Halil Cibran

GAVUR HALL

&DEL

PAP30HF.N\ (

HALL CBRAN

GVUR HALL &

DEL

Parmen K itabevi Yaynlar

Felsefe

Yaync Sertifika No: 12281

Halil Cibran

Gvur Halil & Deli eviri: Kahram an Trel

ISBN 978-605-5935-65-8

Genel Yayn Ynetmeni Erdoan Yardmc

Kapak Tasarm smet Giilsegin

Yayna Hazrlayan

Sevim Kele

Bask ve Cilt

Bar M atbaa& M cellit - Ali Lain

Davutpaa Caddesi Gven Sanayi Sitesi C Blok No: 291

Topkap- stanbul

Tel: 0212 674 85 28

1. Bask Kasm 2009

PARMEN KTABEV YAYINLARI

Moda Cad. No: 6/A Kadky stanbul Tel: 0216 336 23 35

parsom enyayincilik@ m ynet.com online sat: www.kitapfilesi.com

www.parsomenyayincilik.com

HALL CBRAN

GVUR HALL &

DEL

ERM & GEZGN ERMN BAHES & YERYZ TANRILARI

BR GZYAI BR TEBESSM & KUM VE KPK

GVUR HALL

eyh Abbasa, Kuzey Lbnann cra bir kynn insanlar padiah gzyle bakard. Malikanesi, yoksul kyllerin kulbeleri ortasnda, clz ccelerin arasnda dikilmekte olan iri yar bir dev gibi dururdu. Zavalllar karn tokluuna yaayp giderlerken, o refahn tadn karrd. Ona kar boyunlar kldan inceydi ve konutuunda, - nnde saygyla eilirlerdi. Sanki akln gc onu resmen yorumcusu ve szcs olarak atamt. fkesi karsnda, sert rzgarlar nnde kuru yapraklar gibi korkudan titrer, il yavrusu gibi dalrlard. Birinin suratna bir amar attnda, tokad yiyenin kafasn kaldrmas veya kprdatmas ya da neden vurduunu anlamak iin en ufak bir giriimde bulunmas, kendi asndan dini inanlara kar bir bakaldr olarak zmsenirdi. lerinden birine glmsediinde, kyller onun en ansl kii olarak onurlandrld- n dnrlerdi. nsanlarn eyh Abbasa kar duyduklar bu korku ve teslimiyet hissi zayflklarndan ileri gel

miyordu; pek yoksullard ve eyhin eline bakyorlard. nk ekip bitikleri tarlalar, virane kulbeler hep onun malyd. Bu varl ona atalarndan miras kalmt. Tpk sefalet ve yoksulluun zavall kyllere atalarndan miras kald gibi!

Kyller eyh Abbasn ynetimi altnda topra srer, eker, bierler ve iin sonunda da ellerinde ancak karn tokluunda yaayabilecekleri kadar rn kalrd, onca ter dkmelerine ve emeklerine karlk. Uzun k gnleri daha geip gitmeden ou bir dilim ekmei arar olur, birbiri ardna eyhin yanna giderek bir dinar ya da bir lek buday iin gz yalar iinde yalvar yakar olup merhamet dilenirlerdi. eyh Abbas buna pek sevinirdi. nk bilirdi ki yaz gelince verdii bir dinar iki dinar, harman zaman da bir lek buday iki lek olacakt. te bu zavalllar eyh Ab- basa olan borlarnn altnda inim inim inleyerek onun e- line bakmann zoruyla kendilerini zincirliyor, eyhin fkesinden korkup honutluu midiyle yaayp gidiyorlard.

n

Kara k geldi att. Tarlalarda ve ovalarda ten kargalar ve plak aalardan baka bir ey kalmad. Kyde yaayanlar rnleriyle eyh Abbasn kilerini, zm su- yuyla da kplerini doldurduktan sonra isiz gsz bir halde barakalarna kapandlar. Gemi kuaklarn anlarn yadederek, gece gndz demeden birbirlerine hikyeler anlatarak sobalarnn yan banda yaamlarn tketiyorlard. Aralk ay gemi, bir nceki yl duman rengi bir ortamda son nefesini vermiti. Zamann bana ta takt ve varlk tahtna oturttuu yeni yln ilk gecesi gelip atmt.

Gn tamamen snm, ovalara ve vadilere karanlk km tipi halinde kar balamt. Frtna uulduyor ve slklar alarak dalarn tepesinden furerek tad karlarla dzlkleri derin bir ukura gmmek iin alaklara doru hzla kouyordu. Aalar korkudan tir tir titriyor, toprak frtnann nnde homurdanyor, esen yel gndz yaan karlarla gece yam olanlar birbirine harman ediyordu. Tarlalar, kalntlar ve geitler lmn zerine belli belirsiz yazlar yazp sildii beyaz bir sayfaya dnmt adeta. Sis, vadinin iki yamacna serpilmi kyleri birbirinden a- yrmt.

Evlerin ve sefil barakalarn pencerelerinden yaylan lgn klar snp gitmiti. iftilerin iini bir korku kaplamt. Hayvanlar damlarnda bir keye ekilmi, kpekler bir yerlere sinmiti. Yksek dalarn tepelerinden aa szlen rzgar, maaralarn vc inlerin kulaklarna uulduya- rak haykryor, bazen korkun sesini vadinin derinliklerinden ykseltiyor, bazen de yal yln lmne kzm da barakalara gizlenmi yaamlardan c alrcasna darda dondurucu ve sert souuyla yaama kar sava veriyordu.

Bu korkun gece de, yaamdan intikam alan bu havada yirmi iki yanda bir gen, Kuzehayya manastrndan eyh Abbasn kyne doru kan yolda ar ar ilerliyordu. Souk, iliklerine ilemi, alk ve korku btn gcn tketmiti. Siyah giysisi, diri diri gmlyormu gibi karlarla bembeyaz kaplanmt. leri doru bir adm atyor, ama rzgarlar onu yaam sahibi insanlarn evlerinde grmek is- temiyormucasna engelleyip geri itiyordu. Engebeli yol a- yaklarn tutarak onu dryordu. Gen, ayaa kalkarak olabildiince gr sesiyle yardm iin baryordu. Ama souk onun soluunu kesiyor. mitsizlikle derin znt ara

snda kalm clz bir umut gibi, atan duygular iinde, ya da nehre den fkeli akntnn derinliklere doru srkledii kanad krk bir sere gibi sessizce titreyerek ayakta duruyordu.

Gen, gc tkenip umudu kesilinceye ve damarlarndaki kan donuncaya kadar yrmeye, lm de onun arkasndan gitmeye devam etti. Sonunda karlarn zerine yld. Bedeninde kalan son bir gayretle lmn hayaletiyle yzyze gelmi ve korkuya kaplm biri gibi bard. Karanln kahrettii, frtnann dipsiz bir uuruma atmak iin penesine ald, umutsuzca can ekien biri gibi inledi. Yokluun boluunda varl yeleyen biri gibi korkun bir sesle haykrd.

m

Bu kyn kuzeyinde tarlalar arasnda tek bana kalm kk bir kulbe vard. Rahil adnda bir kadn henz on sekizine basmam Meryem isimli kzyla birlikte bu kulbede yayordu. Bu kadn bundan be yl nce krlarda l bulunan ve henz katili saptanamayan Semn Rminin dul karsyd.

Rahil, btn yoksul dul kadnlar gibi lm ve yokluk korkusuyla alp didinerek yaamn srdryordu. Hasat mevsiminde tarlalara karak toplanmam baaklar sonbaharda ise bahelerde braklm fazlalk meyveleri topluyordu. Kn ise birka kuru, ya da bir lekten daha az bir buday karlnda byk bir sabr ve zenle yn e- iriyor, diki dikiyordu. Sessiz ve gzel bir gen kz olan Meryem, annesinin skntlarn paylayor, ev ilerinde o- na yardm ediyordu.

Anlatm olduumuz o korkun gecede Rahil ve kz kzlerin kllenmeye balad, snmeye yz tutmu ocan yannda oturuyorlard. Balarnn zerinde yanan zayf bir kandil, yoksul ve gnl krk bir kimsenin yreindeki karalty datmaya yarayan dualar gibi, clz sar yla karanln kalbini aydnlatyordu.

ki kadn dardaki rzgarn uultusunu dinleyerek otururken gece yars olmutu. Gen kz arasra duruyor kk pencereyi aralayarak karanlk gkyzne bakyor ardndan da havann fkesinden korkarak sknt iinde tekrar yerine dnyordu. Gen kz o anda birden derin bir uykudan uyanmasna titreyerek annesine doru atld ve,

Duydun mu anneciim? Baran ve yardm isteyen biri var darda, dedi

Annesi ban kaldrarak bir sre dikkat kesildi. Sonrada,

Hayr kzm, rzgarn uultusundan baka bir ses duymadm, diye cevap verdi.

Kz,Rzgarn kard grltden daha youn frtann u-

ultusundan daha ac bir ses duydum, dediSzn bitirir bitirmez ayaa kalkt. Kk pencereyi

aarak bir dakika kadar dikkatle dary dinledi ve,Ayn iniltiyi gene duydum anneciim, dedi. rpererek pencereye koan anne kzna,Ben de duydum. Gel kapya kp bakalm. Pencereyi

skca kapat ki rzgar kandili sndrmesin, diye yant verdi.

Szn bitirir bitirmez zerine uzun bir paltu alarak kapy at, admlarn salam basarak darya kt. Rzgarn sa rgleriyle oynat meryem kapda dikili kalmt.

Rahil, ayaklaryla karlar yararak birka adm att ve durdu.

O baran kim? mdat isteyen, neredesin? diye seslendi.

Yant veren kmad. kinci ve nc kez sorusunu tekrarlad ancak frtnann grltsnden baka bir ses duyamad. Yrekli bir ekilde rzgarn sert dalgalarndan yzn koruyarak ve gzleriyle etraf kolaan ederek biraz daha ileri gitti. Bir ok atm kadar yrmt ki karlarn - zerine rzgarn yok etmek zere olduu ayak izlerini grd. Endieyle ve hzla izleri takip etti. Ksa bir sre sonra hemen nnde beyaz bir elbise zerindeki kapkara yama gibi karlar zerine ylm bir ceset grd. lerleyerek cesedin zerindeki karlan silkeledi. Cesedin ban dizlerine koyarak elini gsne attnda anszn zayflam kalp a- tlarn hissetti. Kulbeye doru dnd ve,

Hadi Meryem! Yardma ko, onu buldum. diye bard. Meryem dar kt annesinin ayak izlerinden giderek souk ve korkudan titrer bir halde oraya doru ilerledi. Yanlarna varp da karlar zerinde hareketsiz yatan genci grdnde bir lk att, sonra da ac ve zntyle inledi. Elleriyle genci koltuk altndan kavrayan annesi,

Korkma, lmemi. Haydi elbiselerinden tut da onu e- ve tayalm, dedi.

Deli gibi esen rzgar onlar engeller, karlan ayaklarna dolandrrken kadnlar genci yklendiler. Eve varnca onu ocan yanna yatrdlar gen kz eteinin kenaryla gencin slak salarn ve buz gibi parmaklarn kurularken, annesi de gencin neredeyse donmu bedenini ovalamaya balad. Birka dakika bile gemeden gen hafife kprdand, yaama geri dnmt! Gzkapaklann krptrarak derin bir i ekince efkatli kadnlarn yreinde onun kurtulaca

na dair bir umut belirdi. Meryem gencin krdm olmu ayakkab balarn zd. slak hrkasn kardktan sonra annesine,

Bak anneciim! Elbiselerine bak. Rahip elbiselerine benziyor, dedi. Rahil, ocaa bir kucak dolusu kuru al rp attktan sonra dnd ve akn bir ifadeyle,

Byle korkun bir gecede rahipler manastrdan asla dar kmazlar. Bu zavall acaba yaamn neden tehlikeye att acaba? dedi.

Gen kz,Ama anneciim! Henz sakal by kmam bunun,

oysa rahiplerin gr sakallar olur, dedi.Annesi gzlerinde ana efkati dolu bir halde genci sz

d. Derin bir i ekerek,Kzm onun ayaklarn iyi kurula; ister rahip olsun, is

terse bir sulu.Rahil tahta dolab aarak oradan arap dolu kk bir

testi kard. Bir kaseye arap doldururken kzna,Meryem u zavallnn bedeninin tekrar snmas ve

canlanmas iin kafasn biraz kaldr da ona arap iirelim, dedi. Rahil kasenin kenarn gencin dudaklarna yaklatrd ve ona bir ka yudum iirdi. Gen birden iri gzlerini at ve ilk defa kurtarclarna honut ve szgn bir bak att. Bu baka yanaklarndan szlerek akan ve yaplan iyiliin deerini bilen teekkr gzyalar karyordu! lmn penesine dtkten sonra yaamn dokunuunu hisseden bir insann bakyd bu! mitsizliin ardndan gelen umudun bakyd bu! Sonra boynunu evirdi ve titreyen dudaklarndan u kelimeler dkld,

Tanr sizden raz olsun!Rahil, elini gencin omzuna koyarak,Kardeim konuarak kendini yorma. Kendini tama

men toparlayana kadar sessiz kal, dedi.Meryem de,Kardeim ocaa biraz daha yakla da u yasta yas

lan, dedi.Gen, inleyerek srtn yasta dayad. Rahil, bir sre

sonra kaseye tekrar arap doldurdu ve gence iirdi. Sonra kzna dnerek,

Paltosunu atein yanna koy da kurusun, dedi.Meryem syleneni yaparak oturdu. evkat ve acma

ykl baklarla onun zayf bedenini stmak ve glendirmek istercesine gence bakyordu.

Bu srada Rahil, iki somun ekmek, bir tas dolusu pekmez ve kurutulmu meyvelerle dolu bir tabak getirdi. Yan bana oturarak bir annenin ocuunu besledii gibi, yiyecekleri kk lokmalar halinde ona yedirdi. Gen, kam doyunca ve biraz daha dinletiini hissedince halnn stne oturdu. Sararm yzne atein gl renkli klar yansd. zgn gzleri parlad ve bana sessizce sallayarak yle dedi,

Rahmet ve zulm, tpk bu karanlk gecenin boluunda berbat havann yaamla savamas gibi insann yreinde birbirleriyle bouuyorlar. Ancak rahmet zulme galip gelecek, gecenin korkular da gndzn geliiyle geip gidecektir.

Gen bir sre sessiz kaldktan sonra zor duyulacak kadar ksk bir sesle konumaya devam etti.

nsanln basks beni yok etmeye abalarken, beni yine insanln uzatt el kurtard. nsann zulm ne iddetli ve merhameti ne boldur!

Rahil, ara sra sze girerek anne sevecenliinin dourduu bir huzurun younca hissedildii ses tonuyla,

Kurtlarn bile korkarak inlerine kapandklar, kartalla

rn kayalklar arasna gizlendii bu gecede nasl cesaret e- dip de manastr terk ettin? dedi. Gen, gzkapaklaryla gzyalarn yreinin ta derinliklerine aktmak istercesine gzlerini kapatt ve,

Tilkilerin inleri, uan kularn yuvalar vardr. Oysa insanolunun bam sokacak hibir yeri yoktur, dedi.

Rahil de,sa da nereye giderse gitsin peinden gelmek isteyen

bir havarisine kendisi hakknda byle demiti, dedi.Gen,Yalan, ikiyzllk ve fesatla dopdolu bu nesil iinde

ruhuna ve geree uymak isteyen herkes byle syler, diye yant verdi.

Rahil, gencin szlerinin anlamn dnerek bir sre sessiz kald. Derken,

Manastrda geni pek ok oda, altn ve gmle dolu hazineler, yiyecek ve arap dolu mahzenler, besili danalar ve koyunlarla dolu ahrlar varken neden btn bunlar arkanda brakp byle bir gecede kendini dar attn? dedi.

Gen iini ekerek,Manastrdan holanmadm iin oray terk ettim, di

ye yant verdi.Rahil dedi ki,Manastrdaki bir rahip sava alanndaki bir asker gibi

dir. Komutan onu azarladnda sessizce boynunu bker ve emirlerine derhal boyun eerdi. Bir insann ancak irade- Nni, dnmeyi, arzu etmeyi ve nefsine dair btn zellikleri terk ettikten sonra rahip olabildiini duymutuk. Ancak iyi bir lider ynettii insanlardan glerinin yetmeyecei eyi istemez. Kuzehayya Manastrnn yneticisi senden yaamn frtna ve kara teslim etmeni nasl istedi?

Kimse ba rahibin istedii kadar duygu ve dnceden

yoksun, sar ve dilsiz bir kukla olmadka rahip olamaz. Bense manastrdan ayrldm; nk kr bir kukla deilim, aksine gren ve iiten bir insanm.

Rahil ve Meryem, gencin yznde saklamak istedii gizli bir srr grm gibi gzlerini ona dikmilerdi. Bir sre sonra anne yadrgayarak yle syledi:

Gren ve duyan bir kimse, gzleri kr, kulaklar sar eden byle bir gecede hi dar kar m?

Gen, derin bir i ekti. Ban gsne eerek dokunakl bir sesle:

Kovulduum iin manastrdan ayrldm, dedi.Rahil dehetle:Kovuldun mu? dedi.Meryem de bu kelimeleri iini ekerek tekrarlad.Gen ban kaldrd. Kadnlara gerei akladna

piman olmu, acma duygularnn honutsuzluk ve ayplamaya dnmesinden korkmutu. Ancak tekrar baktnda, kadnlarn gzlerinde, gerei renme arzusuyla dalgalanan efkat prltlarm grmt. Bouk bir sesle yle dedi:

Evet, ben manastrdan kovuldum; nk ben, mezarm kendi elimle kazamadm. nk kalbim, srekli yalan ve iki yzllkten yorulmutu. nk bedenim fakir ve yoksullarn mallaryla beslenmeyi reddetti. nk ruhum zulme teslim olmu halkn balaryla zevk- sefa iinde yaamay kabul etmedi. Kovulduum iin ayrldm; nk bedenim, kulbede yaayanlarn elleriyle ina ettikleri geni odalarda artk rahat edemiyordu. nk midem, yetim ve dul kadnlarn gzyalaryla yorulmu ekmei kabul etmiyordu artk. nk dilim, Barahibin inananlarn mallar ve balarna karlk satt dualar okuyamyor- du artk. Pis bir czzam hastas gibi manastrdan atldm

iin ayrldm; nk rahip ve papazlarn kulaklarna, onlar rahip ve papaz yapan kutsal kitabn ayetlerini haykrdm.

Gen sustu. Rahil ve Meryem gencin szlerini tuhaf bulmu ona bakyordu. Anne-kz gencin zntl ve gzel yzne gzlerini dikiyor, onu kendilerine getiren sebepleri sorutururcasna zaman zaman birbirleriyle gzgzc geliyorlard. Sonunda annesi dayanamad ve gerei renmek iin, acyarak gence bakp yle dedi:

Annen ve baban nerede kardeim? Yayorlar m? Acsndan szleri boazna dmlenen gen cevap

verdi:Benim ne bir babam, ne bir annem, ne bir kz karde

im, ne de kafam sokacak bir evim var!Rahil derin bir Ah! ekti. Meryem de acma duygusu

nun gzlerinden aktt bir damla yakc gzyan gizlemek iin yzn duvara dnd. Gen, kurtarcsna yenik dm biri gibi kadnlara bakt. Kayalar arasnda biten bir iein, kalbine sabahn i tanelerini aktmasyla hayat bulmas gibi, kadnlarn ince duygular sayesinde bedeni yeniden hayata dnmt. Kafasn kaldrarak:

Ben daha yedi yama gelmeden annem ve babam ld. Doduum kyn papaz beni alarak Kuzehayya Manast- rna gtrd. Rahipler sevinerek beni inek oban yaptlar. On be yana geldiimde bana bu sert ve siyah elbiseyi giydirdiler. Beni kilisenin sunanda ayakta tutup Fakirlik, itaat ve iffeti setiine dair Tanrya ve azizlere yemin ct! dediler.

Henz szlerinin ne anlama geldiini; yani fakirlik, itaat ve iffetin anlamn renmeden, beni zerinde yrttkleri dar yolu grmeden onlarn szlerini tekrarladm. smim Halildi. Artk bu vakitten sonra beni Sevgili karde

im diye aryorlard. Ancak asla bana kardeleri gibi davranmadlar. Kendileri etlerle ve lezzetli yemeklerle beslenirlerken, bana kuru ekmek ve kurutulmu sebze yedirdiler. Kendileri arap ve gzel ieceklerle elenirken, bana, gzyayla kark su iirdiler. Kendileri yumuak yataklarda yatarken, beni domuz ahrnn yannda, karanlk ve souk bir odada, ta gibi bir yatakta uyuttular.

Hep kendi kendime Acaba ne zaman bir rahip olup da bu mesut insanlarn mutluluuna katlacam? Zevk ve elencelerine ortak olacam? Cierlerim arap ve eitlerini hatrladka ac ekmeyecek? Ruhum barahibin sesiyle irkilmeyecek diye konuurdum. Ancak bo yere dnm ve hayal kurmuum; nk hep otlakta inek otlatan, srtnda ar talar tayan, elleriyle topra kazan birisi olarak kaldm. Bayat bir ekmek ve darack bir snak iin btn bunlar hep yaptm. nk manastr dnda yaayabileceim bir yer bilmiyordum. nk onlar, bana kendi yaamlar dndaki her eyi inkar etmeyi rettiler. Beni iddetli mitsizlik ve teslimiyete o kadar inandrdlar ki bu alemin bir znt ve azgnlk denizi, manastrn da tek kurtulu liman olduunu zannettim.

Halil oturdu. Ask ehresine bir mutluluk yayld. Bu kulbede nne dikilmi gzel bir ey grm gibi bakakald. Rahil ve Meryem ise susarak gzlerini ona dikmilerdi. Bir sre sonra kendine gelerek yle dedi:

Babam alan ve beni yetim olarak manastra sren Tanr, btn bir mr kr biri gibi, tehlikeli geitlerde yryerek geirmemi istemedi. Hayatnn sonuna kadar kendini kk gren, helak olmu bir kle olmama raz olmadndan gzlerimi ve kulaklarm at. Bana parlayan gsterdi. Konuan gerei iittirdi.

Bu esnada Rahil ban sallayarak:

Gnein btn insanlara yayd ktan baka bir k m var? Bir insann hakikati bilmesi mmkn m, dedi.

Halil cevap verdi:Gerek k insann iinden doan ktr. Bedenin sr

larn insanlara bildiren, insan hayatta mutlu klan, ruh a- dyla mrldanlan ktr. Hakikat ise, bir yldz gibi ancak gece karanlnn ardndan ortaya kar. Hakikatin gzel etkilerini, bu dnyadaki btn gzel eyler gibi, ancak batln acmasz tesirlerini alglam kimseler anlayabilir. Hakikat bizlere bu gnmzle sevinmemizi reten, ayn sevinci btn insanlar iin de dilememizi salayan gizli duygunun ta kendisidir.

Rahil,Kalplerindeki gizli duyguya gre yaayanlar oalsn.

Bu gizli duygunun, Tanrn insanlar iin koyduu kanunun bir glgesi olduuna inananlar oalsn. Ancak byle- leri, yaamlarnda kesinlikle mutlu olamyor, aksine lnceye kadar perian bir ekilde yayorlar, dedi.

Halil cevap verdi:nsan yaamnda mahveden btn inan ve retiler

batldr. nsan mitsizlik, znt ve azgnla sevk eden btn duygular yalancdr. nk insann vazifesi, yeryznde mutlu olmak, saadet yollarn bilmek ve nerede olursa olsun mutluluk adna nasihatte bulunmaktr. Bu hayatta .gkyznn hkmranln gremeyen kimse, sonraki hayatnda asla gremez. nk bizler bu dnyaya aalk birer srgn gibi gelmedik. Aksine hayatn gzelliklerini, gizemlerini renmek, lmsz evrensel ruha ibadet etmek ve bedenlerimizin srlarm aratrmak iin bilgisiz birer ocuk olarak geldik.

te sann retilerini okuduumda anladm gerek buydu. imden szlerek, bana manastr ve iindekileri,

beni ldrmek isteyen derin ve karanlk bir ukur gibi gsteren k ite buydu. Aalarn glgesinde a susuz otururken, alayarak i ekerken, gzel mahlukatm bana aklad gizli sr ite buydu.

Bu semavi iksirden ierek sarho olduum bir gn cesaretlendim ve yediini hazmedememi hayvanlar gibi, manastrn bahesinde oturan rahiplerin karsna dikildim. Fikrimi onlara aklamaya, sapklklarn ve inkrlarn ortaya koyan kutsal kitabn ayetlerini yzlerine okumaya baladm. Onlara dedim ki:

Niin fakir fukarann mallaryla besleniyoruz? Aln terleriyle, gzyalaryla yorulmu ekmei gzel gryoruz? Onlardan alnm topraklarn rnlerini zevkle yiyerek gnlerimizi bombo geiriyoruz? Neden bilgiye muhta halktan uzak duruyoruz? lkemizi bileimizin gcnden mahrum ederek miskinlik ve tembelliin glgesinde aylak aylak yayoruz? sa sizi gnderdiinde kurtlar arasnda kalm bir kuzu gibiydiniz. Hangi retilerle kuzulara karm kurtlara dntnz?

Tanr sizleri de birer insan olarak yaratmken, neden insanlardan uzak duruyorsunuz? Eer hayat yolunda yryen insanlardan daha stne iseniz, o halde size den, insanlara gidip onlar eitmenizdir. Yok eer insanlar sizden daha stn ise o halde insanlara karn ve bir eyler renin. Siz krallar gibi yaarken nasl insanlarn kendilerini fakirlie adamalarn istiyorsunuz? Bakalarna itaati tavsiye ederken nasl kendiniz Incile kar geliyorsunuz?

Yrekleriniz ehvetle dopdolu iken, nasl insanlara kendilerine hakim olmalarn tavsiye ediyorsunuz? Bedenlerinizi ldrmek suretiyle gsteri yapyorsunuz. Oysa nefislerinizi ldrmyorsunuz. Dnyalk eylerden yz evirmek gerektiini sylyorsunuz. Oysa insanlarn en a gz

lleri sizlersiniz. badet etmeyi ve dnyadan yz evirme yi tavsiye ediyorsunuz. Oysa szler, iyi bir otlakla bilgiden alkonulmu hayvanlar gibisiniz.

Gelin manastrn geni arazilerini, bu kylerin ihtiyat, sahibi sakinlerine geri verelim. Aldmz mallarm ceple rine geri koyalm. Gelin ku srleri gibi drt bir tarafa da lalm ve bizleri gl yapan bu zayf halka hizmet etle lim. Zenginlikleriyle yaadmz lkenin yararna ala lm. Bu mahvolmu millete gne na glmsemeyi, gkyznn balarna sevinmeyi, yaama ve zgrlk erefini retelim. nk, insanlar arasnda karlat mz skntlar, bu meknda teslim olduumuz rahattan da ha yce ve daha gzeldir. Yaknmzdaki birisinin kalbinde uyandracamz acma duygusu, manastrn cra kele rinde sakl erdemlerden daha ycedir. Zayf, gnahkr ve dkn birisinin kulana syleyeceimiz tescili sz, ta pnaklarda tekrarladmz uzun dualardan daha ereflidir.

Halil bir mddet susup yeniden derin bir nefes aldktan sonra, gzlerini Rahil ve Meryeme doru kaldrarak sakin bir ses tonuyla anlatt:

Ben buna benzer eyler sylediimde, rahipler afallam bir yz ifadesiyle beni dinliyorlard. Benim gibi bir gcncin, kalkp bylesine cesurca konumasn kabullene- mcmilerdi. Szlerimi bitirdiimde birisi bana doru yaklat ve srtarak:

Ey aalk ocuk! Bizim nmzde byle laflar etmeye nasl cret edersin, dedi.

Bir dieri glerek yaklat ve alay ederek:Bu hikmeti, hayatnn btn gnlerini birlikte geirdi

in inek ve domuzlardan m rendin, dedi.Bir bakas da tehdit ederek:Pis gvur! Sana ne olacan greceksin, dedi.

Sonra da salkl bir insann czzam hastasndan kamas gibi, benden kaarak drt bir tarafa daldlar. Bir ksm gidip beni barahibe ikayet etti. Barahip, gne batarken beni ard. Sevinten drt ke olmu rahiplerin gz nnde beni sert bir ekilde azarladktan sonra falakaya yatrlmam emretti. Bunun zerine acmaszca sopayla dvldm. Sonra bir ay hapis cezas verdiler. Rahipler sevinlerinden kahkaha atarak beni lo bir odaya gtrdler.

Bu mezarda bir ay kaldm. Ne grebiliyor ne de bceklerin ayak seslerinden baka bir ses duyabiliyordum. Yalnzca topraa dokunabiliyordum. Gecenin sona erip gndzn baladn dahi hissedemiyordum. Sadece, kokumu bir para kuru ekmek ve sirke katlm bir tas su getiren ve yaknmda bir yere koyan rahibin ayak seslerini iitebiliyordum. Zindandan ktmda rahipler bedenimin zayfladn, yzmn sarardn grdklerinde, iimdeki dncelerin ldn zannettiler. Oysa alk, susuzluk ve ikence ile sadece Tanrn yreimde can verdii acma duygusunu yoketmilerdi.

Gnler ve geceler birbirini kovalad. Bense yalnz kaldm zamanlarda rahipleri aydnla ulatracak, onlara hayatn arksn dinletecek eylere kafa yoruyordum. Ancak bo yere dnp durmuum. Zira, gemi nesillerin bu rahiplerin basiretleri zerine rd kaln rty, birka gnn paralayarak yok etmesi mmkn deildi. Cehaletin kulaklarna svad amur, yumuak parmaklarn dokunuuyla sklemeyecek kadar talamt.

ekilen Ah! seslerinin bozuu bir sessizlikten sonra, Meryem ban kaldrarak konumak iin izin istercesine annesine dnd. Sonra hznl bir ekilde Halile dnerek,

Rahiplerin huzurunda ikinci bir kez mi konutun ki in

sana, dmanlarna kar bile acma ve dosta davranmay reten byle kt bir gecede seni manastrdan kovdular, diye sordu.

Gen cevap verdi:Bu akam, frtnann korkusu byyp darda adeta

bir sava baladnda, atein bana erek elendirici hikaye ve olaylar anlatmakla megul rahiplerden ayr, tek bama oturmutum. Nefse ho gelen, insana tabiatnn kzgnln ve havann soukluunu unutturan bu szleri dnerek ncili amtm. Rahipler, kendilerinden ayr lek bama oturduumu grnce yalnzlmla alay ettiler. Bir ksm gelerek yan bamda durdu. Glerek ka gz iareti yapmaya, beni gstererek alay etmeye baladlar. Onlara katlmayarak kitab kapattm ve pencereden dar baktm. Bunun zerine kinlerinden homurdandlar ve yan yan bana baktlar. Zira susmam duygularn kurutmutu. Sonra birisi alay ederek:

Ey byk reformcu! Ne okuyorsun, diye sordu. Konuann yzne bakmayarak ncili atm ve yksek sesle u ayeti okudum: Kendisine destek olmak iin ortaya kanlara yle diyordu: Ey ylann evlatlar! Gelecek bir gazaptan kamay size kim gsterdi? Tvbeye yakr, kazanl iler yapn. Kendi kendinize bizim babamz brahimdir demeye balamayn. nk ben sizlere, Tanrnn, bu talardan brahimin ocuklarn yeniden yaratmaya gc olduunu sylyorum. imdi asl sorunumuzu saptam bulunuyoruz yi meyve vermeyen her aa kesilecek ve atee atlacaktr. Topluluk hep bir azdan ona sordular: O halde biz ne yapalm? Onlara yle yant verdi:

ki giysisi olan, birini olmayana versin. Yemei olan da olmayanla paylasn!

Yuhannann syledii bu szleri okuduumda rahipler

bir sre sustular. Sanki gizli bir el ruhlarm skmt. Ancak toparlandlar ve glerek kahkaha atmaya baladlar. Birisi dedi ki:

- Bizlcr bu sz defalarca okuduk. Bir inek obannn bunlar bize tekrarlamasna ihtiyacmz yok.

Dedim ki:- Sizler bu ayetleri okuyup anlasaydnz, karlarla kapl

bu kylerin sakinleri, yaptklar balarna lanet okumazlard. Sizler burada onlarn balaryla beslenirken, asmalarnn suyunu iip hayvanlarnn etlerini yerken onlar alktan kvranmazlard.

Bu szler dudaklarmdan kar kmaz aptalca konumuum gibi rahiplerden biri suratma bir tokat patlatt. Biri ayayla tekmeledi. Birisi elimden kitab ekip ald. Bir dieri de barahibi ard. Barahip hemen geldi. Olup biteni ona anlattklarnda ayaa kalkt. Kalarn atp sinirinden titreyerek en gr sesiyle:

- Yakalayn bu dik kafal isyankar! Manastrn dna a-tn!

Frtnal havaya terk edin de ona itaati retsin. Tabiatn ona Allahn iradesini uygulamas iin, souk ve karanla atn onu.

Sonra da elbiselerine yapm kfr zehirlerinden korunmak iin ellerinizi ykayn. Yalvararak, tvbe ederek geri gelse dahi kapy amayn. nk ylan kafese konsa bile gvercine dnmez. zm ubuu alasan bile asla incir vermez, dedi.

O zaman rahipler beni yakaladlar ve acmaszca manastrn dna atp glerek geri dndler. Kapy kilitlemeden nce birisinin alay ederek yle dediini duydum:

- Dn sen bir kraldn. nek ve domuzlar da senin tebaan idi. Ey yeniliki! Bugn ise biz seni kovduk. Zira sen

nasl davranlacan bilemedin. imdi git ve a kurtlara, uuan kartallara krallk et. Onlara inlerinde ve kovuklarnda nasl yaamalar gerektiini ret.

Halil derin bir Ah! ektikten sonra ban evirerek o- caktaki alevli atee bakt. Bouk bir sesle:

- te manastrdan byle kovuldum. Rahipler beni lmn ellerine byle teslim etti. Sis yolu kapatmt. Sert rzgarlar elbisemi paralarken, birikmi karlar beni dizlerimden yakalarken, gcm tkenip yere ylncaya kadar yrdm.

Feci bir lmden ve karanlk vadilerden baka sesimi duyacak bir kimsenin olmadn bilmeme ramen, mit- Nzce imdat! diye haykrdm. Ancak karlarn, rzgarlarn, karanlk, sis ve haberci yldzlarn ardndaki g, bilgi vc rahmet sahibi Allah, arm ve haykrm duydu. Ya- umn geri kalan gizemlerini renmeden lmeme raz olmad. Yokluk ve cehennemin derinliklerinden beni karmanz iin ikinizi gnderdi.

Gen sustu. Kadnlar efkat, acma ve hayretle kalbindeki srlar anlam gibi, hislerine ve duygularna katlm- usna ona bakyorlard. Bir sre sonra Rahil, elini uzatarak yavaa gencin elini tutmak gereini hissetti. Gzlerinden yalar szlerek:

- Tanrnn geree yardmc setii kimseyi zulm yo- k edemez. Kar ve frtna ldremez, dedi.

Meryem de fsldayarak:- Frtnalar ve karlar iekleri ldrebilirler ancak iek

tohumlarn ldremezler, dedi.Teselliler, sabahn ilk klarnn ufuk izgisini aydnlat

mas gibi Halilin sararm yzne renk katmt. Szlerine yle devam etti:

- Sizler, rahiplerin zannettii gibi, benim bir inansz,

bir azgn olduumu kabul etmiyorsanz bilin ki benim manastr da grdm bask ve zulm, milletin bilgiye ulamadan nce maruz kald iddetin bir semboldr. Neredeyse beni ldrecek olan bu gece, zgrlk ve eitlie gtren bir devrimdir. nk insanln mutluluu, hassas bir annenin kalbinden yce ve insani duygular uyandran hislerinden doar. Szn tamamlayarak yasta yasland. Kadnlar konumaya devam etmek istemiyordu; nk yry yorgunluunun ardndan, bedeni snan gencin gzlerine uyku ktn anladlar. Birka dakika bile gemeden Halil gzlerini kapatarak, annesinin kucanda gven iinde uyuyan bir ocuk gibi uykuya dald. Rahil ve ardndan Meryem sessizce kalkarak yataklarna oturdular. Gencin solgun yznde ruhlarn ekip alan, kalplerini kuatan bir albeni varm gibi gence bakyorlard. Kadn kendi kendine konuuyormu gibi fsldad:

Kapal gzlerinde, sakince konuan ve insani duygular uyandran garip bir g var, dedi.

Kz da:Anneciim, elleri de kilisede bulunan resimdeki -

sann elleri gibi, dedi. Bunun zerine annesi fsldayarak: Kederli yznde bir kadnn duyarll ve bir erkein

gc var, dedi.Uykunun kanatlar iki kadn ryalar alemine gtrd.

Ocaktaki ate snerek kle dnd. Kandildeki gazya bittiinden kandilin azalarak snd. Darda sert bir frtna esiyor, simsiyah hava kar paralarn belirginletiriyor, iddetli rzgarlar karlar saa sola savuruyordu.

IV

Kimi zaman sakin, kimi zaman da lgna dnm gibi esen, vadileri sisle ve tepeleri karlarla kaplayan o frtnann, kara bulutlarla kapl gkyznn zerinden iki hafta gemiti. Halil kez denize doru yryne devam etmek istemi, fakat her defasnda Rahil:

Hayatn ikinci defa tabiatn gzleri grmeyen glerine teslim etme, burada kal kardeim. ki kiiyi doyuran ekmek kiiye de yeter. u ocaktaki ate sen gelmeden nce nasl yanyor idiyse, sen gittikten sonra da ylece yanmaya devam edecek. Kardeim! Bizler fakir insanlarz, ancak btn insanlar gibi bizler de gnein altnda yayoruz, nk Allah bizlere, kt kanaat geinecek kadar ekmeimizi verdi, diyerek efkatle onu yolundan alkoymutu.

Meryem ise ho baklaryla, yalvarrcasna sessiz i ekileriyle gitmesine engel olmay umuyordu. nk gen adam bu derme atma eve admn att andan itibaren, benliinde, kalbine k ve nee saan, ruhunun kutsal kelerinde houna giden yeni duygular uyandran, yce bir gcn varln hissetmiti. nk hayatnda ilk defa, gen bir kzn tertemiz kalbini, i tanelerini ierek etrafna gzel kokular yayan bembeyaz bir gle eviren bu tuhaf duyguyu hissetmiti.

Gen bir kzn yreinde, hi beklenmedik bir anda or- luya karak, gs kafesini sihirli tnlarla dolduran, gnlerin i ozanlarn dlerine, gecelerini de nebilerin gecelerine eviren bu gizli duygudan daha temiz ve daha tatl bir duygu yoktur insann iinde. Henz eline erkek eli demem i gen bir kzn dinginliini srekli bir eyleme dntren, kararllyla gemi gnlerin ansn silen, tatllyla gelecek gnlerin umutlarn yeerten bir yneliten daha

gzel ve daha gl bir sr yoktur tabiatn srlar arasnda.Lbnann kzlar, kuvvetli duygular ve ince hisleriyle

dier lkelerin kzlarndan farkldrlar. nk anlaylarnn ilerlemesine, seviyelerinin ykselmesine engel olan dnya terbiyesi, onlar, kendi bedenlerinin eilimlerini yorumlamaya, kalplerinin srlarn aratrmaya itmitir. Lbnanl gen kzlar, alak araziler arasnda yerden kan, ancak denizlere doru akan bir nehir, bir yatak bulamadndan, yzeyinde yakamozlarn oynat durgun gle dnen birer pnar gibidirler.

Halil, Meryemin ruhunun kendi ruhu etrafnda dalgalandn hissettiinde anlad ki kalbini kuatan mukaddes meale Meryemin kalbine de dokunmutu. Annesini kaybedip de bulan bir ocuk gibi sevindi ilk nce. Ancak ok gemeden kendine geldi ve aceleciliinden dolay pimanlk duygusuna kapld. Zaman onu bu kyden ayrdnda Meryeme olan aknn, bu karlkl ruhsal anlayn bir sis bulutu gibi yava yava dalacan anladndan kendini knad. Kendi kendine yle diyordu:

Her eyden habersizken bizimle oynaan bu gizli srlar da ne? Engebeli yollarda bizleri yrten, karlarnda boyun eerek yrdmz bu kanunlar da neyin nesi? Gnein yz nnde bizi durdurduunda sevinerek duruyoruz. Bazen bizi dalarn zirvesine ulatryor, nee iinde glmsyoruz. Bazen de vadinin en dibine atyor, ac iinde baryoruz. Bir gn bir sevgili gibi bizi kucaklayan, ertesi gn bir dman gibi tokatlayan bu yaam da ne? Dn, ben manastrn rahipleri arasnda hor grlen, ezilen biri deil miydim? kence ve alay srf gkyznn gsmde uyandrd bu hakikat iin kabul etmedim mi? Rahiplere, mutluluun Allahn insan hakkndaki iradesi olduunu sylemedim mi?

O halde bu korku da ne? Niin gen bir kzn gzlerinden szlen a gzlerimi kapatarak yzm eviriyorum. Ben kovulmuum, o ise fakir. Oysa insana hayat veren sadece Ekm ek Tanrs deil mi? Yaam bir bor ve bu borcun denmesinden ibaret deil mi? Bizler bolluk ve yokluk arasndaki, yaz ile k arasndaki aalar gibi deil miyiz?

Fakat manastrdan kovulmu bir genle biricik kznn ruhlarnn huzur iinde birbirleriyle anlatn, Yce Yaratan tarafndan birbirlerine yaknlatrldn rendiinde Rahil ne der? lmn penesinden kurtard bir gencin, kznn hayat arkada olmak istediini anladnda a- caba ne yapar? Manastrda yetimi ve kovulmu bir gencin, gzel bir kzn yannda yaamak iin kylerine geldiini rendiklerinde bu dank kyn sakinleri ne derler? Onlara, aralarnda yaamak iin manastrdan ayrldm, karanlk bir kafesten aydnla ve zgrle kaan bir ku gibi olduumu sylediimde kulaklarn tkamazlar m? Bitkin iftiler arasnda, kleleri arasndaki bir kral gibi yaayan eyh Abbas, hikyemi duyduunda ne der? Manastrdan kovulmama sebep olan szler defalarca kulana geldiinde kyn papaz ne yapar?

Halil, ocan yanma oturmu kendi kendine konuuyor, insanlarn ate gibi yakan szlerine kar duygularn inceliyordu. Meryem ise kaamak baklarla yz hatlarndan gencin dncelerini okuyordu. Dncelerinin yanksn dinliyor, kalbinde younlaan kaygl dncelerini seziyordu.

Halil, akam vakti kefenlenmi ller gibi karla kapl kayalarn ve aalarn olduu vadiye alan kk pencerenin yannda durmutu. Meryem geldi ve yannda durarak kk pencereden darya bakt. Halil Meryeme doru

dndnde bir anda gz gze geldiler. Derin ve yakc bir i ektikten sonra yzn evirdi ve gzlerini kapatt. Sanki ruhu onu terk etmi, sonsuzluun derinliklerinde syleyecek bir kelime aramak iin hzla szlp gitmiti.

Ksa bir sre sonra Meryem cesaretlenerek:Karlar eriyip, yollar aldnda nereye gideceksin,

diye sordu.Halil iri gzlerini ap ufka dikerek cevap verdi: Bilmediim bir yere giden bu yolu takip edeceim. Meryem btn benliiyle sarsld. Derin bir nefes ala

rak:Niin bu kye, bizim yaknmza yerlemiyorsun? Bu

rada yaamak, uzakta, gurbette yaamaktan daha iyi deil m? diye sordu.

Meryemin szlerinin tatllndan ve sesindeki ahenk- ten ii szlayan gen, cevap verdi:

Bu kyn halk, kiliseden kovulmu birisini komu o- larak kabul etmez. Rahiplere dman olann, Allah vc a- zizleri inkar ettiini zannettiklerinden, kendilerine hayat veren havay solumasna izin vermezler.

Meryem derin bir Ah! ekerek sustu; ac gerek dil- sizletirmiti onu. Bu esnada Halil, ban eline dayayarak yle dedi:

Meryem! Bu kylerin halk, sadece kendilerini dnen rahiplerden ve papazlardan, kin beslemeyi ve onlar taklit etmeyi rendi. Tpk rahipler gibi; birinin izinden gitmektense, hayatn aratrarak ynlendirmek isteyen herkesten uzaklatlar. Bu kyde kalsam ve onlara:

Gelin kardelerim! Rahiplerin ve papazlarn istedii gibi deil de kendi istediimiz gibi kulluk edelim, dua edelim. nk Allah, bakasn taklit eden bir cahil tarafndan kulluk edilmeyi istemez. Kardelerim, kulak verin ve y-

rcinizin sesini dinleyin. Derinliklerinizde var olan ruhun islediini yapn, desem,

Bu bir isyancdr. Bizden, Tanrnn yerle gk arasnda diktii araclar yadsmamz istiyor, diyeceklerdir.

O vakit Halil Meryemin gzlerine bakt. Gm tellerin tnlamasn andran bir sesle:

Fakat, Meryem! Bu kyde bana sahip olan, ruhuma skca sarlan bir g var. Bana rahiplerin basklarm unutturun, ikencelerini ho gsteren yce bir g! Bu kyde - lmlc yz yze geldim. Ruhum Allahn ruhuyla kucaklat. Bu kyde dikenler arasnda biten, gzelliiyle benliimi ek ip alan, kokusu cierlerimi dolduran bir iek var. Bu i e i terk ederek, insanlara, beni manastrdan uzaklatran ilkeleri mi mjdelesem? Yoksa bu iein yan ban- du kalp onu kuatan dikenler arasnda dlerimin ve fikirlerim in mezarn m kazsam? Meryem! Ben ne yapaym? dedi.

Meryem bu szleri duyunca seher yeli nnde titreyen bir zambak gibi sarsld. Kalbinin klar gzlerinden tal. Utanga bir eda ile:

kimiz de adaletli ve gizli bir kuvvetin nnde acna- cuk haldeyiz. Brakalm da bize dilediini yapsn, dedi.

Bu andan itibaren Halil ve Meryemin duygulan birbirine kart. Ruhlar birleerek yanp tutuan, etrafna k Uttan ve gzel kokular yayan bir k demetine dnt.

V

Zamann balangcndan gnmze kadar, atalarndan mirus olarak devraldklar erefe skca yapm gruplar, Halklara kar, papazlar ve dinlerin nderleriyle srekli bir

uyum vc dayanma iinde olmulardr. Peneleriyle insan topluluklarn enselerinden yakalam, dnyadan cehalet silinmedike, her insann akl bir kral, her kadnn kalbi bir rahibe olmadka ortadan kalkmayacak mzmin bir hastalktr bu.

erefe miras yoluyla sahip olan soylu, sarayn fakir ve zayflarn bedenleriyle yapar. Rahip, kiliseyi samimiyetiyle inananlarn mezarlar zerine kurar. Emir, fakir iftilerin kollarn tutarken, rahip elini ceplerine uzatr. Hakim, tarlalarda alanlara suratn asarken, piskopos onlara srtarak bakar. Kaplann hor grmesi ve kurdun srtmas arasnda sr yok olur gider. Hakim hukuku, rahip dini temsil ettiini iddia eder. Bu ikisi arasnda bedenler yok olur, ruhlar yava yava snp gider.

Lbnanda, gne klar bakmndan zengin ancak bilginin aydnlna muhta bu dada, soylularla rahipler, ilkinin klcndan, kincisinin lanetinden kendini korumak i- in topra eken, reten zayf ve fakirlere kar birlemilerdi.

Lbnanda erefi miras yoluyla devralanlar, atolarnn yan banda durarak Lbnanllara yle seslenirler:

Yasa beni bedenlerinizin koruyucusu yapt.Rahip de kilisenin nne dikilerek:Tanr beni ruhlarnzn koruyucusu yapt, diye barr. Lbnanllarsa sessiz kalrlar; nk topraa gmlm

kalpler krlmaz. nk ller alamaz.eyh Abbas, bu kyn hem koruyucusu, hem hakimi,

hem de lideri idi. Manastrdaki rahipleri sever, vaazlarna devam eder, davranlarn benimserdi. nk rahipler, bilgiyi ldrmek suretiyle tarlalarn ve balarn eken kyllerin ruhlarnda itaati diriltmede eyh Abbasn ortaklaryd.

te o akam, Halil ve Meryem sevgi tahtna yaklarlarken ve Rahil, ruhlarnn srrn aratrrcasma efkatle onlara bakarken; kyn papaz Huri lyas, eyh Abbasa giderek, takva sahibi rahiplerin, manastrdan fitneci ve asi bir genci kovduklarn, bu inansz kafirin iki hafta nce kylerine geldiini ve u anda Seman er-Raminin dul kans Rahilin evinde yaadn haber verdi.

Huri lyas, eyhe bu haberi ulatrmakla yetinmedi, Nzlerine unlar da eklemek gereini duyd:

- Manastrdan kovulan eytan, bu kyde melee dnmez. Tarla sahibinin keserek atee att incir aac, ocak- tuyken kaliteli meyve vermez. Brtlen alsn alasan du kaliteli zm vermez. Bu kyn, pis hastalklarn mikroplarndan uzak kalmasn istiyorsak, yapmamz gereken yey, rahipler onu manastrdan nasl kovmularsa bizler de onu evlerimizden ve tarlalarmzdan kovalm.

eyh Abbas sordu:- Bu gencin kyde pis bir hastala neden olacan ne

reden anladn? Onu yanmzda alkoyarak ba bekisi ya da inek oban yapsak daha iyi olmaz m? iddetle iiye htiyacmz var. Yollar, bize elinden i gelen birisini getirmise bundan memnuniyet duyar, onu brakmayz.

Rahip, engerek ylannn dokunuu gibi kurnazca srtt. Sonra gr sakaln parmaklaryla tarayarak:

- Bu gen bir ie yarasayd rahipler onu kovmazlard. nk manastrn topraklar geni ve srleri de saylamayacak kadar ok. Dn gece yanmda kalan ve manastrdan binek hayvan kiralayan birisi, bana, bu gencin rahiplerin Huratlarma, art niyetliliine ve tutarszlna delalet eden ihtilalci sylemlerle birlikte kfr ayetlerini okuduunu, unlara hitap etmeye cret ederek manastrn tarlalarn, hularn ve mallarn fakir kyllere geri verin, drt bir ta

rafa datn, bu ibadet vc duadan daha hayrldr gibi szler sarf ettiini haber verdi. Sert azarlarn, sopa acsnn ve zindan karanlnn bu kafiri doru yola getiremediini, plklerdeki pisliklerin bcek saysn artrmas gibi, ruhunu eline geiren eytann gittike daha da bydn syledi.

eyh Abbas ayaa kalkt. Avnn zerine atlmadan nce hafife geriye ekilen bir panter gibi bir sre sustu. Dilerini gcrdatyor, kininden kpryordu. Salonun kapsna doru yrd, yksek sesle uaklarn ard. Derhal uak gelerek nnde dizildiler. Emrini bekliyorlard. Onlara:

- Dul Rahilin evinde rahip elbisesi giyen gnahkar bir gen var. Hemen gidin vc elleri bal olarak bana getirin. Kadn sizlere kar karsa sa rglerinden yakalayn vc karlar zerinde srkleyin. Zira bir asiye yardm eden de asidir.

Hizmetiler balarn eerek, efendilerinin isteini yerine getirmek iin sratle dar ktlar. eyh Abbas ve Rahip ise srgn gence ve dul kadna ne yapacaklarn konuuyorlard.

VI

Gndz sona ermi, gece karlarla kapl kulbelerin arasna hayaletlerini datarak gelmiti. Karanlk ve souk gkyznde, can ekime ve lm aclarnn ardndan, e- bedi hayat sahiplerinin ortaya k gibi yldzlar belirmiti. iftiler kaplar vc pencereleri kapatmlar, gaz lambalarn yakarak evlerinin etrafnda gezinen gece karaltlarna aldrmadan ocan yanna oturmu, snyorlard.

te tam bu esnada, Rahil, kz Meryem ve Halil ahap no Irann etrafna oturmu akam yemeklerini yerlerken kap alnd ve eyh Abbasn uaklar ieri girdi. Rahil korkuya kapld. Meryem ac iinde hkrklara bouldu. Halil ise bu adamlarn geliini daha onlar gelmeden renmi, haber alm gibi sessizce yerinde oturmaya devam etti.

Adamlardan biri yaklaarak elini serte Halilin omuzunu koydu ve ksk bir sesle:

- Manastrdan atlan gen sen deil misin? dedi. Halil ilkince:

- Evet benim, ne istiyorsunuz? diye cevap verdi. Adam:- Seni ellerin arkana bal eyh Abbasn evine gtr

mek istiyoruz. Kar koyarsan boazlanm bir kuzu gibi kurlar zerinde srkleriz seni, dedi.

Yz sapsar olan ve alm kran Rahil ileri atlarak titrek bir sesle:

- eyh Abbasa kar ne gnah iledi? Niin onu elleri buftl srklemek istiyorsunuz, dedi.

Meryem de balanmas iin yalvaran bir ses tonuyla:- O bir kii, siz ise kiisiniz. taat ettirmek ve cczaya

rptrmak iin ona kar birlik olmanz korkaklktr, dedi.Adamlar kzgnlktan kplere binmiti.- Mu kyde eyh Abbasn isteine kar kacak bir ka

ilin m var, diye haykrd.Szlerini bitirir bitirmez belinden salam bir ip kard

Ve llulili omuzlarndan balamak iin harekete geti. Halil, hi aldr etmeden yerinde kald. Kasrga nndeki bir kule gibi ban yukar kaldrd. Dudaklarna mahzun bir tebessm yayld ve:

"Sizlere acyorum ben. nk sizler, sizlere zulmeden, yurdmnzla zayflar ezen, yardmnzla gzleri gren bir % (iyilin elinde, kr fakat kuvvetli maalarsnz. Sizler ca

hilliinizin kurbansnz. Cehalet ise bir zencinin teninden daha siyahtr. Sizler, zulm ve zorbala tamamen teslim olmusunuz. Dn ben de sizler gibiydim, yarnsa sizler de benim gibi olacaksnz. u an sizlerle benim aramda karanlk ve derin bir uurum var. Bu uurum haykrm yuttuundan ve gerei gizlediinden beni duyamaz ve gremezsiniz. te ben buradaym. Ellerimi balayn ve bana dilediinizi yapn.

Bu szleri duyunca adamlarn gzleri doldu, bedenleri sarsld. Halilin sesinin tatll, bedenlerinin hareketini ekip alm, kalplerinin derinliklerinde uyuyan yce duygular uyandrm gibi, karsnda bir sre afalladlar. Ancak eyh Abbasn, kulaklarnda nlayan sesi onlan hemen kendilerine getirdi ve geli sebeplerini hatrlatt. Hemen gencin ellerini baladlar. Kalplerinin derinliklerinde bir sz hissederek, sessizce dar ktlar. Yeruelimin kzlarnn, say Clcleye kadar takip etmeleri gibi Rahil ve Meryem de onlar takip etti. Halilin ardndan eyh Abbasn evine doru yrdler.

VII

Kk kylerde haberler, ister nemli olsun isterse basit, iftiler arasnda ok abuk yaylr. Zira toplumun bitip tkenmek bilmeyen sorunlarndan uzak olmalar, onlar darack evrelerinde ne olup bittiini soruturmaya yneltir. K gnlerinde, tarlalar ve baheler kar rts altnda kaldnda ve kyller, yaam korkusundan scak ocaklarn evresinde inzivaya ekildiinde; etkisiyle gndzleri doldurmak, yorumlaryla souk geceleri geirmek iin haberleri aratrmaya kar byk bir ilgi duyarlar.

te bu gece de, eyh Abbasn adamlar genci yakalar yakalamaz, haber ky sakinleri arasnda bulac bir hastalk gibi yayld. Sorup soruturma arzular depreti. Kulbelerinden ayrlarak, drt bir taraftan, ordu birlikleri gibi sratle koutular. Elleri bal gen adam eyhin evine ular ulamaz geni evde toplandlar. Kadn, erkek, ocuk hepsi manastrdan kovulan bir kfiri, kylerinde lmcl hastalklarn ve zehirlerin yaylmasnda kt ruhlara ortaklk eden dul kadn Kahil ve kz Meryemi bir kez olsun grmek arzusuyla boyunlarn uzatyorlard.

eyh Abbas yksek bir koltua oturdu. Huri lyas da hem en yan bana meldi. iftiler ve kyller, nlerinde elleri bal, ba ovalar arasndaki yce bir da gibi dimdik a- yakta duran genci sert baklarla izliyorlard. Rahil ve Meryem korku iinde gencin arkasnda duruyorlard. Topluluun dert baklar onlara ac veriyordu. Ancak hakikati gren ve hakikatin peinden giden bir kadnn duygularna ne yapabilirdi korku? Akn sesini duyarak uyanan gen bir kzn kalbine ne yapabilirdi acmasz baklar?

O anda eyh Abbas gence doru bakt. Gk grltsn andran bir sesle gence sordu:

Adn ne?Gen, Halil, diye yantlad. eyh:Kimlerdensin? Evin nerede?Halil, kendisine nefretle, tiksinerek bakan kyllere dn

d ve:Benim ailem ve akrabalarm ezilmi fakirler ve yoksul

lardr. Bu geni lke de benim evimdir, dedi.eyh Abbas alay edercesine glmsedi ve:Akrabas olduun kimseler seni cezalandrmak istiyorlar.

Vatann olduunu iddia ettiin topraklar, zerinde yaaman istemiyor, dedi.

Halil ii burkularak:Cahil halklar, soylular tarafndan ele geirilmi, zorba

larn ve gllern zulmne teslim olmulardr. Bolluk i- indeki lke, sevenlerine ve kurtarclarna zillet ve hakaretle zulmediyor. Ancak iyi bir evlat hastalandnda annesini terk eder mi? Merhametli bir karde mahvolan kardeini inkar eder mi? Bu gn ellerim bal beni sana teslim e- den bu zavalllar, dn sana boyunlarn teslim etmilerdi. Beni deersizce senin nne getirip atanlar, kalplerinin paralarm senin tarlalarna eken, kanlarn senin ayaklarna aktan insanlardr. zerinde yerlememi reddeden bu topraklar, aknlktan azn aamayan, a gzlleri ve azgnlar yutan topraklardr, dedi.

eyh Abbas glerek bir kahkaha att. irkin kahkahasyla gencin ruhunu bomak, sade bir hayat sren dinleyicileri etkilemesine engel olmak istiyordu. Sonra yle dedi:

Utanmaz adam! Manastrn sr oban deil miydin? Niin srn terk ettin ve kovuldun? Halkn inansz meczuplara, takva sahibi rahiplerden daha m ok acyacan zannettin?

H alil y a n tla d :

Ben bir obandm, kasap deil. Hayvanlar yeil ayrlara ve verimli otlaklara srerdim. Onlar asla kurak tepelere srmedim. Onlar tatl su kaynaklarnda sulardm, bozuk bataklklardan uzak tutardm. Akam vakti, kurda kua yem olmasnlar diye allarna kapatr, vadide babo brakmazdm.

te ben hayvanlara byle davranrdm. Sen de u an etrafmzda toplanan bir deri bir kemik kalm bu insanlara benim gibi davransaydn yksek tahtlarda oturmaz, halk karanlk kulbelerde alktan lme terk etmezdin. Benim

manastrn srlarna acdm gibi, sende Allahn samimi kullarna acsaydn, imdi insanlar kuzey rzgar nndeki plak fidanlar gibi nnde titreirken sen ipek dekler zerinde oturmazdn.

eyh Abbas, rahat kaarak kprdand. Alnnda souk lor damlalar belirdi. Gl kzgnla dnt. Ancak a- damlarnn ve halknn gzleri nnde gencin szlerinin deer kazanp nemsenmesine engel olmak iin kendine hakim oldu. Sonra eliyle iaret ederek:

Gavur! Seni buraya samalklarm dinlemek iin ellerin bal getirmedik. Seni adi bir sulu gibi yarglamak i- in getirdik. unu bil ki, u anda bu kyn efendisi ve -A llah ona yardm etsin- liderimiz Emin ihabinin temsilcisi olan benim ve inkr ettiin kutsal kilisenin temsilcisi Huri lyasn huzurundasn. Haydi ya ithamlara kar kendini savun, ya da piman olarak af dile, bizim ve seninle alay c- den bu topluluun nnde eil ki seni balayalm ve manastrdaki gibi seni sr oban yapalm.

Gen sakince cevap verdi:Sulular bir suluyu yarglayamazlar. syankar bir

kfir gnahkarlarn nnde kendini savunmaz.Bu szleri syledikten sonra geni salonu hnca hn

dolduran kalabala doru dnd. Gm bir ann aln andran gr sesiyle:

Kardelerim! taat ve teslimiyetinizin tarlalarnza e- fendi yapt bu adam, beni, babalarnzn ve dedelerinizin mezarlar zerine bina edilmi bu kke, ellerim bal, huzurunuzda yarglamak iin getirdi. nancnzn kilisenize rahip yapt bir adam, beni dine davet etmek iin grevlendirilmiken, aalanmam ve cezalandrlmam iin alyor. Sizlerse benim ac ekiimi, acma ve yardm dileyi- imi grmek iin drt bir taraftan koarak toplandnz.

Kardeinizi elleri bal ve hakir bir halde grmek iin scak ocaklarn yann terk ettiniz. Yrtc hayvanlarn penesine atlan ve ac iinde kvranan bir av grmek iin kotunuz. Hakimlerin nnde ayakta duran bir kfiri grmek iin geldiniz. O gnahkr benim. Manastrdan kovulan, frtnalarn kynze getirdii kfir benim. te o isyankr benim. Delillerimi dinleyin. Acmayn, fakat adaletli olun. nk efkat zayf gnahkarlar iindir. Adaletse masum insanlarn isteidir.

Hakim olarak sizleri setim; nk halkn iradesi Allahn iradesidir. Kalplerinizi uyandrn ve beni iyi dinleyin. Sonra da hakkmda gnlnze gre hkm verin. Sizlere benim azl bir kfir olduum sylendi. Ama suumun ne olduunu renemediniz. Cinayet ileyen bir hrsz gibi beni, elleri balanm grdnz, oysa henz sularm duymadnz. nk sularn ve gnahlarn srr, bu lkede hl bir sis bulutunun arkasnda gizli kalmaktadr. Cezalar ise karanlk bir gecede parlak kllarn ortaya k gibi insanlarn gzleri nndedir.

Ey insanlar! Benim suum, sizlerin mahvolmuluunu, prangalarnzn arln hissetmi olmamdr. Ey kadnlar! Benim gnahm, sizlere ve hayat sizlerin gslerinden can ekierek emen ocuklarnza acmamdr.

Ben de sizlerden biriyim. Babalarm ve dedelerim glerinizi smren bu vadilerde yaayarak, boyunlarnz bken bu boyunduruk altnda can verdiler. Ben, ac haykrlarnz iiten, dvdnz sinelerinizi gren Allaha inanyorum. Yeryznde sizi ve beni eit haklara sahip kardeler yapan kitaba inanyorum. Beni ve sizleri kula kulluktan azat eden, Allahn rahmetinin dedii yeryznde hepimizin zincirlerini kran retilere inanyorum.

Manastrda inek oban idim. Ancak sakin otlaklarda

dilsiz hayvanlarla ba baa kalmam, sizlerin tarlalarda ektii elim trajediyi grmeme engel olmad. Kulaklarm, kulbelerin duvarlarndan ykselen mitsiz lklar duyma- yucak kadar sar deildi. Baktmda; kendimi manastr- du, sizleri de tarlalarda kurdun nne katarak yuvasna loru srd koyun srs gibi grdm. Yolun ortasnda durarak yardm lklar attm. Ancak kurt saldrarak beni keskin dilerinin arasna ald. Sonra kurnazca davranarak, lmn sry rktmemesi ve srnn korkarak drt bir tarafa dalmamas iin beni uzaklatrd. Bylece gece karanlnda tek bana a kalmayacakt.

Yzlerinize kanla yazldn grdm apak gerek ebcbiyle hapse, ala ve susuzlua tahamml ettim. - kcnce, dayak ve alaya alnmaya katlandm; nk ben ses- (tiz i ekilerinizin, manastrn boluklarnda haykran ve yanklanan sesi oldum. Asla korkmadm ve ylmadm. nk sizlerin ac lklar beni daima takip ederek gcm tazeledi; bask, hakaret ve lm bana sevimli gsterdi.

imdi sizler kendi kendinize soruyorsunuz: Bizler ne aman zulme urayarak bardk? Bizden kim azn amaya cesaret edebilir ki? Bense sizlere, ruhunuzun her gn MCI iinde bardn, kalplerinizin her gece imdat lklar attn sylyorum. Ancak sizler ruhunuzu ve kalbinizi duymuyorsunuz. nk can ekienler gslerinin hrltsn duymazlar. Ancak lmekte olann yatann yan b anda oturanlar bu hrlty duyabilirler. Kesilen bir ku homurdanarak rpnrken iradesini zorlaa da olup biteni anlayamaz, onu seyredenlerse bilirler ne olduunu.

Gnn hangi saatinde ruhlarnz ac iinde ah! diyerek inlemiyor ki? Hayatta kalma arzusunun sizleri uyandrd , gz kapaklarnzdaki uyku rtsn paralayarak sizi

bir kle gibi tarlalara gtrd sabah vaktinde mi? Yoksa gnein yakc klarndan korunmak iin aalarn glgesinde oturmay arzu edipte oturamadnz le vaktinde mi? Ya da a bir halde kulbelerinize dndnz, kuru ekmek ve bulank sudan baka bir ey bulamadnz akam vaktinde mi? Yoksa yorgunluktan kendinizi ta gibi sert yataklara atarak, endieli bir ekilde uyuduunuz, daha gzlerinizi kapatr kapatmaz eyh Abbasn sesinin kulaklarnzda nladn zannettiiniz gece vaktinde mi?

Yln hangi mevsiminde kalpleriniz znt iinde matem tutmuyor? Tabiatn yepyeni bir elbiseye brnd, sizlerin de paralanm, modas gemi eski bir paavra i- inde seyretmeye ktnz ilkbahar mevsiminde mi? Yoksa ekinlerinizi hasat edip, rnlerinizi harmana ydnzda, zalim efendinizin ambarn rnle doldurup zahmetinize karlk size sadece ot ve samann kald yaz mevsiminde mi? Yoksa meyveleri toplayp zmlerin suyunu sktnzda, sizin paynza denin sadece sirke ve mee palamudu olduu sonbahar mevsiminde mi? Yoksa souklarn bastrp kt hava artlarnn sizleri karla kapl kulbelerinize hapsettii, frtna ve tipinin kzgnlndan korkarak ve sylenerek ocaklarn yan bana oturduunuz k mevsiminde mi?

Ey yoksullar! te sizin hayatnz bu. Ey bedbahtlar! te ruhlarnza ken gece bu. Ey zavalllar! ektiiniz skntlar ve grdnz karaltlar ite bunlar. Sinelerinizin derinliklerinden kan, srekli iittiim ac lklar ite bunlar. Uyandm ve rahiplere kar karak yaamlarn inkar ettim. Sizlerin adna, aclarnzla kvranan adalet adna, hakszla urayarak tek bama kaldm. Pis bir isyankr olduumu zannederek beni manastrdan attlar. Bunun zerine yokluu paylamak, yaknnzda yaamak ve sizlerle

birlikte alamak iin size geldim. Oysa sizler, beni, elim kolum bal, zenginliklerinizi gasp eden, mallarnzla re- luh iinde bir yaam sren, geni kmn abalarnzn meyveleriyle dolduran kuvvetli dmannza teslim ettiniz.

Aranzda, ekip bitiiniz fakat rnnden mahrum brakldnz topraklarn aslnda sizlerin olduunu, kanunlarn keskin kllarla yazld bir dnemde eyh Abbasn babas tarafndan babalarnzdan zorla alndn bilen yallar yok mu? Kutsal ayetlerin rahiplerin iki duda arasnda yazl olduu bir dnemde, rahiplerin babalarnza tuzak kurduunu, babalarnzn tarlalarna ve balarna sahip olduklarn hi duymadnz m? Dinin temsilcileriyle soylularn sizlere boyun edirmek, sizi aalamak ve kalplerinizin kann damla damla aktmak iin birbirlerine yardm ettiklerini hi anlayamadnz m? Kilisenin rahibi, toprak sahiplerine kar sizlerden kimi gzetti? Aranzda kilise rahibinin iradesine boyun emesi iin toprak sahibi tarafndan azarlanmam bir kadn var m?

Tanrnn ilk insana alnnn teriyle ekmeini kazanr, yersin dediini duymutum. O halde eyh Abbas neden sizin aln terinizle yorulmu ekmei yiyor, gz yalarnzla kark araptan iiyor? Annesinin rahmindeyken, Allah bu insana bir ayrcalk m verdi ki efendi oldu? Yoksa bilmediiniz bir gnah sebebiyle Allah sizlere kzd da, tarlalarn rnn toplamanz, vadinin dikenleri dnda bir ey yememeniz, azametli saraylar yapp sadece viran olmu kulbelerde yaamanz iin mi bu hayata sizleri birer kle olarak gnderdi?

sa Mesihin rencilerine karlksz aldnz karlksz verin. Bulunduunuz blgenin altn, gm ve demirini tekelinize almayn dediini duymutum. yleyse rahiplerin ve papazlarn dua ve ibadetleri, altn ve gm

karlnda satmasn hangi retiler mubah kld? Sizler gece sessizliinde dua ederek Rabbim! Aln terimize karlk bize yiyecek ekmeimizi ver diyorsunuz. Tanr, aln terinize karlk ekmek vermek iin size bu topraklar balad. Fakat manastrn liderine bu ekmei elinizden ekip alma yetkisini verdi mi? Sizler, efendisini birka gm paraya satt iin Yahovay lanetliyorsunuz. Neye dayanarak hayatnn her gn, onun sattn satanlar o- naylyorsunuz? Talihsiz Yahova hatasna piman olmu, kendini daraacna asmt. Oysa bunlar nnzde balan dik, uzun, yumuak ve geni elbiseler, altn taklar ve deerli yzklerle yryorlar.

ocuklarnza Hristiyanlk sevgisini retiyorsunuz. Hristiyanl hor grenlerin, retilerine ve kanunlarna kar kanlarn nnde eilmeyi nasl reteceksiniz? Mesihin elilerinin, srf kutsal ruhun sizlerin iinde yaamas iin, talanarak ldrldn biliyorsunuz. Rahiplerin ve papazlarn, zenginliklerinizden faydalanmak, prangalarnzn arlndan zevk almak iin ruhlarnz ldrdklerinin farkna varamadnz m? Ey zavalllar! Tepeden trnaa aalk ve basit zelliklerle dolu bir varla itaatte sizleri aldatan, yalan ve ikiyzlln babalarnzn kabirleri zerine diktii korkun bir putun nnde sizlere boyun ediren nedir? Bu ne deerli bir hazinedir ki evlatlarnza miras brakmak iin, boyun eerek korumaya devam ediyorsunuz?

Ruhlarnz rahiplerin elinde, bedenleriniz hakimin peneleri arasnda ve kalpleriniz mitsizlik ve zntlerin karanlndadr. Hayatta iaret ederek bu bizimdir diyebileceiniz neyiniz var?

Kendinden vazgemi zavalllar! Kendilerinden korktuunuz ve en mahrem srlarnz atnz rahipler kimlerdir

biliyor musunuz? Dinleyin de hissettiiniz, fakat aklamaktan korktuunuz duygularnz sizlere aklayaym:

Rahip, Hristiyanlarca kendisine kutsal bir kitap verilen, fakat bu kitab insanlarn elinden mallarn almak iin tuzak olarak kullanan bir haindir. Rahip, inananlar tarafndan kendisine gzel bir ha taklan, ancak bu ha keskin bir kl gibi knndan kararak, insanlarn balan zerinde sallayan bir ikiyzldr. Rahip, zavalllar tarafndan kendisine uzatlan boyunlara yular takan, bununla da yetinmeyip azlarna gem vuran, onlar demir bir pene ile yakalayp skan, kl gibi dalmadka, kil gibi ufalanmadka da brakmayan bir zalimdir.

Rahip, kuzu postuna brnerek ala giren, obann kuzu zannederek huzur iinde uyuduu, karanlk knce srye saldran ve koyunlar birbiri ardnca boan vahi bir kurttur. Kilisenin sunaklarndan ok ziyafet sofralarm yeleyen bir doymaz oburdur. Cinlerin inine kadar para peinden koan, ln yamur damlalarn sormas gibi, nsanlarn kanlarn emen, nefes alp verirken dahi cimrilik oden ve hi ihtiyac olmayacak eyleri biriktiren bir a gzldr.

Duvar atlaklarndan evlere giren, yklmadka da evden kmayan bir dzenbazdr. Dul ve yetimin parasn ekip elinden alan ta yrekli bir haramidir.

Kartal gibi gagas, kaplan gibi penesi, srtlan gibi az dileri ve ylan gibi dokunuu olan tuhaf bir yaratktr rahip. Kitabn aln elinden, elbisesini paralayn, sakalm yolun, ona dilediinizi yapn, sonra da dnp avucuna bir dinar koyun hemen sizi balar ve sevgiyle size glmser. Suratna tokat atn, yzne tkrn, ayaklarnzn altna a- lip ineyin sonra da sofranza oturtun, hemen her eyi u- llltarak glckler saar, yiyecek ve ieceklerinizle mide

sini tka basa doldurmak iin kemerini gevetir. Tanrsna kfredin, inanlarna dil uzatn, sonra da ona kk bir testi arap ya da bir sepet meyve gnderin hemen size anlay gsterir, Allah ve insanlarn nnde sizi temize karr.

Bir kadn grdnde yzn evirerek en gr sesiyle Babilin kzlar! Benden uzak durun der, sonra da gizlice evlilik, yanp tutumaktan daha iyidir diye fsldar. Ak yolunda yryen gen kz ve erkekleri grdnde gzlerini ge evirerek sama sapan iler, yeryznde her ey bo diyerek barr, sonra yalnz kaldnda yaamn zevklerinden beni yoksun brakan, hayatn sevinlerinden beni uzaklatran inanlar yerin dibine batsn, kanunlar yok olsun! diyerek iini eker.

nsanlara birisini yargladnzda kendiniz nasl yarglanmak istiyorsanz yle yarglayn szn sk sk tekrarlar. Ancak yapt ktlklerle alay eden insanlar acmaszca yarglar, daha lm onlar bu hayattan uzaklatrmadan ruhlarn cchenncme gnderir. Sizinle konuurken zaman zaman gzlerini ge kaldrr, oysa dncesi bir engerek gibi cebinize reklenir.

Dudaklar bir bebee glmsemez, omzuna ocuk almaz, babalk efkati nedir bilmezken sizlere, evlatlarm, oullarm diye seslenir. Alak gnlllkle kafasn sallayarak sizlere, dnyalk eylere deer vermeyelim, mrlerimiz bir duman bulutu gibi yava yava dalyor, gnlerimiz glge gibi yok oluyor derken, dikkatlice baktnzda, hayat eteinden yakaladn, yaamn saaklarna tutunduunu, dnn gidiine zldn, yarnn geliini gzetlerken, zamann abucak gemesinden korktuunu grrsn.

Sizden daha varlkl iken bata bulunmanz ister. steini yerine getirirseniz, aka sizin iin dua eder. Ba

tu bulunmazsanz gizlice sizi lanetler. Kilisede sizlere, fakir ve muhtalara yardm etmenizi tavsiye eder. Oysa evinin etrafnda alar barrken, zavalllar gzlerinin nnde avu aarlarken ne bakar, ne de duyar. Dualarn satar, N U tn almayanlar, Allah ve Peygamberlerini inkar eden bir kfifir olarak cennetten ve saadetten mahrum eder.

Hy Hristiyanlar! te sizleri korkutan yaratk bu. Ey yoksullar! te kanlarnz emen rahip bu. Sa eliyle istavroz. karrken, sol eliyle kalplerinizi yakalayp skan papaz bu. Ona hizmet iin kilise yaparken banza efendi kesilen , bir aziz olarak kendisine iyi davranrken cytanlaan, V ek il in iz olarak on yceltirken, ar bir boyunduruk gibi e n se n iz e ken varlk bu. Dnyaya geliinden, sonsuzlua geri dnne kadar bir glge gibi adm adm ruhlarnz Kcycn adam bu. Bu gece beni d i n e davet i in gelip beni kmseyen adam bu. Oysa ruhum sizleri seven, sizleri k ir d e i bilen ve s i z in yznzden armha gerilen sa Mel i h in dmanlarna isyan etmiti.

Kileri bal gencin yzne nee yayld; dinleyenlerde fUhi bir uyann baladn, izleyicilerin yznde szlerinin etkisinin ortaya ktn hissetmiti. Ses tonunu artra- mk devam etti:

Kardelerim! Emin e-ihabinin, eyh Abbas bu ky o efendi setiini, bu dan hem yneticisi, hem de ka- BUTl koyucusu yaptn duymutunuz. Peki bu lideri lke- Rn efendisi yapan gc hi duydunuz mu, ya da grdnz m? Sizler bu gcn bedenini gremez, konutuunu du- yimuzsnz. Sadcce ruhlarnzn derinliinde varln his- t ld c r , nnde yalvararak, dua ederek secdeye kapanr, ^gklerdeki babamz diyerek barrsnz.

livet, krallar vc liderleri grevlendiren, her eye gc yiten gklerdeki Yce Baba'nzdr. Ancak, sizleri seven

ve sizlere doru yolu gsteren babanzn, peygamberleri a- raclyla ezilmenizi, aalanmanz istediine mi inanyorsunuz? Buluttan yamur yadran, tohumdan ekin bitiren Allahn, iinizden birisi zevkten drt ke olsun diye, a kalmanz, hakarete uramanz istediini mi zannediyorsunuz? Yoksa, sizlere e sevgisini, ocuklarnza efkati, akrabaya acmay ilham eden sonsuzluun sahibinin, zorba bir otoriteyi, sizleri ezmesi, hayatnz sizden geri almas iin banza getirdiine mi inanyorsunuz?

Hayat n sevdiren ezeli kanunlarn, sizlere lm karanln sevdirecek birisini gnderdiine mi inanyorsunuz? Ya da tabiatn gsz birisinin nnde boyun emeniz iin mi bedenlerinize g verdiine inanyorsunuz?

Siz bunlara inanyor olamazsnz; nk inansaydnz i- lahi adaleti inkar etmi, btn insanl aydnlatan gerek reddetmi olurdunuz. yleyse kendinize kar, zalim birisine yardm etmenizi salayan nedir? Neden sizleri bu dnyaya hr olarak gnderen Tanrmn iradesinden korkarak, Tanrnn yasasna kar gelen bir asinin kulu oluyorsunuz? G sahibi Tanrya doru gzlerinizi nasl kaldrp baba diye seslenecek, sonra da efendi dediiniz gsz bir insann nnde boynunuzu bkeceksiniz? Tanrnn kullar, bir insann kulu olmay nasl hazmeder?

sa, sizlere kardei olarak seslenmedi mi? Ya eyh Ab- bas sizlere nasl sesleniyor? sa, ruhlarnz gerek karsnda zgr brakmken, nasl olurda bir lider sizleri, zulm ve bozgunculuun klesi yapabilir? sa, balarnz ge kaldrmken balarnz nasl yere eersiniz? Mesih, kalplerinize aydnlk aktmken kalplerinizi nasl karanla boarsnz?

Tanr, ruhlarnz bu hayata, bilgiyle artan, gece ve gndzn srlarnn aratrlmasyla gzelleen bir k demeti

olarak gnderdi. Nasl bu n zerine zayflayp snmesi iin kl dkersiniz? Tanr, ak ve zgrlk ortamnda szlerek umanz iin sizlere kanatlar verdi. Neden kanatlarnzn yerine ellerinizi kullanyor, bcekler gibi yerde srnyorsunuz?

Tanr, sizlerin yreine mutluluk tohumlan atmken neden kartallarn kapmas ya da rzgarlarn alp gtrmesi iin bu tohumlan ekip alyor, kayalara alyorsunuz? Yaratan, gerek yolunda eitmeniz, gslerini varolu arklaryla doldurmanz ve yaama sevincini deerli bir miras olarak brakmanz iin, sizlere erkek ve kz evlatlar vermiken, neden tatl tatl uyuyarak onlar zamann penelerine atyor, do- duklan topraklarda garip, yeryznde mahvolmu bir ekilde ortada brakyorsunuz? Hr ocuunu kle olarak terk eden bir babayla, kendisinden ekmek isteyen evladna ta veren baba ayn deil mi? Tarla serelerinin, yavrularna, yrtc kulara kar eitim yaptrdn grmediniz mi? Ya sizler ocuklarnza zincirleri, prangalan srklemeyi nasl reteceksiniz? Vadideki ieklerin tohumlarn, gnein scaklna e- manet ettiini grmediniz mi? Ya sizler ocuklarnz souk karanla nasl teslim edeceksiniz?

Halil bir mddet sustu. O kadar ok duygulanmt ki artk duygularn ifade edecek kelime bulamyordu. Ksk bir sesle:

Bu gece benden duyduunuz bu szler, rahipler tarafndan kovulmama sebep olan szlerdir. Kalplerinizde dalgalandn hissettiiniz ruh, beni, nnzde ellerim bal ayakta durduran ruhtur. imdi tarlalarnzn sahibi ve kilisenizin papaz bana saldrarak beni ldrse, sevin ve huzur iinde lrm. nk zalimlerin byk bir su kabul ettikleri gerei sizlere aklamakla, benim ve sizlerin yaratcsnn iradesi gereklemitir.

Halil konuurken, gr sesindeki byleyici ahenk, hayranlkla izleyen insanlarn kalplerini heyecanlandryordu. Kr iken bir anda gzleri grmeye balayan birisinin aknlna benzer bir hayranlkt bu. Sesinin tatllndan yal gzlerle onu izleyen kadnlarn kalbi titriyordu. eyh Abbas ve Huri lyas, kzgnlktan kpryor, zerlerine diken dolu yastklar atlyormu gibi iki bklm oturuyorlard. Her biri genci susturmak iin ok abalad ancak baaramad; kararllyla kasrgay, yumuaklyla meltemi andran yce bir gle kalabala hitap ediyordu gen.

Halil szn bitirince biraz geri ekilerek Rahil ve Meryemin yannda durdu. Salona derin bir sessizlik kt. Sanki geni salonun drt bir tarafnda dalgalanan Halilin sesi, kyllerin derin baklarn uzaklarda bir yere evirmiti. eyh ve papaz, dncc ve iradeleri ellerinden alnm gibi, daralan kalplerinin karaltlar nnde rpere- rek donakalmlard.

Bu esnada surat aslm, yz sararm bir halde ayakta duran eyh Abbas ksk bir sesle:

Ne oldu size kpekler! Kalpleriniz mi zehirlendi? Yoksa bedenlerinizdeki hayat m dondu? Neden kendinize gelerek sama sapan konuan bu kfiri paralamyorsunuz? Yoksa bu eytann ruhu, ruhlarnz eline mi geirdi? ldrc bir sihirle bileklerinize kelepe mi vurdu ki onu yok edemiyorsunuz? diye bararak etrafnda ayakta duran insanlar azarlad.

Bu szleri syler sylemez yanndaki klc knndan syrd, ldrmek iin gence saldrd. Birden halkn arasndan iri yapl birisi ileri atld, sakince eyhe kar karak:

Klc knna sokun, efendim! Eline kl alan klla ldrlr, dedi.

eyh Abbas fena halde armt. Kl elinden dt ve:

Zavall bir hizmeti efendisine, velinimetine kar m geliyor, diye bard.

Adam cevap verdi:Gvenilir bir hizmeti, efendisine zulmde ve kt

lkte yardm etmez. Bu gen gerein dnda bir ey sylemedi. Dinleyicilere sadece gerekleri aklad.

Bir bakas ne kt ve:Bu gen yarglanmay gerektirecek bir ey sylemedi.

Niin ona bask uyguluyorsunuz? dedi.Bir kadn sesini ykseltti:Dine saldrmad, yaratana kfretmedi. Niin ona gavur

diyorsunuz, dedi.O anda Rahil cesaretlenerek ileri atld ve:Bu gen bizim dilimizle konuuyor ve bizim hakkm

z aryor. Kim ona bir ktlk yapmak isterse karsnda bizi bulur, dedi,

eyh Abbas dilerini gcrdatarak:Dul fahie! Sen dc mi isyan ediyorsun? Be yl nce

bana kar ktnda kocana ne olduunu unuttun mu, dedi.

Rahil bu szleri iitince hkrklara bouldu. Korkun bir gerei renmi olmann acs iinde kvrand. Toplulua dnerek en gr sesiyle:

Duydunuz mu? Katil, kzgnlk annda suunu itiraf e- diyor. Hatrlarsanz, kocam krlarda l bulunmutu. Sizler dc katili aram fakat bu duvarlarn arkasna gizlendiind en bulamamtnz? Hatrlarsanz kocam cesur bir adamd. eyh Abbasn ktlkleri hakknda konuur, yaptklarn eletirir, zulmne kar kard?

te! Tanr, komunuzun ve kardeinizin katilini ortaya karm, nnze getirmitir. Ona bakn ve sapsan yznde yazl suunu okuyun. Endielenen ve homurdanan u

adama bakn. Dik baklarnz grmemek iin nasl da elleriyle yzn kapatyor? Gl efendinize bakn, rk bir kam gibi nasl da titriyor? Hata ilemi bir kle gibi nnzde titreyerek duran byk zorbaya bakn! Allah, hi beklemediiniz bir anda kendisinden korktuunuz bu katilin i yzn sizlere gsterdi. Beni kadnlarnz arasnda dul, kzm ocuklarnz arasnda yetim brakan aalk bir kimseyi ortaya kard.

Rahil bararak konuurken, szleri birer yldrm gibi eyh Abbasn bana hcum ediyordu. Erkeklerin grlts ve kadnlarn iniltisi birer ate paras gibi, alevli o- dunlar gibi eyhin beynini dalyordu. Bu esnada papaz ayaa kalkarak eyhi kolundan tuttu ve yerine oturttu. Sonra titrek bir sesle uaklara:

Efendinize iftira eden bu kadn yakalayn. Kfir genle birlikte srkleyerek karanlk bir odaya atn. Sizlere kar kan, ikisinin suuna ortak olur ve onlar gibi kutsal kiliseden mahrum edilir, dedi.

Uaklar papazn emirlerine aldrmadlar. Kllarn dahi kprdatmadlar. Yerlerinde donup kalarak, elleri ardna bal Halile, sanda ve solunda, bulutlar zerinde uarak takla atmak iin at iki kanat gibi duran Rahil ve Meryeme baktlar.

Bunun zerine fkesinden sakallan birbirine karan papaz:

Yobazlar! Efendinizin ekmeine nankrlk m ediyorsunuz? Gnahkr ve isyankr bir genle fahie ve yalanc bir kadn yznden efendinizin cmertliini inkar m ediyorsunuz, dedi.

Yaa uaklarn en by cevap verdi: .Ekmek ve bir dam alt karlnda eyh Abbasa hiz

metilik ettik, ancak asla onun klesi olmadk.

Szn bitirir bitirmez paltosunu ve bandaki rty ek ip kararak eyh Abbasm nne, yere frlatt. Sonra da:

Kan aktan birisinin evinde, ruhumun ac iinde kvanmamas iin bu deersiz elbiselerle bedenimi rtmek istemiyorum, dedi.

Btn uaklar onun gibi davranarak, yzlerinde bam- mzlk ve zgrln ifadesiyle toplulua katldlar.

Huri lyas uaklarn davrann grnce, sahte otoritesin in ykldn anlad. Halili bu kye getiren saate lanet ederek evden kt.

B u srada birisi topluluktan ileri karak Halilin balarn zd ve cansz bir ceset gibi sandalyesine ylan ey h Abbasa bakt. Kararllk ve irade dolu bir sesle yle seslendi:

Adi bir sulu gibi yarglamak iin elleri ardna bal getirttiin gen, karanlk kalplerimizi aydnlatt. Bizleri g e r e e ve bilgiye yneltti. Yalanc ve fahie olduunu iddia ettiin zavall bir dul kadn, be yldr gizli kalan korkun gerei gzler nne serdi. Bizlerse susuz birisini yarglamak, adaletli birisine zulmetmek iin sratle bu eve k o m u u z !

imdi korkun gnahn ve acmasz ikencelerin karlnda gzlerimiz ald. Seni tek bana terk ediyor, aramza kabul etmiyoruz. Seni grmemezlikten geliyor, ancak Renden ikayeti olmuyoruz. Tanrnn sana dilediini yapmasn umarak senden uzaklayoruz.

Bir anda geni salonda kadn ve erkek sesleri ykseldi. Birisi:

Haydi! Gnah ve irkefliklerle dopdolu bu evden kalm ve evlerimize gidelim, dedi

Bir bakas:

Gelin Rahilin evine kadar genci izleyelim ve tescili e- dici hikmetlerini, tatl szlerini dinleyelim, dedi. Bir bakas da yle baryordu:

Halil ne isterse yapalm. nk bizim neye ihtiyacmz olduunu bizden daha iyi biliyor.

Bir dieri de:Adalet ve insaf istiyorsak, yarn liderimiz Emine gi

delim, eyh Abbasn sularn haber vererek onu cezalandrmasn isteyelim, dedi.

Bir bakas: Liderimizden merhamet dileyerek, Halili bu kye bi

zim bamza reis olarak atamasn isteyelim, dedi.Birisi de:Huri lyas da yapt her eyde eyhin orta olduu

iin piskoposa ikayet edelim, dedi.Her kafadan bir ses karken ve bu sesler sivri bir ok gi

bi eyh Abbasn hzla inip kalkan gsne saplanrken, Halil elini kaldrd, bir el iaretiyle topluluu susturdu. Sonra onlara yle seslendi:

Kardelerim! Dinleyin ve ileri grl olun. Aceleci olmayn. Akm adna sizlerden Emine gitmemenizi istiyorum.

Sizlere eyhten daha ok acmaz. nk yrtc hayvanlar birbirini srmazlar. Rahibi piskoposa ikayet etmeyin. nk piskopos bilir ki kendi iinde paralara ayrlan bir kilise yklr. Bu kyde kanun koyucunun temsilcisi olmam istemeyin benden. nk gvenilir bir ii kt bir e- fendiye yardmc olmak istemez. Sizlerin sevgisini ve efkatini kazanabilmisem, brakn sizlerin arasnda yaayaym, yaamn sevin ve zntlerinde sizlere ortak olayn, tarlalardaki ii, evlerdeki rahat sizlerle paylaaym. nk ben sizlerden birisi gibi olmazsam, vaazlarnda erdemi

anlatan fakat ktlkten baka bir i yapmayan ikiyzller gibi olurum.

imdi, sorunumuzu zdk. Gelin, gnei iyiler ve ktler iin k saan Allahn taht nnde eyh Abbas vicdan muhasebesine terk ederek gidelim.

Szlerini bitirdikten sonra oradan ayrld. Topluluk, sanki gencin bedeninde nereye giderse baklar o tarafa ynlendiren bir g varm gibi genci takip etti. eyh yerle bir edilmi bir kule gibi, yenilmi bir komutan gibi ac i- inde tek bana kald. Topluluk kilisenin snrlarna vardnda alacakaranlk ardndan ay domu, gkyzne gm rengi klar yaylmt.

Halil arkasna dndnde, kadn erkek herkesin yznn, obann seyreden kuzular gibi kendisine dnk olduunu grd. Bu yoksul ve ezilmi kyllerde, zulme uram halklarn simgesini, donmu ve karlara gmlm ba- Rt kulbelerde zillet ve alaklkla kaplanm bir lkenin semboln grm gibi ii burkuldu. nsanlarn lklarn dinleyen bir peygamber gibi durdu. Btn dou halklarn bu vadilerde, klelik zincirlerini srklerken grm gibi yz hatlar gerildi, gzleri byd. Avularn gkyzne doru kaldrarak, dalgalarn sesini andran bir sesle haykrd:

Derinliklerin dibinden sana sesleniyoruz ey hrriyet! Bizi duy. Karanln her tarafndan avularmz sana ayoruz, bizleri gr. Senin huzurunda karlar zerinde secdeye kapanyoruz, bizlere ac. u an huzur veren tahtnn - nnde, babalarmzn kanlarna bulanm elbiselerini bedenlerimize bayrak gibi ekerek, kalntlarna karm me- Rir topraklarn hissederek, cierlerine saplanm kllar l*|iyurak, gslerini delen mzraklar kaldrarak, ayak- llfim yok eden zincirlcri srkleyerek huzurunda duruyo

ruz. Grtlaklarm yaralayan lklar gibi lk atarak, zindanlarn karanln dolduran feryatlar gibi feryat ederek, kalplerindeki szdan kaynaklanan dualar gibi dua ederek nnde duruyoruz. Sesimize kulak ver ve bizi duy ey zgrlk!

nsanlarn iniltisi Nilin kaynandan Fratn doduu yere kadar, cehennem lklaryla birlikte s a n a ykseliyor. Yarmadann en u noktalarndan Lbnan nlerine kadar eller, can ekiircesine titreyerek sana uzanyor. Krfez kysndan, ln en cra kesine kadar, gnlden szlen damlalarla kapl gzler sana doru ykseliyor. Ey zgrlk! Dn ve bize bir bak.

Fakirlik ve yokluun glgesinde ayakta duran kulbelerin kelerinde, senin iin sineler yumruklanyor. Cehalet ve bilgisizliin karanlnda duran evlerin boluklarnda, kalpler senin huzuruna yneliyor. Bask ve ikence rtsyle kapl evlerin grnmez olmu kelerinde, ruhlar sana yalvaryor. Ey zgrlk! Bir bak ve bizlere ac.

Okullarda ve ktphanelerde fakir gen kzlar sana yalvaryor. Kilise ve camilerde terkedilmi kitap sana yneliyor. Mahkemelerde nemsenmeyen kanun senden yardm istiyor. Ey zgrlk! Bize ac ve bizi kurtar.

Dar caddelerimizde tccar mrn satyor, srf karln acmasz haramilere vermek iin. Fakat bunlardan kimsenin haberi yok. ifti kurak tarlalarda, topra trnaklaryla kazyor. Tohum yerine kalbinin paralarn sayor, gzyayla suluyor. Sonunda eline dikenden baka bir ey gemiyor. Fakat kimse bilmiyor. Dz ve kurak arazilerde bedevi, bedeni plak, aya yaln, kam a yryor. Fakat kimse ona acmyor. Ey zgrlk! Konu ve bizlere hakikati ret.

Srlerimiz, iek ve ot yerine diken ve klk yiyor. S

rlarmz yem yerine aa kk kemiriyor. Atlarmz arpa yerine saman yiyor. Ey zgrlk! Yeti ve bizi kurtar.

Doduumuz andan itibaren gece karanl ruhlarmza kyor, afak vakti ne zaman gelecek, diye soruyoruz. Bedenlerimiz bir hapishaneden dierine tanrken, gelip geen insanlar bizimle alay ediyor. Ne zamana kadar insanlarn alaylarna tahamml edeceiz? Boyunlarmz ar bir boyunduruktan kurtulup daha arnn altna girerken, dier milletler bize uzaktan bakarak glyor. Ne zamana kadar milletlerin bize glmesine sabredeceiz? Binlerinin peinden giderken bir zincirden kurtuluyor dierine yakalanyoruz. Ne zincirler tkeniyor ne de bizler yok oluyoruz. Ne zamana kadar yaayacaz?

Msrllarn kleliinden Babillilerin esaretine, ranlIlarn sertliinden Afrikallarn uaklna, Rumlarn baskclndan Moollarn zulmne, Franszlarn a gzllne... Bizler imdi nereye gidiyoruz? Akabe nne ne zaman ulaacaz?

Firavunun zulmnden Buhtunasrn penelerine, skenderin trnaklarndan Heredotun kllarna, Neronun penesinden eytann az dilerine... Bizler imdi kimin e- linc gidiyoruz? lm bizi ne zaman yakalayacak? Ne zaman lmn huzuruyla rahata kavuacaz?

Tanrlarnn erefine, tapnak ve mabetlerin stunlarn bileklerimizin gcyle ykselttiler. Snaklarn kuvvetlendirmek iin surlarn ve burlarn yapmnda srtmzda tl ve amur tattlar. simlerini lmszletirmek iin bedeni glerimizle piramitler yaptlar. Ne zamana kadar inlerde ve kulbelerde yaarken kkler ve saraylar yapaca- IZ? Ne zamana kadar soan, sarmsak yerken ambarlan V6 mahzenleri dolduracaz? Ne zamana kadar yn ve ipek dokurken, uval bezi ve paavra giyeceiz?

Hile ve ktlkle airetleri birbirinden ayrdlar. Gruplar birbirinden uzaklatrdlar. Kabileleri birbirine drdler. Bu sert frtnalar nnde ne zamana kadar kl gibi dalacaz? Ne zamana kadar pis kokan lein yannda a aslan yavrular gibi birbirimizle bouacaz?

Tahtlarn korumak iin, kalplerinin mutluluu iin, A- rap olana kar Drzy silahlandrdlar. Snni ile boumas iin iiyi tevik ettiler. Bedeviyi ldrmesi iin Krt desteklediler. Hristiyan ile tartmas iin Mslman cesaretlendirdiler. Ne zamana kadar annesinin kucanda karde kardele kavga eder? Sevgilinin mezar banda ne zamana kadar komu komuyu tehdit eder? Tan- rnn gz nnde ha, hilalden nereye kadar uzaklar?

Ey zgrlk! Kulak ver ve bizi duy. Ey yeryznde yaayanlarn annesi! Dn ve bir bak. Bizler senden sonraki annelerin ocuklar deiliz. Bizden birisinin diliyle konu. Yalarn yannda kurular da yanyor. Kanatlarnn hrtsyla bizden birisinin ruhunu uyandr. Bir tek yamur bulutundan bir imek kyor ve bir anda vadilerin boluklarn, dalarn zirvelerini aydnlatyor. Gcnle bu kara bulutlar dat, yldrm gibi yere indir. Kemikler ve kafatas- lar zerinde ykselen, hara parasyla, kan ve gzyana boulmu rvet altnyla kapl tahtlarn ayaklarn mancnk gibi yerin dibine geir.

Bizleri duy ey hrriyet! Bizlcre ac ey Atinann kz! Ey Zeusun ei! Bizi kurtar. Musann sevdii kadn! Bizi aydnla kar. Muhammedin sevgili ei! Bize yardm et. Ey Mesihin gelini! Bize hakikati ret. Ya yaamak iin kalbimize g ver, ya da dmanlarmzn kollarna g ver ki yok olalm, neslimiz tkensin ve rahata kavualm.

Halil gkyzne doru yalvarrken, iftilerin gzleri onu izliyor, sesinin ahengiyle duygular harekete geiyor

du. Bedenleri Halilin nefesleriyle uuuyor, gsleri Halilin kalp atlarndan sarslyordu. Bir anda, ruh ve beden gibi onlardan birisi oluvermiti. Yalvarmasn bitirince onlara dnd ve sakince:

Bu gece, gndzn aydnln gstermek iin bizleri eyh Abbasn evinde toplad. Zavalllar, civcivler gibi anlaarak, lmsz ruhun kanatlar altna snmamz iin bu souk havada bizi beklettiler. imdi herkes yatana gitsin. Sabahleyin kardeiyle karlamay bekleyerek uyusun.

Szn bitirdikten sonra Rahil ve Meryemin admlarn takip ederek kulbelerine yrd. O anda topluluk dald. Her biri duyduunu ve grdn dnerek, iinde yeni bir hayatn dokunuunu hissederek evine gitti. Bir saat bile gemeden kulbelerdeki kandiller snd. Ky huzur rtsne Jbrnd. iftilerin ruhlar ryalar alemine dald. Geride kalan eyh Abbasn ruhu ise gnahlar - nnde titreyerek, kuruntularnn az dileri arasnda gece karaltlaryla sabahlad.

vm

Halil, ruhunun gizlerini kyllere aktarrken iki ay gemiti. Onlara her gn bilmedikleri haklan ve sorumluluklar hakknda konuuyor, a gzl rahiplerin yaamn gzleri nnde canlandryor, acmasz hakimlerin haberlerini kulaklarna tekrarlyordu. Onlarla arasnda, sular birbirine balayan ezeli kanunlara benzer ok kuvvetli, duygusal bir ba olumutu. Kyller de kurak tarlalarn yamurun yayla neelenmesine benzer bir sevinle ona kulak veriyorlard. Yalnz kaldklar zamanlarda, szlerini tekrarlyorlar, ona olan sevgilerinden soyut manalara somut be

denler giydiriyorlard. Artk hi biri, mttefiki olan eyhin suunun ortaya kmasyla kendilerine yaltaklanan, mermer gibi sert iken mum gibi yumuayarak kendilerine yaknlamaya alan peder Huri lyasa da aldrmyordu.

eyh Abbasa gelince delilie benzer bir hastala yakalanmt. Kafese kapatlm bir kaplan gibi, evinin verandasnda gidip geliyor, uaklarna en gr sesiyle baryor fakat duvarlardan bakas cevap vermiyordu. Yardm istemek iin adamlarna seslendiinde, sert mizal olmas sebebiyle, iftilerin katlandklar zulm ve baskdan nasibini alan zavall karsndan baka kimse yardmna gelmiyordu.

Oru ay gelmi, gkyz ilkbaharn geliini mjdelemiti. K frtnalarnn sona ermesiyle birlikte eyhin mr de sona ermi, korkun ac veren bir can ekimeden sonra eyh nihayet lmt. Varlm hissettiimiz fakat gremediimiz tahtn nnde plak bir vaziyette dikilerek hesap vermek iin amellerinin kefenine brnerek gitmiti ruhu.

lmnden sonra iftiler lm sebebi hakknda tartmaya baladlar. Bir ksm bilincini kaybettiini, delirerek ldn sylerken, bazlar da nfuzunu kaybedince - mitsizliin hayatn zehir ettiini, bu nedenle de intihar e- derek ldn sylyorlard. Karsna ba salna giden kadnlar ise kocalarna, eyhin korku iinde titreyerek ldn, nk Semn Rminin, kana bulanm elbiseler iinde ona gzktn ve gece yars onu zorla, be yl nce l olarak bulunduu yere gtrdn haber veriyorlard.

Nisan gnleri kyn sakinlerine, Halil ve Rahilin kz Meryemin ruhlar arasnda var olan gizli akn srlarn a- a vurdu. Mutluluktan yzleri glyor, sevinten yerle

rinde duramyorlard. Artk kalplerini uyandran gencin kendi muhitlerinden daha geni ve daha gelimi bir yere gitmesinden korkutuyorlard. Kendilerine yakn bir komu, her birinin sevgili bir akrabas olmas sebebiyle evresinde dolanarak birbirlerini mjdeliyorlard.

Hasat mevsimi gelince iftiler tarlalarna gittiler. - rnlerini harmanlara ydlar. eyh Abbas rnlerini gas- betip ambarlarna ve mahzenlerine doldurmak iin orada deildi! Her bir ifti ekip diktii tarlann rnn alyordu. Kulbeler buday, arpa, arap ve ya ile dolmutu.

Halile gelince, oyun ve elencelerinde onlara katlyor, ekinlerin ve meyvelerin toplanmasnda, zmlerin suyunun sklmasnda onlara yardm ediyordu. Sadece sevgisi ve alkanlyla onlardan ayrlyordu.

O tarihten gnmze kadar bu kydeki her ifti, zahmetle ektii tarlay, sevinle kendisi hasat etti. Glkle yetitirdii bahenin meyvelerini, sevinle kendisi toplad. Toprak ekenin; balar, apalayp bakann oldu.

u an bu olayn zerinden yarm asr geti. Lbnanllar uyanarak gzlerini atlar. Yolu dp sedir ormanna urayan yolcu, vadinin yamacnda bir gelin gibi szlen bu kyn gzelliklerini dndnde, kulbelerin, verimli tarlalar ve yeil baheler arasnda gzel evlere dntn grr. Kyde yaayanlardan birine eyh Abbasm hayatn sorduunda utanarak, yerlere serilmi duvarlar, yklm talar gsterir ve:

- te bu eyh Abbasm kk, bu da hayat hikayesi, der.

Halili sorduunda ise eliyle gkyzn gstererek yle cevap verir:

- Sevgili Halilimiz ite orada yayor. Hayat hikayesini ise babalarmz, kalplerimizin yapraklarna kl harf

lerle yazdlar. Bu yky gnler ve geceler asla silemeye- cek...

Mezarlarn l

I

Kral, makamna doru yrd; bada kurup oturdu. A- kl hocalar, sana ve soluna yerletiler. izgili ve ask yzlerinde satrlar ve sayfalar okunuyordu. Askerler bir ellerinde kl, dier ellerinde mzrak salonda yerlerini aldlar. Dierleri de kraln tam karsnda toplanmt. Bunlarn bir ksm merakl izleyicilerden oluuyordu. Kimisi de yeni ilenmi bir cinayct hakknda kraln hkmn bizzat kulaklaryla duymak iin beklemekteydi. Balar eilmi, boyunlar bklm, nefesler tutulmutu. Kraln baklar ok etkileyiciydi. Gzlerinde korku salan, kalpleri titreten, gnlleri rkten sihirli bir g vard. Nihayet mahkeme saati geldi ve celse ald. Kral elini kaldrarak kkredi:

- Sulular teker teker huzuruma getirip su ve kabahatlerini syleyin.

Zindann kaps hemen araland. Vahi bir canavar esnedi; az ald, yrtc dileri grnd. Kasvet kokan duvarlar grnd. Pranga ve zincir sesleri ykseldi her taraftan. Mahkumlarn iniltileri ve feryatlar zincir seslerine kart. Herkes ban evirdi, boynunu uzatt. Onlar, bu tre msabakasn izlemek ve lmn bu mezardaki kurbann nasl paraladn gzleriyle grmek istiyorlard.

Bir sre sonra zindann kapsnda iki asker grnd. Bir delikanly getiriyorlard. Elleri bal, yz askt. Umursamaz tavrlar vard. Onurlu ve erefli biri olduu her halinden belli oluyordu. Askerler, delikanly mahkemenin ortasnda durdurdular ve birka adm geri ekildiler. Kral ba

klarn bir sre delikanlnn zerinde gezdirdi. Sonra sordu:

- Yargnn penesinde deil de, sanki erefli bir makamdaym gibi huzurumuzda kaslan bu kstahn suu nedir?

. Muhafz hemen cevap verdi:- , azl bir katildir. Dn, kralmzn kylerde grev

banda bulunan bir komutann ldrm. Yakalandnda hl elinde bulunan kltan kan damlyormu.

Kral, tahtnn zerinde gerildi. Gzlerinden fke kvlcmlar uutu. Avaz kt kadar bard:

- Onu zindana atn! Zincire vurun! Sabah erkenden klcnn keskin yanyla boynunu vurun! Cesedini le atn; kurda kua yem olsun. Rzgar pis kokusunu sevenlerinin, dostlarnn burnuna soksun.

Delikanly tekrar zindana gtrdler. Herkes zgn baklarla ona bakp derin derin i ekiyordu. Delikanl, mrnn baharnda gen bir savayd. Pehlivan gibiydi, yakklyd.

Askerler zindandan ktlar. Bu sefer, gen bir kz getiriyorlard. Kz, elimsiz fakat gzeldi. ehresine mitsizlik, omuzlarna aresizlik kmt. Gzleri dolu dolu olmutu. Hzn ve keder boynunu bkmt. Kral, gen kza bakt. yle dedi:

- Hakikatin karsndaki glge gibi nmzde duran bu clz kadn ne yapm?

Muhafz yle cevap verdi:- O, bir fahiedir. Kocas bir gece anszn eve gelmi, o-

nu sevgilisinin kollarnda yakalam ve polise teslim etmi. Sevgilisi ise kaarak kayplara karm.

Kral, kadn szmeye balad. Kadn utand. Ban nne edi. Bir sre sonra kral, sert ve acmasz bir tavrla yle haykrd:

- Onu zindana atn! Dikenli bir yataa yatrn; kirlettii yatann kymetini anlasn. Sirkeli ebu cehil karpuzu iirin; ateli pmelerin hazzn hatrlasn. Sabah olunca da stn soyun, sonra ehir dna karn ve talayarak ldrn. Cesedini de orada brakn; akallara, iyanlara yem olsun, kemiklerini de kurtlar, bcekler yesin.

Gen kz, zindann karanlnda gzlerden kayboldu. Btn gzler onun pei sra bakyordu. Kraln adaleti herkesi hayran brakmt. Bazlar ise gen kzn gzelliine yanyordu.

Askerler nc defa grndler. Bu sefer; zayf, yalca birini getiriyorlard. Yal adam titreyen dizlerini, paavraya dnm elbisesinin bir parasym gibi peinden srklyor-

' du. Kaygl baklarla her tarafa bakyordu. Kederli bakla- 1 nndan adeta umutsuzluk, fakirlik ve bahtszlk fkryordu, t Kral ona doru bakt. Tiksinmi bir tavrla yle dedi:

- Canllar arasnda dolaan ama llere benzeyen bu pisliin suu ne peki?

Muhafz yle cevap verdi:- O, gz dnm bir hrszdr. Geceleyin kiliseye girmi.

y Masum rahipler onu yakalamlar ve zerinde kutsal kurban 1 kaplarn bulmular.) Kral, yal adama dnd. Yrtc bir kartal, kanad krk bir i'Sereye bakyordu. yle haykrd:| - Onu zindana atn. Prangaya vurun. Sabah olunca keten| bir iple yksek bir aaca asm. Cesedini de yer ile gk arasn- | da asl brakn; toprak onun gnahkr bedeniyle kirlenmesin, |rzgar kokumu cesedini savursun atsn.| Hrsz tekrar zindana gtrdler. Halk, kendi arasnda yle fsldyordu:1 - Nasl olur da bu nankr bunak, kilisenin kutsal kapla-ffin almaya cret eder?

Kral kalkt, makamndan ayrld. Bilgeler ve kanun a- damlar da onu izlediler. nnde ve arkasnda askerler yryordu. Herkes dald. Geride sadece mahkumlarn feryatlar ile bahtszlarn zindan duvarlarnda yanklanan iniltileri kald. Duvarlarda ise hayaletlerin siluetleri vard.

Btn bunlar oldu ve ben orada tpk hayaletleri gzetleyen bir ayna gibi dikilmitim. nsanlarn insanlar iin koyduu kurallar dnyordum. nsanlarn adalet dedii eyi dnyordum. Hayatn srrn aryordum. Varln 1 anlamn aratryordum. Nihayet dncelerim dald. Gnn sisin iinde kayboldu. Ben de oradan ayrldm. Kendi kendime yle diyordum: i

- Ot, topra emer; koyun, otu yer; kurt, koyunu boaz- ;lar; gergedan, kurdu ldrr; aslan, gergedan paralar vc lm, aslan yok eder.

Peki lm yenip bu hakszlklar ebedi bir adalete evirecek bir g yok mudur? Btn irkin eyleri gzel bir neticeye balayacak bir g yok mudur acaba? Hayat btn ynleriyle ayn anda sevgiyle saracak bir g yok mudur? Tpk btn nehirleri ahenkle derinliklerine eken bi deniz gibi, leni ve ldreni, fahieyi ve sevgilisini, hrs z ve mal sahibini, kraln mahkemesinden daha yksek vc daha yce bir mahkemede yarglayacak bir g yok mud acaba?

n

Ertesi gn ehir dna ktm. Krlarda yryecektim Krlarn sessizlii, ruhu dinlendirir; temiz havas, dar so kaklarn vc karanlk evlerin yaratt bezginlik ve miskin lik mikroplarn yok eder. Vadiye ulanca, etrafa yle bi

baktm. Bir de ne greyim; sr sr kartal, atmaca ve le kargas havalanp konuyordu. Her tarafta, yrtc kularn sesi, slklar ve kanat rpmalar. evreyi szerek biraz i- lcrledim. Biraz ileride, yksek bir aaca aslm bir erkek ccsedi, ldrld talarn arasnda braklm plak bir kadn cesedi ve topra sulayan bir kan glne batm, ba gvdesinden ayrlm bir gencin cesedi...

Donup kaldm. Bu korkun sahne uurumun stne kapkara bir perde ekmiti. Baktm, fakat kanlara bulanm cesetlerin arasnda dikilmi lmn rktc siluetinden baka bir ey gremedim. Kulaklarm atm, fakat insan tresinin

kurbanlarnn zerine reklenmi kargalarn sesi ile hiliin I lndan baka bir ey duyamadm.

I tane insan... Daha dn hayatn kucanda idiler. Bu gn ise lmn penesinde can verdiler. insan... nsan tresini, insan kuraln inediler. Ko

kumu yasalar onlarn elini kesti, onlar ezdi geti. insan... Cehalet onlar sulu ilan etti, onlar gszdr.

f Tre onlar yok etti, tre gldr. Bir insan... Baka bir insan ldrd; herkes, azl katil de-

!di. Kral onu ldrd; herkes adaletli kral dedi.Bir insan... Kiliseyi soymaya kalkt; herkes, gz dnm hrsz dedi. Kral onun hayatn elinden ald, herkes, erdemli Iral dedi. Bir kadn... Kocasna ihanet etti; herkes, fahie dedi. Kral Onu plak olarak tehir etti ve herkesin gz nnde talaya- ffflk ldrtt, asil kral dediler. Kan dkmek haramdr. Peki, kraln kan dkmesi helal mi- jk i r ?Hj Mal gasbetmek sutur. Peki, can gasbetmek erdem midir? 9 Kadnn ihaneti irentir. Fakat insan talaya