1. Jeta e ksaj bote nuk sht gj tjetr vetm se nj prjetim e mashtrim. S'ka dyshim se bota tjetr sht m e dobishmja pr ata q ruhen. A nuk logjikoni? (Surja El-Anam: 32)

2. HYRJE Kjo grua sht n t shtatdhjetat. A keni menduar ndonjher se si dikush n moshn e saj do ta vlersonte jetn e vet? Nse do t prkujtonte dika nga jetn e saj, sigurisht se do t ishte nj jet sa qel e mbyll syt. Ajo sigurisht do t vrej se jeta e saj nuk ka qen edhe aq e gjat si ka ndrruar deri sa ka qen e re. Bile ndoshta kurr nuk ia ka marr mendja se nj dit ajo do t plaket aq shum. Por tani, ajo sht e habitur nga fakti se i ka 70 vjet prapa. M prpara, ajo ndoshta as q ka menduar se rinia dhe dshirat e saja do t kalojn aq shpejt. Nse do t pyetej q t tregoj pr jetn e saj, rikujtimet e saj do t zgjasnin vetm 5-6 or tregim. Kjo sht e tra q ka mbetur nga si thot ajo ishte jet e gjat 70 vjee. Mendja e njeriut, t rraskapitur nga mosha, sht e kapluar me shum pyetje. Kto n t vrtet jan pyetje t rndsishme e pr ti shqyrtuar dhe pr tiu dhn prgjigjen e vrtet sht qensore t kuptohen t gjitha aspektet e jets: cili sht qllimi i ksaj jete q kalon aq shpejt? Pse duhet t mbetem pozitiv me t gjitha problemet e lidhura me moshn? far do t sjell e ardhmja? Prgjigjejet e mundshme t ktyre pyetjeve ndahen n dy kategorive t mdha: n ato nga njerzit q e besojn Allahun dhe n ato nga jobesimtart q nuk besojn n At. Dikush q nuk e beson Allahun do t mund t thoshte, E kam kaluar jetn time duke u marr me krkime t kota. I kam ln 70 vjet prapa, por me ta thn t drejtn, ende nuk e kam t qart se pr far kam jetuar. Kur isha fmij, prindrit e mi kan qen qendra e jets sime. Tr lumturin dhe knaqsin e kam gjetur n dashurin e tyre. M von, si e re, iu kam prkushtuar burrit dhe fmijve t mi. Gjat asaj kohe, i kam vendosur para vetes shum caqe pr veten. Pas nj kohe t caktuar ato caqe dhe qllime i kisha arritur, dhe secila prej tyre ka qen e prkohshme. Kur prjetoja suksesin, vazhdoja me arritjen e caqeve tjera dhe aq shum m preokuponin saq nuk kam menduar pr kuptimin e vrtet t jets. Tani n t shtatdhjetat, n qetsin e pleqris, mundohem t gjej se ka ka qen qllimi i ditve t mia t kaluara. A thua kam jetuar pr njerzit q i kam vetm si mjegull n mendjen time? Pr prindrit e mi? Pr burrin tim q ka vdekur qmoti? Apo pr fmijt t cilt i shoh shum rrall q tani i kan familjet e veta? Jam e hutuar. E vetmja e vrtet q tani e ndiej sht afrimi i vdekjes. S shpejti do t vdes dhe do mbetem nj kujtim i zbeht n kujtimet e njerzve. far do t ndodh pasandaj? Me t vrtet nuk kam ide. Vetm mendimi pr t sht i frikshm!

3. Me siguri ekziston arsyeja pse ajo ka rn n gjendje aq t pashpres. Kjo thjesht sht pr shkak se ajo nuk mund ta kuptoj se gjithsia, t gjitha qeniet e gjalla dhe qeniet njerzore kan qllime t paracaktuara pr ti plotsuar n jet. Kto qllime ekzistojn pr faktin se do gj sht e krijuar. Personi inteligjent vren se plani, dizajni dhe menuria ekziston n do detaj t bots pafundsisht t larmishme. Kjo e trheq at n njohjen e Krijuesit. Ai m tutje konkludon se, meq t gjitha qeniet e gjalla nuk jan pasoja t ndonj procesi t rastsishm dhe t paparamenduar, t gjitha shrbejn pr qllime t rndsishme. N Kuran, n udhzuesin e fundit t shpallur pr t udhzuar n rrug e drejt pr humanizmin q ka mbijetuar si autentik, Allahu pandrprer na prkujton qllimin e jets son, q ne tentojm ta harrojm, dhe e prandaj na thrret q t kemi mendjen dhe vetdijen e pastr. Ai sht i cili krijoi qiejt e tokn brenda gjasht dite (fazave), e Arshi (Froni) i Tij kishte qen (m par) mbi uj, q t'ju sprovoj, se cili prej jush sht m veprmir... (Hud: 7) Ky ajet na jep kuptimin e plot pr qllimin e jets s besimtarve. Ata e din se jeta sht vendi ku ata provohen dhe sprovohen nga Krijuesi i tyre. Prandaj, ata shpresojn se do t jen t suksesshm n kt testim dhe se do t fitojn vendin n parajs dhe njkohsisht edhe knaqsin e Allahut. Sidoqoft, pr hir t qartsis, duhet pasur parasysh nj pik t rndsishme: ata q besojn n ekzistencn e Allahut medoemos nuk kan besim t vrtet; ata nuk e vendosin besimin e tyre n Allah. Sot, shum njerz pranojn se gjithsia sht krijuar nga Allahu; por, ata pak e kuptojn efektin e ktij fakti n jetn e tyre. Prandaj, ata nuk e bjn jetn ashtu si do t duhej. Ajo q kta njerz n prgjithsi e vlersojn si t vrtet sht se Allahu fillimisht krijoi gjithsin por, si besojn ata, Ai e la gjithsin t ekzistoj n mnyr t pavarur. Allahu, n Kuran, tregon pr kt keqkuptim n ajetet vijuese: Nse ti i pyet ata: Kush i krijoi qiejt e tokn? Me siguri do t thon: "All- llahu!" Thuaj: "All-llahut i qoft lavdrimi!" Por shumica e tyre nuk din. (Lukman: 25) Po nse ti i pyet: Kush i krijoi ata, me siguri do t thon: "All-llahu!" E si pra, i kthejn shpinn? (Az-Zuhruf: 87) Pr shkak t ktij keqkuptimi, njerzit nuk mund ta lidhin jetn e tyre me faktin se ata kan Krijuesin. Kjo sht arsyeja themelore pse do individ i zhvillon principet e tij/saj dhe vlerat morale t formuara brenda kulturs, bashksis dhe familjes s veant. Kto principe n t vrtet shrbejn si udhrrfyes jete deri n vdekje. Njerzit q mbshteten n vlerat e veta gjithmon gjejn ngushllim n dshirat e paramenduara se pr do vepr t gabuar do t marrin dnim t

4. prkohshm n ferr. Prsiatjet e njjta sugjerojn se jeta e amshueshme n parajs do t pasoj pas periods s dnimit. Ky mentalitet padashur t largon nga frika e dnimit t rnd n fund t jets. Disa tjer, nga ana tjetr, bile as q iu bien ndrmend kjo gj. Ata thjesht jan t shkujdesur pr botn e ardhshme dhe mundohen ta shfrytzojn jetn e tyre sa m mir. Mirpo, thnia lart sht e pavrtet dhe e vrteta sht n kundrshtim me at se far ata mendojn. Ata q shtihen se gjoja nuk jan t vetdijshm pr ekzistencn e Allahut do t bien n dshprim t thell. N Kuran, kta njerz jan prshkruar me karakteristika si vijon: Edhe at q din nga jeta e ksaj bote, sht dije e cekt, por ndaj jets s prjetshme (ndaj Ahiretit) ata jan plotsisht t verbruar (t pa interesuar). (Rum: 7) Sigurisht, kta njerz pak nga kuptojn qllimin dhe fytyrn e vrtet t ksaj bote, dhe asnjher nuk mendojn se jeta n kt bot nuk sht e prhershme. Jan disa fraza q zakonisht prdorin njerzit sa i prket kohs s shkurt t jets: Shfrytzoje jetn derisa t zgjat, jeta sht e shkurt, kurrkush nuk ka jetuar prgjithmon jan fraza q doher referohen n definimin e natyrs s ksaj bote. Sidoqoft, kto fraza prmbajn kuptimin se njerzit jan t lidhur ndaj t ksaj jete m shum sesa ndaj asaj t ardhshme. Kjo reflekton qndrimin e prgjithshm t njerzve pr jetn dhe vdekjen. T kesh aq dhembshuri pr jetn, derisa bisedat pr vdekjen gjithmon ndrpriten me mahi apo duke ndrruar temn e biseds duke u munduar q t lehtsohet serioziteti i tems. Kto ndrhyrje e kan gjithmon nj qllim dhe prpjekje ashtu q t zvoglohet tema aq e rndsishme n nj tem t parndsishme. Vdekja sigurisht q sht tem e rnd pr tu menduar. Mund t ndodh q nj person deri n kt moment t jets s tij t jet pavetdijshm pr domethnien e ktij realiteti. Por, tani q ka rastin ta kuptoj rndsin e saj, duhet q t rishikoj jetn dhe pritjet e tij. Kurr nuk sht von q t pendohesh tek Allahu, si dhe t orientoj veprat dhe mnyrn e jets n nnshtrim ndaj vullnetit t Allahut. Jeta sht e shkurt; ndrsa shpirti i njeriut sht i prhershm. Gjat ksaj periudhe t shkurt, njeriu nuk duhet t lejoj q t jet nn kontrollin e knaqsive t prkohshme. Njeriu duhet q ti rezistoj joshjes dhe t largohet nga t gjithat q e forcojn lidhjen (dashurin) pr kt bot. Natyrisht q sht e pamend shprfillja e bots s ardhshme vetm pr hir t knaqsive t prkohshme t ksaj jete. Megjithat, jobesimtart q nuk mund t kuptojn kt fakt kalojn jetn e tyre s koti duke harruar Allahun. Gjithashtu, ata e din se sht e pamundur q t realizohen kto dshira. Njerzit e till gjithmon jan t paknaqur dhe krkojn edhe m tepr se q tani kan. Krkesa dhe dshira e tyre jan t pafund. Sidoqoft, bota nuk sht vend i prshtatshm ku plotsohen kto dshira.

5. N kt bot asgj nuk sht e prjetshme. Koha punon kundr asaj q sht e mir dhe asaj q sht e re. Vetura e re nuk del nga moda m shpejt sesa modeli tjetr t dizajnohet, prodhohet dhe t shitet. Njsoj, dikush mund t lakmoj n vilat madhshtore ose shtpit luksoze me m shum dhoma sesa banor dhe me pajisje t arta shtpiake, q i ka par njher, e humb interesimin ndaj shtpis s vet dhe nuk mund t mos i ket zili. Nj krkim i pafund pr m t reja e m t mira, duke mos i dhn rndsi asaj q e ka arritur, duke kundrshtuar t vjetrn dhe duke shpresuar vetm n t ren: kta jan rratht vicioz q njerzit i kan prjetuar kudo gjat historis. Por njeriu inteligjent do t duhej q t ndalej dhe t pyes veten pr nj moment: pse ai ndjek ambiciet e prkohshme dhe a ka arritur ndonjher ndonj gj nga kto krkime? Prfundimisht, ai duhet t nxjerr konkluzionin se ekziston nj problem radikal nga kjo pikpamje. Sidoqoft, njerzit, duke iu munguar ky lloj arsyetimi, vazhdojn t ndjekin ndrrat q vshtir se do ti arrij. Askush, sidoqoft, nuk e di madje se far do t ndodh n disa ort e ardhshme: n do moment mund t psoj dikush aksident, mund t lndohet rnd apo t mbetet invalid. Prve ksaj, koha fluturon duke u numruar drejt vdekjes. do dit e afron ditn e paracaktuar m afr. Vdekja sigurisht zhduk t gjitha ambiciet, lakmin dhe dshirat e ksaj bote. Nn dhe, nuk mbizotron as pasuria e as statuti. Secila pasuri, me t ciln kemi qen koprrac, prfshir edhe trupin, do t zhduket dhe kalbet n tok. Qoft i varfr apo i pasur, i bukur apo i shmtuar, nj dit do t mbshtjellt n qefin t thjesht. Ne besojm se E vrteta e jets s ksaj bote na ofron nj shpjegim sa i prket natyrs reale t jets s njeriut. sht nj jet e shkurt dhe mashtruese n t ciln dshirat e ksaj bote duken magjepsse dhe premtuese, por e vrteta qndron ndryshe. Ky libr do tju mundsoj q t perceptoni jetn e juaj dhe t gjitha realitetet e saj, dhe tju ndihmoj q ti rishqyrtoni qllimet tuaja jetsore, nse doni. Allahu i urdhron besimtart q t kshillojn t tjert pr kto fakte, dhe i thrret ata q t jetojn vetm q t plotsojn dshirn e Tij, ashtu si thot Ai n kt ajet: Premtimi i All-llahut sht e sigurt, pra t mos ju mashtroj jeta e ksaj bote... (Lukman: 33) JETA E KSAJ BOTE Universi yn sht i rregulluar n mnyr t prsosur. Yje dhe galaktika t panumrta lvizin npr orbitat e tyre n nj harmoni t plot. Galaktikat q prbhen gati prej 300 miliard yjeve lvizin njra pran tjetrs dhe pr udi t t gjithve, gjat ktij kalimi gjigant nuk ndodh asnj prplasje. Rregulli till nuk mund ti prshkruhet rastsis. Bile, shpejtsit e objekteve n univers jan

6. prtej kufijve t imagjinats s njeriut. Dimensionet fizike t hapsirs jan t shum t mdha kur i krahasojm me matjet q i bjm n tok. Yjet dhe planett, me masa prej bilion e trilion tonelata, e galaktikat, me madhsi q mund t llogariten vetm prmes formulave matematikore, t gjitha kto lvizin n rrugt tyre t caktuara n hapsir me shpejtsi t pabesueshme. Pr shembull, toka sillet rreth boshtit t vet ashtu q nj pikat n siprfaqe e saj lvizin me nj shpejtsi mesatare prej rreth 1,670 km/h. Shpejtsia mesatare lineare e toks rreth diellit sht 108,000 km/h. Kto shifra, sidoqoft, kan t bjn vetm me tokn. Ne hasim n shifra edhe shum m t mdha kur ti shqyrtojm dimensionet prtej sistemit diellor. N univers, si sistemet rriten n madhsi, edhe shpejtsit rritet. Sistemi diellor rrotullohet rreth qendrs s galaktiks me shpejtsi prej 720,000 km/h. Shpejtsia e vet Rrugs s Qumshtit, q prmban rreth 200 bilion yje, sht 950,000 km/h. Kjo lvizje e vazhdueshme sht e pakonceptueshme. Toka, s bashku me sistemin diellor, do vit lviz pr 500 milion km larg vendit ku ka qen para nj viti. Ekziston nj ekuilibr i jashtzakonshm brenda ksaj lvizje dinamike dhe zbulon se jeta n tok sht e bazuar n nj balancim shum delikat. Nj ndryshim i vogl, qoft edhe milimetrik n orbitn e trupave qiellor mund t shkaktoj pasoja shum serioze. Disa mund t jen aq t dmshme saq jeta n tok do t bhej e pamundur. N sistemet e tilla ku ekziston ekuilibri i madh si dhe shpejtsi marramendse, n do koh mund t ndodhin aksidente gjigante. Mirpo, fakti q ne jetojm jetn normale n planetin ton bn q ne t harrojm pr rreziqet q ekzistojn n univers. Rregulli i tanishm i universit me gati numr t parndsishm t prplasjeve pr t cilat ne dim, thjesht na bn q t mendojm se neve na rrethon nj mjedis i prsosur, i qndrueshm dhe i sigurt. Njerzit nuk mendojn shum pr shtje t tilla. Kjo sht pse ata kurr nuk shohin rrjetin e jashtzakonshm t kushteve t ndrlidhura mes veti q e bn jetn e mundur n tok e as q e kuptojn ata se njohja e qllimit t vrtet t jets s tyre sht aq e rndsishme. Ata jetojn madje pa e pyetur veten se si ky ekuilibr i pafund e delikat e ka zanafilln. Megjithat, njeriut i sht dhn mundsia pr t menduar. Njeriu pa medituar n mnyr t vetdijshme dhe t menur pr ambientin q e rrethon, kurr nuk do t mund ta shoh realitetin apo t ket ide m t vogl pse sht krijuar kjo bot dhe kush sht ai q bn kt rregull t madh t lviz me aq rim t prkryer. Dikush q i rreh n mendje kto shtje dhe e kupton rndsin e tyre do t prballt me faktin e pashmangshm: universi n t ciln jetojm sht e krijuar nga Krijuesi, ekzistenca dhe cilsit e t Tij jan t shfaqura n do gj q ekziston. Toka, nj pik e imt n univers, sht krijuar q t shrbej pr nj qllimi t rndsishm. Asgj nuk ndodh pa qllim t caktuar n rrjedhn e jets son. Krijuesi, duke i shfaqur cilsit e Tij, fuqin e Tij dhe urtsin npr

7. univers, nuk e ka ln njeriun t vetmuar por e ka vendosur at me qllim t rndsishm. Arsyeja pse njeriu ekziston n tok sht treguar hollsisht nga Allahu n Kuran: Ai sht q krijoi vdekjen dhe jetn, pr t'ju provuar se cili prej jush sht m veprmiri. Ai sht ngadhnjyesi, mkatfalsi. (Al Mulk: 2) Ne e krijuam prej ujit t bashk-dyzuar pr t sprovuar at, andaj e bm t dgjoj e t shoh. (Al Insan: 2) N Kuran, Allahu m tutje e bn t qart se asgj nuk sht pa qllim: Ne nuk e krijuam qiellin, tokn e do gj ka mes tyre shkel e shko (pa qllim t caktuar). Sikur t kishim dashur t zbavitemi dhe sikur t donim ta bnim at, Ne do t zbaviteshim n kompetencn Ton, por Ne nuk bm at. (Al Enbia: 16-17) FSHEHTSIA E BOTS Allahu thekson qllimin e njeriut n ajetin vijues: Gjithka q sht mbi tok, Ne e bm stoli t saj, pr t'i provuar ata, se cili prej tyre do t jet m veprmir. (Al Kahf: 7) Duke br kt, Allahu pret nga njeriu gjat tr jets q t mbetet shrbtor i devotshm i Tij. Me fjal tjera, bota sht vend, ku ata q i friksohen Allahut dhe ata q jan jo falnderues dallojn nga njri tjetri. E mira dhe e keqja, e prsosura dhe e meta jan pran njra tjetrs n kt rregullim. Njeriu sprovohet n shum mnyra. N fund, besimtart do t veohen nga jobesimtart dhe do t fitojn parajsn. N Kuran kjo prshkruhet kshtu: A menduan njerzit t thon: "Ne kemi besuar, e t mos vihen n sprov?" Ne i sprovuam ata q ishin para tyre, ashtu q All-llahu gjithqysh do t'i dalloj ata q e than t vrtetn do t'i dalloj dhe gnjeshtart. (Al Ankebut: 2-3 ) N mnyr q t kuptohet esenca e ksaj sprove, njeriu duhet q t ket njohuri t thell pr Krijuesin e tij, ekzistenca dhe cilsit e t Cilit shfaqen n do gj q ekziston. Ai sht Krijuesi, Poseduesi i fuqis, dituris dhe menuris s pafund. Ai sht All-llahu, Krijuesi, Shpiksi, Formsuesi. T tij jan emrat m t bukur. At (All-llahun) e madhron ka ka n qiej e n tok dhe Ai sht ngadhnjyesi, i urti! (Al Hashr: 24)

8. Allahu e krijoi njeriun nga balta, duke e pajisur at me shum tipare, dhe i dhuroi shum mirsi. Askush nuk mson vetvetiu si t sheh, si t dgjoj, si t ec apo si t marr frym. Bile, kto sisteme komplekse jan t vendosura n trupin e tij n mitr para se ai t lind, ather kur ai nuk ka asnj mundsi q t perceptoj botn e jashtme. Pasi i jan dhn t gjitha kto tipare, ajo q pritet nga njeriu sht q t bhet shrbtor i Allahut. Mirpo, si Allahu thot qart n Kuran, shumica e njerzve jan keqbrs dhe jo falnderues ndaj Krijuesit t tyre, pr shkak se ata refuzojn nnshtrimin ndaj Allahut. Ata supozojn se jeta sht e gjat dhe se ata kan fuqi personale q t mbijetojn. Kjo sht arsyeja pse qllimi i tyre sht q t shfrytzojn jetn deri n fund. Ata e harrojn vdekjen dhe ahiretin. Ata prpiqen q t knaqen n jet dhe q t arrijn standarde m t mira jetsore. Allahu shpjegon lidhjen e tyre ndaj ksaj jete n ajetin vijues: Vrtet, ata (idhujtart) e duan shum kt jet dhe e zn asgj ditn e rnd q i pret. (Al Insan: 27) N Kuran, n shpalljen e fundit origjinale q ka mbijetuar dhe sht udhzues pr njerzimin n rrugn e drejt, Allahu vazhdimisht na prkujton pr natyrn e prkohshme t ksaj jete, duke na ftuar q t kthjellim mendjen dhe ndrgjegjen. N t vrtet, kudo q jemi, t gjith jemi t ndjeshm ndaj efekteve shkatrrimtare t ksaj bote, nj fenomen vet-shpjegues pr ata njerz q analizojn jetn dhe ngjarjet prreth. Kjo sht gjithashtu e vrtet edhe pr t gjitha ngashnjimet prreth nesh. Secila nga pamjet e ksaj faqeje sht nj dshmi e ktij fakti. N do skaj t bots, pa marr parasysh sa sht mbreslnse, do ti ekspozohet dmtimit t pashmangshm pas disa dekadave, e ndonjher edhe pr periudha edhe m t shkurta se sa q dikush mund t pret.

9. do gj n tok i sht destinuar zhdukjes. Kjo sht natyra e vrtet e jets s ksaj bote... Jobesimtart prpiqen q t shijojn t gjitha knaqsit e ksaj bote. Por, si sugjeron ajeti, jeta kalon shum shpejt. Kjo sht pika vendimtare q shumica e njerzve harrojn ta prkujtojn. T marrim nj shembull pr t qartsuar m shum temn n fjal. DISA SEKONDA APO DISA OR? Paramendo nj pushim tipik: pas shum muajve t puns s zellshme, i ke dy jav pushim dhe keni arritur n pushimoren tuaj t preferuar pas tet orve vozitje t lodhshme. Korridori sht i strmbushur me mysafir si ju. Bile i vren fytyrat e njohura dhe i prshndet ata. Koha sht e ngroht dhe nuk dshiron q ta humbassh asnj minut t knaqsis nn diell dhe detin e qet, kshtu q pa humbur koh, e gjen dhomn tnde, vesh kostumet e larjes dhe vrapon pr n plazh. M n fund, arrin tek uji i pastr si loti, por papritmas t befason nj z: Zgjohu, do t vonohesh pr n pun! Kto fjali t duken t pakuptimta. Pr nj ast, nuk e kupton se far sht duke ndodhur; aty sht nj munges ndrlidhjeje e pakuptueshme ndrmjet asaj q sheh dhe dgjon. Kur i hap syt dhe e sheh veten n dhomn e fjetjes, e vrteta sht se e gjitha ka qen ndrr dhe q iu ka mahnitur shum. Nuk mund ta prmbash veten duke e shprehur mahnitjen: Kam vozitur tet or pr t arritur atje. Megjithse sot prjashta sht ftoht acar, e ndjeva ngrohtsin e diellit n ndrr. I ndjeva edhe strpikat e ujit n fytyrn time. Tet or rrug gjer tek vend pushimi, koha q ke pritur n korridor, shkurtimisht, do gj q ka t bj me pushimin tnd n t vrtet ishte nj ndrr prej disa sekondash. Megjithse nuk dallohej nga jeta reale, far keni prjetuar n mnyr t vrtet ishte vetm se nj ndrr. Kjo sugjeron se ne do t mund t zgjohemi nga jet n tok sikur q zgjohemi nga ndrra. Pastaj, jobesimtart do t shprehen n t njjtn mnyr habie. Gjat jets s tyre, ata nuk kan mundur ta lirojn veten nga keq perceptimi se jeta e tyre do t jet e gjat. Sidoqoft, n kohn kur ata do t ringjallen, do t kuptojn se periudha kohore q duket t ket qen jeta prej 60 apo 70 vjetsh ishte thjesht sikur nj kohzgjatje prej disa sekonda. Allahu tregon pr kt gj n Kuran:

10. Ai thot: "E sa vjet keni kaluar n tok?" Ata thon: "Kemi qndruar nj dit ose nj pjes t dits, pyeti ata q din numrimin Ai thot: "Mir e keni, sikur ta dinit njmend pak keni qndruar!"(El-Muminun: 112-114) Qoft dhjet apo njqind vje, njeriu eventualisht do t kuptoj kohn e shkurt t jets s tij si tregon ajeti m lart. Kjo sht sikur n rastin kur njeriu q zgjohet nga ndrra duke iu zhdukur t gjitha pamjet e pushimit t bukur dhe t gjat, papritur duke kuptuar se kjo ka qen vetm nj ndrr prej disa sekondash. N t njjtn mnyr, shkurtsia e jets do t godas njeriun kur t gjitha tjerat pr jet e tij harrohen. N ajetin vijues t Kuranit Allahu kujdesshm trheq vmendjen n kt fakt: E ditn kur t bhet kiameti (ditn e gjykimit), kriminelt betohen se nuk qndruan (n dynja) gjat, por vetm nj ast t shkurtr. Kshtu kan qen ata q i bishtruan t s vrtets. (Rum:55) T gjith e kan kohn e caktuar, sikur pr ata q jetojn disa or apo disa dit, e sikur pr ata q jetojn pr 70 vjet... Dika q sht e kufizuar do t prfundoj nj dit. T jet tetdhjet apo njqind vje, do dit njeriu i afrohet dits s paracaktuar. Njeriu, n t vrtet, e prjeton kt fakt gjat tr jets s tij. Pa marr parasysh planet e projektuara q ai planifikon pr vete, nj dit ai do t arrij at koh specifike kur ai do t prfundoj qllimin e tij. do synim apo gj e muar e menduar si pik kthyese n jetn e ndonjrit, shum shpejt del se ka qen vetm fantazi e prkohshme. Paramendoni nj djalosh, p.sh., i cili sapo ka hyr n shkolln e mesme. Natyrisht, ai mezi pret ditn q do t diplomoj. Ai shpreson n at me padurim t paprmbajtur. Shum shpejt do ta sheh veten duke u regjistruar n fakultet. N kt etap t jets s tij, atij as q i bien ndrmend vitet e gjata n shkolln e mesme. Ai tashm ka tjera gjra q e preokupojn; ai dshiron q ti shfrytzoj maksimalisht kto vite t mueshme q ta lehtsoj frikn e tij pr t ardhmen. Kshtu q, ai bn plane t shumta. Jo shum gjat, e ai sht i zn me prgatitjen e martess s tij, nj rast i veant q e pret me padurim. Sidoqoft koha kalon m shpejt se sa ai ka pritur dhe ai l prapa vete shum vite dhe prnjher e gjen veten si nj njeri q kujdeset pr familjen. Me koh ai bhet gjysh, nj plak i vjetr me shndet q vazhdimisht i dobsohet, ai si npr mjegull i prkujton ngjarjet q i jepnin knaqsi sa ishte i ri. Kujtimet e zymta zbehen edhe m tej. Shqetsimet q e mundonin si t ri m nuk i interesojn. Vetm disa pamje t jets s tij i shpalosen para syve. Koha e paracaktuar afrohet. Koha e mbetur sht shum e kufizuar; disa vite, disa muaj apo ndoshta edhe vetm disa dit. Tregim klasik i njeri, pa prjashtime, prfundon me shrbimin e funeralit, ku marrin pjes antaret e familjes s ngusht, miqt e afrt si dhe farefisi. E vrteta sht se askush nuk sht imun ndaj ktij prfundimi.

11. Megjithat, q nga fillimi i historis, Allahu e ka njoftuar msuar njeriun pr natyrn e prkohshme t ksaj bote dhe e ka prshkruar jetn e ahiretit si vendbanim t vrtet dhe prhershm t tij. Shum detaje q kan t bjn me parajsn dhe ferrin prshkruhen n shpalljet e Allahut. Pavarsisht nga ky fakt, njeriu tenton t harroj kt t vrtet thelbsore dhe mundohet q t gjitha prpjekjet e veta ti investoj n kt jet, edhe pse sht e shkurt dhe e prkohshme. Mirpo vetm ata q supozojn nj qasje racionale ndaj jets jan t ftuar q t kthjelltsojn mendjet dhe vetdijet e tyre dhe t kuptojn se kjo jet nuk e vlen aspak n krahasim me jetn e prhershme. Pr kt arsye synimi kryesor i njeriut sht q t fitoj parajsn, vend i prhershm i bujaris dhe bollkut t Allahut. Krkimi i knaqsis s Allahut me besim t vrtet sht mnyra e vetme q t fitohet ahireti. Mirpo, ata q tentojn t mos mendojn pr fundin e pashmangshm t ksaj bote, dhe q jetojn duke qndruar me at qndrim sigurisht q meritojn dnim t prhershm. Allahu n Kuran tregon pr fundin e tmerrshm q do t prjetojn kta njerz: (Prkujto) Ditn kur i tubojn ata, (atyre u duket) sikur nuk qndruan (n dynja) vetm nj moment t dits, ather njihen mes vete. E, vrtet, kan dshtuar ata q nuk besuan kt prezenc para All-llahut, kan refuzuar udhn e drejt. (Junus: 45) Ti (Muhamed) duro, ashtu sikurse duruan t drguarit e vendosur dhe mos krko ngutjen e dnimit pr ta, sepse ditn kur do ta prjetojn at (dnimin) q u sht premtuar, atyre u duket sikur nuk kan jetuar vetm se n nj moment t shkurtr t dits. Kumtes e mjaftueshme! A mos shkatrrohet kush, pos popullit t shfrenuar. (Ahkaf: 35) AMBICIE T SHFRENUARA M hert n kt libr, kemi prmendur se koha q nj njeri i zakonshm e kalon n kt bot sht e shkurt sa qel e mbyll syt. Sidoqoft, pa marr parasysh se far posedon njeriu n jet, ai nuk do ta arrij knaqsin e vrtet prderisa ai nuk beson n Allahun dhe prmend Allahun pa pushuar. Q nga koha kur ai fillon t bhet i rritur ai lakmon pasurin, fuqin ose statusin. Mirpo, pr udi, ai ka burime t kufizuara pr t plotsuar kto dshira; nuk ka shans q ti posedoj t gjitha q i dshiron. As pasuria, as suksesi apo ndonj prparim, sidoqoft, nuk do ti qetsoj ambiciet e tij. Pa marr parasysh statusin social apo gjinin, jett e njerzve shum shpesh jan t kufizuara n vetm 6 apo 7 dekada. Me mbarimin e ksaj periudhe, vdekja i bn t gjitha knaqsit e ksaj bote, gjra t pakuptimta. Ai q sht i prir pr dshira t shfrenuara gjithmon e gjen vetn t smur me paknaqsi. N seciln faz t jets, kjo paknaqsia sht doher e pranishme, ndrsa shkaqet ndryshojn varsisht nga koha dhe kushtet. Dshira

12. pr t plotsuar kto dshira mund ti bj disa njerz t llastohen gati n do gj. Ai mund t jet aq i angazhuar ndaj dshirave t tij saq sht i gatshm q t prballoj do pasoj, bile edhe nse do t thot humbjen e familjes s ngusht apo t jet i dbuar. Ndonjher me koh ai e arrin cakun e vet, por magjia zhduket. Ai humb interesimin n qllimin e tij t arritur. Pr m tepr, duke qen i paknaqur me kt arritje, ai menjher fillon q t krkoj nj synim apo cak tjetr dhe bn fardo q sht e mundur q t arrij cakun derisa ta arrij at. Posedimi i ambicieve t shfrenuara sht karakteristik tipike e nj jobesimtar. Kjo veori mbetet me t deri sa t vdes. Kurr nuk ndihet i knaqur me at q ka. Kjo sht pr shkak se ai thjesht i dshiron t gjitha pr lakmin vetjake t tij e jo q t fitoj knaqsin e Allahut. N t njjtn mnyr, t gjitha q njerzit i posedojn dhe prpiqen q ti ken sht arsye pr lvdat, e njerzit bhen t shkujdesur nga kufizimet q i ka vn Allahu. Sigurisht, Allahu nuk do t lejoj dik q sht aq i pabindur ndaj Tij q t ket qetsi shpirtrore n kt bot. Allahu thot n ajetin Kuranor: Ata q besuan dhe me t prmendur All-llahun, zemrat e tyre qetsohen; pra ta dini se me t prmendur All-llahun zemrat stabilizohen. (Rrad:28) BOTA MASHTRUESE Shembuj t panumrt t krijimit t prsosur e rrethojn njeriun kudo n bot: pamje t mahnitshme, miliona lloje bimsh t ndryshme, qielli i kaltr, ret e rnda me shi, apo trupi i njeriut nj organizm i prsosur prplot me sisteme komplekse. T gjitha kto jan shembuj mahnits t krijimit, mendimi pr kto jep perceptim t thell. Shikimi i fluturs duke shfaqur kraht e saj, modele t mrekullueshme e t ndrlikuara me ka edhe dallohet, sht nj prjetim q kurr nuk harrohet. Puplat e koks s nj zogu, aq t imta e t shklqyera q duken sikurse nj cop kadife e zez, apo ngjyrat trheqse e aroma e luleve jan t mahnitshme pr shpirtin e njeriut. donjrit, gati pa prjashtim, i plqen fytyra e bukur. Shtpit luksoze, orendi prej ari dhe veturat luksoze pr disa njerz jan pasurit m t dashura. Njeriu dshiron shum gjra tjera n jet, por bukuria e do gjje q posedojm sht e paracaktuar q t zhduken n koh. Pema gradualisht prishet dhe m n fund kalbet q nga asti kur sht kputur nga dega. Aroma e luleve mbush dhomat tona vetm pr periudh t kufizuar. S shpejti, ngjyrat fillojn tu zbehen dhe vyshken. Fytyra m e bukur rrudhet pas disa dekadave: efekti i vjetve n lkur dhe zbardhja e flokve bn q ajo fytyr e bukur mos t dallohet shum nga fytyrat e tjera t njerzve t plakur. Nuk mbetet asnj shenj nga lkura e shndosh dhe faqet e kuqe t nj tinejxheri pasi t kalojn vitet. Ndrtesat duhet t rinovohen; veturat dalin nga moda, bile

13. ka sht edhe m keq, ndryshken. Shkurtimisht, do gj q na rrethon i nnshtrohet shkatrrimit t kohs. Kjo duket t jet pr disa si nj proces natyror. Mirpo, bart nj porosi t qart: asgj nuk sht imune ndaj efektit t kohs. Mbi t gjitha, do bim, kafsh dhe qenie njerzore n bot me fjal tjera, do qenie e gjall sht e vdekshme. Fakti se popullsia botrore nuk paksohet gjat shekujve pr shkak t lindjeve nuk duhet t na bj q t mos e prfillim faktin e vdekjes. Sidoqoft si pasion i shfrenuar, magjia e posedimit dhe pasuris ndikon shum n njeriun. Etja pr t posedim padashur e rrmben at. Mirpo, nj gj duhet kuptuar: Allahu sht i vetmi Posedues i do gjje. Qeniet e gjalla jetojn aq sa Ai dshiron dhe vdesin kur Ai e prcakton vdekjen e tyre. Allahu e thrret njeriun q ta mendoj pr kt n ajetin vijues: Shembulli i jets s ksaj bote sht si i nj shiu q e kemi zbritur nga qielli, e me ann e t cilit grshetohen bimt e toks (mbijn dhe shpeshtohen t gjitha llojet) prej nga han njerzit e kafsht deri kur toka t ket marr stolin e vet dhe t jet zbukuruar (me bim, pem e behar), e banort e saj t mendojn se jan t zott e saj, e asaj i vjen urdhri yn, natn ose ditn, Ne e bjm at (t mbjellat) t korrur sikurse t mos ekzistonte dje. Kshtu Ne u sqarojm faktet njerzve q mendojn. (Junus: 24) N kt ajet, sht treguar se do gj n kt bot q mendohet t jet e kndshme dhe e bukur nj dit do t humb bukurin e vet. Bile, do t zhduken krejtsisht nga faqja e dheut. Kjo sht nj shtje shum e rndsishme pr ta menduar, meq Allahu na informon se Ai jep shembuj t till pr ata q mendojn. Nga njeriu si qenie inteligjente pritet q t mendoj dhe t marr msim nga ngjarjet dhe m n fund q ti v synimet e arsyeshme pr jetn e tij. T menduarit dhe t kuptuarit jan veori unike t njeriut; dhe pa kto veori, njeriu humb tiparet e veta dalluese dhe bhet edhe m i ult se kafsht. Edhe kafsht bjn jet q ngjason n disa aspekte me jetn e njeriut: marrin frym, shtohen dhe nj dit vdesin. Kafsht kurr nuk mendojn pse dhe si jan lindur, apo se nj dit do t vdesin. sht shum e natyrshme q ato nuk angazhohen n prpjekjen pr t kuptuar e qllimin e vrtet t ksaj jete; ato nuk pritet t mendojn pr qllimin e krijimit t tyre apo pr Krijuesin.

14. E ti (Muhammed) paraqitjau atyre shembullin e ksaj bote q sht si nj uj (shi) q Ne e lshojm nga qielli, e prej tij bima e toks zhvillohet e shpeshtohet saq przihet mes vete, e pas pak ajo bhet byk (pas tharjes) q e shprndajn errat. All-llahu ka fuqi pr do send. (Kehf: 45) Mirpo, njeriu sht prgjegjs ndaj Allahut pr t ngritur vetdijen pr Allahun duke menduar dhe duke qen i ndrgjegjshm ndaj urdhrave t Tij. M tutje, nga ai pritet q t kuptoj se kjo bot ekziston vetm pr nj koh t caktuar. Ata q me t vrtet i kuptojn kto fakte do t krkojn udhzimin dhe ndriimin e mendjes nga Allahu duke u angazhuar n vepra t mira. Prndryshe, njeriu do t ballafaqohet me vuajtje n t dy bott, n kt dhe n ahiret. Ai bhet i pasur, por kurr i lumtur. Bukuria dhe fama zakonisht sjellin m shum fatkeqsi sesa jet t lumtur. Nj njeri i popullarizuar, p.sh. i cili nj dit gjendet n lajkat e admiruesve t vet, m von lufton me disa problemet shndetsore, dhe nj dit vdes i vetmuar n nj dhom t vogl hoteli, duke mos u kujdesur askush pr t. SHEMBUJ KURANOR PR MASHTRIMET E BOTS Allahu pandrprer thekson n Kuran se kjo sht vetm nj bot ku t gjitha knaqsit jan t gjykuara t zhduken. Allahu tregon tregime pr shoqrit, burra e femra nga e kaluara q jan knaqur n pasurit, famn ose statusin social t tyre, se kan pasur prfundime t tmerrshme. Kjo pikrisht u ka ndodhur dy njerzve, si tregohet n suren Kehf: E ti sillu atyre (q krkuan t'i largosh varfanjakt) si shembull dy njerz; njrit prej tyre i dham dy kopshte (vreshta) nga rrushi dhe ato i rrethuam me hurma, e n mes atyre dyjave bim tjera. T dy kopshtet jepnin frutat e veta pa munguar prej tyre asgj, e n mesin e tyre bm t rrjedh nj lum. Ai kishte edhe pasuri tjetr. E ai atij shokut t vet (q ishte besimtar) itha: - duke iu krenuar atij - "Un kam pasuri m shum se ti e, kam edhe krah m t fort!" Dhe ai hyri n kopshtin e vet (e me besimtarin pr dore), po duke qen dmtues i vets (duke mos besuar dhe duke u krenuar) tha: "Un nuk mendoj se zhduket kjo kurr!"

15. Dhe nuk besoj se do t ndodh kiameti, (dita e gjykimit), por nse bhet q t kthehem te Zoti im, padyshim do t gjej ardhmri edhe m t mir se kjo. Atij ai shoku i vet (besimtari) i tha - duke e polemizuar at -: "A e mohove At q t krijoi ty nga dheu, pastaj nga nj pik uji, pastaj t bri njeri t plot?" "Por pr mua, Ai All-llahu sht Zoti im, e Zotit tim un nuk i bj shok ask!" E pse ti kur hyre n kopshtin tnd nuk the: "Ma shaell llah, la kuvete il-la bil lah" - (Allahu ka do bhet, s'ka fuqi pa ndihmn e Tij). Nse ti m sheh mua se un kam m pak prej teje edhe pasuri edhe fmij (krah m t dobt). Po un shpresoj se Zoti im do t m jap edhe m t mir nga kopshti yt, e ktij tndit t'i shkaktoj fatkeqsi nga qielli e t gdhij tok e lmuar (e zhveshur). Ose t gdhij uji i shterur, e ti kurrsesi nuk mund ta krkosh at!" Dhe vrtet, u shkatrruan frutat e tij, e ai filloi t rrah shuplakt pr at q kishte shpenzuar n t, e ajo ishte rrnuar n kulmet e saj dhe thoshte: "O i mjeri un, t mos i kisha br Zotit tim ask shok!" E nuk pati krah (grup), prve All-llahut t vrtet q t'i ndihmoj atij dhe nuk mundi ta pengoj. N at vend ndihma sht vetm e All-llahut t vrtet. Ai sht shprblyesi m i mir dh te Ai sht prfundimi m i mir. E ti (Muhammed) paraqitu atyre shembullin e ksaj bote q sht si nj uj (shi) q Ne e lshojm nga qielli, e prej tij bima e toks zhvillohet e shpeshtohet sa q przihet mes vete, e pas pak ajo bhet byk (pas tharjes) q e shprndajn errat. All-llahu ka fuqi pr do send. Pasuria dhe fmijt jan stoli e ksaj bote, kurse veprat e mira (fryti i t cilave sht i prjetshm) jan shprblimi m i mir te Zoti yt dhe jan shpresa m e mir. (Kehf: 32-46) Mburrja e dikujt me pasurin e vet e bn at qesharak. Ky sht ligj i pandryshuar i Allahut. Pasuria dhe pushteti jan dhurat nga Allahu dhe n do moment mund t merren. Tregimi pr pronaret e kopshtit q sht treguar n Kuran sht nj shembull tjetr n lidhje me kt: Ne i sprovuam ata (mekasit) sikurse i kemi pas sprovuar pronart e kopshtit. Kur u betuan se do t vjelin at hert n agim. E nuk than (kur u betuan): "N dasht All-llahu - inshall-llah!" E, sa qen ata fjetur, at (kopshtin) e goditi nj bela nga Zoti yt. Dhe ai gdhiu si t ishte i vjel. Ata n mngjes thrritnin njri-tjetrin. Ngrihuni hert te prodhimet e tuaja, nse doni t'i vilni! Dhe ata vajtn duke pshpritur n mes vete (t mos i dgjojn kush). T mos lejojn t afrohet sot n t asnj i varfr. E kur e pan at, than: "S'ka dyshim, ne kemi humbur (rrugn)". Jo, (ne nuk kemi humbur rrugn) por paskemi mbetur pa t!

16. Ai me maturi prej tyre tha: "A nuk ju thash prse nuk e prmendni Zotin?" Ather ata than: "I pafajshm sht Zoti yn, ne ishim t padrejt" Dhe u kthyen e po e qortojn njri-tjetrin. Than: "T mjert ne, vrtet ne ishim jasht rrugs!" Shpresohet se Zoti yn do na zvendsoj me ndonj edhe m t mir se ai; ne vetm te Zoti yn mbajm shpresn. Ja, kshtu do t jen dnimi (i mekasve), ndrsa dnimi i bots tjetr do t jet shum m i ashpr, sikur t jen q e kuptojn. (Kalem:17-33 Syri i kujdesshm menjher e vren nga kto ajete se n kt tregim Allahu nuk jep shembuj nga jeta e ateistve. Kta q prmenden ktu jan pikrisht ata q besojn n Allahun por zemrat e tyre jan br t ftohta ndaj prkujtimit t Allahut dhe t cilt jan jo-falnderuese ndaj Krijuesit t tyre. Ata bhen kryelart n at far Allahu iu ka dhn si dhurat, dhe krejtsisht kan harruar se kto dhurata jan vetm burime q t prdorn n mnyrn e Tij. N mnyr tipike, ata pohojn ekzistencn dhe fuqin e Allahut; por zemrat e tyre jan t mbushura me krenari, ambicie dhe egoizm. Tregimi i Karunit, njrit prej popullit t Musait a.s., n Kuran rrfehet si shembull tipik i karakterit t pasanikut t ksaj bote. Q t dy, Karuni dhe ata q vrapojn pas statusit dhe pasuris s tij jan t ashtuquajtur besimtar q largohen nga feja e tyre pr shkak t pasurive e kshtu humbin jetn e bekuar e t prhershme, humbja e tyre sht humbje e prhershme: Karuni ishte nga populli i Musait dhe ai shtypte at popull ngase Ne i patm dhn aq shum pasuri sa q nj grup i fuqishm mezi bartin elsat e (pasuris s) tij, e kur populli i vet i tha: "Mos u kreno aq fort sepse All- llahu nuk i do t shfrenuarit!"Dhe me at q t ka dhn All-llahu, krko (ta fitosh) botn tjetr, e mos le mangu at q t takon nga kjo bot, dhe bn mir ashtu si t ka br All-llahu ty, e mos bn t kqija n tok, se All- llahu nuk i do rregulluesit. Ai (Karuni) tha: "M sht dhn vetm n saje t dijes sime!" Po a nuk e di ai se All-llahu shkatrroi para tij nga popujt e lasht sish q ishin edhe m t fuqishm e m ti pasur se ai, po mkatart kriminel as q do t pyeten pr fajet e tyre (meq All-llahu e di). Ai (Karuni) doli para popullit t vet me stolin e vet, e ata q kishin synim jetn e ksaj bote than: "Ah, t kishim pasur edhe ne si i sht dhn Karunit, vrtet ai sht fatbardh!" E ata q ishin t zott e dituris than: "T mjert ju, shprblimi i All-llahut sht shum m i mir pr at q besoi dhe bri vepr t mir, po at nuk mund ta arrij kush prve durimtarve!" Po Ne at dhe pallatin e tij i shafuam n tok dhe, ve All-llahut nuk pati q ta mbroj e as vet nuk pati mundsi t mbrohet. E ata q dje lakmuan t ishin n vendin e tij, filluan t thon: "A nuk shihni se All-llahu me t vrtet i jep begati e komoditet atij q do nga robrit e vet, e edhe ia mungon at atij q do, e sikur All-llahu t mos bnte mshir ndaj nesh, do t na sharronte n tok edhe neve; sa habi, se si jobesimtart nuk gjejn shptim!" At, vend t prjetshm (Xhennetin) u kemi prcaktuar atyre q

17. nuk duan as mendjemadhsi e as ngatrres n tok, e prfundim i kndshm u takon atyre q i friksohen All-llahut. Kush sjell me vete pun t mir, atij do t'i takoj shprblimi edhe m i madh, ndrsa ai q paraqitet me pun t kqija, do t'i jepet dnim vetm aq sa e ka merituar. (Kasas:76- 84) Vepra m e shmtuar e Karunit ishte q ta shoh veten si t veant dhe t pavarur nga Allahu. N t vrtet, si sugjeron edhe ajeti, ai nuk e ka mohuar ekzistencn e Allahut, por thjesht ka menduar se ai- pr shkak t veorive t veta superiore meritoi fuqin dhe pasurin q atij i dhuroi Allahu. Sidoqoft, t gjith njerzit n bot jan shrbtor t Allahut dhe pasuria e tyre nuk iu sht dhn atyre vetm pse ata e meritojn. T gjithat q i jepen njeriut jan dhurat nga Allahu. Nse ai sht i vetdijshm pr kt fakt, ai kurr nuk do t ishte jo- falnderues dhe i prishur ndaj Krijuesit t vet pr shkak t pasuris q ka. Ai vetm do t ndihet falnderues dhe do t shfaq mirnjohjen e tij me sjelljet e tij t mira ndaj Allahut. Sigurisht kjo sht mnyra m e mir dhe m e ndershme q t tregohet mirnjohja e dikujt ndaj Allahut. Nga ana tjetr, Karuni dhe ata q kan aspirata t bhen sikur ai, i kuptojn veprat e liga q ata i bjn vetm kur ndeshen me fatkeqsi. Pas t gjitha t kqijave q bien mbi ta, nse ende vazhdojn me t njjtin avaz ndaj Allahut, ata jan plotsisht t shkatrruar. Fundi i tyre do t jet i pashmangshm: ferri (xhehenemi), nj vend i lig n t cilin do t mbesin prgjithmon! Ju njerz dinie se jeta e ksaj bote nuk sht tjetr vetm se loj, kalim kohe n argtim, stoli, krenari mes jush dhe prpjekje n shtimin e pasuris dhe t fmijve, e q sht si shembull i nj shiu prej t cilit bima i habit bujqit, e pastaj ajo thahet dhe e sheh at t verdh, mandej bhet e thyer e llomitur, e n botn tjetr sht dnimi i rnd, por edhe falje mkatesh dhe dhurim i knaqsis nga All-llahu; pra jeta e ksaj bote nuk sht tjetr vetm se prjetim mashtrues. (Hadid: 20) DOBSIT E NJERIUT Allahu e krijoi njeriun n formn m t kompletuar dhe e pajisi at me karakteristika superiore. Superioriteti i tij mbi t gjitha krijesat q paraqitet me an aftsive unike intelektuale t t menduarit dhe t t kuptuarit, dhe gatishmrin e tij pr t msuar dhe pr t zhvilluar kultura sht shtje e padiskutueshme. A keni menduar ndonjher pse pavarsisht nga t gjitha kto karakteristika superiore ka trup aq t brisht, q sht i lndueshm ndaj krcnimit t jashtm dhe t brendshm? Pse i sht ekspozuar ndaj sulmeve t mikrobeve apo baktereve, q jan shum t vogla sa q nuk duken me sy t lir? Pse ai do dit duhet t harxhoj nj pjes t caktuar t kohs pr ta mbajtur veten t pastr? Pse atij i nevojitet kujdesi trupor? Dhe pse ai plaket me kalimin e kohs?

18. Njerzit mendojn se kto nevoja jan fenomene natyrore. Por, nevoj pr kujdes si njeri shrben pr nj qllim t veant. Secili detaj i nevojave t njeriut sht i krijuar veanrisht. Ajeti ...njeriu sht (krijuar i dobt) i paaft (Nisa:28) dukshm tregon pr kt fakt. Nevojat e paskajshme t njeriut jan krijuar me qllim q ta bjn at t kuptoj se ai sht shrbtor i Allahut dhe se kjo jet sht banes e prkohshme e tij. Njeriu nuk ka kurrfar ndikimi n vendin dhe datn e lindjes s tij. Gjithashtu, ai kurr nuk e di se si dhe kur do t vdes. Bile, t gjitha prpjekjet e tij pr t eliminuar faktort q ndikojn negativisht n jetn e tij jan t kota dhe t pashpresa. Njeriu me t vrtet ka natyr t brisht q i nevojitet prkujdesje e madhe pr t mbijetuar. Ai sht i pambrojtur dhe i pafuqishm prball incidenteve t paparashikuara q ndodhin n bot. N t njjtn mnyr sht i ekspozuar rreziqeve t paparashikuar t shndetit, pa marr parasysh a sht banor i civilizimit t lart apo i ndonj fshati t largt malor dhe t pazhvilluar. Shum leht mund t ndodh q njeriu mund t has n ndonj smundje t pashrueshme apo vdekjeprurse. N do koh, mund t ndodh nj aksident q i shkakton dmtime trupore edhe ndokujt q sht i fuqishm apo ndokujt me trup t hatashm. Pos ksaj, kjo mund tiu ndodh t gjith njerzve pa dallim statusi, kategorie apo race, etj., dhe at pa asnj prjashtim. Jeta e ndonj njeriu t famshm me miliona simpatizues apo e ndonj bariu t thjesht mund t ndryshoj nj dit nga ndonj incident i papritur. Trupi i njeriut sht nj organizm i dobt i prbr nga eshtrat dhe mishi me pesh mesatare prej 70-80 kg. Vetm lkura e brisht e mbron at. Padyshim, kjo lkur e ndjeshme shum leht mund t lndohet dhe mavijoset. Ajo mund t plcas dhe t thahet nse i ekspozohet nj koh t gjat ers apo diellit. N mnyr q mos i dorzohet kushteve natyrore njeriu duhet do her q t kujdeset ndaj efekteve t ambientit. Megjithse njeriu sht i pajisur me sisteme t mahnitshme trupore, materialet si- mishi, muskujt, eshtrat, indet nervore, sistemi kardiovaskular dhe dhjami jan t prira pr prishje. Nse njeriu do t ishte nga materiali tjetr, dmth. jo nga mishi dhe dhjami, nga nj material q nuk i lejon trupat e huaj q t hyjn n organizm, si mikrobet apo bakteret, ather nuk do t kishte rast q t smurej. Sidoqoft, mishi sht substanca m e brisht; prishet dhe hahet nga krimbat nse qndron pr nj koh n temperaturn e dhoms. Si prkujtues i vazhdueshm i Allahut, njeriu shpesh i ndien nevojat themelore t trupit t tij. P.sh nse i ekspozohet motit t ftoht, ai e rrezikon shndetin; sistemi i imunitetit gradualisht bie n kolaps. N rast t till, trupi i tij mund q mos ta mbaj temperaturn konstante t trupit (370C) q sht fondamentale pr shndetin mir. 1 Zemra e tij ngadalson t rrahurat, ent e gjakut tkurren dhe

19. rritet shtypja e gjakut. Trupi fillon t dridhet me qllim t arritjes s ngrohtsis. Temperatura e trupi m e zvogluar se 350C shoqrohet me zvoglim t pulsit dhe tkurrje t enve t gjakut n duar, kmb dhe gishta, shenja pr gjendje krcnuese pr jet. 2 Me kt temperatur njeriu mund t jet edhe i orientuar dhe vazhdimit flen. Funksionet mentale ngadalsohen. Nj ulje e leht e temperaturs s trupit mund t shkaktojn pasoja t tilla, por ekspozimi m i gjat n mot t lig, ku temperatura e trupit mund t bie nn 330C, shkakton humbjen e vetdijes. N 240C, sistemi i frymmarrjes pushon s funksionuari. Truri dmtohet n 200C dhe n fund zemra ndalet n 190C duke sjell prfundimin e pashmangshm: vdekjen. Ky sht vetm nj nga shembujt q do t prmenden n vazhdim t ktij libri. Qllimi i tregimit t ktyre shembujve sht trheqja e vmendjes se, pr shkak t faktorve t ndryshm q rrezikojn qenien e tij, njeriu gjithmon do t dshtoj n gjetjen e knaqsive t thella n mnyrn e tij t jets. Qllimi sht q t prkujtojm lexuesin se njeriu duhet q t largohet lidhjes s verbr ndaj jets dhe t ndalet nga vrapimi pas ndrrave gjat tr jets s tij, ndrsa n vend t ksaj, t ket n mendje gjithmon Allahun dhe jetn e vrtet, ahiretin. Kjo sht parajsa e prjetshme q i sht premtuar njeriut. Meq lexuesit do t ken rastin q t shohin n faqet vijuese, parajsa sht vend i prsosmris. N parajs, njeriu do t jet plotsisht i izoluar nga t gjitha dobsit fizike dhe defektet q e rrethojn n tok. do gj q dshiron do t jet e pranishme. Bile, lodhja, etja, rraskapitja, uria dhe lndimi nuk ekzistojn n parajs. Duke iu ndihmuar njerzve q t kuptojn natyrn reale dhe si rrjedhim t ken kuptim m t thell t superioritetit t pafund t Krijuesit sht nj qllim tjetr i ktij libri. Prve ksaj, kuptimi se njeriu ka nevoj pr udhzimin e Allahut me siguri i shkon do kujt pr shtati. Allahu kt e thot n ajetin e mposhtm: O ju njerz, ju keni nevoj pr All-llahun e All-llahu nuk ka nevoj pr ju; Ai sht i falnderuari. (Fatir:15) KRKESAT TRUPORE Njeriu sht i ekspozuar ndaj shum rreziqeve fizike. Mbajtja e trupit dhe ambientit pastr dhe prkujdesja pr to jan barr e rnd gjat jets me t cilat njeriu gjithmon duhet t jet i zn ashtu q t minimizohen rreziqet shndetsore. Ajo q sht edhe m e mundimshme sht se koha e harxhuar pr detyra t tilla sht e konsiderueshme. Shpesh hasim hulumtime q jan kryer pr t kuptuar se sa koh shpenzohet pr tu rruar, pastrim t trupit, kujdes ndaj flokve, kujdesi pr lkur, manikyr etj. Rezultatet e ktyre hulumtimeve kan qen befasues, e paraqesin se sa koh t muar harxhohet pr kto detyra t prditshme.

20. Gjat jets son, takojm shum njerz. N shtpi, zyr, n rrug apo n shtpi t mallrave, ne shohim shum njerz t veshur mir n mnyrn e tyre m t mir. Ata jan njerz me fytyra t rruara, flok dhe trup t pastr, kmisha t hekurosura, dhe kpuc t lustruara mir. Sidoqoft, kujdesi i till krkon koh dhe pun. Menjher pas zgjimit nga gjumi n mngjes e deri n kohen pr t shkuar n gjum, njeriu duhet q t kaloj rutina t panumrta q t mbahet i freskt dhe i pastr. Sapo t zgjohemi, vendi i par q shkojm sht banja; gjat nats goja merr er dhe shije t pakndshme nga prhapja e baktereve n goj, gj q na detyron q menjher ti pastrojm dhmbt. Mirpo, pr t qen i gatshm pr ditn e re, gjerat esenciale nuk kufizohen n pastrimin e dhmbve. E as pastrimi i fytyrs dhe duarve nuk mjafton. Gjat dits, flokt bhen t yndyrshme dhe trupi bhet i papastr. Natn, gjat ndonj ndrre nuk do t kemi mundsi q t mos djersitemi. Si mnyr e vetme q ti heqim qafe kto erra t pakndshme dhe djersn, ndihet nevoja e urgjente pr t pastrimin e trupin. Prndryshe, nuk do t ishte e kndshme t shkohet n pun me flok t yndyrshme dhe me er t keqe nga trupi. Diapazoni i materialeve q prdorn q t mbahet trupi i pastr ashtu q t takohemi pa problem me t tjert sht pr befasi shum i gjer. Kjo sht, padyshim, prov e mjaftueshme pr nevojat e pafundme trupore. Prpos ujit dhe sapunit, neve na nevojiten elemente t shumta t domosdoshme q t pastrojm trupin, si: shampon, kondicioner, pastn e dhmbve, pasta e dhmbve, shkopinj me maj pambuku, pudr pr trup, krem pr fytyr, losione; dhe lista vazhdon. Ndryshe nga kto elemente, ekzistojn edhe qindra prodhime tjera q zhvillohen npr laborator q t prmirsohet kujdesi trupor. Si pr kujdesin ndaj trupit, secili duhet t harxhoj nj koh t konsiderueshme pr pastrimin e rrobave, shtpis dhe mjedisit. Padyshim, nuk mund t mbahet trupi i pastr n ambientin e papastr. Shkurtimisht, nj pjes t konsiderueshme t jets son e kalojm vetm e vetm pr nevoja trupore. Prpos ksaj, na nevojiten edhe shum materie kimike pr kt qllim. Allahu e ka krijuar njeriun me shum dobsi, bile Ai gjithashtu bn q kto dobsi t zhduken prkohsisht dhe kshtu t mbetet n gjendje t mir duke i br q njerzit t jen t pavetdijshm pr kto dobsi. Prve ksaj, njeriu sht i pajisur me inteligjenc t mjaftueshme ashtu q t gjejn edhe mnyrat m t mira pr t fshehur kt dobsi. Nse e anashkalojm aplikimin e ktyre metodave pr t qen t pastr dhe t freskt, shum shpejt mundemi q t bhemi t neveritshm. Prve ksaj, njeriu nuk mund t mbetet i pastr pr nj koh t gjat. Pas disa orsh, nuk mbetet asgj nga freskia q jep nj dush; ne vetm mundemi t mbetemi t pastr pr nj koh relativisht t shkurt. Ne duhet q t bjm dush s paku nj her n dit. N t njjtn mnyr, duhet q rregullisht ti pastrojm

21. edhe dhmbt, pasi bakteret shum shpejt shumohen n goj si n gjendjen e mparshme. Nj grua q kalon or t tra para pasqyrs vetm pr t vendosur grimin mbi fytyr, kur zgjohet t nesrmen n mngjes, nuk i mbetet asgj nga grimi. Pr m tepr, nse nuk e largon grimin n mnyr t duhur, fytyra e saj mund t duket edhe m e shmtuar nga mbetjet e kozmetiks. Burri duhet t rruhet do mngjes pr t pasur fytyrn e pastr. sht me rndsi q t kuptohet se t gjitha kto nevoja jan t krijuara pr nj qllim specifik. Nj shembull e bn kt shtje t qart: kur rritet temperatura e trupit, djersitemi. Era q e prcjell djersitjen sht shqetsuese. Ky sht proces i pashmangshm pr donjrin n kt bot. Sidoqoft, po t mos ishte kjo nevoj! P.sh., bimt nuk djersiten. Trndafili kurr nuk kundrmon edhe pse jeton n dh, ushqehet me pleh dhe gjendet n rrethin t ndyt dhe me pluhur. N t gjitha kto kushte, ka nj arom t kndshme. Ne nuk duhet as t theksojm se nuk i nevojitet ndonj kujdes trupor! Sidoqoft, pa marr parasysh se far preparate kozmetike vendosen n lkur, vetm disa njerz mund t arrijn arom t till t vazhdueshme. Prve t gjitha nevojave t trupit pr higjien, edhe ushqimi sht kusht thelbsor pr shndet. sht nj baraspesh e ndjeshme e proteinave, karbohidrateve, sheqernave, vitaminave dhe mineraleve tjera t ndryshme qensore pr trupin e njeriut. Posa t dmtohet kjo baraspesh, mund t shkaktohen dmtime serioze n sistemet trupore: sistemi i imunitetit e humb aftsit e veta mbrojtse, duke e ln trupin t dobt dhe t ekspozuar ndaj smundjes. Prandaj, duhet pasur kujdes t njjt i pr kujdesin trupor ashtu edhe pr ushqim. Nj nevoj edhe m thelbsor pr jetn, natyrisht, sht uji. Njeriu mund t mbijetoj pa ushqim pr nj koh t caktuar, por vetm disa dit pa uj do t prballej me pasoja fatale. T gjitha funksionet kimike t trupit bhen me ndihmn e ujit; pra uji sht faktor i domosdoshm pr jetn e njeriut. Njeriu nga shembujt e lartprmendur shum leht mund ti vrej dobsin e trupit t vet. Por prap shtrohet pyetja: a jemi t gjith t vetdijshm se kto jan dobsi? Nga ana tjetr, a mendojm q kto jan veti natyrale meq njerzit n tr botn kan dobsi t tilla? Sidoqoft, duhet pasur n mendje se Allahu ka mundur q t krijoj njeriun t prsosur dhe pa asnjrn nga kto dobsi. Secili njeri ka mundur t jet i pastr sikurse aroma e trndafilit. Megjithat, msimet e nxjerra nga gjendja e till eventualisht shpijn na menuri, duke na thirrur q t qartsojm mendjet dhe vetdijen; e njeriu, duke i par dobsit e tij n pranin e Allahut, duhet t kuptoj arsyen e krijimit t tij dhe t mundohet q t jetoj nj jet t ndershme si shrbtor i Allahut. PESMBDHJET VITE PA VETDIJE

22. dokush duhet t kaloj nj koh t caktuar ditore pr fjetje. Pa marr parasysh se sa ka punuar ose sa sht prpjekur q t mnjanoj at, sht e paevitueshme se njeriu do t flej dhe t qndroj n shtrat s paku nj t katrtn e jets s tij. Kshtu q brenda nj dite njeriu sht i vetdijshm vetm 18 or; dhe pjesn tjetr t kohs minimum 6 or mesatarisht n dit- i kalon n pavetdije t plot. Kur t vlersohet nga ky kndvshtrim, vijm deri tek fakti: se nj e katrta e 60 viteve kalohen n pavetdije t plot. A kemi ndonj alternativ tjetr ndaj gjumit? far do ti ndodh ndonjrit nse do t thoshte, Nuk dua t flej?. S pari, syt e tij bhen t kuq dhe ngjyra e lkurs zbehet. Dhe nse vazhdohet me pagjumsi, si rezultat vjen humbja e vetdijes. Mbyllja e syve dhe paaftsia pr tu prqendruar jan fazat e para t gjumit. Ky sht nj proces i paevitueshm, pa marr parasysh a sht njeriun i bukur apo i shmtuar, i pasur apo i varfr, t gjith e prjetojn procesin e njjt. Ngjashm me vdekjen, para gjumit, trupi fillon t bhet i pandjeshm ndaj bots s jashtme dhe nuk i prgjigjet asnj ndikimi. Shqisat q ishin t jashtzakonisht t mprehta m prpara fillojn t dobsohen. Ndrkoh, perceptimet ndryshojn. Trupi i zvoglon t gjitha funksionet n minimum, duke shkuar n orientim n koh e vend dhe zvoglon lvizjet trupore. Kjo gjendje sht, n njfar mnyre, form tjetr e vdekjes, q definohet si gjendje kur shpirti lshon trupin. N t vrtet, gjat gjumit trupi sht i shtrir n shtrat ku shpirti prjeton krejtsisht jet tjetr n vende krejtsisht tjera. N ndrr, njeriu mund t shoh veten n plazh nn diellin e ngroht, pa e kuptuar se gjendet i shtrir n krevat. Edhe vdekja ka pamje t njjt nga jasht: ajo ndan shpirtin nga trupi q e ka prdorur n kt bot dhe e drgon at n botn tjetr dhe n trup tjetr. Pr kt arsye, Allahu n Kuran, shpalljen e vetme q ka mbetur autentike, i udhzon njerzin n rrug t drejt, vazhdimisht na prkujton pr ngjashmrin e gjumit me vdekjen. Ai sht q ju v n gjum natn dhe e di ka vepruat ditn, pastaj ju ngjall- zgjon n t (ditn) pr deri n afatin e caktuar (vdekje). Pastaj do t ktheheni e do t'ju njoftoj me at q keni pas vepruar. (Enam:60) All-llahu i merr shpirtrat kur sht momenti i vdekjes s tyre (i vdekjes s trupave t tyre), e edhe at q sht n gjum e nuk ka vdekur, e atij q i sht caktuar vdekja e mban (nuk e kthen), e at tjetrin (q nuk i sht caktuar vdekja, por sht n gjum), e lshon (t kthehet) deri n afatin e caktuar. Vrtet, n kto ka argumente pr nj popull q mendon. (Zumer;42) I izoluar n trsi nga funksioni i shqisave, me fjal tjera, n alivanosje t vdekur, njeriu kalon nj t tretn e jets s vet n gjum. Sidoqoft, ai pak mendon pr kt fakt, duke mos e kuptuar kurr se ai i len pas t gjitha ato q

23. jan menduar si t rndsishme n kt bot. Nj shembull i rndsishm, shuma t mdha t t hollave t humbura n burza apo nj problem i vogl personal, shkurtimisht do gj q duket t jet e nj rndsie t veant shuhet kur t njeriu bie n gjum. Kjo thjesht dmth. t mos ket asnj marrdhnie me botn. T gjith shembujt q u treguan deri m tani japin nj piktur t qart mbi shkurtsin e jets dhe sasin e madhe t kohs q duhet shpenzuar n pun t detyrueshme ditore. Kur koha q kalohet n pun t detyrueshme ditore zbritet, njeriu kupton pamjaftueshmrin e momenteve q mbesin pr t ashtuquajturat knaqsit e jets. N prapavshtrim, njeriu uditet pa mas me kohn q e kalon n ushqim, kujdes trupor, gjum, apo duke punuar q ti siguroj vetes standard m t lart jetese. Llogarit e kohs s kaluar n punt rutine q nevojiten pr mbijetes jan, pa dyshim, gjra q duhet vrar mendjen pr to. Si u tha m par, s paku 15-20 vjet t nj jete 60-vitesh kalohen n gjum. Sidoqoft, 5-10 vitet e para t jets kalojn n fmijri t 40-45 viteve t mbetura, nj periudh tjetr q shpenzohet gjithashtu n gjendje gati t pavetdijshme. Me fjal tjera, nj njeri 60 vjear do t kaloj ndoshta gjysmn e jets pa vetdije. Sa i prket pjess tjetr t jets, jan t njohura shum statistika. Kto shifra, p.sh, prfshijn kohn e kaluar gjat prgatitjes s ushqimit, gjat ngrnies, gjat dushit apo koha e kaluar n tollovit n trafik. Kjo list mund t zgjerohet edhe m tej. N prfundim, far mbetet nga jeta e gjat jan vetm 3-4 vite. far sht rndsia e ksaj jete kaq t shkurt n krahasim me jetn e prhershme? Tamam tek kjo pik ekziston nj humner e madhe n mes t atyre q jan besimtar dhe jobesimtart. Jobesimtart, duke besuar vetm n jetn e ksaj bote, mundohen q at ta shfrytzojn maksimalisht. Por jan prpjekje t kota: kjo bot sht e shkurt dhe e krijuar me dobsi. Pr m tepr, pasi jobesimtari nuk beson n Allahun, ai jeton nj jet plot probleme, me plot brenga dhe frik. Ata t cilt besojn, nga ana tjetr, jetojn jetn duke prkujtuar Allahun dhe pranin e Tij n do moment, gjat t gjitha preokupimeve t vogla apo problematike t prkujdesjes trupore, ngrnies, pirjes, qndrimit n kmb, qndrimit ulur, gjumit, krkimit t idares etj., Ata i kalojn jett e tyre vetm q t fitojn knaqsin e Allahut dhe n at mnyr jetojn nj jet t rehatshme, t izoluar trsisht nga frika dhe hidhrimet e ksaj bote. Si prfundim, ata fitojn parajsn, nj vend i lumturis s prhershme. N t njjtn mnyr, qllimi prfundimtar i jets sht kumtuar n ajetin q vijon: Atyre q patn frik nga (dnimi) All-llahu, u thuhet: "'sht ajo q shpalli Zoti juaj?" Ata thoshin: "Shpalli do t mir!" Ata q bn vepra t mira, edhe n kt jet kan shprblim t mir, por shprblimi i tyre n botn tjetr sht shum m i mir, e sa vend i mir sht ai i t devotshmve. sht Xhenneti i Adn-it, ku do t hyjn, nn t rrjedhin lumenj, aty kan ka t dshirojn, ashtu i shprblen All-llahu t ruajturit. (Nahl: 30-31)

24. SMUNDJA DHE FATKEQSIT Edhe smundja e prkujtojn njeriun se sa i dobt sht ai. Trupi, edhe pse shum i mbrojtur kundr t gjitha llojeve t krcnimeve nga jasht, seriozisht ndikohet nga viruset e thjesht, agjent t padukshm q shkaktojn smundje. Ky proces duket i paarsyeshm, pasi Allahu e ka pajisur trupin me sisteme shum komplete, posarisht sistemin e imunitetit q mund t prshkruhet si armat fitimtare kundr armiqve t vet. Sidoqoft, prkundr forcs dhe mbrojtjes s trupit, njerzit shpesh smuren. Ata shum pak mendojn pr faktin se jan t pajisur me aq sisteme t shklqyeshme. Allahu ka mundur q mos ti lejoj kta agjent q shkaktojn smundje t shkaktojn vuajtje. Viruset, mikrobet dhe bakteret kan mundur q kurr mos t na dmtojn trupin ton, apo kta armiq t vegjl nuk kishin ekzistuar ndonjher. Sidoqoft, ende edhe sot, dokush mund t jet objekt i smundjeve serioze q vijn nga shkaqet e pakuptimta. P.sh., vetm nj virus mund t hyj n trup nprmes nj prerje t leht n lkur dhe pr nj koh t shkurt t shprndahet npr tr trupin, duke marr nn kontroll organet vitale. Edhe prkundr teknologjis s lart, nj grip i thjesht mund t krcnoj jetn e nj numri t madh njerzish. Shpesh historia ka qen dshmitare e rasteve t gripit q ka ndryshuar edhe strukturn demografike t ndonj vendi. P.sh., m 1918, 25 milion njerz kan vdekur nga gripi. Ngjashm, m 1995, nj epidemi ka marr jetn e 30 mij njerzve, ku humbjet m t mdha ka pasur Gjermania. Edhe sot rreziku vazhdon: nj virus mund t godet do koh dhe mund t jet krcnues pr jetn e dokujt, apo ndonj smundje e rrall mund t rishfaqet prap pas gati 20 vjetsh. T pranuarit e ktyre fatkeqsive si natyrale dhe mos mendimi pr to do t ishte nj gabim serioz. Allahu iu drgon njerzve smundje pr qllim t veant. N kt mnyr ata q jan arrogant mund t gjejn rastin q t kuptojn shtrirjen e fuqis s tyre t vrtet. Prve ksaj, kjo sht mnyr e mir q t kuptohet natyra e vrtet e ksaj jete. Prpos smundjeve, aksidentet paraqesin krcnim serioz pr njeriun. do dit gazetat kan tituj t shumt lidhur me fatkeqsit e komunikacionit. Edhe aksidentet prbjn nj pjes t konsiderueshme t lajmeve televizive dhe t radios. Prkundr faktit se jemi t njohur me aksidentet, neve kurr nuk na bie ndrmend se n do moment mund t prballemi me aksident. Ekzistojn mijra faktor rreth nesh q munden leht t na e ndrrojn rrjedhn e jets son. Ndonjri mund t humb balancimin dhe t rrzohet n mes t rrugs, pr shembull. Gjakderdhja n tru apo thyerja e kmbs mund t ndodhin n nj aksident t till t zakonshm, apo duke ngrn dark, nga hala e peshkut n fyt ndonjrit mund t mbytet. shkaqet mund t duken t thjeshta, por do dit me mijra njerz n bot prjetojn aksidente si jan kto q vshtir imagjinohen. Kto fakte duhet na bjn t kuptojm kotsin e prkushtimit ndaj ksaj bote dhe t konkludojm s do gj q na sht dhn sht nj e mir e prkohshme pr t na sprovuar n kt bot. sht e pakuptueshme se si qenia

25. njerzore, ende sht e paaft q t luftoj nj virus t padukshm, guxon q t shfaq arroganc ndaj Krijuesit t tij t Plotfuqishm. Padyshim, Allahu sht Ai q e ka krijuar njeriun dhe Ai sht i Vetmi q mund ta mbroj at nga t gjitha rreziqet. N kt aspekt, aksidentet dhe smundjet na tregojn se kush jemi. Pa marr parasysh se sa i fuqishm dikush mund t mendoj se sht, prpos me vullnetin e Allahut, askush nuk mund t parandaloj asnj smundje t mos ngjaj. Allahu i krijon t gjitha smundjet dhe situatat tjera pr t prkujtuar njeriun pr dobsit e njeriut. Kjo bot sht vend sprove pr njeriun. dokush mban prgjegjsin pr prpjekjet e veta q t fitoj knaqsin e Tij. N fund t ktij testi, ata q kan pasur njohuri t qart unitare pr Allahun pa i prshkruar Atij shok dhe nnshtrimit t urdhrave dhe ndalesave t Tij do t banoj prgjithmon n parajs. Ata q nuk e ndrrojn arrogancn e tyre dhe preferojn kt bot dhe dshirat e tyre ather ata do t humbin jetn e prhershme t gzimit e t lehtsive dhe si kmbim do t ken vuajtjen e prjetshme dhe kurr nuk do t jen t lir nga problemet, dobsit dhe dhimbjet n kt si dhe n botn tjetr. PASOJAT E SMUNDJEVE DHE FATKEQSIVE Si sht thn m par, smundja dhe aksidentet jan ngjarje me t cilat Allahu e sprovon njeriun. Besimtari q prballet me ndodhi t till menjher i kthehet Allahut, duke u lutur dhe duke krkuar strehim tek Ai. Ai sht mir i njoftuar se asgj dhe askush prpos Allahut nuk mund ta shptoj at nga pikllimi. Gjithashtu ai sht i vetdijshm se durimi, devotshmria dhe besimi i tij n Allahun jan hedhur n sprov. N Kuran, profeti Ibrahim (a.s.) lavdrohet pr qndrim e tij shembullor. Lutja e tij e sinqert sht ajo q duhet prsritet nga t gjith besimtart. Kshtu tregohet n Kuran: ...Dhe Ai q m ushqen dhe m jep t pij, Dhe kur t smurem Ai m shron, Ai m bn t vdes e mandej m ngjall. (Shuara:79-81) Profeti Ejub (a.s.), nga ana tjetr, ka vn nj shembull t mir pr t gjith besimtart meq ai vetm ka krkuar durim nga Allahu kur u prball me smundje t rnd: Prkujto edhe robin ton Ejubin, kur me lutje iu drejtua Zotit t vet: "Djalli m ka goditur me mundim e dhembje!" (Sad:41) Fatkeqsit e tilla forcojn besnikrin e besimtarve ndaj Krijuesit t tyre dhe i prforcon ata n pjekuri. Kjo sht arsyeja pse secila vuajtje sht fat. Jobesimtart, nga ana tjetr, i kuptojn t gjitha llojet e aksidenteve dhe smundjeve si fatkeqsi. Duke mos e kuptuar se do gj sht krijuar me qllim t veant dhe se durimi i shfaqur gjat problemeve do t shprblehet n ahiret, jobesimtart bien n pikllim t madh. N t vrtet, meq n sistemin e bazuar

26. n mohimin e ekzistencs s Allahut njerzit prvetsojn pikpamje materialiste, atyre q nuk besojn smundjet dhe aksidentet u sjellin pikllime shtes. Vlerat morale dhe pikvshtrimet e shoqris materialiste diktojn se pas aksidentit ose smundjes far ata kryesisht prjetojn sht vetm humbje e papritur e shokve t ngusht edhe nse ata nuk kan vdekur. Qndrimi i till merret thjesht meq ata mendojn se me qen shok me dik apo kujdesi ndaj t vuajturit sht problem. Pa marr parasysh se sa dashuri dhe kujdes ai ka dhn n ditt e veta, posa t smuret ndonjri - i dergjuri pr shembull- apo i paafti, e tr dashuria e ndjer pr t humbet. Nj arsye tjetr q i bn njerzit t ndrrojn sht humbja e pamjes apo e aftsive t caktuara. Kjo pritet nga nj shoqri materialiste, pasi n shoqrin e till, njerzit i vlersojn t tjert sipas vetive t tyre fizike. Si pasoj, kur shfaqen defektet fizike, edhe vlera e atij personit humbet. Pr shembull, gruaja apo i afrmi i ndonj personi me t meta fizike, menjher fillon t ankohet pr vshtirsit e kujdesit ndaj personit t paaft. Zakonisht ata ankohen se sa t pafat jan. Shumica e tyre thon se ata ende jan shum t rinj e jan duke u prballuar me fatkeqsi t till, far nuk e kan merituar. Kjo sht vetm nj vet-arsyetim pse ai ose ajo nuk i kushton kujdes t duhur t afrmit t vet t me t meta. Disa, nga ana tjetr, i ndihmojn t paaftin apo pacientin nga frika se dikush mund t thot dika nse i ln vetm. Thashethemet, q zakonisht leht prhapen, thjesht i largon nga sjellja e till. N koht e t tilla t fatkeqsive premtimet e dhna pr besnikri gjat ditve t lumtura papritmas zvendsohen me ndjenja vetjake, egoiste. Fatkeqsit e tilla nuk duhet q t na befasojn n shoqrin ku disa forma t sjelljes, si sht besnikria, shfaqen vetm kur ekziston prfitimi nga ta. Padyshim, n nj shoqri ku sht vendosur mir kriteri materialist dhe far sht m e rndsishme, ku njerzit nuk i frikohen Allahut, sht e pamundur q t pritet nga dikush t mbetet besnik ndaj dikujt tjetr pa mim. Pas t gjithave, nuk mund t presim q dikush t jet i sinqert dhe i ndershm ndaj t tjerve nse ai nuk beson se do t dnohet pr dshtim q nuk ka vepruar ashtu ose pr shprblimin q ka punuar. Sjellja e till n shoqrin materialiste besohet t jet sjellje idiotsie. Kjo sht pr shkak se nuk ka kuptim n tregimin e besnikris ndaj dikujt q kur vdes ndoshta pas disa dekadave, prgjithmon pushon s ekzistuari. Duke konsideruar situatn n nj sistem q t dy palt jan t bindura se do t jetojn shkurt e do t vdesin, mentaliteti i till sht i arsyeshme. Pse, ather, t mos preferojn mnyrn m t leht dhe m t prshtatshme pr ti br gjrat?

27. Herpesi Urtikaria Gusha Smundjet, sikur ato q jan t ilustruara ktu, shpesh jan sprov nga Allahu. Incidentet e tilla jan raste t rralla pr besimtart q t shfaqin durimin dhe devotshmrin ndaj Allahut. Sidoqoft, ata q e kufizojn t menduarit e tyre vetm pr kt bot vshtir q e kuptojn kt fshehtsi esenciale. Sidoqoft, faktet qndrojn ndryshe. Ata q besojn n Allahun, t cilt, n pranin e Tij, jan t vetdijshm pr dobsit e tyre dhe i frikohen Atij, i vlersojn njerzit tjer n mnyr si Allahu dshiron ti vlersojn. Vetia m e muar e nj personi q sht n prani t Allahut sht frika dhe respekti i tij, e kshtu, sjelljet e tyre fisnike vijn nga kto karakteristika. Nse dikush i frikohet Allahut shfaq prsosmri morale n kt bot, ai do t arrij prsosmrin fizike dhe mentale pr gjith kohn. Duke ditur kt fakt defektet fizike t ksaj bote e humbin tr rndsin. Ky sht premtim i Allahut dhn besimtarve. Kjo sht edhe arsyeja themelore pse besimtart shfaqin respekt dhe dhembshuri ndaj njeri tjetrit dhe konsiderat pr personat me t meta fizike t njeri tjetrit, dhe demonstrojn prkushtim t prjetshme ndaj njri tjetrit. Ky hendek i madh n perceptim n mes t besimtarve dhe jobesimtarve si dhe gjendjet e ndryshme shpirtrore q ata prjetojn sht mjaft e rndsishme. Kur zilia dhe zemrimi t largohen nga zemra e besimtarve dhe zvendsohen me qetsi dhe siguri; ndjenjat e zhgnjimit, paknaqsis dhe hidhrimit krijojn gjendje t zymt shpirtrore pr jobesimtart. Kjo sht sikur t ishte dnim nga shoqria materialiste q i rrethon jobesimtart, por n t vrtet sht nj fatkeqsi nga Allahu pr ata q nuk besojn. Ata q supozojn se nuk do t gjykohen pr veprat e tyre t kqija, do t habiten n ditn e gjykimit kur veprat e tyre, egrsia, mosbesimi, dhe jo-besnikria do t gjykohen: T mos mendojn ata q nuk besuan se afatin q u dham Ne atyre t jetojn, sht n dobi t tyre. Ne i lam t jetojn vetm q shtojn edhe m shum mkate, se ata i pret dnim nnmues. (Ali-Imran: 178)

28. VITET E VONSHME T JETS Efektet shkatrruese t kalimit t vjetve mund t vrehen edhe n trupin ton. Me kalimin e vjetve, trupi, gjja m e vlershme q qenia njerzore ka, kalon npr nj proces t pakthyeshm t shkatrrimit. Ndryshimet q trupi i njeriut prjeton gjat jets tregohen n Kuran me sa vijon: All-llahu sht Ai q ju krijoi n gjendje t dobt, pastaj pas asaj dobsie ju dha fuqi, e pas fuqis, dobsi e pleqri. Ai krijon ka t doj, Ai sht m i dijshmi, m i fuqishmi. (Rum: 54) Vitet e vonshme t jets jan kohrat q m s shumti shprfillen n planet e ardhmris s nj t rrituri, prpos procesit shqetsues pr kursimin pr pleqri. N t vrtet, duke qen aq afr vdekjes, njerzit ngurrojn qasjen ndaj ksaj etape jetsore. Kur dikush dshiron q t flas pr pleqri, tjert ndihen t brengosur dhe mundohen q t ndrrojn kt tem t pakndshme sa m shpejt. Prditshmria e jets sht mnyr e mir q ti iket mendimit me vitet m t mjera t mundshme t jets. Prandaj, shtyhet deri n kohn kur n mnyr t pashmangshme prballet me pleqrin. Padyshim, arsyeja kryesore pr shmangie t till sht supozimi se njeriu ka koh t pakufishme deri sa t vjen vdekja. Ky moskuptim i rndomt sqarohet n Kuran: Por Ne u dham atyre dhe prindrve t tyre jet t gjat me knaqsi (e ata u mashtruan)... (Enbija: 44) Ideja e gabuar shpesh drgon n pikllim t madh. Kjo sht pr shkak se, pa marr parasysh moshn, e vetmja gj q njeriu ka jan kujtimet e zbehta t ditve t kaluara. Njeriu mezi kujton fmijrin. sht shum vshtir bile t kujtohen gjrat nga dekada e kaluar. Ambiciet e mdha t nj t riu, vendimet e rndsishme, dhe caqet q ai i ka arritur, humbin rndsin e vet kur njher prjetohen dhe arrihen. Pr kt shkak tregimi pr nj jet t gjat sht prpjekje e kot. Qoft tinejxher apo i rritur, kjo duhet nxis njeriun q t merr vendim t rndsishm pr jetn e tij. P.sh, nse je n t 40-tt dhe pret q t jetosh deri n vitet e mesme t 60-tave ka nuk e ke t garantuar 25 vjett e mbetura do t kalojn sigurisht shum m shpejt sa 40 vjett e kaluara. E njjta gj vlen edhe nse jeta zgjatet pr disa vjet, ato do t kalojn bile, para se ti vresh. Kjo sht, sigurisht, prkujtues i prhershm i natyrs s vrtet t ksaj bote. Nj dit secili shpirt n kt bot do ta l kt bot dhe nuk do t ket kthim prapa. Prandaj, njeriu duhet q t l anash paragjykimet e tij dhe t jet m real sa i prket jets s tij. Koha shum shpejt kalon dhe secila dit sjell dobsi t reja

29. fizike e t menduar t dobt, se sa dinamizm t freskt e figur m t re. Shkurtimisht, plakja sht manifestim i paaftsis s njeriut q t kontrolloj trupin, jetn dhe fatin e tij. Efektet armiqsore t kohs n trup bhen m t dukshme n kt period. Allahu na informon pr kt n ajetin vijues: All-llahu ju krijoi, pastaj Ai ua merr shpirtin. E ka prej jush q shtyhet deri n jetn m t vjetr, ashtu q t mos dij asgj nga ka ka ditur. All-llahu sht m i dijshmi, m i fuqishmi. (Nahl: 70) N mjeksi, perioda e pleqris s von emrohet edhe si fmijria e dyt. Prandaj, gjat ksaj faze t jets, njerzit n mosh kan nevoj pr kujdes sikur fmijt, pasi funksionet e tyre mentale dhe trupore kalojn npr modifikime. Gjat plakjes s njeriut, karakteristikat shpirtrore dhe fizike q shfaqen n fmijri bhen m t dukshme. Njerzit e vjetr nuk mund t kryejn shum detyra ku lypset fuqia fizike. Ndryshimet n gjykim, t menduarit e dobt, vshtirsi n t ecur, vshtirsi n mbajtje t drejtpeshimit dhe biseds, pengesat t ndryshme, t kujtuarit e dobt dhe humbje graduale t memories, ndryshimet n disponim dhe sjellje jan vetm disa nga simptomat e smurjeve q zakonisht vrehen n pleqri. Shkurtimisht, pas nj kohe t caktuar, njerzit shpesh kthehen sikurse n gjendjen e vartsis fmijrore si nga aspekti fizik ashtu edhe nga aspekti mendor. Jeta fillon dhe mbaron sikur n gjendje fmijrore. Ky nuk sht proces i rastsishm. sht e mundur q njeriu t mbetet i ri gjer n vdekje. Prandaj Allahu prkujton njeriun pr natyrn e prkohshme t ksaj bote me keqsimin e cilsis s jets s tij n periodat e caktuara t jets. Ky proces shrben si prkujtues i qart se jeta kalon shum shpejt. Allahu sqaron kt shtje n ajetin e mposhtm: O ju njerz, nse dyshoni pr ringjalljen, ather (mendoni krijimin tuaj q) Ne u krijuam ju prej dheu, pastaj prej uji, pastaj prej nj gjaku t ngjizur, pastaj prej nj sa kafshat mishi, q sht krijes e formuluar ose e paformuluar, n mnyr q t'ju sqarojm. Ndrsa at q e dshirojm Ne e prqendrojm n mitr deri n nj afat t caktuar, e mandej u nxjerrim foshnje dhe ashtu t arrini pjekurin tuaj. Ka q dikush prej jush vdes hert, e dikush t jetoj deri n pleqri t thell, n mnyr q t mos dij asgj nga dija q ka pasur. E ti e sheh tokn e that-t vdekur, e kur Ne ia lshojm asaj ujin ajo gjallrohet, shtohet dhe nga t gjitha llojet rrit bim t kndshme. (Haxhxh:5) PROBLEMET FIZIKE T PLEQRIS

30. Pa marr parasysh se sa t holla keni apo sa i shndetshm jeni, dokush do t prballet me problemet q kan t bjn me pleqrin, disa prej t cilave jan sqaruar m posht: Lkura sht vrtet faktor i rndsishm n vlersimin se si dikush duket. sht nj komponent thelbsore e bukuris. Kur largohet vetm disa mm2 t indit, njeriu vjen n prfundim t shpejt q njerzit e dobt shqetsohen. Kjo sht vetm pr shkak se, lkura prpos q ofron mbrojtje nga ambienti i jashtm, gjithashtu siguron edhe pamje estetike dhe t kndshme t trupit. Kjo, padyshim, sht funksion i rndsishm pr lkur. Fundi i fundit, nse dikush mendon se sht i bukur, kjo sht kryesisht pr shkak t lkurs, nj cop indi lkuror q sht e rnd 2 kg, mbulon trupin. Bile pr udin e dikujt ky sht organi i vetm i cili dmtohet dukshm gjat pleqris. (Lart) Jeanne Calment, femra m e vjetr franceze. Ndrmjet ktyre dy fotografive ekziston nj shekull i tr. (N mes) Naty Revuelta, n rini dhe pleqri. (Posht) dokush prjeton ndryshimet sikur n kto foto. Procesi i plakjes sht dshmia m e qart se ne jemi duke jetuar n nj bot t prkohshme. Njeriu lind, rritet, plaket dhe vdes. Sidoqoft, vetm trupi e prjeton kt proces t pakthyeshm. Shpirti, nga ana tjetr, jeton prgjithmon. Kur njeriu mplaket, lkura humb strukturn e vet elastike meq proteinat struktural q e formojn skeletin e shtresave fundore t saj bhen t ndjeshme dhe t dobta. Kjo sht arsyeja pse rrudhat dhe vijat, ankth pr shum njerz,

31. paraqiten n fytyr. Funksionimi i gjndrave yndyrore n shtresn e siprme t lkurs zvoglohet, duke krijuar thatsi akute. Me koh, trupi i ekspozohet ndikimeve t jashtme pasi prshkueshmria e lkurs rritet. Si rezultat i ktij procesi, pleqt lngojn seriozisht nga gjumi i rregulluar, plag siprfaqsore dhe nga kruarja q quhet kruarja e pleqris. N t njjtn mnyr, dmtimet bhen deri te shtresat e poshtme e lkurs. Prtrirja e indeve t lkurs dhe mekanizmat pr kmbimin e substancave nuk funksionojn aq sa duhet, duke br kshtu nj terren pr zhvillimin e tumoreve. Forca e eshtrave sht gjithashtu e nj rndsie t madhe pr trupin e njeriut. Prpjekjet q t arrihet qndrim vertikal rrall do t jet i mundur tek pleqt, far sht shum e leht pr t riun. Duke lvizur me trup t krrusur, njeriu humb at krenarin dhe arrogancn, duke i dhn nj mesazh t fort se nuk ka aftsi bile as trupin e vet ta ket nn kontroll. Prandaj, kjo sht gjithashtu nj humbje pr pamjen dhe hijeshin. Simptome e pleqris nuk jan vetm kto. Pleqt kan afinitet q t humbin ndjenjat meq qelizat nervore pushojn s regjeneruari pas nj kohe t caktuar. Pleqt lngojn nga orientimi hapsinor pr shkak t dobsimit t syve n reagim ndaj intensitetit t drits. Kjo sht shum e rndsishme pasi tregon kufizimin e shikueshmris s syrit: theksueshmris s ngjyrave, pozits s objekteve dhe madhsit e tyre mjegullohen. Kto, pa dyshim, jan situata t vshtira q pleqt duhet tiu prshtaten. Njeriu ka mund q kurr t mos e prjetoj shkatrrimin fizik t pleqris: ai thjesht ka mund t forcohet dhe t bhet m i shndetshm me kalimin e kohs. Pasi nuk njohim ndonj rast t till, t jetuarit e nj jete t gjat ka mund t ofroj mundsi t pashembullt pr jett e plotsuar personale dhe shoqrore. Koha ka mund t ket prmirsuar kualitetin e jets, duke e br m t hareshme se ndonjher. Mirpo, sistemi i prcaktuar si i mir pr njerzimin sht i bazuar n rnien e kualitetit t jets me kalimin e kohs. Kjo sht edhe nj dshmi pr natyrn e prkohshme t ksaj bote. Allahu doher na prkujton pr kt fakt n Kuran dhe i urdhron besimtarve t mendojn pr t: Shembulli i jets s ksaj bote sht si i nj shiu q e kemi zbritur nga qielli, e me ann e t cilit grshetohen bimt e toks (mbijn dhe shpeshtohen t gjitha llojet) prej nga han njerzit e kafsht deri kur toka t ket marr stolin e vet dhe t jet zbukuruar (me bim, pem e behar), e banort e saj t mendojn se jan t zott e saj, e asaj i vjen urdhri yn, natn ose ditn, Ne e bjm at (t mbjellat) t korrur sikurse t mos ekzistonte dje. Kshtu Ne u sqarojm faktet njerzve q mendojn. (Junus:24)

32. Pas nj kohe t caktuar t jets gjat s cils njeriu supozon se sht fizikisht dhe mentalisht i fort dhe e percepton tr botn prmes pikvshtrimit t tij, ai papritmas kalon n nj etap ku humb shum gjra q ai m par knaqej me to. Ky proces sht i paevitueshm dhe i pakthyeshm. Kjo sht vetm pr shkakun se Allahu e ka krijuar kt bot si vend t prkohshm pr t jetuar n t dhe e bri t paprsosur q t na shrbej si prkujtues t ahiretit. MSIMET E NXJERRA NGA PLAKJA E PERSONAVE T FAMSHM Plakja sht e pashmangshme. Askush, pa prjashtim, nuk mund ti ik. Duke par personat e famshm se si plaken ka ndikim t madh tek ne, meq dmtimi i tyre fizik sht i dukshm. Duke qen dshmitar pr plakjen e njerzve t njohur pr nga fama, pasuria dhe bukuria e tyre, sigurisht sht prkujtues pr shkurtsin dhe t parndsin e ksaj jete. do dit mund t shihet ky fakt nga qindra shembuj prreth nesh. Nj person inteligjent, i shndosh dhe i famshm, dikur simbol i bukuris ose suksesit, nj dit del n gazet, revist dhe n televizion me aftsi t kufizuara fizike ose mentale. Ky sht prfundim i pothuaj t gjithve. Sidoqoft, njerzit e popullarizuar kan vend t posam n mendjen ton; mnyra se si ata plaken dhe humbin sharmin na e rndon edhe m shum mendjen. N faqet n vijim, do t shihni fotografit e disa njerzve t popullarizuar. Secila foto sht shenj e qart se pa marr parasysh se sa je i ri, i bukur dhe i suksesshm, pleqria do t jet fund i pashmangshm . Brigitte Bardot Alain Deleon

33. Marlon Brando Elizabeth Taylor Katherine Hepburn Charlie Chapline VDEKJA E NJERIUT Jeta rrjedh sekond pas sekonde. A jeni t vetdijshm se do dit iu afron m afr vdekjes ose se vdekja sht aq afr jush sa sht afr t tjerve? Si na sht kumtuar n ajetin: Secili njeri do t shijoj vdekjen, e pastaj do t ktheheni te Ne. (Ankebut: 57), secili q sht shfaqur ndonjher n kt

34. bot sht i prcaktuar q t vdes. Pa prjashtim t gjith do t vdesin, donjri. Sot, sht vshtir q tu biesh n gjurm shum njerzve q kan vdekur. Ata q tani jan gjall dhe ata q ndonjher do t jetojn do ta shijojn vdekjen n ditn e caktuar. Pavarsisht nga ky fakt, njerzit mundohen ta shohin vdekjen si nj aksident i pamundur. Paramendoje nj foshnje q vetm sa ka lindur dhe njeriun i cili sht duke vdekur. Asnjeri as tjetri nuk kan ndikim n procesin e lindjes apo t vdekjes. Vetm Allahu ka fuqin q t inspiroj frymn e lindjes dhe t vdekjes. T gjith njerzit do t jetojn deri n ditn e caktuar e pastaj do t vdesin; Allahu n Kuran jep shpjegim pr qndrimin e zakonshm t treguar ndaj vdekjes n ajetin n vazhdim: Thuaj: "S'ka dyshim se vdekja prej s cils po ikni, ka pr t'ju zn, e mandej do t silleni te Ai q e di t padukshmen dhe t dukshmen, dhe ather Ai do t'ju njoftoj me at q keni punuar". (Xhuma: 8) Shumica e njerzve i shmangen mendimit pr vdekjen. N vlugun e punve t prditshme, njeriu zakonisht preokupohet me shtje krejtsisht tjera: cilin fakultet ta regjistroj, pr ciln kompani t punoj, far ngjyre t rrobave t vesh t nesrmen, far t gatuaj pr dark; t gjitha kto jan shtjet madhore q zakonisht i kemi n konsiderat. Jeta kuptohet si nj proces rutin pr shtjet aq t vogla. Prpjekjet pr t biseduar pr vdekjen gjithmon ndrpriten nga ata q trazohen nga dgjimi pr kt shtje. Marrja me seriozitet e shtjes s vdekjes bhet vetm kur dikush plaket, dhe nuk e an kokn m hert pr kt shtje aq t pakndshme. Por duhet q t kemi n mendje se nuk e kemi jetn t garantuar as deri n orn e ardhshme. do dit njeriu sht dshmitar i vdekjes s njerzve prreth tij por mendon pak pr ditn q tjert do t jen dshmitar t vdekjes s tij. Ai kurr nuk supozon se prfundim i till sht duke e pritur! Megjithat, kur vdekja vjen i gjith realiteti i jets papritmas zhduket. Nuk prmenden m as ditt e lumtura. Paramendo t gjithat q ke mundsi ti bsh mu tani: t bni me sy, lvizni trupin, flisni, qeshni; t gjitha kto jan funksione trupore. E tani paramendo pr gjendjen dhe formn e trupit tnd pas vdekjes. Q nga frymmarrja e fundit, do t bhesh vetm nj grumbull mishi. Trupi yt, i qet dhe i palvizshm, do t drgohet n morg. Atje do t lahesh pr her t fundit. I mbshtjell n qefin, kufoma jote do t bartet pr n varreza me arkivol. Kur trupi vendoset n varr, dheu do t mbuloj. Ky sht fundi i tregimit tnd. Prej ktij momenti, ti bhesh vetm njri nga emrat e shkruar n gurin prej mermeri. Gjat muajve ose viteve t para, varri yt do t vizitohet shpesh. Me kalimin e kohs, njerzit vijn m rrall. Pas disa dekadave, askush m nuk do t vizitoj.

35. Ndrkoh, familja jote e ngusht do t prjetojn nj aspekt tjetr t vdekjes suaj. N shtpi, dhoma dhe shtrati juaj do t jen t zbrazt. Pas varrimit, ato sende q kan mbetur do t mbesin n shtpi: shumica e teshave, kpucve, etj., do ti dhurohen dikujt q kan nevoj. Regjistri yt n komun do t shlyhet apo do t arkivohet. Gjat viteve t par, dikush do t mbaj zi pr ty. Sidoqoft, koha punon kundr kujtimeve q ke ln prapa. Pas 4-5 dekadave, do t mbesin vetm disa q do t prkujtojn. Do t vijn gjeneratat e reja dhe askush nga gjenerata jote nuk do t jet n bot. A do t prkujtohesh apo jo, do gj do t jet e pavler pr ty. Derisa kjo krejt ngjan mbi tok, kufoma nn dh do t kaloj npr procesin e shpejt t kalbjes. Menjher pasi t jesh vendosur n varr, procesi i shumimit t baktereve dhe insekteve do t filloj pr shkak t mungess s oksigjenit. Gazrat e liruara nga kto organizma do t fryjn trupin, duke filluar nga abdomeni, duke ndryshuar formn dhe dukjen e tij. Gjaku do t shprthejn nga goja dhe hunda pr shkak t shtypjes s gazrave n diafragm. Me procedimin e kalbjes, qimet e trupit, thonjt, shputat dhe shuplakat do t bien. Duke shoqruar ndryshimin e jashtm t trupit, organet e brendshme si mushkrit, zemra dhe mlia gjithashtu do t kalben. N ndrkoh, skenat m t tmerrshme do t ndodhin n abdomen, ku lkura nuk mund t bart shtypjen e gazrave dhe papritmas shprthen, duke shprndar nj er shum t keqe dhe t padurueshme. Duke filluar nga kafka, muskujt do t shkputet nga vendet e tyre, lkura dhe indet e buta do t shprbhen trsisht. Truri do t kalbet dhe do t filloj t duket si balt. Ky proces do t vazhdoj derisa i tr trupi do t mbetet vetm skelet. Para se t filloj shprbrja e kufoms Syt bhen t purpurt pas vdekjes Kufoma brenda n varr e konsumuar nga krimbat Kufoma e djegur

36. Kudo q t jeni vdekja do t'ju kap, po edhe n qofshi n pallate t fortifikuara! (Nisa: 78) Nuk ka mundsi q prap t kthehet jeta e vjetr. Mbledhja rreth tryezs n dark me antaret e familjes, shoqrimi apo q prap t kemi vend t mir pune, sht e pamundur. Shkurtimisht, grumbulli i mishit dhe eshtrave, n t cilin kemi mundur t dallojm fytyrat, do t prballet me nj prfundim t shmtuar. Nga ana tjetr, ti apo m mir t themi, shpirti yt do t largohet nga trupi yt menjher pas frymmarrjes s fundit. Mbetja jote trupi yt do t bhet pjes e dheut. Po, por cila sht arsyeja pr t gjitha kto ngjarje? Nse Allahu do t kishte dshiruar, trupi nuk do t kalbej n kt mnyr. Kjo mban n vete nj porosi t brendshme shum t rndsishme. Fundi i llahtarshm q e pret njeriun duhet q ta msoj at se ai nuk sht vet trupi, por shpirt i mbyllur brenda n trup. Me fjal tjera, njeriu duhet t msoj se ai ka nj ekzistenc prtej trupit t tij. Bile, njeriu duhet q t kuptoj vdekjen e trupit t tij q ai mundohet ta posedoj meq ai dshiron t mbetet prgjithmon n kt bot t prkohshme. Sidoqoft ky trup, q e mendon se sht shum i rndsishm, do t kalbet dhe do t jet ushqim i krimbave nj dit dhe m n fund do t mbetet vetm nj skelet. Ajo dit mund t jet shum afr. Prkundr ktyre fakteve, procesi mendor i njeriut ka prirje pr nnvlersim t asaj far nuk do apo nuk i plqen. Ai bile ka prirje q t mohon ekzistimin e gjrave q ai prpiqet tu largohet. Kjo tendenc m s shumti duket kur bhet fjal pr vdekjen. Vetm funerali apo vdekja e papritur e ndonj antari t familjes sjell kt realitet n mend. Gati dokush e sheh vdekjen shum larg nga vetja. Supozimi sht se ata q kan vdekur n gjum apo n ndonj fatkeqsi jan njerz tjer dhe far iu ka ndodhur atyre nuk do t na ndodh edhe neve! dokush mendon se sht shum hert pr t vdekur dhe gjithmon ekzistojn edhe shum vite prpara q duhet jetuar. Por sigurisht, njerzit q kan vdekur rrugs pr n shkoll apo duke u ngutur q t arrijn n nj mbledhje afariste kan pasur mendimin e njjt. Ata sigurisht kurr nuk kan menduar se lajmet e gazetave t nesrmen do t lajmrojn pr vdekjen e tyre. sht m se e sigurt se, derisa jeni duke i lexuar kta rreshta, ti ende nuk pret q do t vdessh shpejt pasi ti kesh kryer kto rreshta apo as q mendon pr mundsin q do t mund t ndodhte. Si duket mendon se sht hert q t vdessh sepse ke shum gjra pr t plotsuar. Mirpo, kjo sht vetm nj shmangie e vdekjes dhe kto jan vetm prpjekje t kota pr ti ikur:

37. Thuaj: "Nse ikt prej vdekjes ose prej mbytjes, ikja nuk do t'ju bj dobi, sepse edhe ather nuk do t (shptoni) prjetoni vetm pr pak koh". (Ahzab:16) Njeriu q sht krijuar i vetmuar duhet t jet i vetdijshm q edhe do t vdes i vetmuar. Por gjat jets, ai jeton gati i dhn pas pasuris. Qllimi i vetm i tij n jet sht q t ket shum e m shum. Sidoqoft, askush nuk mund q t marr me vete pasurin e vet n varr. Trupi sht i mbshtjell me qefin i cili sht i br nga materiali m i lir. Trupi vjen n kt bot i vetmuar dhe largohet n t njjtn mnyr. Pasuria e vetme q njeriu mund t merr me vete kur t vdes sht besimi apo mosbesimi i tij. All-llahu sht Ai q ju krijoi n nj gjendje t dobt, pastaj pas asaj dobsie ju dha fuqi, e pas fuqis, dobsi e pleqri. Ai krijon ka t doj, Ai sht m i dijshmi, m i fuqishmi. (Rum: 54) JOSHJA PAS MALLIT T KSAJ BOTE Gjat jets, kemi synime t caktuara q dshirojm t arrijm: pasuri, bollk, status m t mir, si dhe grua dhe fmij. Kto jan mes caqeve m t zakonshme q i kan gati t gjith njerzit. I gjith planifikimi dhe prpjekjet jan t bra me qllim t arritjes s ktyre caqeve. Pavarsisht nga vet fakti i padiskutueshm se do gj ka prirje pr plakje dhe zhdukje, njerzit nuk munden q t prmbahen nga lidhshmria q kan ndaj sendeve. Vetura e re nj dit del nga moda; pr shkaqe natyrale, fermat e pasura bhen shterp; nj person i bukur me koh humb bukurin e vet. Mbi t gjitha, do njeri mbi kt tok vdes, duke i ln t gjitha pas vetes. Prkundr ktyre fakteve t pakundrshtueshme, njeriu shfaq prkushtim t pashpjegueshme pr pasuri. Ata q kalojn jetn e tyre me prkushtim t verbr pas t mirave t ksaj bote do t kuptojn se ata e kan kaluar tr jetn e tyre pas iluzioneve. Ata do t kuptojn situatn e tyre qesharake pasi t vdesin. Vetm ather qllimi prfundimtar i jets, me qen shrbtor i Allahut, do t jet i qart pr ta. Allahu n Kuran tregon pr kt lidhshmri t thell n ajetin si vijon: Njerzve u sht zbukuruar dashuria ndaj t kndshmeve, ndaj grave, djemve e ndaj pasuris s grumbulluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve t stolisur, bagtis e bujqsis. Kto jan knaqsi t ksaj bote, po te All- llahu sht e ardhmja m e mir. (Ali-Imran:14) T gjitha shtjet e ksaj bote pasuria, grat, fmijt dhe afarizmi i mbajn njerzit shum t zn n kt jet. Sidoqoft, nse do t mund ta kuptonin

38. fuqin dhe menurin e Allahut, ata do ta kishin ditur se gjrat q u jan dhn njerzve jan vetm mjete pr t fituar knaqsin e Tij. Kshtu, ata do t kuptonin se qllimi kryesor i njeriut sht q t jet shrbtor i Tij. Por, ata q nuk kan besim t vrtet n Allahun kan vizion t paqart dhe kuptim t mangt t ekzistimit t tyre pr shkak t ambicieve pr kt bot. Ata presin gjra t mdha nga kjo jet me t meta. sht befasuese se njeriu harron krejtsisht pr ahiretin, q sht vendbanim m i prsosur prfundimisht m superior pr t, dhe ai sht i knaqur me kt bot. Nse dikush nuk e ka besimin e plot, bile edhe ekzistimi i nj probabiliteti t leht pr botn e ahiretit duhet ta bj at q, s paku, t mendoj me nj qndrim