Harhtharna Dik
-
Upload
thutak-media-ministry -
Category
Documents
-
view
155 -
download
5
Transcript of Harhtharna Dik
1
HARHTHARNA DIKTAK CHU
THINLUNGA INTAN A NI
Kohhran Mamawh Ber Chu
Kan mamawhte zinga hmanhmawh thlâk ber leh ropui ber chu
Pathian anna diktaka min hruaitu HARHTHARNA chu a ni.
- Ellen G.White
Thlarau Thianghlim thiltihtheihna leh ruah hnuhnung dawn tumin
in lo tawngtai reng tawh thin a ni mai thei a ni. In dilnate chu chhana
an awm theih nân lo inring rawh u; Isua chu a lo kal têp tawh si a.
He lehkhabu-ah hian HARHTHARNA chungchanga Ellen
G.White-i thuziak pawimawh deuh deuh lâkkhawm an ni.
Harhtharna dik leh dik lo hriatna kawngah min pui hle a, kristian
nun kawng kan zawhnaa Harhtharna lo lan chhuah dante a sawi tel
bawk.
Harhtharnain in kohhran a tihdanglam dan tur chu in mitthla thiam
em? Vanlam hmangaihna leh thiltihtheihna liam zawih zawih khawpa
han khah hun tur chu ngaihtuah teh u. Pathianin thil engemaw tak a
tihtheihna hmanrua-ah in tang ve thei dawn em? Pathian hmanrua-
ah chuan in inpe ve thei em le?
2
HARHTHARNA DIK
Kohhran Mamawh Ber Chu
True Revival
The Church Greatest Need
(Mizo)
First Edition 2000 Copies
Copyright 2010 by
Review & Herald Publishing Association
Printed atOffset Art Printers
73, Elliot Road
Kolkata – 700 016
Published by
Mizo Conference of Seventh-day Adventists
PO Box – 097, Aizâwl, Mizoram
INDIA – 796 001
0389-2344993, 2349916
3
A CHHUNG THU
1. Harh Thar Tura Kohna ............................... 7
2. Piantharna – A Lem Nge A Tak? ................. 15
3. Kristian Piangthar Nih Dan ........................... 27
4. Pathian Pawhin Dan A nei ........................... 36
5. Rinna leh Thiltih Inbuk Tawk ...................... 40
6. Krista-ah Chauh Chhandam Kan Ni ............. 46
7. A Lakah Fimkhur Rawh U ........................... 53
8. Inbeihna A La Ni Reng ............................... 64
9. Nun Dan Thar Venghim Ila .......................... 70
10. Inkhawmnaa Sawmna Bikte.......................... 85
5
THUHMAHRUAI
Eng vangin nge he lehkhabu hi buatsaih a nih a, eng nge a
tangkaina? Tunlai mi tam tak chuan ‘kohhran tihdan pangngai mai’
leh kristian nun dan kal pangngai mai piah lamah hian thil eng emaw
an thlir a. Anmahni tân leh kohhran tân Kristaa nun tak tak neih an
duh a ni.
He lehkhabu-ah hian Ellen G.White-i chuan harhthar duhtute
duhna chu rawn chhângin hriatna thûk lehzualah min hruai a, chumi
rual chuan harhtharna kawnga inchhui tluk theih a nih dante a sawi
bawk. Isua Krista zuitu intite chu Pathianin khawvel hnuchhawn a,
A hnena an nun pe turin a ko tihte a sawi zel a. Pathian kohhranah
harhtharna leh siamthatna dik tak thlen a hun ta. Hna thawh tur a
awm a, khawvel hi a tâwp thuai dâwn tia vaukhan a hun ta e.
Hei hi Pathian Thlarau thiltihtheihna hnuaiah chauh tih theih a ni
a, Pathian Thlarau chu A mite nia inchhâlten a taka simna leh
siamthatna an chan phawt loh chuan pêk theih a ni si lo. Ellen
G.White-i chuan tihian a ti: “A mite chungah Pathian thiltihtheihna
leh A Thlarau chu leih buak tur a ni,” tiin (True Revival, p.19).
Mahse A mite chuan chu thilpêk chu an zawng ve tur a ni. Ellen
G.White-i sawi dan chuan, ‘kohhran chunga Thlarau Thianghlim
leih buak hun chu nakin lama lo thleng turah kan ngâi thin, mahse
kohhran hian chu chu tunah hian a nei thei reng tawh a ni. Zawng
ula, dil ula, ring rawh u. Kan dawng ngei tur a ni. Van khian mi pêk
tumin a nghâk reng a nia,’ (Evangelism, p. 701).
Pianthar leh sual ngaihdamna chante hi a bul tanna a ni. Mahse
Krista-ah chuan kan thang zel em? Ringtu nun kal zel, tihthianghlimna
kan tih bawk hi eng tin nge kan chan chhoh? Kristian piangthar dik
tak chuan Krista chanchin chu a sawiin an sawi ringawt lova, an
nunin Krista zuitu an nihna chu a takin an lantir thin. Harhtharna
(revival) hi piantharna a nih chuan siamthatna (reformation) chu
Thlarau Thianghlim thiltihtheihna avanga thuawihna nun, ‘Vanramin
pêk tuma a chân reng’ chu a ni.
6
Thlaraua khat nun chu mimala sual hnehna hi a ni ringawt lo;
midangte hnena ringtu nunna leh beiseina hrilh chhawn châkna leh
hrilh theihna hi a ni. Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa an khah
avangin Pathian mi rinawmte chuan Lalpa lo kal leh huna atana
mite buatsaihtu tur thuchah an puang ang a. Chu chu Setana chuan
theih tâwp chhuahin a do ang. Kristian nun chaktak min pe thei
kawng awlsam dang a awm tia min hneh a tum dâwn a ni. Thlarau
thiltihtheihna chu a lem a siam ang a, a lem chuan a tak a an dâwn
em avangin Pathian mite chuan Pathian thua innghat Amah Pathian
nen inzawmna thûk tak an neih loh chuan bumin an awm ang. He
lehkhabu hian chhiartute chu harhtharna dik leh dik lo hre thei turin
a tanpui thei ang.
Kum za chuang zet Ellen G.White-i lehkhabu ngainat tak Krista
Panna Kailawn chu lehkhabu hralh kal berte zinga mi a ni a. Krista
hnenah naupang atanga pitar putar thlengin mi tam tak a hruai tawh
a ni. Harhtharna Dik: Kohhran Mamawh Ber Chu tih bu hian a
pui hle ang. He lehkhabu hian harhtharna leh intuai tharna nun diktak
nei turin mi a kaihruai a. Tin he lehkhabu hi tun hmaa Revival and
Beyond tih bu, A New Life an tih tak leh Selected Messages bu
khatna phêk 121-125 lâk kawp an ni.
Khawvel sual tak mai hi a lo tâwp dâwn têp ta a, Pathian Thlarau
Thianghlim chu mi tân leh keimahni tâna kan hna kan thawh zawhna
tur thiltihtheihna min pe turin a inring reng tawh a ni. . Pathianin thil
engemaw tak a tihtheihna hmanrua-ah in tang ve thei dawn em? He
lehkhabu hian ruah hnuhnung atan leh Lalpa lo kal lehna atana
buatsaihtu tur che harhtharna leh siamthatna nun nei turin tanpui
che rawh se.
- The Trustees of Ellen G.White Estate
7
BUNG 1
HARHTHAR TURA KOHNA
Kohhran Mamawh Ber Chu
Kan mamawhte zinga hmanhmawh thlâk ber leh ropui ber chu
Pathian anna diktaka min hruaitu HARHTHARNA a ni a. Chumi
zawn chu hna hmasa berah kan nei tur a ni. Lalpa malsawmna
dawng turin tih takzetin kan thawk tur a ni; chu chu Pathianin mal
min sawm duh loh vang ni lovin keimahni lam dawng tura kan
inbuatsaih loh vang a ni. Kan Pa Vana mi chuan a diltu hnena Thlarau
Thianghlim hi lei nu leh paten an fate hnena thil tha pêk an châk aia
nasa hian a pê a chak a. Mahse a malsawmna min pêk hmâin Pathian
chuan tihtur min tuk a, chu chu tihtakzeta tawngtaina te, simna te,
inngaihtlâwmna te leh sual puanna atangte chauha tihlawhtling tur
kan ni. Harhtharna chu tawngtai chhanna atang chauha beisei theih
a ni. Miin Pathian Thlarau Thianghlim an neih loh chuan a Thu zirtirna
pawh an ngaisang thei lo va, mahse Thlarau thiltihtheihnain an
thinlung a khawih erawh chuan an hnena thusawi chuan hna a thawk
ngei ngei thung ang. Kan thusawite chu Pathian Thu ang zel leh A
Thlarau inpuanna ang chiah leh mawi taka sawi chhuah a nih lehzel
avangten a ngaithlatute chuan hlâwk thlâk an ti a, lawm taka haw
puiin an nunah a tha lam zawngin nghawng a nei zui zel ang.
Hmanlâi mi hmasate chuan tawngtaia Pathian buan tih awmzia
leh Thlarau Thianghlim leih buak awmzia kha an hre chiang hle a.
Mahse chung mite chu an liam zo ta a, tute nge an âi awh ang le?
Tunlai chhuan kal mêkte hi eng nge an an? Lalpa-ah chuan an
piangthar em? Van rorelna kal mêk khi kan hria em? A nih loh leh
kan thawh hmâ hian min tir luitu tur thil engemaw tak kohhranah
hian rawn thleng turin kan nghâk em ni? Kohhran pum pui hi harh
thar vek phawt se kan ti em ni? Chumi hun chu a lo thleng ngai lo
vang.
Kohhranah hian piangthar lo, thahnemngâi taka tawngtai ngai lo
tur an awm reng a. Chuvangin a mimalin he hna hi kan thawk tur a
HARHTHARNA DIK
8
ni. Tawng tlêm la, tawngtai tam rawh. Bawhchhiatna a tam a, mite
chu thlarau leh thiltihtheihna tel lo, dan ang leka Pathian thu awih
annaa lungawi mai lo tura zirtir tur an ni. Kan thinlung hi leihbuak
kan tum tak zet a, kan sualte sim kan tum a, kan rilru ngaihtuahna
sualte tihdik kan tum phawt chuan kan rilru chu thil ho mai maiah
kan dah tur a ni lo va, mahni kan inring tur a ni lo va, kan felna chu
Pathian hnen atanga lo chhuak a ni tih kan hre tur a ni.
Pawn lam thil âiin keimahni kohhran chhungah hian hlauh tur kan
ngah zâwk. Kan chakna leh hlawhtlinna min dal theitu chu pawn
lam khawvel aiin kohhran chhungah a nasa zâwk daih a. Ringlo
mite chuan Pathian thupêk zawma Isua rinna zawmtu intite hi an
insawi ang taka an thurin chu an nungchang nghet tak te, an nun
mâwi tak leh nung tak, mi hneh theih tak hmanga lantir turin lo
beisei ta se an thiamawm hle a ni. Mahse thutak puangtu intite hian
a hmasawn zel tur chu an va dal zing si em! Rin lohna chuan nuam
tawlin an rinhlelhnate chu an sawi chhuak a, thimna chu an duh
zâwk a, vantirhkoh sualte an thlêm lût a, Setana hmanruaten an
duh anga an thawh theih nân kawng an hawng a ni.
Hmêlma Pâ Tân Kawng Hawn A Ni
Mihring hmêlma pa chu mihring ngaihtuahnate a hriat phalsak a
ni lo va; mahse thil zir chak tak mai a ni a, thusawi apiang a lo
chhinchhiah a, thiltih apiang a lo zir a, a thiltihtheihna hnuaia tlu lûtte
chu an tlûkna awm tak thlêmna hmangin a lo thlêm zel thin. Kan
ngaihtuahna leh rilru sual takte hi thiltihin emaw, tawngkamin emaw,
hmêl lan danin emaw kan lan chhuahtir loh chuan Setana chu
tihtlâwmin a awm thin, a chhan chu engtia thlêm tur nge a hre thei
dawn lo a ni.
Mahse kristian intite hian mahni inthunun zawh loh avangin
mihring hmêlma pa tân kawng an va hawn zing tawh tehreng em!
Setana’n remchang a lâk mai theih tur tawngkam leh rilru tha lote
chu thup an nih ngai loh avangin kohhran chhungah hian khawvel
mite meuh pawh tilungngâi tur inthenna leh innghirnghonate zu thleng
thina maw le. Ngaihdan engemaw a lo inan loh deuh hlekin kan
HARH THAR TURA KOHNA
9
theh darh a. Chu chu Setana lahin lo zir zawmin remchang a lo la
vat a, kohhranah then darh nân leh tihchhiat nân a fin vervêkna leh
thiamna chu a lo hmang ve vat thin. Inrem lohna a awm hian thil
pawi tak a thleng ziah bawk. Lamtang insiamin buaina chu a lo
punlun thin. Chhungkaw indo tumah an dingchhuak ngai lo. Chu
buaina chu a lo punlun zel a, chutah Setana leh a tirhkohte chu phur
takin an buhchi theh seng tumin an lo phi ve sek thin.
Khawvel mite chuan an lo thlir reng a, lawm takin, “En teh u,
heng kristiante inngeih loh dan hi. Hei hi an sakhua chu a nih ngai
chuan ka duh ve lo tawp mai,” an lo ti a. Anmahni an inen a, sakhaw
mi an ni lo chu an lawm ta zaw mah mai a. An nun bawlhhlawh tak
chu nemnghehin a awm a, Setana chu a hnathawha a hlawhtlin
avangin a lawm em em a ni.
Bumtu ropuia chuan a thang chu fiahna te, bâng lova tawngtaina
te leh rinna nungten an phuar loh mihringte tân a kam reng a. Kristian
kan nih avang leh rawngbawltu kan nih avangin rinna kawnga daltu
awm thei apiang la bo turin kan thawk tur a ni. Dodaltu apiang kan
la bo tur a ni a. Lalpa kawng chu sial a nih theih nan leh A zahngaihna
nasa tak min pe tura kan inkhawmpuiahte hian a lo tel theih nân
kan sualte puangin i hnuchhawn vek ang u. Khawvelna te, tisa thilte
leh ramhuai thiltihtheihnate chu hneh vek tur a ni.
Pathian hmêlma khawvel nena inthian tha reng chungin chu
kawng chu kan buatsaih thei lo; mahse A tanpuina nen chuan kan
chungah leh mite chunga a thiltihtheihna tenawm tak mai chu kan
hneh thei a ni. Hmêlma tumruh tak mai leh huaisen tak mai thlêmna
lak atang chuan a mimalin emaw, a huhoin emaw pawh kan him
thei lo va; mahse Isua zârah kan hnar thei thung.
Kohhran member tinte hi khawvel hriat thamin an êng reng thei
a, tichuan tuman ‘Heng mite hian midangte tih theih loh eng nge an
tih bik?’ tih kher a ngai tawh lo vang. Mi tumahin sawiselna remchang
an hmuh loh nân thil tha lo anga lang tawh phawt chu pumpelh a,
khawvel nena inremna lam hawi reng reng laka inthiar fihlim tur a
ni. Sawiselna hrim hrim chu kan pumpelh thei lo; mahse kan sual
HARHTHARNA DIK
10
vang emaw, kan ât vâng emawa sawisel kan nih loh a, Krista hming
avang chauha sawisel kan nih theih nân kan fimkhur em em tur a ni.
Kohhran rethei tak leh khawhar takte hian anmahni hliahtu zawng
zawng an vai kiang ang a, an chungah Pathianin A Thlarau a leihbua
ang tih tluka hlauh Setana’n a nei lo. Khawvel tâwp thlengin
harhtharna hi a tê emaw, a lian emaw, thleng lo tawp rawh se tih hi
Setana duh dan chu a ni. Mahse a hmanruate chu hre lo kan ni bik
lo va. A thiltihtheihna pawh do hneh theih a ni. Pathian Thlarau chu
kawng kan hawnsak phawt chuan malsawmna chu a lo thleng mai
ang. Leia ruah a sur loh nân van tukverhte a khar thei lo ang bawkin
Setana chuan Pathian mite chunga malsawmna ruah lo sur tur chu a
dal thei lo. Misualte leh ramhuaite chuan Pathian hnathawh chu an
dal thei lo va, rinnaa A thutiamte an chan a, thinung lungchhira an
sualte an puan a, an sim phawt chuan A mi kalkhawmte A awmpui
tur chu an dal thei hek lo. Thlêmna zawng zawngte leh dodaltu
thiltithei tak takte pawh, ualau taka tih an ni emaw, a ruka tih an ni
emaw, ‘chakna ni lovin, thiltihtheihna ni lovin, Ka Thlarau zâwkin
le,’ (Zakaria 4:6) titu thutiam anga ngam theih vek an ni.
Rorelna Ni Kan Hmang Mêk A Ni
Rorelna Ni ropui, sual puanna hun leh simna hun, rorelna huna
awm mêk kan ni. Tunah chuan thlarau tel miah lo leh ro lutuka A
rawngbawltute inpuanna chu Pathianin a pawm ta lo. Chutiang
inpuanna chu tunlai atana thudik a ni tawh lo va. Tunlai atana thuchah
chu hun harsat lâia Pathian kohhran chawmtu chaw a ni tur a ni.
Mahse Setan chuan Lalpa Ni lo thleng tur atana mite an inbuatsaih
theih loh nân he thuchah hi a thiltihtheihna chhuhsak a lo tum ve
ngar ngar thung.
Kum 1844 khan kan Puithiam Lalber chu rorel lâwkna hna tan
turin van biak bukah chuan a lût a. Mi fel thi tawhte chungchang
chu Pathian hmâ-ah rel a ni. Chu rorelna chu zawh a nih ve leh mi
nungdamte chunga rorelna chu puan a ni leh ang. Chung hun urhsun
tak maite chu a va pawimawhin a va hlu tak em! Kan chungchang
hi van rorelna-ah chuan phawrh a ni a. A mimal mal hian kan taksa
HARH THAR TURA KOHNA
11
thiltih ang zela relsak kan ni ang. Lei biak bûk rawngbawlna-ah
chuan puithiam lalberin hmun thianghlim bera sual tlenfaina hna a
thawh lâi khân pawn lama amah lo nghâktu mipuite chu Lalpa hmâ-
ah an lo intihrehawm a. Tihthianghlim an nih a, an sualnate tlen fai a
nih theih nân an sualte an lo puang thin. Tlanna Ni tak tak a lo thlen
a, chung lam biak bûka Kristan A mite tana dilna a siam lâi, mi tin
chunga sût theih tawh miah loh rorelna puan a nih dawn lâi hian
Pathianin a mite chu a phût nêp zâwk ang em?
He hun urhsun tak leh rapthlâk tak maiah hian eng dinhmunah
nge kan din? Kohhran chhûngah hian chapona te, vertherna te,
inbumna te, inchei âtchilhna te, chungnun châkna te, hlimhlawp
duhna te, thil ho mai mai hlim puina te a va la tam em! Heng sualnate
hian rilru a bawh buai a, chatuan thilte chuan ngaihsak an hlawh ta
lo. Khawvel chanchin khawi lâiah nge kan awm tawh tih hre turin
Pathian Lehkha Thu hi kan kêu dâwn law’m ni? Kan tâna hna min
thawhsak mêk leh tun tlanna hna kal mêka kan dinhmun hre thiam
tur khawp finna hi kan nei dawn em le? Kan thlarau chhandamna hi
tlêm tala kan ngai pawimawh a nih chuan thutlûkna fel tak kan siam
tur a ni. Lalpa chu tihtakzeta inchhir chungin zawng ila. Kan sualnate
chu tlenfaia a awm theih nân thinlung lungchhirin kan puang tur a ni.
Kan dinhmun hi a nghet lo asin. Rorel lâwkna chu a tâwp têp
tawh a. Mi tinin ‘Pathian hmâ-ah eng dinhmun nge ka luah?’ tih
ngaihtuah theuh rawh se. Eng tik hunah nge Kristan kan hming a
lam ang a, kan chanchin hi rel fel a nih dâwn kan hre si lo. Eng tin
chuan mi relsak ang maw! Mi fel zingah nge min chhiar ang mi sual
zingah?
Kohhran Chu Tho Sela, Sim Rawh Se
Kohhran chu tho sela, a hnung tawlhna atangin Pathian hmâ-ah
sim rawh se. Ralvêngtu chu harh sela, tawtawrâwt chu ham rawh
se. Vaukhanna thu chiang tak kan puang tur a ni. Pathianin A
chhiahhlawhte chu “Ring takin au rawh, inren suh, tawtawrâwt angin
i aw chhuah tuar tuar la, ka mite hnênah an bawhchhiatna chu hril
la, Jakoba chhûngte hnênah an sualnate hril bawk rawh (Isaia
HARHTHARNA DIK
12
58:1) tiin thu a pe mêk a ni. Mipui rilru kan la tur a ni; chuti lo chu
hna zawng zawng chu thawh loh ang a ni mai. Vantirhkohte meuh
pawhin thu rawn hrilh se mitthi beng bula thusawi ang chauh a ni
ang.
Kohhran chu che turin tho rawh se. Kawng a lo buatsaih hmâ
loh chuan Pathian Thlarauvin hna a thawk thei lo. Tihtakzetin thinlung
phawrh chhuak ni sela. Tangrual a, tihtakzeta tawngtai a, rinna nena
Pathian thutiam chan tumna awm rawh se. Hmanlaia pawn lam
lang theia saiip puan sin ang kha tul tawh lo mah se rilrua
inngaihtlâwm thûk tak chu a awm tur a ni. Mahni leh mahni
inchawimawina leh infak mawina chhan tha tâwk an nei lo va. Pathian
kut chak tak hnuaia inngaitlâwm hle tur kan ni. Amah zawngtu
diktakte chu a thlamuanin mal a sawm dâwn a ni.
Kan hmâ-ah hian thawh tur a tam a; chu chu kan thawk dâwn
em le? Chak takin kan thawk ang a, nghet takin hma lam kan pan
ang. Lalpa ni ropui lo thleng tur atan chuan kan inbuatsaih ngei ngei
tur a ni. Muang hman kan ni lo va, mahni tanghma hai hman kan ni
hek lo. Khawvel hi vaukhan tur a ni. Mite hmuha eng chhi turin
mimal hian eng nge kan tih? Pathian chuan mi tin hi an tih tur tâwk
a pe theuh a, mi tinin tih tur kan nei. He hna hi tuman kan thlarau a
boral hlauh thu lovah chuan kan pumpelh thei lo.
Unau duhtak, Thlarau Thianghlim chu tilungngaiin i kal bo tir
dawn em ni? Chhandamtu awmpuina chu duh lovin kawng i khar
khum dâwn em? Isuan i chunga mawhphurhna a dah i ngaih
pawimawh loh avang khan thutak hre tur tam takin an hrat loh
phah a, chumi avanga an boral chu i phal em ni? I harh ang u khai.
“Ngaihven ula, fimkhur rawh u; in khingpui Diabola chu sakeibaknei
rum thin angin a ei theih tur zawngin a phi ruai thin,” (I Peter 5:8). –
Review and Herald, March 22, 1887.
Harhtharna Chu Siamthatnain A Zui Thin
Mi tam tak thinlung chuan thlarau lam nunna a nei lo a ang ber
mai. Chu chuan min tilungngai hle bawk. Khawvel, tisa thil leh ramhuai
hi kan do nasa tawk lovang tih ka hlau ngei mai. Kan kristianna
HARH THAR TURA KOHNA
13
chanve thi tawh hmang hian khawvel awhna te, hmasialna te leh a
dik lohna te hi nuih puiin kan tawmpui ve dawn em ni? Ni love,
Pathian zarah thutak zidingah chuan nghet takin awm ila, kan rinna
hmasa kha a tâwp thlengin i vuan tlat ang u. “Taihmak kawngah
chuan thatchhe suh ula, thlarau kawngah chuan thahnemngai takin
Lalpa rawng bawl ang u” (Rom 12:11). Krista chu kan Hotu a ni a,
Amah chu kan thlir reng tur a ni. A hnen atang chuan finna kan
dawng ang a. A khawngaihna zârah kan felna kan vawng reng ang
a, inngaitlâwm leh inchhira Pathian hmâ-ah dingin khawvel mite
mithmuhah A ai kan awh ang.
Kan biak inahte hian sermon tha hriattur a va vang em! Member-
te lah chu Thlarau Thianghlimah ni lovin pulpit rawngbawlna
pangngaiah an innghat zawk bawk si. Anmahnia Thlarau thilpêk
awmte pawh hman loh leh koh chhuah loh an nih avangin a chau zo
ta. Rawngbawltute chu hmun tharah an kal a nih chuan member
pangngaite chu mawhphurhna pêk tur an ni, inhmang se an chak
tawlh tawlh ang.
Rawngbawltute leh mipuite chu thlarau lama an chak loh avangin
Pathian chuan nasa takin a dem a ni. Tihian a ti: “I thiltihziate ka
hria, i vawh hek loh va, i lum hek loh hi; i vawh emaw i lum emaw
ka duh a ni. Chutichuan, lum si lova, vawt si lova, i lum chang
chang avangin ka ka ata ka chhak chhuak dawn a che. Ka hausa
a, sum ka ngah a, engmah ka tlachham lo ve, i tih avang leh nang mi
rethei, khawngaihthlak, pachhia, mitdel, saruak chu i ni tih i inhriat
loh avangin; i lo hausak theih nan rangkachak meia tihthianghlim te,
puan i sin theih nan leh i saruak zahmawh chu a lan loh nan puan
var te, i hmuh theih nan i mita hnawihah mit na hlo te ka hnena mi lei
turin ka rawn a che,” tiin (Thup. 3:15-18). Pathianin thlarau lam
harhtharna leh thlarau lam siamthatna neih tur a ti a. Hei hi a thleng
lo a nih chuan vawt si lo, lum si lo ho chu Lalpa tân mi tenawm an
ni ang a, A fate tih pawh A la duh lo mai ang.
Harhtharna leh siamthatna chu Thlarau Thianghlim awpna
hnuaiah a thleng tur a ni. Harhtharna leh siamthatna hi thil hrang
daih an ni bawk. Harhtharna chuan thlarau lam nun tihthar lehna te,
HARHTHARNA DIK
14
rilru leh thinlung tihchak tharna te, thlarau lam thihna atanga
thawhlehna te a kâwk a. Siamthatna erawh chuan din thar lehna te,
ngaihdan leh rin dan, thil chin than leh chin dawklak thin thlâkna te
a kâwk thung. Siamthatna hian Thlarau atanga chhuak harhtharna
nen an inzawm loh chuan rah tha a chhuah ngai lo vang. Harhtharna
leh siamthatna te hian an tihtur an ti ang a, tichuan an thawh tur ang
an thawk thei ang. – The Review and Herald, Feb,25, 1902.
Hmanraw Mawl Tê Tê Hman A Ni Ang
Hriattirna hmuhtir ka ni a, chuta a lan dan chuan Lalpa chuan A
remruatna chu kawng hrang hrang, hmanraw hrang hrang hmangin
A tihlawhtling dâwn a ni. Talent ngah ber berte chauh a hmang
dâwn lo va, hmun pawimawh tak tak luahtute chauh a hmang dâwn
lo va, khawvel mite hmuha mi inzir sâng ber berte chauh hi A hna
ropui leh thianghlim, thlarau boral tur chhandamna hna thawk tur
hian Lalpan a hmang dâwn lo. Hmanraw mâwl tê tê A hmang ang
a; A hna thawk zawm zel tura theihna leh thiamna nei tlêm ve tak
takte hi a ni a hman dâwn ni. Hmanraw mâwl tê tê hmangin mi
hausa leh ram zau tak tak neitute chu thutak A pawmtir ang a, heng
mite hi A ram zau nana Lalpa kut chak tak ni turin an rilru hneh a la
ni ang. – Letter, 62, 1909.
15
BUNG 2
PIANTHARNA – A LEM NGE A TAK
Pathian Thu Thiltihtheihna
Rinawm taka Pathian thu puan chhuah a nihna hmunah tawh
phawt chuan Pathian atanga chhuak a nihzia lantirtu engemaw a
thleng zel thin. Pathian Thlarau chuan A chhiahhlawhte thuchah puan
chhuah chu a kalpui zel a, tichuan an thuchah puan chuan
thiltihtheihna a lo nei ta thin a ni. Misualte chuan an chhia leh tha
hriatna chu kaihthawh a ni tih an lo hre ta a. “Thinlung thim entu
êng” chuan an thlarau pindan ril ber thlengin a chhun tlang a, thim
thiltihte chu pho lan a ni. An thinlung leh rilru-ah thiam lo intihna
thûk tak a lo awm a. Sualna te, felna te leh rorelna lo thleng turte
chuan a hneh a. Jehova felna chu an tem a, thinlung Zawngtu hmaa
an sualna leh an bawlhhlawhna nena din chu an hlau bawk a.
Hrehawm ti em emin, “Tuin nge he thihna taksa lak ata hi min
chhanchhuak ang?” tiin an au chhuak a. Mihring sual tlen fai nana a
inpêkna tâwp nei lo lantirtu Kalvari hmuhtir an nih hnu chuan Krista
felna chauh lo chu thil dang engmahin an bawhchhiatnate chu a
tlengfai thei lo tih an hmu a; hei chauh hian mihring leh Pathian chu
a inremtir thei a ni. Rinna leh inngaihtlâwmna nen khawvel sual kal
puitu chu an pawm a. Isua thisen hmang ngei chuan an tunhma sual
chu thai bo theih a ni.
Nun Dan Thar
Heng thlarau man tharte hian simnain hruai a tumna chu an hmu
a. An ring a, baptisma chu an chang ta a, tichuan nun thara nung
turin an lo tho leh ta – Krista-ah chuan tunhma châkna anga awm
tawh lova, A hniakhnung zui tur te, A nungchang tarlang tur te,
Amah a thianghlim anga intithianghlim ve tur tea siamthar an lo ni ta
a ni. Tunah chuan an thil huat thinte kha an hmangaih a, an thil
hmangaih thin kha an lo haw ta zawk a. Mi chapo tak leh intivei tak
thin kha thinlunga inngaitlâwm leh inphahhnuai thei tak a ni ta. Mi
HARHTHARNA DIK
16
lawilo tak leh mi chungtlâk thei tak kha mi timai mai lo tak leh
ngawichawi tak a ni ta bawk a. Mi bawlhhlawh chu mi thianghlim a
lo ni a, rui reng thin kha a lo harhfim a, mi tenawm tak kha a lo
thianghlim ta a ni. Khawvel incheina lawilo mai maite chu sirah
hnawl a ni ta. Kristiante chuan pâwn lam mawina zawng lovin chhung
lam mâwina an zawng thin. “In incheina chu pawn lam incheina –
sam phiar te, rangkachak thi awrh te, silhfena inthuam te chu – ni
lovin, thinlunga mihring thuruk chu, rilru thuhnuairawlh leh nunnem,
silhfen chhe thei lova inthuam ni zawk rawh se, chu chu Pathian
mithmuhin a hlu em em a ni,” (I Petera 3:3,4) tih hi a takin an zawm
a ni.
Harhtharna chuan thinlung chhungril a khawih a, inngaihtlâwmna
a thlen bawk. Chutiang harhtharna chuan tihtakzetin misual thinlung
a khawih a, Krista thisena lei nih châkna an lo nei thin. Nutling,
patlingin thlarau chhandamna duha tawngtaiin Pathian an buan a.
Chutiang harhtharna rah chu mahni inphatna leh inpêkna ringawtah
a tawp lo va, hmuh theihin Krista vanga harsatna leh hrehawmna
tuar tlâka chhiar an nih avanga an lawmna chu a lang chhuak thin.
Isua hming lamtute nun inthlâk danglam dan chu miten an hmu a.
An boruak chuan a tha lamin khawtlâng a nghawng pha hial a ni.
Hei hi Pathian Thlarau hnathawh rah chu a ni. Insiamthatna a
awm loh chuan simna diktak a awm em tih fiah theih a ni lo. A
thutiam a hlen a, a thil tihsual a rulh lêt a, a sual a puan a, Pathian leh
a mihring puite a hmangaih bawk chuan misual chuan a Pathian nen
inremin a awm ta tih chiang taki a hmu thei ang. Chutiang chu
tunhmâa harhtharna zuitu chu a lo ni tawh thin. An rah atangin
mihringte chhandamna-ah leh khawtlang tihchangkanna kawngah
Pathianin mal a sawm tih hmuh theih an ni.
Harhtharna Suak – Eng Nge A Danglamna?
Tunlai harhtharna tam tak hi chu hmanlâi Pathian chhiahhlawhte
hnathawh, khawngaihna mak lo lanchhuah dan nen chuan a inang
ta lo ngei mai. Miin Pathian thu an ngaihven nasa a, mi tam tak an
PIANTHARNA – A LEM NGE A TAK?
17
piangthar a, inkhawm an tam thin hle tih hi a dik e; amarawhchu an
rah han enin thlarau lam nun tak taka hmasawnna hmuh tur a awm
lo a ni. A han alh ve hluai naa a mit leh thuai a, a hmâ aia nasa khan
a lo thim ta thin a ni.
Harhtharna lar tak takte hi duhthusama inawih lunglenna te,
inchawh phurna mai mai leh thil thar danglam deuh zak duhna avanga
awm a tam ta mah mah e. Chutiang harhtharnaa piangtharte chuan
Bible thutak ngaihthlâk châkna an nei chuang mang lo va, zawlneite
leh apostle-te thu leh hla an tuipui tak tak chuang hek lo. Inkhawmna-
ah chuan thil engemaw phurawm tak a awm loh phei chuan an tel
châk lo va. Chhia leh tha hriatna fim tak mai kaithotu thuchah chuan
ngaihven a hlawh hek lo. Pathian thu vaukhanna chiang tak mai, an
chatuan nun nghawng pha tur zâwkte chu an ngaihsak lo.
Thlarauva piangthar diktakte nunah chuan Pathian leh chatuan
thilte chu thupui ropui ber a ni ang a. Leia Pathian rorelna hnuhnung
a lo thlen hmâ lawk hian apostle-te hun lai ata la thleng ngai lo
Pathian thu ngaihvenna lama harhtharna chu Lalpa mite zingah a lo
thleng dâwn a ni. Thlarau Thianghlim leh Pathian thiltihtheihna chu
A mite zingah leihbuakin a awm ang a. Chumi hunah chuan mi tam
takin Pathian leh A thutak aia he khawvel hmangaihna chawisangtu
kohhrante chu an chhuahsan ang. Mi tam tak, rawngbawltute leh a
mipui mimir telin, chuan lawm takin Lalpa lo kal lehna tur atana tun
huna mipui lo buatsaihtu tur thuchah ropui chu an pawm dâwn a ni.
Hetiang harhtharna hi hmêlma pa chuan thleng lo se a duh a,
chuvangin chutiang harhtharna chu a lo thlen tak tak hmâin a lem a
thlentir ang. A bumna hmanrua a hman theihna kohhranahte chuan
Pathian malsawmna ropui tak lo thleng ta ang maiin a lantir ang a.
Sakhaw lam ngaihvenna nasa tak nia lang chu a lo awm ang. Mipuite
chuan Pathianin anmahni-ah hna ropui tak a thawk niin an ngai a,
mahse a thawhtirtu chu thlarau suak mai a ni. Sakhuana thuam
inbelin Setana chuan kristian khawvela a thiltihtheihna chu zauh zel
a tum ang.
HARHTHARNA DIK
18
Eng Vangin Nge Bumin Kan Awm Tehlul Ang?
Tun kum sawmnga kal ta chhunga harhtharna tam takah khan
hetiang deuh hi a thleng tawh a. Kan hma lamah khian chutiang aia
nasa fê chuan a thleng leh dâwn a ni. Phurna nasa tak a thleng a,
thutak leh dâwt a inpawlh a, chu chu mi hruai bona remchâng takah
hman a ni. Chutichung chuan tumah hi buma awm tur a ni lo ve.
Pathian Thu êng atanga thlir chuan hetiang harhtharna boruak hi
eng nge a nih chiah hriat a harsa lo. Miin Bible thu an ngaihthah a,
thlarau fiahtu thutak, khawvel kalsan tur leh mahni inphat tura phûttu
chu an hawisanna hmunah reng reng chuan Pathian malsawmna a
thleng lo tih a chiang hlea sawi theih a ni. Krista ngeiin a lem leh a
tak tehna tur chu tihian a sawi: “Anmahni chu an rahah in hre mai
ang,” a ti a (Matthaia 7:16), hei hi heng harhtharnate hi Pathian
Thlarau hnathawh an ni lo tih fiahna tha tak an ni.
A thutakah hian Pathian chuan mihringte hnena Amah leh Amah
A inpuanna chu A dah a; hemi pawm tawhphawt tân chuan Setana
bumna laka invenna phaw a ni. Heng thutak ngaihthahna hian zau
takin tunlai sakhuana khawvela darh zau em em sualna hi kawngka
a hawnsak bawk. Pathian dan hrim hrim leh a pawimawhnate hian
engemaw chenah ngaihthah a hlawh hle a. Pathian dan chungchang
hrim hrim, chatuana ding tur a nihna leh zawm ngei tur a nihna te hi
a nih dan tur ang taka hriat a ni lo va, chu chuan piantharna leh
tihthianghlimna chungchang thlengin mi a hruai sual a, chumi rah
chu kohhran mite nungchang hniam ta zel hi a ni. Hetah hian kan
hun lâia harhtharnaten Thlarau leh Pathian thiltihtheihna an
tlâkchhamna chhan thurûk chu hmuh theih a ni bawk.
Pathian Dan Chu Thlâk Theih A Ni Em?
Kohhran hruaitu tam tak chuan Krista khan A thihnain dan a
tibâng tawh a, chuvangin mihring tân zawm a tul tawh lo an ti thin.
Thenkhat phei chuan nghawngkawl rit tak angin an sawi a, mahse
min phuartu dân khirh deuh mai nih ahnêkin chanchin tha zâra min
tizalentu zâwk a ni.
PIANTHARNA – A LEM NGE A TAK?
19
Zawlneite leh zirtirte kha chuan tunlai mite ngaih ang hian Pathian
dan chu an ngai ve lo. Davida chuan tihian a ti: “Tin, dip dal lohvin
ka leng ang; I thununna thute chu ka zawng si a, (Sam 119:45).
Tirhkoh Jacoba pawhin Krista thih hnu khan Pathian dan chu ‘lal
dan’ tih leh ‘dan famkim, zalenna dan’ (Jacoba 2:8; 1:25) a lo ti
bawk. Isua thih hnu kum sawmruk vel zetah pawh Johana chuan
thupêk zawmtuten malsawmna an dawn tur thu chu tihian a la puang
cheu: “Nunna thing chungah chuan thu an neih theihna tur leh khuaa
an luh theihna tura a thupêk zawmtute (that do his
commandments) chuan….” (Thupuan 22:14) tiin. Pathian dante
hi Krista khan a thih rualin a tibâng tih hian innghahna a nei lo. Dan
hi thlak theih leh tihdanglam theih nise chuan Krista kha mihringte
chhandam nan kan sual man tuara a thih a tul lo vang.
Inhransanna leh Inpumkhat Lehna – Eng Tin Nge A Lo
Thlen?
Piantharna leh tihthianghlimna hnathawh chu A dan rema nuntir
a, Pathian leh mihring inremtir leh hi a ni. A tir chuan mihring hi
Pathian anpuia siam a ni a. Sawisel bovin Pathian dan leh Amah
Pathian ze mil chuan a awm a; a thinlungah chuan felna dan chu
ziah a ni. Mahse sualna chuan A Siamtu lak ata a tihrang a. Pathian
anna reng reng a nei ta lo. A thinlung chu Pathian dan zepui nen a
indo ta tlat mai. “Tisa duhzawng chu Pathian dona a nih avangin.
Chu chu Pathian danin a awm si lo va, awm pawh a awm thei
bawk hek lo a ni,” (Rom 8:7). Mahse mihring nen chuan an inrem
leh theih nân “Pathianin khawvel a hmangaih em em a, tichuan a
fapa mal neihchhun chu a pe a.” Krista felna zârah A Siamtu nen
inremin an awm leh thei ta a ni. A thinlung chu Pathian khawngaihna
chuan a siam thar tur a ni a, chung lam atangin nun thar a nei tur a
ni. He nun dan lo danglam ta hi pian tharna chu a ni a, chumi tel lo
chuan Isua sawi ang hian, “tuman Pathian ram an hmu thei lo.”
Pathian nena inrem lehna rahbi hmasa ber chu sual inhriatna hi a
ni. “Sual chu dan bawhchhiatna a ni.” “Dan hi sual hriatna a ni” (I
Joh 3:4; Rom 3:20). A sualna hre turin misual chuan a nungchang
HARHTHARNA DIK
20
chu Pathianin mi fel a tehna ropui tak hmanga a teh ve a tul a. Chu
dan chu nungchang tha famkim kawhhmuhtu dârthlalang a nih
avangin a nungchang dik lo lâi chu a hmu thei dâwn a ni.
Dan chuan mihring chu a sualnate a kawhhmuh a, mahse a tidam
thei lo. A thuawihtute tan nunna a tiam rualin a bawhchhetute chu
an thi dâwn a ti thung. Krista chanchin tha chauhin sual thiam avanga
thiam lohna emaw, bawlhhlawhna emaw lak ata chu a ti zalen thei
a ni. A dan bawhchhiat a nih avangin Pathian lakah a sim ang a,
tlanna atana A pêk Krista chu a ring bawk ang. Tichuan ‘tunhma
lama sualte chu thai bo’ a ni ang a, Pathian anna nungchang a lo nei
tawh ang.
A nih Pathian dan bawhchhe turin a zalen ta em? Paula chuan
tihian a ti, “Rin avangin dan chu engmah lovah kan siam ta em ni?
Hnai lo ve, dan chu kan tinghet zâwk a ni.” “Keini sual kawnga thi
tawh sualin engtin nge kan la nun theih cheu vang?” Johana pawhin
tihian a ti, “Pathian kan hmangaihna chu hei hi a ni, a thupekte kan
zawm hi; a thupekte chu a khirh si lo va,” (Rom 3:31; 6:2; I Johana
5:3). Pian tharna chuan A dan rema mihring thinlung a hruai angin
Pathian nena inremin mihring thinlung chu a hruai thin. Misual chunga
hetiang danglamna nasa tak mai a lo thlen chuan thihna ata nunna-
ah a lût a, sualna atangin thianghlimna-ah, dan bawhchhia leh hel
hmang ni thin kha thu awih thei tak leh rinawm takah a lo ni ta thin
a ni.
Tihthianghlimna – Tu Tih Tur Nge?
Tihthianghlimna chungchanga thurin dik lo deuh mai chu Pathian
dan ngaihthahna emaw, hnâwlna emaw atanga lo chhuak a ni a,
tunlai hian hmun a chang sâng khawp lehnghal. Hetiang ngaihdan hi
a thurin zawngin emaw, a taka nunpui kawngah emaw a hlauhawm
ve ve khawp mai. Miin an bawh em avangin hemi chungchanga
Bible zirtirna hi mi tinin an hriat hi a tul a ni.
Tihthianghlimna dik tak chu Bible thurin a ni. Thessalonika khuaa
mite hnena a lehkhathawnah pawh tirhkoh Paula chuan tihian a ti,
“Pathian duhzawng, in thianghlimna tur chu hei hi a ni,” tiin. Tihian a
PIANTHARNA – A LEM NGE A TAK?
21
tawngtai bawk, “Pathian ngei chuan in pumin tithianghlim che u
rawh se,” (I Thess. 4:3; 5:23). Bible hian chiang takin tihthianghlimna
leh engtia chan tur nge tih hi a zirtir a. Chhandamtu pawh tihian a
zirtirte tan a tawngtai: “Anni chu thutakin tithianghlim rawh. I thu
chu thutak a ni,” (Johana 17:17,19). Paula chuan ringtute chu
Thlarau Thianghlimin a ‘tithianghlim tur a ni’ tiin a zirtir bawk (Rom
15:16). Thlarau Thianghlim hnathawh chu eng nge? Isuan tihian a
zirtirte a hrilh, “Nimahsela amah, Thlarau dik tak chu, a lo thlen hun
chuan thutak zawng zawngah chuan a hruai lut ang che u,” (Johana
16:13). Sam phuahtu chuan tihian a ti: “I dan hi thutak a ni.” Pathian
Thlarau leh Thu hmangin A dan thua felna imphûmte chu mihringte
tân hailan a ni a. Tichuan Pathian dan chu “a thianghlim a, a dik a, a
that” avang leh Pathian famkimna lantirtu a nih avangin chu dan
zawmtu nungchang chu a thianghlim lo thei lo va. Chutiang
nungchang entirna tha famkim chu Krista kha a ni. “Ka pa thupêk
ka zawm.” “A thil lawmzawng apiang ka ti” (Johana 15:10; 8:29).
Krista zuitute chu Amah angin an awm tur a ni – Pathian
khawngaihnain an nungchang chu A dan thianghlim remin an awmtir
ang. Hei hi Bible-in thianghlimna a zirtir dan chu a ni.
He tihthianghlimna hna hi Krista rinna azâra Pathian Thlarau
min chenchilhtu thiltihtheihna nen chauha tih theih a ni. Paula chuan
ringtute chu tihian a zilh: “Hlau leh khur chungin nangmahni
chhandamna thawk chhuak rawh u; ama lawmzawng atana tih tum
tur leh bei tura nangmahnia thawktu chu Pathian a ni si a,” (Phil.
2:12,13). Kristian chu sualnain a nawr fo va ang a, mahse amah
dotu sualna chu a do zel ang. Hetah tak hian Krista tanpuina
mamawh a ni. Mihring chak lohna chu Pathian chakna nen a tangrual
a, tichuan rinna chuan, “Nimahsela kan Lalpa Isua Krista zara
hnehna min petu Pathian hnenah chuan lawmthu awm rawh se,” a ti
thei ta thin a ni (I Kor.15:57).
Pathian Lehkha Thu hian chiang takin tihthianghlimna chu
hmasawn zel a ni tih a entir a. Misual a lo pian thar a, tlanna thisen
avanga Pathian nen inrema a lo awm hian a kristian nun chu a intan
dâwn chauh a ni. Tunah chuan ‘famkimna lam’ a pan mêk chauh a
HARHTHARNA DIK
22
ni a. ‘Krista famkimna lamah an thang chho zel ang,” (Phil.3:13,
14; 2 Pet. 1:5-10).
Uanna Hman A Awm Lo
Bible-a tihthianghlimna nun changtute chuan tlâwmna nun an
lantir ang. Mosia ang khan thianghlimna makzia leh ropuizia hmuhtir
an ni ang a, Chatuan Pa thianghlimzia leh famkimzia nena khaikhina
engmah an nih lohzia an hmu bawk ang.
Zawlnei Daniala kha he tihthianghlimna nun neitu zinga mi entawn
tlâk a ni. A dam rei a, a dam chhung kha Pathian rawngbawl nân a
hmang tha hle. Van pawhin ‘mi duhawm tak’ a tih ngat kha (Dan.
10:11). Mi thianghlim bawlhhlawh kai lo anga puan a ni chung khan
he zawlnei chawimawi phû tak mai hian a mite tâna Pathian hnena
dilna a thlen kha chuan Israel sualna kha a sualna angin a sawi
hmiah mai a ni: “Kan dîlnate chu kan felnate avângin i hmâah kan
hlân a ni si lo va, i zahngaihna ropui tak avângin a ni zâwk e.” “Kan
sual ta a, suaksual takin kan ti ta e.” “Tin, keima sual leh ka mi
Israelte sual thupha chawia, \awng\aia, thu sawia….” (Dan. 9:18,
15, 20).
Joba chuan thawngaleivira Lalpa aw a hriat khan, “Ka inten a,
vut leh vaivuta thuin ka sim ta e,” (Joba 42:6) a ti a. Isaia pawhin
Lalpa ropuina a hmuh a, cherub-ho “Sipaihote Lalpa chu a thianghlim
e, a thianghlim e, a thianghlim e,” tia an âu thâwm a hriat chuan,
“Ka chung a va pik em! Ka boral ta a nih hi,” (Isaia 6:3, 5) a ti
bawk. Paula pawh khan van thumna thlenga hruai chhoh a nih a,
mihring tawngtea sawifiah zawh rual loh thil a han hmuh khan tihian
ama chungchang chu a sawi: “Mi thianghlim zawng zawngte zinga
tê ber âi pawha tê,” (2 Kor. 12:2-4 margin, Efesi 3:8) a ti a. Isua
awm nghengtu hmangaih Johana pawh A ropuina a han hmu chu
vantirhkoh hmâ-ah thi ang derin a tlu a ni (Thup. 1:17).
Kalvari kraws hlima kal tlang tawhte tân chuan mahni infak
mawina hun leh sual nei lo ang hiala uanna hun a awm thei lo. An
sualna chu Pathian Fapa thinlung chhun kehtu niin an hria a, chu
ngaihtuahna chuan mahni inphatsanna lamah a hruai ang. Isua hnaih
PIANTHARNA – A LEM NGE A TAK?
23
apiangin mihring tlin lohna leh sualna an hre chiang a, an beisei
innghahna pawh thia tho leh Chhandamtu felna chauh a ni.
Tihthianghlimna Lem – ‘Rin Mai Hi A Ni’ Em?
Tun lâia tihthianghlimna an sawi lar deuh mai hi chuan mahni
intihlar duhna thlarau leh Pathian dan pawisak lohna a keng tel a,
chu chuan Bible sakhua an ni lo tih a tilang a ni. Hetiang zirtirna
sawi mawitute chuan tihthianghlimna chu amaha lo thleng mai niin
rinna ringawt pawha thianghlimna famkim chu neih theih niin an
zirtir thin. “Ring ringawt la, malsawmna chu i ta a ni,” tiin an zirtir a.
A dawngtu lam tihtur reng reng sawi a ni ngai lo. Chumi rual chuan
Pathian dan thuneihna hi an hnawl a, thupêk zawm tura tihna lak
atangin an zalen tawh an ti bawk. Mahse mihringte tan hian Pathian
nungchang leh duhzawng entirtu, A mizia leh Amah tilawm theitu
zirtirna ziding rem lo hian thianghlim theih a ni ang em?
Sakhuana hahdam, beih vak ngai lo, mahni inphat pawh ngai lo,
khawvel âtna laka inthiarfihlim pawh ngai lo neih châkna hian rinna
chauh tih zirtirna hi thurin lâr takah a siam ta; mahse Pathian thu
chuan eng tin nge a tih? Tirhkoh Jacoba chuan tihian a ti: “Ka unau
te u, miin, ‘Rinna ka nei,’ ti mah sela, thiltih a neih si loh chuan eng
nge sawt ang? Chutiang rinna chuan amah a chhandam thei ang em
ni? Unaupa emaw, unaunu emaw, saruaka awmin an ni tin chaw
tlachham sela, tin, in zinga tuin emaw an hnenah, ‘Thlamuang takin
kal ula, lum tak leh puar takin awm rawh u,’ ti ula, taksa tana thil
chakkhai chu in pek si loh chuan engnge sawt ang? Chutiang bawkin
rinna chu thiltih nei lovin amah chauhvin a awm chuan thi a ni. A ni,
mi tuin emaw, ‘Nangin rinna i nei a, keiin thiltih ka nei a ni; i rinna
chu i thiltih tel lovin mi entir rawh, tin, keiin ka thiltihin ka rinna ka
entir ang che. Pathian chu pakhat a ni tih i ring a ni maw? I ti tha e;
ramhuaite pawhin an ring a, an khur thin asin,’ a ti ang. Aw mi
lawilopa, thiltih tel lova rinna mai chu engmah a ni lo tih i hre duh
em le? Min thlahtu Abrahama chuan a fapa Isaka maicham chunga
a hlan lai khan thiltih avangin thiam a chang a ni lawm ni? Rinna
chuan a thiltih nen a thawk dun a, tin, thiltih avangin a rinna chu a
HARHTHARNA DIK
24
famkim ta tih i hria e. Pathian Lehkha Thu, ‘Abrahama chuan
Pathian a ring a, chu rinna chu a felnaah ruat a ni,’ tih thu kha a lo
hlawhtling a, tichuan Pathian Thianah vuahin a awm ta a. Rinna
avang ngawt ni lovin, thiltih avang zawkin miin thiam a chang thin
tih in hre ta,” a ti (Jacoba 2:14-24).
Pathian Thu chuan he zirtirna, thiltih tel lo rinna thurin hlauhawm
tak mai hi a do tlat a. Rinna ringawt hi chuan zahngaihna dawng
tura thil tihturte a tih si loh chuan Van duhsakna a dawng thei lo;
rinthu mai a ni. Rinna dik tak chu Bible thutiamte leh thudahhotea
innghat a ni.
Tuman Pathian thil phûtte zinga pakhat bawhchhe chunga
thianghlim theih tho inring suh se. Thil sual tih hriat sa reng neih
tlatna hian Thlarau hriatpuina aw chu a ngawihtir tlat a, Pathian lak
atangin mihring a then hrang bawk…. Johana pawh khan a
rawngbawl lai khan hmangaihna-ah a cheng thûk hle chungin Pathian
dan bawhchhe reng chunga tihthianghlimna chang intite nungchang
diktak chu a sawi hreh lo: “A thupekte pawm si lovin, “Amah ka
hria,” titu chu mi dawthei a ni, thutak amahah a awm lo. Tupawh a
thu pawm erawh chu amahah chuan Pathian a hmangaihna a famkim
tak zet tawh a ni. Amahah kan awm tih he miah hian kan inhria a
ni,” (I Johana 2:4, 5). Hetah hian an insawi angin mi chu a awm em
tih fiahna a awm. Pathianin lei leh vana thianghlimna a tehna
awmchhun hmanga fiah lovin mi tumah an thianghlim kan tingawt
thei lo.
Sual nei lova insawi ringawt pawh hi a sawituin thianghlimna a
hlatzia entirtu a ni. Hei hi a chhan chu Pathian thianghlimna leh tawp
nei lo khawpa a bawlhhlawh lohzia hriatna dik a nei lo emaw, tunge
A nungchang rema awm tur tih an hre lo emaw a ni; hei hi a chhan
chu Isua thianghlimzia leh duhawm nasatzia diktak leh sualna sualzia
leh that lohzia hi an hriat loh avangin mihringte hian thianghlim thei
emaw an inti ve ringawt thin. Krista nena an inhlat a, Pathian
nungchang leh thilphûtte a hriat loh nasat poh leh ama mitah chuan
a thianghlim mai ang.
PIANTHARNA – A LEM NGE A TAK?
25
Tihthianghlimna – Inpumpêkna
Bible-in thianghlimna a sawi hi chuan mihring pum pui, tisa, thlarau
leh rilru a huam vek a ni. Paula chuan Thessalonika khua amite chu
tihian a fuih: “In thlarau leh, in rilru leh, in taksa chu kan Lalpa Isua
Krista lo kal hunah chuan sawiselbovin a puma humhimin awm
rawh se,” (I Thess.5:23). Hmun danga ringtute hnenah pawh tihian
a ziak: “Chutichuan unaute u, Pathian khawngaihna avang hian,
inthawina nung leh thianghlim leh Pathian lawm tlak ni turin in taksa
chu inhlanah ka ngen a che u; chu chu in rawngbawlna awm reng a
ni,” (Rom 12:1). Hmanlai Israel-te hun lâi chuan Pathian hnena
inthawina tur reng reng chu uluk takin an endik thin. Inthawina tur
ran chu sawisel kâi a nih chuan ‘Pathianin inthawina tur ran chu
sawisel kai lo,’ a ni tur a ni a tih avangin an pawm ngai lo. Chutiang
bawk chuan kristian-te chu ‘inthawina nung, thianghlim, Pathian
pawm tlâka’ an taka hlan tura tih an ni. Hetiang titur hi chuan an
chakna zawng zawng chu a tha thei ang berin an vawng tur a ni.
Taksa leh rilru chakna tihniam thei zawnga chetna reng reng chuan
mihring chu a Siamtu rawngbawl tlâk lovah a siam ang.
Theih tâwp kan chhuah loh hian Pathian chu A lawm tho ang
em? Isua chuan, “I thinlung zawng zawngin Lalpa i Pathian chu i
hmangaih tur a ni,” a ti. An thinlung zawng zawnga Pathian
hmangaihtute chuan theihtawp chhuah an duh em em a, an theihna
zawng zawng chu a duhzawng tithei tura an chakna tipung thei tur
A dan rema awmtir dan an zawng zâwk ang.
Nun Inthlâk Danglam
Khawvel hi nawmsak umna lamah a tlan zo ta. “Tisa châkna te,
mit châkna te leh chapona ten” mipui tam zâwk hi a thunun a. Mahse
Krista zuitute erawh chuan kohna thianghlim zâwk an dawng a ni.
“An zing ata lo chhuak ula, a hrangin awm rawh u,… thil
bawlhhlawh reng reng pawh dek suh u,” tih thupêk zawmtute tana
Pathian thutiam chu, “Ka lawm ang che u a, in tan Pa ka ni ang a,
nangni pawh ka tan fanu fapa in ni ang, Lalpa Engkimtitheia
chuan a ti,” tih hi a ni (2 Kor. 6:17, 18). Kristiante tihtur leh
HARHTHARNA DIK
26
hamthatna chu nasa tak leh tam taka Pathian thilte daihriat hi a ni.
Felna Ni êng chuan Pathian chhiahhlawhte chu a chhun êng a, chu
êng chu an kâp chhuak ve tur a ni. Arsiten vanah khian ên theihna
hnâr an nei tih an tilang angin kristiante pawh hian lei leh van
lalthuthlengah khian nungchang entawn tlâk leh fak tlâk Pathian a
awm tih an tilang tur a ni. Hriatpuitu mihringte atang hian A Thlarau
khawngaihna te, A nungchang thianghlimna te leh bawlhhlawh kai
lote hi puan chhuah ni rawh se.
Thiam Loh Chang Tawh Lo
Kristian nun chu inngaihtlâwmna nun ni mah se lungngai leh mahni
inngainêp reng renga awmtur tihna chu a ni lo. Pathian pawm tlâk
leh malsawm tlâka nun hi mi tin chanvo a ni a. Thiam lova inhriatna
leh thim hnuaia kan kun reng hi Kan Pa Vana mi duhdan a ni lo va.
Lu kun reng a, mahni inngaihtuah ngut ngut hi inngaihtlâwmna dik a
ni chuang hek lo. Isua hnenah kalin kan thianghlim thei a, dan hmâ-
ah chuan zak lo leh inkiltawih miah lovin kan ding thei bawk.
“Chutichuan tunah zawng Krista Isuaa awmte tan chuan thiam loh
chantirna reng a awm tawh lo,” (Rom 8:1).
Isua avangin tlu tawh Adama fate chu ‘Pathian fate’ an ni thei a.
“Tithianghlimtu leh tihthianghlimate chu an zain Mi Pakhata chhuak
an ni si a; chuvangin ani chuan anmahniho chu ‘Unaute’ tih a zak lo
ve,” (Heb.2:11). Kristian nun chu rinna te, hnehna te, Pathiana
lawmna te hi an ni. “Pathian hrin tawh phawt chuan khawvel a
ngam zel si a; hei hi a ni, khawvel hneha ngamna chu, kan rinna hi,”
(I Johana 5:4). Lalpa chhiahhlawh Nehemia hian a lo sawi dik ngawt
mai: “Lalpaa hlimna hi ka chakna a ni,” (Nehemia 8:10). Paula
pawhin, “Lalpaah chuan lawm fo rawh u: ka ti leh pek thin ang,
lawm rawh u.” “Lawm fo ula; bang lovin tawngtai ula; engkimah
lawmthu hril fo rawh u; chu chu nangmahni lam thuah Krista Isuaah
chuan Pathian duhzawng a ni si a,” a ti (Filipi 4:4; I Thess.5:16-18).
Chutiang chu Bible-in pian tharna leh tihthianghlimna rah a tih
chu a ni. – Indona Ropui, pp. 461-478. (Chapter titled ‘Tunlai
Harhtharna).
27
BUNG 3
KRISTIAN PIANG THAR NIH DAN
Rinna – Rinna leh Innghah Ngamna
Pathianin misual a ngaihdam a, a phu tawk hremna tur a hlihsak
a, sualna nei lo anga a en hian van duhsakna a pe a, Krista felna
azârah thiam a chantir tihna a ni. Misual chu Pathian Fapa duhtak,
khawvel sual tak mai thiamchantir nana inpein tlanna A siam hmang
chauha thiamchantir theih a ni bawk. Tu tân mah mahni thiltih avanga
thiamchan theih a ni lo. Sual thiam lohna atang te, dan mit atanga
thiam lohna atang te leh bawhchhiatna avanga hremna atangtea
chhuahna awm chhun chu Krista tawrhna leh thihna leh thawhlehna
chauh a ni. Thiamchantir kan nih theihna kawng awm chhun chu
rinna chauh hi a ni a, rinna chuan innghah ngamna a huam tel bawk.
Mi tam tak chuan Krista chu khawvel Chhandamtu a nih an
pawm a, mahse chuti chung chuan hnaih duh lo va, an sual an sim
duh loh piah lamah Isua chu anmahni mimal chhandamtu atan pawh
an pawm duh lo. An rinna chu rilru kal pangngai mai leh thutak
tehna mai a ni; rilru tithianghlimin nungchang a tidanglam ang tih
hlauvin thutak chu thinlungah an khung duh lo a ni.
Tanpuina Tel Lovin Ka Sim TheiEm?
Mi tam tak chu chhandamna hna-ah hian eng rahbi nge hmasa
ber tihah an buai fo. Simna hi misualin Krista hnen pan tura a tihtur
hmasa berah ruat a ni fo. Misual chuan Pathian khawngaihna a
dawn theih nân amah leh amah a intitling tur a ni an ti a. Simna hi
ngaihdamna hmâa kal tur tih chu a dik, a chhan chu Pathian chuan
thinlung lungchhia leh lungchhir chauh a pawm thei si a, mahse chumi
rual chuan misual chu amahin a sim ngawt thei lo va, Krista hnen
pan turin a inbuatsaih ngawt thei hek lo. Misual chu a sim phawt
loh chuan ngaihdam theih a ni lo va, mahse heta zawhna awm thei
ta chu – simna hi mihring tihtur nge Krista thilthlawnpêk? - tih hi a
HARHTHARNA DIK
28
ni ta a ni. Krista hnena a lo kal hmâin misual chu a sualna avanga
inchhirnain a khat hmasa phawt tur em ni? Krista hnen panna tura
rahbi hmasa ber chu Pathian thlarau hipna zui hi a ni. Chu Thlarau
hipna chu miin a zui chuan a sim theih nân Krista hnen lam a pan zel
thin.
Misual chu beram bo nen tehkhin a ni thin. Beram bo chu an
zawn hmuh a, huang chhunga dah a nih hma loh chu a thiante hnenah
amahin a kir ngai lo. Mihring tumah hi mahnia sim a, thiam chantirna
duhawm chang tlâka insiam thei an awm lo. Lalpa Isua chuan misual
thinlung hneh a, Pathian Berma No, khawvel sual kalpuitu Ama
hnen lama hip a tum reng a ni. Isuan min hip loh a, thlarau a tihchak
loh a, simna nun nei tura min hruai loh chuan thlarau lam nun kawng
hi keimahniin kan zawh ngawt thei lo.
Puithiam lalber leh Saddukai-te hmâ-ah Petera chuan simna hi
Pathian thilthlawnpêk a ni tih chiang takin a sawi: “Amah ngei kha
Pathianin Lalah leh Chhandamtua awm atan a ding lamah a
chawimawi ta a, Israelte sual simtir tur leh ngaidam turin,” (Tirh.
5:31). Simna hi Pathian thilthlawnpêk, ngaihdamna leh thiamchantirna
aia nêp chuang hauh lo a ni a, Kristan rilrua a pêk loh phei chuan a
pawnga taka neih ngawt theih a ni lo. Krista hnen lama hip kan nih
chuan chu chu a thiltihtheihna leh thatna rah a ni. Simna leh inchhirna
duhawm tak chu Amah Isua kaltlangin a lo thleng a, A hnen atang
vêkin thiamchantirna a lo thleng bawk.
Rinna Chu Sawi Ringawt A Ni Lo
Chhandamna khawp rinna chu rin satliah a ni ngawt lo va, rilrua
lungawina ringawt a ni hek lo; thinlung chhung rila zung kaih rinna,
mimal Chhandamtu atana Isua rinna leh Amah Isua kaltlanga
Pathian hnen lam pan apiang a chhandam dawn tih hriat chianna
petu ngei chu rinna a ni. Midang chhandam thei a, nangmah
chhandam ve lova rinna chu rinna dik a ni lo. Mahse mihringin
Krista chauh chu chhandam beiseina awm chhun a ni tih a pawm
chuan, rinna dik tak chu tihlanin a awm thin. He rinna hian a neitu
chu thlarau lam thil reng reng chu Krista hnenah a nghat a, a hriatnate
KRISTIAN PIANGTHAR NIH DAN
29
chu Thlarau Thianghlim thuhnuaiah a dah a, a nungchang chu Pathian
anna lamah a lo thang chho ta a ni. A rinna chu rinna thi ni lovin
hmangaihnain a tihnun rinna a ni a, chu chuan Krista mawina hmu
tur leh van nungchang nei turin a hruai bawk.
Chu hna pum pui chu a tir atanga a tâwp thlengin Lalpa thawh
vek a ni. Misual boral mêk chuan tihian a ti thei ang: “Misual boral
mai ka ni tawh a, mahse Krista chu mi bote zawnga chhandam
turin a lo kal a ni. Tihian a ti, ‘Mi fel takte lam tura lo kal ka ni lo va,
mi sualte zawk lam tura lo kal ka ni,’ (Marka 2:17) tiin. Misual ka
ni, mahse min chhandam turin Kalvari kraws-ah a thi a. Thiam ka
chan theih nan a thi a, a tho leh a, tunah chuan min chhandam ang.
Ngaihdamna min tiam chu ka pawm ta,” tiin.
Kristaa Mi Fel
Krista chu Chhandamtu tho leha chu a ni; a thi tawh naa a tho
leh a, min dilsak turin a nung ta reng a ni. Felna chang khawpa kan
thinlunga ring tur leh chhandamna chang khawpa kan sualte hi puang
tur kan ni. Rinna avanga thiamchangte chu Krista hmâ-ah an inpuang
ang. “Ka thu hria a, min tirtu ring chuan chatuan nunna a nei tawh a,
thiam loh chantirin a awm lo vang a, thihna ata nunna-ah a lût zâwk
ang,” (Johana 5:24). Sualnain a kah dum leh tihbawlhhlawh tawh
misual chunga thil thleng ropui ber chu thiamchantirna hi a ni. Thutak
sawi thina chuan mifelah a puang ta. Lalpa chuan ringtu chungah
chuan Krista felna chu a bel a, lei leh van mit hmuhah mi fel a nih
thu a puang a. Misualte aiawhtu leh an aia ding Isua chungah a
sualna chu a nghat a. Krista chungah chuan a ringtu apiangte
bawhchhiatna chu nghah a ni. “Amahah chuan Pathian felna kan lo
nih theihna turin, sual reng reng hre lo chu Pathianin keimahni avangin
sualah a siam a.” (2 Kor.5:21).
Krista chuan khawvel pum pui sualna ata lawmna a siam a,
rinnaa Pathian pantute zawng zawng chuan Krista felna chu an
dawng ang. “Sual lamahte thi tawhin felna lamah kan nun theih nan
amah ngeiin thingah khan a taksain kan sualte a phur a; amah vuakna
vualte chuan tihdamin in awm ta a,” (I Pet.2:24). Kan sualna chu
HARHTHARNA DIK
30
tuifinriat thûka thlâk ang vang vanga tihbo a ni ta. Simna leh rinna
avangin sualna nei lo niin kan felna Lalpa chu kan thlir a. Sualna nei
lo Isua chuan misual tan a tuar ta zâwk a ni.
Simna Awmzia
Misual, dan hmaa thiam loh chang ni mah ila Krista chuan A thu
awihna hmangin dan a hliah a, mihring sual sim tawh chu Ama felnain
a thuam ta zâwk a. Krista felna nei tur chuan misual chuan rilru,
thlarau leh khawsak dan tidanglam vektu simna hi eng nge a nih a
hre tur a ni. Insiamthatna (inthlâkdanglamna) chu thinlung atanga
intanin mihring nun pum puiah a lo lang chhuak tur a ni; mahse
hetiang taka simna hi chu mihringin ama chaknain a tihthei lo va,
vana lawn tawh, sal nihna ata min chhuah a, mihringte hnena
thilthlâwnpêk petu kaltlang chauhin a ti thei a ni.
Tu Nge Sim Duh?
Tu nge tihtak zetah sim duh? Eng nge a tih ang? Nghâk khawtlai
lovin a nihna ang ang chuan Isua hnen pan rawh se. Krista thute hi
a dik tih a ring ngam tur a ni; a thutiam ring chungin chu thutiam chu
a dawn theih nân dil rawh se. Mi chu sim duhna tak takin tawngtai
tura a tur ngat chuan a tawngtaina chu a thlawn lo vang. Lalpa
chuan a thutiam chu a hlen ang a, Pathian lama sim tur leh Lalpa
Isua Krista lama rinna nei turin Thlarau Thianghlim a pe ang. A
tawngtai ang a, a thlir reng bawk ang. A sualnate a paih bo ang a,
Pathian thupêkte zawm hram hramin a sim tak tak a ni tih a lantir
bawk ang. Tawngtaina leh rinna chu a kal kawp tir ang a, ring
ringawt lovin dan thute chu a zawm ang. Krista lamtang a nih thu
chu a puang ang a, Pathian lak atanga a thinlung hnûk hla thei thil
leh thenrualte reng reng chu a hnawl vek tawh dâwn a ni.
Pathian fa ni turte reng reng chuan Krista tlanna atang chauhin
simna leh ngaihdamna a chan theih tih thu dik hi an hre tur a ni.
Hemi thu hriat chianna nen hian misual chuan a tana thiltih mil
tawka thil tih tum ve sela, chau lovin khawngaihna lalthutthleng chu,
KRISTIAN PIANGTHAR NIH DAN
31
Pathian thiltihtheihna mak tak chuan a rilru a tihharh theih nân dil
rawh se. Krista chuan sual simte chauh a ngaidam a, a ngaihdamte
chu a sim hmasaktir zel thin. Thutiam chu a famkim a, Krista chatuan
felna chu a ringtu apiangte chanchin ziahna-ah ziah luh a ni. Van
puantah khâwla tah kawrfual man to tak chu ringtu sual simte tân
dah a ni a, chuvangin, “LALPA-ah chuan nasa takin ka hlim ang
a, ka nunna hi ka Pathianah chuan lawm takin a awm ang; mo neitu
tûr chu pangpâr thihruia a inchei \hin ang leh, mo tûr chu a incheinatea
a inchei \hin ang hian, ani chuan chhandamna silhfente mi bel a,
felna kawrfualin mi tuam ta si a,” (Isaia 61:10) a ti thei tawh ang.
Khawngaihna Mak
Ringtu thlarau chu sualna laka a him theih nan khawngaihna nasa
tak pêk a ni a, van hausakna zawng zawngte khi kan kuta awm a
ni. Chhandamna tuichhunchhuah atanga tui chawi tur kan ni bawk.
A ring apiang tân Krista chu felna nei tura dan tibangtu a ni si a.
Keimahni ringawt hi chu misual kan ni a, Krista-ah erawh mi fel
kan ni. Krista felna avanga mi fel kan nih avangin Pathian pawhin
mi felah min puang a, mi fel enkawlin min enkawl bawk. A fa duhtakte
angin min en a ni. Krista chuan sual thiltihtheihna a do reng a, sual
a nasatna-ah chuan khawngaihna pawh a nasa lehzual thin.
“Chuvangin rinna avanga thiam changa awmin, kan Lalpa Isua Krista
avangin Pathian nen inremin i awm ang u; amah avang vek chuan
he khawngaihna kan din nghehnaah hian rinnain kan lut ta a; Pathian
ropuina beiseiin lawmin i awm bawk ang u,” (Rom 5:1,2).
“… chung ringtute chu, Krista Isuaa tlanna awm avang chuan, a
khawngaihnain a thlawna thiam chantirin an awm a; Pathian
dawhtheihnaa hman lai sualte haiderin a awm avang khan, Pathianin
ama felzia entir nan Krista Isua chu, a thisena, rinna avanga, sual
thuphachawinaah a ruat a; tun laia a felzia entir nan a ni, amah ngei
chu mi fel a nih theihna tur leh, Isua ring apiang thiam chantirtu a nih
theihna turin,” (Rom 3:24-26). “Rinna avanga khawngaihnaa
chhandam in ni; nangmahni thawh chhuah a ni lo va, Pathian thilpek
a ni,” (Efesi 2:8). {Johana 1:14-16 en bawk la}.
HARHTHARNA DIK
32
Chhandam Tlâk
Lalpa chuan a mite chu chhandamna ropui tak chhawpsak an
nih dan hre lova awmtir mai mai lovin rinna-ah chuan a tinghet ang.
Hna chu tunah a zawh tawh avangin nakinah thil ropui tak min la
tihsak mai ang tiin nakin hun an nghâk tur a ni lo. Ringtute chu
Pathian nen inrema awm turin koh an ni ngai lo va; mihring chuan
he thil hi a ti ngai lo va, tithei a ni hek lo. Krista chu a thlamuanna
atana pawm mai tur a ni zâwk; Krista-ah chuan Pathian leh
thlamuanna chu a awm si a. Krista chuan thing chunga khai kana
awm a, a taksaa sual anchhe rit tak mai chu tuarin chu sualna vanga
tawrhna chu a lo phur tawh a, mimal chhandamtu atana pawmtute
chunga anchhia zawng zawng chu a la bo ta. Mihring thinlunga sual
thiltihtheihna chu a titâwp a, ringtu nun leh a nungchang reng reng
chuan Krista khawngaihna nungchang diktak chu a puang chhuak
bawk.
Ringtute chu bawlhhlawh lak atang leh dan thiam loh chantirna
leh dan anchhe lak ata chhandam an ngaih avangin a dil apiang
hnenah Isua chuan Thlarau Thianghlim a pe zel thin. Thlarau
Thianghlim hnathawh avang leh thutaka tihthianghlimna avang ten
ringtu chu van rorelna hmaa ding tlâk a lo ni ta a. Hei hi keimahniah
Kristan hna a thawh vang leh a felna chu kan chungah a awm vang
a ni. Hemi tel lo hian tumahin vanram an lût thei lo. Thlarau hnathawh
leh Krista felna tel lo chuan van boruak thianghlim pawh hi nuam
kan han ti chuang lo tawp ang.
Vanram lût ve tlak ni tur chuan danin a phûtte hi kan hlen tur a
ni. “Tin, ani chuan, “Lalpa i Pathian chu i thinlung zawng zawngin, i
thlarau zawng zawngin, i chakna zawng zawngin, i rilru zawng
zawngin i hmangaih tur a ni,’ ‘Nangmah i inhmangaih angin i vengte
pawh i hmangaih tur a ni,” (Luka 10:27). Hei hi Krista felna kan
vawn chauhin kan ti thei. Krista kan en hian kan thinlungah nun ze
nghet nung tak, thang lian zel chu kan lo dawng a, chu hna chu
Thlarau Thianghlim chuan a chhawm nung zel a, tichuan ringtu chu
khawngaihna atangin khawngaihna lehzualna-ah, chakna atangin
KRISTIAN PIANGTHAR NIH DAN
33
chak lehzualna-ah, nungchang famkim lo atangin nungchang famkim
lehzualah a lo thang chho ta zel thin a ni. Krista anna a lo nei chho
zel a, Isua anna famkim a neih thlengin tharau lamah a thang chho
ta a. Tichuan Krista chuan sual anchhia chu a tibâng a, ringtu thlarau
chu sual thiltih leh hnathawh atangin a tifihlim ta vek thin a ni.
Pathian Nena Kan Inkârah Awm A Awm Em?
“Chutichuan, mite tan sual thupha chawina siamsak turin, Pathian
lam thilahte chuan Puithiam Lalber mi lainat thei leh rinawm tak a
nih theih nan, engkima a unaute anga lo awm chu a tan a tul reng a
ni. Amah ngei chuan thlemna tawkin a lo tuar tawh avangin thlemna
tawkte chu a tanpui thei a ni,” (Hebrai 2:17, 18) tih a nih avangin
hei hi Krista chauhin a ti thei. Inremlehna tih awmzia chu mihring
leh Pathian inkara daidangtu zawng zawng chu paih vek a ni a,
misual chuan ngaidam thei Pathian hmangaihna awmzia a hre chhuak
tihna a ni. Mihring tlu tawhte tâna a inhlan tawh avangin Pathian
chuan Krista felna pawmtu misualte chu tuma dem kai hauh lovin a
ngaidam thei ta a. Krista chu misualte thinlunga Pathian hmangaihna,
zahngaihna leh felna luan luh theihna hmanrua a lo ni ta a ni. “Kan
sualte thupha kan chawi chuan kan sualte ngaidam tur leh kan fel
lohna zawng zawng tlengfai turin amah chu a rinawmin a fel a ni,” (I
Johana 1:9).
Mi tinrengin he thu hi an sawi thei: “Sawisel bova thu a awih
avangin danin a phûtte chu a hlen zo va, ka tana dan zawh famkimtu,
ka aiawhtu leh innghahna en chauh hi ka beiseina awm chhun a ni.
A felna ringin dan thiam loh chantirna lak ata ka fihlim a. Dan thil
phût zawng zawng tizotu a felna silhfenin min thuam a. Chatuan
felna min petu-ah chuan ka famkim ta. Mihring kuthnu tel miah lo
silhfen nen Pathian hma-ah min dintir a. Engkim mai hi Krista atanga
lo chhuak a ni. Chuvangin ropuina te, chawimawina te leh
thiltihtheihna zawng zawngte hi khawvel sual kal bo puitu Beram
No hnenah hian pêk tur a lo ni.”
HARHTHARNA DIK
34
Mi tam tak chuan Krista hnena kal tur chuan eng emaw titaka
anmahni turtu nghah tur awm tlatini an hria a, mahse kan hnen thleng
phâk khawngaihna leh zahngaihna pawm ngam tur leh tum fel tak
nena a hnen pan mai kha a tâwk a ni. “Min chhandam turin Krista
chu a thi a. Lalpa chuan chhandam ka nih hi a duh a. Nghâk khawtlai
lovin Isua hnen lam chu k pan teh ang. Thutiam chu ka ban ang a.
Kristan min sawm lai hian ka’n chhâng teh ang,” ti mai tur kan ni.
Tirhkoh chuan tihian a ti: “Miten thinlungin an ring a, felna an hmu
thin a; kain an tan a, chhandamna an hmu bawk thin a ni,” (Rom
10:10). Pathian thuin a khap thil tireng chungin emaw, mahni tihtur
hriatsa ngaihthah reng chungin emaw tumahin felna leh rinna avanga
thiamchantirna chang khawpin an ring thei lo.
Thil Tha Tih Chu Rinna Rah A Ni
Rinna diktak chu thil tha tihna-ah a lo lang ang; thil tha tih chu
rinna rah a ni si a. Pathianin thinlungah hna a thawh a, mihring chu
Pathian duhzawnga a inpêk phumhlum a, Pathian a thawh pui hian
Pathianin Thlarau Thianghlim hmanga hna a thawh chu mihring chuan
a nunah a tilang a, tichuan thinlung duhzawng leh a tak taka nun
puina lam chu a lo inrem ta thin a ni. Sualna tawhphawt chu nunna
leh ropuina Lalpa khengbettu anga hnawl hmiah hmiah ni sela, chutah
ringtu chuan Krista duhzawng tiin hmâ a sawn zel tur a ni.
Thiamchantirna duhawm tak mai hi Pathian duhzawnga tlûk luh
rengna-ah leh thuawih rengna hmanga chelh neih chhoh reng a ni
bawk.
Rinna avanga thiamchantirna nei tawhte chuan Lalpa duhzawng
tih zel duhna thinlung an nei tur a ni. A insawi anga thil tih loh hian mi
chu rinna avanga thiamchantir a ni lo tih a lang fiah thin. “Rinna
chuan a thiltih nen a thawk dun a, tin, thiltih avangin a rinna chu a
famkim ta tih i hria e,” (Jacoba 2:22). Thil tha tihtir chuang lotu
rinna chuan mihring thiam a chantir lo. “Rinna avang ngawt ni lovin,
thiltih avang zawkin miin thiam a chang thin tih in hre ta,” (Jacoba
2:24). “Abrahama’n Pathian a ring a, chu chu a felna-ah ruat a ni,”
(Rom 4:3).
KRISTIAN PIANGTHAR NIH DAN
35
A Kalna Apiangah
Rinna a awmna apiangah thil tha tihnain a zui zel thin. Damlote
kan an ni a, miretheiten ngaihven an hlawh a, fahrah leh hmeithaiten
hriat an hlawh a, saruakte silhfena thuam an ni a, mi vâkvaite hrai
puar an ni. Krista chu thil tha tiin a vâk vel a, miin Amah chu an
thurual pui phawt chuan Pathian fate an hmangaih a, inngaihtlâwmna
leh thutakin a hruai zel thin. An hmêlin an thiltih a tihlan avangin miin
Isua nen an awm dun thin tih an hria a, Amah chu tu nge a nih an zir
phah thin. Krista leh ringtute chu pumkhat an ni a, a nungchang
mawina chu hmangaihna leh thiltihtheihna Hnâr zawmtute awm danah
chuan a lang chhuak bawk. Krista chu thiamchantir thei khawp
felna leh mi tithianghlim thei khawp khawngaihna awm khawmna
ropui tak a ni.
Mi zawng zawng a hnenah lo kalin A neih zawng zawng chu an
dawng thei a ni. “Nangni phurrit phur leh thawk rim zawng zawngte
u, ka hnenah lo kal ula, ka chawlhtir ang che u,” a ti (Matt.11:28).
Chuti enga tinge rin lohna zawng zawng dah bova, Isua thusawi
chu kan ngaihven loh ang? Hahchawlh in duh a, thlamuang taka
awm in duh bawk si. In thinlungin tihian sawi teh u: “Lalpa, min
sawm avangin ka lo kal e,” tiin. Nghet takin ring ula, a chhandam
ang che u. In rinna tichhuaktu leh tizotu Isua chu in en tawh em?
Khawngaihna leh thutaka khat chu in thlir tawh em? Krista chauhin
a pêk theih thlamuanna chu in pawm tawh em le? In la pawm lo a
nih chuan a hnenah tlu lut ula, a khawngaihna azarah nungchang
mawi tak leh sâng tak chu neih tumin zwng rawh u. Rilru hlim,
nghet tak leh huaisen tak chu zawng ula. Nunna chhang Krista chu
ei ula, tichuan a nungchang leh rilru mawina chu in puang chhuak ve
ang. Selected Messages, bu 1, pp. 389-398.
36
BUNG 4
PATHIAN PAWHIN DAN A NEI
Kan Mawhphurhna Danglam Tak Chu
Lei leh vana roreltu Ropuiber a nihnain Pathian chuan nunna
neite tan chauh ni lo, khuarel inher zawng zawngte huapin dan ruat
bik a nei a. Thil engkim, a tê a lian, nunna nei leh nei lo, an vai hian
palzam theih loh dan nghet tak hnuaia awm vek an ni. Pathian kuta
siam chu engmah Amah Pathian chuan engmah a theihnghilh loh
avangin heng dan hian thlei bik a nei lo va. Mahse khuarel thil reng
reng chu khuarel dana rel ni mah se mihringte erawh chu finna nei,
danin a phûtte hre thiam thei an nih avangin rilru thatna dan hmanga
relsak theih an ni. A thilsiam zinga ropui ber mihring hnenah chauh
hian Pathian chuan dan thianghlimin a phûtte hriatthiam theihna tur
chhia leh tha hriatna leh a dan chu dan thianghlim, dik leh tha
hmangaih theihna thinlung a pe a; chuvangin mihring lak atang chuan
thuawihna famkim leh rang tak phût lêt a ni. Mahse Pathian chuan
a tilui lo va, mihring chu duhthlang thei tura dah a ni bawk.
Mihring mimal mawhphurhna thupui hi a pawimawh tehreng nen,
mi tlêm tê chauhin an hre thiam si. Dan chu zawmin kan nung thei a,
a nih loh pawhin Pathian dan chu kan bawhchhe thei a, a thuneihna
chu hnawlin hremna chu kan tuar thei. He zawhna khal tak mai hi
mi tinin an chhâng tur a ni: “Van atanga aw lo chhuak, Sinai tlânga
thumal sawm lo chhuaka kha ka zawm dawn nge? Chu dan
tihbaiawm tak mai rap bettu mi sang tam tak zingah khan ka tel
dâwn?” Pathian hmangaihtute tân chuan A thupêk zawm a, A
mithmuha chutiang tih chu thil nuam ber a ni ang. Mahse mihring
pianpui thinlung hi chuan Pathian dan hi a hua a, a thuruat thianghlim
takte hi a do thin. Mihringte chuan van êng lak atangin an thinlung
kawngkharte chu an khar a, a kawng chhun en saa kal pawh an
duh thin lo. Thinlung thianghlimna te, Pathian duhsak nihna te leh an
PATHIAN PAWHIN DAN A NEI
37
vanram beiseinate chu khawvel hmangaihna avang leh mahni
intihlawm duhna ten an thleng ta thin a ni.
Sam phuahtu chuan, “Lalpa dan chu a tha famkim,” (Sam 19:7)
a ti. Jehova dan chu a tha famkim a, a huap zau vin hriat thiam a va
awlsam em! A tawi fel em avangin a vaia chhinchhiah pawh a awl
a, Pathian duhdan zawng zawng a sawi kim tho si. Pawn lam lang
theia mihring thiltih chauh khap lovin thinlunga ngaihtuahna leh thil
tum, kan châkzawng leh sûkthlêk thlengin a hawl pha vek a. Hei hi
mihring dan siamte chuan an tive thei lo. Pawn lam thilte chauh an
hâwl thei a ni. Mi chuan dan bawhchhiain mihring mithmuhah a
thup tlat thei; rûkru, tualthat leh uire pawh nise miin an hmuhchhuah
loh chuan lei dan chuan misual angin thiam loh a chantir thei lo va.
Pathian dan erawh chuan itsikna te, thikna te, huatna te, phuba lâk
duhna te, hurna te, rilrua thil tum tha lo, hun remchang a awm loh
avanga tihhlawhtlin loh te thlengin a huam tel vek a ni. “Pathian
chuan thiltih zawng zawng chungah ro a la rêl dawn si a, thil inthup
engkim, a chhia emaw, a tha emawte pawh, tih hi,” (Thuhriltu 12:13)
tih thu a lo thlen dik hunah chuan heng ngaihtuahna bawlhhlawh
zawng zawngte hi rêl tel an ni vek ang.
Thu Awihna Hi Hlimna A Ni
Pathian dan chu a harsat loh avangin hriat thiam awl tak a ni. An
thil hriat thiam chauh ring inti, uan nâna hmang an awm; heng mite
hian mihring nunah leh Pathian thilsiamte hnathawha Pathian
thiltihtheihna lo langahte hian hriat phâk loh thurûk, mihring finna ril
ber leh zirna sâng ber pawhin a hmuh phâk loh an awm tih an
theihnghilh a ni. Mahse Pathian danah erawh chuan thil inthup a
awm lo. Mi zawng zawngin a chhûnga thu awmte hi an hre thei vek
a. Rilru chak lo ber pawhin a dante chu a man phâk a, mi mawl ber
pawhin a nun kaihruaitu atan a hmang thei a, van nun remin a
nungchang a siam theih phah a ni. Mihring fate hian an theih tâwpin
he dan hi zawm se chuan Pathian thiltum leh remruatnate hre thiam
turin rilru chak zâwk leh hriat thiam thei tura thiltihtheihna nasa zawk
an nei zel ang. He hmasawnna hi he khawvel damchhung chauh ni
HARHTHARNA DIK
38
lo chatuan thleng pawhin a kal dawn a ni; Pathian thiltihtheihna leh
finnate chu hre viau pawh ni ila hriat phâk loh a la awm chho zel
ang.
Pathian dan thianghlim chuan Pathian leh kan thenawmte chu
keimahni kan inhmangaih anga hmangaih turin min phût a. He
hmangaihna hi nei lo chuan rinna chak bera ngaih pawh hi a der mai
a ni.
Dan zawm hi kan chhandam nan chauha pawimawh a ni lo, kan
kiang hnaia awmte leh keimahni ngei tân hlimna a ni. “I dan
ngainatute chuan thlamuanna nasa tak an nei a, tlûkna rêng rêng an
nei lo,” (Sam 119:165) tiin Pathian thâwkkhum thuziakah kan hmu
a ni. Tâwpchin nei mihringte erawh chuan he dan thianghlim leh
tha, he zalenna dân, Siamtu ngeiin mihring tlâkchham phuhru tura a
siam hi tuma phurh zawh rual loh nghawngkawl rit tak angin an
lantir a. Mahse misualten dan chu nghawngkawl rit tak angah an
ngâi thin a; bawhchhetute chuan a thuruatte mawina chu an hmu
thei lo. Hei hi “tisa duhzawng chu Pathian dona a nih vang,” a ni
(Rom 8:7).
“Ti Suh” Tih Thupêk Piah Lamah Thil Awm
Kan tun lâi hun hi a chhe ta ngei mai. Mi sang tam tak chu thil
chin tha lo leh bawlhhlawh tak takin a phuar tlat a, anmahni phuartu
hrui chu tihchah mai theih a ni lo. Bawhchhiatna chuan lei hi tuilian
angin a tuam a. Sualna thenkhat, sawi mai ngamawm loh khawpte
chu ni tin an thleng reng a. Chuti chung chuan Zion kulh vengtu ni
zâwk awm takte chuan dan te chu Juda mite tân chauha siam a ni
a, thuthlung thar hun tha hei angahte chuan a bo tawh alawm tiin an
zirtir a. Tunlaia dan bawhchhiatna leh pawisak lohna lo hluar ta em
em mai leh rawngbawltute leh a mipui mimirin dan hian min phuar
tawh lo tih ngaihdan an pawm hi inzawmna a nei em?
Pathian dan chuan kan thiltihah chauh ni lovin kan tihtur kan tih
lohah pawh thiam loh min chantir thei. Pathianin titura min phût thil
pakhat lek hmaih chungin thiam kan inchantir thei lo. Thil tha lo
tihna lakah kan insum ringawt tur a ni lo va, thil tha tih pawh kan zir
PATHIAN PAWHIN DAN A NEI
39
tur a ni. Pathianin thil tha tihtheihna turin chakna min pe a, chu chu
kan hman loh chuan chhiahhlawh sual tak leh zawmthaw tak anga
ngaih kan ni ang. Sual râpthlâk tak kan ti lo ani maithei; mahse kan
thiltih chu thianghlim leh tha, ropui leh sâng tak anga chhinchhiah a
nih loh a, kan talent dawnte chu kan tipung lo a nih chuan thiam loh
chantir kan ni tho dâwn a ni.
Pathian dan chu mihring siam hmaa awm tawh a ni. Van
mithianghlimte awm dan rema siam a ni a, vantirhkohte meuh pawh
khi a thunun a ni. Mihring tlûk hnu-ah pawh he felna dan ziding hi
thlâk a la ni chuang lo. He dan atang hian engmah lâk then leh belh
a la awm lo a ni. A tir atanga awm a nih angin chatuan thlenga awm
tur a ni bawk. Sam phuahtu chuan tihian a ti: “Hmasângin, i
thuhriattirte atangin, Chung chu kumkhua atân i tinghet tih ka lo hre
tawh,” (Sam 119:152). – Selected Messages, book 1, pp. 216 –
220.
40
BUNG 5
RINNA LEH THILTIH INBUKTAWK
Hriattirna Nung
Pathian chu rinna tel lo chuan tihlawm theih a ni lo; hei hi a
chhan chu taima taka Amah zawngtute hnena lawmman petu a ni
tih A hnen pantute chuan an hriat a tul vang a ni. Kristian khawvelah
hian chhandam nana thil pawimawh awm chhun chu rin hi a ni mai,
thiltih chu engmah a ni lo, rinna hi thil tul awm chhun a ni tia sawi an
tam hle. Mahse Pathian thu chuan thiltih tel lo rinna chu amah ringawt
chuan thi a ni a ti.
Mi tam takin Pathian thupêk hi an zawm duh lo va, chutichung
chuan rinna thu hi an sawi uar hle si. Mahse rinna chuan innghahna
a nei tur a ni. Pathian thutiamte reng reng hi thu delhkilh nei an ni
vek a. A duhzawng kan tih a, thutakah kan kal bawk chuan kan
duhzawng kan dil thei ang a, tichuan tihsak kan ni ang. Thahnemngai
taka a thu awih kan tum chuan Pathianin kan dilnate chu a lo ngaithla
ang a, mahse thu kan awih loh erawh chuan mal min sawm thei lo.
A thupêk kan zawm duh loh chuan, ‘Rinna, rinna, rinna chauh,’ tiin
kan au ang a, Pathian thu erawh chuan chiang takin ‘Thiltih tel lo
rinna chu a thi a ni,’ tiin min chhang ang. Chutiang rinna chu dâr
benthek ri mai mai emaw, khuang ri mai mai emaw ang lek ang a ni.
Pathian khawngaihna chang ve tur kan nih chuan kan tihtur lam
kha kan tive ngei tur a ni; rinawm taka thawkin simna rah chu kan
lantir tur a ni. Pathian thawhpuitute kan ni a. Chuvangin Hotupa
tana thil ropui tak tithei tura min turtu engemaw thil ropui tak nghâkin
kan thu thatchhe mai mai tur a ni lo. In hmâa tihtur awm chu ngaihthah
tur a ni lo va, in tâna hun remchang tlêm tê inhawng chu in hmang
tha tur a ni. Mihring nuna thil tihtur chhe tê awmah pawh theihtâwp
chhuah zel ula, Pathianin in tihtura a dah apiang chu tihtakzet leh
rinawm takin thawk zel ang che u. In tihtur chu tlêm hle mah se thil
ropui tak in tih ang chiaha ulukin ti ang che u. In rinawmna chu vana
RINNA LEH THILTIH INBUKTAWK
41
in chanchin chhinchhiahna hmanga pawm tur a nih leh nih loh fiah a
ni ang.
In kalna tur kawng chu in kal hmain a mâm hmasak phawt nghâk
suh u; in kuta talent awm chu tipung turin thawk phawt mai rawh u.
Khawvelin eng tin nge a ngaih che u in ngaihtuah a ngai lo. In
tawngkam, in rilru leh in thiltihte kha Isua tân eng nge in nih tilangtu
ni sela, Lalpa chuan a ropuina tilangtu, nun awmze nei tak leh
tawngkam mawi tak hmanga thuam chu a vêng ang a, a thiltihtheihna
chu a thûkin a zâu sawt ang. A rah chu khawvelah hian hmuh tur a
awm kher lo pawh a ni thei; mahse Pathian leh vantirhkohte hmâ-
ah chuan tihlan a ni ang.
Eng Nge Ka Lo Tih Ve Tur Chu?
Rinna avanga indona chu tha taka ka do ve theih nân kan tih
theih apiang kan lo tive tur a ni. Kawngka zimah chuan kan luh
theih nân kan buan ang a, kan thawk ang a, hrehawm tuarin kan
bei hram hram tur a ni. Lalpa chu hmâ hruaitir zel ila. Kut thianghlim
leh thinlung thianghlimin kan kawng zawh apiangah Pathian chu
kan chawimawi tur a ni. Chhandam tura Mi chaka hnenah chuan
min tanpuina tur a awm reng a. Thlarau lama kan hmasawnna reng
reng hi keimahni ni lova, Pathian hnen atanga chhuak an nih vek
avangin mak taka a thiltihtheihna hmangin thutak thlarau leh êng
chuan min tichak thar ang. Hnathawktu diktak chuan amah tanpui
tur Pathian thiltihtheihna a nei reng ang a, mahse mi thatchhia
erawhchu Pathian Thlarau chuan a chhawmdawl reng lo vang.
Kawng khatah chuan keimahni chaknaa innghat tura tih kan ni
tho bawk. Thahnemngâi taka thawk tur leh sim tur te, kan kutte
tifai tur leh bawlhhlawh chi hrang hrang laka kan thinlung tithianghlim
tura kan beih hram hram a ngâi a. Chutianga Pathianin kan thiltihah
chuan min tanpui ang tih ring chunga bei hram hrama nun sâng tak
nei tur chu kan ni. Bible chuan kan chhandamna chu keimahni kawng
zawhah a innghat tih a zirtir a. Kan boral a nih chuan keimahni
mawhphurhna liau liau a ni. Pathian duhdan kan pawm theih chuan
chatuan nunna chu kan chang thei ang. Rinnain Krista hnenah kan
HARHTHARNA DIK
42
lo kal tur a ni a; koh kan nihna leh thlan kan nihna tichiang tur chuan
taima takin kan thawk bawk tur a ni.
Engmah Tih A Ngai Lo Tih Rinna Hi A Dik Em?
Sual ngaihdamna chu sim a, ring bawktu hnenah tiam a ni; a
tâwp thlenga rinawmte hnenah nunna lallukhum chu pêk a ni ang.
Khawngaihna kan chan tawhsa hmangin khawngaihna-ah chuan
kan thang chho zel thei a. Lalpa ni a lo thlen hunah demna awm
lova min hmuh theih nân khawvel bawlhhlawhna lakah kan invêng
tha tur a ni. Rinna leh thiltih hi an kal dun a, hneh turin an thawk
tlâng zel a ni. Rinna tel lo thiltih ringawt chu a thi a, thiltih tel lo rinna
ringawt pawh a thi tho bawk. Thiltihin min chhandam ngai dâwn lo;
kan âiawh tur chu Krista felna a ni. Amah kan rinna hmangin Krista
chuan kan thiltih famkim lotak mai chu Pathian tana pawm tlâkah a
siam ang. Kan mamawh rinna chu ‘engmah tih a ngai tawh lo’ tih
rinna hi a ni lo; chhandamna min chantir thei khawp rinna chu
hmangaihna nena thawk a, rilru tithianghlimtu hi a ni. Rinhlelhna leh
phuba lâk duhna rilru tel lova Pathian hnena kut thianghlim phar
chho turte chu Pathian thupêk kawngah hian taima takin an kal zel
dâwn a ni.
Kan sualnate hi ngaihdamsak kan nih dawn chuan sual chu kan
sim a, simna nena inmawi taka rah kan chhuah theih nân a hmâsain
sual chu eng nge a nih kan hre thiam hmasa tur a ni. Kan rinna chu
nghahchhan nghet tak, Pathian thua innghat ni rawh se; chumi rah
chu Pathianin a duhzawng a sawi tawhte kan zawm leh zawm lohah
a lo lang ang. Tirhkoh chuan, “Thianghlimna telo lovin tuman Lalpa
an hmu lo vang,” a ti.
Inbuk Tâwk Takin
Rinna leh thiltih chuan min din ngiltir ang a, Kristian nungchang
tha famkim nei tura thiltihna-ah min hlawhtlintir ang. Isuan tihian a
ti, “Lalpa, Lalpa, min tinazawng vanramah chuan an lût lo vang; ka
Pa vana mi duhzawng titute chauh an lût ang,” a ti. Khawvel chaw
chungchang a sawina-ah tirhkoh chuan tihian a ti, “In hnena kan
RINNA LEH THILTIH INBUKTAWK
43
awm lâi khan he thupêk hi an pêk che u kha. Hna thawk lo chuan
ei pawh ei suh se,” tiin. Kan thlarau lam chawmna-ah pawh hian
hei hi a dik. Miin chatuan nunna chhang a ei duh chuan thawk vak
mai rawh se.
Khawvel chanchina hun pawimawh tak leh ngaihnawm takah
kan awm mêk a. Tunhma aia nasa rinna kan mamawh a; chunglam
enkawlna nghet zâwk kan mamawh bawk. Setana chu hnathawhna
hun tlêm tê chauh a nei tih hriaa min hneh tumin a thiltihtheihna
zawng zawng nen a thawk mêk a ni. Paula chuan hlau leh khur
chungin a chhandamna tur a thawk a. Keini hian thutiam chuan min
kalsan ang tih kan hlau lo deuh zâwk ang a, kan vai mai hian beisei
phâk lovin chatuan nun nei tlâk lovah kan insiam dâwn em ni?
Kawngka zima lût tur chuan nasa taka beiin tawngtaina nen kan
inring reng tur a ni.
Sualna leh thatchhiatna-ah hian chhuanlam reng reng a awm lo.
Isuan hmâ a hruai tawh a, a hniakhnung zui turin min duh a ni.
Chhandamna chu kan ban phâka a awm theih nân kan zing ami
tumahin kan tawrh zawh rual loh a tuar tawh a. Chuvangin kan
beidawng tur a ni lo. A khawngaihna avanga amah ang kan lo nih
ve theih nân mihringte hnena thiltihtheihna pe turin Isua chu he
khawvelah hian a lo kal a ni.
Ka Theihtâwp Ka Chhuah Hnu-ah Eng Nge La Awm?
Thinlungah Pathian thupêk zawm duhna a lo awm a, chumi tura
theihtawp chhuah a nih hian Isua chuan chu tumna leh beih hram
hramna chu mihringte thiltih theih tâwkah ngaiin a lo pawm a, a tha
lo lâite chu a van thatnain a lo thuam mawi thin. Mahse Amahah
rinna ka nei ti si, A Pa duhzawng tihna kawnga rinawm si lote chu a
pawm thei lo.
Rinna chungchang thu hi kan hre tam ngei mai; mahse thiltih
chungchang hriat tan lehzual hi kan mamawh a ni. Mi tam tak chu
tawrhna awm miah lo, sakhuana awlsam lamah tlanin an inbum
mêk a. Mahse Isua chuan tihian a ti: “Mi tu pawhin min zui duh
chuan mahni inphatin a kraws puin mi zui rawh se,” tiin. The Signs
HARHTHARNA DIK
44
of the Times, June 16, 1890. (Morning talk at Basel, Switzerland,
Sept.17, 1885).
Lawng Karfung Pahnih Ang
Pathian tanpuina nen kan tihtur pualte rinawm taka kan tih chuan
lawm taka a duhzawng titurin Pathianin keimahni-ah hna a thawk
mai ang. Mahse engmah kan tih loh chuan Pathian chuan keimahni
hmangin engmah a thawk thei lo. Chatuan nunna kan neih dawn
chuan thahnemngâi em emin kan thawk tur a ni. “Ring ringawt la a
tâwk” tih thu an sawi fo hi i inbumtir ve lovang u. Rin lohna luipui
luang lai kalh zawnga inkar tur chuan rinna leh thiltih chu lawng
karfung pahnih rual taka kar dun an ngâi anga kar dun tur a ni.
“Rinna hi thiltih tel lo, amah chauh chuan a thi a.” Kristian chu
ngaihtuahna hmang mi leh a taka thil timi a ni. A rinna chuan nghet
takin Krista-ah chuan zung a kaih thin. Rinna leh thil tha tihna hmangin
a thlarau lam nun chu chak tak leh hrisel takin a vawng a. Pathian
hna thawh tuma a beih nasat ang zelin thlarau lama a chakna pawh
a pung ve zel a ni. – Review and Herald, June 11. 1901.
Thuchah Inbuktâwk Sawi Tur
Rinnaa ka unaute chu rinna leh thiltih an sawina-ah hian fimkhur
hle rawh se, chutilo chu mi rilru an tibuai palh ang.
Tuman hnehna chang turin mihringin engmah tih a ngai lo emaw,
tlêm tê chauh tih a ngâi tiin sawi suh se; Pathian chuan mihring chu
amah mihring thawhpuina tel lovin engmah a tihsak ngai si lo va.
Tin, ‘nangma tihtur i tih zawh vek hunah Isua chuan a tanpui ang
che’ pawh tih loh tur. Krista chuan, “Keimah lovin engmah in ti thei
lo,” a ti (Matt. 15:5). A tir atanga a tâwp thlengin mihring chuan
Pathian a thawh pui tur a ni. Thlarau Thianghlimin mihring thinlungah
hna a thawh loh chuan pên tinah inchhuihin kan tlu mai ang. Mihring
thiltih ringawt chu engmah a ni lo va; mahse Krista nena thawh dun
erawh chu hnehna a ni.
Mi rilru-ah mihringin tihtur engmah kan nei lo tiin emaw, tihtur
tlêm tê kan nei ve tih thu hi tuh lo ula, hnehna chang tur chuan
Pathian nena thawk dun tur an ni tih zirtir zâwk rawh u.
RINNA LEH THILTIH INBUKTAWK
45
Tuman in thiltihin Pathian hmâa in nihna leh dinhmun a hril lo tih
sawi suh se. Rorelna ni-ah chuan thutlukna chu mi an thiltih ang
zelin emaw, an tih loh ang zelin emaw rel tur a ni (Matt. 25: 34-40).
Pathian khawngaihna dawngtu chu thawk tur leh bei hram hram
tura phût a ni; thing chu a rah atangin eng thing nge a nih a lo lang si
a. Mihring thiltih that chu Kaina inthawina ang deuh khan Isua felna
tel lo chuan engmah a ni lo va, mahse Krista felnaa khuh a nih
erawh chuan thil tha titu chu chatuan nunna nei tlâkah a siam thung.
Khawvel mithmua tha ringawt hi chuan Pathian tehna a tling zo lo
va, Vanram ngaihah chuan Kaina inthawinain ang lek kha a ni. –
Selected Messages, book 1, pp. 379-382. Thil uar lam bik neia
thu hril lo tura thuhriltu pakhat hnena vaukhanna lehkhathawn a ni.
See pp. 377-379.
46
BUNG 6
KRISTA-AH CHAUH CHHANDAM KAN NI
“Tunah A Chhandam Duh”
Misual boral mêk chuan, “Misual boral tur ka ni a; mahse mi
boralte zawng tur leh chhandam turin Krista chu a lo kal a. Amah
ngeiin, ‘Mi felte lam tura lo kal ka ni lo, misualte an sim theih nana
lo kal ka ni, a ti (Marka 2:17). Misual ka ni a, ka tân Kalvari
kraws-ah a thi a. Rei lo tê chauh pawh chhandam loha awm thei ka
ni tawh lo ve. Thiam ka chan theih nân thiin a tho leh a, min chhandam
ngei ang. A thutiam ngaihdamna chu ka pawm ta,” ti rawh se. –
Selected Massages, book 1, p.392.
Sual sim a, Pathian Fapa nunna thilthlawnpêk pawmtu chu hneh
theih a ni lo. Rinnaa van nun chu a neih tlat avangin Pathian faa
vuah a lo ni ta a. A tawngtai a, a ring bawk a. Thlêmna tâwka fiah
a nih chângin Krista thihchhan thiltihtheihna chu a nei a, A
khawngaihna zârah a hneh thin. Hei hi misual zawng zawngte hian
an hriat a tul a ni. A sual chu a sim tur a ni a, Krista thiltihtheihna chu
a pawm ang a, chu thiltihtheihna chu amah chhandam tur leh sual
laka venghim tur atan a pawm tur a ni. Kristan entawntur min
hnutchhiah avang hian kan va lawm tehlul em! – Ibid., p.224.
Eng Vangin Nge I Lungngaih?
Kristaa nunna chu hahchawlhna nuam a ni. Rilru a hlim veng
veng kher lo pawh a ni thei e, mahse rinna muanawm tak leh nghet
tak chu a awm tur a ni. In beiseina chu nangmahni-ah awm lovin
Krista-ah chuan a awm a. In chak lohna chu A chakna nen a tang
dun a, in âtna chu a finna nen, in derthawnna pawh a thiltihtheihna
chak tak nen chuan a tang dun zel ang.
Chhandam kan ni ang nge ni lovang tih hlauva rilru tihrehawmin
mahni chauh inngaihtuah bing ngut ngut suh u. Heng zawng zawng
hian thlarau chu kan chakna hnâr (Krista) atangin a pawt hla thin.
KRISTA-AH CHAUH CHHANDAM KAN NI
47
In thlarau chu Pathian hnenah nghat ula, Amah chu ring rawh u.
Isua chanchin chu sawi ula, ngaihtuah rawh u. Amahah chuan
‘mahni’ chu tihbo ni sela. Rinhlelhna zawng zawng dah bovin in
hlauhna chu paih bo rawh u. Paula ang hian, “ Krista hnenah
khenbehin ka awm ta; nimahsela ka nung a ni; keimah erawh chu
ka ni tawh lo. Krista chu keimahah a nung zawk a ni; tin, tunah
tisaa ka nung hi rinnaa nung ka ni – Pathian Fapa, mi hmangaiha ka
aia inpetu rinnaah chuan,” (Gal.2:20) ti ve rawh u. Pathianah chuan
chawl ula. A hnena in pêk apiang chu a lo vawng zel thei a ni. A
kuta in innghah phawt chuan hnehtu aia hnehtu mi pakhat nangmahni
hmangaihtu chu a pe ang che u. Step to Christ, pp. 70-72.
Hei Hi In Tâ-ah In Chhiar Thei E
“Ama inhlanna azara rilru lam chakna sawi sên loh mihring hnena
petu chuan he thiltihtheihna hi kan tân a hmang ui ngai lo vang….
Setana thiltihtheihna zawng zawng belhkhawm pawh hian Krista
hnena innghat thlarau pakhat lek pawh hi a hneh thei lo.” – Christ
Object Lessons, p. 157.
“Ringtu thlarau chu sual laka a fihlim theih nan khawngaihna
nasa tak pêk a ni.” – Selected Messages, p. 394.
“ Amahah chuan inthawina famkim, inhlanna tâwp nei lo,
Chhandamtu chaka, Amah kal tlanga Pathian rawn pantu apiang a
tâwp thlenga chhandam thei chu kan nei a. Hmangngaihna nen
Pathian chu tu nge a nih puang tur leh Pathian leh mihring inremtir a,
mihring chu amah siamtu anpuia dinthar leh turin a lo kal a ni.”
Ibid., p. 321.
Petera Harsatna
Petera tlûktirtu (Isua an khen beh dawn zana thil thleng) sual
kha tunlai mi sang tam takte chhiatna a ni. Chu chapona leh mahni
induhtâwkna ang tluka Pathianin a huat emaw, mihring thlarau tana
hlauhawm emaw thil dang a awm lo. Sualna zawng zawng zingah
beisei a bo ber a, tihdam a harsa ber bawk.
HARHTHARNA DIK
48
Petera kha tlu thut a ni lo, zawi zawia tlu a ni. Mahni inrintâwkna
chuan him dawn tlata inhriatna a pe a. A Lalpa a phatsan thlengin
zawi zawiin a pên zel mai a ni. Thlêmna lakah kan him tâwk e tiin
keimahni kan inring tâwk lutuk ngai tur a ni lo va. Chhandamtu
pawm tawhte reng reng chu, an pian tharna chu chiang hle mah se,
an tlu thei tawh lo tia zirtir reng reng tur an ni lo.*
Hei hi inhruai bona a ni. Mi tin hi beiseina leh rinna neih châk
tura zirtir ni sela, mahse Krista hnena kan inpêk a, Anin min lo
pawm tih kan hriat hnu pawh hian thlêmna lakah chuan kan la fihlim
chuang lo. Pathian thuin tihian a ti: “Mi tam tak chu an intithianghlimin
a intivâr ang a, an lo \ha ang, (Dan. 12:10). Fiahna tuar chhuaktute
chauhin nunna lallukhum chu an chang dâwn a ni” (Jacoba 1:12).
Krista pawmtuin mahni inrintâwkna an han nei thar a, ‘chhandam
ka ni ta’ an tih hian anmahni an inring tâwk mai ang tih
hlauhthawnawm takah an awm a ni. An chak lohzia leh Pathian
chakna an mamawh reng dan chu an hmuh hmaih a. Setana hmanrua
hmachhawn turin an inbuatsaih lo va, mi tam tak chu Petera ang
khan sual thûk takah an tla lut leh thin. “Dinga inring chu fimkhur
rawh se, chutilo chuan a tlu dah ang e, (I Kor. 10:12) tih thu hmanga
zilh kan ni. Kan himna awm chhun chu mahni inring lo va, Kristaa
innghah reng hi a ni zâwk. – Christ Object Lessons, pp. 154,
155.
“Thil Dang Ka Ngai Tawh Lo” Ti Ringawt Suh
Krista zuitu inti, kristian puitling ni si lo tam tak an awm. Mihring
hi a tlu tawh a, a rilru finna pawh a chak tawh lo va, rilru lama
insiam tha tlâk a ni lo tihte an pawm a, mahse Kristan phurrit zawng
zawng te, tawrhna zawng zawng te, mahni inphatna tur zawng zawng
te hi a phur zo ve tawh tih sawiin Krista-ah chuan engkim an bel
vek mai a ni. Rin chauh lo chu engmah tihtur an nei tawh lo an ti mai
a; mahse Isua chuan tihian a ti: “Tupawhinmi zui a duh chuan mahni
hrehawm pawisa lovin, a kraws puin mi zui rawh se,” tiin (Matt.
16:24). Isua chuan Pathian thupêk a zawm….
KRISTA-AH CHAUH CHHANDAM KAN NI
49
Lungawi taka chawl mai tur leh hmasawn tum hauh lova
‘chhandam ka ni tawh’ ti ringawt thei kan ni lo. He ngaihdan hi
pawm a nih chuan inven fimkhur duhna te, tawngtai duhna te, nun
sâng lehzual nei tura beih hram hram tumnate a awm lo. Heng thute
hi Krista a lo kal a, Pathian khawpui kawngkhar kan luh hmâ loh
chu tihthianghlimna chang tawh lei chuan sawi mai mai suh se.
Tichuan chatuan atana chhandamna-ah chuan Pathian leh Beram
No chu ropuina leh chawimawina kan pe thei ang. Mihring hi suala
a khah chhung chu – amah leh amah a inchhandam thei si lo –
‘chhandam ka ni tawh’ a tingam tur a ni lo.
Indonaa tel tur leh hnehna chang tur a ni a, mahse amah chu
uanna thama ralthuam pua hnehna changtu ber chu a ni lo. A tâwp
thlenga tuar peih chu chhandam ani ang. – Selected Messages,
book 1, pp. 313-315.
Krista Nena Inzawmna – A Tak Nge A Der Mai
Kohhranah hian ringtu leh ring lotu an awm a. Krista khan grape
kung leh a pêngte tehkhin nâna hmangin heng mi chi hnihte
chungchang hi a sawi a. Amah zuitute chu tihian a fuih: “Keimahah
awm reng rawh u, kei pawh nangmahni-ah ka awm reng ang.
Thingzârin a kungpui a zawm loh chuan amahin rah a chhuah thei lo
ang hian, nangni pawh keimaha in awm reng loh chuan engmah in
ni lo. Kei hi grape hrui tak chu ka ni a, nangni a zârte chu in ni.
Keimaha awm reng leh amaha ka awm rengna chuan rah tam tak a
chhuah thin; ka tel lo chuan engmah in tithei si lo.”
Rinnaa Krista zawm tak takna leh a der maia zawmna chu inang
lo tak a ni. Thutak pawma inchhalna chuan mi chu kohhranah a
awmtir ve mai a, mahse hei hian Grape hrui tak tak nen an inzawm
tih a tifiah chuang lo. Kristaa rinna nghat tak tak lo, Krista zuitu inti
ve si leh Krista zirtir tak takte hriat hran theih dan a awm. Pâwl
khat chuan rah an chhuah a, pâwl khat dang chuan rah an chhuah
ve lo. Pâwl khat chu Pathian tân thing sahna chem ang deuh an ni a,
rah tam zâwk an chhuah zel a; pâwl khat dangte erawh chu thingzar
ro, a Kungpui tâna natna an ni thung.
HARHTHARNA DIK
50
Han en thuak chuan a zârte chu a inang deuh reng a. A kungpuiin
a zârho a zawmna te, a zâr chakna leh rah an chhuah theihnate chu
tâwp lovin a kal reng a. A zungte chuan a zârte chu an chawm reng
bawk. Chutiang chiah chu ringtu dik takte leh Krista inzawm dan
chu a ni. Krista-ah chuan a awm reng a, A hnen atang chuan chakna
a la thin.
Mimal Thil A Ni
He thlarau lam inzawmna hi mimal rinna sawizawina atang chauha
siam theih a ni. He rinna hian keimahni lamah duhna sâng tak, innghah
hmiah ngamna leh inhlanna thianghlimte a tilang tur a ni. Kan
duhzawng chu Pathian duhzawngah nghat ila, kan rilru, duhzawng,
ngainat zawng leh hming mawina te hi Krista lalram hausaknaa leh
a thiltih chawimawi tlak zinga tel ve an ni a, a hnen atangin
khawngaihna kan dawng reng a, kan lawmna thu chu a lo pawm ve
thung bawk.
Hetiang inzawmna leh inkungkaihna tha hi siam a nih hnu chuan
kan sualte chu Krista-ah chuan nghah a ni a, a felna chu kan chungah
bel a ni ta. Amah Pathian felnaah chuan siam kan lo nih theih nan
keimahni avangin misualah chhiar a ni a. Amahah chuan Pathian
kan pawh thei a, a hmangaihte zinga pawm kan ni….
A zirtirte a kalsan dawnah ani Krista chuan ringtute nena an
inlaichinna entirtu mawi tak mai chu a pêk ni. An hmâ-ah chuan a
lei taksa hmuh theiha a awm tawh lo hnu pawha an thlarau lam nun
an enkawl zui zel theihna tur amah nena an inpumkhatna nghet tak
chu a entir a. An rilru hneh nân grape kung chu entirna remchang
ber leh tha berah a hmang ta a ni.
Krista zuitute zawng zawng chuan he zirlai hi A tawngkam
ngaithlatu zirtirte ang mai khan an tuipui a. Mihring chuan Pathian a
hlat thin a. Pathian leh mihring inkar chu a zauvin a hlauhawm khawp
mai; mahse Krista chuan amah nena kan inzawmna tur dan a siam
leh a. Sual thiltihtheihna chu mihring pianpui ang hiala ngaih niin chu
chu tumahin Krista nen inpumkhatna tel lovin an hneh thei lo. He
inpumkhatna avang hian rilru leh thlarau lam chakna kan dawng a
KRISTA-AH CHAUH CHHANDAM KAN NI
51
ni. Krista thlarau kan neih phawt chuan felna rah, mihringte malsawm
a, tihming mawi a, Pathian chawimawitu chu kan rah chhuak ang a.
Pa chu grape huan enkawltu chu a ni. Thiam tak leh dawhthei
takin rah chhuahtu zârte chu a thawlh thawl thin. Tuna Krista tawrhna
leh hrehawmna tawrhpuitute hian nakinah a ropuina chu an la
tawmpui ve ang. ‘Ka unaute tia koh a zak si lo va.’ A vantirhkohte
chuan an rawng an bawlsak a. A lo kal vawihnihna-ah chuan Mihring
fapa ang bawk a ni ang a, a ropuina nen pawh a mihrinna chu a bo
lo ang. Amah nena inpumkhatte chu “Nu chuan a fa a theihnghilh a
ni thei e, kei erawh chuan ka theihnghilh ngai lo vang che. Ngaiteh
u, ka kutphahah ka ziah che u hi. Nangni chu ka hmâ-ah in awm
reng si a,” tiin a puang ang.
A Zârte Thawlh Then Ila
Kan hamthatna hi a va mak em! Krista nena kan inzawmna,
malsawmna kan dawn theihna awm chhun siam turin theih tâwp
kan chhuah dâwn em? Felnaa kan sualte thing thlain kan
bawhchhiatnate chu Lalpa lam hawiin kan kalsan dawn em le?
Rinhlelhna leh bawlhhlawhnate hi an darh zau ta ngei mai. Krista
chuan tihian a zâwt: “Mihring Fapa a lo kal hunah chuan leiah hian
rinna a hmu ang em?” tiin. Rinna tho tak leh nung tak chu kan nei
châk tur a ni. Kan rinna nghet reng hi Krista nena mi inpumkhattirtu
chu a ni.
Rinnaa Krista nen kan inzawmna chu a tuarchhel a; thil dang
nena inzawmna chu a tâwp vek tur a ni. Krista chuan kan tlanna
atana man chhiar sen loh pein min thlang hmasa a; ringtu diktak
chuan Krista chu hmasa ber, hnuhnung ber leh engkim dang aiin a
thlang ta a ni. Mahse he inzawmna hian man a nei. Innghah
pumhlumnaa inzawmna niin thilsiam chapo takin a neih tura chu a
ni. He inzawmna nei tawhte reng reng chuan Krista tlanna thisen an
mamawhzia an hre tur a ni bawk. An thinlung chu an thlâk tur a ni a.
An duhzawng chu Pathian duhzawngin an thlâk tur a ni. Chhung
lam leh pawn lama min daltu chu do tur a ni bawk. Sual bansan
tura nasa taka beih tur a nih rualin Krista zawm tura thawh ni bawk
HARHTHARNA DIK
52
rawh se. Krista nena inzawm tur kan nih chuan sualna chi hrang
hrang – chapona te, mahni hmasialna te, lawi lo taka awm duhna te
leh khawvel hmangaihna te hi hneh tur a ni. Mi tam takin kristian
nun hi hahthlâk an tihna chhan leh an tlûk fona chhan chu heng
milem awhawm tak takte hi an tlansan hmasak thin loh vang a ni.
Krista nena inzawm tawh chuan thahnemngai taka tawngtaina
leh chawl lova beih hram hramna nen chauha chu inzawmna chu
vawn zui theih a ni a. ‘Mahni’ chu kan do ang a, kan phat ang a,
kan hneh tur a ni. Krista khawngaihna kaltlangin huaisenna nen,
rinna nen, inven thiamna nen hnehna chu kan chang thei. –
Tetimonies, vol. 5, pp. 228-231.
* Kristian vanneihna chu Krista a pawm hian sual lak ata
chhandam niin a chhandamna-ah chuan a lawm thei tih hriat
hi a ni. Mahse Bible emaw, hrilhlawkna thlarau emaw hian
zirtirna lar tak, ‘chhandamna bo thei lo’ tih hi a zirtir ngai lo.
Mi chu tunah hian chhandam a ni thei a, mahse Isua a en reng
loh a, amahah chuan ni tin a than chhoh loh a, mahni
inrintâwkna a neih chuan a tuk lawkah chuan mi boral a ni
thei. Tirhkoh Paula chuan, ‘Ni tin ka thi,” a ti. A awmzia chu
pian tharna hi ni tina neih theih a ni tihna a ni.
Petera nuna zirlai ropui tak awm hi uluk takin zir teh u. A
sawi tum tak hi a hnua thu inziak zelte nena enin chhiar chhuak
rawh u. He thu rilru khawih tak mai hi amah leh amah a
inhrilhfiah tih in hmu ang. Kan Lalpa chuan kristian tinte hi a
thlawna an chhandamna hlimpui turin a duh a. “Chhandam i
ni tawh em?” tih zawhna pawh hi ngaihngam takin ‘Aw’ tiin a
chhang thei ang a. Chumi rual chuan chu chhandamna chu ni
tina a kristian nun thang chho zel leh Pathiana a innghah
rengna rah a ni tih a sawifiah tur a ni.
53
BUNG 7
A LEM LAKAH FIMKHUR RAWH U
Hei Hi Fiahna A Ni
“Dan Thu leh Hriattirna Thu chu rawn tûr a ni,” tiin. Chu mi thu
ang zela an sawi loh chuan an tan khua rêng rêng reng a var thuai
dawn lo a ni,” (Isaia 8:20). Pathian mite chu zirtirtu dik lote leh thim
thiltihtheihna thlarau bumna laka inven nan Pathian Lehkha Thu
kawhhmuh an ni. Setana chuan miin Bible an hriat loh nan a hmanraw
neih zawng zawng hmangin a bei a; hei hi Bible-in chiang taka a
bumna a hailan vang a ni. Pathian hnaa harh tharna a awm apiangin
sualna lalpa chu nasa lehzuala che turin chawh thawh a ni thin a,
tunah pawh hian Krista leh a zuitute a tâwp nana bei turin a theih
tâwp a chhuah mêk a ni. Bumna hnuhnung ber chu kan hmâ-ah
hian a inhawng mêk a. Sakawlh chuan kan mithmuhah hian a bumna
hna mak tak chu a thawk dâwn ta. A tak leh a lem chu a inan dâwn
em avangin Pathian Lehkhabu Thianghlim hmang chauh lo chuan
hriat hran theih a ni dâwn lo. An awm dan atangin thilmak tihna leh
thusawite chu fiah tur an ni. – Indona Ropui, p.593.
Eng Vangin Nge Thilmakte An Tâwk Loh?
A rinna fiah nana thiltihmak hnathawh hmangtu chuan Setana
pawhin bumna chi hrang hrang hmangin a tak ang deuh chiah chiah
thilmak a tithei tih a hmu mai ang. –Selected Messages, book 2,
p. 52.
Setana chu hnathawktu fing vervêk deuh mai a ni a, rilru tithim
a, tibuai tur leh chhandamna thurin pawt phawng vek turin dâwtthu
mak tak tak a hmang ang a. A nihna ang anga Pathian Thu pawm
duh lotu chu a thangah chuan a âwk zel ang. – Ibid.
Vantirhkoh sualho chuan min zui reng a. Mi bumna tur thil thar
ngaihtuahin kan mithmuhah thil mak tak tak an ti reng bawk.
HARHTHARNA DIK
54
Mi thenkhat chu heng thil makte hi Pathian hnen atanga lo chhuak
anga pawm turin thlêm an ni ang. Kan hmâ-ah damlote tihdam an
ni ang a. Kan mithmuh lâi ngeiin thil makte tih a ni ang. Kan hma
lawka fiahna lo awm tur, nasa lehzuala Setana bumna an inlar hun
atan kan inbuatsaih em? Thlarau tam tak hi a bo mai lovang maw?
Pathian thupêk leh dan chiang tak mai atanga kal bova thawnthu
phuahchawp lama bengchhi zâwkin mi tam tak rilru chu heng dâwt
thilmakho lo dawng tur hian a inbuatsaih a. Nakin lawka kan tel ve
ngeina tur indona atan hian kan lo inthuam tha tur a ni. Pathian thu
rinna te, tawngtaina nena zirna leh a taka nun puina te chu Setana
thiltihtheihna laka min chhan himtu tur leh Krista thisen azâra hnehna
min chantirtu tur an ni bawk. – Testimonies, vol. 1, p. 302.
Tihdamna Hi Setana Hnena Mi Pawh A Ni Thei
Kan hma lamah khian nasa taka inven a tul hun a awm dawn tih
sawi tura tih ka ni. Pathian mite zingah chuan thlarau lama âtna a
awm tur a ni lo. Thlarau sualte chu mihring rilru thunun tumin phur
takin an thawk a. Mihringte lah chu ni hnuhnung meia kan ral turin
an intelkhawm mêk bawk a. Krista leh a felna kalsantute chuan
khawvel tuam mêktu bumnate hi an la pawm ang. Kristiante chu
harh fimin inveng reng sela. An hmêlma ramhuai, sakeibaknei a sa
seh tur zawnga a phi ruai anga phi ruai reng chu dovin tang reng
rawh se. Thlarau sualtena an thunun theih mihring chuan thilmakte
an la ti ang….
Bumin kan awm tur a ni lo. Setana nena inzawmna nei reng thil
duhawm tak tak a lo thleng thuai dâwn. Pathian Thu chuan Setana
pawhin thilmak a ti dâwn a ti. Mite a tinâ ang a, a hnu lawkah a
thiltihtheihna tenawm tak hmang chuan rang takin an natna chu a
lak bosak leh ang a, tichuan tihdamna chang ngeiin an inhria ang.
Heng tihdamna niawm tak hmang hian Seventh-day Adventist-te
pawh hi fiah an la ni dâwn a. Krista nen an inpumkhat loh avangin
êng ropui tak lo nei tawhte pawhin êng chu an petek bosan ang. –
Selected Messages, book 2, p. 53.
A LEM LAKAH FIMKHUR RAWH U
55
Heng tihdamna hna thawk thinte hian an thiltih chu Pathian dan
ngaihthah phahna chhuanlama an hman a, thu an awih loh zel chuan,
thil mak tak tak tithei pawh nise Pathian thiltihtheihna nasa tak an
nei lo tihna a ni a; neih ahnêkin bumtu ropui taka hnathawh a ni
tihna a ni. Thatna dan bawhchhetu a ni a, he thatna dan nihna diktak
hi miin an hriat theih loh nân a hmanraw hman theih apiang a hmang
duh bawk. Ni hnuhnungah chuan chhinchhiahnate leh dâwt thu mak
tak tak nen hna a la thawk ang a. An hnena amah chu thimna ni
lovin êng vantirhkoh a ni tih a sawi theih nân thilmak chu a la tizawm
zel dâwn a ni. – Ibid, 50, 51.
Kum 1864-ah ‘Tawng Hriat Loh’ Lem Hriat Chhuah A Ni
Chumi hmuna Sabbath serhtu mi engemaw zât chu âtna
thlarauvin a bual a; thutak tuikhura tui chu tlêm an dâwt a, mahse
vantirhkoh pathumna thuchah chu an hre chiang lo a ni.
Heng zinga mi thenkhatte chuan thilpêk nia an sawi chu kalpuiin
Lalpan kohhranah a dah a ni an ti. Tawng hriat loh an tih awmze nei
miah lo chuan an râk vel mai mai a, chu chu mihringte chauhin an
hre thiam lo a ni lo va; Pathian leh vante pawh khian an hre thiam
bik lo. Chutiang thilpêk chu mihringin bumtu ropui tak tanpuinaa an
siam a ni. Hleihluak taka chetna te, phurna dik lo te, tawng hriat loh
dik lova tawngna te leh bengchhen vak vakna te chu thilpêk, Pathianin
kohhrana a dah nia ngaih a ni bawk. Hemi hmunah hian mi thenkhat
chu bumin an awm.
Hleihluak taka chêtna leh bengchheng luai luaite chu a bik taka
rinna fiahna nia ngaih a ni a. Thenkhat phei chu inkhawmna hlimawm
tak leh chak tak a awm loh chuan an lungawi lo. Hemi neih tum
hian an thawk a, rilru an chawk phur vak thin.
Mahse chutiang boruak hnuaia inkhawm chu a hlawk thlâk loh
hle. An hlimna boruak lêng vel chu a reh hnu chuan an inkhawm
hmâ âi khan an pil thûk leh a, hei hi an hlimna chhan kha a dik loh
vang a ni. Thlarau lam hmasawn nana inkhawm dan tha ber chu
urhsun taka inkhawmna leh thûk taka mahni thinlung phawrh
chhuahna chu a ni a, chutah chuan mi tinin mahni inhriat chian an
HARHTHARNA DIK
56
tum a, inngaihtlâwmna thûk tak nen thahnemngâi takin Krista
chanchin an zir ang.
Pathian tirh rawngbawltu nia inchhâl arsi vâk vel, hmun hrang
hranga Sabbath thu zirtir an awm a. Heng mite hian thutak leh dâwt
thu chawhpawlhin mipui zingah an rin dan dik lo deuh mai chu an
vawrh darh thin. Setana chuan mifing ngeiawm tak leh ring lo mi thil
hre ve fû-ah an nih thlengin a nawr a. Heng zinga thenkhatte phei hi
chuan thilpêk chungchangah sawi tur ngah hlea insawiin a tih pawh
an ti reng a. Mumal lo tak leh rilru tiphur thei ang ber tura awmin
tawng hriat loh thilpêk nia an sawi chuan a awmzia hriat theih miah
lohin an riat vel bawk a, he thil mak dangdai tak hian mi thenkhat
chu a hneh hle niin a lang lehnghal. Heng mite hi thlarau mak tak,
anmahni han zilh deuh hlektu apiang bei lêta sawisel thin chuan a
thunun a. Chutiang thilah chuan Pathian Thlarauvin hna a thawk lo
va, hnathawktute pawh a awmpui hek lo. Thlarau dang daih ani an
neih ni. – Testimonies, vol. 1, pp. 411-414.
Khawvel hi khenbeh Krista chanchin hrilhna atang ni lo, tawng
hriat loh thilpêkin emaw, thilmak tihnain emaw pian thartir (hneh)
an ni dawn lo. – Testimonies to Ministers, p.424.
Khuang, Lam leh Bengchheng
Indiana1 khuaa thil thleng in sawi ang kha khawngaihna kawng
khar hma lawk khian a lo thleng leh dâwn tih Lalpan min hmuhtir a.
Chumi hunah chuan thil mawi lo tinreng lantir a ni ang. Khuang,
rimawi leh lamin an âu vak vak ang a. Chhia leh tha hriatna fim tak
pawh hi thutlûkna dik siam thei lo khawpin a buai dâwn a. Chu chu
Thlarau Thianghlim chêtna anga ngaih a ni ang.
Chutiang thil, rik bûng bûngah chuan Thlarau Thianghlim a inlâr
ngai lo. Hei hi Setana hmuhchhuah, tun hun atâna thutak ropui leh
thiltithei, zahawm tak leh thianghlim takte hi engmah tithei lova khuh
bo a tumna fing tak a ni. Rik bung bungna chuan dik taka hman
nise malsawmna tling thei tur hriatna pêng hrang hrangte hi tibuaiin
a hruai pêng thin. Setana agent-te thiltihtheihna chuan ri bengchheng
A LEM LAKAH FIMKHUR RAWH U
57
leh ri nuaih nuaihte chu chawhpawlhin an ri bûng bûng a, Thlarau
Thianghlimin hna a thawk an la tizui.… Hetiang harhtharna an tiha
telte chuan hruai botu thil engemaw an tawng a. Bible zirtirna ziding
an lo hriat tawhsa pawh kha an sawi thei tawh thin lo.
Thunun Zawh Loh Taksa
Hetiang ang chi inkhawmna hi sawi mawi tur a ni lo. Hetiang thil
hi kum 1844 hnu lamah pawh a lo thleng leh a. Thil awm dan chu a
hma ang bawk kha a ni. Mite chu an phur a, Pathian thiltihtheihna
ni ngeia ngaih thiltihtheihna chuan anmahni-ah hna a thawk thin.
Tawlailir ke ang maiin an vir an vir a, chu chu chunglam thiltihtheihna
tel lo chuan an tithei lo an ti thin. Mitthi tawhte chu kaihthawh an ni
a, vanramah an lût tawh tihte an ring bawk. Bible thutak ziding
mawi tak mai chu khuh bo a nih avangin he thil âtthlâk tak
chungchangah hian Lalpan thuchah min pe a ni.
Saruaka Awmna
Mipa leh hmeichhia, Thlarau Thianghlim kaihhruai niawm takte
chu saruakin an inkhawm a. Taksa thianghlim thute an sawi bawk.
An insawi dan chuan thlêmnain a khawih phâk lo; an zâi a, an âu
vak vak a, an bengchheng em em ringawt mai a ni. Heng mite hi an
sual reng reng lo; bumin an awm mai a ni. Setana hna a thawk a, an
tisa ta hle tih a ni. Pathian thilte chuan zah an hlawh tawh lo va.
Thutak, thutak thianghlim chu mihringte chuan vaivut tluk lekah an
dah ta.
Sawrkar thuneitute an inrawlh a, an hruaitu engemaw zât chu
lung inah a khung ta a ni. An zinga lung in tâng tate tân chuan sawrkar
rawn inrawlh chu thutak avanga tihduhdah tuarna ang a ni a, tichuan
thutak chu tisana silhfena khuh a lo ni ta zel a…. He thil nghawng
zel hian thutak chu huatthlala awm takah a siam bâkah vantlâng tân
pawh a titenawm alawm tiin Lalpa zilhna chu ka pe a….
Hei hi ka thupuan chu a ni – heng thil âtthlâk tak tak, rik bûng
bûng leh bengchhen nuaih nuaihna ang chi hi theih se thlante meuh
pawh a thilmak tihna hmanga bumtu tur Setana thlarau atanga
HARHTHARNA DIK
58
chhuak a ni tih hi. – Letter, 132, 1900. (Selected Massages, book
2, pp. 36, 37-a awm a ni).
Buaina
Setana hmanruaten min bum ve loh nan Krista nena inzawmin
kan inveng tha tur a ni. Pathian chuan a rawngbawlna chu fel tak,
inthununna fel tak nise a duh a. , Mumal lo tak leh phurna ringawt a
duh lo. – Selected Messages, book 2, p.35.
Bawraw taka chêt leh âu vel chiam chiamna hi Pathian Thlarauvin
hna a thawk tih fiahna a ni lo. – Review and Herald, March 5,
1889.
Thil Fel Tak Hmêlma Rilrua Ngaihdan leh Ngaihtuahna
Mi awm mai mai thei lo, inthununna te, awmze nei tak leh fel
taka thiltih ngaithei lo an tam mai. An ngaihdan dah thaa mi thil
chinchang hre zâwkte relsak theia awm chu an zalenna tihtawpna-
ah an ngâi a ni. An inkhawmna-ah chuan fel taka thiltih a nih loh a,
âtthlâk taka thil tih duhna thlarau leh mumal lo taka thil tih duhna a
awm zel chuan Pathian hnain hma a sawn thei lo.
Rilru hnehna (impression) leh ngaihtuahna (feeling) te hi miin
Lalpa kaihhruaina a dawng tihfiahna a ni chuang lo. Rinhlelh a kai
loh phawt chuan Setana pawhin rilru leh ngaihtuahnate hi chu a pe
ve mai a. Chuvangin hengte hi inkaihhruaina him tak an ni chuang
lo. Kan rinna fiahna hi mi zawng zawngin mimal taka hriatna nei
sela, engtin nge an hnathawh chu an cheimawi ang a, Pathian ropui
nân rah an chhuah ang tihte zir rawh se. – Testimonies, vol. 1,
p.413.
Setana Sal
Kil tinah Setana chuan thalaite hi chatuan boralna lama hruai
dan a zawng reng a. Chumi lam kawnga an ke a pentir theih phawt
chuan chak takin a nawr zui a, a mi man tawhten an chhia leh tha
hriatna nêm tak chu an hloh a, an mithmuha Pathian hlauhna pawh
an neih theih tawh loh thlengin chhiatna ata chhiat lehzualna-ah a
A LEM LAKAH FIMKHUR RAWH U
59
nawr thla ta thin a ni. Mahni an inthunun thei lo tial tial a. Uain leh zû
bâkah vaihlo leh opium2te an ngâi a, thil tha lo pakhat atangin thil
tha lo dangah an kal zel thin. Châkna salah an tâng a. Tunhmaa
thurawn an zah em emte kha an nuihzat ta hial a. Zahna an hmu lo
va, zalenna chu an uanpui bawk a. Mahse anmahni chu mahni
hmasialna te, châkna tenawm tak leh hurna bawihah an tâng mêk
si. – Temperance, 274.
Damdawi Hmanga ‘Thawkkhum’
A châng chuan he pa (Battle Creek damdawi ina damlo) hian
êng thar neiin a inhre thin a. A nat nasat em avangin a dam rei tawh
lo vang. A thusawi ngaithlatute chu an phur hle a, thenkhat phei
chuan thawkkhum ni ngeiah an ngai a ni. Mi tam tak tân phei chuan
a thil sawi dan chu a dik lohna a awm miah lo lehnghal. A mutna
pindana a thusawiin mi a hneh dante chu an sawi a. A hmâ-ah
chuan thil ropui tak tak a lo lang thin. Mahse eng nge thâwkkhum
nia a lanna chhan chu? A na chhâwk nana an damdawi pêk
morphine3 hnathawh chu a ni. – Selected Messages, book 2, p.113.
Pathian Chu Engkimah A Awm Tih Rinna, Thlarau Biakna
leh Zalen Taka Inhmangaihna
Pathian chu khawi hmunah pawh a takin a awm tih thurin hi
Setana hmanraw hlauhawm tak pakhat a ni. Pathian nihna a lantir
dan a dik lo va, A ropuina leh thiltihtheihna sawinêpna a ni bawk.
He thurin (sâp tawnga pantheism) hi Pathian Thu-ah a awm lo.
Mihring pianpui thinlung an tilawm a, mi rilru duhzawng a tizalen
mai mai a ni. – Tetimonies, vol. 8, p. 291.
Pathian chu khawi hmunah pawh a takin a awm tih thurin hi
Pathian lehkha thu pawm inti mi tam takin an pawm a; mahse eng
ang pawhin sawimâwi se he thurin hi inbumna hlauhawm ber a ni.
Pathian nihphung a sawi dik lo va, a ropuina leh thiltihtheihna
sawinêpna a ni bawk. Mihringte a hruai bo ani ringawt lo, a tihniam
hle bawk. Thimna chu a zia pakhat a ni a, tisa châkna chu a huam
tel zinga pakhat a ni bawk. Heng thurinte hian kristian ei leh bâr
HARHTHARNA DIK
60
zawnna thlengin a hnâwl bo der mai. Tlanna pawimawhzia a sawi
bo a, mihring chu amah leh amah inchhandam theiah a chhuah bawk.
– The Ministry of Healing, pp.428,429.
Hetianga chiang lo riaia Pathian thlirna rah hi rinna bansanna-ah
te, thlarau biakna-ah te leh zalen taka inhmangaih tur tih thurinah te
hian ka hmu a. Heng zirtirna zinga pakhat, zalen taka hmeichhiat
mipatna hman theih tih rinna phei chu a nungchang hriat mai theih
loh khawpa thupin a awm a. Pathianin min hmuhtir hmâ phei chuan
a koh dan tur pawh ka hre lo. Mahse thlarau lama inhmangaihna
thianghlim lo tak an ni ti tura hriattir ka ni. – Testimonies, vol. 8, p.
292.
Apostle-te hun laia mihringten pipute thurochhiah leh zirthiamna
hmanga Pathian lehkhathu rinna tihchhiat an tum ang bawk khan
tun lai pawh hian hming mâwi tak tak, higher criticism te, evolution
te, thlarau biakna te, theosophy (thlarau lama phur vakna leh
ngaihtuahna atanga Pathian chu hriat theih nia rinna) te leh pantheism
hmangten felna hmêlma chuan thlarau hruai bo a la tum reng a
ni.Thlarau biakna hmang hian mi tam tak chu tisa châkna hi dan
sâng ber a ni a, dan pawisak loh hi zalenna niin mihring chu a thu
thua awm tur a ni tia zirtir an ni.- The Acts of the Apostles, p. 474.
Awm Lo Taka Thiltih Ching
Tihthianghlimna chu rilrua inngaihtuah hlim veng vengna ringawt
a ni lo va, thil thleng thut a ni hek lo; damchhunga thawh reng ngâi
a ni zâwk. Miin Lalpan a tithianghlim tawh a tih chuan a fiahna chu
thuhnuairawlhna-ah te, dawhtheihna-ah te, hmangaihna leh thutakah
te a rah chhuah chu hmuh a ni ang.
Tihthianghlim ni tawha insawiten malsawmna an dawn chu
phurna thenkhata innghat ringawt a nih a, Pathian duhzawng hriat
nan Pathian lehkhathu chhiar mamawh tawh lova an insawi bawk
chuan chu malsawmna chu a lem mai a ni. Hei hi a chhan chu
malsawmna dawng intite chu anmahni rilru leh suangtuahna
thianghlim lo tak mai ngaihlu hle tura hruai an nih avang leh Pathian
lehkhathua Pathian aw hre duh lova an beng an hup vang a ni.
A LEM LAKAH FIMKHUR RAWH U
61
Sakhuana thila hriatna thazâm tihphurna hi mi thinlungah Pathian
Thlarauvin hna a thawk tih fiahna tling a ni lo. Setana’n mihring rilru
leh taksaa hna a thawh avanga taksa tihchêt vak vak leh sawisak te
kan hre thin a, mahse Pathian thu-ah chutianga A Thlarau Thianghlim
a leihbuaknate an chêt vak vakna chu kan hmu ngai si lo. Chuvangin
hetianga taksa tihchêt vak vakna te, mumal lo taka âu chiam
chiamnate ang hi hmêlma pa hnathawh a ni tih a chiang hle a ni.
Hetichung hian mi tam tak chuan rilru mumal lo deuh mai, Setana
thiltihtheihnain a tihzual hi Pathianin hetia mawi lo taka khawsa tura
a tihtir niin an la ngâi cheu thin. Chhia leh tha hriatna emaw, rilru fim
tak emaw ni lova thiltih reng reng chu Bible hian thiam loh a chantir
zel zâwk a ni. Pathian Thlarauvin mi thinlung a khawih chêt chuan
Pathian fa rinawm leh thu awihte chuan mifing pangngaiin tha leh
mâwi an tih awm tâwkin an sakhuana chu an lantir zâwk ang. –
Signs of the Times, Feb. 28, 1895.
A Der Maiin
Isuan tihian a ti: “Lalpa, Lalpa, mi ti nazawng vanramah chuan
an lût lo vang a; ka Pa vana mi duhzawng titute chauh an lût ang.
Chumi ni-ah chuan mi tam takin, ‘Lalpa, Lalpa, i hming thu kan
hrilhlawk lo em ni? I hmingin ramhuaite kan hnawtchhuak lo em ni?
I hmingin thil mak tak takte kan ti lo em ni?’ an la ti ang a. An
hnenah chuan, ‘Ka hre ngâi lova che u. Nangni thil sual titute u, kal
bo rawh u,’ ka la ti ang,” tiin.
Heng mite hian Krista zuitu niin an insawi a, mahse an Hruaitu
chu an en reng lo a ni. “Lalpa, Lalpa,” tiin anmahni avanga lo dam
ta damlote leh an hnathawh ropui tak takte chu an kawk thei a, a
dan zawmtute aiin Pathian thiltihtheihna leh A Thlarau pawh chang
sâng zawkin an inngâi thei. Mahse an thiltih chu felna hmêlma pa,
mi bum tum reng mai leh thu awihna te, thutak te leh mawhphurhna
atangtea mi hruai bo tum reng mai kaihhruaina hnuaia ti an ni si.
“Mihringte mithmuhah van atanga meite a koh thlâk theih nân
thil mak takte a ti a,” a tih avangin nakin lawkah khian he thilmak
tihtheihna chiang tak hi a lo lang leh dâwn a ni.
HARHTHARNA DIK
62
Heng bumna ropui tak takte Pathian Thlarau hnathawh diktak
anga ngai tam tak kan hmuh hian mak kan ti a; mahse thilmakte
chauh thlir a, rilru thawk thut leh lungpuamin a thunun thinte chu
bumin an la awm ang….
Thianghlima Inngaihna
Thianghlima inngai tumah an thianghlim tak tak lo. Van
lehkhabuin mi thianghlim anga a chhinchhiah mi tumahin an thianghlim
leh thianghlim loh an hre lo va, mahni felna uanpui lo ber bertute hlir
an ni zâwk. Zawlneite leh apostle-te zinga mi Daniala, Paula, Johana
tih angten thianghlim an inti ngai lo va. Mi felte chuan chutiangin an
inti ngâi lo zâwk a ni.
Krista an chhun zawh poh leh amah an tluk phâk lohzia an hre
chiang thin; an chhia leh tha hriatana chu a danglam awl a, sual chu
Pathianin a ngaih pawimawh aiin an ngai pawimawh tawh zâwk
bawk. Pathian leh chhandamna atana a remruatna ropui tak chu an
dah sâng hle a; mahni lam tling lova inhriatna hnuaiah an thinlung
chu lalchhungkaw zinga chhiar tel an nihna leh Chatuan Lal fanu,
fapa an nihna chuan a tilawm em em a ni.
Pathian dan hmangaihtute chuan Pathian biakna-ah emaw, thlarau
lamah emaw tum renga Pathian dan bawhchhia, Bible thutak chiang
tak maite zirtir an nih laia lawm lo, thinur zâwk hialte chu an thurualpui
thei lo. Thil dik leh dik lo thliara endiktu kan nei. “Dan thu leh
hriattirna thu anga an sawi loh chuan anmahni-ah êng a awm lo a
ni.” – Ibid., Feb. 26, 1885.
Tu Aw Nge Ka Rin Tak Ang?
Krista-ah chuan thlun beh a, rinnaa zung kaiha dah ngheh kan
mamawh a ni. Setana chuan a mite hmangin hna a thawk reng a.
Nunna tui in loho, thil thar mak deuh hmuh châka tuihal, eng tuikhur
ami pawh in duh zel mai mite chu a thlang thin. “Heta hi a awm,” tih
thu emaw, “Sawtah a awm,” tih thu emaw kan la hria ang a, mahse
kan awih tur a ni lo. Berampu Diktaka aw a nih leh nih loh fiahna
A LEM LAKAH FIMKHUR RAWH U
63
chiang tak kan nei a, Amah chu zui turin min ko mêk a ni. Ani
chuan, “Ka pa thupêk ka zawm” a ti. A beramte chu tlâwm taka
Pathian dan zawmna-ah a hruai a, dan bawhchhe turin a fuih ngai
reng reng lo.
“Mikhual aw,” chu Pathian dan thianghlim leh dik, tha bawk si
zah lova awih duh lotu aw a ni. Mi tam tak chuan thianghlimin an
insawi a, thilmak tia an damlo tihdamte chu sawi nuam an ti; mahse
he felna dan ropui tak hi chu engahmah an ngai si lo. Tu thiltihtheihna
hmangin nge heng tihdamnate hi an thawh? A tidamtu leh a tihdamate
mit chu dan an bawhchhiatzia hmu tura hawn an ni em? Pathian thil
phût zawng zawng zawm tumin naupang thuawih thei angin
inngaitlâwm takin Pathian hmâ-ah an ding em?
Tumah hi buma awm tur a ni lo. Pathian dan chu a lallutthleng
ang thova thianghlim a ni a, hemi hmang hian khawvel mi zawng
zawng hi relsak an ni ang. Mihring nungchang tehna tur dan dang
reng reng a awm lo. Dan thu leh hriattirna thu anga an sawi loh
chuan anmahni-ah êng a awm lo a ni.” Kan chungthu hi Pathian
Thu anga rel tur nge a nih mihringin amah a inhmuh danin? Kristan
tihian a ti: “An rahah in hria ang,” tiin. – Selected Messages, book
2, p. 50.
Notes:
1. Hei hi kum 1900-1901 chhova ‘Holy Flesh’ an buaipui lai vel a
sawina a ni. - Selected Messages, book 2, pp. 31-39 en la.
2. Morphine chu opium atanga siam a ni a. Morphine chak chi
chu heroin a ni.
3. Morphine chu opium atanga siam a ni a. Morphine chak chi
chu heroin a ni.
64
BUNG 8
INBEIHNA A LA NI RENG
Sual Thiltih Chu
Kan tel vena ngei indonaa thupui thenkhat hi chu tun aia kan
hriat chian deuh chu a ngai a ni. Pathian thutak hlutna leh kan rilru hi
bumtu ropui taka chuan Pathian thu atanga thil danga min
kaihpensak hlauhawmzia hi famkim lehzuala hriat thiam kan
mamawh bawk.
Kan tlânna atana a hlutzia tâwp nei lo inhlanna hian sualna hi thil
tha lo ber a nihzia thudik chu a hailang a. Sualna avangin mihring
taksa inrelbawl dan pum pui hi a lo chawrche zo va, rilru a herh a,
suangtuahna nise a bawlhhlawh zo ta. Sualna chuan thlarau lam
nun thlengin tihniam vek a. Pâwn lam thlêmna chuan chhûng lamah
thurualpui a hmu zel a, kan kete pawh sual lamah chuan ngalchak
tak a ni.
Kan tana inthawina kha a famkim ang bawkin sualna avanga
indinthar lehna tur pawh hi a famkim tur a ni. Sualna lam hawia
thiltih reng reng chu Pathian dan chuan a ngaidam dawn lo va; fel
lohna chuan thiam loh chantirna chu a pumpelh hek lo vang.
Chanchin Tha dan chuan Pathian nungchang that famkimna chauh
lo chu engmah a hre lo….
Bei Hram Hram Ngai
Thil dik lo chu dik a tih ngawt theih loh ang hian nungchang
siamthatna pawh hi tlêm tê, zelthel taka tih chi a ni lo. Nungchang
siamna hna hi ni khat emaw, kum khat emaw atan mai a ni lo va,
damchhung daih hna a ni. Mahni inhneh tura beihna te, thianghlim
tur leh vanram chang ve tura beihna angte hi damchhunga beih tur
an ni a. Beih rengna leh chawl lova chêtna tel lo chuan nun thianghlim
nei tura hmasawn theih a ni lo va, hnehna lallukhum a chan theih
hek loh.
INBEIHNA A LA NI RENG
65
Dinhmun sâng zâwk atangin mihring an tlâhniam tih fiahna tha
ber chu ngaiawh leh a har em em mai hi a ni. Ngaiawh leh tur chuan
inchi khat tê tê leh darkar khat tê têa beih a ngai thin. Sual
thiltihtheihna hnuaia tluk luh mai chu awlsam tak a ni a, mahse min
phuartu sual lak atanga tal chhuak a, nun thianghlim nei leh tur chuan
hun rei tak a duh thin si. Tum chu kan nei thei a, hna pawh tan a ni
thei; mahse thawk zo tur chuan hrehawmna te, hun te, beih hram
hramna te, dawhtheihna te leh inpêknate a ngâi tawh thin a ni.
Rilrua a thawh thut avanga thil ti mai mai tur kan ni lo va. Rei lo
tê chauh pawh inthlahdah hman kan ni hek lo. Chhiar sên rual loh
thlêmnain min hual vel reng a, chu chu kan do reng tur a ni; chutilo
chu a tlâwm zâwk kan ni mai ang. Kan tihtur tisi lovin kan nunna hi
tâwp ta mai se chuan chatuanin kan boral dawn tihna a ni.
Paula nun kha mahni inbei reng nun a ni. Amah pawhin, “Ni tin
ka thi thin,” (I Kor. 15:31) a tih nghe nghe kha. A duhzawng leh a
châkzawngte chu a mawhphurhna leh Pathian duhzawng nen a inkalh
thin a. A rilruin a âwn lam zui lovin a mihring mihrinna chu a khengbet
a, Pathian duhzawng a ti thin a ni. A hringnun indona tâwp dâwn
lamah chuan a buaina leh a hnehna chante kha a han thlir kir a,
tihian a ti: “Intihsiakna tha chu ka bei zo tawh a, ka tlansiakna
kawng ka hlen tawh a, rinna chu ka vawng reng tawh a ni; tunah
chuan felna lallukhum chu ka tan dahin a awm tawh a, chu chu
Lalpa ngaihtuahtu fel tak chuan chu mi ni-ah chuan mi pe ang; ka
hnenah chauh ni lovin, a inlarna ngai apiangte hnenah pawh,” (2
Tim.4:7, 8).
Kristian nun chu indona leh indo tura chhuah ang a ni. He indona-
ah hian inchawlhtir theih a ni lo va; chawl lova beih hram hram reng
tur a ni. Chawl lova beih zelna atangin Setana thlêmna chu kan
hneh chho zel thei chauh ang. Kristian rinawmna chu chakna thahrui
chuai mai mai ngai lo leh tum fel nena zawn tur a ni.
Mi tumah hi anmahni tâna nasa tak, beidawng lo leh chawl lova
an beih loh chuan hmasawn tur an awm lo. Mi zawng zawngin he
indona hi anmahni in bei rawh se; kan indona hi tuman min dosak
thei si lova.
HARHTHARNA DIK
66
Hetah Hian Finna A Awm
Kristian sakhua-ah hian thiam bel hle tur hriatna hmuhchhuah
tur a awm – chu hriatna leh thiamna chu lei aia van a sâng angin
mihring finna aiin a sâng zâwk a, a zâu zâwk a, a thûk zâwk bawk.
Mihring pianpui rilru nena inmil hauh lova Pathian rawngbawl tur
kan nih avangin rilru hi zirtira thunun tur a ni. Kan pianpui leh kan
siamchawp sual lam awn tlatna hi hneh tur a ni bawk. Krista sikula
zir tur chuan miin an an lo zir thiamna leh felnate kha an kalsan a
ngai fo thin. Kan thinlungte hi Pathiana a ngheh theih nan zirtir an tul
a. Thlemna min hnehtir theitu ngaihtuahna dik neih pawh chin than
tur a ni. Chung lam thlir kan zir ila. Pathian thu zirtirna ziding hi van
anga sâng, chatuan hawlh pha a nih avangin kan ni tin nunah eng
nge a nghawng tihte kan hre thiam tur a ni. Kan tawngkam, thiltih
leh ngaihtuahna zawng zawngte hi heng zirtirna ziding nen hian inmil
vek sela. Mi zawng zawng hi Krista nena inremin Krista hnuaiah an
awm tur a ni.
Thlarau Thianghlim khawngaihna hlu tak mai chu rei lo te chhûnga
lo awm mai a ni lo. Min chhandam tura Pathian thiltihtheihnaa
innghah ngamna te, rinna te, thuhnuairawlhna te leh huaisenna te hi
kum tam tak tawrh hnua neih theih chauh a ni. Thianghlim taka
beih hram hramna leh thudika din ngheh tlatnatein Pathian Fate
chuan an chan tur chu an tinghet thei a ni.
Hun Khawhral Hman A Ni Lo
Hun khawhral hman kan ni lo ve. Khawngaihna kawng hi eng
tianga rangin nge an khar dâwn kan hre si lo. A rei berah pawh hun
tam a ni tawh lo va, thihna thal chuan eng ang taka rangin nge kan
thinlung hi a rawn chhun dâwn kan hre lo a ni. Khawvel leh a
duhawmna zawng zawng kalsan tura koh kan ni thuai dâwn nge
pawh kan hre si lo. Kan hmâ-ah hian chatuan hun chu a inpharh
duai mai a. Puanzar chu an hlip têp tawh a ni. Kum rei lo tê-ah
khian tuna la dam, an chanchin rêl mêkte chungah hian rorelna chu
puan a ni thuai ang:
INBEIHNA A LA NI RENG
67
“Mi bawlhhlawh chu tihbawlhhlawhin awm reng rawh se; mi fel
chu tihfelin awm reng rawh se; mi thianghlim chu tihthianghlimin
awm reng rawh se, (Thup. 22:11).
Kan inbuatsaih em? Vanram governor, dan petu Pathian leh a
aiawh tura khawvela a tirh Isua kan hnaih em? Kan lei hnathawh hi
a kin hnu-ah kan entawn tur Krista ang khan: “Nangin thil tihtur mi
pek kha ka ti zo va, khawvelah ka chawimawi tawh a che.... kei mi
pek hnenah khan i hming ka tilang ta….” (Joh. 17:4-6) kan tive
thei ang em?
Pathian vantirhkohte chuan keimahni leh lei thilte atanga kan
rilru lâk pen an tum reng a. I hah thlawntir lo vang u.
Thil ho mai mai ngaihtuah thin rilru pawhin inthlâk a mamawh a
ni. “Chuvangin, in rilru puan vengin ngaihven ula, Isua Krista inlar
hunah chuan khawngaihna a rawn kensak tur che u chu beidawng
lovin beisei zel rawh u; fa tihawihte angin, in hriat loh laia in hman lai
chaknate anga awm lovin; a kotu che u a thianghlim angin nangni
pawh in chetzia zawng zawngah lo thianghlim zawk rawh u; “Nangni
in thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a,” tih ziak a nih kha” (I
Pet.1:13-16).
Ngaihtuahna chu Pathianah insawrbing sela. Kan pianpui thinlung
sual tha lo tak mai hi hneh tumin theihtawp kan chhuah tur a ni. Kan
beihna te, mahni kan inphatna te leh chawl lova kan tum hram
hramna te hi kan thil zawn hlutna sawisen rual loh phu tawka nasa
ni rawh se. Kristan a hneh anga kan hneh chauhin nunna lallukhum
chu kan chang ang.
Innghah Rengna
Mihring tana hlauhawm tak chu mahni inbum leh mahni inrintâwk
a, a chakna hnâr Pathian hnen atanga kal hran a ni. Kan pianpui
awn lam hi chuan Pathian Thlarau Thianghlimin a her dik te a nih
loh chuan rilru lama thihna chi a pai reng a. Pathian kan zawm reng
loh phei chuan mahni sawmsak umna te, mahni inhmangaihna te leh
sual tura thlêmna rah thianghlim lo tak maite hi kan do zo lo.
HARHTHARNA DIK
68
Krista hnen atanga tanpuina dawng tur chuan amah kan
mamawhzia kan hre tur a ni. Keimahni kan inhre chiang hmasa
phawt ang. Misual a nihzia inhria chauh Kristan a chhandam thei.
Tanpui kan mamawhzia kan hmuh a, mahni inrintâwkna kan paih
hunah Pathian thiltihtheihna chu kan vuan thei. Mahni inbansanna hi
kristian nun bul tanna-ah chauh neih tur a ni lo va, vanram kawng
kan zawhnaa rahbi thar kan rah apiangin kan tithar zel tur a ni. Kan
thiltih that zawng zawngte hi keimahni ni lo pawn lama innghat vek
an ni a; chuvangin thinlunga Pathian zui rengna leh tihtakzeta sual
puanna te, A hmâa inngaihtlâwmnate a awm reng tur a ni. Thil tha
loten min hual vel a, kan chak lohnate kan hriat renga, kan Tlantu
ropui kan vawn reng chauhin kan him thei.
Thutak Nge Dâwt
Kan rilru la pêng thei thupui sang tam tak lak atangin kan hawi
sawn tur a ni. Thil hriat châkawm tak tak, hun heh si, a tâwpa
engmah ni si lo a tam khawp mai. Thil pawimawh ber chuan chik
taka ngaihven leh thahrui tam tak pêk a mamawh a, mahse thil
pawimawh lo zâwkahte pêk an ni zâwk fo si.
Ngaihdan thar pawmna hian thlarau nun a tithar kher lem lo.
Anmahnia pawimawh ve tak thudik leh ngaihdan thenkhat hriat
chiannate meuh pawh hi a taka chantir a nih loh chuan a hlu nêp
khawp mai. Kan thlarau hi a nun chawma tiphur thei tur chaw pêk
fo chu kan mawhphurhna a ni tihte hre bawk ang u….
Zawhna kan inzawh fo tur chu: “Eng nge ni thutak chu? – kan
hmangaih a, kan duh a, kan chawimawi a, kan awih tur thutak
chu?” tih a ni. Science zir mite chu Pathian an zawnna-ah an
beidawng a, hnehin an awm. Tun huna zir an mamawh chu, “Eng
nge ni kan thlarau chhandamna min hneh theihtirtu thutak chu?” tih
tho hi a ni.
INBEIHNA A LA NI RENG
69
A Chhanna Ka Nei Em?
“Krista chu eng nge nia i hriat?” Hei hi zawhna pawimawh ber a
ni. Mimal chhandamtu atan i nei tawh em? Amah neitu apiangte
hnenah chuan Pathian Fate nih theihna a pe zel thin.
Krista chuan a zirtirte hnenah khan Pathian chu a puang chhuak
a. A puan chhuah dan pawh kan hnena a tih duh dan tho, an thinlung
hna bik thawktu ni tura puang chhuak a ni. Ngaihdan maia cheng
tam lutuk, Chhandamtu nunin thil a tihtheihzia hmuh hmaih an awm
teuh mai. Hnathawktu inngaitlâwm, mahni inphat zo ang pawhin an
hmu tawh lo. An mamawh ber chu Isua en reng a ni. Ni tin hian a
awmpuina thar chu kan mamawh reng a. A nun dan mahni hmasial
lo leh mahni intheihnghilhna nun kha hnai lehzuala zui kan mamawh
a ni.
Paulan he thu, “Krista hnenah khenbehin ka awm ta; nimahsela
ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo. Krista chu keimahah
a nung zawk a ni; tin, tunah
tisaa ka nung hi rinnaa nung ka ni – Pathian Fapa, mi hmangaiha ka
aia inpetu rinnaah chuan,” (Gal. 2:20) tih a ziah laia a thil tawn kha
tawn ve kan mamawh hle.
Isua Krista leh Pathian hriatna nungchanga lan chhuahtir hi thil
dang zawng zawng chunga inchawimawina niin chu chu lei leh vanah
chawisan a ni a. Zirna sâng ber a nih bâkah van khawpui kawngkhar
hawngtu chahbi pawh a ni. He thiamna ngei mai hi alawm Pathian
pawhin Krista neitu zawng zawngten nei se a tih chu. – The Ministry
of Healing, pp. 451-457.
70
BUNG 9
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
Harhtharna Chan Hnua Inelna
Battle Creek khuaa Pathian Thlarau leihbuak a nih hnu khan
college-ah chuan thlarau lama ênna nasa tak a thlen hun lâi kha
thlarau lam vêka thimna a nasat lâi a ni tih fiahin a awm. Setana leh
a sipai rualte chu chu indona mualah chuan an awm thup mai a. Mi
thenkhat thahrui awm mai mai Pathian hnen atanga an thil dawn
midang hnena pe chhawng thei khawpa tiharh tur leh tichak tura
van atanga khawngaihna ruah rawn sûr chu engmah lova chantir
tumin an thiltihtheihna chu an hmang a. Khatih laia tihvârna dawng
tam zâwk khan Pathianin midang hrilhna tura a pêk thiltihtheihna
kha pe chhuak ve se chuan êng tam zâwk leh thiltihtheihna nasa
zâwk pêk a ni ang. Mi pakhat tân ringawt Pathianin êng a pe ngai
lo; Pathian ropui nâna midang pêk chhawn zel tur a ni. Tichuan a
hnathawh chu hriat a ni thin.
Hman lâi ata tawh thlarau lama harh tharna leh Thlarau
Thianghlim leihbuakna chu thlarau lama thimna leh hlêmhletnain a
zui ve zel thin. Battle Creek khuaa Pathianin hun remchang leh
hamthatna leh malsawmna a dahte enin kohhran chuan a tihtur a
titha tawk lo va, Pathian awmpuina chu êng tam zâwk pein kohhran
chungah a Thuin a kawhhmuh anga êng chu an hman hmâ loh chu a
awm lo vang. Chiang tak leh fiah taka êng tur chu rilru lama thimna
kârah chuan a lo thim tial tial ang. Pathian thutak thiltihtheihna nasa
chu mihringin midangte hnena êng chhi tura thahnemngaihna te,
hmasialna tel lova beihna te leh thianghlim taka nunna nena Pathian
a thawhpuina-ah a innghat bawk. – Manuscript 45, 1893.
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
71
Thlarau Hnathawh leh Sakhaw Atchilhna Chawhpawlh
That Lohna:
Inkhawmpui hnuhnung ber (1893) leh college-a Pathian Thlarau
hnathawh chungchangah lehkhathawn ka dawng a, lehkhathawn
atangte hian heng malsawmnate hi a nih dan tur anga nunpui an nih
loh avang leh van atanga êng lo kal chu phurna satliah nia sawi a nih
avangin mi rilru a buai hle tih a chiang khawp mai. He thil ka thlir
hian ka lungngai hle a ni. Thlarau Thianghlim rawngbawlna te thil
âtthlâk taka puangin Pathian Thlarau Thianghlim kan tilungngai palh
ang e, i fimkhur ang u. Battle Creek-ah chauh ni lo, hmun dang tam
takah pawh, chiang tak vak lo, hriat sual palh theih takin lo inlar se
eng tin nge Thlarau Thianghlim hnathawh chu kan hriat thiam theih
ang?
A rah a lo lan hnu khan mi rilru chi-ai ta se mak ka ti hauh lo.
Kum 49 chhûng chu hetiang thil hi ka lo hmu teuh tawh a, Pathianin
fiah takin a thlentir thin tih pawh ka hmu; tuman he thil hi Pathian
Thlarau a ni lo ti suh se. Nu leh paten an fate hnena thil tha pêk an
châk aia nasa hian Pathian chuan Thlarau Thianghlim diltute hnena
pêk hi a châk zâwk avangin khata thil thleng kha ring tura min tih,
kan dil fo kha a ni e. Mahse Thlarau Thianghlim chu mihringte hman
tur a ni lo va; hna thawka mihringte hi a hmanruaa a hman tur zâwk
an ni. Kha sikul zirlaite leh kohhran kha Pathianin nasa takin mal a
sawm tih kha ka ringhlel miah lo va, êng nasa tak leh Thlarau
Thianghlim leihbuakna hun hi nasa taka thimna hunin a zui deuh zel
thin. Eng vang nge? Chu chu Pathian Thlarauvin mihring hmanga
hna a thawhna chu engmah lova chantir tumin hmêlma pa chuan a
hmanraw neih zawng zawng a hman thin vang a ni.
Infiam tur leh football khel tura kha sikul naupangte an kal lâi,
intihhlimna lama an rilru an pêk zawh vek lâi khân Setana chuan
Pathian Thlarau Thianghlimin mihringte a duh anga hman a tumna
chu engmah lova siamna hun tha a ni tih a hria a, a lo inrawlh ve ta
vat mai a ni. Zirtirtute khan an tihtur ti ta se, an mawhphurhna lo hre
chhuak bawk se, Pathian hmâ-ah rilru huaisen takin lo ding se,
HARHTHARNA DIK
72
thutak hmangaihna avanga an rilru tihthianghlim a nih dan azir zela
Pathianin chakna a pêk kha lo hmang tha bawk se chuan van thleng
pha khawpa hmasawn chhoh zel theihna tur thlarau lama chakna
leh tihênna an dawng tawh ang. Thudik chiang tak chu engah chuan
an kal lo emaw, an ngaihlu tâwk lo emaw, khawvel Entu chu an zui
lo emaw tihna a ni.
Thlarau Thianghlim thiltihtheihna chu ngawih bopui emaw, sawi
bo emaw, khalh bo emaw a awl khawp mai. Enga kal tih chu eng
kalna lama kal zel tihna a ni. Mi, malsawmna dawng tawh chuan a
ngaihsak loh a, tawngtaina nen a inven that loh a, kraws chawi
sânga Krista nghawngkawl chu a phurh loh a, hlimhlawp ngainatna
leh chungnun duhna chuan a chakna leh thiltihtheihna a hip zawh a,
chutah Pathian chu a engkimah hmasa ber, hnuhnung ber leh
pawimawh bera a dah loh bawk chuan Setana a rawn inrawlh vat
a, a nunna chu a rawn khel ta a. Anmahni aia nasain a khel thei si a,
tichuan thlarau tiboral turin fing takin rem a ruat thin a ni.
Battle Creek-a Thlarau Thianghlim hnathawh zawh hnua a rahte
kha sakhaw âtchilhna atanga lo chhuak an ni lo; mahse a malsawmna
dawngtute khan thim ata a êng mak taka kochhuaktu kha an
chawimawi tâwk lo va; Pathian ropuinain khawvel a chhun ên hun
chuan mi thenkhat chuan an chunga Thlarau lo thleng ta chu an
hman dik loh avang leh an hrilhfiah dan a dik loh avangin eng nge a
nih an hre lo ang a, khawi atanga lo kal nge a nih pawh an hre lo
vang. Pathian hi Ama ropuina turah chuan a thikthu a chhia a nia.
Amah chawimawi duh lotute chu a chawimawi dawn lo. Mi thenkhat,
eng awm tawhte chuan heng mi, an eng dawna thil la dai tam lote hi
eng an hmuh hnu hian an kaihruai tur a ni. Chiang zawka ziahna hun
nei ila ka ti ngei mai; mahse ka nei lovang tih chu ka hlau khawp
mai. – Letter 58, 1893.
Malsawmna Hloh Dan Kawng Awlsamte
Tunhnai mai khan ka rilru eng thil emawni hian a rawn thâwng a,
chumi chungchang chu Pathian Thlarau chuan ziak lo thei lova min
tur ni tlat hian ka inhre bawk. Pathian chuan van tukverhte hawnsak
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
73
chein malsawmna chu ui lovin a rawn surtir tawh em? Aw khaih!
Chu tak chu zirtirtute leh zirlaite hnena êng an hmuh tam dan azir
zela hna thawk a, midangte hnena chu êng hlu tak mai chu pe
chhawng a, Pathian duhsakna hlu tak mai chelh zui dan inzirtirna
hun tha chu a ni. Van êng chu pêk chhuah a ni tawh em? Enga tâna
pêk nge a nih? Eng chu felna hnathawh nân a takin a êng tur a ni.
Malsawmna tam tak dawngte chu thianghlimna kawnga thûk zawk
tur leh thahnemngai zawka hmuh an ni ang a, Pathian Beram No
thisen hlu taka lei an ni tih an hre bawk a, a chhandamna silhfena
thuam an ni a, chuvangin Krista ai an awh dawn lo em ni?
Inkhelh te, lawmman sem te, boxing glove hman te hi Setanan
a nungchang nei tura mi a kaihhruaina anga inzirna leh training-na
a ni lo em ni? Hmuhtir ka nih dan chuan hmu thei ngat se chuan
Isuan lungngai taka a lo en lai chu an hmu ve ngei ang. Thil chu a ni
lo zawngin a kal a, khawngaihna nena pêk Pathian thiltihtheihna
hnathawh do zawngin a che lehnghal. Kristian diktakte hna chu
Krista aiawh a, ên chhuah a, rilru tihchangkân a, tawngkam leh
thiltiha Pathian hnena inhlan a, mi fimkhur lo leh pawlawh tak takte
Pathian leh chatuan thil ngaihtuah tura nawr luih a ni. Khawvel chuan
lawm takin an ngaihtuahna ata chatuan thil chu an paih mai ang,
mahse an nuna Krista aiawhtute an awm chhung chuan an hlawhtling
lo vang.
Ringtu tinte hian an thlarau chu Isua Krista nen rangkachak
khaidiatin an zawm vek a, thima awmte chhun ênna hmanrua an ni
zel bawk. Mi pakhatin Krista a zawmna chu lo tichat hlauh se Setana
chuan tawngkam, rilru leh chetziaa Krista timualpho turin hun
remchang a lo la vat a, tichuan Krista nungchang chu dik lo taka
lan chhuahtir a ni thin. Ka unau, ka zâwt a che, Isua Krista sakhuana
chu uchuak taka hlimhlawp bawlna hriat fuh loh vang a ni em tih hi.
Lalpan Battle Creek-a A khawngaihna nasa tak a pêk khan an
malsawmna dawnte thil tha ti a, an inkhelh avanga hlimna leh phurna
an neih ang ni lo, an zirlai atanga inthlâk danglama thil tangkai ti
zâwk a, an malsawmna dawnte tipung tura heng mite kaihruai thei
tur mawhphurhna changtu an awm em? Hetiang zawnga hun
HARHTHARNA DIK
74
khawhralna hian an hmachhawn thuai tur rorelna atan an rilru emaw,
thlarau emaw, nungchang emaw hma a sawntir lo. Rawhtuina meia
fiah a nih hun chuan pawnlang maia sakhaw mi niawm taka Pathian
tihna leh zahna chu a la kang ral vek ang.
Lalpa chuan zirtirtute chu miin an awmdan an entawn thinzia
ngaihtuah turin a ti ang. Nasa zawka tawngtai an mamawh a, nun
fel tak mai atanga lo chhuak rinna nghet tak mai leh kristian sakhaw
nghet leh nung atanga lo chhuak tawngkam mawi takte chu tam tak
seng tuma thutak chi tuhna tur thinlung buatsaihna leh a tihdamna
êngzung nena Felna Ni a lo chhuah nana inbuatsaihna a ni. In êng
chu mi mithmuhah êng rawh se, “chutichuan miin in thil tha tihte an
hmu ang a, in Pa van ami an chawimawi thei ang” (Matt. 5:16).
Isuan a zirtirte hnenah, “Leichi in ni e, mahse chi hi a dâk tawh
chuan enga tân nge ni ang? Paih chhuah a, mihringte rah mai mai
atan chauh lo chuan a tangkai lo,” (Matt. 5:13) a ti. Kohhran chuan
khawvel hi a tiêng a, mahse chu chu Pathian thu an zawm that thu
an puan vang ni lovin an nun leh nungchang hmanga thutakin mi a
tihdanglam theihzia leh tihthianghlim theihzia an lantirna atangin a ni.
Nakin lawka buaina lo thleng tur ngaihtuahin thalaite hian
hlimhlawp leh infiamna lam zirtirna kawngah hun an hmang tam
lutuk a ni. – Letter 46, 1893.
Eng Chu Thimna-ah A Lo Chan A Hlauhawmna
Lalpa chuan khawngaihna nen A Thlarau Thianghlim chuan a
leih che u a. Camp Meeting-ah leh kan institution-ah te hian
malsawmna nasa tak chu in chungah a rawn sur thin a. Van atanga
thutak te, thiltihtheihna te leh êng tê rawn kengtu chuan a tlawh
bawk che u a, chuvangin mal a sawm che u hi mak inti tur a ni lo.
Engtin nge Krista chuan a lamah a mi thlante chu a hip theih? Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna a ni. Thlarau Thianghlim chuan Pathian
lehkhathu kaltlangin mihring rilru-ah thu a sawi a, thutak chu mihring
thinlungah chuan a nem kai thin. Khenbeh a nih hmâ khan Krista
chuan zirtirte hnenah Thlamuantu pêk an nih tur thu tihian a sawi:
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
75
“Chu mi chu hriattir turin a lo kal a, eng thu chu hriattir turin; amah
avanga mi zawng zawngin an rinna turin.
Ani chu eng chu a ni lo, eng thu chu hriattir tura lo kal a ni zawk
e…. chung mite chu thisen hrin an ni lo va, tisa duhzawnga hrin an
ni hek lo, mipa duhzawng pawha hrin an ni hek lo, Pathian hrin an
ni zawk e. Tin, Thu chu tisaah a lo chang a, kan zingah a awm ta a,
(Pa fa mal neih ropui angin a ropuizia kan hmu,) khawngaih leh
thutakin a khat. Johanan a thu a hriattir a, a au va, “ ‘Ka hnunga mi
zui tur khan mi lehkhalh tawh a ni, ka hmaa awm tawh reng a nih
avangin,’ tia a thu ka sawi kha amah hi a ni,” a ti a (Johana 16:7,8,
13-15).
He Krista thutiam hian ngaihnêp a hlawh ta lutuk e! Pathian
Thlarau tlâkchhamna avangin dan hi thlarau thil a nihzia leh chatuana
zawm tur a nihzia pawhin a nih tur anga hriat thiam a hlawh lo va.
Krista hmangaihtu intite pawhin Pathian leh a dante inlaichinna chu
an hre thiam lo, an hre thawi ve veih veih chauh a ni ber. Pathianin
khawvel chhandam nana A fapa neihchhun a pêk chhan khawngaihna
mak tak mai hi chiang lo ruaiin an hria a. Pathian danin a hawl
thuizia leh he danin a phûtte a taka nun pui tur a nihzia chu an hre
thiam lo va. Tawngtai a, sim a, Krista thu anga awm a tulzia leh a
nihhlawh thlâkzia pawh an hre lo. Mihring rilrua Pathian pawmtlâk
inhlan thianghlimna awmzia hriattir chu Thlarau Thianghlim chan a
ni a. Thlarau Thianghlim kaltlang hian mihring thlarau chu tihên a ni
a, nungchang pawh tihthar a, tihthianghlim leh chawisân a ni thin.
Thlarau Thianghlimin thûk taka min pâwlna atangin ka hmâ-ah
chuan Pathian Thlarau hnathawh dan hmuhtir ka ni a. Thlarau
Thianghlimin a tlawh tawhte thlarau dinhmun hlauhawm tak chu
hmuhtir ka ni; Pathian Thlarau hnathawhte engmah lova chantir tumtu
hmêlma pa chuan nasa takin a bei a, Thlarau Thianghlimin a pêk
leh a hriatpui thutak pawimawh tak chuan a dawngtu mihring, van
atanga êng dawngtute chu a tihthianghlim loh nân leh Krista chu
chawimawia a awm loh nân a bei bawk.
Thlarau lama enna nasa tak a lo awm hian chu êng chu bawhzui
a, nunpui a nih loh chuan thlarau lama thimna nasa tak a lo thleng
HARHTHARNA DIK
76
chawpchilh ang. Pathian Thlarauin mi a dehna chuan ngaihsak a
hlawh loh a, chu hmun thianghlim chu thil dangin a luah tlat chuan
Thlarau dehna chu zawi zawiin a chuai mai ang. Thlarau lam hriatna
lama hmasawn duh chu Pathian tuikhur kiangah chuan ding reng
sela, an tâna ui lova inhawng chhandamna tuikhur tui chu in nawn
fo rawh se. Chu chakna hnar chu kalsan lo sela, Pathian
khawngaihna leh thatna lantira a awm avanga lawmna leh
hmangaihna luang liam nen chu tui nung chu tlan zawm zel rawh se.
He thu, “Khawvel êng ka ni”; “Nunna chhang chu ka ni; ka
hnena lo kal chu a riltam leh tawh lo ang a, kei mi ring chu a tuihal
leh tawh hek lo vang,” (Johana 8:12; 6:35) tih hian mi tin a va huap
chiang em! He thutiam pawm tura i lo inkhawm chuan hmangaihna
leh nunna êng Petu chu i hmu ta a, engtikah nge lâk belh zel tur tih
leh a lâk dan tur thlengin i thiam tihna a nih bâkah Pathian thutiamte
chu i nunpui reng avangin i nei ta tihna a ni.
“Nimahseka nangnin min hmuh pawhin min ring si lo tih ka hrilh
tawh che u kha,” (Johana 6:36). Hei hi mi tam tak chungah a tak
takin a thleng dik. Pathianin thutak chu a nungchang khawngaihna
leh zahngaihna leh hmangaihnain chiang takin a pe a, chutichung
chuan tihên an nih hnu-ah pawh A hnen atang chuan ring lovin an
kal bo thin. Pathian Thlarau hnathawh pawh an hmu reng; mahse
dan pangngai anga harhtharna thlen ruala lo thleng ve ziah thin Setana
thlêmna nasa tak chu thisen chhuak khawp hiala dovin sualna chu
an bei lêt lo a ni. Tihênna hlu tak an dawnte hmangtha se, nghet
taka ding thei turte pawh hmêlma pa chuan a hneh tlat zel. Midangte
hnenah Pathianin êng a pêk chu pe chhawngin Thlarau Thianghlimin
a puan chhuah ang zela thawka titur an ni; mahse an tih loh avangin
an bo ta thin a ni.
Thlarau Lam Hnehna Chu Infiamna Châknain A Hneh
Zirlaite zingah hian hlimhlawp leh huau huau chakna rilru tuh a
ni. Infiamna an uar em avangin an rilru-ah Lalpan hmun a chang lo;
in awmna khelmualah chuan in zingah Isua chu dingin tihian a ti,
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
77
“Aw, nang lul hian tun chhung hian thlamuanna tur thu hi lo hre teh
hram la!” (Luka 19:42). “Nangnin min hmuh pawhin min ring si
lo….” (Johana 6:36). Ni e, Krista chu in hnenah a rawn inpuang a,
Thlarau Thianghlimin in thinlung rawn tichein thûk takin a dek che u
a, mahse hetia Thlarau Thianghlimin a khawihna che u hloh thak
hian kawng dang in zawh daih a, hnehna chu in vawng reng thin si
lo. “Pain mi pek zawng zawng ka hnenah an lo kal vek ang; tupawh
ka hnena lo kal chu ka hnawt chhuak tawp lo vang,” (Johana 6:37).
Krista hnen lam chu in rawn pan a, mahse Amah-ah chuan in awm
reng thin lo alawm. Amah chu in hnuchhawn a, malsawmna leh
duhsakna ropui tak A pêk che u pawh kha in thinlung atangin a bo
zo tawh a, in rilru chu infiamna lam ngawtin a khat a, phur takin in
sawi hova, tichuan nagmahni daltu zawng zawng chu a kiang ta.
Infiam in châk em avangin Krista thusawi, “Thlemnaa in luh loh nan
inring rengin tawngtai rawh u,” (Marka 14:38) tih pawh kha
inngaihsak hman tawh lo. Isua luah tur hmun chu infiam châknain in
tikhat a. Thlarau Thianghlim thlamuanna aiin infiamna lam in thlang
zawk a ni. Isua thusawi, “Mahni duhzawng ti turin van atanga lo
chhuk ka ni lo va, mi tirtu duhzawng ti tura lo chhuk ka ni zawk e,”
(Johana 6:36) a tih hi in zawm lo bawk.
Mi tam tak rilru hi chu anmahni châk zawng leh duhzawngin a
luah khah hneh lutuk avangin thil dang a lût thei lo va, Pathian
lehkhabu pawh a nih dan turin an hre thiam thei lo. Thenkhat phei
chuan Krista an zui chuan khawvel âtna leh nawmsaknate kha
bansan tura phût an nih avangin ngui bur tur leh hlim lo riau turin an
inngai thin. Kristian nung takte erawh chu hmuh theih loha chu a
hmuh avangin hlimna leh thlamuannain an khat a. A nungchang diktak
nena Krista zawngtute chu hurna avanga bawlhhlawh tawh khawvel
hi an kalsan tak avanga Pathian nungchang neitu an nih tawh avangin
anmahni-ah van nun chu a awm a ni. Isua chuan, “Hei hi mi tirtu
duhzawng chu a ni, anin mi pek zawng zawng engmah hloh lo ila, ni
kin niah chuan kai tho zawk ila. Tin, hei hi ka Pa duhzawng a ni,
tupawh Fa hmu a, ring apiangin chatuana nunna nei sela; tin, keiin
ni kin niah chuan ani chu ka kai tho vang,” a ti (Johana 6:39, 40).
HARHTHARNA DIK
78
Pathian Fa Chu Pathian Hnathawhpuitu A Ni
Thlarau nun zawng zawng hi Krista hnen atanga dawn a ni.
“Nimahsela amah lawm apiang chu, an hnenah Pathian fate nih
theihna tur a pe, a hming ringtute chu, (Johana 1:12). Pathian fa
nihna rah chiang tak chu eng nge ni? A rah chu Pathian hnathawhpuitu
kan lo ni ta hi a ni. In chhandamna atan leh rin lohna atanga Krista
rinna nun neihtir tura midangte hneh theitua siam tur che uin thawh
tur tam tak a awm: “Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin ka hrilh a che
u, tupawh a ring chuan chatuana nunna an nei tawh a ni (rinna
satliah em ni?- Ni lo, hmangaihna avanga rinna nghet, rilru
tithianghlimtu chu a ni). Kei hi nunna chhang ka ni…. Kei hi van
atanga chhang nung lo chhuk chu ka ni, tupawhin he chhang hi a ei
chuan chatuanin a nung reng ang, a ni, khawvel nun nana ka pek
tur chhang chu ka tisa hi a ni…. Mihring Fapa tisa in ei a, a thisen
in in bawk loh chuan, nangmahniin nunna nei hek lo che u. Tupawh
ka tisa eia ka thisen in chuan chatuana nunna a nei tawh, tin, ni kin
niah chuan ani chu ka kaitho vang…. Tinungtu chu thlarau a ni, tisa
chu engmahah a tlaktlai lo; in hnena thu ka sawite hi thlarau a ni,
nunna pawh a ni. Nimahsela in zingah a then ring lo in awm e,” a ti
a. (Isuan a ring lotute leh a mantirtu tur chu a tir ata a hre reng si.)
Tin, amah vek chuan, “Chuvangin a ni, in hnenah, ‘Pain a puih loh
chuan tumah ka hnenah an lo kal thei lo vang,’ ka tih kha ni,” a ti a
(Johana 6:47, 48, 51, 53, 54, 63-65).
He thu hi Isuan thuneihna te, thiltihtheihna te leh mahni inrin
tawkna nena sawi a ni. Engemaw châng chuan A Thlarau chêt dan
hmang hriat mai theih tur hian a inpuang thin. Mahse chu malsawmna
hun chu hmu a, hria a, tel ve ngei tam tak chuan anmhani kawng an
zawh a, êng a pêk chu an theihnghilh leh mai thin. Chatuan ro hlû
chu Krista hnenah a duh apiang a pêk tura kawltir a ni a, mahse
rinna hmanga khawngaihna hlu tak an kuta pêk hmuh hmaih leh
mai thin mi an tam lutuk hi a pawi ngawt a ni. Amah ring a, amah
chu en a, Amaha cheng rengte hnenah van ro hlû chu a pe ang.
Pathian tluka awm chu inrawkna-ah a ngai lo va, A pêk turate
hnena van ro hlu tak mai a pêkah pawh chinlem a nei lo. Mi
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
79
chawimawi leh fak hlawh khawvel mi ropuite hi chawimawiin a
dahsâng ve lo va; mahse A mi thlan, amah hmangaiha A
rawngbawltute chu a hnen kala dil turin a ti a, tichuan nunna chhang
chu a pe ang a, chatuan thlenga chik chho tur nunna tui chu a pe
ang.
Isuan kan khawvelah hian Pathian ro tlingkhawm chu a rawn
keng a, amah ring apiang chu a rokhawmtu atan a dah bawk. A
hming avanga tuarte chu lawmman tam tak a pe dawn tih a puang
bawk. Tihian a ti: “Mita hmuh ngai loh, benga hriat ngai loh, mihring
rilrua lut ngai lo, Patianin a hmangaihtute tan a buatsaih apiangte
chu,” tiin (I Kor. 2:9). – The Review and Herald, Jan. 30, 1894.
Malsawmna Hi Kan Duh Em?
Kan thlarau lam malsawmna hi tipung tur chuan êngah kan kal a
ngâi a. Krista lo kal lehna hnaih tawhzia en hian keimahni thlarau
buatsaih tur leh kan khawnvarte tialh reng a, Moneitu lo kal dâwna
lo inring vek tura midang fuihin kan thawk tur a ni. Inveng chunga
thawh tur a ni a, rinna leh thiltih a tangkawp ang; chuti lo chu kan
nungchang chu a inkhai rual lo ang a, a inbuk tâwk lo ang a, Krista-
ah chuan a famkim lo vang.
Tawngtaina nun kan neih reng loh chuan kan êng a lo chuai mai
ang; midangte en chhawng tura pêk kan ni a, mi kan ên nasat poh
leh kan êng chu a êng nasa zel dâwn a ni. Khawvelah hian phur
taka thil lantir tur a awm a nih chuan Krista thihchhan thlaraute
chhandamna tur zawn hi a ni ngei ang. Hetiang hna kan thawh avang
hian mimala Pathian kan zawmna mi a ngaihthahtir ngai lo. “Taihmak
kawngah chuan thatchhe suh ula; thlarau kawngah chuan
thahnemngai ula; Lalpa rawngbawl ula,” (Rom 12:11) tia fuihna
nasa tak kan dawng.
Pathian ropuina tur chauh thlir tur tih awmzia chu tum mumal
tak nei a, in thinlunga tihtur awm lanchhuahtir a, in duhzawng Pathian
duhzawnga chantir a, ngaihtuahna zawng zawng Pathian ropuina
tur hlira hman tur tihna a ni. Khawvel hian Battle Creek-a college,
damdawi in, lehkhabu chhutna in leh kohhran member-te zinga
HARHTHARNA DIK
80
harhtharna lo thleng chuan eng ngea nghawng zel dawn tih hi an
thlir thup a. In ni tin nunah leh nungchangah eng thil nge in lanchhuahtir
ve dâwn le?
Pathian chuan in vai khan in theihtawp chhuah turin a beisei che
u a ni. Mahni intilawm a, intihlim a, inchawimawi tur ni lo, in kawng
zawng zawnga amah chawimawi a, A khawngaihna thilthlawnpêk
kal tlanga hamthatna leh êng a pêk ang zel chu ua a hnena kir leh
turin a beisei che u a ni. kristian khawngaihna thiltihtheihzia chu
khawvel hnena entir a, van mite hmâa puang turin a beisei bawk
che u. Lalpa chuan a malsawmna nasa tak chu thil ho mai mai angin
in en dawn nge zah em emin inenkawl dawn tih a fiah che u a ni.
Hetiang hian mi tinin Pathian thilpêk chu en se chuan – chu hna chu
Pathian hnen ami a ni si a – tichuan mi tin chunga mawhphurhna
pêk a nih dan ang zelin bawih rinawm, a pu tangka rinawm taka
peipungtu ang khan khawngaihna chu a lêta tam pêk an ni ang.
Malsawmna Anchhia-ah A Chang
Pathian chuan a mite an rinawm em tih a fiah mêk a, engtin nge
an kuta a malsawmna hlu tak a nghah chu an hman dâwn a thlir
reng bawk. He malsawmna hi van rorelnaa min Dilsaktu leh
Sawipuitu hnen atanga lo kal a ni a; mahse Setana chuan malsawmna
leh êng chu thimna leh anchhiaa chantir tumin hun remchang a lo
melh ve reng thin.
Eng tin nge malsawmna chu anchhia-ah a lo chan theih? Mihring
hnathawktute êng neih duhna lo tura thlem thlûk emaw, khawvel
hnena nungchang thlâk danglam mêktu a nihzia puantir loh emaw a
ni. Thlarau Thianghlima an khah hian mihring chu Pathian
hnathawktute nena thawk ho turin a inpe pumhlum thin a. Krista
nghawngkawl a bât a, a phurrit a phur a, hnehna hlu tak chang turin
Krista bulah indona chu a bei ve thin. Krista chu êngah a awm
avangin ani pawh êngah a kal a. Amahah chuan Pathian lehkha thu
hi tihpuitlinin a awm. “Chutichuan,keini chu kan zain hmai khuh
lovin darthlalang anga Lalpa chhun enin, ropuina atanga ropui zelin,
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
81
chu mi anpui ngeia awm turin tihdanglamin ka awm thin, Lalpa
(Thlarau) ata chu kan hmuh ang zelin,” (2 Kor. 3:18).
Kum khat dang chu chatuan atan a record phurrit tam tak nen
chuan a liam leh ta phawt mai a; van atanga nangmahni rawn chhuntu
êng chuan tho chhuak a, êng tur leh khawvel hnena thupêk zawmtu
anga Pathian fakna lantir turin a buatsaih che u a ni. Hriatpuitu nung
i ni tur a ni; nungchang thianghlim leh sâng tak nei tura beihna chuan
khawvel hmâ-ah engmah a lantir loh a, tunlai kohhran lar tak taka
thil awm dan aia nasa zâwka beihna a awm loh bawk chuan Pathian
hming chu chawimawiin a awm lo va, khawvel hmâ-ah a thutak
chu êng ropui tak dawngtu mipui hnena van chanchin sawiin tihpunin
a awm lo tihna a ni. Pathian thiltihtheihna lo lang chu an ei leh in aia
an ngaihhlut chuang loha hmanlai Israel fate anga infiam tura an
thawh leh ringawt chuan engtin nge Pathian chuan a mite chu a
inpuanchhuahna nasa tak leh ropui tak ni turin a rin ngam ang?
Pathian duhzawng hriat theih chin zawng zawng deuhthaw kalha
thil an tih a, an pawlawh a, thil pawimawh ngaih pawimawh nachang
an hriat loh a, mahni hma an sial a, an chapo a, an rilru an tihsan a,
Lalpa hmâa an kawngte chu an tihbawlhhlawh chuan engtin nge
Lalpan Thlarau Thianghlim tam zâwk a pêk theih ang?
Pathian chuan a mite tana malsawmna tam ber a nei a; mahse
thim ata a êng mak taka ko chhuaktu Amah fak nâna hman dan an
thiam loh chuan a pe ngawt thei lo. “Chutichuan, chhumpui nasa
tak ang thlirtuten min hual vel avang hian, min tihnawk apiang leh
sual keimahnia bet tlat chu i dah ve ang u, tin, Isua, kan rinna siamtu
leh tifamkimtu lam chu enin, kan hmaa intlansiakna tur awmah chuan
chhel takin i tlan zel ang u. Ani chuan a hmaa hlimna awm avang
chuan mualphona chu ngainepin kraws chu a tuar a, Pathian
lalthutphah ding lamah khian a han thu ta a,” (Hebrai 12:1,2). Krista
lawmna ber chu engkim tithei Thlarau Thianghlim nena thuam a
thutak chu hmuh a, amah zuitute nungchang leh nuna a hmêl a lan
hian a ni.
HARHTHARNA DIK
82
Pathian aiawhtute chuan mihring chu dan tih ropui an tum a, an
chawimawi dawn chuan an thawhpui a. Lalpa dan chu a tha famkim
a, mi a tipiangthar thin. Mihring piangtharah hian khawvel chuan
Pathian inpuanna nung chu a hmu a. Tichuan va Pathian chuan
hnathawhna tur hmun a nei tawh ang em? Thutak ringtu intite
thinlungah hmun a chang ang em? A malsawmna thianghlim tak chu
mihringte hian an chhâng ang em? Khawvel hian a zirtirte nia
insawiho nungchangah hian Pathian ropuina inlâr chu an hmu ang
em? Krista chuan a mihring chhawrte atanga thutak leh thatna lui lo
luang chhuaka atanga khawngaihna leh hmangaihna hmuh a nih
avangin ngainat leh chawimawi a ni dâwn em? Mihring thinlunga a
chanchin tha tuhin van hausaknate chu khawvel malsawm nan hian
a leihbaw mêk a ni. “Keini zawng Pathian hnathawhpuite kan ni si
a; nangni Pathian thlawhhma chu in ni a, Pathian in sak chu in ni
bawk a,” (I Kor. 3:9).
Eng nge Pathian malsawmna chuan a hmu tura thinlunga
inngaitlâwm leh rilru hrehawm takte tân a tih? Chu malsawmna chu
miin an duh em? Malsawmna dawngtute chuan a êng mak tak atanga
hruai chhuaktu fakna chu an tilang em? Tunah hian thil tha tak,
ngaih hlut em em tur si, ringhlel deuh tlat an awm der tawh a. Thil
âtthlâk mai maia ngaihna tur chhan an thlir reng a ni.
Fimkhur Em Em Tur A Ni
Rilru inbûk tâwk lo, fimkhur lo taka tawng mai mai thin awm
miah lo se a mak ngawt ang; malsawmna diktak pea Pathianin hna
a thawhna apiangah Pathian hnathawh diktakin hna engmah a thawh
loh nân a lem a lo awm ve zel a. Chuvangin Pathian Thlarau
Thianghlim hnathawh leh âtna leh inphal zauna thlarau pe theitu
hnathawh kan hriat hran theih nâna mitna hlo chu kan neih theih nân
kan fimkhur em em ang a, a hmâ-ah kan inngaitlâwm tur a ni. “An
rahah anmahni chu in hria ang,” (Matt. 7:20). Krista hretu diktakte
chuan amah angin an awm ang a, Isua Krista-ah chuan mipa leh
hmeichhe puitling takah a siam ang. Pathian Thlarau Thianghlim
NUN DAN THAR VENGHIM ILA
83
chuan mihringte chu hmangaihna leh thianghlimnain a thawkkhum
ang a, an nungchangah chuan thianghlimna lantir a ni bawk ang.
Mahse mi thenkhatin van malsawmna hausa tak mai chu an
ngaihsan tawk loh avang maiin midangte chuan khawvel Chhandamtu
chuan kan kohhrante hi a kal pel tawh an ti dawn em ni? Hei hi
rinhlelhna leh rinlohna tur a ni lo ve; chuti lo chu dinhmun hlauhawm
takah in ding a ni. Pathian chuan van thilthlawnpêk dawng tura an
thinlung hawngtute hnenah Thlarau Thianghlim a pe a. Chumi hnu
chuan bumin an awm emaw tiin thlemna-ah chuan lût suh se.
“Rinhlelhnaa ka khah avang leh thimin min tuam avang leh tun ang
renga Setana thiltihtheihna nasa hi ka la hmuh ngai loh avangin ka
tisual a ni ang,” ti suh se. Fimkhur em em turin ka ti che u a ni.
Rinhlelhna pakhat lek pawh tilang suh u. Pathianin a tihsak tawh
che u a, thutak chu thinlungah a takin a khung tawh a. Malsawmna
chu a taka nun pui a nih theih nân leh nungchang a tihsân theih nân
pêk in ni.
A Fiahna Hnar Chu Sual A Ni
Isuan Charazin khua leh Bethani khua a zilhna chhan chu thutak
a sawite thutak a nihzia fiahna, zawm se an pian thar phahna tur an
hnar tlat kha a ni. Lehkha ziaktute leh Farisai-ho sualna pawh kha,
rin lohna thim zinga van lam hnathawh, a dik ngei a ni tih fiahna
pawh rinna lama anmahni hruai thei tur zâwk chu, an ringhlel a, tin,
thil thianghlim, an mamawh tur chu thil ho mai maiah an ngâi bawk.
Mipuite hian hetiang chiah hian hmêlma pa chu hnathawh an phalsak
ang a, Pathian hnen atanga thil tha lo chhuak leh a malsawmna nasa
tak chu mi thenkhat hian thil âtthlâkah an ngai ang tih hi ka hlau a ni.
He rilru hi vawn a nih reng chuan Lalpan ênga mipui a chhun
hunah van atanga êng lo chhuk chu hawisanin, “Kum 1893 pawh
khan hetiang hi ka dawng tawh a, mahse ka mi rin zawng tak takten
thil âtthlâk a ni an ti tlat,” an ti mai ang. Pathian khawngaihna nasa
tak dawngtute leh Thlarau Thianghlim hnathawh chu thil âtthlâk a ni
tih thu sawi theihna tur dinhmun luahtute chuan nakin zelah pawh
Pathian Thlarau hnathawh chu an sawiselin an thinlung chu Thlarau
HARHTHARNA DIK
84
Thianghlim kohna aw zawi tak mai kalhtu a nih leh mai lo vang
maw? Isua hmangaihna chu lo hnar a, anmahnia thiltihtheihna hmang
miah lotute hnenah pêk a ni thei. Van khawngaihna hausa tak mai
chu mi hnenah pêk niin chumi chuan lo duha lo lawm ahnêkin a lo
hnar thei bawk. Mihring chuan a thinlungin felna nei khawpin a ring
a, chhandamna chang turin a sual pawh a han puang mai a; mahse
thil pawi tak chu, a dawngtu chuan Pathian hmanruate chu a thawhpui
tak tak lo va, felna hna thawkin chu êng chu a nei châk chuang lo hi
a ni. – Review and Herald, Feb. 6, 1894.
85
BUNG 10
INKHAWMNAA SAWMNA BIKTE
A Tir Lamin Battle Creek-ah
Battle Creek khaw biak inah ka inkhawm a. Zalen takin dârkâr
khat vel thu ka sawi. Adama tlûkna avanga hrehawmna leh thihna a
lo thlen dan te, A inngaihtlawmna leh thihna hmanga Kristan nunna
leh thih theih tawh lohna a rawn thlen dante ka sawi a ni. Pathian
hnena inhlan pumhlum – mihring nihna pum pui, taksa, thlarau leh
rilru - pawimawhna sawi tul riauva hriatna ka nei a. Mosia thih dan
leh Ramtiam Kanan lam a thlir dante ka sawi bawk a. Inkhawmho
chu kan hlim khawp mai…. Chumi tlai inkhawmah chuan kristian
ni duhte chu lo pen chhuak turin kan sawm a. Mi sawm leh pathum
lai an rawn pên chhuak a. Testimony an sawi vek a. Thil tha tak a
ni. – Diary, Jan. 12, 1868.
Tittabawassee, Michigan-ah Thahnemngâi Takin Kan
Thawk
Nilêngin kan inkhawm; ka pasal chuan chawhma lamah thusawiin
Pu Andrew-an chawhnu lamah a sawi thung a. Kei pawhin rei tâwk
tak chu ka sawi ve leh a. Inkhawmho zinga a tuiawm deuhho chu
chumi ni atanga Pathian rawngbawl nghal turin ka sawm a ni. Lalpa
rawngbawl duhte chu lo pên chhuak turin kan ko va. Mi engemaw
zât an rawn pên chhuak a. Mite chu Setana phuarna phelha Lalpa
tana nung tan turin ka sawm a, vawi tam tak thu ka sawi. Nu pakhat
chuan a fapa chu a va pan phei a, tap chungin inhlan ve tur chuan a
va ngen chiam a. Mahse a rilru a la khauh hmêl khawp mai. Chutah
ka tho va, Pu D-a chu a fate kawng dal lo turin ka va ngen ve leh a.
A rawn ding chhuak a, chumi ni atang chuan bul a tan ve dawn tih
a rawn sawi a. Kan lawm tlang ngei mai. Pu D-a hi mi duhawm tak
a ni.
HARHTHARNA DIK
86
Chutah Pi E-i pasal chu a rawn ding chhuakin kristian a nih
tawh tur thu chu a rawn puang ve a. Mi thiltithei tak, dan hremi a ni.
A fanu chu lungngaih hmêl tak hian a la thu a. Pu D-a chuan sawmna
chu a han siam nawn leh a. Pi D-i pawhin a fapate chu a ngen nawn
a. A tâwpah chuan an vaiin an rawn pen chhuak ta a ni. Pafa an
rawn chhuak ho va, chu chu pa dangin an rawn zui a. Chumi ni chu
hlimna ni a ni. Pi E-i pawhin a damchhunga a hlim ber tum a ni a ti.
– Diary, Feb.19, 1868.
Battle Creek-a Sawmna Hlawhtling
Chumi chawhnu lam chuan Petera lehkhathawn bung hnihna
hmang hian zalen takin thu ka sawi a. Darkâr khat lâi ka sawi hnu
chuan kristian nih duhte chu rawn pên chhuak turin ka sâwm a. Mi
sawmthum atanga sawmli vel tur hi zauthauna tel miah loh hian
ngawi rengin an rawn chhuak a, tlar hmasa lam chu an rawn luah a.
Pathian hnena inhlan pumhlum thute ka lo hrilh a. A hma lama lo
pên chhuakte tân chuan kan tawngtai bawk a. Tawngtaina hun nuam
tak a ni. Baptisma chang duh an awm chuan lo ding chhuak turin
kan ti a, mi engemaw zât an lo ding chhuak bawk. – Diary, June 9,
1873.
An Tim Deuh Hlek Hnu-ah An Inhlan
Chawhnu lamah Johana 17:3 hmang hian thu ka sawi a. Hei hi
Stanley khua-ah a ni. Lalpa Thlarau Thianghlim chuan nasa takin
min awm pui a. In chu a khat vek bawk. Thahnemngai taka Lalpa
zawng duh leh Lalpa tâna inpe pumhlum duhte chu lo pên chhuak
turin ka ngên a. A tir chuan tumah an rawn chhuak lo; mahse
engemaw chen hnu chuan mi engemaw zât an rawn chhuak a,
testimony-te an sawi a. Tawngtaina hun nuam tak kan hmang a,
lung a chhia a, an sualte puangin an tap hlawm a. Aw, mi tin hian hre
thiam se ka va ti em! – Diary, Nov. 1890.
INKHAWMNAA SAWMNA BIKTE
87
Switzerland-a Hna A Tan Tirhin
Sabbath leh Sunday chu hun nuam tak a ni. Sunday chawhnu
lama thu ka sawi phei chu a bikin Pathianin mal min sawm a. Ka
thusawi tâwpah chuan sawmna ka siam a. Kristian nih duh zawng
zawng, Pathian nena inzawmna nung nei lova inhria chu sual
ngaihdamna leh thlêmna hneh thei tura khawngaihna an neih theih
nâna kan tawngtai rual theih nân lo pen chhuak turin ka sawm a.
Hei hi mi tam tak tan chuan thil thar a ni a, mahse an tim phah lo.
Inkhawm zawng zawng chu an ding ta vek emaw tihtur a ni. An
tâwt em avangin an thu leh ta ringawt a, an vaiin Lalpa chu an
zawng a ni. Inkhawm zawng zawng chuan sual an sim tur thu leh
nasa taka Pathian an zawn tur thu an puang a. Tawngtai zawh chuan
testimony za leh sawmnga zet kan ngaithla a. An zinga tamtak
chuan an timai mai lo tih an lantir a ni. – Historical Sketches of the
Foreign Missions of the Seventh-day Adventists, p. 173.
Christiana (Oslo, Norway)-ah
Christiana-ah chawlhkar hnih chhung thahnemngâi takin kohhran
rawng kan bâwl a. Lalpa Thlarau chuan testimony tluang tak min
sawitir a. Kan inkhawm hnuhnung berah chuan Pathian fate nih an
duh chuan an nungchang thlâk hlauh a tul tih ka sawi a. Kohhran
atanga Krista thlarau duhawm tak hnar tlattu sualnate chu paih bo
va, an sualte puang tur leh sim turin ka sawm a ni. Lalpa lama tang
duhte chu lo pên chhuak turin sawmnate kan siam bawk a. Mi tam
tak an lo pên chhuak a. An sualnate puangin testimony ngaihnawm
tak tak an sawi bawk. – Review and Herald, Oct. 19, 1886.
An Tumruhzia Dingin An Entir
Switzerland khawpui pakhat Basel-a kan inkhawmna-ah chuan
tunah hian nun sâng zawk neih duh chu lo chhuak rawh u tiin kohna
siam a ni a. An vaiin an ding a. Hei hian tunah hian Pathian hnena
hneh turin a khawih a, rinawm tur leh Krista kraws sipai diktak leh
rinawm tak an lo nih theih nâna Pathianin thiltihtheihna a pêk zawng
zawngte an nunpui theih phah kan beisei. – Diary, Nov. 22, 1885.
HARHTHARNA DIK
88
Basel Khua-ah Hnungtawlh An Lo Kir Leh
Sabbath tlaiah chuan kan inkawm khawm leh a. Thu tawi tê ka
sawi lai chuan Pathian awmpuina chu ka chungah a lo thleng leh ta
a. Thutna zawng zawng a khah bâkah a dangte pawh an lâk belh
hial a. Ngaihnawm titakin an vai mai chuan an ngaithla thup mai a
ni.
Pathian chhiahhlawhte tawngtaisak duh zawng chu hma lama lo
pen chhuak turin ka sâwm a. Hnungtawlh tawh zawng zawng, Lalpa
hnena lo kir leh duh a, taima taka amah zawng duhtute chuan chu
hun tha chu an chuh thei a ni. Thutna chu a khat thuai a, inkhawmho
zawng zawng chu an rawn phu ta suau mai a. An tihtheih awmchhun
chu an thutna theuha thut leh a ni ringawt tiin thu leh mai turin kan ti
a. Kan sualte puangin Lalpa chu kan âu ho ang; Lalpa chuan tihian
thu a tiam si a: “Kan sualte thupha kan chawi chuan kan sualte
ngaidam tur leh kan fel lohna zawng zawng tlengfai turin amah chu
a rinawmin a fel a ni” (I Johana 1:9).
Tih takzeta testimony sawi hrang hrang chu a indawtin kan
ngaithla zung zung a, an thinlung chu Pathianin a khawihsak tih a
lang chiang hle. Kan inkhawm chu dar hnihah atangin dar nga thleng
a ni; chutah thahnemngai taka tawngtaina nen kham lo tak tak
chungin kan titâwp ta a ni.- Diary, Feb. 20, 1887.
Australia Rama Thil Tawn Mak Bik
May 25, 1895 chu Sabbath a ni. Hemi hian kan mite inkhawmna
North Fitzroy-a hall pakhatah kan inkhawm a. A hmâ daih atang
khan Sabbath nia thusawi turin min beisei tih ka hre tawh a. Mahse
vanduaithlâk takin ka hritlâng a, ka aw chu a chhâng nasa khawp
mai. Phat mai ka rilrûk deuh naa chu bâk chu hun remchang ka nei
tawh dawn si lo va, chuvang chuan, “Mipui hmâ-ah chuan ka ding
tho ang a. Pathianin ka tawngtaina hi a chhâng ang a, ka aw chhang
pawh hi a reh mai ang. Mipui hmâ-ah chuan ka ding thei tur a ni,”
tiin rilru ka siam a. Ka Pa vana mi hnenah chuan he thutiam,
“”Chutichuan ka ti a che u, dil rawh u, tichuan an pe ang che u;
INKHAWMNAA SAWMNA BIKTE
89
zawng rawh u, tichuan in hmu ang; kik rawh u, tichuan an hawnsak
ang che u. Tupawh a dil apiang chuan an hmu thin a, tupawh a
zawng chuan an hmu thin a, tupawh a kik chu an hawnsak dawn a
ni. Nangniho zinga pa hi, a fapain chhangper dil sela, tunge lung pe
ang? a nih leh, sangha dil sela, tunge sangha aiah rul pe ang? A nih
leh, artui dil sela, khawmualkaikuang a pe ang em ni? Chutichuan
nangni mi sual mahin in fate thil tha pek nachang in hriat chuan, in
Pa vana mi chuan a diltute chu Thlarau Thianghlim a va pe dawn
em!” tih hmang hian ka kar a ni.
Pathian thu chu a thlawn lo ve. Ka dil tawh a, chuvangin mipui
hmâa ka din theih chu ka ring tlat a ni. Bible thu thenkhat chhiar tur
ka thlang a; mahse ka han din chhuah chuan ka theihnghilh ta tlat
mai a ni. Tichuan Petera lehkhathawn pahnihna bung khatna thu
kha a lo lang ta tlai mai. Lalpa chuan zalen taka Pathian khawngaihna
hlutzia min pe a…. Thlarau Thianghlim tanpuinain fiah tak leh chiang
takin ka sawi thei ta a ni.
Ka thusawi tâwpah chuan Pathian Thlarauvin A hnena inpe duhte
chu lo pên chhuak tura sawm tur hian min titlatin ka hria a. Pathian
chhiahhlawhte tawngtaisak duh chu lo pen chhuak turin kan sawm
a ni. Mi sawmthum vel an lo pên chhuak a. An zingah chuan Pu F-
a nupuite pawh Lalpa hnaih duhin a vawikhat nân an lo tel ve a.
Heng nu pahnihte an lo tel ve avangin ka thinlung chu lawmna sawi
hleih theih lohin a khat a ni.
Tichuan he sawmna siam ka châk tlatna chhan chu ka hmu ta a
ni. Hemi tum hian ka fapa nen chauh mite han tanpui thei awm chu
kan awm avangin ka tim deuh hlek a. Min hrilhtu awm ang maiin ka
rilru-ah chuan, “Pathian i ring lo em ni?” tih hi a rawn lang a. “Ring
e,” tiin ka chhâng a. Chutiang huna sawmna ka siam tur chu ka
fapa chuan mak a ti hle naa a tul thuta che ve mai thei chu a ni.
Hemi tum tluka a thusawiin thil a tih theih leh a sawi ril hi ka la hre
ngai lo. Pu Faulkhead-a leh Pu Salisbury-a te chu lo kal hnai turin
a ko va, thingthiin kan tawngtai ta a ni. Ka fapa chu a tawngtai
hmasa ber a. Pathian bul hnaia awm ang maia a tawngtai avangin a
HARHTHARNA DIK
90
dilna chu Pathianin a lo ngaithla ngei tih hnial rual a ni lo. Pu
Faulkhead-a leh Pu Salisbury-a te pawh an tawngtai ve a. Chutah
kei pawh Pathianin tawngtai thei turin aw thar min pe a. Pi F-i te
pahnihin a vawikhat nana mipui hmaa thutak an dinpui lai kha ka la
hre reng a ni. Thlarau Thianghlim chu inkhawmna-ah chuan a lo
thleng a, mi tam tak chu thûk takin a khawih a ni.
Inkhawm banah chuan mi chibai tumin an rawn innek tuau tuau
a. Mittui tla zawih zawihin tawngtaisak turin min ngen bawk a. Lawm
takin ‘Ni e’ tiin ka lo chhâng zel a. Pi F-i te pahnih pawh chu min
hmêlhriattir nghal a. An rilru a nêm hle tih pawh ka hmu thei nghal a
ni….. An zinga pakhat, tuna thutak dinpuitu chuan dodalna a tâwk
nasa hle. A nu chuan Sabbath a serh vaih chuan an chhungkaw
timualphotu-ah ngâiin ina haw a phal tawh lo vang tiin a lo vau a ni.
Pi F-i chuan Seventh-day Adventist-ah kher chuan a inpe ngai
lo vang tiin a lo sawi fo tawh thin a. Amah chu Presbyterian
kohhrana seilian a ni. An kohhranah chuan hmeichhe tan
inkhawmnaa thusawi hi a mawi lo tiin an lo zirtir thin a. Hmeichhe
thusawi chu a mawi lo hle a nih chu. Elder Daniells-a leh Corliss-a
te thusawi chu a lo ngaithla tawh a, sawi thiam pawh a ti viau awm
e; mahse hmeichhe thusawi chu a ngaithla duh lo. A pasal chuan
Pathian hnenah remruatsak tur leh Pi White-i rawngbawlnaa a lo
pianthar ve theih nan a dil thin a. Sawmna ka siam a, Pathian hnaih
mamawha inhria zawng zawng lo pên chhuak tura ka koh chuan mi
zawng zawng mak tih em em turin heng nu pahnihte hi an rawn
chhuak ve ta tlat mai a ni. A pakhat zâwk, a hma lawka a fa lo sun
tawh chuan ka pen chhuak chuang lo vang tiin a rilru a lo siam a;
mahse Pathian Thlarau chuan a tur tlat si a, a hnial ngam ta lo a
ni….. Heng thlarau hlu tak tak pahnih, an pasalte thurualpui tawh
tura thutak rawn pawmte avang hian hmangaihna nena anmahni
hruaitu Pathian hnenah lawmthu ka sawi e. – Review and Herald,
July 30, 1895.
INKHAWMNAA SAWMNA BIKTE
91
Ashfield Biak Inah Pawn lam Miin Kohna A Chhâng
Thuthlung thianghlima Pathian hnen pan duh leh thinlung zawng
zawnga a rawngbawl duh chu an awm hmuna lo ding chhuak turin
ka sawm a. In chu a khat a, a inkhawm zawng zawng chu an ding
deuh vek bawk. Kan kohhran mi lote pawh an awm ve a, an zinga
thenkhat chu an ding ve a ni. Thahnemngai taka tawngtaiin Pathian
hnenah ka hlan a. Pathian Thlarau a rawn inpuang chhuak tih kan
hre bawk. Hnehna chu kan chang tih kan hria a ni. – Manuscript
30a, 1896.
Battle Creek College-ah Kohna Bik
Tawngtai hapta chhung khan vawinga zet helper te, nurse zirlai
te leh doctor-te hnenah thu ka sawi a, ka thusawite kha an ngaihlu
hle ang tih ka ring. College-ah vawihnih thu ka sawi bawk. Ningani
hmasa khan Professor Prescott-a chuan college tlawh leh turin min
ngen a. An chapel khat tlata zirlai thute hnenah chuan thusawiin ka
va tawngtai a. Zalen takin thu ka sawi a. An hnenah chuan Pathian
thatna te, Isua Krista inpêkna leh inngaihtlawmna te leh hnehna
hnuhnung, van lawmman kan tâna lei chanchin te, kristian nih
hlâwkna te ka sawi a.
Professor Prescott-a chu a rawn ding chhuak a; mahse a thinlung
chu a luang liam a, thu reng reng a sawi thei lo. Minute nga zet chu
engmah sawi thei lovin mipui hma-ah chuan a tap a ni. Chutah tawi
tê hian, “Kristian ka ni hi ka lawm ngei mai,” a rawn ti a. Minute
nga vel thu a sawi hnu-ah a duh apiang tan thusawina hun a hawng
ta a. Testimony tam tak kan ngaithla a. Mahse ka rilru chuan mi la
thlen loh hi nei tlatin ka hria a. Isua lo kal lehna atana la inring lo nia
inhria zawng zawng leh Pathian an pawm tih fiahna la nei lo zawng
zawngte chu lo chhuak turin kan sawm a. In chu a nghing ni berin
ka hria. Mi tin mai chu an rilru sawina hun kan pe theuh a, chumi
hnu-ah tawngtaina hun tawi tê kan nei leh a, Lalpa malsawmna
chuan mi thinlung a khawih ngei niin a lang a ni.
HARHTHARNA DIK
92
Chutah a pawl pâwlin kan then leh a, dârkâr hnih zet kan
chhunzawm leh ta a ni. Mak tak maiin Pathian Thlarau a rawn inlâr
a, sakhaw lam chanchin la hre ngai reng reng lo, khawvel hmun
dang atanga ringlo mi rawn kalte pawhin sakhaw nun awmze diktak
an tem phah ve ta a ni. Tichuan chu hnâ chu a kal thuk zel a. A tâna
kawng kan buatsaih dan ang zelin Lalpa chuan a thawk a, a thawk
zel bawk ang. Kan tân hian a thiltihtheihna chu a lantir thei reng a
ni. – Letter 75, 1888.
San Francisco Khawpuiah Kohna
December 21, 1900 Zirtawpni khan Tawngtai Hapta ka hmanna
tur San Francisco khawpuiah ka kal a. Sabbath chawhnu-ah thu
ka sawi a. Ka chak loh em avangin pulpit tlâng chu ka vuan char
char a. Pathian chu mipui zinga thu ka sawi theih nân chakna min
pe turin ka dil a. Ka tawngtaina chhangin min tichak a. Thupuan
2:1-5 thu hmang khan thu chu ka sawi ta a ni.
Pathian Thlarau chuan min awmpui a, ka thuchah sawi chuan
inkhawmho chu a hneh hle a ni. Ka thusawi zo chuan Lalpa hnena
inhlan duh apiang chu hma lama rawn pên chhuak turin ka sawm a.
Mi tam tak an lo chhuak a, ka tawngtai bawk a. An zinga lo chhuak
tam tak chu tunhnaia adventist thuchah hria, duhthlanna ruama awm
mêkte an ni. Lalpan tichak sela, a hnenah inpe pumhlum theuh rawh
se. Mite piangthar lai hmuh a, hla thar, Pathian fakna hla thar an sa
lai hmuh hi ka va châk thin em!
Sunday chawhnu vawikhat chu mi tam tak hmâ-ah thu ka sawi
a. An zinga tam tak chu kan mite an ni lo. Ka chakna chu tihtharin
a awm a, putpit vuan lovin mipui hmâ-ah chuan ka ding thei a ni.
Lalpa malsawmna chu kan chungah a lo thleng a, thu ka sawi lai
chuan ka lo chak deuh deuh a. Sabbath ni ang bawk khan thlarau
lama tanpui ngaite chu lo pên chhuak turin kan sawm leh a. Sawmna
chhângtute avang chuan kan lawm ngei mai. Tawngtainaa kan dil
lai chua Pathian chu a hnai tê-ah a lo awm a ni. - The Review and
Herald, Feb. 19, 1901.
INKHAWMNAA SAWMNA BIKTE
93
Kohhran Tinah Chu Hna Tho Chu
November 10, Sabbath ni chuan San Francisco-ah ka kal a.
Biak in khat tlata inkhawm, hriatna tura beng nei, hriat thiamna tur
thinlung nei bawk hnenah thu ka sawi a ni…. Thu ka sawi zawhah
Elder Corliss-a chuan Isua hnen pan duh apiangte chu hma lama lo
pên chhuak turin a sawm a. Rang takin mipui chuan an chhâng
nghal a. Min hrilh danin mi zahnih dawn lai an pen chhuak a ni.
Nutling, patling, thalaite leh naupangte chenin hma lamah chuan an
pen chhuak a. Hetiang hi biak in dangah pawh thleng theuh se
Lalpa chu a lawm ngawt ang.
Chu in chu a tâwt em avangin tam tak chu an rawn chhuak thei
lo va, mahse an hmêl lan dan leh an mita mittui luang chuan an thil
tum, “Lalpa lamah ka tang ang a. Tun atang hian nun sâng zawk nei
turin thahnem ngai takin ka bei ang,” tih chu a puang chhuak a ni. -
The Review and Herald, Feb. 12, 1901.
General Conference 1909-ah Chhanna
Unaute u, Lalpa chu hmuh theiha a awm lai hian zawng rawh u.
An hun leh remchannate bawh pelhtute inchhir hun hi a la thleng
dâwn. Ngaihtuahna fim tak hmanga hna thawk turin a duh che u a
ni. A tân thahnemngai taka thawka kan kohhranahte hian kal vel
turin a duh che u asin. He vaukhanna hnuhnung thuchah hi an lo
hriat ve theih nan kohhran pawn lama inkhawmnate buatsaih turin
a duh che u a. Miin an lo lawm em emna tur che u hmun, in kal
avanga lawmthu an hrilh mawlh mawlhna tur che u hmun a awm
bawk. Lalpan he hna thawk reng tur leh tunhma aia nasaa thawk
thei turin pui che u rawh se. Hei hi in ti dawn em le? Hetah hian lo
ding chhuakin Pathian chu inrinna leh nangmahni tanpuitu atan in
puang dawn em? (Mipui an tho suau a).
(Tawngtaiin) Israel-te Lalpa Pathian, kan lawm e. I mite
intiamna hi lo pawm la. An chungah i thlarau leih ang che. Anmahni-
ah hian i ropuina chu hmuh ni sela. Thutak an sawi laiin Pathian
chhandamna chu i hmu ang u. Amen. – General Conference
Bulletin, May 18, 1909.