện; đặc biệt để ý đến các đối tượng đông đảo tại các đô thị lớn, các vùng di dân, giới trí thức, văn nghệ sĩ, thương gia, chính trị gia…10

Ước chi Năm Đức Tin không chỉ là cơ hội củng cố và đào sâu đức tin, nhưng còn là đà tiến mới để chúng ta ý thức và dấn thân hơn cho sứ vụ truyền giáo. Đi đạo mà chỉ giữ đạo là

10 X. Đinh Đức Đạo, Sđd, tr. 41-50.


111

chưa đủ, mà còn phải sống đạo và truyền đạo nữa. Tắt một lời, “đi đạo” là truyền đạo, nếu không thì không còn là “đi” đạo mà là “giữ chân” đạo mất rồi!

Cùng Mẹ La Vang, chúng ta hãy cùng khẩn cầu Chúa Thánh Thần đến, để hướng tới một Mùa Hiện Xuống mới, một mùa gặt bội thu. Đẹp thay bước chân người sứ giả Tin Mừng!


- Bạn có ý thức là mình có bổn phận truyền giáo không? - Đâu là nguyên nhân khiến việc truyền giáo không có hiệu

quả? - Phải làm gì để truyền giáo hôm nay?


1. Tại sao Hội thánh được gọi là công giáo? (TYGL 166) Hội thánh có đặc tính là công giáo, nghĩa là phổ quát, vì

Đức Kitô hiện diện trong Hội thánh. “Ở đâu có Đức Kitô Giêsu, ở đó có Hội thánh Công giáo” (Thánh Inhaxiô Antiôkia). Hội thánh loan báo sự toàn bộ đức tin và đức tin toàn vẹn. Hội thánh gìn giữ và quản lý tất cả các phương tiện cứu độ. Hội thánh được sai đến với mọi dân tộc ở mọi thời đại và thuộc mọi nền văn hóa của họ.

2. Hội thánh Công giáo có liên hệ với các tôn giáo ngoài Kitô giáo như thế nào? (TYGL 170)

Trước hết, đó là mối liên hệ về nguồn gốc và cứu cánh chung của toàn thể nhân loại. Hội thánh Công giáo nhìn nhận những gì tốt và thật trong các tôn giáo khác đều xuất phát từ Thiên Chúa. Đó là một tia phản chiếu chân lý của Ngài. Điều


112

này có thể chuẩn bị cho việc đón nhận Tin Mừng và thúc đẩy đến sự hợp nhất nhân loại trong Hội thánh của Đức Kitô.

3. Tại sao Hội thánh phải loan truyền Tin Mừng cho toàn thế giới? (TYGL 172)

Bởi vì Đức Kitô đã truyền cho Hội thánh: “Anh em hãy đi đến với muôn dân, làm phép rửa cho họ nhân danh Cha và Con và Thánh Thần” (Mt 28,19). Mệnh lệnh truyền giáo này của Chúa bắt nguồn từ tình yêu vĩnh cửu của Thiên Chúa, Đấng đã sai phái Con và Thánh Thần Ngài, vì Ngài “muốn cho mọi người được cứu độ và nhận biết chân lý” (1 Tm 2,4). 4. Thế nào là Hội thánh truyền giáo? (TYGL 173)

Được Chúa Thánh Thần hướng dẫn, Hội thánh tiếp tục qua dòng lịch sử sứ vụ của chính Đức Kitô. Vì vậy, các người Kitô hữu phải loan báo cho mọi người Tin Mừng đã được Đức Kitô mang đến, khi bước theo cùng một con đường như Người, tức là sẵn sàng hy sinh, thậm chí đến chỗ tử đạo.

GỢI Ý THỰC HÀNH - Tham gia hoạt động truyền giáo của giáo xứ hay cộng đoàn.

- Sống thật tốt trong tư cách và nghề nghiệp để làm chứng cho Chúa.

Lm. Đaminh Trần Ngọc Đăng


113

Phần 5: Chứng nhân đức tin Đề tài 10

ĐỨC MARIA

MẪU GƯƠNG ĐỨC TIN

rong Tông thư Porta Fidei về Năm Đức Tin, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đã dựa theo Tin Mừng phác hoạ chân

dung về Đức Maria, người phụ nữ có phúc vì Mẹ đã tin, vì: đã đón nhận trong sự vâng phục lời thiên sứ truyền tin; đã ngợi khen Thiên Chúa khi thăm bà Êlisabeth; đã vui mừng khi Con Chúa sinh ra nơi lòng đồng trinh; đã tín nhiệm thánh Giuse; đã lắng nghe Lời Chúa và suy niệm trong lòng; đã theo chân Con đến đồi Gôlgôtha; đã mừng vui khi Con sống lại; đã đồng hành với các môn đệ1. Trọn cuộc đời Đức Mẹ là một hành trình đức tin, một đức tin sáng ngời, một đức tin bền bỉ trong những khó khăn. Chiêm ngắm hành trình đức tin của Đức Mẹ sẽ giúp chúng ta củng cố và được ơn nâng đỡ trong hành trình đức tin của mình.

1. “Phúc cho Bà là kẻ đã tin” Sau Công đồng Vaticanô II, hình ảnh Đức Maria “tiến

bước trong cuộc lữ hành đức tin”2 được nhắc đến nhiều, nhất là qua các giáo huấn của Đức Chân Phước Giáo Hoàng Gioan Phaolô II. Trong Thông điệp Redemptoris Mater - Mẹ Đấng Cứu Thế, Ngài nói: “Được nên mạnh mẽ nhờ sự hiện diện của

1 X. Bênêđictô XVI, Tông thư Porta Fidei (11/10/2011) 13. 2 Vaticanô II, Hiến chế Tín lý về Giáo Hội Lumen gentium (21/11/1964) 58.

T


114

Đức Kitô, Giáo hội tiến bước trong thời gian qua các thế kỷ và tiến bước để gặp gỡ Thiên Chúa, Đấng đang đến; nhưng cuộc hành trình này diễn tiến theo sau cuộc hành trình đã được hoàn tất nơi Đức Trinh Nữ Maria, trong đó Mẹ đã tiến bước trong cuộc lữ hành đức tin và đã giữ vững lòng tin kết hợp với Người Con cho đến chân thập giá”3. Cũng trong Thông điệp này, Ngài nói: “Đức Maria được trở nên sự hiện diện đích thực nhờ mầu nhiệm Đức Kitô vì Mẹ đã tin”4. Trong Tông thư Tertio millennio adveniente – Ngàn năm thứ ba đang đến, Đức Thánh Cha lặp lại: “Đức Maria giới thiệu trọn vẹn Con của Ngài và cho tất cả các tín hữu một khuôn mẫu đức tin sống động”5.

Vì tin như thế nên Mẹ đã trở thành Mẹ của Ngôi Lời nhập thể. Tuy nhiên, Mẹ cũng đã trải qua cuộc hành trình đức tin trong tăm tối. Như niềm tin của tổ phụ Abraham, trọn đời sống Mẹ là một đời sống đức tin, nhất là khi phải đối diện với những thách đố khó khăn: “Phúc cho Bà là kẻ đã tin rằng, lời Chúa phán cùng Bà sẽ được thực hiện” (Lc 1,45). Nếu Abraham là “Cha của các kẻ tin” vì đã không chối bỏ Thiên Chúa khi hiến dâng Isaác, thì Đức Maria là “Mẹ của chúng ta trong đức tin”. Mẹ đã can đảm đứng dưới chân thập giá với niềm tin tưởng, yêu mến và hy vong, khi dường như không còn gì để hy vọng (x. Rm 4,18). Mẹ cũng đã tin rằng làm trinh nữ những cũng làm mẹ. Như vậy, chức vị làm Mẹ Thiên Chúa là kết quả của một đức tin kiên vững vì Mẹ đã để tâm lắng nghe tiếng Chúa (x. Lc 11,27-28)6.

3 Gioan Phaolô II, Thông điệp Redemptoris Mater (25/3/1987) 2. 4 Gioan Phaolô II, Thông điệp Redemptoris Mater (25/3/1987) 12. 5 Gioan Phaolô II, Tông thư Tertio millennio adveniente (10/11/1994) 4. 6 «Nơi Đức Maria [...], toàn bộ lòng tin của dân Israel, khởi đầu với lòng tin vốn chưa từng thấy của Abraham, được kết tụ thành một, một thứ lòng tin quy hướng về Đức Kitô và hằng giữ vai trò như là mẫu gương cho các Kitô hữu. [...] Trong việc thiết lập Giao Ước Mới, vốn là thứ Giao Ước đã được minh nhiên khẳng định như là “thành tựu” của Giao Ước Cũ, làm sao hết


115

Thánh Augustinô nói: “Đức Trinh Nữ Maria đã hạ sinh trong niềm tin, niềm tin ấy có trước khi thụ thai… Mẹ đã gìn giữ sự thật trong tâm trí trước khi trở nên xác phàm trong dạ. Đức Kitô là sự thật, Đức Kitô là xác phàm; Đức Kitô là sự thật trong tâm trí Đức Maria, Đức Kitô là xác phàm trong dạ Mẹ, hay đúng hơn, Mẹ đã sinh hạ Đức Kitô trong tâm hồn trước khi trong lòng dạ”7. Mẹ đã không hiểu những điều thiên sứ nói, nhưng đã tin và đã lữ hành trong đức tin với niềm phó thác. Thánh Alphongsô Maria Liguori nói: «Lạy Đức Trinh Nữ, Mẹ đã có đức tin hơn mọi người dương thế, hơn các thiên thần, vì Mẹ đã nhìn thấy Con của Mẹ nơi chuồng chiên Bethlehem nhưng vẫn tin Ngài là Đấng tạo tác thế gian; đã thấy Ngài khi trốn khỏi tay Hêrôđê nhưng không mất niềm tin rằng Ngài là Vua các vua; đã thấy Ngài được sinh ra và cũng đã tin Ngài là Đấng vĩnh cửu, đã thấy Ngài nghèo hèn, cần đến thức ăn đồ uống, nhưng cũng đã tin rằng Ngài là Chúa Tể vũ trụ; đã đặt Ngài trên cỏ rơm nhưng luôn tin rằng Ngài là Đấng toàn năng; đã thấy Ngài chẳng nói, nhưng vẫn tin Ngài là Đấng khôn ngoan vô lường; đã khóc thương Ngài và vẫn tin Ngài sẽ được vinh hiển; đã chứng kiến Ngài chết, chịu sự nhục nhã, chịu đóng đinh, hay cho dù gặp muôn vàn chao đảo khác trong đức tin, Mẹ đã luôn luôn xác tín rằng Ngài là Thiên Chúa… Lạy Thánh Nữ Đồng Trinh, nhờ công đức tin lớn lao, xin ban cho con ân sủng của đức tin sống động, lạy Mẹ, xin tăng thêm đức tin nơi chúng con»8.

thảy mọi yếu tố vô cùng tích cực của Giao Ước này lại không được kể đến? Làm sao Đức Kitô có thể đi vào lịch sử cứu độ mà lại không để tất cả những gì có tính cách tích cực như thế được trao ban cho mình qua Mẹ của Người?» H. U. von Balthasar, A short primer for unsettled laymen, Ignatius Press, San Francisco 19872, 89. 7 Augustinô, Sermo 293, PL 38, 1327. 8 A. M. de Liguori, Le glorie di Maria, Parte II, III, 4. «Như thế, Ðức Nữ trinh cũng đã tiến bước trong cuộc lữ hành đức tin của mình, kiên trì giữ vững mối hiệp nhất với Con mình cho đến chân thập giá là nơi ngài đã đứng


116

2. “Fiat/Fide/Amen” Niềm tin của Đức Mẹ giúp chúng ta tiến bước trong cuộc

lữ hành đức tin cho dù phải gặp những thử thách nặng nề nhất vì “Mẹ đã tin vào điều Ngài tin xảy ra cho Ngài, thì chúng ta cũng hãy tin, để điều xảy ra nơi Mẹ cũng lợi ích cho chúng ta”9.

Một điều gây ngạc nhiên trong Kinh Tín Kính đó là lời đầu tiên “Tôi tin” và lời cuối cùng “Amen” đều cùng một từ gốc “tin”. Thật vậy, chữ “amen” là một từ Do Thái cổ, có nghĩa là sự vững vàng, tin, tin tưởng. Như vậy, câu đầu và câu cuối của Kinh Tin Kính hoà nhịp với nhau, bao trùm và nối kết mọi lời tuyên xưng. Điều này cho thấy sự thống nhất trong các chân lý đức tin và cũng cho thấy đức tin là một cuộc hành trình. “Amen” làm vọng lại ý nghĩa của “fide/tin”: an tâm vững dạ, bước lên trên nền tảng vững chắc. Vì thế đức tin Kitô giáo là cả một thái độ sống được diễn tả qua tiếng “amen”, một lời ngắn gọn nhưng hàm chứa nhiều ý nghĩa: tin tưởng, phó thác, trung thành, vững vàng, chắc chắn, sự thật, chân lý10. Khi Đức Mẹ nói “fiat” trong biến cố truyền tin, thì cũng có nghĩa là: đúng như vậy, con tin như thế và con xin vâng.

Khởi đầu trong cuộc hành trình đức tin của Mẹ là lời thưa fiat/amen11. Chúng ta cũng được mời gọi để thưa xin vâng với

– theo kế hoạch của Thiên Chúa – để cùng chịu với Người Con duy nhất của mình nỗi thống khổ cực độ của Người, dự phần vào hy lễ của Con, với tấm lòng của một người mẹ hết tình ưng thuận hiến tế lễ vật do lòng mình sinh ra». Vaticanô II, Hiến chế Tín lý về Giáo Hội Lumen gentium (21/11/1964) 58. 9 Augustinô, Sermon 215, 4 (PL 38, 1074). 10 X. J. Ratzinger, Introduzione al cristianesimo, Queriniana, Brescia 1977, 68-69. 11 «Từ Amen có cùng ngữ căn với từ “tin”. Ngữ căn này diễn tả sự vững bền, sự đáng tin, sự trung tín. Như vậy, chúng ta hiểu tại sao từ “Amen” có thể được dùng để nói về sự trung tín của Thiên Chúa đối với chúng ta, và về


117

tất cả tâm tình con thảo, trọn vẹn và toàn diện, giao phó cho Chúa toàn thể con người chúng ta, tương lai, tự do của chúng ta. Việc thưa xin vâng một lần cho tất cả và từng lần trong những bước đi cuộc đời mang một tầm quan trọng quyết định vận mệnh của chúng ta. GLHTCG 494 nói: «Đức Maria tin chắc chắn rằng, đối với Thiên Chúa, không có gì là không thể làm được, nên với “sự vâng phục của đức tin”, Mẹ đã trả lời: “Vâng, tôi đây là nữ tỳ của Chúa, xin Chúa cứ làm cho tôi như lời sứ thần nói” (Lc 1,37-38)». Sau đó GLHTCG đã trích dẫn lời dạy của Công đồng Vaticanô II, trong đó có tư tưởng của Thánh Irênê như sau: «Nhờ vâng phục, Đức Mẹ đã trở nên nguyên nhân ơn cứu độ cho chính mình và cho toàn thể nhân loại […] nút dây do sự bất tuân của bà Evà thắt lại, nay được gỡ ra nhờ sự vâng phục của Đức Maria; điều mà trinh nữ Evà đã buộc lại do sự cứng lòng tin, Đức Trinh Nữ Maria đã tháo ra nhờ đức tin»12.

Đã có lời fiat của Đức Mẹ và cũng đã có lời fiat của Chúa Giêsu trong cuộc thương khó: “Nguyện ý Cha được thành sự” (x. Lc 22,42). Đến lượt Giáo hội và cả chúng ta, rất cần một lời fiat nữa: “Fiat voluntas tua - nguyện ý Cha được thành sự”. Lời fiat của Đức Mẹ diễn tả sự vui mừng hân hoan vì ý Chúa thể hiện. Chúng ta cũng cầu xin Mẹ cho chúng ta được nói lên lời xin vâng với tất cả niềm vui, lòng thành kính, chứ không bắt buộc, miễn cưỡng. Chúng ta sẽ được tự do thật sự khi giao phó đời mình cho Chúa, trao thân gửi gắm cho Ngài. Thực ra, lòng tin cậy của chúng ta vào Ngài» (GLHTCG 1062). Ðức Maria có lẽ đã không nói “fiat” vốn là một từ Latinh, cũng không nói “génoito”, một từ Hy Lạp, nhưng chính lời từ miệng Ngài thốt ra, hay ít là từ ngữ lúc bấy giờ nằm trong văn hoá Sêmít mà thánh Luca đã sử dụng thì hẳn phải là từ “amen”. “Amen” là một từ Do Thái có nghĩa là sự vững chắc, chắc chắn, thành tín, tín tưởng. X. R. Cantalamessa, Maria uno specchio per la Chiesa, Ancora, Milano 1990, 243-254. 12 GLHTCG 494; x. Vaticanô II, Hiến chế Tín lý về Giáo hội Lumen gentium (21/11/1964) 56.


118

người ta không thể sống mà không tin vào ai đó hay cái gì. Các Kitô hữu sẽ biết mình tin vào ai như Thánh Phaolô đã nói: “Tôi biết tôi tin vào ai” (2 Tm 1,12).

Để đạt được điều này, chúng ta phải tìm kiếm thánh ý Chúa: “Lương thực của Thầy là thi hành ý muốn của Cha” (Ga 4,34). Không dễ dàng để có được đức tin như thế, nên cần phải thúc giục ý chí đi tìm kiếm thánh ý Chúa. Câu trả lời cuối cùng cho những vấn nạn của cuộc sống chỉ có thể có được nơi Thiên Chúa. Để có được một đức tin trưởng thành, chúng ta còn phải biết đón nhận nữa. Lời fiat/fide/amen của Đức Mẹ là lời fiat/fide/amen/xin vâng, tin tưởng, sẵn sàng đón nhận của mỗi người chúng ta. Chúng ta phải chấp nhận rằng, dù đưa ra biết bao lý do để giải thích, dù có cố gắng đến đâu, chúng ta cũng không bao giờ hiểu hết được kế hoạch nhiệm mầu của Thiên Chúa nơi chúng ta. Chúng ta hãy đọc ra các biến cố trong cuộc đời mình những sứ điệp mà Chúa muốn gửi đến. Thái độ đón nhận trong đức tin cũng có nghĩa là mở lòng ra cho mầu nhiệm được mạc khải như Mẹ đã ghi nhớ tất cả những biến cố ấy trong lòng (x. Lc 2,19; 3,15). Đây chính là sự gắn bó, sống phù hợp với niềm tin, điều chỉnh cuộc sống theo điều mình tin tưởng. Gắn bó trọn cả cuộc đời là một thách đố lớn lao, vì đức tin thường phải gặp những thử thách. Lời xin vâng của Đức Mẹ dưới chân thập giá giúp chúng ta hiểu được thế nào là hành trình đức tin tăm tối. Công đồng Vaticanô dạy: «Đối với Thiên Chúa, Đấng mạc khải, con người phải bày tỏ “sự vâng phục bằng đức tin” (Rm 16,26; x. Rm 1,5; 2 Cr 10,5-6), qua đó, con người tự do phó thác hoàn toàn cho Thiên Chúa bằng việc “dâng lên Thiên Chúa, Đấng mạc khải, sự quy phục trọn vẹn của lý trí và ý chí”, và tự nguyện ưng thuận mạc khải Ngài đã ban»13.

13 Vaticanô II, Hiến chế Tín lý về Mạc khải Thiên Chúa Dei Verbum (18/11/1965), 5.


119

Chân Phước J.H. Newman nói: «Phải chi chúng ta coi mình có phúc khi, dần theo năm tháng, chúng ta được ban thêm hết ân huệ này đến ân huệ khác […]. Ân huệ đầu tiên là đức tin, ân huệ cuối cùng là đức ái; nhiệt tâm đến trước, nhân từ đến sau; khiêm hạ đến trước, an bình theo sau; chuyên cần có trước, rồi mới đến nhẫn nhục. Phải chi chúng ta học biết cách làm tăng triển mọi ân huệ trong chúng ta»14.

3. “Người công chính sống bởi đức tin” Kitô hữu sống bởi đức tin, bởi Lời Chúa và Mình Thánh

Chúa. Đức tin ấy luôn hàm chứa việc làm, rất cần được thể hiện, rất cần được dấn thân, cần hy sinh, quảng đại: “Người công chính sống bởi đức tin” (x. Kb 2,4; Rm 1,17). Cuộc lữ hành đức tin của chúng ta đã được khai lối nhờ gương sáng của Đức Mẹ. Hãy đi vào đường lối đó, hãy tin để những gì thành sự nơi Mẹ cũng thành sự nơi chúng ta.

Năm Đức Tin là thời gian thuận tiện giúp chúng ta canh tân niềm tin đã có khi chịu Phép Thánh Tẩy. Thật vậy, từ thời kỳ Giáo hội sơ khai cho đến nay, việc huấn giáo cho các tân tòng, luôn nhấn mạnh đến vai trò của Đức Maria như nội dung cơ bản của việc tuyên xưng đức tin trong Bí tích Thánh Tẩy. Khi dìm mình trong nước thánh tẩy, sẽ được thẩm vấn như sau: “Con có tin Đức Giêsu Kitô, Con Thiên Chúa, sinh bởi Đức Trinh Nữ Maria …?”. Người chịu thánh tẩy trả lời: “Con tin”. Với lời đáp trả của đức tin, người tân tòng đón nhận được ơn cứu độ của Giáo Ước. Đức Maria chính là Hòm Bia Giáo Ước Mới, hiện diện như là Mẹ của Đức Kitô và của Giáo hội. Khi đón nhận đức tin chính là lúc đón nhận Đức Maria vào trong cuộc đời mình, đồng thời cũng nhận được sự che chở của Người15.

14 J.H. Newman, “Equanimity” trong Parochial and Plain Sermons, Ignatius Press, San Francisco 1987, 996. 15 X. R. Fratellone, La devozione mariana nella pedagogia della fede, trong Marianum 53 (1991), 216–217.


120

Cùng với Mẹ sống Năm Đức Tin để đón nhận những giáo huấn của Hội thánh, nhất là những vấn đề luân lý hiện nay, đồng thời xây dựng Hội thánh và xã hội địa phương nơi chúng ta đang sống: «Kitô hữu không bao giờ được nghĩ rằng đức tin là một điều riêng tư. Đức tin là quyết định đứng về phía Chúa để sống với Ngài. Và thành ngữ “ở với Chúa” giúp hiểu biết những lý do tại sao ta tin. Chính vì đức tin là một hành vi tự do, nên cũng đòi hỏi một trách nhiệm xã hội về những gì ta tin»16.

Tóm lại, trong Đức Maria và với Ngài, chúng ta có được một sự thống nhất hài hoà giữa đức tin và đời sống chúng ta; trở nên thành viên trong đại gia đình Thiên Chúa; đức tin trở nên lời cầu nguyện thiết tha, hài hoà giữa đời sống chiêm niệm và hoạt động; mở rộng lòng đón nhận Thiên Chúa và tha nhân; là anh em trong Đức Kitô vì cùng là con của Đức Mẹ. Như vậy Đức Mẹ sẽ nên mối dây hiệp nhất trong chúng ta, vì Mẹ là người phụ nữ có lòng tin tưởng, lòng bao dung dịu hiền, đem lại niềm an vui để xây đắp nền văn minh tình thương17.


1. Trong Thánh Kinh, ai là những chứng nhân chính yếu cho việc vâng phục đức tin?

Có nhiều chứng nhân, nhưng đặc biệt là hai vị: - Ông Abraham, dù bị thử thách, “vẫn tin vào Thiên Chúa” (Rm 4,3) và luôn vâng theo tiếng gọi của Ngài; vì thế ông trở thành “tổ phụ của tất cả những người tin” (Rm 4,11.18); - Đức Trinh Nữ Maria, trong suốt cuộc đời đã thể hiện một cách tuyệt vời sự vâng phục đức tin: “xin Chúa thực hiện cho tôi như lời thiên sứ nói” (Lc 1,38) (TYGL số 26).

16 Bênêđictô XVI, Tông thư Porta Fidei (11/10/2011) 10. 17 U. Casale, Pensare la fede attraverso Maria trong Theotokos 2 (1994) 531-559.


121

2. Tin vào Thiên Chúa có ý nghĩa cụ thể gì cho con người? Tin có nghĩa là gắn bó với chính Thiên Chúa, tin tưởng

phó thác bản thân cho Ngài và chấp nhận tất cả những chân lý do Ngài mạc khải vì Ngài chính là Chân Lý. Tin có nghĩa là tin kính Thiên Chúa duy nhất trong Ba Ngôi Vị: Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần (TYGL 27).

3. Đức Maria là Mẹ thiêng liêng của mọi người thế nào? Đức Maria chỉ có một người Con duy nhất, là Chúa

Giêsu, nhưng trong Người, Mẹ là Mẹ thiêng liêng của mọi người đã được Chúa Giêsu đến cứu độ. Vâng phục bên cạnh Ađam mới là Đức Giêsu Kitô, Đức Trinh Nữ là bà Evà mới, bà mẹ đích thực của chúng sinh. Với tình yêu từ mẫu, Mẹ công tác vào việc sinh hạ và nuôi dưỡng họ trong lĩnh vực ân sủng. Vừa là Trinh Nữ vừa là Mẹ, Đức Maria là hình ảnh của Hội thánh, là sự thể hiện toàn hảo nhất của Hội thánh (TYGL 100).

GỢI Ý THỰC HÀNH

Tỏ lòng sùng kính bằng việc noi gương Đức Tin của Mẹ: thể hiện đức tin qua việc “xin vâng” ý Chúa và bằng đời sống khiêm nhường phục vụ.

Lm. Giuse Phạm Quốc Điêm


122


123

Đề tài 11

CÁC THÁNH TỬ ĐẠO VIỆT NAM HOA TRÁI ƠN CỨU ĐỘ - CHỨNG NHÂN ĐỨC TIN

“Phúc cho ai bị bạch hại vì sống công chính, vì Nước Trời là của họ.

Phúc cho anh em khi vì Thầy mà bị người ta sỉ vả, bách hại và vu khống đủ điều xấu xa.

Anh em hãy vui mừng hớn hở vì phần thưởng dành cho anh em ở trên trời thật lớn lao.”

(Mt 1, 10-12). Nhờ đức tin các vị tử đạo hiến mạng sống của mình để

làm chứng về chân lý Phúc Âm đã biến cải và làm cho họ có khả năng đi tới hồng ân tính yêu lớn nhất với việc tha thứ cho những kẻ bách hại họ […]

Nhờ đức tin qua các thế kỷ, những người nam nữ thuộc mọi lứa tuổi, và tên họ được ghi trong Sách Sự Sống (x. Kh 7,9; 13,8), đã tuyên xưng vẻ đẹp của việc theo Chúa Giêsu tại nơi họ được kêu gọi làm chứng về cuộc sống Kitô của họ: trong gia đình, nghề nghiệp, trong đời sống công khai, trong việc thi hành các đoàn sủng và sứ vụ mà họ được kêu gọi thi hành.

Nhờ đức tin cả chúng ta cũng đang sống: để nhìn nhận Chúa Giêsu hiện diện trong cuộc sống chúng ta và trong lịch sử.

(Porta Fidei, số 13)

ói đến tử đạo là nói đến việc làm chứng cho đức tin, làm chứng cho Chúa Kitô bằng cái chết của mình (x. Cv 22,

20) như thánh Stêphanô, vị tử đạo tiên khởi (x. Cv 7, 54-60). Theo Công đồng Vaticanô II, tử đạo là một ân huệ lớn lao và một bằng chứng cao cả của đức ái (GH 42). Khi tử đạo, Kitô

N


124

hữu nên đồng hình đồng dạng với Đức Kitô – Đấng đã chấp nhận cái chết để cứu độ muôn người. Họ nên giống Đức Kitô trong việc đổ máu ra để làm chứng cho đức tin. Máu các Thánh Tử Đạo sẽ là hạt giống phát sinh thêm nhiều Kitô hữu (x. TG 5). Các thánh tử đạo Việt Nam đã làm chứng cho Đức Kitô không những bằng cuộc sống mà còn bằng chính mạng sống của mình, một bằng chứng sống động và mãnh liệt nhất về đức tin, về tình yêu đối với Chúa Kitô và đối với anh chị em đồng bào của mình đúng như lời Đức Giêsu nói “Không có tình thương nào cao cả hơn tình thương của người đã hy sinh tính mạng vì bạn hữu của mình” (Ga 15,13). Một cách cụ thể các thánh tử đạo Việt Nam đã làm chứng cho Chúa Kitô và Tin Mừng như thế nào?

1. Các thánh tử đạo đã hiểu và sống triệt để đòi hỏi của người môn đệ Chúa Giêsu

Các Thánh Tử Đạo Việt Nam tin rằng lời Đức Giêsu nói năm xưa với các môn đệ “Ai muốn theo tôi, phải từ bỏ mình, vác thập giá hằng ngày mà theo” (Mc 8,34) cũng là lời nói với chính các ngài. Do đó, các ngài đã đón nhận và triệt để đem ra thực hành. Trong số các vị tử đạo Việt Nam, có những vị từ nước ngoài đã bỏ cha, bỏ mẹ, bỏ quê hương xứ sở, bỏ tiền của, bỏ cuộc sống văn minh, đến sống với người Việt Nam lúc đó vừa nghèo vừa dốt vừa lạc hậu. Có những vị là người trong số cha ông chúng ta đã bỏ mọi sự vác thập giá theo Chúa Kitô trong đời sống linh mục tu trì. Thánh Anrê Thông đã nói lên quyết tâm bỏ mình vác thập giá theo Chúa Giêsu “Thà tôi bị lưu đầy và phải chết vì Chúa chứ tôi không chối đạo”. Còn với thầy Giuse Nguyễn Đình Uyển, khi quan quân bắt bước qua Thánh Giá với những lời đe dọa: “Mày không bước qua, tao sẽ chém đầu mày”. Thầy bình tĩnh trả lời “Thưa quan, nếu tôi bị chém chết, thì tôi mới hy vọng được phục sinh với Chúa Kitô”. Dù nhiều lần bị dụ dỗ hay đe dọa, thầy vẫn vững vàng một đức tin kiên trung “Thưa quan, nếu quan thương thì tôi được sống,


125

bằng không thì tôi sẵn sàng lãnh nhận cái chết. Còn việc quá khóa và bước lên ảnh tượng để bỏ đạo thì dứt khoát không bao giờ tôi làm.” Thái độ cương quyết của thầy làm cho quan quân phải ái ngại “Bề ngoài ông như sắp chết, thế mà trong lòng vẫn cương quyết, không sợ chết. Thật lạ lùng!” Có nhiều vị là những giáo dân rất bình thường, thậm chí chỉ là phụ nữ chân yếu tay mềm, vậy mà vẫn cương quyết bảo vệ đức tin đến cùng. Thánh Anê Lê Thị Thành sau nhiều lần bị dụ dỗ và đe dọa đã mạnh mẽ cương quyết “Thưa quan lớn, tôi quyết tâm tin theo Đức Chúa Trời là Đấng đã dựng nên tôi và muôn loài, tôi không thể bỏ Chúa tôi.”

Thập giá mà các ngài vác đi trong cuộc đời thật cam go, không chỉ là những bổn phận thường ngày, nhưng còn là sự bắt bớ, xiềng xích, gông cùm, đòn vọt, sự tra tấn dã man nhất vào thời đó nhà cầm quyền có thể nghĩ ra. Chẳng có hình thức tra tấn, cực hình nào mà các ngài đã không phải chịu. Tuy nhiên, các ngài đã can đảm vác lấy thập giá của các ngài cho đến cùng vì ý thức rằng thập giá khổ đau chính là vinh quang mà Chúa Giêsu ban tặng “Vinh quang của ta là thập giá Đức Kitô. Nơi Ngài, ơn cứu độ của ta, sức sống của ta, phục sinh của ta. Nhờ Chúa ta được cứu độ, nhờ Chúa ta được giải thoát”. Lời của thánh Phêrô Quý thật cảm động nói lên tinh thần quả cảm ấy “Dù trăng trói, gông cùm, tù rạc, chén ngục hình xiềng tỏa chi nề, miễn vui lòng cam chịu một bề, cho trọn đạo trung thần hiếu tử”. Vì trung thành với Đức Kitô và Tin Mừng, và vì hiếu nghĩa với Thiên Chúa là Cha mà thánh nhân đã không ngại vác lấy trăng trói, gông cùm, ngục tù, xích xiềng.

Lời dạy của Chúa Giêsu luôn đủ sức thuyết phục lôi cuốn các Thánh Tử Đạo Việt Nam vì những gì Ngài dạy đều phát xuất từ chính kinh nghiệm sống của Ngài. Chẳng hạn khi mời gọi các môn đệ bỏ mình vác thập giá hằng ngày mà theo mình, thì cuộc đời của Chúa Giêsu từ ngày sinh ra cho tới lúc tắt thở đều mang bóng dáng của thập giá. Ngày chào đời là ngày Ngài


126

bị từ chối, để rồi phải sinh ra trong máng cỏ Belem, nơi dành cho súc vật, không ai sưởi ấm ngoài cha mẹ và hơi thở của chiên bò. Mới sinh ra, cha mẹ đã phải vội vã đem Ngài trốn sang Ai Cập tránh sự giết hại của vua Hêrôđê và sau đó trở về sống âm thầm nghèo khó suốt 30 năm tại Nazareth. Trong cuộc đời công khai rao giảng, Ngài không được mấy người đón nhận và nhất là cuối đời đã bị bắt, bị đánh đòn, bị xét xử bất công và kết thúc cuộc đời cách tủi nhục trên thập giá. Ngay cả khi bị treo lên, Ngài vẫn còn bị đủ hạng người chửi bới nhục mạ và thậm chí ngay cả một người trộm cướp cũng chửi bởi và thách thức Ngài. Thế nhưng, chính việc Ngài trải qua mọi đớn đau và tủi nhục đến tột cùng ấy vì tình yêu đã làm nên chiến thắng vinh quang và hoàn tất ơn cứu độ cho toàn thể nhân loại.

2. Các Thánh Tử Đạo Việt Nam đã chứng tỏ rằng sự sống đích thật, sự sống đời đời chỉ tìm được nơi một mình Thiên Chúa

Thật vậy, các ngài đã hiểu rất sâu sắc, xác tín một cách mạnh mẽ và sống triệt để lời dạy của Chúa Giêsu “Ai muốn cứu mạng sống mình, thì sẽ mất; còn ai liều mất mạng sống mình vì tôi, thì sẽ cứu được mạng sống ấy” (Mc 8,35). Các ngài đã tin chắc chắn rằng chẳng ai có thể cứu được mạng sống của các ngài ngoài một mình Thiên Chúa trong Đức Giêsu, và người cứu được mạng sống mình là người liều mất mạng sống mình vì Chúa Giêsu và Tin Mừng. Vì thế, các ngài sẵn sàng hy sinh mạng sống vì đạo. Khi được quan lớn khuyên bảo tự vẫn để khỏi phải chịu cực hình và được tiếng là anh hùng, Đức cha Y đã cương quyết trả lời “Chúng tôi không được tự vẫn, vì đó là trọng tội. Nhưng nếu vì đạo mà quan truyền giết tôi, thì tôi vui mừng khôn xiết kể”. Đức cha cho rằng tự vẫn không phải là một hành động anh hùng cho bằng là một trọng tội. Hơn nữa, niềm vui lớn nhất trong cuộc đời của một tín hữu là vì Chúa, vì đạo mà hy sinh mạng sống mình, bởi hy sinh như thế là không mất, nhưng giữ được, tìm được sự sống vĩnh cửu ở đời sau.


127

Thánh Tê-ô-pha-nô-ven cũng một câu trả lời tương tự “Tôi thiết nghĩ sự sống đời này đâu quí hóa đến độ tôi phải bỏ đạo mà mua”.

Các Thánh Tử Đạo Việt Nam tin tưởng chắc chắn rằng không giá trị trần gian nào cao quí bằng sự sống đời đời, và sự sống ấy chỉ đạt được khi sẵn sàng làm công việc của Thiên Chúa “là tin vào Chúa Giêsu, Đấng Người sai đến” (Ga 6,29) và làm chứng cho Thiên Chúa, không xấu hổ vì Chúa Kitô và lời của Ngài “Người nào được cả thế giới mà đánh mất chính mình nào có ích gì? Ai xấu hổ vì tôi và những lời của tôi, thì Con Người cũng xấu hổ vì kẻ ấy, khi đến trong vinh quang của Người, của Chúa Cha và các thiên thần, trong vinh quang của Cha Người” (Mc 8,36-38). Thật thế, các Thánh Tử Đạo đã không xấu hổ vì Chúa mà còn thấy vinh dự vì được làm chứng cho Chúa. Thánh Phaolô Tịnh đã trả lời quan lớn rằng “Thân xác tôi ở trong tay quan, quan muốn làm khổ thế nào tùy ý, nhưng linh hồn tôi là của Chúa, không có gì khiến tôi hy sinh nó được”. Thánh Phêrô Truật có câu trả lời đầy tin tưởng ở Chúa “Ai khôn mới biết hiến mình cho chân lý, để chiếm hữu phần gia nghiệp muôn đời”. Thánh Anrê Dũng Lạc xác tín mạnh mẽ rằng vinh quang phục sinh chỉ xuất hiện đàng sau khổ giá “Đông qua tiết lại thì xuân tới, khổ trảm mai sau hưởng phúc an, làm kẻ anh hùng chi quả khó, nguyện xin cùng gặp chốn thiên đàng”.

3. Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, hoa trái dồi dào của ơn cứu độ

Khi Chúa Giêsu phán lời thứ năm trên thập giá “Ta khát” (Ga 19,28), một người lính gần đó lấy miếng bọt biển, nhúng vào dấm, găm vào đầu cây sậy, và đưa đến môi Chúa Giêsu, Ngài nếm dấm đó rồi phán “Mọi sự đã hoàn tất” (Ga 19,20). Lời “đã hoàn tất” được dùng ba lần trong Kinh Thánh: một lần được nói đến trong lịch sử sáng tạo “trời đất đã hoàn tất”, và


128

lần cuối cùng vào ngày cánh chung, một tiếng lớn được phát ra từ đền thờ “đã hoàn tất”. Còn ở đây, lời này phát ra từ miệng của Chúa Giêsu trên Thập Giá. Theo Đức Giám Mục Fulton J.Sheen trong cuốn Trên Đỉnh Cao, “Lời này không có nghĩa là cám ơn Chúa! Như vậy là xong, nhưng có nghĩa là sự trọn hảo đã tới mức, nợ đã trả xong, công việc Chúa Cứu Thế đã hoàn thành.” Như thế chương trình cứu độ Chúa Cha dự liệu cho Chúa Giêsu đã được thực hiện, tội lỗi của nhân loại đã được Chúa Giêsu đền trả, ơn cứu độ đã thành toàn. Kể từ đây, thế gian không còn làm gì được Ngài nữa mà thay vào đó là chiến thắng vinh quang. Ngài chiến thắng không phải để cho riêng mình, nhưng cho tất cả nhân loại. Nói cách khác, Chúa Giêsu đã hoàn tất ơn cứu độ trên thập giá và từ đây hồng ân cứu độ sẽ tuân chảy lai láng cho thế giới. Điều quan trọng còn lại là nhân loại sẽ đón nhận và biến ơn cứu độ này thành hiện thực nơi bản thân họ ra sao mà thôi.

Ơn cứu độ mà Chúa Giêsu thực hiện trên thập giá đã hiển hiện nơi Giáo hội. Bắt đầu với Đức Maria, Mẹ đã đồng lao cộng khổ với Chúa Giêsu trong cuộc đời dương thế, đã hiến dâng trọn vẹn con người và cuộc đời cho Thiên Chúa sử dụng theo kế hoạch cứu độ của Ngài, đã theo Chúa Giêsu trên mọi chặng đường Thập Giá và ôm trọn nỗi đau của Chúa Giêsu dưới chân Thập Giá nên Mẹ hoàn toàn xứng đáng hưởng vinh quang với Chúa Con. Vì thế mà Giáo hội đã tuyên xưng rằng Mẹ được Thiên Chúa cho sống lại và lên trời hưởng phúc thiên đàng cả hồn xác bên Chúa Giêsu. Sau Mẹ là các tông đồ, các thánh tử đạo và những vị đã sống thánh thiện. Chứng tá đức tin của các vị tử đạo cho chúng ta hiểu rằng Tin Mừng cứu độ mà Chúa Giêsu loan báo không còn là lời hứa nữa mà đã trở thành hiện thực. Người nào từ bỏ của cải, tài sản, ruộng vườn, cha mẹ, vợ con và hy sinh tính mạng vì Chúa Giêsu và vì Tin Mừng thì không những nhận được gấp trăm ở đời này về nhà cửa, cha mẹ, vợ con mà còn được sự sống đời đời làm gia nghiệp và cả sự bắt bớ nữa. Các vị thật xứng đáng được ở với


129

Chúa Giêsu như Ngài đã cầu xin cùng Chúa Cha trong lời nguyện hiến tế “Con muốn rằng con ở đâu thì kẻ Cha ban cho con cũng ở đó với Con để họ chiêm ngưỡng vinh quang mà Cha đã ban cho Con” (x. Ga 17,24). Ơn cứu độ của Chúa Giêsu cũng đến với các Thánh Tử Đạo Việt Nam như thế hay nói cách khác, phúc tử đạo của các ngài chính là hoa trái của ơn cứu độ và cuộc đời của các ngài chính là chứng tá đức tin sống động.

Trong cuốn Hạnh Tích Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, linh mục Gioakim Nguyễn Đức Việt Châu đã ghi lại mẫu gương một giáo dân tên Phaolô Hạnh (1827-1859) như một bằng chứng xác thực về hoa trái của ơn cứu độ. Phaolô Hạnh đang là một “tay anh chị”, một tên đầu đảng cướp giật khét tiếng, thế mà Chúa đã ban ơn hoán cải để anh trở nên một nhân chứng Đức tin kiên cường giữa thời cấm đạo tàn ác dưới triều vua Tự Đức, một ông vua nổi tiếng ghét đạo Thiên Chúa. Nhờ ơn Chúa, Phaolô Hạnh đã hiên ngang tiến ra pháp trường lãnh nhận triều thiên tử đạo làm cho những người chứng kiến cái chết anh phải ngỡ ngàng nói với nhau “Chàng thanh niên này chọc trời, quấy nước thế mà bây giờ lại chấp nhận đánh đập, bị kìm sắt nung đỏ kẹp thịt cháy xèo xèo như bị nướng thế mà cũng không chịu bỏ đạo. Bây giờ lại vui vẻ tiến ra pháp trường chịu chém đầu. Thật là lạ lùng, có những con người can đảm xưng đạo một cách oai hùng như thế. Đáng chúng ta cảm phục! Ngày trước chàng thanh niên Hạnh này cũng là tên đầu trộm đuôi cướp thế mà bây giờ dám can đảm đổi sự sống mình vì đạo. Anh Phaolô Hạnh thật là anh hùng Đức tin, thật xứng đáng để chúng ta noi gương mà sống tốt lành, thờ phượng Chúa.”

Trong bài giảng nhân ngày đại lễ phong Hiển Thánh cho các vị Tử Đạo Việt Nam, Đức cố Giáo hoàng Gioan Phaolô II cũng cho rằng “Tất cả là 117 vị Tử Đạo, trong đó 8 vị Giám Mục, 50 Linh Mục, 59 Giáo dân, trong số đó một phụ nữ là


130

Thánh Agnès Lê Thị Thành mẹ của sáu người con, đã vượt qua đau khổ và đạt tới phúc tử đạo nhờ sức mạnh của Thánh Thần”. Chính Chúa Thánh Thần được ban tặng như Đức Giêsu đã hứa “Khi bị nộp vào tay họ, các con đừng lo phải nói thế nào và nói gì, lúc đó sẽ dạy các con những điều phải nói. Vì thực ra, không phải các con nói, nhưng là Thánh Thần của Chúa Cha nói trong các con” (Mt 10,19-20). Chúa Thánh Thần là Thần Chân lý, là sức mạnh nâng đỡ thân xác yếu đuối hèn hạ của con người. Nhờ sức mạnh của Thánh Thần, con người yếu đuối trở thành chứng nhân can đảm cho Chúa Giêsu tử nạn. Thánh Phaolô đã chia sẻ điều ấy với các tín hữu Côrintô “Chúng tôi rao giảng một Đức Kitô bị đóng đinh, điều mà người Do Thái coi là ô nhục không thể chấp nhận, và dân ngoại cho là điên rồ, thì đối với những ai được Thiên Chúa kêu gọi, dù là Do Thái hay Hy Lạp, Đấng ấy chính là Đức Kitô, sức mạnh và sự khôn ngoan của Thiên Chúa” (1Cr 1,23-24).

Thật vậy, cần phải có sức mạnh và sự khôn ngoan của Thiên Chúa chúng ta mới có thể tuyên xưng Mầu Nhiệm Tình Yêu của Ngài, tình yêu được diễn tả trong cuộc tử nạn trên Thập Giá để cứu chuộc trần gian, một mầu nhiệm bao la vượt hẳn suy luận của loài người. “Là vì cái điên rồ nơi Thiên Chúa còn khôn ngoan hơn cả sự khôn ngoan của người đời, và cái yếu hèn nơi Thiên Chúa còn mạnh hơn cả sức lực phàm nhân” (1 Cr 1, 25). Sức mạnh và sự khôn ngoan của Thiên Chúa đã làm trổ sinh hoa trái cứu độ nơi những tâm hồn mỏng dòn là các Thánh Tử Đạo Việt Nam như lời Thánh Vịnh sau “Ai nghẹn ngào ra đi gieo giống, mùa gặt mai sau khấp khởi mừng. Họ ra đi, đi mà nức nở, mang hạt giống vãi gieo: lúc trở về, về reo hớn hở, vai nặng gánh lúa vàng” (Tv 125/126, 6-7). Lời huyền diệu trên đây nói lên ý nghĩa cuộc chứng nhân lịch sử nơi các vị Tử Đạo trong Giáo hội Việt Nam. Trong vũng nước mắt của các ngài, hạt giống ân sủng đã gieo xuống và trổ sinh vô số bông hoa Đức tin: “Thật, Thầy bảo thật anh em, nếu hạt


131

lúa gieo vào lòng đất mà không chết đi, thì nó vẫn trơ trọi một mình; còn nếu chết đi mới sinh nhiều hạt khác” (Ga 12, 24).

Chiêm ngắm cuộc đời của các Thánh Tử Đạo Việt Nam làm chúng ta nhớ đến lời rao giảng của Chúa Giêsu: “Thiên Chúa yêu thế gian đến nỗi đã ban Con Một, để ai tin vào Con của Người thì khỏi phải chết, nhưng được sống đời đời. Thiên Chúa sai Con của Người đến thế gian không phải để lên án thế gian, nhưng nhờ Con của Người, mà được cứu độ. Ai tin vào Con của Người thì không bị lên án” (Ga 3,16-18). Đúng vậy, Chúa Giêsu đã đến trần gian thi hành thánh ý của Chúa Cha. Thánh ý đó “là tất cả những kẻ Người đã ban cho tôi, tôi sẽ không để mất một ai, nhưng sẽ cho sống lại trong ngày sau hết. Thật vậy, ý của Cha tôi là tất cả ai thấy Người Con và tin vào Người Con thì được sống muôn đời và tôi sẽ cho họ sống lại trong ngày sau hết” (Ga 6,38-40). Chúa Giêsu đã chết và sống lại để hoàn tất thánh ý của Chúa Cha. Mầu nhiệm chết và sống lại của Ngài đã làm hoa trái ơn cứu độ hay kết quả của đức tin được hiển hiện hóa nơi cuộc đời các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Các ngài đã tuyên xưng đức tin trên môi miệng, đã sống đức tin qua các biến cố trong cuộc đời và đã đổ máu đào ra vì Chúa Giêsu và vì Tin Mừng của Ngài. Mẫu gương đức tin kiên trung và tình mến nồng cháy của các ngài làm nên sức mạnh vô biên thôi thúc các thế hệ con cháu viết tiếp những trang thiên hùng sử đức tin.

CÂU HỎI THẢO LUẬN 1. Tôi rút ra được bài học nào từ mẫu gương đức tin của

các Thánh Tử Đạo Việt Nam?

2. Đang sống trong Năm Đức Tin của toàn thể Giáo hội, chúng ta sẽ làm gì để đức tin đã lãnh nhận từ cha ông không ngừng được kiên vững và sinh nhiều bông hạt?

3. Tiếp bước cha ông viết lên những trang sử oai hùng đức tin cho Giáo hội Việt Nam có là thao thức của bạn không?


132

BÀI HỌC GIÁO LÝ 1. Dân Thiên Chúa thông dự như thế nào vào ba chức năng của Đức Kitô là tư tế, là tiên tri và là vương đế? (TYGL 155)

Dân Thiên Chúa được dự phần vào chức năng tư tế của Đức Kitô, vì các người đã chịu phép Rửa tội được Chúa Thánh Thần thánh hiến để dâng các hy lễ thiêng liêng. Họ được tham dự vào chức năng tiên tri, vì nhờ cảm thức siêu nhiên của đức tin, họ gắn bó cách dứt khoát với đức tin, đào sâu để hiểu biết đức tin và trở thành chứng nhân cho đức tin. Họ được dự phần vào chưc năng vương đế qua việc phục vụ, noi gương Đức Kitô Giêsu, là Vua vũ trụ đã trở nên tôi tớ mọi người, nhất là những người nghèo khó và đau khổ.

2. Người Kitô hữu làm chứng cho chân lý như thế nào? (TYGL 522)

Người Kitô hữu phải làm chứng cho chân lý Tin Mừng trong mọi lãnh vực của hoạt động công khai và riêng tư, dù phải hy sinh mạng sống mình, nếu cần thiết. Tử đạo là chứng từ cao cả nhất cho chân lý đức tin.

3. Các người Kitô hữu tham gia vào đời sống chính trị và xã hội như thế nào? (TYGL 519)

Các người Kitô hữu giáo dân trực tiếp tham gia vào đời sống chính trị và xã hội bằng cách làm cho tinh thần Kitô giáo thấm nhập vào các thực tại trần thế, và bằng cách cộng tác với mọi người, như những chứng nhân đích thực của Tin Mừng và những người kiến tạo hòa bình và công lý.

GỢI Ý THỰC HÀNH Dấn thân hơn cho các việc công ích, nhất là cho công lý và hòa bình.

Lm. Giuse Nguyễn Văn Toanh


133

Kinh Năm Đức Tin

Lạy Chúa là Cha chí thánh, là Thiên Chúa toàn năng hằng hữu,/ chúng con cảm tạ Chúa đã ban cho chúng con ơn đức tin,/ nhờ đó chúng con được nhận biết và thực hành những điều Chúa dạy, /hầu đem lại cho chúng con hạnh phúc đời này và đời sau.

Lạy Chúa Giêsu Kitô, Chúa là đường, là sự thật và là sự sống./ Ai tin Chúa sẽ tìm thấy đường đi, tìm ra chân lý và tìm được sự sống./ Chúng con cảm tạ Chúa đã đến rao giảng Tin Mừng,/ dạy chúng con những điều phải tin, những việc phải làm, /để được sống và sống dồi dào./ Xin nâng đỡ đức tin yếu kém của chúng con,/ để chúng con luôn biết tín thác vào tình thương của Chúa, /sẵn sàng dấn thân loan báo Tin Mừng cho mọi loài thụ tạo, theo lệnh Chúa truyền.

Lạy Chúa Thánh Thần là Đấng hướng dẫn mọi loài,/ xin khơi lại cho chúng con những điều chúng con phải tin,/ những


134

việc phải làm /để đức tin của chúng con mỗi ngày thêm sâu sắc và trưởng thành hơn./ Xin ban cho chúng con biết can đảm tuyên xưng đức tin trước mặt mọi người,/ biết ý thức cử hành đức tin trong các nghi lễ phụng vụ,/ thực hành đức tin trong cuộc sống hằng ngày, /để có thể thông truyền đức tin đó lại cho con cháu,/ và tất cả mọi người, đặc biệt là những người chưa nhận biết Chúa.

Lạy Mẹ Maria, Mẹ được chúc phúc vì đã tin./ Xin giúp chúng con luôn tin những lời Chúa dạy và Hội thánh truyền,/ biết phó thác mọi sự cho tình yêu quan phòng của Chúa,/ biết quan tâm đến nhu cầu của mọi người anh chị em chung quanh chúng con,/ nhờ đó họ sẽ được nhận biết Chúa,/ để chính họ cũng nhận được ơn đức tin đem lại sự sống đời đời.

Lạy Thánh Cả Giuse, các Thánh Tử đạo Việt Nam cùng toàn thể các Thánh, các ngài là những những gương mẫu sống động về đức tin cho chúng con. Xin giúp chúng con biết sống và thực hành đức tin của chúng con trong cuộc sống hằng ngày, nhất là trong Năm Đức tin này.

Chúc tụng Thiên Chúa vinh hiển muôn đời. Amen!


135

MỤC LỤC ***

LỜI GIỚI THIỆU .........................................................3 NỘI DUNG ..................................................................5 Một số tài liệu và chữ viết tắt ...........................................6 ĐỨC TIN 1. Đức tin là gì? .............................................................................. 7 2. Đức tin đến từ đâu? .................................................................... 7 3. Đức tin và lý lẽ ........................................................................... 9 4. Đức tin là một lối sống ............................................................. 11 5. Đức tin là một hành trình thiêng liêng ....................................... 12

Phần 1: Ý nghĩa Năm Đức Tin Đề tài 1

SỐNG NĂM ĐỨC TIN 1. Năm Đức Tin – Câu trả lời cho những cơn khủng hoảng thời nay ..................................................................................................... 14 2. Năm Đức Tin: cơ hội củng cố và đào sâu đức tin ...................... 17 3. Giáo hội Việt Nam sống Năm Đức Tin ..................................... 19

Đề tài 2

VATICANÔ II VÀ NĂM ĐỨC TIN 1. Công đồng chung ..................................................................... 26 2. Công đồng Vaticanô II (1962- 1965) ........................................ 28

Đề tài 3

GIỚI THIỆU SÁCH GIÁO LÝ CỦA HỘI THÁNH CÔNG GIÁO 1. Danh từ “giáo lý” ..................................................................... 36 2. Các Sách Giáo lý trong lịch sử Giáo hội ................................... 37


136

3. Sách Giáo lý hiện nay ............................................................... 39

Phần 2: Đức tin và Lời Chúa Đề tài 4

ĐỨC TIN CÔNG GIÁO 1. Khái niệm về đức tin ................................................................ 47 2. Những đặc tính của đức tin ....................................................... 49 3. Hiệu quả của đức tin ................................................................. 50 4. Bổn phận đối với Đức tin .......................................................... 51 5. Các tội nghịch với đức tin ......................................................... 53

Đề tài 5

LỜI CHÚA ĐẨY VÀO CÁNH CỬA ĐỨC TIN (PORTA FIDEI) 1. Lời Chúa mở tung cánh cửa Đức tin ......................................... 60 2. Épphata, mở cõi lòng đức tin .................................................... 62 3. Đức tin, dấn mình theo Đức Kitô (Mc 8,34) .............................. 64

Phần 3: Đức tin và Phụng vụ Đề tài 6

CỬ HÀNH ĐỨC TIN TRONG PHỤNG VỤ 1. Phụng vụ diễn tả niềm tin sống động của Hội thánh .................. 70 2. Các Bí tích củng cố và nuôi dưỡng đức tin ................................ 72 3. Kinh nguyện cá nhân và kinh nguyện của Hội thánh ................. 74

Đề tài 7

THÁNH LỄ CHÓP ĐỈNH VÀ NGUỒN MẠCH ĐỜI SỐNG ĐỨC TIN 1. Ý nghĩa việc tham dự Thánh lễ ngày Chúa Nhật ....................... 80 2. Cử hành và tham dự Thánh lễ cách ý thức, sống động, hiệu quả 84

Phần 4: Đức tin và cuộc sống

Đề tài 8

SỐNG ĐỨC TIN HÔM NAY 1. Thực trạng xã hội ..................................................................... 91 2. Hiện tình đời sống đức tin ........................................................ 94


137

3. Những suy tư và viễn tượng đi tới cho đời sống đức tin của Giáo phận ............................................................................................. 95

Đề tài 9

SỐNG ĐẠO LÀ TRUYỀN ĐẠO 1. Truyền đạo là một đòi hỏi của căn tính Kitô hữu ..................... 102 2. Truyền đạo – dấu hiệu trưởng thành của đức tin ...................... 104 3. Truyền đạo - Sứ vụ ưu tiên và cấp thiết hôm nay .................... 104 4 . Tân Phúc âm hóa ................................................................... 106

Phần 5: Chứng nhân đức tin Đề tài 10

ĐỨC MARIA MẪU GƯƠNG ĐỨC TIN 1. “Phúc cho Bà là kẻ đã tin” ...................................................... 113 2. “Fiat/Fide/Amen” ................................................................... 116 3. “Người công chính sống bởi đức tin” ...................................... 119

Đề tài 11

CÁC THÁNH TỬ ĐẠO VIỆT NAM - HOA TRÁI ƠN CỨU ĐỘ - CHỨNG NHÂN ĐỨC TIN 1. Các thánh tử đạo đã hiểu và sống triệt để đòi hỏi của người môn đệ Chúa Giêsu ............................................................................ 124 2. Các Thánh Tử Đạo Việt Nam đã chứng tỏ rằng sự sống đích thật, sự sống đời đời chỉ tìm được nơi một mình Thiên Chúa .............. 126 3. Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, hoa trái dồi dào của ơn cứu độ . 127

Kinh Năm Đức Tin ......................................................................... 133

MỤC LỤC ............................................................... 135


138

HẠT GIỐNG ĐỨC TIN -...

Documents

Transcript of HẠT GIỐNG ĐỨC TIN -...