GUPKHIATNA THU (Doctrine of Salvation/Soteriology)Gumpa: Biakna khempeuh ah upna kinei kimciat a,...

14
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC 1 GUPKHIATNA THU (Doctrine of Salvation/Soteriology) THU MASA Gumpa: Biakna khempeuh ah upna kinei kimciat a, upna cih pen hong gumthei ding a om ciangbek in gupkhiatna a omthei pan ahi hi. Kong gum ding hi ci in hong kamciam a om hunciang bek in hong gum zo takpi mah ding hiam, cih tua hong gumpa ih theih masak loh in a khiatna omlo hi. Hong Gumpa tungtawn bek in gupna a piang ahi hi. Ahizongin theihna in gupna hinailo hi. Hong Gumpa in hong bangci gup hiam? Hong gupna in bangci bangin thukhun hong khunsak hiam? Hong Gumpa in hong gupkhiat khitciangin a gupsa mite tawh bangci kizop hiam? Tua kizopna in lungmuanna hong pia hiam? Hong gupkhiatna in bang hun ciang kimang ding hiam? Sawl.4:12 “Ama (Jesu) hang bek tawh hotkhiatna kingah thei ding hi. Bang hang hiam cih leh eite in hotkhiatna ih ngahtheihna dingin leitung khempeuhah Pasian in hong piak (Jesu min simlo) min dang khat zong omlo hi.Ahunzui Gupkhiatna: 1Kor.15:23, “Mi khempeuh in amau hun ciat a zui ding uh hi…” (Heb.9:15 zong sim in). Adam khang pan in tuni dong in a hunzui gupkhiatna om a, ei hun a gupkhiatna thukhun pen tuhun a gupkhiatna ding ahi hi. A hunzui gupkhiatna thukhunte LST tangthu sung pan in enphot ni: 1. Adam hun: sia leh pha khentheihna singah nelo ding (Pian.2:16-17). 2. Noah hun: suahtakna dingin tembaw bawl ding (Pian.6:13-14). 3. Israel hun: Vun-at ding (Pian.17:10-14), Thukham sawmte zui ding (Pai.19:5-7; 20:1-17; Thukna.6:1-9). 4. Tapa Hun: Tapa Mu in Um ding (Jn.6:40). 5. Pawlpi hun: Jesu Si, Kivui, ThokikSi, Tui, KhaTeci pang thum (1Jn.5:6-12). 6. Kum tul khat hun: Leitung thukhun khempeuh a kizawhna dingin Kum tul khat sung Jesu in hong uk ding hi (Mg.20:3-4). Hih hunsungin mawhna leitung pan in beisiang nailo hi (Mg.20:7-15). 7. Sabbath hun: Gupngah mi khempeuh in natna leh sihna om nawnlo in Jerusalem khuathak ah (vanthak leh leithak ah) tawntung dongin Topa tawh tawlnga khawmta ding hi (Mg.21:1-7). Ih Sinding Thu: Gupkhiatna khawkpite khenpi 7 in kikhen a, a sagihna in Sabbath “tawlngakna” hun hita dinga, tua hun panin sep leh bawl, na khempeuh ki tawlnga ta ding hi. A hunzui gupkhiatnate ih sinkim mankei ding a, tulaitak “Pawlpi Hun” ah bang tawh gupkhiatna thukhun om hiam cih bulphuh in ih sinding hi. Hih gupkhiatna sin laibu sungah Khasiangtho nasepna tawh zong ih gawmkhawm hi. Tua ahih man in, Khasiangtho thu tawh kisai in a tuam in ih sin kei ding hi. Jesu sungah Pasian pianzia a kim in om ahih man in, Pa, Tapa, Khasiangtho in Jesu ahi hi.

Transcript of GUPKHIATNA THU (Doctrine of Salvation/Soteriology)Gumpa: Biakna khempeuh ah upna kinei kimciat a,...

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    1

    GUPKHIATNA THU

    (Doctrine of Salvation/Soteriology)

    THU MASA

    Gumpa: Biakna khempeuh ah upna kinei kimciat a, upna cih pen hong gumthei ding a om ciangbek in

    gupkhiatna a omthei pan ahi hi. Kong gum ding hi ci in hong kamciam a om hunciang bek in hong gum

    zo takpi mah ding hiam, cih tua hong gumpa ih theih masak loh in a khiatna omlo hi. Hong Gumpa

    tungtawn bek in gupna a piang ahi hi. Ahizongin theihna in gupna hinailo hi. Hong Gumpa in hong

    bangci gup hiam? Hong gupna in bangci bangin thukhun hong khunsak hiam? Hong Gumpa in hong

    gupkhiat khitciangin a gupsa mite tawh bangci kizop hiam? Tua kizopna in lungmuanna hong pia hiam?

    Hong gupkhiatna in bang hun ciang kimang ding hiam?

    Sawl.4:12 “Ama (Jesu) hang bek tawh hotkhiatna kingah thei ding hi. Bang hang hiam cih leh eite in

    hotkhiatna ih ngahtheihna dingin leitung khempeuhah

    Pasian in hong piak (Jesu min simlo) min dang khat zong omlo hi.”

    Ahunzui Gupkhiatna: 1Kor.15:23, “Mi khempeuh in amau hun ciat a zui ding uh hi…” (Heb.9:15 zong

    sim in). Adam khang pan in tuni dong in a hunzui gupkhiatna om a, ei hun a gupkhiatna thukhun pen

    tuhun a gupkhiatna ding ahi hi. A hunzui gupkhiatna thukhunte LST tangthu sung pan in enphot ni:

    1. Adam hun: sia leh pha khentheihna singah nelo ding (Pian.2:16-17).

    2. Noah hun: suahtakna dingin tembaw bawl ding (Pian.6:13-14).

    3. Israel hun: Vun-at ding (Pian.17:10-14), Thukham sawmte zui ding (Pai.19:5-7; 20:1-17;

    Thukna.6:1-9).

    4. Tapa Hun: Tapa Mu in Um ding (Jn.6:40).

    5. Pawlpi hun: Jesu Si, Kivui, Thokik—Si, Tui, Kha—Teci pang thum (1Jn.5:6-12).

    6. Kum tul khat hun: Leitung thukhun khempeuh a kizawhna dingin Kum tul khat sung Jesu in hong

    uk ding hi (Mg.20:3-4). Hih hunsungin mawhna leitung pan in beisiang nailo hi (Mg.20:7-15).

    7. Sabbath hun: Gupngah mi khempeuh in natna leh sihna om nawnlo in Jerusalem khuathak ah

    (vanthak leh leithak ah) tawntung dongin Topa tawh tawlnga khawmta ding hi (Mg.21:1-7).

    Ih Sinding Thu: Gupkhiatna khawkpite khenpi 7 in kikhen a, a sagihna in Sabbath “tawlngakna” hun

    hita dinga, tua hun panin sep leh bawl, na khempeuh ki tawlnga ta ding hi. A hunzui gupkhiatnate ih

    sinkim mankei ding a, tulaitak “Pawlpi Hun” ah bang tawh gupkhiatna thukhun om hiam cih bulphuh

    in ih sinding hi. Hih gupkhiatna sin laibu sungah Khasiangtho nasepna tawh zong ih gawmkhawm hi.

    Tua ahih man in, Khasiangtho thu tawh kisai in a tuam in ih sin kei ding hi. Jesu sungah Pasian

    pianzia a kim in om ahih man in, Pa, Tapa, Khasiangtho in Jesu ahi hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    2

    PAWLPI HUN A GUPKHIATNA

    Sisan tawh Tatkhiatna

    Thuciam Lui Hun: Etsakna Sisan tawh Tatkhiatna

    Savun tawh tuamna (Pian.3:21): Mawhna tawh a kidim Adam leh Eve te nupa Pasian in gan go in

    sisan luangkhiasak a, gan vun tawh a zumna uh a tuamsak hi. Savun a kingah theihna dingin tua gan a

    kigawhsak masak kisam hi. Sisan tawh tuamzawlo in savun tawh a tuamsak hi. Pasian in Adam leh

    Eve mawhnate maisak ahihna thu kimu a, hih in Khazih hong tatkhiatna ding etsakna ahi hi.

    Abel biakpiakna (Pian.4:2-7): Pasian lung a kimsak biakpiakna pen Abel in hoihtakin zomto hikha

    ding hi. Mawhnei mi khat a mawhna a kimaisak theihna dingin Gan kigo in, sisan kiluangkhia sak hi

    cih Adam leh Abelte biakpiakna hi leh kilawm hi. Topa in Abel biakpiakna sangin, Kain biakpiakna

    a thusimsak kei hi. Sisan tawh Abel biakpiakna pen Khazih tatkhiatna etsakna lim khat ahi hi.

    Noah biakpiakna (Pian.8:20-22): A hunzui in gupkhiatsa Noah innkuante in amasa penpen in

    Pasian mai ah biakpiakna dingin a siangtho vasa leh gan hingte hong pia uh a, Pasian maipha a ngah

    uh hi. Pasian in kiciamna tawh thupha pia a, hih leitung mite tui tawh ka susia nawnkei ding a, khua

    hun ngeinate ka omsak ding hi, ci hi. Adam leh Abel te biakpiakna mah bangin Noah in hong zomto

    in gan sisan luangkhia sak in biakpiakna siangtho Pasian tungah pia uh hi. Hih in Khazih sisan tawh

    tatkhiatna etsakna lim khat mah ahi hi. Ahizongin, Babel hun ciangin mite in Pasian thupiakna zuilo

    in, thumanglo mite gamtatna ah biakpiakna zong ki genkha lo pah hi.

    Abraham biakpiakna (Pian.15:9-10; 22:8): Pasian in Abraham thupha a kamciam khitciangin

    biakpiakna a piak theihna dingin lampi bawlsak a, gan leh vasate tawh gosak hi. Adam, Abel, Noah te

    mah bangin Abraham in zong gan tawh biakpiakna na zomto hi. Khazih hong tatkhiatna ding etsakna

    limte a hih mah bangin biakpiakna ah sisan luanna hong omto zelzel hi. Abraham in Isaak zong

    meihal biakpiakna (gan sisan tawh biakna) ah pai pih zelzel a, Adam, Abel, Noah, Abraham tem ah

    bangin Isaak in zong a lungsim sungah hih bang dan biakpiakna mangngilh ngeilo hi (Pian.22:6-14).

    Abraham leh Isaak mah bangin Jacob in zong tuucingpa hi a, gan tawh biakpiakna mah hong zomto

    hi.

    Israelte tungah tuuno sisan (Pai.12:21-27): Adam, Abel, Noah, Abraham, Isaak, Jacob te tungah

    Topa in a hilh mah bangin Israel minam bup leh a suan-le-khak tungaha ki mangngilh ngeilohna

    dingin Pasian tuuno gosak a, Israel minam khempeuh in a tacil khempeuh uh zong tunno mah tawh

    tanhkhia sak hi. Hih bang siampi nasep a siam theihna dingin Moses in Midian gam ah kum 40 sung

    tawntung tuucing in om a, biakpiakna omzia a sunghpa Jethro tungtawn in sinkhol hi. Jethro pen

    Abraham in Keturah tawh a neih a suan-le-khak sungpan hi a, Midian minam ahi uh hi. Paisan pawi a

    kigo tuuno pen Khazih hong tatkhiatna ding lim etsakna ahi hi. Khazih pen Pasian tuuno zong hipah

    hi (Jn.1:29). Israel tangthu sungah Samuel, Saul, David, Solomon, Josiah, Jehoshafat, Nehemiah te

    ban ah hih gan sisan tawh biakpiakna kizom suksuk hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    3

    Pasian Tuuno leh Hong Tatkhiatna Sisan

    A khiatna: Jesu pen Pasian tuuno ahi hi. Pasian tuuno cih a khiatna in tatkhiatna dingin a kigo cihna

    ahi hi. Khazih pen tatkhiatna dingin hong kizang ahihna thu ah, Pasian ahihna a genna hilo in, a sithei

    pumpi ah hong omna (God’s incarnation) a gennuam ahi hi.

    A deihna: Adam khang pan in tatkhiatna dingin tuuno sisan kizang toto a, tuate khempeuh etsakna

    lim bek hi in, gan sisan tawh mawhna maisiang zo taktak lo in (Heb.9:9-10), mawhna khempeuh

    maisak theih ahihna dingin Pasian mahmah mihing bangin hong kumsuk in (Jn.1:1-14; Fil.2:6-8),

    Pasian mihing hongsuak (Khazih) suk pen Pasian tuuno dingin hongpai cih a kammal in “Pasian

    tuuno” ahi hi. Mawhna leh samsiatna tawh a suak mihing sisan, gan sisan te tawh mawh maina ding

    lampi om lo hi. Ahizongin, mawhna a neilo Pasian-mihing Khazih sisan in biakpiakna dingin ama

    sisan mahmah amah in va kengto a, a siangtho pen mun ah a vapia hi (Heb.9:23-28).

    Khazih sisan biakna kua tungah pia hi ding hiam? Hih tawh kisai in upna tampi leitungah om hi.

    Tertullian in a genna ah mawhna hong tuhkhia Satan khutsung pan in hong tanhkhia ahih man in,

    Satan tungah vapia hi ci hi (a ransom paid to Satan). Hih ngaihsutna pen Pasian thumanna tawh

    kilehngat hi. A khial vantung mite leh mihingte—mawhnei na hi uh hi ci in, thukhenpa in Pasian hi a,

    Satan hilo hi. Pasian pen thumaanna tawh kidim ahih man in, ama thumaanna sungah Pasian nangawn

    in hong sihlawh ahi hi. Ama thumanna sungpanin hong tanhkhiat hi a, Khazih sisan pen athumanna

    tokhom mai ah a valui ahi hi (Heb.9:11-14). A umkhial mite in, Tapa in ama sisan pen a Pa Pasian

    biakbuk siangtho penpen mun vantungah sisan biakpiakna a pia ahi hi, ci uh hi. Hih ngaihsutna in

    Pasian khat bek om hi cih nial ahih man in, Adam, Abel, Noah, Abraham, Isaak, Jacob, Moses leh

    Israel upna tawh ki lehbulh hi. Upna paikhial khenkhatte leleu in Khazih sihna pen thu um mite etteh

    dingin a si bangdan in hong kineih tawm hi (example theory), ci uh a, Jesu sihna thu nial uh ahih man

    in, amaute adingin sisan tawh biakna dang om nawnlo a, Pasian thukhenna bek a ngakta uh ahi hi

    (Heb.10:19-31). Tua ahihman in Khazih tatkhiatna in mawhnei mite sih ding tangin hong si hi a

    (substitutionary death), hih tatkhiatna in thuciamna thak hong kipsakna zong ahi hi (Lk.22:20).

    Thuciamna thak ih cih ciang in thukhun zong a thak ahihna hong gen nuam a hi hi. Gan sisan tawh

    biakpiakna “etsakna lim” khempeuh a beina zong ahi hi (Heb.8:5-13; Heb.9:9-18).

    - Tatkhiatna sisan in thoihdamna ahi hi (2Jn.2:2; 4:10). Thoihdamna cihciangin “Pasian lampang” a

    gen ahi hi. Pasian hehna damsak a, amah leh amah ki lungkimsak cihna ahi hi.

    - Tatkhiatna sisan in maisakna (Efe.1:7; Kol.2:13). Maisakna cih tawh kisai in “mihing lampang”

    genna hileuleu hi. Mawhna khempeuh hong kimaisak theihna dingin tatkhiatna ahi hi.

    - Tatkhiatna sisan in diktansakna (Sawl.13:39; rom.4:6-7; 5:9-11; 2Kor.5:19). Diktansakna zong

    “mihing lampang” ahi hi. Mawhna tawh a kidim mihingte pen dik kisakna ih ngahna pen Pasian

    hang hi a, Pasian in hong pulak khiat ahih man in, diktan ding a kisam mite pen mihingte ih hi hi.

    Maisakna pen tatkhiatna thu ah a hoihlo kammal (negative) kizang hi a, diktansakna pen a hoih

    kammal (positive) kizang ahi hi. Mihingte mawhna hangin Pasian thumaanna kisia a, ahizongin,

    dik hong tangsak kik pen tatkhiatna sisan hang ahi hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    4

    Thuciamna sisan a khiatna in bang hi ding hiam? (1) A kikhaksa kongpi hong honsak cihna ahihi.

    Mihing khempeuh a piangsak Pasian khat bek hi a, ahizongin Moses thukham in leitung mikhempeuh

    huam khin zolo in, Gentail mite gupkhiatna kongpi hong khakcip hi. Hih a kikhakcip kongpi pen Jesu

    sisan in hehpihna kongpi leitung mi khempeuh (Jew leh Gentail) adingin hong honsak ahi hi

    (Lk.2:32; Sawl.15:16-18; 1Jn.2:2). (2) A kihongsa kongpi pen hong khaksak cihna zong ahi hi.

    Thuciamlui hun lai in a nungta Jehovah Pasian a bianuam, a um nuam Gentail mite sungpanin a om

    zenzenn leh lampi khat kihonga, tua pen Israel minam suak masa phot in, Jew mite mah bangin

    thukham khempeuh zuih ding ahi hi. Hih kong kihong pen Jesu sisan in hong khakcip sak leuleu hi

    (Gal.3:12-17,28; 5:1-9). Khanglui lai in Pasian a um nuam mi khat peuh a vun dawn at kul a, Mosi

    thukham zuihloh in dik kisakna kingahtheilo hi mah leh, tu in tua khempeuh khakcip hizaw in Jesu

    upna hang bekin suaktakna kongpi hong kihonsak ta ahi hi. Tua ahih manin Thuciamna sisan cih

    akhiatna in, a um nuam mi khempeuh adingin lampi hong kihonna thuciam sisan ahi hi. General

    Aungsan in Kawlgam suahtakna ding lampi hong honsak a, independence Day ci in 1947 January 4 ni

    ci in Kalgam suahtak ni kiciamteh hi. Kawlgam mi taktak hihtheihna dingin leh bawl akul a hi hi. Independent pen kawlgam mi suahna asa om thei a, suaktakna leh gammi hihna taktak akhenthei mi adiingin a hunzui gupkhiatna thute telhak nawnlo hi. Tua mah bangin,

    thukhun ih zuih theihna dingin lampi hong honsak pen tatkhiatna sisan “Thuciamna sisan” ahi hi.

    Kuate in Jesu That Hiam? Jesu sisanin kuate ading in luangkhia hiam cih tawh a deihna kibang hi.

    Hih dotna pen nam thum bang in adawng om thei hi: (1) Jew minamte in that uh hi (Mt.27:1;

    Sawl.2:36). (2) Rome galkapte in that hi (Mt.27:27-31; Jn.19:34). (3) Mawhnei mite tatna sisan ahih

    man in, mawhnei mikhempeuh hangin asi ahi hi (Jn.1:29). Leitung mimawh khempeuh in amah that

    ahi hi(1Pit.2:22-24). Thu um mi khat in keima mawhna hangin Jesu si hi a cih theihkei leh Jew mite

    leh Rome galkapte thah hi citheikha ding uh hi. Ataktak in, siampi liante thuneihna tawh Jesu a kiman

    ahi kei hi, Jesu mahmah amaute mat dingin a kipiak khiat man in, manthei bek ahi uh hi

    (Mt.26:49,56). Khazih mahmah a siding in hong kipiak man in a si hi a, tua hikei leh mi khutlum

    tawh a sithei nam Pasian a hikei hi. Jesu sisan pen leitung mi khempeuh adingin hong si hi a

    (sufficient for all), a um mi khempeuh in a phattuamna ngah hi (efficient for those who believe).

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    5

    A KIVUINA LEH A THAWHKIKNA

    A kivuina ii thupitna

    Khristian upna a pengsak hilhcianna tuamtuam om hi. Jesu pen si taktaklo in, a sibup hi a, khuaphawk

    kik in tuaciangin, anungzuite in a hingkik ahi hi, ci in tangko uh hi, ci in a hilh bang zong om hi.

    Ahizongin, Jesu si takpi in zong kivui takpi hi cih ih pulak theihna, (1) aluang a vuingiat mi a min

    tawh kigelh hi, Arimethea khuami mihau Josef leh Nikodemus te in Jesu luang vui uh hi

    (Jn.19:38,39). (2) Avui ni,hun leh munte kician takin kigelh hi, Sabbath tunma deuh (Friday ni nitak

    6pm hunma) (Jn.19:41-42). (3) Mi khatpeuh gukkhiat zawhloh ding in hankhuk dalna suangpi tawh

    kikalhcip (Mt.27:60; Lk.13:46). (4) Kuamah in Jesu luang a guk khiat theihlohna dingin Hancing

    galkapte acing dingin kisawl ngiat hi (Mt.27:65,66). Jesu a kivuina pen bangzah ciangin thupi hiam

    cih leh sitakpi hi cih teci khat ahi hi. A kivuina in a sihna thumanna teci pang ahih man in, si hi cih

    ziau pen thu bucing kicitheilo hi.

    A thawhkikna ii thupitna

    Jesu thokiklo hi leh sawltakte thugenna khempeuh a mawkna hi, a sihna a mawkna hi, a kivuina

    amawkna hi, Khristian upna a mawkna hi (1Kor.15:1-11). Jesu thokik takpi hi ci in ih pulak ngamna

    in, (1) Ziinling, han hukna suangpi kihong khia (Mt.28:2). (2) Vantung mi in han hukna suangpi lik

    khia, hancingte mu uh, ziinling te mu uh, laulua, sibup, nialtheih hilo (Mt.28:2-4). (3) Hansung ah

    bangmah omlo (Mt.28:5). (4) kilak kawikawi—nungzuite tungah, Paul tungah (1Kor.15:5-8).

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    6

    LUNGDAMNA THU BUCING

    - Si: Jesu in a sisan tawh mi khempeuh tungah gupkhiatna kongpi hong honsak a, tatkhiatna sisan,

    leh thuciamna sisan ahi hi (1Pit.2:21-25).

    - Kivui: Jesu sitakpi hi ci in teci a pang in, akivuina hi a, a sihna zah mah in a thupi khat ahi hi. Si

    bek hilo in, zong kivui takpi hi. Sihna ciang bek hi leh note upna in a mawkna ahi hi (1Kor.15:2-

    4).

    - Thokik: A sihna leh a kivuina khempeuh a khupna in hong thawhkikna ahi hi. Si leh kivui bek

    hilo in, hong thawhkikna in eite upna a nungta upna hong suak hi. A sihna, akivuina, leh a

    thawhkikna in lungdamna thu bucing a hi hi (1Kor.1Kor.15:2-4). A sihna, akivuina leh a

    thawhkikna tawh hotkhiatna hong tangko ahi hi (Rom.6:3-11).

    Pianthakna ding Upna (saving faith)

    Jesu pen Jehovah (KEIMAH) Pasian (Elohim) ahih lam um ding hi (Jn.8:24; 20:28). Pasian khat

    bek om a, Suangpi dang omlo hi. Tua Suangpi in Jesu ahihna um ding (1Kor.10:4; Isa.44:8).

    Pasian pen kumpi hi a, amah bek mah a nunung pen leh amasa pen ahi hi, tua in Jesu ahihna um

    ding (Isa.43:10-15; Zekh.14:9; Mg.1:4-8,17).

    Ka mawhna in Jesu that hi, ka mawhna tangin Jesu si hi cih um ding (Sawl.2:14,36-40). Mawhna

    kisik kik ding, Jesu a um mi khat pen a mawhna kiphawk kik mi hihamtang ding hi (Lk.24:47,49;

    Sawl.2:38).

    Jesu min tawh ki tuiphum ding (Sawl.2:38-39; 8:12-16; 10:48; 19:5).

    Khasiangtho ngah ding (Sawl.2:38,39; 8:15-16; 10:44-46; 19:6).

    Pasian deihna bangin gamta ding (Mt.5:13-16; 1Pit.2:11-17).

    Genbehna: Lungdamna thu bucing ih cih ciangin, Jesu hong sepsak thute leh ama tungtawn pan in hong

    luangkhia ahi hi. Upna ih cih ciangin mihingte sep ahikei hi, a nungta lungdamna thu bucing pen

    mawhnei mi khat sungah a nuntak theihna dingin Pasian hehpihna gahte ahi hi. Upna nei ing a ci mi khat

    pen, Jesu upzia a maan ding kisam masa hi (Jn.8:31-32). Jesu ahihna bangin ih up leh aban ah Jesu mah in

    thu hong neisuak in, Khasiangtho hongpia ding ahi hi. Pasian hehpihna ih cih in tua ahi hi.

    GUPNA THU BUCING LEITUNG KHEMPEUH AH

    Full Gospel ~ Upna ~ Khasiangtho nasep ~ Tecipang thum

    Si 1Jn. 2:2 Mawhna Kisikkikna Si

    Zeisu Kivui Rom.6:3-4 Thumaan Mawhmaina Tui 1Jn.5:6-8

    Thokik 1Kor.15:3,4 Thukhenna Kha baptism Kha

    Hong paikik ding Mg.22:20

    Note: Full Gospel ih cih in Zeisu si, kivui, leh a thawhkikna tawh hong tanhkhia hi. Upna nei ih

    cih ciang in: “Khasiangtho in mawhna nei ih hihlam hongphawk sak a, thumaan ahi Leitung, Vantung

    leh nakhempeuh apiangsak Pasian khat bek om a, tua Tawntung PA pen mihing bangin leitung ah

    hongpai suk in, amin Zeisu ahi hi cih upna in thumaan a hi hi. Tua ban ah, Zeisu bek in leitung mawhna

    puakhia a, hih leitung ukpa tungah thukhenna (gualzawhna) a lak khinzo hi cih a um mi khempeuh Zeisu

    min tawh kituiphum ding a hi hi.” Lungdamna thubucing za a, a um mi tungah Khasiangtho letsong (the

    Gift of the Holy Spirit) kipia a, ama tungah Teci pang thum Si, Tui, Kha a om ding hi. Tua Khasiangtho

    in nisim in a siangtho nuntakna ah makaih tawntung ding hi. Zeisu hong paikik takpi ding hi cih lametna

    tawh kigingsa in a ngak tawntung mi pen a nungta upna nei mi ahi hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    7

    JESU MIN TAWH KI TUIPHUMNA

    Pentecost ni panin Khasiangtho hong kibua a, pawlpi hun hong kipan ahi hi. Hih pawlpi hun ah upna nei

    mi khempeuh Jesu min tawh kituiphum ciat uh hi. Tuiphumna nam khat bek om a, tua in Jesu min tawh

    ahi hi. Jesu min tawh ki tuiphumna in etsakna tampi hong lak hi, tuate ensuk ni:

    - Mawh maina: Sawl.2:38—ih mawhna tangding in a si Jesu pen, ih mawhna in that ahi hi. Jesu

    sisan in leitung luahsuk mawhna puakhia hi (Jn.1:29; 1Jn.2:2). Amah kua hi hiam cih ih up

    noploh mawhna hong ki maisakna dingin Jesu sisan in hong tankhin zohi cih a um mite ama min

    tawh tui kiphum ding a hihi.

    - Khasiangtho ngahna ding: Sawl.2:39, mawhna pan kisikkik in Jesu a um mite Jesu min tawh ki

    tuiphum hi leh, Khasiangtho ngah ding hi ci hi.

    - Khazih tawh kipawlna: Rom.6:3-4—Khazih tawh sikhawm, kivui khawm, thokik khawm in,

    Khazih sungah ih kipawlna in ki tuiphumna ahi hi.

    - Mopuan silhna: Gal.3:27—Ki tuiphumna in Jesu puan bangin silhna ahi hi (LST a kikhen masate

    sim in). Jesu puan bang in ih silh theihna dingin kituiphumna bek a om hi. Jesu min tawh

    kituiphumna in mopuan silhna ahihna thu hong gen hi.

    - Khazih vun-atna: Kol.2:11-12—pumpi taksa vun-atna hilo in, Khazih vun-atna ahi hi. Mosi

    hunciang dongin taksa vun-at lo mi peuhmah Pasian ciaptehna a neilo mi ahi hi. Tu in Khazih

    vun-atna in Jesu min tawh tuiphumna ahi hi. Tua vun-atna suangmei tem pen tu in bualtui suakta

    hi (Josh.5:2,3; Late 114:7-8).

    - Noah Tembaw: 1Pit.3:20-21—Noahte innkuan a suakta sak pen tui ahi hi, atuanna uh pen

    tembaw ahi hi. Tua pen tu hun a, tuiphumna lim hi a, pumpi nin sawpsiangna hilo in, Pasian mai

    ah kisuanna omlo a cihnopna ahi hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    8

    GUPKHIATNA AH KHASIANGTHO NASEPZIA

    Piangthaklo Tungah

    Khasiangtho in mawhnei mite tungah nampi thum tawh nasem masa hi, Jn.16:8-11 tungtawn in en ni:

    1. Mawhna thu: Khasiangtho in mawhnei ih hih lam hong phawksak masa hi. A mawhna pan a

    kisikkik ding mimawhpa in bangmawhna nei cih a kitheih kei leh, a kisikkik ding theilo

    khading hi. Ahizongin, theihna pen mawh kisikkikna ahikei hi. Jesu ih sungah a nuntak kei

    leh hell khuksung tung pelmawh ding hih hihna hong phawksak masa ahi hi.

    2. Thumaan: Mawhnei mi ih hih lam ih kiphawk kikciangin, thumaan leh thutak in Jesu ahihna

    thu Khasiangtho in hong hilh leuleu ding ahi hi. Jesu pen tawntung Pa (everlasting Father),

    Topa (Jehovah), Pasian (Elohim), Sangpen Pasian (the Most High God) ahihnate hong hilh

    ding hi. Khasiangtho in Jesu pen Tonihna hi ci in hong hilh ngeilo ding hi. Thumaan hong

    hilh Khasiangtho lo tawh mawhnei ih hih lam ih kithei phial zong in, thumaan kisam lai ahih

    lam pen phawk tawntung ding ahi hi.

    3. Thukhenna: Jesu pen Topa leh Pasian bek hilo in, thukhenpa zong ahi hi. Hih thukhen cihna

    sungah leitung a ukpa Satan tungah gualzawhna a lakna thu Khasiangtho in hong theisak ding

    a hi hi. Satan in bangmah hong cih zawhlohna dingin Jesu in Satan tungah thukhen khinzo a,

    khamuangtak in ih omtheihna ding ahi hi.

    Piangthakte Tungah

    Khasiangtho letsong tawh kisai in a tuam in sin khin ih hih man in bel gen nawnlo ding hi hang.

    Khasiantho letsong tawh kisai in nampi nih in ih khen ding hi: (1) Piangthak hun a hong kipia pen ih kha

    nuntakna dingin Pasian piakkhong Khasiangho (the Gift of the Holy Spirit or Special gift). (2) A

    piangthaksate tungah kha cidamna ding leh Pasian nasepna ah a tangzai theihna dingin siamna

    tuamtuamte hong kipia (the gifts of the Holy Spirit or natural gifts). Hih Khasiangtho letsong nampi nihte

    leh talent te a kibang kei hi. Talent cih ciangin, piangthak tawh kisai selo a, pianpih ngiat siamnate ahi hi.

    Nampi nih in ih khen Khasiangtho Letsongte anuai ah a tom theien bangin sin ni:

    Nuntakna hongpia (Specil Gift)

    Sawltakte hilh banglian lungdamna thu bucing a um mi tungah a pianthak hun lian in a kipia

    Khasiangtho letsong a gen nuam ahi hi. Hih pen Special giftzong kici thei hi. Bang hang hiam cih leh

    piangthak mi khat in Khasiangtho neilo cih bang om ngeilo a, a neih pen in Pasian piakkhong

    Khasiangtho ahi hi (Sawl.2:38). A kammal tuam in gen ni cileng, hih pen Jesu mahmah hongsuak hi. Jesu

    in amaute sungah ka om ding hi a cih pen zong hi a, ahizongin mun khempeuh ah a om Pasian pen Kha ci

    in kammal kizang zaw hi. Pasian pen khat bek om hi ci in kammal kizang a, ahizongin, mun khempeuh ah

    tua a om Pasian khat bek mah pen Kha tawh om hi ci in, kammal kizang hi. Mun khempeuh ah a om tua

    Pasian khat bek mah pen mite tawh hong omkhopna ah thuciam lui lai in, mihingte muh theih ding in

    hong omtawm thei a (eg., Abraham tungah), Topa vantungmi (the angel of the Lord) zong kici in,

    ahizongin, thukhun thak ciangin, mite tawh hong Emmanuel khawm Jesu in hong kilang hi. Khasiangtho

    pen thu umte sungah a om ciangin, a ompih pak hilo in, hong om tawntung ahi hi (Jn.14:16; 2Kor.1:22).

    Hih Khasiangtho a ngah mite khempeuh kamtuam (unknown tongue) in pau uh hi. Kamtuam pen

    Khasiangtho ahi kei hi. Ahizongin, Khasiangtho ngahte pen midangte in a ngah lam uh muthei, zathei, a

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    9

    ngah zah simthei uh hi (Sawl.2; 8:15-18; 10:45-47; 19:2-7). Khasiangtho ngahlam ki muthei, kiza thei cih

    pen, kamtuam tawh a pau man uh ahi hi.

    Siamna taumtuam letsongte hongpia (Natural gifts)

    Pasian piakkhong Khasiangtho a ngahsate tungah siamna tuamtuam kipia a, tuate pen Khasiangtho

    letsongte kici hi. Khazah pumpi (pawlpi) a cidamsak semsem a suah theihna ding leh Pasian nasepna ah

    tangzai takin nasep theihna dingin hong kipia ahi hi. A tuamin kisin khin a hih man in, a tom theipen in

    lakhawm ding hi hang:

    A. Nasepna dinga letsong hong kipia siamnate (Rom 12:6-8,The Service Gifts)

    1. Kamsang 2. Sepsiamna 3. Thuhilh siamna 4. Thapiak siamna (exhortation) 5. Piakkhiat hantna 6. Makai siamna 7. Mi hehpih theihna

    B. Nasemte zaa (office) letsongte (Efe.4:11)

    1. Sawltak zaa (apostles)

    2. Kamsang zaa (Prophets)

    3. Thugen zaa (Evangelists)

    4. Tuucing zaa (Pastors)

    5. Thuhilh zaa (Teachers)

    C. Vangliatna letsongte (1Kor. 12:8-10)

    1. Pilna (word of wisdom)

    2. Ciimna (word of knowledge)

    3. Upna (living faith, not a saving faith)

    4. Cina damsakna (healing)

    5. Nalamdang bawltheihna (performing miracles)

    6. Kamsanna (prophecy)

    7. Khate khentel theihna (discerning of spirits)

    8. Pau tuamtuam pau theihna (not unknown tongues)

    9. Pau let siamna (interpretation of tongues)

    Hih atunga siamna tuamtuamte pen, leitungah Khazih pumpi (pawlpi) a om laiteng a kipding ahi

    hi. Ahizongin, ani hong tunciangin, Khasiangtho (pawlpi) vantungah kilata dinga, tua hun pan

    kipan in hih siamna tuamtuamte kisam nawnlo ding hi. Ahizongin, ki itna leh phatna pen bei hun

    om ngeilo ding hi. Kam tuamtuam pausiamnate, a khiatna gen siamnate, upnate, cindamsak

    theihnate vantungah kisam nawnlo ding hi. Leitungah a hih leh Satan tawh kido den ih hih man

    in, leitungah hih siamna tuamtuam a kitangsam penin Pawlpi hi a, Khazih in ama pumpi it leh

    kemnuam a hih man in, hih siamna tuamtuamte hong pia ahi hi. Hih siamnate Pawlpi phattuamna

    dinga hong kipia ahi hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    10

    Hong ciapteh (sealing)

    Mawhnei mi khat in Jesu a san theihna dingin Khasiangtho nasep hi a, a kimuthei upna nei mi pa/nu

    tungah Khasiangtho in hong tenden in tua zong Khasiangtho nasep mah ahi hi. Tu in, Khasiangtho in mite

    bang ci ciapteh hiam cih pen a lunglut huai mahmah khat ahi hi. Khasiangtho in hong ciamteh hi cih

    2Kor.1:22; Efe.1:13; 4:30 nate sungah kimu hi. Hih zong mihingte septheih hilo a, ama hong hehpihna

    tawh hong ciapteh ahi hi. Hih laisiangtho mun thumte ah KST in hong ciamteh hi ci in hong gen mah leh

    bang ci ciapteh hiam cih genkhalo hi. Thuciam Lui hun lai in Pasian in amite vun-atna tawh ciamteh hi

    (Pian.17:10-14). Taksa vun-atna ahilo Khazih vun-atna pen Jesu min tawh tui kiphumna ahi hi ci in

    Kol.2:10-11). Jesu min tawh tui ih kiphum ciangin KST in Jesu mi dingin hong ciamteh ahi hi. Hih

    ciaptehna bang dan lian hi ding hiam KST bek in thei ding hi. A bul genzawkna khat om a, suangtung

    hilo in lungtang sapek tungah ci hi (2Kor.3:2-3). Lungtang tungah bangci gelh, bangci ciapteh cih pen

    LST sungah hilhcianna om nawnlo a, ahizongin hong ciamteh, lungtang tungah gelh cih ciang ih muthei

    hi. A deihna bulpi in Jesu a um mi khat peuh pen khamuangtakin a omna ding deihna ahi hi. Mihingte

    khut ahilo, Khasiangtho ngiat in hong ciapteh mite ih hi hi.

    Khasiangtho Tawh Kidim

    Hih Khasiangtho tawh kidim cih ciangin, piangthaksa mi khat pen thakiamthei, thahat thei cihte ahi hi.

    Khasiangtho tawh kidim theih in, zong ki dim khinlo thei cihna zong ahi hi. Leitungah taksa gamtatna

    tuamtuamte tawh kidiah kei un la Khasiangtho tawh kidim in om zaw un (Efe.5:18). Hih munsan ih

    ngaihsut ciangin mihing lampan hanciam theih, zui hamtang ding thupiak ahi hi, “kidim un”. Khasiangtho

    tawh kidim a kisapna thunih om hi: (1) Thu-um mite khantohna ding leh picinna dingin kisam hi

    (1Kor.3:1-3). Ci leh sa in hong zawhlohna dingin a kisam ahi hi. (2) Pasian nasepna ah gualzawhna ding

    in kisam hi (Sawl.4:31; 9:17,20). KST tawh kidim mi khat in Jesu thu hangsan takin gen ngam a, a hihna

    bangin zong gum ngam hi.

    Khasiangtho tawh kidim theihna ding in thu thump hawk ding in hong kipia hi: (1) Khasiangtho dahsak

    (grieve) ngeilo ding hi (Efe.4:30). Khasiangtho bang hun ah dan hiam cih leh thu umte in zuauna,

    lungtomna, mite mawhna maisak nuamlo, guta, cih bangin a om hunciangin dah hi (Efe.4:26-29).

    Khasiangtho tawh kidimna in a kimukhia thei ding hong gah a, tuate in Khasiantho gah zong kici hi. Tua

    KST gahte pen nampi thumin kikhen thei hi: (1) Itna, lungdamna, lungnopna—hih thumte pen piangthak

    mimal sunglam tawh kisai thu ahi hi. (2) Lungduaina, hehpihna, gitna—hihteng thum pen midangte tawh

    kizopna ah a kilangkhiate ahi hi. (3) Cihtakna, lungneemna, pumpi ki-ukzawhna—hihte in Pasian tawh

    kizopna ahi hi. Hihte pen sami ahilo, Khami hihna ahi hi (Mt.5:16; 7:16). HIh te ban ah Khasiangtho gah

    omlai a, Khasiangtho theih deihna banga kalsuanna, thumanna (1Kor.2:9-13;13); kipaakna, ki pumkhatna

    leh phatnate (Efe.5:19,20). Pasian nasepkhopna ah ki thutuahna leh siamna tuamtuamte (1Thess.5:17-22),

    leh leitung tatziate pel in Pasian tungah ki-apnate ahi hi (Rom.12:1-2).

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    11

    GUPNGAH MITE ADING PASIAN LAM PAN

    Hong Teelkhol (Elected)

    Teeltuam cih tawh kisai in LST sungah kimu zeuhzeuh hi: Israel minam pen Pasian midingin teeltuam ahi

    hi (Thkna.7:6); Vantung mite teltuamte kici hi (1Tim.5:21); Siampi minam ahi Levi zong teeltuam kici hi

    (Thkna.18:5); Kamsang Jeremiah zong teeltuam ahi hi (Jer.1:50; thu umte zong teeltuam ih hi hi

    (Efe.1:4). A beisa tawntung pek pan telkholhsa ci hi (Efe.1:4); a vanglian Ama lungsim (will) banga

    hong teel ahi hi (Rom.9:11; 2Tim.1:9); Pasian thuneihna nasep hi; hih in Pasian itna lahkhiatna hi

    (Efe.1:4); Thu um mite khamuanna tawh teci panna dingin Pasian nasep hong kigen hi a, Pasian pen na

    khempeuh a theikhol Pasian ahihna hong genna zong ahi hi (2Tim.1:9; Rom.9:11); hell khuk sungtung

    dingin Pasian sehkholhsa kuamah neilo a, mimawh khat a kikhel theihna dingin hehpihna kongvang

    honsa in om hi (2Pit.3:9).

    Hong Sehkhol (Predestination)

    Pasian in piangthak dingte ciaptehsa in nei ci in LST sungah kimu theia, na khempeuh athei Pasian

    ahihna thumaan hong kigenna hi a, Thukhunthak sungah 6 vei kigelh hi: (1) Hih in na piang khempeuh

    huamkim hi, mimal hotkhiatna bek hilo hi (Sawl.4:28); (2) Pasian tate ih suahna zong khentat hi

    (Efe.1:5); (3) Ih ngah ding minthanna muanhuai sak hi (Rom.8:29-30); (4) Pasian hehpihna phatna ding

    ngimna hi (Efe.1:6); Hih in a tawntung gamh muanhuai sak hi (Efe.1:11); Hih in a suakta Pasian’ teelna

    leh ama deihna zui a piang ahi hi (Efe.1:5,11). Pasian pilna kilatna ahi hi (1Kor.2:7).

    Teeltuamna leh ciaptehsa cih tawh kisai in mihingte mawhpuakna hemkhia tuanlo hi. Pasian hehpihna leh

    tatkhiatna thudonlo mite pen amau mawhna hangin hell khuksung tung ding uh a, teelkholhloh leh ciapteh

    khakloh man ahikei hi. A um mite khempeuh in nuntak tawntungna ngah ding ci ahih man in, gupkhiatna

    kongvang pen mi khempeuh adingin honsa in om hi (Mang.22:7,12).

    Tapa zaa hongpia (adoption)

    Paul in hong genna ah, Romante ngeina tawh genkak inhong hilhna hi a, mawhna sal pan in Khazih

    sungah suahtakna leh picinna ih ngahna hi ci hi (Rom.8:15). Tapa zaa cih ciangin, thukham hencipna

    sungpan in ta-thak din munah hong kikoih ahihna gen h I (Gal.4:5). Tapa zaa cihna ah thu um mite

    khempeuh Pasian pen “Abba! Pa” hong citheisak hi (Gal.4:6; Rom.8:15). Hih in pa leh tapa kizopna

    diktak ahi hi.

    Ahizongin, thu um mite sungah Jesu sila ka hi hi ci in a genkhia masa penpen James a hi hi (James 1:1).

    James pen Thukhun Thak a gelhkhia masa penpen khat hi a, Jesu sanggam ahi hi. Jesu in sila dingin hong

    samlo himah leh, Jesu pen a sanggam maimai khat dan in a sihma in ngaihsunkha ngei hi mah leh

    Pentecost ni pan kipan in kua taktak hiam cih hong telta ahih man in, leitung vai ah a sanggampa ahih

    hangin, Jehovah Pasian ahih lam a telciangin ama sila ka hi hi, ci in hong kigen a, sawltak khempeuh in

    zong hih kammal mah hong zangto theita uh hi. Mihingte ki-apna hi a, Pasian in ahih leh ama ta zaa

    hongpia ahi hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    12

    SIANGTHONA (SACTIFICATION)

    Pasian lampan in hong siangthosak mite ih hi hi. Pasian lampan a siangtho in hong ciaptehna nampi thum

    bangin kikhen thei hi:

    Misiangtho dinmun ah (positional sanctification).

    Pawlpi hun a piangthak mi khempeuh mi siangtho (saint) cih ciaptehna kingah hi. Paul laikhakte ah thu

    um mite pen mi siangthote cih tawh na pan den hi (Rom.1:7; 1Kor.1:2; 2Kor.1:1; Efe.1:1; 1Pit.1:2). Korin

    pawlpi mite pen mawhna tawh a kidim, sa-mi mahmah pawlpi hinapi in mi siangthote mah ci veve hi.

    Bangzah ciangin mawh uh hiam cih leh Satan khutsungah ap na ap lel un cih zahkhop ding nangawn

    ciang mi bang a om uh hi. Hih pen Jesu hong sihna tungtawn a thu um mikhat in a ngah misiangtho zaa

    ahi hi (Heb.10:10,14,29).

    Nisim Siangthona (progressive sanctification).

    Jesu sisan in ih mawhna si bangin a san vuk bangin hong ngosak khin hinapi in mihingte pen nisim

    mawhna tawh kidiah thei lai veve ih hih manin, siangthona pen khangthei, kiamthei cih bang in ki om

    veve hi. Tua ahih man in, note lak ah a puan uh a ninsak nailo tawm ka mu a, kilawm mahmah hi

    (Mang.3:4), ci in Jesu in gen hi. Thu um mite pen nisim in a siangtho tawntung dingin Paul in thungetsak

    hi (1Thess.5:23). Thu um mite in siangthona hanciam ding hi ci in Piter in hanthawn hi (1Pit.1:14-16).

    Hih siangthona pen Pasian tawh kizopna leh nisim in Pasian thu tungtawn in nuntaknate ahi hi

    (Rom.6:13; 12:1-2; Late 119:9-16). Mawhna tawh kidiah lo in Pasian deihna bangin gamta in leitung nate

    pelh ding ahi hi (Mang.21:17; 22:11-12).

    A Kicing Kicingthona (ultimate sanctification).

    Khazih hong paiciangin thu um mi khempeuh mawh baanglo bangin hong la ding a, tuani ciangin amah

    ih sun ding hi (1Jn.3:2). “Aminthang, nitna a omlo, satonna a omlo, a siangtho leh mawhsakna ding a

    omlo dingin tui ah a silsiang khitciangin Khazih in pawlpi a ap theihna dingin…” (Efe.5:26,27). Hih

    siangthona a kigenna ah tuiphumna kilim hel mahmah hi (Efe.5:27; 1Pet.3:21). Siangthona lotawh

    kuamah in Pasian mutheilo ding hi (Heb.12:14). A kicingin hong siangtho sakni ciangin Pasian kiang ih

    zuat hun hong hita ding hi.

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    13

    GUPNA KITANTHEI MAW? KITAN THEILO MAW?

    Hih tawh kisai in Khristian theologians sungah mi minthang mahmah nihte ngaihsutna ih gen khawm

    ding hi. Amau nih upna pen kilehbulh tuak ahih man in, hih tungtawnin Khristian theology zong tampi

    hong pengkhia hi:

    Arminiante ngaihsutzia

    Hih pen monkey theory zong kici hi. Zawngin tano aneihciangin, a no in a nu lencip bikbek a, kensang,

    guamthukte ah a no adingin lauh huaina omlo in a nu in kemcing hi, ci hi. Pasian pen a muanhuaisa hi in,

    mihingte in a up ngam nak leh bangmah patauh ding omlo hi, ci in kihilh uh hi. Ahizongin, mihing

    thanem in khahsuah zenzen leh sihlawh ding hi, tua mah bangin Pasian gupkhiatna pen mihingte in

    umthei, sangthei, nialkik thei, ahih manin gupna pen kitankik thei hi ci uh hi.

    Calvin ngaihsutna

    Hih pen Cat theory zong kici hi. Calvin taktakin a genna sangin Calvin nung a zui mite in uang genzaw

    lai uh hi. Zawhngeu in no a neihciangin, a pi in a utna mun peuhah a tuah nopciangin a no luzang panin

    pet in, tuah ziauziau a, a note adingin bangmah lunghihmawhna ding omlo hi. Tua mah bangin,

    gupkhiatna pen mihingte kipiak theih, ki nolhtheih hilo in Pasian vaihawmna nuai bek ah kinga hi ci uh

    hi.

    Mihing tungtawn in Ngaihsutna

    Hih pen human theory zong kici hi. Nu in a tano pom in, a ta in zong nu hoihtak in pom in, ki pomtuak

    ahih manin, lauh huaina tawh kipelh hi. Hih ngaihsutna leuleu ciangin, Pasian in hong hehpihna tawh

    thukhun hong bawlsak khinzo a, mihingte in tua thukhun tungtawn in nungta in om ding ahi hi.

    Etkak Khopna

    Hong Gumpa in Pasian hi a, gupkhiatna huang sungah mihingte ki omlai hi. Mihing lam bek a bulphuhte

    in Pasian nasepna a thanem bang khat in genkha uh hi. Pasian bek a bulphuhte in mihingte mawhna

    lungsim tawh a kidim theilai ih hihna pulak sianglo uh hi. Pasian gupkhiatna pen tawntung nuntakna ding

    hi a, ahizongin a puan a ninsak kik thu um mite in sihna a thuak ding uh hi (Mang.3:4-5). A tawp dongin

    athuak zote in gupna ngah ding hi (Mang.2:10). Tua ahih manin nisim siangthona a kisam mite pen thu

    um mite ih hi hi (1Thess.5:23). Pasian thu um khin in, Khasiangtho zong ngah khin napi a tawp kik mite

    adingin singlamteh tungah nihvei Jesu sikik nawnlo ding hi (Heb.6:3-6). Gupngahsa khat in, hih gupna

    pen Pasian hong piak ahih man in, tawntung dongin a kip leh akho ding hi ci in khamuanna aneih ding

    kisam a, siat gamtat in leitung mawhna tawh kidiah leng Topa in a kamsung pan in hong siakhia kik kha

    leh (Mang.3:15-16) ci in, hoih leh siangtho takin ih gamtat ding Topa deihna ahi hi. Gupna ki tantheilo

    ahih man in, ka ut bangbang in ka gamta zongin cih thuhilhna pen Laisiangtho tawh ki lehngat hi. Gupna

    pen kitanthei ahih man in, mawhna a bawl mi khat in Jesu tatkhiatna sangkik ding, ki tuiphum kik

    themthum ding cih bang thu kihilhna zong thuman ahikei hi. Gupngah mikhat mawhna sungah a nungtolh

    kik leh a mawhna pulak in Topa pen hehpihna tawh kidim a hih manin, ih mawhna khempeuh panin hong

    maisak ding hi (Jn.1:5-10). Khamuanna leh kikepna tawh Khazih mite nuntak tawntung ding ahi hi.

    Leitung khuavak na hi uh a, ci bang in a al tawntung ding pen misiangthote ih hi hi (Mt.5:13-16).

  • Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC

    14

    A MAITHEILO MAWHNA (Mt.12:31-32)

    “Tua ahih manin note kiangah kong genin-ah: Mihingte' kampau khialhna leh gamtat khialhnate kimaisak

    thei ding a, ahi zongin Kha Siangtho langpangin a gensiate kimaisak lo ding hi. Mihing Tapa langpangin

    a gensiate a mawhna uh kimaisak thei ding a, ahi zongin Kha Siangtho langpangin a gensiate pen tuhuna

    kipan a tawntungin a mawhna uh kimaisaklo ding hi.”

    Mate a lian 1-12 ciang pen Jesu in Israel gam bulphuh in a thugenna khawk ahi hi. Israel mite in sangzo

    uh hi leh a mangthang Israel te zong ding bek in a pai ahihna thu kilim gen hi.

    Mate alian 13-28 leuleu ciangin, Israel te in a messiah uh sangzolo ahihman in, kumpi gam pen kum 1000

    maanna ah kisotto ahihna thu ih mu hi.

    Mihing tapa a gensiate a mawhna uh kimaisak thei ding, a cih nopna in: mihing tapa cih a khiatna limlim

    in mihing hongsuahna (incarnation) a gen hitawntung hi. Pasian en mihing tapa din mun ah hong om

    hunsung khempeuh mimawhte tawh kikhawl in, mimawhte lak ah nasem hi. Mawhsakna tawh a zahko uh

    hangin bangmah thukselo in thuak hithiat lel hi. Tapa hunsung cileng telnop pen ding hi (dispensation

    omzia mangngilh keini).

    Khasiangtho a gensiate a mawhna uh maitheilo ding: Khasiangtho ih cih ciangin Pawlpi hun

    (dispensation) a genna zong hipah hi. Pawlpi hun in Khasiangtho ahi Jesu pen ih san kei leh tua mawhna

    a maina ding thu omlo hi. Ahizongin, mawhna kisikkik in ama Jesu mintawh a kituiphumte in a mawhna

    uh ki maisakthei bek ding a, tualote mawhna a maina ding lampi omlo hi (Sawl.2:38,39; 4:12).

    Khasiangtho gensiatna ih cih in Pawlpi hun sunga gupkhiatna thudonlohna ahi hi.

    THU KHUPNA

    A hunzui gupkhiatna dungzui in tu hun pen Pawlpi hun laitak ahi hi. Pawlpi ih cih ciangin Pentecost ni

    (AD 30 kim) pan hong dingkhia Pawlpi (Jesu’ pumpi) ahi hi. Tuhun in pawlpi min tampi a om hi,

    ahizongin, hih pawlpi min leh Jesu’ pumpi a kibang ahikei hi. Jesu’ pumpi, Jesu pawlpi ih cih pen

    Sawltakte hilh tawh a kibang lungdamna bek ahi hi (Gal.1:9). Gupkhiatna leh pawlpi kiphuh dan a vekin

    zawi kibang ahih man in, pawlpi doctrine thulu nuai-ah tawm ih sinbeh lai ding hi. Khazih Tokhom mai

    leh A lian akang Tokhom mai ah mi khempeuh in amau gamtatzia tawh kituak in thukhenna thuak ding

    uh hi (2Kor.5:10; Mang.20:11-15). HIh thute mailam thupiang doctrine thulu nuai-ah ih sinzom laiding

    hi. Tuhun in hehpihna hun hi a, ama aw na zak leh na lungsim khauhsak nawnkei in (Heb.4:7). A um

    mikhempeuh adingin ama gupkhiatna kicing takin om a, mi khempeuh adingin kongpi kihong hi

    (Mang.3:20-22).

    INNLAI KHAWK INNLAI KHAWK (laimai 10 sang tawmzawlo hamtang ding hi)

    1. Tu hun pawlpi tuamtuam pan gupkhiatna tawh kisai gendan kibanglo nam thum gelh in. 2. A maithei lo mawhna gendan kibanglo nam thum gelh in.

    3. Siangthona tawh kisai hilhcianna laimai 3 sang tawmzawlo gelh in.

    4. Gupkhiatna kitan thei maw, tan theilo,nang ngaihsutna laimai 2 sang tawm zawlo at in.