TÊ ch¯c N´ngnghi÷p vµThÛ y kh´ngBi™n giÌi (VSF-CICDA)

Phflng vµ ki”m so∏t dfichcÛm gia c«m cho nh˜nghÈ ch®n nu´i nh·

Tµi li÷u h≠Ìng d…ncho ThÛ y vi™n

Vi÷t Nam

TÊ ch¯cL≠¨ng th˘c vµN´ng nghi÷pLi™n hÓp QuËc(FAO)

CÙc ThÛ y(N≠Ìc CHXHCNVi÷t Nam)

3

MÙc lÙc

LÍi c∂m ¨n 4GiÌi thi÷u 5Kh∏i ni÷m b÷nh 7An toµn sinh h‰c lµ g◊? 12Lµm g◊ Æ” b∂o v÷ trang trπi khi dfich b÷nh ch≠a x∂y ra trong tÿnh ho∆c trong n≠Ìc? 13Lµm g◊ Æ” b∂o v÷ trang trπi khi c„ dfich x∂y ra trong n≠Ìc ho∆c trong tÿnh? 23Lµm g◊ khi trong trπi c„ nhi“u gia c«m ch’t? 28B∂o v÷ cho con ng≠Íi 38ThÛ y vi™n vµ Trπm thÛ y huy÷n: nh©n tË t›ch c˘c Æ” Æ»y lÔi b÷nh cÛm gia c«m 40

H◊nh 1: Kh∂ n®ng ti’p xÛc tr˘c ti’p vµ gi∏n ti’p gi˜a gia c«m mæc b÷nh& kh´ng mæc b÷nh c„ th” lµm nhi‘m vi rÛt cÛm trong khu v˘c ch®n nu´i 8H◊nh 2: M¯c ÆÈ th˘c hi÷n an toµn sinh h‰c theo tıng th„i quen ch®n nu´i 15H◊nh 3: Gµ, Vfit nu´i nhËt c„ hµng rµo bao quanh.(*) 16H◊nh 4: C∏ch ly gia c«m Ëm ra kh·i Ƶn gia c«m khoŒ.(*) 17H◊nh 5: TÊ ch¯c chuÂng nu´i gia c«m: Käm (h◊nh tr™n); TËt (h◊nh d≠Ìi) 18H◊nh 6: Bi÷n ph∏p ki”m so∏t tËt ÆËi vÌi nh˜ng ng≠Íi vµo trπi(Xe m∏y Æ” ngoµi, rˆa tay, sˆ dÙng däp/Òng cÒa trπi) 21H◊nh 7: C∏ch ly gia c«m mÌi mua 22H◊nh 8: 3 ki”u chuÂng kh∏c nhau Æ” b∂o v÷ gia c«m (hµng rµo bao quanh;dÔng l≠Ìi; gia c«m nhËt d≠Ìi sµn nhµ c„ l≠Ìi bao quanh) 24H◊nh 9: Kh´ng tham d˘ ch‰i gµKh´ng th∂ chung gia c«m mang tı chÓ v“ vÌi gia c«m khoŒ (*) 25H◊nh 10: Nhi“u gia c«m Ëm vµ ch’t 28H◊nh 11: TYV li™n lπc vÌi TTY huy÷n (bªng Æi÷n thoπi ho∆c tr˘c ti’p) 30H◊nh 12: Cho gia c«m ch’t vµo bao (hµnh ÆÈng tËt) 33H◊nh 13: V¯t x∏c ch’t xuËng s´ng, ao h (hµnh ÆÈng käm) 33H◊nh 14: C∏c b≠Ìc vµ kho∂ng thÍi gian tr≠Ìc khi ch®n nu´i gia c«m trÎ lπi 37

5

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

4

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

GiÌi thi÷uTµi li÷u nµy Æ≠Óc x©y d˘ng nhªm cung c†p nh˜ng th´ngtin c¨ b∂n, c«n thi’t cho c∏c hÈ ch®n nu´i gia c«m nh·Î vÔng ß´ng Nam É Æ” h‰ c„ th” phflng vµ ki”m so∏ttËt h¨n b÷nh cÛm gia c«m.

Tµi li÷u Æ∆c bi÷t dµnh cho nÈi bÈ vµ nh˜ng ƨn vfi ch®nnu´i gia c«m nh·. V◊ th’, tµi li÷u nµy nh†n mπnh c∏cbi÷n ph∏p phflng vµ ki”m so∏t dfich b÷nh mÈt c∏ch ƨngi∂n vµ kh´ng tËn käm.

Tuy nhi™n, tµi li÷u nµy kh´ng th” d≠ Æ” cung c†p chohµng tri÷u hÈ ch®n nu´i gia c«m trong t≠¨ng lai. V◊ th’tµi li÷u h≠Ìng d…n nµy k’t hÓp th´ng tin cho hÈ n´ng d©nch®n nu´i gia c«m vµ cho c∏c TYV. Tµi li÷u h≠Ìng d…nnµy sœ ph∏t cho c∏c TYV v◊ h‰ lµ l˘c l≠Óng ch›nh cungc†p dfich vÙ thÛ y cho c∏c hÈ n´ng d©n ch®n nu´i vµ c„th” lµ ng≠Íi truy“n b∏ c∏c th´ng tin tËt nh†t.

ThÀt l˝ t≠Îng, khi tµi li÷u h≠Ìng d…n nµy Æ≠Óc c∏n bÈTrπm ThÛ y (TTY) ph©n ph∏t trong cuÈc h‰p cÒa t†t c∂TYV trong huy÷n. CuÈc h‰p sœ lµ c¨ hÈi Æ” trao ÆÊi nÈidung cÒa tµi li÷u h≠Ìng d…n, v◊ th’ khi dfich cÛm gia c«mx∂y ra Î trong huy÷n ho∆c nh˜ng vÔng l©n cÀn, c∂ TYVvµ TTY huy÷n Æ∑ c„ ÆÒ kh∂ n®ng Æ” ki”m so∏t dfich cÛmgia c«m.

LÍi c∂m ¨nChÛng t´i xin ch©n thµnh c∂m ¨n nh˜ng ng≠Íi lµm vi÷cvÌi tÊ ch¯c N´ng nghi÷p vµ ThÛ y kh´ng bi™n giÌi (VSF-CICDA) Æ∑ x©y d˘ng cho cuËn s∏ch h≠Ìng d…n nµy, Æ∆cbi÷t: bµ Marie Edan, Stephanie Desvaux, Mathieu Carles,Ly Proyuth, BÔi Xu©n B∏, Nguy‘n ß◊nh Hoµn vµ PatriceGautier. ChÛng t´i cÚng v´ cÔng c∂m ¨n nh˜ng c∏n bÈchuy™n gia tπi CÙc ThÛ y Vi÷t Nam, v®n phflng ßπi di÷nFAO tπi Hµ NÈi, TrÙ sÎ ch›nh cÒa FAO vµ nh˜ng c∏nh©n kh∏c (c∏c gi∂ng vi™n tr≠Íng ßπi h‰c, c∏c cËv†n..v.v) Æ∑ dµnh thÍi gian Ɖc vµ Æ„ng g„p nh˜ng ki’nqu˝ b∏u. CuËi cÔng, chÛng t´i xin ch©n thµnh c∂m ¨nÆÈi ngÚ ThÛ y vi™n (TYV) Î Æfia ph≠¨ng Æ∑ Æ„ng g„pnhi“u ˝ ki’n trong qu∏ tr◊nh chÛng t´i x©y d˘ng cuËns∏ch nµy.

MÈt sË h◊nh ∂nh minh h‰a Æ≠Óc sˆ dÙng tı Oosterwijk,G, Van Aken, D. vµ Vongthilath, S, 2003. Tµi li÷u h≠Ìngd…n n©ng cao ch®n nu´i gia c«m Î vÔng n´ng th´n (xu†tb∂n l«n th¯ nh†t, ti’ng Anh). SÎ ch®n nu´i vµ ThÒy s∂n,BÈ N´ng L©m, CHDCND Lµo. VII + 1/5PP

d fich cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

6

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

7

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ n

Kh∏i ni÷m b÷nhB÷nh cÛm gia c«m lµ mÈt b÷nh nguy hi”m v◊:C„ th” lµm ch’t toµn bÈ Æµn gia c«m nu´i trong chuÂng/trπi.C„ kh∂ n®ng l©y lan nhanh sang khu v˘c ch®n nu´i kh∏c vµtr™n Æfia bµn c∂ n≠Ìc.MÈt sË loπi c„ th” l©y nhi‘m sang ng≠Íi vµ thÀm ch› c„ th”g©y tˆ vong.

Nguy™n nh©n g©y b÷nh vµ ÆÈc t›nh: CÛm gia c«m lµ b÷nh truy“n nhi‘m do vi rÛt g©y ra. B™nh Æ≠Óc bi”u hi÷nÎ nhi“u dπng kh∏c nhau:

Tri÷u ch¯ng l©m sµng tr«m tr‰ng vµ Æi”n h◊nh = cÛm gia c«m chÒngÆÈc l˘c cao (HPAI)

Tri÷u ch¯ng nhã, chÒ y’u v“ h´ h†p = cÛm gia c«m chÒng ÆÈc l˘cth†p (LPAI)

Kh´ng c„ bi”u hi÷n tri÷u ch¯ng

Loµi mæc b÷nh:Gµ, vfit, ngÁng, gµ t©y, gµ NhÀt, chim cÛt, chim c´ng vµ chim hoang

d∑ Æ“u c„ th” mæc b÷nh, tu˙ thuÈc vµo l≠Óng vi rÛt ho∆c Æ≠Íng l©ynhi‘m mµ chÛng sœ c„ c∏c bi”u hi÷n tri÷u ch¯ng l©m sµng ho∆c kh´ngc„.

CÛm gia c«m c„ th” g©y nhi‘m b÷nh nh≠ th’ nµo?Vi rÛt c„ th” l©y nhi‘m theo nhi“u Æ≠Íng kh∏c nhau:

Mua ho∆c cho mÈt ho∆c nhi“u gia c«m, m∆c dÔ nh◊n kh´ng bfi b÷nh.Con ng≠Íi (trong gia Æ◊nh, h‰ hµng, c∏n bÈ, TYV, l∏i bu´n, ng≠Íi

cung c†p th¯c ®n gia sÛc...) vµo khu v˘c ch®n nu´i mµ tr≠Ìc Æ„ h‰Æ∑ vµo mÈt khu v˘c ch®n nu´i kh∏c, ho∆c mÈt khu v˘c mua b∏n giac«m sËng, hay lfl mÊ, phflng th› nghi÷m... Æ∑ nhi‘m b÷nh ho∆c c„ch¯a vi rÛt cÛm. H‰ c„ th” mang theo vi rÛt Î giµy däp, qu«n ∏o,Òng, xe cÈ (v› dÙ: Î b∏nh xe xe m∏y...), trong c∏c s‰t tr¯ng...v.v

Mua ho∆c cho c∏c con vÀt kh∏c (v› dÙ: lÓn) tı trπi gia c«m bfinhi‘m b÷nh

Ch„ c„ th” mang gia c«m ch’t v“ tı vÔng bfi b÷nh

d fich cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

8

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

9

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ n

C∏c loµi chim hoang d∑ di c≠ tı n¨i nµy Æ’n n¨i kh∏c. ChÛng c„ th”truy“n m«m b÷nh th´ng qua ti’p xÛc vÌi gia c«m nu´i ho∆c qua l´ng,ph©n... cÒa n„ r¨i xuËng Ɔt, h ao.

Vfit sau khi Æi ®n Î ÆÂng v“.Gia c«m Æi t◊m th¯c ®n Î ngoµi n´ng trπi.Ti’p xÛc vÌi nguÂn n≠Ìc, ph©n, ch†t ÆÈn chuÂng c„ ch¯a vi rÛt.

ThÍi gian Ò b÷nh:

Ho∆c lµ ch’t r†t nhanh mµ kh´ng c„ bi”u hi÷n bfi Ëm.Ho∆c c„ bi”u hi÷n nhã cÒa Ò rÚ, käm ®n, xo∑ c∏nh vµ sËt .

MÈt sË gia c«m kh∏c bi”u hi÷n m÷t m·i, Ò rÚ, Æi lπi loπng choπng.

Gia c«m mæc b÷nh th≠Íng u” o∂i, ›t Æi lπi, vÌi nh˜ng bi”u hi÷n kh´ngb◊nh th≠Íng nh≠ Æ«u gÀt gÔ, gÙc xuËng Ɔt.

MÈt sË kh∏c, Æ∆c bi÷t lµ nh˜ng con non c„ th” bi”u hi÷n tri÷u ch¯ngth«n kinh.

Gµ m∏i gi∂m ÆŒ, ÆŒ tr¯ng non sau Æ„ th◊ ngıng ÆŒ.Mµo, t›ch t›m t∏i, phÔ vµ c„ th” c„ Æi”m xu†t huy’t Î ph«n tr™n Æÿnh.Th≠Íng xuy™n bfi ÿa ch∂y vµ c„ bi”u hi÷n kh∏t n≠Ìc tr«m tr‰ng.ThÎ nhanh vµ kh„ thÎ.Xu†t huy’t Î nh˜ng vÔng da kh´ng c„ l´ng, Æ∆c bi÷t Î ch©n.T˚ l÷ ch’t tı 50% Æ’n 100%: ›t nh†t lµ mÈt nˆa gia c«m bfi ch’t.ßËi vÌi gµ t©y, b÷nh cÚng giËng nh≠ Î gµ ÆŒ, nh≠ng n„ käo dµi h¨n

2 ho∆c 3 ngµy. ß´i khi Î m› mæt vµ c∏c xoang c„ hi÷n t≠Óng s≠ng,t›ch n≠Ìc.

Vfit nu´i vµ ngÁng c„ tri÷u ch¯ng Ò rÚ, ®n ›t, ÿa ch∂y giËng nh≠ Î gµÆŒ mæc b÷nh, cÚng th≠Íng th†y Î c∏c xoang cÚng c„ hi÷n t≠Óng s≠ng,t›ch n≠Ìc. ô mæt vfit c„ hi÷n t≠Óng käo mµng m©y.

Vfit nhi‘m vi rÛt cÛm gia c«m vµ bµi ti’t ra ngoµi mµ c„ th” kh´ngbi”u hi÷n c∏c tri÷u ch¯ng l©m sµng ho∆c b÷nh t›ch.

R†t kh∏c nhau, th≠Íng käo dµi tı vµi giÍ Æ’n 2 - 3 ngµy k” tı khinhi‘m vi rÛt Æ’n khi xu†t hi÷n nh˜ng tri÷u ch¯ng Æ«u ti™n.

Tri÷u ch¯ng l©m sµng:B÷nh cÛm gia c«m c„ bi”u hi÷n b÷nh giËng vÌi b÷nh Niu_c∏t_x¨n.Bπn ph∂i ngh‹ Æ’n b÷nh cÛm gia c«m khi th†y gia c«m ch’t nhanh vµ tr«mtr‰ng!

C∏c tri÷u ch¯ng th≠Íng c„ th” bi’n ÆÊi vµ bfi ∂nh h≠Îng bÎi nhi“uy’u tË nh≠ loπi vi rÛt, loπi gia c«m bfi nhi‘m, tuÊi, c∏c b÷nh kh∏cÆang c„ vµ m´i tr≠Íng xung quanh.

B÷nh x∂y ra ÆÈt ngÈt trong Ƶn, vµ lµm nhi“u gia c«m ch’t:

H◊nh 1: Kh∂ n®ng ti’p xÛc tr˘c ti’p vµ gi∏n ti’p gi˜a gia c«m mæc b÷nh & kh´ngmæc b÷nh c„ th” lµm nhi‘m vi rÛt cÛm trong khu v˘c ch®n nu´i.

Nu´i th∂ c„ hµng rµo bao quanh.

Ti’p xÛc tr˘c ti’p Ti’p xÛc gi∏n ti’p

Qu«n ∏o, gi«y, däp

Xe m∏y, xe Æπp

Ph©n b„n, ao n≠Ìc

ChuÂng nu´iÆ∑ nhi‘m

b÷nh

ChuÂng c„ gia c«m kh·e

mπnhChim hoang d∑

d fich cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

10

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

11

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ n

B÷nh t›ch: VÌi gia c«m mæc b÷nh ch’t nhanh, chÿ c„ th” nh◊n th†y b÷nh t›ch

Æπi th”:C¨ th” m†t n≠Ìc, xung huy’t Î mÈt sË c¨ quan nÈi tπng vµ c¨.

ô gia c«m mæc b÷nh, ch’t vÌi thÍi gian l©u h¨n:Xu†t huy’t tr™n toµn bÈ c¨ th”, Æ∆c bi÷t thanh qu∂n, kh› qu∂n,xung quanh tim...

PhÔ di÷n rÈng Î d≠Ìi da, Æ∆c bi÷t Æ«u vµ vÔng Æ«u gËi, khu˚u ch©n.C„ th” x∏c gia c«m bfi kh´.Xu†t hi÷n Æi”m hoπi tˆ mµu vµng, x∏m tr™n b“ m∆t gan, l∏ch, thÀn

vµ phÊi.TÛi kh› ch¯a dfich vi™m.L∏ch c„ th” s≠ng vµ xu†t huy’t.

Ch»n Æo∏n ph©n bi÷t:B÷nh cÛm gia c«m chÒng ÆÈc l˘c cao c„ th” kh„ ph©n bi÷t vÌi:

C∏c b÷nh kh∏c g©y ch’t nhanh nh≠:B÷nh Niu_c∏t_x¨nDfich t∂ vfitCh¯ng ngÈ ÆÈc c†p

C∏c b÷nh kh∏c g©y n™n phÔ mµo vµ t›ch nh≠: ch¯ng ÿa ch∂y c†p;b÷nh loät sÔi mµo vµ t›ch...

Khi gia c«m c„ bi”u hi÷n b÷nh, n™n ngh‹ ngay Æ’n b÷nh cÛm gia c«m vµ cËgæng ∏p dÙng nh˜ng bi÷n ph∏p phflng chËng vµ c∏ch xˆ l˝ dfich cÛm giac«m ÆËi vÌi c∏c b÷nh kh∏c.

Ch»n Æo∏n trong phflng th› nghi÷m:B÷nh cÛm gia c«m kh„ ch»n Æo∏n ph©n bi÷t vÌi nh˜ng c∏c b÷nh kh∏c n’ukh´ng c„ xät nghi÷m cÒa phflng th› nghi÷m, nh≠ng thÛ y vi™n kh´ng n™nÆÓi c„ k’t qu∂ xät nghi÷m tr≠Ìc rÂi mÌi ti’n hµnh c∏c bi÷n ph∏p ki”m so∏t(sœ Æ≠Óc n™u r‚ Î ph«n sau). K¸ thuÀt l†y m…u b÷nh ph»m kh´ng Æ≠Óc n™utrong tµi li÷u nµy. ThÛ y vi™n Æ∑ Æ≠Óc tÀp hu†n v“ v†n Æ“ nµy c„ th” ti’nhµnh l†y m…u b÷nh ph»m. Th´ng th≠Íng, l†y b÷nh ph»m tı nh˜ng con Ëm,nh≠ng cÚng c„ th” l†y b÷nh ph»m tı nh˜ng con vÀt khoŒ mπnh. H‰ ph∂il†y m…u ›t nh†t lµ 6 con vÀt trong mÁi trπi.

Trfi b÷nh: Kh´ng c„ bi÷n ph∏p Æi“u trfi ÆËi vÌi cÛm gia c«m.

Væc xin:Væc xin phflng b÷nh cÛm gia c«m Æ∑ Æ≠Óc s∂n xu†t vµ Æang Æ≠Óc thˆ nghi÷m.Vi÷c sˆ dÙng væc xin trong mÈt quËc gia chÿ Æ≠Óc quy’t Æfinh bÎi CÙc ThÛy. Tuy nhi™n, dÔng væc xin chÿ lµ mÈt bi÷n ph∏p Æ” ng®n ngıa vµ hπn ch’.C∏c bi÷n ph∏p vµ nh˜ng nguy™n tæc kh∏c (v› dÙ , c∏c bi÷n ph∏p kh∏c Æ≠Ócm´ t∂ trong cuËn s∏ch nµy) v…n c«n Æ≠Óc ∏p dÙng cho Æ’n khi c„ væc xinc„ sΩn vµ Æ≠a vµo sˆ dÙng.

S˘ l©y nhi‘m ÆËi vÌi con ng≠ÍiCÛm gia c«m lµ b÷nh c„ th” l©y nhi‘m cho con ng≠Íi: con ng≠Íi c„ th”nhi‘m b÷nh vµ ch’t n’u bfi nhi‘m vi rÛt.

13

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

12

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Lµm g◊ Æ” b∂o v÷ trang trπi khi dfichb÷nh ch≠a x∂y ra trong tÿnh ho∆ctrong n≠Ìc?

VÌi b÷nh cÛm gia c«m, th◊ h«u nh≠ kh´ng c„ lÛc nµo m¯c ÆÈ rÒi ro cÒab÷nh bªng kh´ng. ThÀm ch› khi bπn kh´ng nghe th†y th´ng b∏o c„ dfichx∂y ra Î trong tÿnh ho∆c trong n≠Ìc, Æ„ chºng qua t◊nh h◊nh dfich b÷nh Îm¯c ÆÈ rÒi ro th†p ho∆c trung b◊nh.

Khi bπn c„ th´ng b∏o v“ dfich cÛm gia c«m x∂y ra Î tÿnh b™n cπnh, Æ„ kh´ngc„ ngh‹a lµ nh˜ng chuÂng nu´i xung quanh khu v˘c ch®n nu´i cÒa bπn vµthÀm ch› c∂ chuÂng nu´i cÒa bπn v…n ch≠a nhi‘m b÷nh. Gia c«m vµ conng≠Íi c„ th” Æ∑ Æi tı n¨i nhi‘m b÷nh sang khu v˘c nhµ bπn tr≠Ìc khi b÷nhÆ≠Óc ph∏t hi÷n vµ c´ng bË dfich.

H∑y ngh‹ rªng, b†t c¯ lÛc nµo cÛm gia c«m cÚng c„ th”x∂y ra!

Bªng c∏ch tu©n thÒ mÈt sË nguy™n tæc c¨ b∂n, trπi ch®n nu´i sœ tr∏nh Æ≠Ócdfich b÷nh. Nh˜ng nguy™n tæc Æ„ lµ:

H∑y t˘ m◊nh b∂o v÷ trπi ch®n nu´i cÒa bπn Æ” kh´ng bfi nhi‘m b÷nh!

Gi˜ Ƶn gia c«m trongÆi“u ki÷n tËt

Gi˜ Ƶn gia c«m trong m´itr≠Íng Æ≠Óc b∂o v÷

Ki”m so∏t m‰i th¯ vµo khuv˘c ch®n nu´i

An toµn sinh h‰c lµ g◊?Lµ bi÷n ph∏p Æ” ng®n ngıa s˘ ti’p xÛcgi˜a ÆÈng vÀt vµ m«m b÷nh

An toµn sinh h‰c lµ v†n Æ“ th´ng th≠Íng.

An toµn sinh h‰c c„ th” kh´ng c«n chi ph› nhi“u ti“n, chÒ y’u lµ nh˜ng th„iquen tËt di‘n ra hµng ngµy Î trπi cÒa bπn.

Nguy™n tæc c¨ b∂n cÒa an toµn sinh h‰c c„ th” ∏p dÙng Æ≠Óc cho c∂ ch®nnu´i quy m´ lÌn vµ quy m´ nh·.

VÌi c∏c trπi ch®n nu´i gia c«m nh·, an toµn sinh h‰c gÂm c„ nhi“u h◊nhth¯c kh∏c nhau, ƨn gi∂n, Æ´i khi kh´ng tËn käm nh≠:

Ng®n ch∆n kh´ng cho m«m b÷nh x©m nhÀp vµo gia c«m.Gi˜ gia c«m kh´ng cho ti’p xÛc vÌi m«m b÷nh.

N’u kh´ng th˘c hi÷n c∏c bi÷n ph∏p an toµn sinh h‰c, chÛng ta sœ ph∂i tËnth™m thÍi gian vµ chi ph› cho vi÷c gi∂i quy’t dfich b÷nh khi n„ x∂y ra.

Nh˜ng nguy™n tæc cÒa an toµn sinh h‰c c„ th” g∆p kh„ kh®n vÌi h◊nh th¯cch®n nu´i nh≠ ch®n nu´i vfit th∂ ÆÂng. N’u kh´ng th” ∏p dÙng an toµn sinhh‰c trong tr≠Íng hÓp nµy, n™n chæc chæn rªng nh˜ng con vÀt nµy ph∂i Æ≠Ócc∏ch ly vÌi Ƶn gia c«m kh∏c.

C∏c bi÷n ph∏p an toµn sinh h‰c kh∏c nhau c„ th” ∏p dÙng trong nh˜ng tr≠ÍnghÓp kh∏c nhau. V› dÙ, n’u b÷nh cÛm gia c«m x∂y ra Î g«n khu v˘c chuÂngnu´i cÒa bπn, bπn ph∂i th˘c hi÷n c∏c bi÷n ph∏p mπnh h¨n b◊nh th≠Íng. C„th” xem c∏c bi÷n ph∏p an toµn sinh h‰c trong ph«n sau Æ” tri”n khai theot◊nh h◊nh dfich b÷nh x∂y ra tπi khu v˘c.

ßıng qu™n rªng, kh´ng chÿ vÌi cÛm gia c«m mµ vÌi t†t c∂ c∏c b÷nh kh∏c,an toµn sinh h‰c sœ giÛp bπn b∂o v÷ Ƶn vÀt nu´i trong chuÂng!

15

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

14

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Gia c«m lu´nÆ≠Óc gi˜ trong

chuÂng nu´i.

Nu´i th∂ c„ hµngrµo bao quanh.

Nu´i th∂ t˘ dotrong s©n.

Nu´i th∂ t˘ dotrong vµ ngoµi

s©n.

Nu´i th∂ t˘ dotr™n c∏nh ÆÂng

lÛa.

H◊nh 2: M¯c ÆÈ th˘c hi÷n an toµn sinh h‰c theo tıng th„i quen ch®n nu´i.

An toµn sinh h‰c

Cao

Th†p

Nguy™n tæc th¯ nh†t: Gi˜ Ƶn gia c«m trong Æi“u ki÷n tËt.

VÀt nu´i Æ≠Óc ch®m s„c trong Æi“u ki÷n tËt sœ c„ s¯c chËng ÆÏ tËth¨n vÌi b÷nh tÀt:

Cung c†p Æ«y ÆÒ n≠Ìc sπch vµ th¯c ®n.ChuÂng trπi vµ mÀt ÆÈ nu´i hÓp l˝.Phflng b÷nh vµ t»y giun s∏n Æfinh k˙.

N’u gia c«m kh´ng Æ≠Óc ch®m s„c trong trong Æi“u ki÷n tËt:D‘ bfi l©y nhi‘m b÷nhGi∂m ÆŒ, ti™u tËn th¯c ®n, chÀm lÌn, ch›nh v◊ th’sœ lµm gi∂m lÓinhuÀn cho gia Æ◊nh bπn.

Nguy™n tæc th¯ hai: Gi˜ Ƶn gia c«m trong m´i tr≠Íng Æ≠Óc b∂o v÷.

TËt nh†t, n™n gi˜ gia c«m trong m´i tr≠Íng Æ≠Óc b∂o v÷. Nh≠ngÆËi vÌi ch®n nu´i nh·, Æ´i khi kh´ng hÓp l˝. H◊nh minh h‰a d≠ÌiÆ©y m´ t∂ mÈt sË tr≠Íng hÓp vµ Æ≠Óc x’p loπi theo m¯c ÆÈ an toµnsinh h‰c.

MÈt h÷ thËng tËt nh†t lµ g◊?Ph≠¨ng th¯c A: tËt h¨n nhi“u Æ” b∂o v÷ Ƶn gia c«m so vÌi ph≠¨ngth¯c E, bÎi v◊ n’u gia c«m lu´n Æ≠Óc nu´i nhËt trong chuÂng th◊sœ hπn ch’Æ≠Óc s˘ ti’p xÛc gi˜a gia c«m vµ con vÀt nhi‘m b÷nhho∆c vÔng nhi‘m b÷nh h¨n lµ ch®n nu´i theo h◊nh th¯c nu´i th∂t˘ do.

A

B

C

D

E

2

17

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

16

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

C∏ch ly

H◊nh 4: C∏ch ly gia c«m Ëm ra kh·i Ƶn gia c«m khoŒ.

Nu´i vfit th∂ ÆÂng lµ c∏ch d‘ dµng c„ Æ≠Óc thu nhÀp vÌi chi ph› Æ«ut≠ kh´ng cao, NH¶NG nguy c¨ rÒi ro cÚng cao h¨n. TËt h¨n lµ nu´ith∂ trong ao c„ hµng rµo bao quanh.ChuÂng k›n, c„ hµng rµo xung quanh (vÌi ao n’u th†y c«n) Æ” nu´ith∂ gia c«m lµ gi∂i ph∏p th˘c t’.

N’u gia c«m Æ≠Óc nu´i th∂ tr™n s©n chuÂng th◊ c«n gi˜ m∆t Ɔt sπch sœ.Khi th†y gia c«m c„ bi”u hi÷n Ëm Î mÈt vµi con ho∆c nhi“u h¨n, h∑y bæt nhËt ri™ng vµo lÂng vµ c∏ch ly chÛng kh·i Ƶn gia c«m khoŒ mπnh. Kh´ng cho ti’p xÛc vÌi b†t c¯ con vÀt nµo kh∏c.

1Quan s∏t th†y gia c«m c„

bi”u hi÷n Ëm

H◊nh 3: Gµ, vfit nu´i nhËt c„ hµngrµo bao quanh

19

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

18

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Nguy™n tæc th¯ ba: Ki”m so∏t m‰i th¯ vµo khu v˘c ch®n nu´i.

C∏i g◊ c«n Æ≠Óc ki”m so∏t?

T†t c∂ m‰i ng≠Íi vµo khu v˘c ch®n nu´i tınh˜ng vÔng c„ gia c«m Ëm Æ“u c„ th” mangtheo m«m b÷nh d›nh vµo qu«n ∏o hay giµydäp cÒa h‰:

Nh˜ng thµnh vi™n trong gia Æ◊nh: trÎ v“tı hµng x„m, chÓ, ÆÂng ruÈng.Nh˜ng ng≠Íi th©n: Æ’n ch¨i, th®m h·i..(Vµo c∏c dfip nh≠ c≠Ìi h·i, t’t..) Hµng x„mL∏i bu´n Æ’n mua ho∆c b∏n gia c«m, cÚngc„ th” lµ lÓn, tr©u bfl, ho∆c c∏c s∂n ph»mn´ng nghi÷p kh∏c.TYV Æ’n ti™m phflng ho∆c ch˜a trfi b÷nhcho vÀt nu´i, c„ th” tr≠Ìc Æ„, h‰ vıa mÌiÎ khu v˘c nhi‘m b÷nh.

Gµ con, vfit con, lÓn con mÌi Æ≠Óc mua v“ tıhµng x„m, l∏i bu´n ho∆c tı chÓ.

Mua th¯c ®n, dÙng cÙ ch®n nu´i... Cho xe Æπp, xe m∏y... vµo trong s©n trπi.Ch„ ho∆c mÃo mang x∏c ÆÈng vÀt v“ trπi.

ChuÈt, ruÂi nh∆ng cÚng c„ th” tha r∏c vµ m«mb÷nh tı chÁ nµy qua chÁ kh∏c.

Mua ph©n b„n tı nh˜ng trπi kh∏c.

H◊nh 5: TÊ ch¯cchuÂng nu´i giac«m: Käm (h◊nhtr™n); TËt (h◊nhd≠Ìi)

Khi quan s∏t ho∆c ch®m s„c Ƶn gia c«m, h∑y bæt Æ«u vÌi nh˜ng conkhoŒ mπnh sau Æ„ mÌi tÌi con Ëm.

N’u ng≠Íi d©n gom ph©n, ch†t th∂i tı trπi kh∏c, ph∂i Æ” chÛngvµo chÁ an toµn ›t nh†t 3 tu«n vµ phun thuËc s∏t trÔng l™n tr™nÆ” ti™u di÷t vi rÛt. Th≠Íng xuy™n Æ∂o 2 ho∆c 3 ngµy 1 l«n, nh≠th’ vi rÛt sœ bfi ph¨i d≠Ìi ∏nh s∏ng m∆t trÍi vµ bfi ch’t.Ki”m dfich: N’u bπn c«n thi’t mua th™m gia c«m, n™n nhËt chÛngtrong khu v˘c c∏ch ly ›t nh†t 2 tu«n Æ” kh´ng ti’p xÛc vÌi nh˜ngcon kh∏c. Cho dÔ nh˜ng con mÌi mua c„ vŒ khoŒ mπnh, nh≠ngkh´ng ai c„ th” bi’t chÛng c„ mang m«m b÷nh hay kh´ng. N’uchÛng mang m«m b÷nh th◊ kh´ng nh˜ng chÛng sœ ch’t mµ c∂Ƶn gia c«m nhµ bπn cÚng c„ th” ch’t.ßËi vÌi gia c«m, bπn n™n nhËt ri™ng Ƶn mÌi mua vµo mÈt c∏ilÂng rÈng vµ Æ∂m b∂o gia c«m kh∏c kh´ng tÌi g«n khu v˘c Æ„.

21

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

20

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

H◊nh 6: Bi÷n ph∏p ki”m so∏t tËt ÆËi vÌi nh˜ng ng≠Íi vµo trπi (Xe m∏y Æ” ngoµi,rˆa tay, sˆ dÙng däp/Òng cÒa trπi)

Bπn c„ th” lµm g◊?

Nh˜ng lÍi khuy™n nµy c„ th” c„ nh˜ng kh„ kh®n khi ∏p dÙng vµo th˘c t’, tuynhi™n Æ©y lµ nh˜ng c∏ch tËt nh†t Æ” c„ th” b∂o v÷ Ƶn vÀt nu´i cÚng nh≠ thunhÀp cÒa gia Æ◊nh bπn!C„ nhi“u thay ÆÊi v“ th„i quen ch®n nu´i, c„ th” kh„ thay ÆÊi m‰i th¯ trongcÔng mÈt thÍi Æi”m, tuy nhi™n ch›nh b∂n th©n bπn vµ ng≠Íi d©n c«n ph∂i d«nd«n thay ÆÊi.

Lu´n lu´n ngh‹ rªng bπn ho∆c b†t k˙ mÈt ai kh∏c cÚng c„ th” mang theo vi rÛt g©y b÷nh! M∆c dÔ bπn bi’t ng≠Íi Æ„ sπch sœ vµ r†t c»n thÀn!Gi˜ kh∏ch vi’ng th®m c∏ch xa khu v˘c gia c«m Æang sËng ho∆c Æang ®n.Y™u c«u m‰i ng≠Íi, Æ∆c bi÷t lµ ng≠Íi l∏i bu´n Æ” xe Æπp, xe m∏y Î cÊng khu v˘c ch®n nu´i. Kh´ng cho phäp ng≠Íi l∏i bu´n vµo khu v˘c chuÂng trπi. Bπn h∑y t˘ mang con vÀt cho ng≠Íi l∏i bu´n n’u h‰ muËn mua chÛng.Bπn vµ ng≠Íi chÒ trπi n™n rˆa tay bªng xµ phflng tr≠Ìc vµ sau khi ch®m s„c con vÀt.Ng≠Íi ch®n nu´i n™n thay qu«n ∏o khi ra, vµo khu v˘c ch®n nu´i, Æ∆c bi÷t tı c∏c trπi ch®n nu´i kh∏c.N’u c„ th”:

N™n c„ x´, chÀu Æ˘ng n≠Ìc vµ xµ phflng tπi cÊng ra vµo khuv˘c ch®n nu´i Æ” nh˜ng ng≠Íi ra vµo lµm sπch tay, giµy däp,b∏nh xe (xe Æπp ho∆c xe m∏y) tr≠Ìc khi vµo khu v˘c chuÂngnu´i.N™n c„ däp/Òng ri™ng cho kh∏ch, h‰ sœ Æ” giµy, däp cÒa h‰ Îb™n ngoµi cÊng trπi vµ sˆ dÙng däp/Òng cÒa trπi Æ” Æi vµo trπi.N’u kh´ng, chÒ trπi n™n y™u c«u kh∏ch rˆa vµ lµm sπch Æ’ giµycÒa h‰ tr≠Ìc khi vµo trπi.

23

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

22

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Khi c„ c´ng bË dfich cÛm gia c«m trong n≠Ìc ho∆c trong tÿnh, c„ th” b÷nh dfichÆ∑ Æ’n r†t g«n trπi cÒa bπn. Gia c«m vµ con ng≠Íi c„ th” Æ∑ Æi tı vÔng dfich sangkhu v˘c cÒa bπn tr≠Ìc khi b÷nh Æ≠Óc ph∏t hi÷n vµ c´ng bË.

ß„ lµ t◊nh trπng nguy c¨ cao!Ph∂i ngh‹ rªng b÷nh cÛm gia c«m c„ th” Æang Î r†t g«n!

Bªng c∏ch th˘c hi÷n mÈt vµi nguy™n tæc c¨ b∂n, trπi cÒa bπn sœ kh´ng bfi nhi‘mb÷nh. Nh˜ng nguy™n tæc Æ„ lµ:

T˘ tin vµo b∂n th©n sœ gi˜ Æ≠Óc trπi kh´ng bfi b÷nh!

Lµm g◊ Æ” b∂o v÷ trang trπi khi c„dfich x∂y ra trong n≠Ìc ho∆c trongtÿnh?

Gi˜ gia c«mtrong m´itr≠Íng k›n

Kh´ng mua ho∆cnhÀp th™m vÀtnu´i vµo trπi

Kh´ng cho ng≠Íikh∏c vµo trπi.

V÷ sinhchuÂng nu´i,dÙng cÙ ch®nnu´i, xe m∏yvµ khu v˘cxung quanh

th≠Íng xuy™nh¨n

C„ chÁ ch¯aph©n.

1Gia c«m mÌi Æ≠Óc mua

vµ Æem vµo trπi.

2Gia c«m mÌi mua Æ≠Óc nhËt c∏chly ›t nh†t hai tu«n vµ theo d‚i hµng

ngµy.

3N’u sau hai tu«n chÛng v…n

kh·e mπnh, c„ th” nhËt chungvÌi gia c«m kh∏c.

H◊nh 7: C∏ch ly gia c«m mÌi mua.

25

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

24

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Nguy™n tæc th¯ hai: Kh´ng mua ho∆c nhÀp th™m vÀt nu´i vµo trπi.

ThÀm ch› khi c∏ch ly vÀt nu´i mÌi ri™ng mÈt chÁ (ki”m dfich), th◊kh∂ n®ng mang vi rÛt v…n r†t cao.

Kh´ng Æ≠a vµo th™m gia sÛc mÌi m∆c dÔ trong thÍi gian ngæn.Kh´ng Æem gia c«m sËng v“ mÊ thfit tπi nhµ, n’u ph∂i lµm th◊ n™n

mÊ thfit gia c«m Î mÈt n¨i ri™ng bi÷t, ti÷n cho v÷ sinh. Ch´n ho∆cÆËt l´ng vµ nh˜ng ph’ th∂i kh∏c.

N’u mang gia c«m ra chÓ b∏n kh´ng h’t, khi mang v“ n™n nhËt ÎmÈt n¨i c∏ch bi÷t.

Kh´ng tham d˘ thi ch‰i gµ.

Gia c«m mang tı chÓ v“.

Kh´ng th∂ chung vÌi gia c«m kh·e.

Nguy™n tæc th¯ nh†t: Gi˜ Ƶn gia c«m trong m´i tr≠Íng k›n.

Nh≠ Æ∑ Æ“ cÀp Î ph«n tr≠Ìc, Î c∏c hÈ ch®n nu´i nh·, gia c«m th≠Íngth∂ t˘ do, Æi quanh qu»n Æ” ki’m th¯c ®n. Khi dfich b÷nh Æ’n g«n,vi÷c th∂ t˘ do gia c«m sœ r†t nguy hi”m.

ChuÂng k›n cho gia c«m vµo ban Æ™m vµ hµng rµo bao quanh (ÆËivÌi ao n’u th†y c«n) Æ” ch®n th∂ ban ngµy lµ gi∂i ph∏p th˘c ti‘n.

Kh´ng th∂ vfit chπy ÆÂng. Kh´ng th∂ gia c«m Æi t˘ do trong khu v˘cch®n nu´i. NhËt gia c«m trong khu v˘c Æ≠Óc b∂o v÷: trong hµng rµo,trong chuÂng Æ≠Óc bao quanh bªng l≠Ìi... Æ∂m b∂o cung c†p th¯c®n vµ n≠Ìc uËng sπch.

Bπn n™n nu´i nhËt vµ cho gia c«m ®n (n™n mua th™m ng´, th„c, c∏mv v.), h¨n lµ th∂ r´ng gia c«m.

H◊nh 8: 3 ki”u chuÂng kh∏c nhauÆ” b∂o v÷ gia c«m ( hµng rµo baoquanh; dÔng l≠Ìi; gia c«m nhËtd≠Ìi sµn nhµ c„ l≠Ìi bao quanh).

H◊nh 9: Kh´ng tham d˘ ch‰i gµ.Kh´ng th∂ chung gia c«m mangtı chÓ v“ vÌi gia c«m khoŒ (*)

27

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

26

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Nguy™n tæc th¯ ba: Hπn ch’ vµ Ki”m so∏t ng≠Íi vµo trπi cÔng vÌi nh˜ng vÀt dÙng.

Chÿ cho phäp nh˜ng thµnh vi™n gia Æ◊nh vµo trong khu ch®n th∂ gia c«m.M‰i ng≠Íi, k” c∂ ng≠Íi trong nhµ ph∂i rˆa tay bªng xµ phflng,c‰ vµ s∏t trÔng gi«y, däp, b∏nhxe Æπp xe m∏y... tπi cÊng trπitr≠Ìc khi Æi vµo khu ch®n nu´i.Chÿ nh˜ng ng≠Íi trong nhµch®m s„c nu´i d≠Ïng Ƶn giac«m.

Nguy™n tæc th¯ t≠: Th≠Íng xuy™n v÷ sinh s©n trπi, chuÂng vµ dÙngcÙ ch®n nu´i, xe m∏y vµo khu v˘c ch®n th∂ gia c«m.

Khu ch®n th∂ gia c«m ph∂i lµmv÷ sinh hµng ngµy (mang kh»utrang khi lµm v÷ sinh).ChuÂng nu´i vµ rµo chæn n™nlµm v÷ sinh hµng ngµy n’u c„ th”.Gom ph©n, th¯c ®n thıa. HÒyho∆c ch¯a vµo n¨i c∏ch bi÷t.Th≠Íng xuy™n rˆa r∏y, k˙ c‰,s∏t trÔng dÙng cÙ ch®n nu´i.

Nguy™n tæc th¯ n®m: Ch¯a ph©n

Vi rÛt c„ th” tÂn tπi trong ph©n nhi“u tu«n. N’u chÛng ta dÔng ph©nb„n ruÈng qu∏ sÌm th◊ vi rÛt c„ th” nhi‘m vµo gia c«m.

T∏c dÙng Ò ph©n:Di÷t vi khu»n vµ vi rÛt.T®ng ch†t l≠Óng cÒa ph©n lµm ph©n b„n.

Ph≠¨ng ph∏p:Thu gom ph©n gia c«m hµng ngµy.Ch¯a ph©n (c∏ch xa gi’ng n≠Ìc, ao, nguÂn n≠Ìc...).

Cho vµo tÛi nil´ng k›nß” tr™n m∆t Ɔt vµ phÒ nilonCh´n s©u d≠Ìi Ɔt

VÌi kho∂ng 10 kg ph©n ho∆c h¨n, cho th™m n≠Ìc vµo bao ph©n(2,5 l›t cho 10 kg ph©n).Cho th™m ›t v´i bÈt (1/2 kg cho 10 kg ph©n).Trong 2 tu«n Æ«u, Æ∂o ph©n 2 l«n trong mÈt tu«n vµ sau Æ„ 1 l«ntrong mÈt tu«n.

C«n ph∂i c„ thÍi gian cho s˘ ph©n hu˚, n„ phÙ thuÈc vµo s˘ thËi r˜aÆ” tπo thµnh ph©n h˜u c¨ (phÙ thuÈc khËi l≠Óng, k›ch th≠Ìc, sË l«nÆ∂o, ÆÈ »m, nhi÷t ÆÈ...).

Ph©n c„ th” sˆ dÙng Æ≠Óc khi nhi÷t ÆÈ gi∂m xuËng, khi c„ mµu n©us…m, h’t mÔi h´i thËi vµ c„ th” ngˆi Æ≠Óc mÔi nh≠ mÔi mÔn Ɔt.

29

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

28

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

V› dÙ nh≠ n’u bπn c„ 50 con gµ, ngµy Æ«u ti™n c„ 3 con ch’t mµ kh´ng c„ bi”uhi÷n tri÷u ch¯ng, ngµy th¯ 2 lπi c„ 3 con ch’t, ngµy th¯ 3 lµ 4 con...

Khi bπn g∆p T˚ l÷ ch’t nghi ngÍ trong trπi: Chÿ c„ phflng th› nghi÷m mÌi c„ th” x∏c Æfinh ch›nh x∏c Ƶn gia c«m c„ bfi cÛm hay kh´ng.Bπn ph∂i hµnh ÆÈng tr≠Ìc khi c„ Æ≠Óc k’t qu∂ xät nghi÷m. N’u bπn c¯ chÍ k’t qu∂ xät nghi÷m, th◊ dfich sœ kh´ng th”khËng ch’ Æ≠Óc.

Khi bπn quan s∏t th†y trong trπi c„ nhi“u gia c«m ch’t, khi Æ„ chÒ trπi vµ TYVc«n ph∂i lµm vi÷c cÔng nhau. H‰ ph∂i lµm nh˜ng vi÷c nh≠:

Ti™u di÷t vi rÛt trong trπi nhi‘m b÷nh cµng sÌm cµng tËt.Tr∏nh lµm l©y nhi‘m sang c∏c trπi kh∏c.Tr∏nh l©y nhi‘m sang ng≠Íi. B∏o c∏o ngay cho l∑nh Æπo lµng, x∑ vµ TTY huy÷n.Ph∂i ghi chäp Æ«y ÆÒ th´ng tin v“ s˘ vi÷c.

NNgg≠≠ÍÍii dd©©nn pphh∂∂ii tthh´nngg bb∏∏oo nnggaayy cchhoo TTYYVV..Th≠Íng th◊ nh˜ng ng≠Íi ch®n nu´i gia c«m nh· kh´ng nhÍ Æ’n dfich

vÙ cÒa TYV Æ” ch®m s„c Ƶn gia c«m. MÈt trong nh˜ng l˝ do lµ bÎiv◊ gi∏ trfi kinh t’ cÒa mÈt ›t gia c«m kh´ng ÆÒ Æ” so s∏nh vÌi ph› chitr∂ dfich vÙ cÒa TYV ho∆c chi ph› Æi“u trfi b÷nh.

Tuy nhi™n, khi c„ t˚ l÷ ch’t nghi ngÍ xu†t hi÷n, vi÷c th´ng b∏o choTYV ho∆c TTY huy÷n lµ Æi“u quan tr‰ng. ß©y lµ luÀt, nh≠ng Æ„ cflnlµ quy“n lÓi cÒa ng≠Íi d©n, tπi sao?

TYV sœ giÛp ti™u di÷t vi rÛt trong trπi:Sœ an toµn h¨n vµ gi∂m nguy c¨ mæc b÷nh cho ng≠Íi d©n vµ giaÆ◊nh h‰.Ng≠Íi d©n c„ kh∂ n®ng nu´i gia c«m lπi mÈt c∏ch nhanh ch„ngG„p ph«n ng®n ch∆n b÷nh lan sang trπi b™n cπnh. N’u trπi ch®nnu´i gia c«m b™n cπnh kh´ng nhi‘m b÷nh, Æ„ c„ th” lµ Æi“u ki÷nthuÀn lÓi cho bπn mua gia c«m cÒa h‰ Æ” t∏i ch®n nu´i.

C„ th” ng≠Íi d©n nhÀn Æ≠Óc ti“n hÁ trÓ thi÷t hπi tı nhµ n≠Ìc...

Lµm g◊ khi trong trπi c„ nhi“u giac«m ch’t?

Trong ch®n nu´i gia c«m, mÈt sË ›t gia c«m ch’t c„ th” lµ v†n Æ“ th´ng th≠Íng.Gia c«m c„ th” ch’t do nhi“u l˝ do, vµ nhi“u b÷nh kh∏c nhau. MÈt vµi b÷nh x∂yra chÿ lµm ∂nh h≠Îng ›t Æ’n vÀt nu´i, Æ„ lµ b÷nh kh´ng quan tr‰ng.CÛm gia c«m th◊ kh∏c: hÀu qu∂ c„ th” r†t x†u. C„ ngh‹a lµ khi bπn quan s∏t th†yc„ nhi“u gia c«m ch’t, bπn n™n ngh‹ ngay Æ’n cÛm gia c«m.

VÌi ng≠Íi d©n vµ TYV, kh„ c„ th” chæc chæn rªng gia c«m ch’t lµ do cÛm giac«m. Nh≠ng n™n hµnh ÆÈng nh≠ lµ ÆËi vÌi b÷nh cÛm gia c«m. ßi“u nµy gi∂ith›ch tπi sao trong ph«n nµy, chÛng ta nhæc Æ’n cÙm tı “T˚ l÷ ch’t nghi ngÍ” .

T˚ l÷ ch’t nghi ngÍ lµ g◊? Gia c«m ch’t mÈt c∏ch ÆÈt ngÈt (c„ ngh‹a lµ Ƶn gia c«m cÒa bπn

Æang khoŒ mπnh vµ ÆÈt ngÈt ch’t trong vflng ch≠a Æ’n 24 ti’ng).Vµ t˚ l÷ ch’t hµng ngµy nhi“u h¨n 5% tÊng Ƶn trong thÍi gian

vµi ngµy.

H◊nh 10: Nhi“u gia c«m Ëm vµ ch’t.

31

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

30

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

D≠Ìi Æ©y lµ mÈt v› dÙ v“ nh˜ng b≠Ìc Æ≠Óc ti’n hµnh:Vµo chÒ nhÀt, lÛc18.00 h, Bµ Thu˝ cho 20 con gµ ®n. C∂ Ƶn v…n b◊nh th≠Íng.Th¯ 2:

7.00 5 con bfi ch’t vµ nh˜ng con kh∏c y’u.8.00 Bµ Thu˝ rˆa tay vµ däp rÂi sang nhµ TYV.9.00 TYV mang theo thuËc s∏t trÔng, vµ Æi Æ’n nhµ bµ Thu˝.9.30 TYV tÌi, d˘ng xe m∏y ngoµi cÊng trπi.9.35 TYV quan s∏t Ƶn gµ (c∂ nh˜ng con ch’t vµ sËng). H·i bµ Thu˝ mÈt

sË c©u h·i. Anh †y Æ≠Óc bi’t tr≠Ìc Æ„ mÈt tu«n, Î nhµ b™n cπnh c„ r†t nhi“u gµ bfi ch’t vµ anh †y ngh‹ n„ c„ th” lµ cÛm gia c«m ho∆c b÷nh Niu- c∏t-x¨n. Anh †y gi∂i th›ch cho bµ Thu˝ nh˜ng g◊ c«n ph∂ilµm.

10.00 Bµ Thu˝ cho h’t sË gµ ch’t vµo tÛi nilong, vµ Æ” tÛi nilong Î chÁ Æ≠Óc b∂o v÷ (c∏ch xa nhµ, con vÀt kh∏c, nguÂn n≠Ìc), bµ †y gi˜ giac«m sËng Î chÁ Æ≠Óc b∂o v÷ (Æ≠Óc qu©y k›n, ho∆c trong hµng rµo).

11.00 TYV pha ch’ dung dfich thuËc s∏t trÔng vµo x´.TYV ra ngoµi cÊng, tr∂ lπi Æ´i däp cho bµ Thu˝, c‰ rˆa tay vµ c∂ b∏nh xe m∏y bªng dung dfich thuËc s∏t trÔng trong mÈt x´.Bµ Thu˝ nhÛng däp vµ nh˜ng vÀt dÙng c„ nguy c¨ ti’p xÛc vÌi m«mb÷nh vµo x´ kh∏c.Bµ Thu˝ ÆÂng ˝ ki”m so∏t ng≠Íi vµ vÀt nu´i ra vµo trong khu ch®nnu´i cÒa nhµ bµ †y.Bµ Thu˝ ræc v´i bÈt l™n m‰i n¨i mµ Ƶn gµ Æ∑ Æi lπi trong nh˜ng ngµyg«n Æ©y. Bµ †y ki”m tra t†t c∂ vÀt nu´i kh∏c Æ≠Óc nhËt trong chuÂngho∆c Æ≠Óc cË Æfinh tπi chÁ.

11.30 TYV Æi ngay tÌi b≠u Æi÷n vµ g‰i Æi÷n b∏o cho TTY huy÷n v“ t◊nh h◊nh b÷nh, Anh †y th´ng tin chi ti’t t†t c∂ nh˜ng g◊ Æ∑ th†y vµ Æ∑ lµm. TTY huy÷n th´ng b∏o chi“u nay sœ c„ ng≠Íi v“ Æ” th∂o luÀn vµl†y b÷nh ph»m gˆi Æi xät nghi÷m.

TYV c«n ph∂i:LÀp t¯c xuËng ki”m tra trπi vµ cho nh˜ng lÍi khuy™n hÓp l˝ Æ” ng®n

ch∆n b÷nh lan rÈng.Sau Æ„ th´ng b∏o cho TTY huy÷n cµng sÌm cµng tËt.Kh´ng chÍ k’t qu∂ xät nghi÷m tr≠Ìc khi c„ hµnh ÆÈng. Trong th˘c

t’, k’t qu∂ phflng th› nghi÷m chÿ giÛp TTY vµ TYV c„ Æ≠Óc quy’tÆfinh Æ” duy tr◊/ mÎ rÈng c∏c bi÷n ph∏p ki”m so∏t (n’u m…u xät nghi÷md≠¨ng t›nh vÌi cÛm gia c«m) ho∆c dıng lπi (n’u m…u xät nghi÷m ©mt›nh). K’t qu∂ phflng th› nghi÷m chÿ giÛp hi”u h¨n v“ v†n Æ“, c∏cbi÷n ph∏p ki”m so∏t c«n Æ≠Óc bæt Æ«u ngay lÀp t¯c khi TYV Æ’nki”m tra. N’u chÍ, c„ th” sœ qu∏ muÈn!

Kh´ng chÍ nh©n vi™n TTY Æ’n tr≠Ìc khi hµnh ÆÈng.N’u x∏c Æfinh lµ b÷nh cÛm gia c«m, TTY vµ TYV n™n chæc chæn

bi÷n ph∏p ki”m so∏t Æ≠Óc duy tr◊ ho∆c mÎ rÈng tÔy theo nh˜ng quy’tÆfinh cÒa TTY (chÿ Æπo cÒa Chi CÙc ThÛ y (CCTY) vµ CÙc ThÛ y).

B≠u Æi÷n

Trπm thÛ y huy÷n

H◊nh 11: TYV li™n lπc vÌi TTY huy÷n (bªng Æi÷n thoπi ho∆c tr˘c ti’p).

33

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

32

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Lµm g◊ vÌi nh˜ng gia c«m ch’t vµ nh˜ng ÆÂ vÀt l©y nhi‘m kh∏c?Kh´ng bao giÍ v¯t gia c«m ch’t xuËng s´ng, suËi, ao hÂ.Kh´ng bao giÍ ®n.Ngay lÀp t¯c b· gia c«m ch’t vµo bao.

TTY sœ tÌi vµ sœ l†y b÷nh ph»m nh˜ng con gia c«m ch’t nµy. Saukhi thÛ y huy÷n tÌi ho∆c mÈt ngµy sau Æ„ nh˜ng con gia c«m ch’tnµy ph∂i Æ≠Óc ti™u hu˚ nh≠ m´ t∂ sau:

H◊nh 12: Cho gia c«m ch’t vµo bao (hµnh ÆÈng tËt)

H◊nh 13: V¯t x∏c ch’t xuËng s´ng, ao hÂ(hµnh ÆÈng kh´ng tËt)

15.00 MÈt nh©n vi™n TTY huy÷n tÌi nhµ bµThu˝ cÔng vÌi TYV.ThÛ y huy÷nvµ TYV cÔng tu©n thÒ nguy™n tæc tr≠Ìc khi vµo trπi.C∏n bÈ thÛ y huy÷n mÎ tÛi, quan s∏t gµ ch’t, mÊ kh∏m vµ l†y b÷nhph»m gµ ch’t vµ nh˜ng con gµ Ëm. Trong qu∏ tr◊nh lµm, m‰i ng≠ÍiÆ“u ph∂i mang kh»u trang.

16.00 ThÛ y huy÷n h·i bµ Thu˝ nh˜ng c©u nh≠: Ai Æ∑ Æ’n trπi cÒa bµ trongvflng 3 tu«n tr≠Ìc vµ h‰ Æ∑ Æi Æ©u? Nh˜ng gia sÛc nµo Æ≠Óc mua trong vflng 3 tu«n tr≠Ìc vµ mua chÛng Î Æ©u? Nh˜ng gia sÛc nµo rakh·i trπi (b∏n ho∆c cho v. v.) trong vflng 3 tu«n tr≠Ìc vµ chÛng Æ∑ ÆiÆ©u?

17.00 TTY khuy™n bµ Thu˝ kh´ng vÀn chuy”n b†t k˙ con vÀt nµo ra ho∆cvµo trπi, hπn ch’ s˘ di chuy”n cÒa con ng≠Íi ra vµo trπi vµ khuy™n bµ Thu˝ ch‰n l‰c, loπi th∂i nh˜ng con vÀt cfln lπi tr≠Ìc khi c„ k’t qu∂xät nghi÷m. Bµ Thu˝ ÆÂng ˝ c∏c bi÷n ph∏p Æ” gi˜ g◊n trπi nhµ m◊nh.

17.30 TTY Æi Æ’n nhµ b™n cπnh Æ” h·i mÈt sË c©u h·i t≠¨ng t˘ vµ Æ” ki”mtra n’u Î Æ„ v…n cfln gia c«m sËng th◊ anh ta sœ l†y m…u vµ khuy™n h‰ n™n gi˜ gia c«m trong vÔng Æ≠Óc b∂o v÷.

19.00 TrÎ lπi v®n phflng, thÛ y huy÷n g‰i Æi÷n cho Chi cÙc thÛ y tÿnh Æ” th´ng b∏o. M…u b÷nh ph»m Æ≠Óc b∂o qu∂n trong tÒ lπnh cÒa TTY huy÷n. TTY huy÷n vi’t b∏o c∏o Æ” fax cho Chi cÙc thÛ y tÿnh vµ gˆikÃm cÔng b÷nh ph»m gˆi phflng xät nghi÷m.

Th¯ 3

08.00 CCTY gˆi m…u b÷nh ph»m Æ’n phflng ch»n Æo∏n g«n nh†t.

35

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

34

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Lµm g◊ vÌi gia c«m Ëm?Kh´ng bao giÍ ®n.Nh˜ng gia c«m Ëm n™n nhËt c∂ vµo trong mÈt chuÂng k›n Æ” kh´ng

ti’p xÛc vÌi nh˜ng con vÀt kh∏c.ThÛ y huy÷n c„ th” Æ’n vµ l†y chÛnglµm b÷nh ph»m. Sau khi ThÛ y huy÷n Æ’n ho∆c sau mÈt ngµy th◊toµn bÈ sË gia c«m nµy n™n loπi th∂i ( bÎi v◊ khi chÛng sËng, chÛngti’p tÙc s∂n sinh th™m vi rÛt vµ c„ th” chÛng sœ ch’t).

Loπi th∂i: VÌi ch®n nu´i gia c«m nh·, kh´ng c„ sΩn ph≠¨ng ph∏pnµo ngoµi vi÷c loπi th∂i bªng tay vµ bªng dao (Æ” gi’t b·). ßi“u quantr‰ng lµ nh˜ng ng≠Íi tham gia loπi th∂i gia c«m lµ ph∂i khoŒ mπnhvµ Æ≠Óc b∂o v÷ (c„ m∆t nπ, k›nh, Òng, g®ng tay...), tı khi bæt Æ«u Æ’nkhi k’t thÛc c´ng vi÷c Æ“u ph∂i v÷ sinh khu v˘c lµm vi÷c vµ dÙngcÙ Æ∑ sˆ dÙng. M∏u, cÚng nh≠ nh˜ng ch†t th∂i kh∏c Æ≠Óc thu gomvµ ti™u hu˚ (xem ph«n tr™n). Ti’n hµnh loπi th∂i ph∂i c∏ch xa nguÂnn≠Ìc t˘ nhi™n (ao, gi’ng). Loπi th∂i ph∂i gi’t ch’t gia c«m cµng nhanhcµng tËt Æ” tr∏nh v≠¨ng v∑i l´ng b»n ra m´i tr≠Íng vµ hπn ch’ ÆauÆÌn cho gia c«m tr≠Ìc khi ch’t.

Ti™u hu˚: xem ph«n tr™n (ÆËt ho∆c ch´n).

Lµm g◊ vÌi nh˜ng gia c«m kh·e?Nh˜ng gia c«m cfln khoŒ c„ th” v…n gi˜ lπi nu´i trong chuÂng k›n

Æ” kh´ng ti’p xÛc vÌi nh˜ng con vÀt kh∏c.TYV vµ thÛ y huy÷n c„ th” Æ“ nghfi loπi th∂i nh˜ng con gia c«m nµy

ngay n’u th†y mËi Æe doπ dfich b÷nh qu∏ cao, kh´ng c«n chÍ k’t qu∂xät nghi÷m.

N’u k’t qu∂ xät nghi÷m d≠¨ng t›nh vÌi cÛm gia c«m, th◊ nh˜ng congia c«m nµy ph∂i loπi th∂i ngay (n’u chÛng v…n cfln sËng), nh≠ Æ∑gi∂i th›ch Î tr™n.

Ng≠Íi ch®n nu´i kh´ng bao giÍ n™n b∏n chπy ho∆c cho gia c«m nµyvµ tr¯ng m∆c dÔ nh◊n chÛng v…n khoŒ mπnh!! Nh≠ th’ sœ lµm chobπn vµ c∂ ng≠Íi kh∏c c„ th” nhi‘m b÷nh, vµ lµm cho Ƶn gia c«m d‘bfi nhi‘m b÷nh.

Toµn bÈ sË gia c«m ch’t vµ nh˜ng vÀt g©y nhi‘m kh∏c (ph©n, tr¯ng,m∏u, l´ng...) ph∂i bfi ti™u hu˚ ÆÛng c∏ch cµng sÌm cµng tËt trongngµy h´m Æ„:

ßËtMang toµn bÈ gia c«m vµ vÀtdÙng c«n ti™u hÒy Æ” vµo mÈt n¨i,ÆÊ d«u h·a, d«u mazÛt (kh´ngdÔng x®ng), ch©m lˆa ÆËt.

Ch´nßµo hË d≠Ìi Ɔt (c∏ch xa ao,gi’ng n≠Ìc, v.v), ræc v´i bÈtxuËng Æ∏y vµ xung quanh thµnhhË, rÂi ch´n gia c«m vµ nh˜ng ÆÂvÀt kh∏c, ræc v´i bÈt l™n tr™n vµl†p Ɔt.

37

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

36

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

ThÍi gian tr≠Ìc khi ch®n nu´i gia c«m trÎ lπiSau khi toµn bÈ sË gia c«m bfi ti™u hu˚ vµ toµn bÈ vÀt dÙng, n“n

chuÂng Æ∑ Æ≠Óc c‰ rˆa phun thuËc s∏t trÔng, bπn ch≠a n™n mang giac«m mÌi v“ nu´i ngay.

Th˘c hi÷n v÷ sinh vµ s∏t trÔng trong 1 ho∆c 2 tu«n sau Æ„.N’u vi÷c v÷ sinh Æ≠Óc lµm tËt, Æ” trËng chuÂng ›t nh†t 21 ngµy rÂi

mÌi nu´i gia c«m mÌi. ßπi Æa sË vi rÛt kh´ng th” tÂn tπi trong m´itr≠Íng b™n ngoµi qu∏ 21 ngµy n’u chÛng kh´ng th” ti’p xÛc vµ x©mnhÀp vµo c¨ th” vÀt nu´i.

Ngµy 1 th∏ng 9V÷ sinh, ÆËt, t»y u’

< 1 tu«n> Ngµy 8 th∏ng 9V÷ sinh t»y u’l«n 2

< 2 tu«n> Ngµy 22 th∏ng 9Nu´i gia c«mmÌi

D‰n dãp, t»y u’ trang trπi vµ dÙng cÙ:Vi rÛt c„ th” tÂn tπi tr™n c∏c Æ vÀt, nguy™n li÷u vµ c∏c n¨i Æ∑ ti’p

xÛc vÌi gia c«m b÷nh ho∆c khi chÛng ta dÔng trong khi quan s∏t,loπi th∂i vµ ti™u hu˚ gia c«m.

TÛi ni-l´ng, th¯c ®n ch®n nu´i, chuÂng gÁ ho∆c bÍ t≠Íng... c„ th”Æ≠Óc ÆËt d‘ dµng. Ph©n c„ th” Æ≠Óc Ò ho∆c ch´n.

ChuÂng gia c«m Æ≠Óc x©y bªng gπch ho∆c lµm bªng gÁ th◊ ph∂i Æ≠Óc:

Rˆa => K˙ c‰ => Phun thuËc s∏t trÔng.

DÔng chÊi r‘ quät d‰n khu v˘c ch®n th∂ gia c«m sau Æ„ phun thuËckhˆ trÔng.

V´i bÈt lµ ch†t s∏t trÔng rŒ nh†t vµ n™n dÔng Æ” s∏t trÔng khu v˘cchuÂng trπi gia c«m.

N’u kh´ng c„ c∏c ch†t s∏ttrÔng dÙng cÙ, c„ th” Æem ng©mvµo n≠Ìc xµ phflng (bÈt gi∆t) rˆasπch rÂi Æem ph¨i næng.

Nh˜ng v†n Æ“ kh∏cKh´ng n™n vµo nh˜ng trπi giac«m kh∏c: Bπn c„ th” mang theovi rÛt sang Æ„.Kh´ng cho ng≠Íi kh∏c m≠ÓndÙng cÙ, ph≠¨ng ti÷n (xe Æπp,chuÂng nhËt gia c«m, v.v).Kh´ng b∏n ho∆c cho vÀt nu´i,

tr¯ng vµ ph©n.MÁi l«n bπn, ng≠Íi trong gia Æ◊nh bπn, ho∆c ai Æ„ ra kh·i trπi th◊ Æ“u

ph∂i rˆa, k˙ c‰ giµy däp, b∏nh xe Æπp, xe m∏y, rÂi phun thuËc s∏t trÔng.

H◊nh 14: C∏c b≠Ìc vµ kho∂ng thÍi gian tr≠Ìc khi ch®n nu´i gia c«m trÎ lπi.

< 3 tu«n >

39

V i ÷ t N a mT µ i l i ÷ u h ≠ Ì n g d … n c h o T h Û y v i ™ nd fi ch cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

38

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

Trong vÔng dfich m‰i ng≠Íi ph∂i tr∏nh ti’p xÛc vÌi gia c«m vµ s∂n ph»m ch’ tıgia c«m. Chÿ c„ nh˜ng ng≠Íi bæt buÈc ph∂i ti’p xÛc vÌi vÌi gia c«m lµ: ng≠Íich®n nu´i, TYV, b∏c s¸ ThÛ y, khi ti’p xÛc, h‰ ph∂i mang phflng hÈ.

Trπm y t’ Æfia ph≠¨ng n™n c„ nh˜ng h≠Ìng d…n v“ phflng chËng b÷nh.

Khi bπn ho∆c c∏c thµnh vi™n trong gia Æ◊nh c„ ti’p xÛc vÌi gia c«m, nh†t lµ giac«m Ëm mµ c„ c∏c bi”u hi÷n nh≠ sËt, v†n Æ“ v“ h´ h†p th◊ n™n Æ’n trung t©m yt’ cµng sÌm cµng tËt Æ” ki”m tra vµ n„i r‚ lµ bπn Æ∑ c„ ti’p xÛc vÌi gia c«m.

B∂o v÷ cho con ng≠ÍiKhi c„ dfich x∂y ra trong n≠Ìc,trong tÿnh, m‰i ng≠Íi n™n ngh‹rªng h‰ c„ th” nhi‘m vi rÛt. CÛmgia c«m c„ th” l©y nhi‘m cho conng≠Íi chÒ y’u qua Æ≠Íng h´ h†p,khi nh˜ng con gia c«m nhi‘mb÷nh th∂i vi rÛt qua ph©n ho∆ckh´ng kh›.

Tπi nh˜ng trπi kh´ng bfi nhi‘mb÷nh cÛm gia c«m, th◊ chÿ n™n c„1 ng≠Íi ch®m s„c gia c«m, mµph∂i lµ ng≠Íi lÌn, c„ s¯c khoŒ tËt.PhÙ n˜ c„ con nh·, Æang mangthai vµ trŒ em kh´ng n™n ti’p xÛcvÌi c∏c con vÀt.

Kh´ng ®n gia c«m mæc b÷nh bfich’t, bÎi v◊ bπn sœ c„ nguy c¨nhi‘m b÷nh khi lµm thfit gia c«m.

Khi bπn ph∂i ti’p xÛc, c«m, næm con vÀt ho∆c s∂n ph»m cÒa chÛng (thfit, tr¯ng),th◊ sau Æ„ n™n rˆa tay bªng xµ phflng.

Kh´ng n™n ®n ti’t canh.

TYV, ng≠Íi bu´n, nh©n vi™n b∏n hµng, nh˜ng ng≠Íi mua gia c«m sËng ngoµichÓ, ng≠Íi ch’ bi’n thfit gµ tπi nhµ ho∆c tπi nhµ hµng ®n Î x∑, huy÷n, tÿnh kh´ngc„ dfich, th◊ cÚng ph∂i t˘ b∂o v÷ khi ti’p xÛc vÌi gia c«m. H‰ ph∂i dÔng m∆t nπ,kh»u trang, Æeo k›nh, g®ng tay, v.v. H‰ n™n rˆa tay bªng xµ phflng th≠Íng xuy™n.H‰ n™n thay gi∆t qu«n ∏o, rˆa giµy däp ›t nh†t mÈt l«n/ngµy.

d fich cÛm g ia c«m cho nh˜ng hÈ ch®n nu´ i nh·

40

P h fl n g v µ k i ” m s o ∏ t

ThÛ y vi™n vµ Trπm thÛ y huy÷n:nh©n tË t›ch c˘c Æ” Æ»y lÔi b÷nhcÛm gia c«m

B÷nh cÛm gia c«m bfi Æ»y lÔi khi: (1) ph∏t hi÷n b÷nh sÌm, (2) nh˜ng bi÷n ph∏pki”m so∏t Æ≠Óc tri”n khai sÌm. Vi÷c Æ»y lÔi b÷nh cÛm gia c«m phÙ thuÈc nhi“uvµo nh˜ng ng≠Íi lµm vi÷c cÔng nhau: ng≠Íi d©n/ TYV/ TTY/ CCTY/ CÙc ThÛy/ phflng ch»n Æo∏n vµ t†t nhi™n c∂ b∏c s¸. TYV lµ ng≠Íi Æ„ng vai trfl m†u chËttrong mπng l≠Ìi nµy, ch›nh v◊ th’ h‰ ph∂i c„ mËi quan h÷ tËt vÌi ng≠Íi d©n, ph∂ic„ ph∂n ng, hµnh ÆÈng nhanh ch„ng vµ ph∂i th´ng b∏o cho TTY huy÷n, CCTYtÿnh cÚng nh≠ l∑nh Æπo cÒa lµng, x∑.

Duy tr◊ mËi quan h÷ tËt gi˜a nh˜ng hÈ ch®n nu´i gia c«m vµ nh˜ng ng≠Íi hµnhngh“ thÛ y v◊ h‰ Æ≠Óc coi lµ nh˜ng nhµ chuy™n m´n v“ “ThÛ y” tπi Æfia ph≠¨ngvµ g«n gÚi nh†t vÌi cÈng ÆÂng d©n c≠. N™n ng≠Íi ch®n nu´i sœ b∏o kfip thÍinh˜ng dfich b÷nh quan tr‰ng vÌi TYV vµ th˘c hi÷n nh˜ng bi÷n ph∏p do TYVchÿ d…n.

TYV vµ nh©n vi™n TTY c„ th” giÛp ng≠Íi d©n bªng c∏ch Æ≠a ra nh˜ng lÍikhuy™n, chÿ d…n hÓp l˝, tri”n khai c∏c bi÷n ph∏p ki”m so∏t Æ” b∂o v÷ gia Æ◊nhvµ cÈng ÆÂng.

TYV vµ nh©n vi™n TTY ph∂i c„ mËi quan h÷ tËt Æ” b∂o Æ∂m c„ th´ng tin nhanhvµ c„ nh˜ng hµnh ÆÈng sÌm.

TYV c„ lÓi khi hÓp t∏c vÌi TTY huy÷n, bÎi v◊ h‰ c„ th” c„ s˘ hÁtrÓ v“ m∆t k¸ thuÀt tı TTY.

Nh©n vi™n TTY cÚng c„ lÓi khi hÓp t∏c vÌi TYV, v◊ Æ„ lµ c∏ch duynh†t Æ” h‰ bi’t Æ≠Óc c∏i g◊ Æang x∂y ra tπi c†p lµng x∑. H‰ cÚng c„th” dÔng dfich vÙ cÒa TYV Æ” tri”n khai c∏c bi÷n ph∏p ki”m so∏t,khËng ch’ dfich b÷nh tπi lµng x∑.

ß” s˘ hÓp t∏c Î c†p huy÷n d‘ dµng h¨n th◊ vi÷c tÊ ch¯c cuÈc h‰p Æfinh k˙ gi˜ac∏c TYV (t≠ nh©n vµ nhµ n≠Ìc) vµ TTY sœ r†t c„ ›ch.

In 50.000 b∂n tπi C´ng ty in Tπp ch› CÈng s∂n, 38 Bµ Tri÷u, Hµ NÈi.Gi†y phäp xu†t b∂n sË 204/145 XB-QLXB, do CÙc Xu†t b∂n c†p ngµy 22/09/2005

tntdesignvn@yahoo.com