Halet-i Ruhiye FA^IZN

Sokak_

(\

7 ', ^-.

:f -l

,-T-İr

ı tı|

GelBana Doğru... nın nı nı nııın

Bu yazıda, romantlk bir sokakta olması gerekenleri anlatıp son birkaç haftadır aradığım sokağı hayal edecektlm fakat işler planladığım gibigitmedi ve içimdeki romantizmi bastırıp mesele-i memleket konularındayer alan sokağı konuşmam gerekti. Bu açıklamadan sonra, "sokak"sosyolojik açıdan sınıfsal farklılıklar içeren bir çok insanı, içinde barındıranve hepsini aynı yükseklikte tutan bir özelliğe sahiptir. Romantik olansokaklarda işler biraz daha farklı olabilir, yinede romantik sokaklarmeselesine bugünlük değinemiyeceğimden bu kısmı atlıyorum.

Sokağın kamusal oluşu çok önemli bir noktadır, sokaklar insanlarınulaşım alanı olmaktan farklılaşarak modern şehirlerde yaşam alanına

dönüşmüş ve sokak, insanın günün bir böiümünü geçirdiği sosyal alanlarhalini almaya başlamıştır. Bilindiği gibi üretim ilişkilerine paralel olarakmimarideki bir dönüşüm öncelikle hanelerin yapısında kendini gösteriptoplumsal ilişkilerin yeniden yapılanmasında etkili olmaktadır. Örneğin;mutfağın oturma odasına paralel oluşu yada yemek odası olarak ayrı birodanın varlığı hane halkı içinde kurulacak ilişkileri etkilemektedlr.

Şehirlerin yapılanmasında ise sokaklar çok önemli bir rol oynar. Yukarıdabahsettiğimiz gibi, sokağın toplumsal ilişkilerin gerçekleştirildiği ve ihtiyaçkarşılayan alanlardan, istekleri tatmin eden toplumsal alanlara geçiş

evresinde, yeni kentlerin oluşumunda sokaklar toplumsal ilişkileridüzenleyen yapısıyla öne çıkmaktadır. Örneğin; şehir merkezindeki tümsokakların bir şekilde şehir meydanına çıkması yada her sokağın paraleluzanması, her sokağı birbirine bağlayan geçitlerin az olması gibi

değişkenler o kentteki kültürel ve sembolik dönüşümü oluşturanetkenlerden başlıcala rı olmaktadır.

bir arkadaşımında önerdiği gibi yazıyı bir şekilde bitiriyorum.

Gregor Samsa

Not: iruıla kuraltarı konusunda gardıwıı için sivage ge teşşekkür ed.eriw,,.

Gecenin ötekıyüzü

Bir zamanlar, boş kalan vaktimin tamamını oyun oynayarak geçirdiğim,

atmosferini sevdiğim, insanların birbirini sıcacık selamladığı mekandı 'sokak'.

Varlığımızla öyle cıvıl cıvıldı ki sokaklar, hani o Türk filmlerindeki bayram

günlerindeki sokaklar gibi. Güven sorunu yaşamadığım, oyunlarımı özgürce

oynayabildiğim o sokakların sadece saf yüzüymüş benim gördüğüm.

Büyüdükçe anladım. Artık çok daha farklıydı sokaklar benim için. Bizim

görmediğimiz, o saf kalbin hayal bile edemeyeceği kadar kötülük|er ve nice

zor yaşamlar varmış o sokaklarda. Bunların en iyi temsilcisi olan, Beyoğlu'nun

arka sokakları açıkça gösteriyordu gecenin öteki yüzünü bizlere. İzledikçe,

okudukça gördüm aslında, o saf çocukların gördüğü ne kadar da küçük bir

bölümüymüş'soka kların gerçeği'nin.

Sokakların gerçeğini bana tanıtan o filmlerin bir kaçını paylaşmak istedim...

. Beyoğ|u'nun Arka Yakası : Şerif Gören'in yönetmenliğini yaptığı Tarık

Akan, Oya Aydoğan, Erdal Özyağcılar, Dilaver Uyanık'ın oynadığı

1986 yapımlı bir film.

ı Dönersen lslık Çal : Orhan Oğuz'un yönettiği, Derya Alabora, Mevlüt

Demiryay, Fikret Kuşkan, Menderes Samancılar'ın oynadığı 1992

yapımlı bir film.

ı Gece Melek ve Bizim Çocuklar : Atıf yılmaz'ın yönetmenliğini yaptığı,

Derya arbaş (serap), Deniz Türkali (melek) ve Uzay Heparı'nın

oynadığı 1993 yapımlı bir film.

O... Çocukları: Murat Saraçoğlu'nun yönettiği, Altan Erkekli, Demet

Akbağ, Özgü Namal, İpek Tuzcuoğlu, Sarp Apak ve Sezin

Akbaşoğulları'nın oynadığı 2008 yapımlı bir film.

Bu liste uzatılabilir. 2. Ve 3.filmleri tavsiye ederim. Başarılı bulduğum Türk

filmlerindendir.

Sokaklar mı!!! Artık o cıvıltıların hemen hemen hiç kalmadığı, kavga seslerive

suç görüntülerinin hakim olduğu neredeyse tamamen güvensiz mekanlar

oldu artık benim için

Mosaic

{"; Jo==

J

r

Boş soKAK

Solgun ışıkların sönmek üzere olduğu sabah vakitlerindendi...24saatin en soğuk anlarında içimi ürperten yalnızlık taze çıkmış simitsusamlarıyla bozulmaya yüz tutsa da, susamların yarısı mideme yarısıkaldırıma döküldü. Tam yine yalnız kaldım derken kaldırımdaki susamlaragüvercinler geldi önce... Ben karmanı doyurmuştum fakat onlar halenaçtı... küçücük susam taneleri benim dişlerimin arasından dökülmüş olsada güvercinlerin karnını doyurmaya yetmişti... Bense bir köşeye oturmuşyalnızlığımı paylaşan güvercinIeri ürkütmemek niyetiyle sessizceizliyordum... Sözlerini bilmediğim bir melodi dolandı ağzıma... Hafif hafifmırıldanırken kediler sardı her yanı... Önce güvercinler uçtu sonra kedilerkaçtı,.. Bense misafir olduğum yerden kendi evime yo|a koyuldum...

Eve girince ise o bilmediğim melodiyi dinlemeye başladım... Ne degüzel sözlerivarmış:

Hiç niyetim yoktu

Ben maziye dönüp senianıp düşünmeye

Eski bir şarkının o an birden

Geldi yeni duydum penceremden

Koştum birden koştum baktım hemen

Seni aradım hep penceremden

Gözlerimde yaşlar birden coştu

Fakat ne yazık ki sokak boştu...

Belki pencereye çıkar diye saatlerce sokağında beklediğimyıllardır görmediğim Esra'ya bir gün elbet karşılaşma umutlarımla...

devil-sapidus

SOKAĞİN DİLİ

Bir kültürün dili sokaktır, o yüzden bir ülkeyi, toplumu tanımak veyatanımlamak sokaktan, sokaklardan geçer. sokak önemlidir hepimizbiliriz,ince ayrıntılar vardır içinde. insan orada bir bakıma dış görünüşüylekendisini pazarlayan varlıktır. insanın kendisini belli etmesi için sadecedüşünce yapısını ortaya koyması gerekmez. Bundan önce kendisini dışgörünüşüyle yansıtması gerekir. Niye böyle bir yaklaşım içindeyiz çünkünlibaslar toplumun kültür ve maddiyat yönlerinin yansımasıdır. sokaktaenvai çeşit giysiler içinde gördüğümüz insanların yaşamları nasıldır acaba.Kimisi şaşalı, kimisi sade... Ne rengarenk ya da renksiz yaşamları giysileresarılıp,kuşanıp sokaklara çıkarız.

Sokaklar bazen toplumsal patlamaların, mutlu paylaşımların yapıldığıplatformlardır. Sabah olup uyandığımızda ya işimize ya aşımıza ya birdostumuza ve bu bitmeyen bir senfonidir. sokak senfonisi. Bu bakımdansokak çalgıcılarını da severim. Çünkü sokak sahnesini bir müzikaledöndürür, onları görmeden geçemem. Evlerimizin sokağa açılankapılarında dış aleme rengarenk bir gökkuşağı uzar gider. Bu hayattırişte,bazen hayatımızın gri rengini boyasa da.

Çocukluğumuzdan günümüze bazen yasak bazen de umarsız özgürlükdemektir. Sabah kalkar kalkmaz şöyle bir perdeyi aralayıp dış alemebakarız. Dilimizde taşıdığı harflerden belk de sokak kaba düşer. kabadırama kof değildir. Şeytan ayrıntıda gizlidir, bakarken görmekle ilgili. sokakneler demek değidir ki. Moda podyumu,ekonomik gösterge, travmatikolaylar. ölümler, doğumlar hep ondan geçer, geçmek zorundadır.insanların orada neler paylaştığı önemlidir. Toplu taşıma araçları da birbakıma sokağın iletenlerindendir. Başka başka semtler götüren toplutaşıma araçlarında mahalle baskılarından tutun da, birbirimize sabır vesaygı kavramlarını bizzat yaşayabiliriz.

Yine insanları bir akvaryumu izler gibi izleyebiliriz sokaklarda.Gürdür

orada insanların sesleri. Bazen haftanın belirli günlerinde kuru|an semtpazarlarına ne demeli! Ara sokaklarda kurulan semt pazarları toplumsal

çığırtkanlığın dayandığı son noktadır. Ekonomik gösterge halkın alım ya da

alamama gücü, vitrinlere bakarak almış kadar olan insanlar sokakların

uzuvlarıdır.Devir ve dönemlerin akıp geçtiği bir podyumdur... Ama her

dem vakur, gururlu, gürültücü, ıssız, rengarek, pasaklı kimi zaman da insan

tiplemeleri gibi.Sokaklar olmasa insanlar birbirine nasıl değer. Birazcık

sokakların baş sakinleri sokak hayvanlarından bahsetmeli.Bir sokağın

hayvanları insanlardan kaçmıyorsa, o sokağın yaşayanları iyi insan|ardır.

Çünkü biliriz ki hayvan sevmeyen insan sevmez aslında.Sokağımız temizse

bize borçludur bunu. Yani sokak insanların dışarı taşan ev halleridir

aslında.Bir annenin ev halkına hazırladığı kek, türlü yemek

kokuları,kahvelerden taşan sigara kokuları,yo|dan tozu dumana katarak

geçen aracın mazot kokusu, ağlayan çocuğun sesi, yüksek sesie dinlenen

müzik, karı koca kavgaları, kahkahalar sokakta buluşuverir ansızın.

Sahi üzerine basıp geçtiğim sokakları düşünür oldum bu sabah...

STARIİçE(SİTARE AKGÜ N)

SOKAK DEYİP GEÇMESanayi şehri diye bilinen ve tarihi mekanları saklı kalmış olan

şehrimizde son yıllarda yaşanan güzel olaydan biri de tarihi taş evierinrestore edilerek kullanıma açılması oldu.Artık oturulmayacak durumdakievler aslı bozulmadan tamir edildi ve kafe, restoran ya da butik otel halinegetirildi.Bir gün bu kafelerden birinde sıcak bir menengiç kahvesi içmek üzereyola çıkar iseniz kimsenin kullanmadığı ara sokaklara sapmanızı tavsiyeederim.Bu sokakların yapısı ve taş döşemesi sizde eski zamanlara yolculukyapmış hissi uyandırır.O yıllarda yaşamamanıza rağmen, taşların renkleri veebatları size 60'lı -70 'liyıllara dair ipuçları verir.Aylık nargile buluşmamız için

bu kafelerden biri seçildiğinde taş sokakları özlediğimi hissettim ve etrafı

çevreleyen heybetli eski konakların duvarlarını inceleyip aheste ahesteyürürken, sokak yapısı ve döşeme şekil|erinin insanların kültürlerine göredeğiştiği ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere tarih içerisinde değişime uğradığınıfark ettim.

Günümüz asfalt yollarında taş yollar gibi boşlukların olmaması vekağıt gibi dümdüz olması, hız yapabilmek için düz yollara ihtiyaç duyulduğunuya da tersi şekilde düz yolların hızı çağrıştırdığını özellikle düşünmesek de,otoban yoluna çıktığımızda ister istemez gaz pedalına bastığımızıgörürüz..Mesela köy sokaklarının toprak yolları dokunulmamış doğası ileiçimize huzur verir.Özellikle kış aylarında çamur içindedir, yağmurdan vekardan delik deşik olmuştur, okula giden köy çocuklarının naylon çizmeleriyarısına kadar çamur rengine boyanır.Ama suyun yerle buluştuğu andaduyulan o toprak kokusu bu bedele değer.Daracık ara sokaklardan çıkılıpşehre yaklaştıkça yol|ar genişler ve asfalta ulaşılır.Araba sayısı artar, yayasayısı azalır mevcut kaldırımlar da esnaf tarafından zapt edilmiştir.Beş yüzmetrelik bir yolda yürürken bile on defa yola inip çıkmak gerekir.Bazı inatçıinsanlar belki bunu yapabilir ama esnafa boyun eğip yolun ortasındayürümeye başlayanların sayısı daha fazladır.yollarda genelde ağaç yoktur,belki birkaç çam ya da en iyi ihtimalle yazın açan zakkum çiçeklerigörebilirsiniz.

kurak bir bitki örtüsünden kurtulup batıya doğru uzandığımızda bu

çiçeklerin yerini önce limon ve turunç ağaçları daha sonra da palmiye|er

alır.Sokaklar daha temizdir ve kaldırımlar daha fazla kullanılır.Türkiye'ninbatısındaki bazı şehirleri temizlik açısından gellşmiş Avrupa ülkelerinden ayırtetmek mümkün olmaz.Avrupa ülkeleri tarihleri boyunca kendi topraklarındayerleŞik yaşadıkları için kültür ve medeniyetleri köklüdür ve bu da sokaklarınayansır.çoğu sokak taş döşemelidir fakat buradaki taşlar değişkenlikgösterir.Bazen kendinizi eski bir sarayın koridorlarında geziniyor gibihissedersiniz, döşemeler bizim cami bahçelerinde kullanılan taşlar gibi

büyüktür.Bazen de sokaklarımızda görmeye alışık olduğumuz gibi onsantimetrekarelik taşlar görürsünüz yalnız bunların renkleri bizimkilere pek

benzemez.

Okyanus ötesine, kapitalizmin başkentine baktığımızda yeni kuşakasfalt yolların orda ortaya çıkıp tüm dünyaya yayıldığını görürüz.Burada taşsokak|ara rastlamak mümkün değildir.yollar alabildiğince geniştir, arabasayısının fazla olması nedeniyle caddeler en az 3-4 şeritli yapılmıştır.ülkeninyüz ölçümünün çok geniş fakat nüfusun oranının düşük olması nedeniylemesafeler fazladır, insanlar her yere arabayla giderler ve her evde en azındanüç araba bulunur.Trafik kuralları olarak bizimkilerden çok farklıdeğillerd!r.Fakat trafik ışıklarının sarı renginin olmaması ve tam yayageçidinde değil de birkaç metre ötede olması ilk defa bu ülkeye gidenTürklerde bir şaşkınlık yaratır.insanların doğası gereği yaşadığı ortama adapteolması nedeniyle hemen bu şaşkınlığı atlatır ve benimsemeye başlar.yıllarsonra ülkeye döndüğünde kıyaslama şansı olur ve bizdeki trafik hatalarındanyakınmaya başlar.

ülkeden ülkeye hatta şehirden şehre farklılık gösteren sokaklarbizlere o topluma dair ipuçları verir.Farklıklarının bir nedeni, bir hikayesi veher birinin ayrı bir güzelliği vardır.Daha temiz ve özenli davranmalı vekültürümüzün bir yansıması olan sokaklarımıza sahip çıkmalıyız.Ancak bu

şekilde sonraki nesillere gerçekten bize ait bir miras bırakabiliriz.

Momos

ö@tek

/tşarf,tt,ffi^h&w,

cnzieııırrp crıvçı-ir vr rüı-rün rvi oınıırĞi