Hasan İzzettin Dinamo - Kutsal İsyan Cilt 2

7/28/2019 Hasan zzettin Dinamo - Kutsal syan Cilt 2

1/856


2/856

HASAN Z Z E T T N DNAMO

KUTSAL SYAN

M L L KURTULU SAVAI'NIN

GEREK HKYES

I I

T E K N YAYINEV


3/856

GURURUN GZYALARI

Mustafa Kemal'in Anadolu'ya gidecei haberi haremi

kartrd. En bata Vahidettin, bozum olmutu. Kznn

yzn ona gstermeye razolduktan sonra da Arslan

yeleli paa, evlenmeye yanatn bildirir bir haber, bir

iaret gndermemiti. Demek ki bu evlenme nerisi, sarayn

erefiyle oynanmasna meydan vermiti. Bunu dzeltmek

ve sarayn erefini kurtarmak gerekiyordu.

Mustafa Kemal, Anadolu'ya gemek iin harl harl

hazrlanrken stanbul sosyetesinin kula delikleri, birbirlerine

yle f s l d y o r l a r d :

Biliyor musunuz, Mustafa Kemal, padiahn kk

kz Sabiha Sultar'la evlenmek istemi, fakat, saray raz

olmam. Paa, ok iret ediyor, onun iin bir sarhoa

saraydan kz veremeyiz diyerek paann isteini geri evirmiler!

Bu dedikodu, son gnlerde dnd dolat Mustafa

Kemal'in kulana dek geldi, o da glerek:

Elbette, dedi, tilki eriemedii zme koruk diyecek.


4/856

**

Mustafa Kemal, u salonda bir ay nce geen olay

imek hzyla bir kez daha dnm, yaayn bu denli

abuk tarih oluuna, gemie doru uzaklap t a r i h karakteri

alna bir kez daha amaktan kendini alamad.

u srada kalbini ve kafasn sarsan yle grbz heyecanlarn

boyunduruu altndayd ki bir zavall Sabiha Sultan'n

bu kocaman senfoni iinde ne deeri olabilirdi?

Devlerle gremeye, ejderhalarla boumaya giden bir

masal kahramannn btn gerek duygular onu boyunduruu

altna almt.

Son olarak Prenses ivekr'n elini t u t t u :

Allahasmarladk hanmefendi, dedi, imdiye kadar

size ok zahmetler verdik. Bakalm bir lm-dirim

savana gidiyoruz. naallah sa kalr da dnersek yine

u rahat salonda ene almak imknn buluruz. Prenses

ivekr'n gzleri sulanmt :

Size, anakkale'dekinden, Anafartalar'dan daha

byk z a f e r l e r dilerim. naallah, bu zavall memleketi kurtarmak

size mukadder olacaktr, yolunuz ak olsun! dedi.

Mustafa Kemal, prensesin elini perek merdivenlerden

hzl hzl indi.

***

Mustafa Kemal, Beyolu'nun gbeinde demir gibi

g l apartmanlarn omuz omuza verdii Bursa sokanda

*


5/856

bir apartmann nnde arabadan indi; geni merdivenlerden

kt. Bir dairenin zilini ald. Buras, Mustafa Kemal'in

Balkan Sava'nda ehit den ok iten subay

arkada mer L t f i ' n in dul kars Madame Corinne'in eviydi.

Kapy, dorudan doruya Madame Corinne at. Bu

yirmi be-otuz ya arasnda grnen mat esmer tenli

gzel bir kadnd. Yznde byk bir znt okunuyordu.

lk sz :

Ou tes Vous, Kemal? (Nerdesiniz, Kemal?) oldu.

Evet, her Allah'n gn buraya ili'den sonra, bu ikinci

sava kararghna urayan Mustafa Kemal, dndenberi

nerdeydi?

imdi, Prenses ivekr'dan geliyorum. Biliyorsun,

yumurta kapya geldi. Ele dostla vedalayorum. Evde

kimse var m?

Yok.

Madame Corinne, bunu der demez, Mustafa Kemal'in

gsne dt. Hzl hzl soluyordu. Mustafa Kemal, ban

geriye d o r u i t t i , gzel onun iri gzlerine bakt; kadn

alyordu.

Franszca konumaya balad :

Demek, o gn. o gitmeni istediim, fakat, hibir

v a k i t gelmesini istemediim gn geldi. Yine gideceksin.

Sofya'ya gittin, bekledim, anakkale'ye g i t t i n bekledim.

Douya g i t t i n bekledim. Suriye'ye g i t t i n bekledim. imdi


6/856

de Anadolu'ya gidiyorsun, bekleyeceim. Demek, m r m

hep byle beklemekle geecek. Seni ne ok sevdiimi

bilirsin, Kemal. Dnden beri heyecanla, sabrszlkla seni

bekliyorum. Bir yandan bu itilf devletlerinin sana son

gnde bir oyun etmeleri aklma geldike kalbim duracak

gibi oluyor. Hayatmzda seveceimiz insan o denli az

ki. Onlar da felek, ancak birka gn, bir k gnei gibi

gsterip sonra kaln bulutlarn arkasnda y i t i r i y o r . Gidi

yarn m?

Evet, yarn vapura binmi olacaz.

Hl kapnn nndeydiler. Kadncazn kollar hl

Mustafa Kemal'in boynundayd.

Mustafa Kemal:

Kapnn nnde durmayalm, anszn birisi gelir,

dedi. eri, bo bir salona girdiler. Kar duvarda Mustafa

Kemal'in bir resmi vard. Bu, yeni d i k t i r d i i paa giyneiyle

ektirip Rauf beye de kardeim Rauf beye diye

yazarak verdii resmin bir eiydi. Madame Corinne'-

ce agrandisman yaptrlmt.

Salonda bir kanepeye yanyana oturdular. Mustafa

Kemal, bu eve yle almt ki birdenbire buradan nasl

ayrlp gideceini dnmeye balad. Adsz bir acnn,

iini ateten bir kurt gibi gizliden gizliye kemirdiini duydu.

ili'deki eve tandndan beri dinlenmek, gzden

rak olmak iin hep buraya geliyor, akamlara, gece yarlarna

dek burda oturup gizli bir k a r a r g h t a alr gibi

alyordu. Kendisini delice sevdiini bildii gzel bir- k a dnn


7/856

huzur verici baklar karsnda oturmak, gevemek

ve dnmek ne gzel eydi. Gelgelelim, yarn artk onu

da yitiriyordu.

Mustafa Kemal, kadnn uzun parmakl sanat ellerini

avularna alm, okuyordu.

Corinne, gzlerinde birikip kirpiklerini arlatran

yalarsilebilmek iin ikide bir elinin birini kurtaryor,

parmaklarnn tersiyle yalar siliyor, gzleri Mustafa Kemal'in

gzlerinde, ban onun omuzuna yaslayarak yavaa

hkrryordu:

Sava, sava, sava! Bkmad m insanolu artk

bu kanl oyunlardan? Kocamn ban Balkan Sava yedi.

O gnden beridir dnya yeni yeni savalar iinde alkand

durdu. nsanolu, ana kuzular yle bir salonda, bir

aa altnda, bir akarsu banda rahat ve kaygusuz o t u rarak

seviemedi. te, t am seni yanbamda duyduum

srada kanl yolculuklar yine alm gtryor seni. Ama,

b i l i y o r um ki bu kez hakl bir dva iin, yurt ve millet kozlar

iin gidiyorsun. Fakat, biz zavall kadnlar, arkada

ne yapacaz? Hangi clz mutluluklarla avunacaz? yle

anlyorum ki bu, son grmemizdir. Felek bize bu birka

gn de ok grd.

Gitmeliyim, aziz Corinne. gitmeliyim. Vatann bu

korkun ve mitsiz hal, senin tatl gzelliini bile ou

zaman bana unutturuyor. Senden uzakta bulunduum gnler

hep seninle kaamak da olsa yaadmz gzel saatlar

dneceim ve bunlar birer mutluluk demeti olarak


8/856

kalbimin en gizli kelerinde kskanlkla saklayacam.

Sen, imdiye kadar hayatma girmi olan en gerek,

en kltrl ve ince kadnsn. Nasl unuturum seni ben.

sevgili Corinne?

Bu srada zil ald. Madame Corinne, abucak san

ban toparlayarak frlad. Gelen, kck olu Reat't.

Mustafa Kemal, hemen onu dizine oturtarak cebinden

kard kocaman bir ukulatay eline sktrd. Bu srada

Madame Corinne, piyanonun bana geti ve tulardan

ac lklar karmaya balad. Paris konservatuarnda

ok ustalam olan bu on parmak, imdi ackl ve isyan

dolu notalara deil, felein bana birer darbe gibi iniyordu

sanki. Mustafa Kemal, onu bir sre arkadan seyr

e t t i k t e n sonra kalkp yanna g i t t i . Gen kadnn mzie

katt ruhunun ateli dalgalarn kendi ruhunun boluunda

da duydu. Bu bir veda mziiydi ve ancak sevilen ve

y i t i r i l m e k zere olan insanlar iin alnrd.

Biraz sonra Madame Corinne'nin babas Luigi Paa,

annesi ve kz kardei Edith de geldi. Hepsi de kendileri

gelmeden nce gemi olduunu anladklar ackls

sahneyi sezdiler ve sessizce birer yana oturdular. Metapsiik

ve teozofi merakls olan Edith, - sonradan Mslman

olup Edibe adn alacaktr - Mustafa Kemal'in yanna

giderek elini s k t :

Yolculuk yarn m

Yarn.

Tanr hayrl etsin! Sizi hi mi hi unutmayacaz.


9/856

Ben, sizleri unutur muyum sanyorsunuz?

Daha ok kalmad. Epeyce grecei kimse vard.

Hepsiyle vedalaarak kapya yneldiinde Madame

Corinne onu kapya dek gtrd. Mustafa Kemal, gzlerinde

bir sra ya parlayan kadna byk bir zlemle bir

daha bakt ve iki eliyle t u t t u u her iki elini de perek

koar gibi merdivenleri indi. Merdivenlerin dibine vardnda

kulaklarna kadn hkrna benzer bir ses iliti.

Sonra bir araba bulmak zere caddeye doru yrd.

Bu uzun sren lirik hikye de burada bitmiti.

Intellicens Servis, Mustafa Kemal'in, Madame Corinpe'in

Bursa Soka'ndaki evinde kimi iler evirdiini

e l b e t t e biliyordu. Ancak, Mustafa Kemal, Samsun'a ayak

basp da btn dman dnyaya kar ayaklannca Madame

Corinne'in evinin bir kuvay milliyeci yuvas olduunu

sanan ngilizler, burasn basacaklar, Mustafa Kemal'in

duvarda asl byk resmini indirmesi iin Madame

Corinne'i sktracaklar, yalnz bunu baaramayacaklardr.

ngiliz subaylar, Mustafa Kemal'le herhangi

bir balant kurarsa durumunun ok fena olacan syleyerek

gen kadn- tehdit edecekler, yinelenen bu tehdit

ve tedirginliklere dayanamayan Madame Corinne, talv

a ' y a .kamak zorunda kalacak, Mustafa Kemal'in lmnden

sonra 1941'de yeniden Trkiye'ye gelecek ve

1946 da stanbul'da lecektir.

**

Mustafa Kemal, Bekiraa Bl'ndeki ziyareti bit


10/856

i r m i Rauf beyle yanyana kurulmu, Cevat Abbas' karlarna

alm, bir lando ile ili'ye dnyordu. Araba, Divanyolu'ndan

inmi, Sultanahmet tramvay durana var-

9

mt ki Mustafa Kemal'in gzleri, orda, elinde bir demet

leylkla bekleyen gen bir kadnn gzleriyle karlat.

Bu, Fikriye idi. Harbiye-Aksaray tramvayn bekledii anlalyordu.

Mustafa Kemal, arabacya :

Biraz durur musun, ahbap! dedi. Araba, t am Fikriye'nin

nnde durdu. Mustafa Kemal, eliyle arabay iaret

ederek:

Durmayn, binin, eer b i z im eve gidiyorsanz! dedi.

Fikriye, bu bulunmaz denk gelie a r m t :

Evet, size gidiyordum.

Haydi, bin, yleyse.

Fikriye, Cevat Abbas beyin yanndaki bo yere oturmak

isteyince Rauf beyle Mustafa Kemal de yerlerinden

doruldular ve bakeyi ona vermek istediler. Mustafa

Kemal, kendi yerini vermek istedii halde Rauf bey, Cevat

Abbas beyin yanna oturmakta direndi, bylece Fikr

i ye de Mustafa Kemal'in yanna dt. Araba Kpr'ye

vardnda Rauf beyle Cevat Abbas bey indi. Mustafa

Kemal, onun elini skarken :

Rauf'cuum, dedi, yarn sabah, eve ura da rhtma

b i r l i k te otomobille iner, ayakst olsun son defa birka

lf ederiz.

Hayhay, paam!


11/856

Cevat bey, sen tabi akama evdesin!

Evet, paam!

Haydi, imdi ikinize de uurlar olsun. ek, arabac,

ili'ye!

Lando, atlarn ayaklarndan kan ritmik grltyle

Bankalar Caddesl'nden geerek ihane'ye doru ilerliyordu.

Mustafa Kemal de, Fikriye de susuyordu. Yalnz,

Fikriye'nin yznde t a t l bir mutluluun tonlar, derinden

gelen zgnln ateten izgiler brakan izleriyle birb

i r i n e karyordu. Sz ilk nce Mustafa Kemal a l d :

Eee, Fikriye hanm, kim bilir bir daha ne zaman

greceiz? Askerlik bu ite. Bakarsn, bir gideriz, gidi,

o giditir.

Allah etmesin, paa aabey! yle demeyin!

Fakat, inan ki benim iimin dediine gre iler

10

yine de benim i s t e d i im gibi olacak ve biz bir daha, birok

defa daha grmek imknn bulacaz. En ok korktuum,

annem. Kalbi de zayf. Bari, ayrlk saatinde kadncaza

bir ey olmasa. Biliyorum, yreine inecek, ama

biz de gitmek mecburiyetindeyiz. Sen de bu gece bizde

kal da anneme bir ey olursa bir yardmn olur.

Zaten kalmaya gidiyordum. Fakat, paa aabey,

sz de ok iyi biliyorsunuz ki Zbeyde hanm teyzem benden

hi holanmyor. Makbule hanm ablamsa bana hi

yz vermiyor.

Her zaman dediim gibi sen annemin surat etmesine


12/856

bakma. Onlarn btn korktuu seninle evlenmemdir.

Halbuki, byle zamanlarda insan evlenmenin ryasn

bile gremez. Nerde lp, nerde kalacam belli olmazken

evlenmeyi nasl dnebilirim ben? Fakat, anneme

sorarsan padiahn kz Sabiha Sultan'la evlenmeliymiim.

Bir padiahn kz reddedilmezmi. Biliyorsun,

saraydan bana gelen t e k l i f i . ok kr, onu da bamza

yeni bir i amadan kapayabildik. imdi, btn dncemiz

kapa Anadolu'ya atabilmek. Gitme saatleri yaklatka

i t i im sigarada, yediim yemekte tat bulamaz

oldum. t i im sular bile zehir gibi geliyor bana.

Araba. Beyolu'nun ana caddesini gemi ili'ye

doru yol alyordu. Taksim'in yksek duvarlarla evrili

futbol sahasndan barp armalarn yaratt byk

bir uultu geliyordu.Demek ki orda ma vard. Kapda,

ieri girememi bir sr seyirci ve polisler bekliyordu.

Fikriye. ili'deki eve yaklatka daha ok heyecanlanmaya

balamt. Bir eyler sylemek i s t i y o r s a da hepsi

boaznda dmlenip kalyordu. Mustafa Kemal, onun

kendisine tatl tatl sokuluunu, solurken heyecanla gsnn

inip kalkn, kumral salar pskren ban usulca

omuzuna yaslayn byk bir mutlulukla izliyordu.

Fikriye, yeniden evlenmeyi dnyor musun?

Byle bekr yaayamazsn.

ok da gzelsin. Senin mesut olman ne kadar ist

e r d i m . Hi gvendiim bir kimse yok ki seni evlendirerek

bu koca ehirde byle yalnz bana brakmayaym.


13/856

Ben, hi bir vakit, hi bir kimseyle evlenmeyeceim,

paa aabey. Siz, bunu yakndan biliyorsunuz, paa

aabey! Benim zarm atlmtr. Kalbimde hi bir erkee

yer yoktur. Ben bundan sonra hi bir erkei mesut edemem.

Bekleyeceim. Belki bir gn kalbimin buzlar zlrse

birisiyle evlenirim.

Araba, eve yaklayordu. Mustafa Kemal, arabacya

durmasn sylemedi. Araba, ili'yi geti. Arabac, dnp

Mustafa Kemal'e bakt. O:

Hrriyeti Ebediye tepesine! dedi. Araba, iki yan

kk gazinolarla dolu yoldan ilerleyerek mermer bide-

"j nin bulunduu meydanda durdu. Mustafa Kemal, arabacya

:

Bekle! dedi; sonra Fikriye'yi elinden t u t a r a k bidenin

bulunduu yere gtrd. Gzleri bulutlanmt.

te, u timsalini grdn hrriyet uruna ne bellar

savuturduk. imdi, o hrriyeti yine kardk. Hem

adamakll kardk. Fikriye hanm. Anadolu dalarna doru

kap g i t m i olan o beyaz kanatl hrriyet ve sulh gv

e r c i n i n i bulmaya gideceim.

Beni de gtrn, paa aabey! Sizin bir hizmetinizde

bulunurum. Size savata hemirelik yaparm.

Ne diyorsun. Fikriye hanm? Hani, belki bir yere,

bir mekna gidip yerleeceimi bilsem, seni de. istedikt

e n sonra, alp gtrebilirdim. Fakat, biz bir yn bilinmezliklere,

tehlikelere, uurumlara doru gidiyoruz. Cok

e t i n mcadele yllar var nmzde. Eer bir ehirde biraz


14/856

karar klargibi olursak haberleiriz, seni yanma alrm.

Senin bana aileden gelme bir balln da vardr.

Yoksa, baka hi bir kadn yanma sokmaya cesaret

edemem. Sen, annemleri hi yalnz brakma, biliyorsun,

yine Akaretler'deki eve tanacaklar. Bizim enite Mecdi

bey, iyi adamdr. Daha ok ona snrsn. Ben,

eniteyle hep haberleeceim. Bana o kanalla haber, sel

m gnderebilirsin. Bir yere yerleir yerlemez de hemen

seni aldrrm. Ah, keke hayatta evlenebilsem! Se-

12

n in gibi gzel, ahlkl ve iyi yrekli bir kadndan bakasn

m dnrdm? Fakat, dediim gibi Trkiye meselesini

istediim biime sokmadan evlenmeyi katiyen aklma

getiremem. te. yine sylyorum; hayatta evlenmem

mukadderse yalnz ve yalnz seninle evlenirim.

Bu srada evrelerine baknca birka ingene, karsnn

glerek kendilerine baktm grdler.

Ne istiyorsunuz, kz?

Biri yayvan sesiyle s r n a t :

Gzel paacm. falnza bakaym. Allah balasn,

nianlnz m, sevgiliniz mi? Ne gzel, ne irin bir

de kz bulmusunuz. Haydi ver be kurucaz da hemen

falnza bakaym.

Mustafa Kemal, cebinden bir gm be kuruluk

karp imenlerin zerine a t t :

Haydi, bak. bakalm ne diyor falmz?

Kadn iekli alvarnn verdii rahatlkla hemen yere


15/856

oturdu. Kirli bir mendilin zerine bir avu fasulye dkerek

fala bakmaya balad.

Sen bir kumandansn, belli, ama kumandanlarn

da paasna benzersin. Senin faln, bu fasulyelerin syleyecei

en gzel fal. Sen, devlet kaplarnn en bynden

g i r i p kacaksn. u gzel kz, eer karn deilse eer

sevgilinse bil ki benim gzel f a s u l y e l e r im ona hem imreniyor,

hem de acyor. Seni dnyada u gzel hokka azl

kzcazdan daha ok seven bir kadn kmayacak!

Fikriye, yz mutluluktan parlayarak "Mustafa Kemal'in

yzne kaamak baklar frlatyor, onun da honut

bir glmseyile falcya baktn gryordu.

Mustafa Kemal:

Haydi, gidelim. Fikriye, dedi, fal filn dinleyecek

vaktimiz kalmad.

ingene karsn fasuiyeleriyle babaa brakp arabaya

atladlar. Fikriye, ban Mustafa Kemal'in omuzuna

yaslam, evresindeki yeillikleri, kolkola, yanyana gezen

sevgilileri seyrediyor, gzlerindeki ac mutluluk parlts,

ou zaman, gzyalarn andryordu.

Eve yaklamlard:

13

Ben sizi hi unutmayacam ve her zaman arayacam,

paa aabey! Sizinle nasl haberleeceiz?

Gn gelince ben sana bir iaret salarm. leride

kadnlarn korkusuzca oturabilecei bir yer yaratabilirsek

seni aldrtmaya alrm. Kim bilir memlekette bundan


16/856

sonra ne gmbrtler kopacak. Bu arada her ey, ben

im hayatm bile tehlikeye girebilir. Gerek annemler, gerekse

senin iin imdilik en elverili ve tehlikesiz yer stanbul'dur.

Akln banda olsun, ben istemedike katiyen

kalkp Anadolu'ya geme.

Peki, gemem, sizin iaretinizi b e k l e r im paa aabey,

eve geldik, birka admlk yer kald. Ben inip yryeyim,

siz eve yalnz gidiniz.

F i k r i y e indi, kalabala kart. Lando, ilerledi.

ANADAN AYRILI

Cennet, analarn ayaklar altndadr.

Muhammet

Mustafa Kemal, o gn son ayrlk ziyaretlerini yaparak

eve dnd. Karsna kan kz kardei Makbule'-

y e :

Makbu, dedi, bu akam eve kimse gelmeyecek.

Ben annemin odasnda yemek yemek istiyorum. Onun

karyolasnn karsnda bana bir yer sofras hazrlattr.

Bu gece sizinle dertlemek istiyorum.

Mhim bir ey mi var, aabeyciim?

Yarn gideceim.

Nereye?

Gideceim ite, nereye olduunu sorma. Hayat

bu. Belki lrm, gelemem. Size syleyeceklerim var bu

akam!

Makbule evin st katnda, sokaa bakan ahnili odadaki

annesinin karyolasnn karsnda yere ufak bir sofr


17/856

a kurdurdu. Sininin yanma, tam annesinin karsna d-

14

en yere rahat bir minder koydurdu. Sininin zerindeki

gm tepside preli rosto ile yumurtal spanak yemekleri

duruyordu.

Mustafa Kemal, annesinin odasna ktnda merakt

a n atlayan kz kardei, ona kapy aarak ieri buyur

e t t i .

Sokaa bakan bu aydnlk ahnili odaya kapdan g i r

i l i n ce annesinin karyolas sola dyordu. Odada bu

karyoladan baka bir kk masa ile bir de kanepe t a k m

vard ki, odann btn eyas da hemen hemen bunlard.

Zbeyde hanm, gndzleri ou zaman ahniteki

rahat minderinde oturarak caddeyi seyreder, elenirdi.

Yalnz bugnlerde keyfi pek yerinde deildi. Bir zamandr

kalp hastalndan rahatszd.

Mustafa Kemal, odaya girince hemen g i t t i , annesinin

elini pt; Makbule'nin hatrn sordu ve sonra minderine

rahata bada kurup oturdu. Yemeini yemeye balad.

tahsz grnyordu. Yemee atalyla yle kenarndan

dokunuyor, lokmalar sanki aznda byyordu. En

sonra, yiyemiyeceini anlam olacak ki, ataln elinden

brakt. Kz kardeiyle annesinin gzleri merakla onu szyordu.

Paann gzleri alev alev yanyor, ok heyecanl

olduu halinden anlalyordu.

Belki sonrasz ayrlaca- annesinin karsnda birdenbire

ocukluk, ilk genlik ve genlik anlarnn s a l d rsna


18/856

urad. Annesinin karsnda bu anlar bir kez daha

yldrm gibi y a a d :

Vodina kasabasnn batsndaki dalk yerlere Tesalya'nn

fethinden sonra Anadolu'dan Trkmen airetleri

g t r l p y e r l e t i r i l m i ve oralarn Trkletirilmesine allmt.

Bunlarn Konya Trkmenleri olduu iyice anlalm

gibidir.

Yerliler, sonradan otuz kylk geni bir alan kaplayan

bu gmenlere Konyalnn bozulmu biimi olan

Konyar adn vermilerdi. Bir sylenie gre de bunlar

Ske dolaylarndan g etmilerdi. Bu Trkmen airetler

i n in yerletikleri yerler Sargl nahiyesi ve dolaylaryd.

te, bu Sargl Trkmenlerinden birka aile kalkp

15

Selanik toprana varm ve oraya atla iki saat eken

Langaza kasabasna yerlemiti.

Selnik'e yerleen bu aileler, eski Anadolu klklarn

.hi bir vakit srtlarndan atmamlard.

Selnik'e yerleen bu ailelerden birinin Feyzuliah adl

bir ocuklar vard. Bu, Hacsofu'lar ailesinin ocuuydu..

Feyzuliah, delikanllk ana gelince Aye adnda

bir kzla evlenmiti. te, Mustafa Kemal'in annesi Zbeyde,

bu evlilikten dnyaya gelmiti. Ona nce okumayazma

retmiler, Kur'an ezberletmilerdi. Bundan dolay

da onu Molla Zbeyde diye armaktaydlar.

Zbeyde, Hacsofu'lar ailesinin biricik ocuu deildi.

ki de erkek kardei vard. Hasan, Lahgaza'da alk,


19/856

Hseyin ise Rapla kynde Selanik erafndan Hac Sleyman

beyin Cali iftliinde subalk, yani i f t l i k khyal

yapyordu.

Zbeyde, iri yar, alml ve gzel bir kz olarak gze

arpmaya balamt. Artk, evin ilerine de yardm ediyordu.

Bir gn yorgan kaplarken, ine dizine batmt.

Kimse bunu karamaynca kzcaz bir arabaya koyup

Selnik'e gtrmlerdi.

te, orda bu gzel kz gren iri yar, sar bykl ve

sar sal bir adam ona k olmu, hemen gidip Hacsofu'gillerden

isteyivermiti. Zbeyde'nin anas Aye ise, dayatm

:

Vermem de vermem, benim evlendirecek kzm

yok, demiti.

Ali Rza da kzn stne dtke dmt.

Ali Rza efendi de, yine Anadolu'dan Rumeli'ye ge-

.mi yrk ailelerinden Hafz Ahmet efendinin oluydu.

Hafz Ahmet efendi, kzl sal, kzl sakall bir adam olduundan

Krmz Hafz diye adlandrlmt. Kk Must

a f a , teninin ve salarnn rengini olduu gibi dedesiyie

babasndan almt. Mustafa Kemal'in babas Ali Rza

efendinin Rukiye adl bir kz kardei, Salih adl bir de

erkek kardei vard.

En sonra, Aye hanm raz olur gibi o l m u :

16

Srmal kaftan isterim, srmal f o t i n isterim! diye

t u t t u r m u t u .


20/856

Ali Rza efendinin gmrk muhafaza memurluundan

ald maa altn lirayd. Bununla periler padiahna

zg dn giderini nerden bulup yapabilirdi?

En sonra, Zbeyde'nin vey daysn bularak onun

araclyla Aye'nin gnln yapvermiti. Zbeyde, kendisinden

yirmi ya byk olan Ali Rza efendiyle evlenmi

ve mutlu bir yuva kurmulard.

Zbeyde'nin Mustafa, Fatma, Ahmet, Makbule ve

Naciye adlarnda be ocuu olmu, Mustafa ile Makbule'den

bakas, birbiri ardnca lmt.

Zbeyde hanm, bu yzden Mustafa'sn her eyden

ve herkesten kskanr olmutu. Ona gzbebei gibi bakyordu.

Mustafa Kemal'in doduu ev, Selnik'm en ilek

bir yerinde Sanayi Mektebinin karsnda, slahane

Caddesi zerinde byk baheli bir evdi.

Bu evi Ali Rza efendi yaptrmt. Ali Rza efendinin

bundan baka be evi daha vard. Bu evlerin drd, Must

a f a Kemal'in doduu evin yaknnda, beincisi ise Ahmet

Suba mahallesindeydi.

Ali Rza, evlendikten sonra barsak veremine yakaland,

tam yl ekti, sonra Zbeyde'yi gen yanda

dul brakarak gitti. Makbule ile Naciye, Ali Rza'mn bu

hasta yllarnda dnyaya gelmiti.

Selanik, Mustafa Kemal'in ocukluunun unutulmaz

cennetiydi. Yaay zincinni meydana getiren an halkalar,

her zaman altn deildi. Bununla beraber yine de

altn deerindeydi. imdi, annesinin karsnda bu yer


21/856

sofrasnn banda ocukluunun ve ilk genliinin filmi,

hzla oynamaya balamt. Karanlk ufuklarna doru

korkmadan yrd gelecein, korkun uurumlar gizleyen

tuzaklarnda yitip gidebilirdi. Bu yzden karsndaki

annesine bal ocukluu, o zaman geride kalan tek

hazine olacak, annecii onun cephe yaayyla deil ancak

bunlarla avunacakt. Bu bir avu ocukluk ans, u

srada belki de bunun iin gzlerinin nne lirik ve slak

17 2/F.: 2

bir dumanla perdeliyordu. Biricik kz kardei Makbule

de u srada ruhunda kaynayan lirik lcay meydana get

i r e n aziz varlklardan biriydi. Btn ocukluk anlar, hemen

hemen onunkilerle birleiyordu.

Mustafa Kemal'in unutulmaz anlarndan ilki, okul

sorunuydu. Annesiyle babas her Allah'n gn kendi yannda

bunun iin sert tartmalar yapyorlard. Bunlara

t a r t m a deil de ekime demeliydi: Zbeyde hanm, olunun

mahalle mektebine gitmesini ve ilhilerle okumaya

balamasn istiyor, bunun iin de diretip duruyordu.

Babas Ali Rza efendi ise yeni alan modern emsi

Efendi okuluna gitmesini istiyordu. Bu okul, Avrupa usul

zere okutuyor ve uyank ana-babalar, ocuklarn hep

buraya gnderiyordu. Ali Rza Efendi, en sonra bir dzenle

karsnn inadn krd. Bylece Mustafa da normal

bir okuma yaayna girdi. Babas, bir gn kk Mustafa'y

elinden tutup geleneksel mahalle mektebine gt

r d , ilhilerle derse balatt. Birka gn sonra da ordan


22/856

alp emsi Efendi ilkokuluna yazdrd.

Ali Rza efendinin l m / h e n z byk bir biriktirme

yapamam olan aileyi ok g durumda brakmt.

Zbeyde hanmn eline ok az bir emeklilik maa geiyordu.

Bu, geimlerini salayabilmekten ok uzakt. Must

a f a ' n n okul giderleri de ie karnca dayanlmaz bir dur

um meydana gelmi, Zbeyde hanm tas tara toplayp

erkek kardei Hseyin'in Langaza dolaylarndaki Rapha

kynde khya (suba) olarak alt i f t l i e tand.

Burda tam bir ky yaay iindeydiler. Hele yaz

g n l e r i , kk Mustafa, bir ky ocuundan ayrt edilmez

grevler gryordu. Byk bir bakla tarlasnn ortasndaki

kk bir kulbede kz kardei Makbule ile akamlara

dek karga kovmaya alyordu. Ne var kl bu

iki yavrunun ald tenekeler, att lklar, zamanla

ie yaramaz olmu ve zeki kargalar, tarlay haraca kesmi

ve kulbeyi kaplamlard. Bir akamst, yiyecek

baklann bolluuna ve tneyecek damn rahatlna dayanamayan

bir sr. karga, iki ocua meydan okurcasna

kulbenin evresini ve damn sardlar. Mustafa, zorba

18

hayvanlar kovmak iin davrannca kulbenin dam kt

, Makbule'cik altnda kald. Mustafa, bir yandan elindeki

denei ve ceketiyle kargalar klamaya, bir yandan

da knt altnda alayp lklar atankardeini

kurtarmaya alyordu. Bylece yaaynn balang yllarnda

sevdii bir insan kurtarn unutulmaz tadn tatmt.


23/856

Ne var ki burda da hem kendi gelecei, hem de Mustafa'nn

cahil kalaca kaygusu Zbeyde'nin yreine reklendi,

Selanik'te oturan teyzesinin evine snmay uygun

buldu. Mustafa, bu kez Hac kr Efendi Rtiyes

i n e yazdrld. Ne var ki burda Kaymak Hafz denen bir

retmen, bir arkadayla grlt ettiini bahane ederek

Mustafa'y vcudundan kan kncaya dek pataklad.

Bu olay, lnceye dek kk Mustafa'nn aklndan kmayacak

ve bunu andka iten bir f k e duymaktan kendini

alamayacak, bu hocay mr olduka affetmeyecekt

i .

Mustafa, bu dayak olayndan sonra, bu okula gitmemek

iin ayak diremi, Fatma hanm da onun bu isyann

akl bulmu, onu hemen okuldan alvermiti.

Mustafa, bu okula giderken giymek zorunda kald

giynekten de hi holanmyordu: Selanik kl olarak

Elifiye denen bir alvar giyiyor, beline krmz bir kuak

saryor, bana da ciergibi kpkrmz bir fes geiriyordu.

Asker okul rencilerinin ve subaylarn giydii

fiyakal ve ssl giyneklere baylyor, bunlar gnn birinde

giymeye can atyordu.

Bu gzel giynee en kestirme yoldan kavumak iin

Asker Rtiye'ye girmenin gerektiini anlamt. Annesine

de yalvarp duruyordu. O da olunun asker olmasn

istemediinden onun yalvarp yakarlarna kulak asmyordu.

Onu bir bakkaln yanna rak vermeyi dnyordu.

Ne var ki kk Mustafa, evlerinde kirac olan


24/856

Binba Kadri beye yalvard. O da onun askerlii ok

sevdiini grerek Asker Rtiye'ye girmesini salad. Zbeyde

hanm buna ok zld. Yalnz, o gnlerde grd

gzel bir rya, onu bu zntden kurtard: Zbeyde

19

hanm, gya elinde bir altn tepsiyle bir minareye kar.

Ryadan anlayanlar bunu Mustafa'nn parlak bir geecee

aday olduu biiminde yorumladlar. Zbeyde hanm

buna ok sevindi. ocuun asker olmasna raz oldu.

Mustafa, artk dnyada kavuulmas en zor sayd

nesneye, pariak asker renci niformasna kavumut

u . imdi, bu gz kamatran parlak giynek, onu her yandan

mutluluk gibi saryordu. Lcivert uhadan gsnde

tek sra ay yldzl sar dmeler parlayan dar bir ceket,

ceketin kol kapaklarnn zerinde birer parmak kalnlnda

sra yeil erit, dar ve yeil zrhl bir pant

o l o n , sol kann stne doru eilmi top pskll asker

bir fes, bu dlerine giren giynein ta kendisiydi.

Mus'.afa. artk Seinik'in sokaklarnda nemli bir insan

gibi yryordu. deal bir giynekle birleen genlik gururu

yannda ok yakkl oluu, ona imrenilen bir zellik veriyordu.

Eski okul ve mahalle arkadalarnn gznde o,

eriilemeyene erimi bir -talihliydi. Bu okulda btn yaaynca

yanbanda grmekle mutluluk duyaca gelecein

u nl insanlar da okuyordu: Salih (Bozok). Demir

Ali, Nuri (Conker), Fethi (Okyar), Fuat (Bulca) ve smail

Sait.


25/856

Okulda ayda bir zel snavlar yaplyor, snf birincilerinden

be renciye avuluk rtbesi veriliyordu.

Bu snav da kazanp koluna sra avu nian taktkt

a n sonra Mustafa, paala unun urasnda ancak birka

admlk yol kald kansna varmt.

Zbeyde hanm, iler yoluna girer gibi olduu bir

srada, yaaylarna bir destek olsun diye emekli Albay

Ragp beyle evlendi. Morali Lord Abbas diye tannan

ve ok zengin bir aileden olan Ragp bey, srekli gler

yznden zenginliini y i t i r m i gibiydi. Bu evlenme Mustafa'ya

bir amar etkisi yapmt. Hem annesine, hem de

vey babasna kar sanki kin beslemeye balamt. Durmadan

somurtuyor, sz dinlemiyor, hem kendi yaayn,

hem de onlarnkini zehir ediyordu. Annesini Ragp

beyden btn gcyle kskanyordu. Bu tatsz ve gl

20

duygu, Mustafa'c btn yaay boyunca brakmayacakt.

te, bu ar duygular, Mustafa'y yle boyunduruklad

ki bir gn yeni evliler, ocuun plprtsn toplayp

halasnn evine katn grdler. Mustafa, ondan

sonra bir sre orda kald.

1895 ylnda henz ondrt yanda Rtiye'yi bitiren

Mustafa, Manastr Asker dadisi'ne gnderildi. Orda

mutlu bir okul yaay balamt. Bursa Asker dadisi'nden

srgn olarak gelen ilerinin nl hatip ve airi

mer Naci ile cancier arkada olmulard. kisi de yer

gibi kitap okuyordu. Yalnz, ilk gnlerde sahip olduklar


26/856

k i t ap hazinelerini karlatrdklarnda Musafa Kemal,

yenik dmt. undan ki kendisindeki Ahmet Mithat

efendinin samasapan romanlarna karlk mer Naci'de

bir yn deerli klsik vard. mer Naci. ona ilk dersi

yle v e r m i t i :

yle eyler okumak ayptr, t a r i h oku!

mer Naci'nin etkisi altnda kalan Mustafa Kemal.

Trkede tercmelerini bulamad klsikleri aslndan

okuyabilmek iin Franszca renmeye karar verdi. Yaz

gnleri tatilini Selanik'te annesinin yannda geiriyordu.

Bu da ona ordaki Frere'ler Fransz okuluna gidip Franszca

dersi almak olanan salyordu. O yaz yle sk

almt ki yeni yln dersleri baladnda okuduunu

nerdeyse anlar bir duruma gelmiti. dadiye o yl atanan

bir Trke retmeni, Mustafa Kemal'le mer Naci'nin


27/856

a t l an pervaneler gibi atlyorlard. Korku, bu gen insanlarda

hibir vakit srekli konuk olamyordu.

1897 de patlak veren Trk-Yunan savanda Mustafa

Kemal, henz onyedi yanda bir asker lise rencis

i y d i . ki millet arasndaki bu sava, sanki dile trnakla

yaplyordu. Yunanllarda olduu gibi Trklerde de byk

bir kaynama vard, her iki yanda da kutsal sava iln

edilmi gibiydi. Bu srada orduda olduu gibi asker ortaokul

ve liselerde de ulusal duygular, kontroln dna kmak

zereydi. Yunanllarn Girit adasna asker karm

olduklar haberi btn genlii rndan karmt. Ufac

k ocuklar bile askere yazlmak iin gnll brolarna

kouyorlard. Mustafa Kemal, caddeden uzun diziler olarak

geen ve yzleri glen gnlllere bakarken ii gidiyordu.

Ah, ya uygun olsayd da o da onlarn arasna

kararak gitseydi.

Bir cuma gnyd. Mustafa Kemal, mer Naci ile

istasyona gitmiti. O gn istasyonda yaplacak trenle

gnlller cepheye uurlanacakt.

ki kafadar istasyona varnca armlard. Trl klklara

brnm, t r l renkte klhl, sikkeli, takkeli tak

m takm insanlar, sralanm, balarnda tarikatlerin

eyhleri, trene hazrlanmlard. ehrin btn halk onlar

evrelemi, merakla bakyorlard. Tren balaynca

kyamet kopmutu: Cokun tarikat yinleri balamt.

Her tarikat: Kendi geleneklerine gre yin yapyordu. Bir

yanda neyler alnp mevleviler meydanda fr dnyor,


28/856

bir yanda davullar, dnbelekler, zurnalar alnyor, bir

yanda da kor olmu kmrle tepelenmi toprak mangallarda

nar gibi kzarm lle denen uzun sivri demirleri

yari plak iri yar rufailer, bunlar dilleriyle yalyor, yine

kzgn ileri vcutlarnn urasna burasna daldrp karyorlard.

Ya Allah, hu Allah sesleri gk grlts gibi

patlyordu. Cokunluun son kertesine karak baylp

kaskat kesilerek yerlere uzanan gnll mritleri ayltmak

i i n eyhler, eilip avularnn iini onlara koklatyorlar

ve bu srada mrit ve dervilerine birer tanr gibi bbrlenerek,

byklenerek hkmediyorlard.

22

Hele bu son sahneler, Mustafa Kemal'i t i k s i n d i r m i -

t i . mer Naci de onun gibi bu davranlardan t i k s i n m i t i .

Mustafa Kemal'e:

Mustafa, ne dersin, bu hazreti pir uruna arpmaya

gidenlere, bu ilere, bikirlere? diye sordu.

Ne diyeyim, yz kzartc bir hal, insann askerlik

onuruna, erefine dokunuyor. Bunlar defetmek, geldikleri

yere evirmeli. u baylanlar, bir daha aylmasaiar da mil-

Jet bu mahlklardan kurtulsa! Bunlar harp etmeye deil,

apula gidiyorlar. Bu pislik, kolay temizlenmez. Ordudan

balamak lzm. lk nce, anta sistemi sklp atlmal.

Kadro ii bu Kemal! Kadro g e n l e t i k e anta-

^ a r ^ b o a l r , tpk benim para antam gibi.

Bu akaya glmseyen Mustafa Kemal, yine arbal

c a :


29/856

Hayr, dedi. Btn yap rk, bugnk vaziyette

ufak bir sarsnt yeter. Evet, her eyi ordu yapacak,

bu muhakkak. Fakat, vatan vazifesi, yalnz snr boylarnda

deildir. Vazifelerin yalnz bir ksmn yapmakla i

bitmez. Vatan, bir btndr. Vatann ii de bizim iin

bir snr boyu saylmaldr ve bu olacaktr. Biz, gn gel

i n ce imknlar, artlar hazrlayacaz. Her eyin banda

tekilt gelir. Bak, u eyhlere bir kere. Tekiltl bir

avu insan, bir lhzada bunlarn hakkndan gelir. Bardak

dolmutur. Tamak iin birka damla bekliyor.

Mustafa Kemal, o gn istasyondaki rezilce treni

grdkten sonra okula dndnde ii iine smyordu.

Bir eyler yapmann gerektiine inanyordu. Sava, ancak

askerlerin iiydi. Byle apulcularla sava kazanlamazd.

Hemen o gece kararn verdi, okuldan brakmadklar

i in kaarak cepheye gidecek, bir er olarak arpanlarn

arasna katlacakt. Ertesi sabah, en iten arkadalaryla

helllaarak Yunan snrna doru yol kt. Issz da yollarna

dt. Yunan snrn geti, akama doru bir kye

rastlamt. Hem biraz birey yemek, hem de geceyi

geirmek iin rastgele bir kapy ald. Kapy alan orta

yal bir kadn, lmbann nda bu asker lise rencis

i n e aknca bakt ve sonra ona s a r l a r a k :

23

Mustafa! diye bard, sen ne aryorsun burda?

Mustafa Kemal de arm, sonra kadncaz tanmt.

Bu, Selanik'te kendi evlerinin yannda oturmu, Zbeyde


30/856

hanmla komuluk etmi bir Bulgar kadnyd.

Kadncaz, yeniden sordu :

Ne aryorsun burda? Nereye gidiyorsun?

Cepheye, Yunanllarla harbetmeye.

Mustafa Kemal'in karnn doyurup o gece onu evinde

konuk eden iyi yrekli Bulgar kadn, geri evirmek

i in alt, bunu da baard. Mustafa Kemal, okula dndkten

sonra tam bir ocukluk yapm olduunu iyice

anlam ve iyi kadncaza iinden binlerce teekkr etmiti.

Yoksa o gitseydi, hem cephede gereince ie yaramayacak,

hem de baya bir sinek gibi krlp gidecekti.

*

Mustafa Kemal'in, kltr yapabilmek iin Frere'ler

okuluna giderek Franszcasn ilerletmeye almas bile

bir hadise olmak zereydi. Bir asker lise rencisinin

Fransz okuluna gidip gelmesinden kukulanlm; hemen

stanbul'a, saraya jurnal edilmiti. Manastr asker idadisi

mdrl ile Selanik emniyet mdrl tetikteydi.

stne bunca jurnaller yaplm olpn Mustafa Kemal'se

bu srada ateli bir hastalktan Manastr asker hastanesinde

yatyor; hemen yanbandaki yatakta da hasta bir

subay ss verilmi bir hafiye uzanyordu. Olunun ateler

iinde yattn iiten Zbeyde, byk bir znt ve

kayguya kaplmt. Hemen aile dostu olan Manastr asker

hastanesi bahekimi Muhsin beye ba vurmu v e :

Olum, ar hastalanm, verem olmu; hemen


31/856

g e t i r t i n i z , ben burada bakacam! diye alayarak yalvarmt.

Ateler iinde yanarak annesinin evine gelen Must

a f a , tehlikeli anlar geiriyor, doktorlarn biri gelip, biri

gidiyordu. Biraz kendine gelen Mustafa Kemal'i yeni bir

znt almt. Asker hastanede baygn yatarken baba

yadigr saatini almlard.

Buna hl yanyorum, babamn tad saatti, diye

uzun zaman bu saate yanp duracakt. Zavall Mustafa

Kema l , ba nda ne oyunlar 2n4 d n d n bi lseydi , o zaman

bu saate o aenli yanmaya vakit bulamazd.

Tam o gnlerde Zbeyde hanmgillere garip bir konuk

geldi. Evdekilerin hi biri bu gzleri fldr fldr dnen

adam tanmyordu. Adam,Mustafa Kemal'in babal

Rag.p beyle bir odaya kapanm, kahvesini itikten

sonra baklay azndan k a r m t :

Efendim, mahdumunuz Mustafa Kemal efendi..

Manastr asker idadisinde okuduu halde, Allah mrler,

versin, bir de Fransz mektebine ne maksatla giriyor?

Demek, stanbul, bunun karln istiyordu.

Rag.p bey d e :

Ne maksatla olabilir, efendim? dedi, bakalar

Fransz mektebine veya dier mekteplere ne maksatla

gidiyorlarsa o da yle gitmitir. Mustafa Kemal'in Franszcas

zayf, gelii gzel ders alacana Fransz mektebine

gitmi. Bunda anlalmayacak ne var

Ragp bey, bylece uzun uzadya konumu, hafiyeyi

en sonra kandrabilmi, bu ii de tatllkla kapayabilmiti.


32/856

*

**

Mustafa Kemal, Manastr asker idadisinde kimi retmenlerce

ok seviliyordu. Bunlar onda byk ve allmam

bir zek gryorlard. O, aritmetik retmeni

Yzba Mustafa, Franszca retmeni Yzba Naki, jimnastik

retmeni Yzba Hasip beylerin en gzde rencisiydi.

Hele Mustafa bey, onun a r i t m e t i k t e gsterdii

yetenei olaanst buluyordu. Bir gn snfta Mustafa

bey o n a :

Olum, demiti, ikimizin de ad bir. Bu, byle olmayacak.

Arada bir fark bulunmal. Bundan sonra senin

adn Mustafa Kemal olsun..

O gnden sonra da Mustafa'nn ad, Mustafa Kemal

oldu ve retmenler bata olmak zere herkes onu bu

yeni adyla armaya balad.

Cck sert bir retmen olan Mustafa bey, birinciden,

ikinciden ok kendine gvenene deer veriyordu. Bir gn

snfta yle d e d i :

Aranzda kendine kimler gveniyorsa kalksn, on-

25

l a n mzakereci yapacam.

retmenin gzne girmek iin, ii, fedakrlk isteyen

askerce grevlerden biri olarak alan yeteneksiz bir

s r arkada ayaa kalknca Mustafa Kemal, bu erden

pten kiiler arasnda bulunmamak iin ayaa kalkmad.

Ne var ki bu Abdurrahman Celebiler arasnda grnmek


33/856

utancna katlanmaktan ekinen Mustafa Kemal,

bunlarn en ktlerinden birinin mzakeresi altna dnce

yapt yanll hemen anlad ve ayaa k a l k a r a k :

Ben, bundan daha iyi mzakerecilik yaparm! diye

bard ve mzakerecilii hemen zerine ald.

**

Yatl okulda okuyan genlerin aklarna olanakszlklardan

oka hlya, d ve sevmek hrs kartndan

byle bir ortamda bir sevgi olay bu tutkuya yakalanan

t e r zarhan arlklara srkler. Manastr asker idadisi-

nin yatl rencisi Mustafa Kemal, t a t i l d e Selnik'e dndnde

on sekiz yann doyumsuz ve grbz heyecanlarna

tatl tatl karlk veren ak tenli gzel bir Rum kzna

t u t u l d u . Trk kzlarnn son kerte kapall, onu Cennet

hazlar ararken daha gereki olmaya zorlam, Rum

kzn, kafes arkalarndan kendisini gzetleyip gs geiren

bir yn kza stn tutmu ve onunla evlenmeye karar

vermiti. Selnik'in o gzel ve aykl yaz gecelerinde

gzel, scak kanl Rum kznn ona i k r am e t t i i gerek

t a t l a r l a dolu pler, ban dndrmt. imdiye dek

Cennete bu denli yaklatn hi duymamt. Yalnz kendi

mahallesinde oturan bu gzel kzla onu b i r b i r i n d e n ayran

almaz gelenek uurumlar vard. Ne var ki, Mustaf

a Kemal de, gen kz da bunlar ayrtedebilecek durumda

deildi. Yalnz vcutlarnn ve gnllerinin dilleri konuuyor,

gerek Rum ve gerekse Trk ailelerin yaptklar

dedikodulara bo veriyor, lnceye dek b i r l i k t e yaamak


34/856

i in dudak dudaa and iiyorlard.

Evet, btn geleneklere, greneklere ve btn dnyaya

meydan okuyarak bu subay aday Trk genciyle

Rum kz evlenecekti. Bir akam bir kuytuda en ateli

andlarla kararlarn vermilerdi. Mustafa Kemal, kz Ma-

26

nastr'a karacak, orda evleneceklerdi. Ertesi gn, hemen

Manastr'daki en yakn arkadalarna haber salarak

bir oda tutmalarn bildirdi ve bu oda da tutuldu. imdi.

Selanik'te t a t i l in bitimini bekleyerek Rum kznn gere

i n tatl scaklyla rperen gzellii karsnda sabrsz

saatler geiriyordu. Rum-Trk btn mahalleliler bu serveni

biliyor ve sonucunu ilgiyle bekliyorlard. Hele Zbeyde

hanmla Ragp bey ve Mustafa Kemal'in days

Hseyin aa, bu ka hikyesi zerinde t i t i z l i k le duruyor

ve tetikte bulunuyorlard. Mustafa Kemal'in days,

gen kzn evine gidip ka iini at ve bunu engellemek

iin birlikte tedbir almalarn istedi.

Mustafa Kemal'le gen kz Manastr'a gtrecek

t r e n gelmi, istasyonda puflayp duruyor, Mustafa Kemal

peronda kz bekleyerek dokuz douruyordu. En sonra

kampana ald, Mustafa Kemal, umutsuzlukla vagona

atlad. Tekerlekler raylar zerinde dnmeye baladnda

b i le bir umudu vard: Kz kebandan birdenbire kverebilirdi.

Mustafa Kemal'in umutsuzluktan akmak akmak

znt saan mavi gen kurt gzleri, bu srada uurlayclar

arasnda Hseyin daysnn sert ve o t o r i t e r baklaryla


35/856

karlat. Demek ki kz evde braktran daysyd.

te, o srada elinde bir Tanr gc olsayd btn

dnyay ve insanlar bir anda tuz-buz edebilirdi.

* *

Mustafa Kemal, gerek asker ortaokul ve gerekse

asker lisede ok iir okuyan, iir yazan, hitabetle uraan

bir gen olduu halde bu zengin i dnyasn hayran

baklarla kendisini kovalayan bir sr gen kza - k u rum

ve alm bels yznden - bir t r l gsterememiti.

Kitabnn yapraklar arasna duyguluve rkek bir gen

kz elinin brakm olduu mini mini bir karanfilin servenini

bile otuz-krk yl aklnda tutan son kerte duygulu

ve hrsl bir gencin, kendini vererek k olmasn nleyen

kurum, herhalde lnetlenmeye deer bir engeldi. Bu,

son kerte kendini beenmilik, biraz doutan geliyorsa

daha ok da bir erkek kedi gibi yalnz ve mnzevi yaamay

sevmesinden ya da byle yaamak zorunda kaln-

27

dan geliyordu. Doutan da onda bunu besleyen bir nit

e l i k vard: Herkesi kendinden aa gryordu. Eer, br

insanlar da kendisiyle denk grebilmenin snrlarna birazck

yaklam olsayd yine de ateli ilk genlik ve

genlik aklarnn o bulunmaz cennetinde imrenilecek

gnler ve saatler yaayabilirdi. Onda bu saatleri ve gnleri

srkleyecek hem gl bir d gzellik, hem de sr

a t l i atlmlar yaparak ykselen bir i gzellik vard.

te, bunca zengin niteliklere karn gururunun kalesinde


36/856

bir gedik aamamas yznden mahallesinde kendisine

ak birer estetik bahe gibi bekleyen bir sr gzel

kz ellere brakmak zorunda kalm ve yaay sresince

ancak o gnlerin ufack tefecik krnt servenleriyle

doyunmutu.

Bir tanr yavrusu gibi gzel, yakkl ve alml Mustafa,

asker Rtiye'de okumaya baladktan sonra yakn

komulardan birinin kz M|gn trl bahanelerle, aslnda

Mustafa'sn grebilmek zere sk sk Zbeyde hanmlara

girip kyordu. Onun kendisine vurgunluundan habersiz

onunla salt kendisi ilgileniyor sanyor ve onun iri,

kapkara gzlerinin yumuak, baygn bakl uurumlarnda

ok tatl servenler aryordu. Rtiye arkada Nuri'ye

(Conker) her Allah'n gn bu gzel gzlerden sz

ediyor, onun ban iiriyordu. Nuri, olann bu kza

adamakll yangn olduunu anlamt; ne var ki kurumundan,

almndan dageilmiyordu. Nuri en sonra ona

akl v e r d i :

Mustafa, dedi, Zbeyde teyzem gitsin de Mjgn'

sana istesin. imdiden nianlanrsnz; zabit ktktan sonra

da evlenirsiniz.

Mustafa, hemen kurumuna belki nebilecek bir darbeyi

hesaplayarak arkadanau karl v e r d i :

Ben onu beendim, ama, bakalm, o beni beenip

sevecek mi? Birbirimizle anlaabilecek miyiz? imdiden

byle bir ie kalkmak doru deil. Belki reddederler.

te, Mjgn hikyesi de bylece bitmiti.


37/856

* *

Mustafa Kemal'lerin evinin yanndaki evlerden birin-

28

de Nadire adl gzel, veremli bir kzcaz oturuyordu.

Btn cierlerini veremin kemirdi insanlarda olduu gibi

Nadire'de de gzel bir erkein akyla yanp tutumak

zlemi vard. Bunu da en sonra bumu gibiydi. Her yaz

t a t i l i n d e Manastr'dan annesinin yanna dnen Mustafa

Kemal, uzun boyu, mavi gzleri, altn sars saclar ve

.parlak niformasyla soka aydnlatarak geerken Nadire

ak perdeleri aralayarak yzn cama dayyor, yrei bir

ku gibi rpnarak onun geiini seyrediyordu. O srada

yan.nda bulunan kendinden daha kk kz arkadalarna

Mustafa Kemal'i gsteriyordu :

Mustafa bey hi de teki arkadalarna benzemiyor,

diyordu. Geri teki kzlar da yalarnn kklne

karn Mustafa beyin nasl bir altn madeni olduunu

biliyorlar, onlarn da ona i gidiyordu. Ne var ki Nadire

abla, daha byk olduundan Mustafa beyi sevmek hakkn

ona balar grnyorlard.

Onun Mustafa beye olan bu hayal dolu, gerek

s t ve son kerte temiz akndan ok duygulanan k-

uk arkadalar. Nadire ablaya bir iyilik yapmay kararlatrdlar.

Onun ateli akn Mustafa beye duyuracaklard.

Bu i im de bir eli setiler. Bu yine Zbeyde hanmlarn

komusu gzel, canl bir kz olan Hatice idi. Hatice,

uluorta zamanlarda Zbeyde hanmicra girip kabiliyordu.


38/856

Bu yzden de, b u ' g r e v e gre biilmi kaftand.

Mustafa Kemal, yine Manastr'dan dnm, yine anl

anl, sokaklarda dimdik yryor, pencerelerin ardnda

kendisi iin rpnan d dolu yrekleri aklna bile ge-

/ tirmiyordu.

Gnlerden bir gn, Hatice, annesiyle birlikte Zbeyde

hanmlara oturmaya gelmiti. Hatice ile Mustafa Kemal,

yzce tanyorlard. Ne var ki yanyana, babaa bir

i f t lf etmi deillerdi. Karlatklarnda birbirlerine glmseyerek

geerlerdi; Mustafa beysin onu ok sempatik

bulduu belliydi.

Hatice, aklnda Nadire ablann elilii, diken stnde

oturuyor, Mustafa beyi nasl ve nerde kstrarak

istenilen lflar cna leteceini bilemiyordu. Gere'k kendi

29

annesinin, gerekse Zbeyde teyzeni. /annda byle bir

e l c i l i in sz bile olamazd. Nasl? Nasl?

te, o, byle kvranp dururken frsat, tp tp yryerek

kendi ayayla onun yanna gelmiti.

Annesi, Zbeyde hanmdan bir ey istemi, o da istenen

eyin st katta olduunu sylemiti. Elbette, sylenen

eyi yukar kattan .gidip getirmek de Hatice'ye dmt.

Hatice, Mustafa Kemal'in st kattaki odalardan birinde

oturduunu biliyordu. imdi de mutlaka ordayd.

Merdivenlerden sanki uarak yukar kt. Mustafa Kemal'in

odasnn kaps ardna dek akt. Ne aksi i! Aklna

b i r eytanlk geldi. Sofadaki karanfil sakslarndan b i r i n den


39/856

bir sap karanfil kopard Mustafa beysin odasna

girdi. Ve bunu gidip ak t a r i h kitabnn stne brakt.

Oda sanki Mustafa beyle dolu gibiydi. evresine dikk

a t l i c e bakt. Mustafa Kemal'in battaniyesi buruuktu.

Demek ki yorulduka giynekleriyle bunun stne uzanyordu.

Karyolann baucundaki tahta masada defterleri,

kalemleri, kitaplar duruyordu. imdi, sandalyenin tam

nndeki t a r i h kitabnn zerinde de kpkrmz bir karanf

i l ! Bu karanfili buraya koymak sakn bir su olmasnd!

Bunun zerinde daha ok dnemedi, istenen eyi alarak

bir karaca eviklilyle merdivenleri atlayarak indi;

sanki birisi arkasndan kovalyor gibiydi.

Annesi, Hatice'nin byle soluk solua geldiini grnce

:

Neden kotun o kadar, deli kz? dedi.

Aradan ok gemeden Mustafa Kemal, sokak kapsn

aarak geldi. Konuk odasna girerek annesiyle konuk

bayann ellerini pt. Hatice'nin elini skt ve gen

kzn elinin iinde bir aka kavak yapra gibi rpnr

buldu. Bunu, bir ok mahalleli kzn kendisine kar duymakta

olduu o gizli ve sylenemeyen sempatiye yordu.

Doal bir eydi bu.

Sonra :

Kusura bakmayn, dedi, ben yukar kp biraz

ders alacam, diyerek kt.

30

Mustafa Kemal, biraz sonra geri dnm, yznde


40/856

gizli bir glmseme ve sa elinde krmz bir karanfil

kapnn aralnda duruyordu. Hatice'nin yanaklar da

utancndan karanfil gibi kzard. Yalnz, bunu ayrtedebilen

bir tek Mustafa Kemal oldu:

Hatice'nin vicdanna bir ate dmt: O bilmeden

Nadire ablaya alacana kendi hesabna almt.

zerine! ald elilik grevini pek kt yaptn d:

nyor, alamakl oluyordu. Neyse ki Mustafa bey kapnn

eiinden bir arkadan greceini syleyerek ek

i l ip gitti de Hatice de biraz kendine gelebildi.

Mustafa bey, Nadire ablann evininnnden geerken

honut, elindeki karanfili kokluyor ve Hatice'yi

dnerek glmsyordu.

Hatice, ertesi gn bandan geenleri Nadire ablaya

a n l a t t , ondan zr diledi, arkadalarna da bir daha kendini

byle ok nazik ilere komamalarn syledi. Bir

ey deil, Mustafa beyden ok holand halde artk

onun bulunabilecei hi bir yere sokulamyordu. Bir gn

Zbeyde hanmn evltl Vasfiye'den ok ilgin bir haber

ald. Zbeyde hanm, onu Mustafa beye istemi,

annesi de vermemiti. Hi byleanl anl bir delikanldan

kz esirgenir miydi Esirgenmiti ite.

Karanfil iini kendi kendine pek byten ve ssleyen

Mustafa bey, artk, stanbul'dan Harbiyeden Hatice'nin

annesine mektup yazyor, sonuna da unlar katyordu:

Hemiremiz Hatice hanma da mahsus selmlar

ederim.


41/856

Hatice'nin annesi, okuma-yazma bilmediinden mektubu

ona Hatice okuyordu.

Mustafa Kemal idadiden sonra Harbiye'yi bitirmi,

sonra erkn harp okulunu bitirerek ak gibi bir kurmay

yzba olmutu. Yirmi drt yandayd. Zbeyde hanm.

Hatice'nin annesine bavurarak bir kez daha Mustafa

Kemal iin istedi, ne yazk ki bunda da ret cevab ald.

Nedeni vard. e bir pilik karmt.

Haticelerln saray adamlarndan bir yal tandklar,

bir gn ylece onlarn kulan bkmt :

Aman, ne yapyorsunuz? Mustafa Kemal beyin is-

31

t i k b a l i ok karanlktr. Ka defa hakkndaki jurnalleri ben

okudum.

Hatice'nin annesi bu szleri iitince rkm, bu ie

raz olur gibi olduu halde vazgeerek bir baka isteyenle

hemen Hatice'nin szn kesivermi ve yllarca srklenip

gelen bu tertemiz gnl servenine de son vermiti.

Nadire ablaya gelince, bu veremli kzcaz, sonradan

b i r ktiple evlendirilmise de ok yaamam, Mustafa

bey;n sarn hayaliyle b i r l i k t e yitik dnyalara srklenmiti.

Mustafa Kemal, ancak 50 yanda, yirmibe yl sonra

Hatice'nin karanfili kendi hesabna deil de Nadire

ablasna konduunu iitince gerekten armt. Demek

ki, yaamak, hep kendi kendine gelin gvey olmasndan

meydana gelmi uzun bir aldan zincirinden baka

bir ey deildi.


42/856

*

**

Harbiye okulu rencisi Mustafa Kemal ve onun

Selanik'te en iten iki arkada eczac okulu rencisi

Ahmet Numan ile mhendislik okulu rencisi Asaf (lbay),

o yaz t a t i l i pek elenceli geirmekteydiler. Gndzn

rutubetli ve boucu scaklarn bir glgede pusarak

geiren bu kafadar, akam karanl bastktan sonra

kol kola ava kyor, Mithat Paa Caddesi ile Kasmiye

Camii arasndaki piyasa blgesinde gece yarlarna

dek bir aa bir yukar dolap duruyorlard. Gnler, ramazan

ayna rastladndan teravih namazn cmbr cemaat

kldktan sonra sokaa frlayan arkada, hemen

Odeon tiyatrosunun bitiiindeki kafeantana damlyorlard.

Bu gencin bu uzun yaz geceleri repertuarn genel

olarak bu algl kahvede alan Romanyal gzel

kz karde dolduruyordu. Mustafa Kemal'le arkadalar,

bu tatl esmerleri aralarnda blmlerdi. En byk kz

karde Fani, Mustafa Kemal'e, Toni, Asaf'a, Janet de Ahmet

Numan'a dmt. Bu seimi genlerden ok kzlar

yapm-t.

kafadar, sk sk bu kafeantana geliyor, kimi zaman

saatlerce burda kalp kzlarla eleniyor, kimi zaman

32

da onlar kollarna takp piyasa blgesininkaranlklarna

dalyor ve orda akn gerek leninde romantik ak duygularna,

hasta ve veremli ak servenlerine meydan okuyorlard.


43/856

Yollarn karanl ve boluu on dokuz yandaki

insanlara bir gerdek odas gibi Itufkr davranyordu.

Bu ikili, akl ve mutlu genlik leninde birdenbire

bir yer boalmt. Yaamaya kar en hrsl bir mez

sevgisi ve ball duyan Mustafa Kemal, bir akam gelmemiti.

Ramazan da, tatil de bitmek zereydi. Genler,

bardaktaki son damlay bile imek iin byk bir susuzluk

duyuyorlard. Bu dvann su katlmam rnei olan

Mustafa Kemal, nerdeydi? ok merak etmeye balamlard.

Hasta olup olmadn anlamak isteyen arkadalar,

Zbeyde hanmlara uradlar.

Zbeyde hanm da onlarn derdine deva olamad.

Yalnz, bildii uydu: Olan, gndzleri ge vakit evden

kyor ve ge vakit dnyordu. Kadncaz, bu sre i i n de

onun nerde bulunduunu bilmiyordu.

ki arkada sevindiren ey, Mustafa Kemal'in hasta

f i l n olmayyd.

ki arkada, Mithat Paa Caddesi'nde ona rastlamak

umuduyla birka gn daha dolatlarsa da grnmedi.

Bir akam, yine teravih namazndan sonra Asaf'la

Ahmet Numan, Kasmiye Camii'ne doru gidiyorlard. Osman

Hoca okulunun karsndaki sokak banda duyduklar

bir kl akrts,kalplerini umutla arptrd. Mustafa

Kemal, gezintilere klcn takarak kyordu. Gerek-

/ t e n Mustafa Kemal, biraz sonra karlarna d i k i l m i t i . Durgundu.

Bu durum, arkadalarnn ilgisini daha ok kamlamt.

Kol kola g i r d i l e r :


44/856

Yryelim, arkadalar! dedi.

Vardar kaps dolaylarndaki kafeantanlardan birine

gitmek zere bir arabaya bindiler.

Konumakszn gidiyorlard.

Ahmet Numan, bu uursuz sessizlii bozmak isteyerek

:

Yahu, ne oluyoruz? dedi. bu sessizlik neden? Hi

33 2/F. : 3

beklemediin bir zamanda karna kmz su mu oldu?

Anlat bakalm, bu karanlk sokakta ne iin var? Ne

aryorsun? Senin bandan bir eyler geti galiba?

Mustafa Kemal, zoraki glmsedi:

Bir yerde oturalm da anlatrm.

Romanyal kz kardelerin alt kafeantana g i t t i ler.

Onlar, ieri girince gzel kz karde, hemen koup

masalarnda yerlerini aldlar. Fani, Mustafa Kemal'e

sokulmu, bu neesizliinin nedenini sorup duruyor, tekiler

fkr fkr kaynyorlard.

Bu srada kafeantana, arkasnda iki Arnavut fedai

ile bir binba girdi; doruca Mustafa Kemal'lerin masasna

g i t t i . Trke ve Arnavuta kar bir dille :

Lkrd yok, gitmek var, hayde! diye bard.

Delikanllar, onun ne demek istediini glkle anladlar

:

Bu kzlarla konumayacaksnz ve buradan kp

gideceksiniz! demek istiyordu.

Ahmet Numan da onu yknerek:


45/856

Niin be beyim? diye sordu.

Yok, var baka lf!

Delikanllar, srtlarndakl bu resm giymeklerle bir olay

karmaktan ekmiyorlard.

Binba da bu durumu bildiinden bindike dallarna

biniyordu.

Yanlarndaki masalardan birinde sivil bir zenci oturuyordu.

Bu, Selanik jandarma alay kumandanyd. O da

bir vukuat kmamas iin delikanllara sessizce ekilip

gitmelerini salklad. Bu kez de Mustafa Kemal horozland

:

Bir artla arzunuza uyarz, dedi, o da buradan

kp gitmelidir. Padiahn yaveri resm kyafetle kafeantanda

oturamaz.

Jandarma kumandan, kanun erleri araclyla Arnavut

Binbay da buradan uzaklatracan syledi.

Mustafa Kemal'le arkadalar homurdanarak kp gittiler.

Padiahna da, istibdadna da, yaverine de okkal okkal

svp sayarak yreklerini yelpazelemeye altlar..

34

Sonra, her zamanki piyasa yerinde, M i t h a t Paa Caddesi'yle

Kasmiye Camii arasnda canlar skkn gezmeye

baladlar. O zaman, Mustafa Kemal'in merak ettikleri

hikyesini dinlediler. Bu bir gnl serveniydi.

Mustafa Kemal, taa Rtiye'den beri kafeslerin arkasnda

ak bir gvercin gibi rpnarak kendisini gzetleyen

bir komu kzyla onun aabeysine ders veriyordu.


46/856

Bu, evki Paa'nn kzyd. Paa, Asaf'larn da aile dostuydu.

Demek ki durum buydu. ki arkada da bu kz

t a n y o r d u :

Hayrls olsun! dediler.

Artk, evlerine dnyorlard. Ahmet Numan :

Yarn akam nerede buluacaz? diye sordu.

Mustafa Kemal

Galiba geceleri buluamayacaz artk, dedi, zaten

gidilecek yer de pek yok. algl kahvelerde de tat

kalmad. Gndzleri buluuruz.

O gece, iki arkada da Mustafa Kemal'in burnundan

yakalandn anlamlard.

Asaf'la Ahmet Numan, ertesi hafta, Mustafa Kemal'i

ancak bir iki kez grebildiler. Mustafa Kemal'in iftar yemeklerini

rencilerinin evinde yeyip, sahur vaktine dek

orada yanladn da renince yalnz kaldklarn anladlar.

Yalnz ortada tek bir gerek vard Mustafa Kemal,

seviyordu ve mutluydu. Taa ortaokul gnlerinden beri kafes

arkasndan grmeye alt sevgilisinin dizi dibine

dek sokulabilmiti.

Tatil, hzla geiyordu. Serbest gnlerin ucu okul gnlerine

demek zereydi. Mustafa Kemal, yllardr pltonik

bir zlem iinde uzaktan seyrettii, birka gndr de

soluunu yznde duyarcasna yanna sokulabildii sevg

i l i s i y le babaa bir gn yaamay kurmu ve kz da

kandrmt. Ramazan bayramndan nce anlamlard.

Bayram grltsnden yararlanarak felekten bir gn alacaklar,


47/856

kem gzlerden uzak sevieceklerdi.

Bayramn nc gn Tellieme karsndaki Yksek

Kahve gazinosunda bulumak zere hazrlanan

Mustafa Kemal, gnlerini iple ekiyordu. Yksek Kahve

35

denen bu aalar iindeki gazino, slchhaneden inerken

dad m e k t e b i n i n dolaylarnda dadi emesi denen

yerdeydi. nl beyaz kulenin yannda ve kenarna

emlki ahane yaplarnn sraland geni caddenin

balangcnda bulunmaktayd.

Gazinonun ssz bir kesinde, bir aa altnda bir

masann banda oturan Mustafa Kemal, kalbi kt kt

a t a r a k sevgilisini bekliyordu. Gelmemesi deil de, gelmesi

bir srpriz olacakt. undan ki bu gene kz ok sk

bir gz hapsinde yayordu ve imdiye dek hi bir delikanlya

byle randevu vermi deildi. O, ancak hlyalarnda

ve dlerinde sevgilisiyle buluup sevien romant

i k ve pltonik sever tiplerindendi.

Mustafa Kemal'in kaygusu bounayd. Kz, bir canav

a r n nnden kaan bir insan gibi dal dal titreyerek

Mustafa Kemal'in yanna geldi ve hemen :

Mustafa, brak ben eve gideyim, ok korkuyorum!

diyerek yalvarmaya balad. Gen kzn tandk biri

grecek diye d kopuyordu. Durmadan evresine ve geldii

yola bakyor, hep eve dnmek istiyordu.

Ne var ki Mustafa Kemal, yllarca zlemini ektii

bu gzel kz bir kez olsun pp koklamadan, kollar arasnda


48/856

skmadan brakmak istemiyordu. Bin dereden su

g e t i r i y o r , bayramn son gnnn bir iki saatiinl babaa

geirmelerini istiyordu. En sonra, onu kimsenin grmeyecei

kapal bir yere gtrmeye karar verdi.

Gen kz arabalarn durduu meydana gtrd, kapal

bir arabaya bindiler. Mustafa Kemal, arabacya Floka

gazinosuna ekmesini syledi. Bu gazino, sonradan

Abdlhamit II. nin hapsedildii gzel Altini Kk'nn

yannda bulunuyordu.

Mustafa Kemal, garsonlarla grerek gazinonun kk

bir odasn kendilerine ayrtt ve hemen gen kz

oraya gtrd. te, en sonra, krpecik bir ortaokul rencisi

olduu gndenberi zleyip durduu bu gzel kzla

imdi babaa ve i ie gibiydi. Onu canna sokmak ist

i y o r , szlerini aryordu. Tatil de. bayram da, krk ylda

bir gelen retmenlik de ite bitmiti. Belki bir daha

36

hi bir vakit ele geiremeyecei bir frsat, imdi bir altn

yemi gibi ovucunun iindeydi.

Gen kz, Mustafa Kemal'in pme-skma istei karsnda

birdenbire bir granit gibi direnmiti. Hayr, ancak

evlenmeleri kouluyla seviebilirlerdi.

Evlenmekse gen Mustafa Kemal'in aklnn kysndan

bile gemiyordu. Evlenmek, bir Harbiye rencisi

i in lm deil de neydi? Bunca byk ve sonsuz gelecek

dleri olan bir gen, nasl olur da evlenerek bunlarn

hepsini lme mahkm edebilirdi? O, evlenmek deil


49/856

yalnzca dev gibi sevimek istiyordu. Ak, dnyada her

ey deildi. Ak, ancak ideal yolunda yrrken dinlenilecek

serin bir su bayd. Bu serin ve tatl su ba iin de

btn bir yaay feda edilemezdi.

u srada evlenemeyeceini, evlenmeyi hi dnmediini

syleyince gen kz, alamaya balamt. Evlenmek

istemeyen bir genci anlayamyordu. Evlenmek,

her ey deil miydi? Hele uzun yllardan sonra, ona bu

denli yanamken!

Mustafa Kemal'in btn mantgen kzn yumuack

ve temiz evlenme duygularnn duvarnda krlyordu.

Mustafa Kemal subay kncaya dek o, nasl beklerdi?

Mustafa Kemal'in gnlk yaama forml, gen kzn akt

a n nce evlenme isteyen granitten istei karsnda yenilmiti.

Gen kz iinde aprak duygularn ve dncelerin

boutuu Mustafa Kemal'e slak k i r p i k l e r i n i n arasndan

iinin olanca dargnl ve gzel dlerinin olanca

knklyla bakarak elini u z a t t :

Allahasmarladk!

Sonra koarcasna odadan kt gitti.

Mustafa Kemal, lnceye dek bir daha geri dnmeyecek

olan sevgilisinin arkasndan doluksam gzlerle

bakt. Sevmenin bu korkun gzellii nne dikilmi ve

yenilmesi g engeller ve almas g duvarlar vard.

En gzel bir sevgiye ve sevgiliye mal olan evlenmeye

kcr byk bir tiksinti duydu. Onu sk sk yenmeye alt

halde bu t i k s i n t i , yaaynn sonuna dek bir idea


50/856

l e ulama abasnn perde arkasnda srp gidecekti.

37

Bu kzcaz, daha sonra byk bir kaza geirmi, yznn

yars berbat olmutu. Mustafa Kemal, onu byle

grnce iinde ac bir byklk canlanm ve onunla evlenmek

nerisinde bulunmu, bu kez de gzelliini yitirmi

olan eski sevgili, onunla evlenmeyi kabul edememit

i . Bu bir acma jestinden baka bir ey deildi. Mustafa

Kemal, gen kzn dnyasna doyamadan lp gittiini

renmek acsna da katlanmak zorunda kald.

*

**

Mustafa Kemal, Manastr asker lisesini bitirmi, Selnik'e

annesinin yanna dnm, stanbul'a, Harbiye'ye

gitmeye hazrlanyordu. Akamlara dek odasna kapanyor,

durmadan okuyor, yazp iziyordu. Eskisinden daha

arbal olmutu. Annesiyle kz kardei de onun bu durumuna

ayordu. Yalnz akamlar odasndan kp aa,

annesinin odasna iniyor, beraber oturuyorlard. Bir

akam byle oturup konuurken sz bir ara siyasete

getirmi, taze bir yara gibi kanayp duran Girit adas trajedisi

zerinde sz amt.

Hocalarmzdan biri, Girit'i kaybediimizin millet

hayatnda bir d n m noktas tekil ettiini ve bunun baka

hdiselere yol aacan, nk, bu f e l k e t i n devletin

temelini sarstn sylemiti. Bu lf bo deil! demi, sonr

a kendisi bu szlere unlar k a t m t :


51/856

Anlyorum ki Trk milleti birok hakszlkla uramak

mecburiyetindedir. Bizim baka milletlerden hi

bir eksiimiz yok. Cesuruz, zekiyiz, alkanz, yksek

maksatlar uruna lmesini biliriz. Fakat, zamann beklemek,

mutlaka kuvvetlenmek lzm.

Mustafa Kemal, en sonra 1899 yl Mart'nm 13 nc

gn, annesinin kaygulu baklar ve ac gzyalaryla

uurlanarak stanbul'a yolland. Artk Harbiye rencisiydi.

Zbeyde hanm, kaygular, tasalar iinde olunun ilk

mektubunu bekliyordu. stanbul, korkun, netameli bir

ehirdi: Hele Harbiye'nin barut fs olduu sylentileri,

zavall anann uykularn karyordu. Olunun orda bo

duracan hi akl kesmiyordu. Yalnz olunun, havadan

38

sudan sz ederek yazd mektuplar onun yreine souk

su serpiyordu. Olan, minarelerden, kubbelerden,

adalardan sz ederek baya stanbul'un gzelliklerine

hayran bir air gibi mektuplar yazyordu. Hi olmazsa Erkn

Harb okuluna dek annesine rahat bir soluk aldrmay

kurmua benziyordu.

Ne var ki bu hava mektuplarn arkasnda youn bir

i h t i l le hazrlk almas Harbiye'de Mustafa Kemal'in

btn bo zamanlarn yutuyordu. Asker okullar mfettii

Zlfl smail Paa, Zbeyde'nin sevgili olunu pek

yakndan gz hapsine aldrm, hrriyeti dnceleri

ho gryor diye okul mdr Ali Rza Paa'y da, padiaha

yaknmt. Mustafa Kemal, okulda adm adm izleniyordu.


52/856

Daha sonra. Erkn Harbiye'yi bitirdiinde bir

pansiyonda hafiyelerin basknna urayarak tutuklanp

hapse atlacak ve ay ok kt bir hapislik sresi geirecek

olan Mustafa Kemal iin ufak lde uyarc ilk

olay Harbiye'de geti: Bir gn Mustafa Kemal, mer Naci

ve bir arkadalar daha, bo bulduklar veteriner snfna

girmi, Paris'ten yeni gelmi Fransz gazetelerini

okuyorlard. Bu srada snfn kaps birdenbire alm

ve okul mdr Rza Paa, palaspandras ieri girmiti.

nlerindeki gazeteleri toplamaya vakit bulamayan genler

ayaa frlayp dikilmekten baka bir ey yapamamlard.

Rza Paa, onlarn nndeki ecnebi gazeteleri daha

uzaktan grm, arkasndan gelenleri elinin bir iaretiyle

olduklar yerde durdurmu ve genlerin yanna sokularak

gazeteleri yle bir kartrm, hepsinin de yasak gazeteler

olduunu grmt. arkadaa :

Sizin dersiniz yok mu, neden byle havaeylerle

urarsnz? dedikten sonra nbeti subayna d a :

Bunlara birer izinsiz veriniz! diyerek kp g i t m i t i .

Rza Paa, gazeteleri almadndan Mustafa Kemal

ve arkadalar bunlar arkadalarna datmlard. Rza

Paa, Cumartesi gn Mustafa Kemal'i a r t m :

Olum, demiti, geen gn mektibi askeriye mfettii

smail Paa beni padiahn huzurunda tahtie etti.

Gya bu mektepte ahrarane neriyat alm yrm. Ben,

39

byle bir eyin vcudunu klliyen inkr ettim. Sizler de


53/856

mektep dahilinde kitaplarnzdan bakasnn grnmemesine

mukayyet olun.

Mustafa Kemal:

Emredersiniz. Bir daha byle eyleri kimse grmez,

demi, tam dar kmaya hazrlanrken Rza Pao

arkasndan yle s e s l e n m i t i :

Geen gnk izinsizinizi affediyorum!

Mustafa Kemal, ilerde dnyay birbirine katan byk

iler baardktan sonra bile bu dokunakl sahneyi anacak

ve u gzel szleri s y l e y e c e k t i :

nklplar yapanlar, kendilerini hazrlayan isimsiz

kahramanlar inkr ederlerse bir gn gelir br nesiller

de onlar inkr edebilirler.

**

Yaayn bir mant vard. Sk bir aamann bir

noktasnda yaayn btn ilgili anlar younlaarak bir

i k i y o r , v e orda kumullanyordu. Mustafa Kemal, lme

dek gidebilecek bir yolun balangcnda ve en kritik bir

yaay paras iinde, diriminin en gl anlamlarndan

biri olan hasta annesi karsnda onunla ilgili zengin ve

i l i anlarn bir oul ar kalabalyla kendisine saldrdn

grm ve bir sre susarak bu her dem lirik kervann

gelip gemesini beklemiti.

Annesiyle kz kardeini daha ok merakta brakmak

istemeyen Mustafa Kemal, szlerine yle b a l a d :

Anneciim, dedi, ben yarn gidiyorum. Buralarn

da Selanik gibi olmak ihtimali var. Elimden ne gelirse


54/856

onu yapacam. Fakat, bu ite tehlike oktur. Bana hakkn

hell et. Sen de bunlar iyi dinle, Makbu; iler fenaya

dnerse, sakn buradan ayrlmayn. Btn paranz

sarfedersiniz, paranz biterse, hallarnz, kymetli eyanz

satarsnz. Bir kere daha sylyorum, ne olursa olsun

yola kmaya kalkmayacaksnz. Muvaffak olamazsam

zaten sizi ldrrler, o zaman elbet ben de lm

olurum.

Bu szler hasta annesi iin de, kz kardei iin de

korkun bir anlam tayordu. ki kadn da arm kcl-

40

mlard. Zbeyde hanmn dua eder gibi ince ve keskin

dudaklar titriyordu. Makbule'nin boaz kurumutu; dili

tutuimu gibiydi, iki kadn da bylenmi gibi bu mavi

gzleri garip bir alevle yanan gene adama bakyordu.

Zbeyde hanmn bu bylenmie benzeyen akn

hali, ok srmedi, vcudu t i t r e y i p sarslmaya ve elleriyle

kalbini bastrmaya balad.

Mustafa Kemal ile Makbule, kalkp tutuncaya dek:

anneleri baylmt bile. Bu srada dardaki arkada kadnlar

ve Fikriye ieri kotular. Hemen pencereleri atlar,

Zbeyde hanm kucaklayarak sofaya kardlar.

Mustafa Kemal, heyecanl konumasnn bu sonucu veriine

pek zlmt. Nerdeyse btn soukkanlln

yitirmek zereydi. Szlerinin anlamn yenikletmek iin

bouna urayordu :

Anne, diyordu, merak etme; bu kadar zlme. Ben


55/856

size en kt ihtimali anlattm. Muvaffak olmak ihtimali

de kuvvetlidir. Tekrar buraya dnerim. Sizi yanma aldrrm.

zlme! zlme!

Mustafa Kemal, hemen emireri Halit'i evin eski gediklisi

Doktor Rasim Ferit'e koturdu.

Doktor Rasim Ferit bey, tam zamannda yetiti ve

bu iddetli krizi tehlikeli bir hal almadan nleyebildi. Zbeyde

hanm, biraz kendine gelip de rahat soluk almaya

baladnda, Mays sabahnn ilk klar pencereleri tatl

bir maviye boyamt. 3ylsce ayrlk zaman da gelip

atmt.

Mustcfa Kemal, ayrlk dakikalarnn acsn efkatin

ve sevginin nnde bomak iin annesinin yatana oturdu.

Onu iki koluyla sard. Onun ellerini ve yzn birok

kez pt, pt :

Anne, bana hakkn hell et! diye tekrarlarken

Zbeyde hanmn gzlerinden yalar akyor ve bu yalar,

olu iin hayr dualar eden ihtiyar dudaklarn slatyordu.

Makbule, artk hibir ey syleyecek, konuacak durumda

deildi. Annesiyle aabeysmin yarattklar bu yksek

sevgi ve efkat tablosunu sessizce seyrediyordu.

Mustafa Kemal, artk kalkmt. Gitmek zereydi. Ye-

41

niden annesinin ellerine sarld; onlar st ste birka kez

pt. Annesi, olunun boynuna sarlmt. Sanki onu hi

brakmak istemiyordu. aresiz, en sonra, kollar aa

dt. Mustafa Kemal, bu andan yararlanarak hemen


56/856

kapya doruldu.

Makbule, alt kata inmekte olan aabeysinin arkasndan

frlaynca, Mustafa Kemal, merdiven banda duruvermiti.

kisinin gzleri bir an karlat. kisinin gzler

i n d e de stmal klar yanyordu.

Mustafa Kemal:

Niin konumuyorsun, Makbu? dedi. Niin bana

y l e bakyorsun?

Kz kardei, yal gzleriyle ona bakyordu.

Aabeyciim, ne konuaym? Muharebeye giderdin,

bilirdim. Terfian giderdin, bilirdim. Bir vazifeye giderdin,

bilirdim. Fakat, bugn ne iin gidiyorsun? Nereye

gidiyorsun? Benim aklm durdu bu gidie?

Mustafa Kemal, kz kardeini barna basarak:

Evet, Makbu, dedi, merak etme. Bunu da bilirsin,

inaallah!

Sonra merdivenleri sanki atlayarak indi. Kz kardei

alt katta, merdiven banda durakalmt. Erkek arkadalar

varken aa inmemesi evin gelenekierindendi.

Mustafa Kemal, arkadalaryla st ak otomobille

uzaklarken annesiyle kz kardei ve br ev halk,

pencerelere m, yal gzlerle onlar uurluyoriard.

Evde herkes alyordu. Zbeyde hanm, birdenbire deimiti.

Gzyalarn beyaz bartsnn ularyla kuruladktan

sonra Makbule'ye dnd ve sert baklan ve

emreden sesiyle ona yle d e d i ;

Sen asker kardeisin; ayp, alanr m hi asker


57/856

in arkasndan? zntn kimseye belli etme. Misafirlere

erbet ez. Memleketi iin giden insan lse bile ardndan

alanmaz!

Makbule'nin hkrklar, bu szlerden sonra daha ok

srmedi. Kalkt, geceden beri evde bulunan yakn dostlarn

hanm ve akrabalarna yrek serinletici erbet ezmek

iin dar kt. evresini alan kadnlar arasnda ku-

42

r u gzleriyle sessizce oturan Zbeyde hanm, olunun

gidecei yere sa salim gitmesi iin iinden dualar ediyor,

dudaklar kpr kpr kprdyordu.

BANDIRMA VAPURU

yo da

Yeni Argonotlarn seferi.

nsan onlar iin dvmeye

frsat bulamazsa fikirler yaamaz.

Thomas Mann

Mustafa Kemal, Galata rhtmnda Raufbey ve bir

iki arkadayla otomobilden indiinde br arkadalarnn

t am kadro orda beklediklerini grd.

Vapura niye binmediniz, ne bekliyorsunuz burada?

diye sordu.

Vapur uzakta, paam, motorla gideceiz! diye

karlk verdiler.

Mustafa Kemal'se vapurun rhtma yanam olduunu

sanyordu. Arkadalarn gzden geirdi. Hepsi de t a m

yolculua uygun biimde giyinmilerdi. Fesli, kalpakl,


58/856

avc biimi ceket ve p a n t o l o n u y d u l a r .

Rauf bey, sabahleyin erkenden Mustafa Kemal'e uram

ve ona, kulana alnm kt bir haber getirmi

ve aralarnda yle bir konuma g e m i t i :

Rauf b e y :

Paam, ok gvenilir bir yerden mevsuk bir haber

aldm. ngilizler sizin Anadolu'ya geeceinizi haber

almlar. Fakat, imdilik ses karmayarak yola kmanz

bekliyorlarm, yolda bindiiniz Bandrma vapurunu

batracaklarm. Yalan, doru bilmem. Ben de bakasnn

yalancsym. Fakat ok dikkatli olmalsnz, paam.

Mustafa Kemal'in gzleri ksld, dileri skld, yanaklarnn

kaslar oynamaya balad, yz aard, sonra

kpkrmz kesi'di ve yakn arkadana yle karlk v e r d i :

43

Dn akam da ismini bildirmeyen ve bir dost olduunu

bildiren birisi, bana telefon ederek ayn eyleri

sylemiti. Burada esir gibi yaamaktansa Karadeniz'de

batmay tercih ederim!

Yalnz kaptana tavsiye ediniz, bir rota zerinde,

ya da allm bir rota zerinde gitmesin.

imdi de rhtmda bir kenara ekilmi bu haber zerinde

konuuyorlar, Mustafa Kema! btn soukkanllna

karn kaygulu grnyordu.

Rauf beyden baka rhtmda birok uurlayc daha

vard. Hepsinin akraba, aile ve arkada gelmiti. Hepsinin

yznde gizli bir korkunun saklanamayan izleri gze


59/856

arpyordu. Bunlar, yolcularn nereye g i t t i i n i biliyordu.

Mustafa Kemal ile arkadalar, uurlamaya gelenler

in ayr ayr ellerini skyor ve hepsini yakn zamanda

Anadolu'da beklediklerini sylyordu.

Bu srada ince uzun boylu, mavi parlak gzl gen"

bir adam koarak Mustafa Kemal'in yanna g e l d i :

Ne o Nevzat?

upaketi getirdim, paam, evde unutmusunuz.

Bu. gerekten, Mustafa Kemal iin ok deerli bir

paketti.

Nevzat (Tandoan) bey, o srada Arnavutky komiseriydi.

Ve Mustafa Kemal'in yakn adamlar arasndayd.

Mustafa Kemal'lfe arkadalarnn ellerini skanlar arasnda

birka da g e r ve uyank gazeteci vard. Tasviri

Efkr'dan bir gz mrl ve Mustafa Kemal'in Sofya Atatand

Arif Oru, stikll gazetesinden

Salhattin Ongr, drkten Sadettin, Yenignsden

Kemal Ragp ve Kemal Salih, Sabah gazetesinden

iri yar, esmer,, gen ve yakkl Nizamettin Nazif,

bunlar arasndayd.

Mustafa Kemal,

gusuyla :

Rauf'cuum,

(Dahiliye Nazr) gelir.

Rauf beyle sarlp

t i r ara Rauf beye, bir ihtillci kay-

Mehmet Ali


60/856

t i . Biraz sonra da Dahiliye Nazn, geldi

gedi, imdi nerdeyse

Sen, hemen git!

ptler ve Rauf bey ayrlp git-

44

Uurlayclarn hem kaygulu, hem umutlu baklar

a l t n d a motora binip Kzkulesi aklarnda demirleyen kk

Bandrma vapuruna yollanan bu idealist yolcular g r u bu,

emirlerine verilen bu clz, khne ve zavall vapura

yaklatklarnda d krklna uradlar. Mustafa Kemal,

bir denizci deildi ise de bu khne geminin Marmara'nn

dalgalarna bile dayanamayacan ilk bakta anlad.

Hi kimseye bir ey sylemedi. Arkadalarnn cesaretini

krmamas gerekti.

Vapura binerek eyalarn kamaralarna yerletirmi,

gverteye kmlard. Gzel, gneli bir Mays ikindisiyd

i . Boazn hi kesilmeyen rzgr denizi, yenk ak kp

k l e r i y l e Marmara'ya doru sryordu.

Mustafa Kemal, vapurun bir an nce kalkmas iin

c a n atyordu. Akam sular kararmadan boazdan kmak

gerekiyordu. Ne var ki, bir sre daha bekleyeceklerd

i . Bu srada vapura itilf subaylarn tayan bir motor

yanamt; subaylar evike gemiye trmanyorlard. Bu,

i t i l f kontrol heyeti idi. Mustafa Kemal, ilkin kim olduklarn

anlamadndan iinden: te, Rauf beyin dedii

k t . Karadeniz'e kadar sabredemediler. Herhalde-, bizi

t e v k i f e geliyorlar dncesini geirerek yksek sesle


61/856

bunlarn niin geldiklerini ve ne istediklerini sordu. Heyet

i n , silh ve cephane aramaya geldiini anlaynca da ii

rahatlad ve o n l a r a :

Vazifenizi yapn, neticesinden beni haberdar edin!

dedi ve olay merakla izleyen arkadalarna Dolmabahe

nnde demirlemi sava gemilerini gstererek unlar

s y l e d i :

Bunlar, ite, byle. Yalnz demire, elie ve silh

kuvvetine dayanrlar. Maddedenbaka bir ey bilmezler.

stikll ve hrriyet uruna mcadeleye azmetmi bir mill

e t in kudret ve kuvvetini idrakten cizdirler. Biz, Sjh

ve cephane deil, ideal ve iman gtryoruz.

Kontrol heyeti, btn gemiyi aratrdktan sonra, Must

a f a Kemal'i selmlayarak vapurdan ayrld; vapur da

k a l k t . M f e t t i l i k kurmay bakan Kzm (Dirik), yardmc

kurmay Yarbay Arif (Ayc), harekt ubesi efi, siya-

45

sal ve mill propaganda ile grevli Hsrev (Gerede). Topu

kumandan Binba Kemal (General Kemal Doan),

shhiye bakan Dr. brahim Tal ve yardmcs Yzba

Dr. Refik (Saydam), Erkn Harbiye mlhak Yzba Mmtaz

ve ismail Hakk, stemen Arif Hikmet, emirsubay

stemen Hayati, Yzba Ali evket, Bayaver Cevat

Abbas, Yaver Muzaffer (Kl), karargh kumandan Yzba

Mustafa, iae subay Abdullah, ifre ktipleri Faik

ve Memduh beyler, bir de karargh doktoru.

Yalnz bu deerli insan grubundan baka vapurda


62/856

iki kii daha vard ki kaderleri bunlarla atba bir g i d i yordu.

Bunlardan birisi Sinop'a yeni mutasarrf olarak

atanm gen ynetici Mazhar Tevfik, teki de vapur kalkt

k t a n sonra ambara inerek Yaver Mazhar'n kefettii

Albay Refet (Bele) idi.

Yaver, ambara indiinde yar karanlk iinde bir s r

atn dnp kendisine baktn grm ve bu atlarn

kimin ve neyin nesi olduunu bilmediinden meraka dmt.

Biraz tede bacak bacak stne atm ufak tefek

sivil giyinmi bir adamn fosur fosur sigara itiini grerek

ona doru ilerleyince aknl daha ok artmt.

Bu, Albay Refet beyden bakas deildi. Burada ne isi

vard? Hikye u i d i :

Refet bey, Mustafa Kemal'in eski tand arkadalardand.

Gerek Perapalas'ta, gerekse ili'deki evde birok

kez idealiste konumuluklar vard; bu arada memleketin

kurtarlmas zerinde varlm prensip kararlar

da vard. Mustafa Kemal, dokuzuncu ordu mfettii olarak

Anadolu'ya geerken Refet beyi teki arkadalar

gibi kararghna alamamt. Byle olduu halde yine de

beraberce Anadolu'ya gemeye szlemilerdi. Tpk Rauf

beyle olduu gibi o da hi bir memuriyeti ve sfat

olmakszn baya bir yolcu gibi Mustafa Kemal'in g r u buna

katlarak Anadolu'ya geecekti.

Mustafa Kemal, ayn on beinde Kalam'ta oturan

Refet beye haber gndermi, ayn on altsnda Bandrma

vapuruyla Samsun'a yollanacan ve kafileye katlmasn


63/856

istemiti. Bu haberi alan Albay Refet bey, ok heyecanlanm

ve sevinmi, hemen Mustafa Kemal'in adamna

u haberi ona iletmesini s y l e m i t i :

Yarn, on sekiz hayvanmla beraber vapura bineceim.

Gerekten de sznde duran Refet bey. ertesi gn,

on sekiz hayvanyld rhtma gelmi ve herkesten nce

hayvanlar vapura tatarak kendisi de gze arpmamak

i in gidip ambarda, atlarnfn yanbanda oturarak t e h l i keli

saatlerin gemesini beklemeye balamt. te onun

burada olabileceini hi aklna getirmeyen yaver, gerekten

app kalmt.

stanbul igal edildiinde. Albay Refet bey, F i l i s t i n ' de

bulunuyordu. zzet Paa, sadrazam olunca onu umum

jandarma kumandanlna atayarak stanbul'a armt

. stanbul'a gelen Refet bey, doruca sadrazamn katna

kmt. Ahmet zzet Paa, ok g durumda olduunu

ve kendisine yardm etmesini istemiti. Evet, stanbul

igal edilmiti ve Trkiye her gn biraz daha ateten bir

boyundurua sokulmaya allyordu. Memleketi ok gezmi

ve grm olan bu gen asker, her yeni olaydan bir

a n l am karyor ve memlekette kimi kprtlarn baladn

seziyordu. Bunun iin de jandarma genel kumandanl

gibi bulunmaz bir frsatn eline gemesinden yararlanmaya

ve Mustafa Kemal'le babaa vererek gerekli

blgelere silh ve cephane gndermeye balamt. Bu

ii aktan aa yapyordu. tilf devletleri,jandarmadan

o denli korkmuyorlardi; jandarmann tensikine kendileri


64/856

de kartklanndan bu kuvveti dejenere etmek yolundaydlar.

Bylece, jandarma r g t kimi blgelerde mill dnceye

aykr unsurlarn katlmasyla dman bir g

halini almak tehlikesini gsteriyordu. Refet bey, bu psik

o l o j i k durumdan yararlanyor, istedii blgeye Istediince

silh gnderebiliyordu.

Refet bey, vapur kalktktan sonra ambardan kt.

Mustafa Kemal'in yanma g i t t i . Mustafa Kemal, bu deer

verdii arkadann sznde durarak geldiini grnce

ok sevinmiti. Hele ambarda atlarn yannda gizlendiini

renince keyifli keyifli glmekten kendini alamad.

47

Vapur, skdar nnde yatan ve rme direkleriyle

atn br dman sava gemilerinden ayrlan Klk'n

yanndan geerken btn idealist yolcular, bu Yunan sava

gemisine hnla ve kinle baktlar. Dolmabahe'nin

nnden geerken uzun kurun namlular saraya evrilmi

dev gibi ingiliz dritnotlarn meydan okur gibi szdler.

Hemen hepsi biraz nce Mustafa Kemal'in bunlar

gstererek syledii gzel szleri anmt. Evet, bu elik

k l e l e r i n e kar, kafa ve imanla dvlecekti. Yolcul

a r n gzleri sapsar ikindi gneinin aydnlatt boaz

tepelerindeki top top yeilliklerde, btn gzelliiyle am

mor erguvan aalarnda dinleniyordu. Btn boaz

tepeleri alabildiine y e i l l i k le rtlmt. Masmavi gkyz

scak tonlaryla bu tepeleri evreliyor, durgun bu

doa tablosu halinde g i t t i k e geriliyor, arkada kalyordu.


65/856

Bu esiz doa dekoruiinden geip Karadeniz'e dor

u uzaklaan yolcularn ileri, gereince durgun deildi.

Hemen hepsinin dnceleri arasnda, Rauf beyin getird

i i kt haber, engerekler gibi srnp duruyordu. Beykoz

nnde yatan kocaman ngiliz ron Dog zrhls zer

i n d e ngiliz denizcileri karnca gibi kaynayor ve aralarnda

iri Buldog kpekleri dolayordu.

Refet Paa, Mustafa Kemal' i n kafasn adamakll

k u r c a l a y a n vapurun Karadeniz'de batrlmas dncesine

bsbtn ortak olmuyordu. Onun dncesine gre yolculuun

en tehlikeli blm boazdan kncaya dek geir

i l e c e k olanyd. Karadeniz'e ktktan sonra i daha kolaylaacakt.

Gemi, Anadolu kysna yakn olarak gitmel

i ve bir kii de drbnle arkay durmadan gzetlemeliyd

i . Uzak-yakn bir sava gemisi tehlikesi ba gsterince

gemiyi hemen batankara edip karaya snmalyd.

Mustafa Kemal, Refet beyin bu dncesini ok doru

bulmutu. Rauf bey de aa yukar ayn dnceyi

salklamt.

Gemi, Beykoz burnunu dndnde Karadeniz'in hot

r saylr serinlikteki rzgr yzlerine arpt. Hi kimse

boazdan kncaya dek kamarasna girmeye istekli de

i l d i .

48

Kk Bandrma teknesi. Karadeniz boazna yakl

a t k a akam olmaya, sular kararmaya balamt. Anadolu

Kava'nda itilf kontrol heyeti, bir kez daha vapuru


66/856

durdurup silh arad, bulamaynca da yol verdi. Btn

i d e a l i s t yolcular, bu ikinci aratrmada titremilerdi. Acaba

burda tutuklanp gtrlecekler miydi? Byle bir ey

almad. Tekne, rmak gibi akan boazn mor, hatt mrekkep

gibi kararan hltl sularn gsleyerek Karadeniz'e

kt.

Saat akamn sekiz buuuydu. Vapur iyice sallanyordu.

Karadeniz'in serin rzgr, imdi soumu, frtnaya

dnm, dalgalar kabarmaya ve Bandrmay bir

f n d k kabuu gibi oynatmaya balamt. Artk, Anadolu

yakas bile bicmsiz bir koyu karanlk yn g

Hasan İzzettin Dinamo - Kutsal İsyan Cilt 2

Documents

Transcript of Hasan İzzettin Dinamo - Kutsal İsyan Cilt 2