Másteres Escuela Técnica Superior de Ingenieros Industriales y de Telecomunicación UPNA
GUPKHIATNA THU (Doctrine of Salvation/Soteriology)Gumpa: Biakna khempeuh ah upna kinei kimciat a,...
Transcript of GUPKHIATNA THU (Doctrine of Salvation/Soteriology)Gumpa: Biakna khempeuh ah upna kinei kimciat a,...
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
1
GUPKHIATNA THU
(Doctrine of Salvation/Soteriology)
THU MASA
Gumpa: Biakna khempeuh ah upna kinei kimciat a, upna cih pen hong gumthei ding a om ciangbek in
gupkhiatna a omthei pan ahi hi. Kong gum ding hi ci in hong kamciam a om hunciang bek in hong gum
zo takpi mah ding hiam, cih tua hong gumpa ih theih masak loh in a khiatna omlo hi. Hong Gumpa
tungtawn bek in gupna a piang ahi hi. Ahizongin theihna in gupna hinailo hi. Hong Gumpa in hong
bangci gup hiam? Hong gupna in bangci bangin thukhun hong khunsak hiam? Hong Gumpa in hong
gupkhiat khitciangin a gupsa mite tawh bangci kizop hiam? Tua kizopna in lungmuanna hong pia hiam?
Hong gupkhiatna in bang hun ciang kimang ding hiam?
Sawl.4:12 “Ama (Jesu) hang bek tawh hotkhiatna kingah thei ding hi. Bang hang hiam cih leh eite in
hotkhiatna ih ngahtheihna dingin leitung khempeuhah
Pasian in hong piak (Jesu min simlo) min dang khat zong omlo hi.”
Ahunzui Gupkhiatna: 1Kor.15:23, “Mi khempeuh in amau hun ciat a zui ding uh hi…” (Heb.9:15 zong
sim in). Adam khang pan in tuni dong in a hunzui gupkhiatna om a, ei hun a gupkhiatna thukhun pen
tuhun a gupkhiatna ding ahi hi. A hunzui gupkhiatna thukhunte LST tangthu sung pan in enphot ni:
1. Adam hun: sia leh pha khentheihna singah nelo ding (Pian.2:16-17).
2. Noah hun: suahtakna dingin tembaw bawl ding (Pian.6:13-14).
3. Israel hun: Vun-at ding (Pian.17:10-14), Thukham sawmte zui ding (Pai.19:5-7; 20:1-17;
Thukna.6:1-9).
4. Tapa Hun: Tapa Mu in Um ding (Jn.6:40).
5. Pawlpi hun: Jesu Si, Kivui, Thokik—Si, Tui, Kha—Teci pang thum (1Jn.5:6-12).
6. Kum tul khat hun: Leitung thukhun khempeuh a kizawhna dingin Kum tul khat sung Jesu in hong
uk ding hi (Mg.20:3-4). Hih hunsungin mawhna leitung pan in beisiang nailo hi (Mg.20:7-15).
7. Sabbath hun: Gupngah mi khempeuh in natna leh sihna om nawnlo in Jerusalem khuathak ah
(vanthak leh leithak ah) tawntung dongin Topa tawh tawlnga khawmta ding hi (Mg.21:1-7).
Ih Sinding Thu: Gupkhiatna khawkpite khenpi 7 in kikhen a, a sagihna in Sabbath “tawlngakna” hun
hita dinga, tua hun panin sep leh bawl, na khempeuh ki tawlnga ta ding hi. A hunzui gupkhiatnate ih
sinkim mankei ding a, tulaitak “Pawlpi Hun” ah bang tawh gupkhiatna thukhun om hiam cih bulphuh
in ih sinding hi. Hih gupkhiatna sin laibu sungah Khasiangtho nasepna tawh zong ih gawmkhawm hi.
Tua ahih man in, Khasiangtho thu tawh kisai in a tuam in ih sin kei ding hi. Jesu sungah Pasian
pianzia a kim in om ahih man in, Pa, Tapa, Khasiangtho in Jesu ahi hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
2
PAWLPI HUN A GUPKHIATNA
Sisan tawh Tatkhiatna
Thuciam Lui Hun: Etsakna Sisan tawh Tatkhiatna
Savun tawh tuamna (Pian.3:21): Mawhna tawh a kidim Adam leh Eve te nupa Pasian in gan go in
sisan luangkhiasak a, gan vun tawh a zumna uh a tuamsak hi. Savun a kingah theihna dingin tua gan a
kigawhsak masak kisam hi. Sisan tawh tuamzawlo in savun tawh a tuamsak hi. Pasian in Adam leh
Eve mawhnate maisak ahihna thu kimu a, hih in Khazih hong tatkhiatna ding etsakna ahi hi.
Abel biakpiakna (Pian.4:2-7): Pasian lung a kimsak biakpiakna pen Abel in hoihtakin zomto hikha
ding hi. Mawhnei mi khat a mawhna a kimaisak theihna dingin Gan kigo in, sisan kiluangkhia sak hi
cih Adam leh Abelte biakpiakna hi leh kilawm hi. Topa in Abel biakpiakna sangin, Kain biakpiakna
a thusimsak kei hi. Sisan tawh Abel biakpiakna pen Khazih tatkhiatna etsakna lim khat ahi hi.
Noah biakpiakna (Pian.8:20-22): A hunzui in gupkhiatsa Noah innkuante in amasa penpen in
Pasian mai ah biakpiakna dingin a siangtho vasa leh gan hingte hong pia uh a, Pasian maipha a ngah
uh hi. Pasian in kiciamna tawh thupha pia a, hih leitung mite tui tawh ka susia nawnkei ding a, khua
hun ngeinate ka omsak ding hi, ci hi. Adam leh Abel te biakpiakna mah bangin Noah in hong zomto
in gan sisan luangkhia sak in biakpiakna siangtho Pasian tungah pia uh hi. Hih in Khazih sisan tawh
tatkhiatna etsakna lim khat mah ahi hi. Ahizongin, Babel hun ciangin mite in Pasian thupiakna zuilo
in, thumanglo mite gamtatna ah biakpiakna zong ki genkha lo pah hi.
Abraham biakpiakna (Pian.15:9-10; 22:8): Pasian in Abraham thupha a kamciam khitciangin
biakpiakna a piak theihna dingin lampi bawlsak a, gan leh vasate tawh gosak hi. Adam, Abel, Noah te
mah bangin Abraham in zong gan tawh biakpiakna na zomto hi. Khazih hong tatkhiatna ding etsakna
limte a hih mah bangin biakpiakna ah sisan luanna hong omto zelzel hi. Abraham in Isaak zong
meihal biakpiakna (gan sisan tawh biakna) ah pai pih zelzel a, Adam, Abel, Noah, Abraham tem ah
bangin Isaak in zong a lungsim sungah hih bang dan biakpiakna mangngilh ngeilo hi (Pian.22:6-14).
Abraham leh Isaak mah bangin Jacob in zong tuucingpa hi a, gan tawh biakpiakna mah hong zomto
hi.
Israelte tungah tuuno sisan (Pai.12:21-27): Adam, Abel, Noah, Abraham, Isaak, Jacob te tungah
Topa in a hilh mah bangin Israel minam bup leh a suan-le-khak tungaha ki mangngilh ngeilohna
dingin Pasian tuuno gosak a, Israel minam khempeuh in a tacil khempeuh uh zong tunno mah tawh
tanhkhia sak hi. Hih bang siampi nasep a siam theihna dingin Moses in Midian gam ah kum 40 sung
tawntung tuucing in om a, biakpiakna omzia a sunghpa Jethro tungtawn in sinkhol hi. Jethro pen
Abraham in Keturah tawh a neih a suan-le-khak sungpan hi a, Midian minam ahi uh hi. Paisan pawi a
kigo tuuno pen Khazih hong tatkhiatna ding lim etsakna ahi hi. Khazih pen Pasian tuuno zong hipah
hi (Jn.1:29). Israel tangthu sungah Samuel, Saul, David, Solomon, Josiah, Jehoshafat, Nehemiah te
ban ah hih gan sisan tawh biakpiakna kizom suksuk hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
3
Pasian Tuuno leh Hong Tatkhiatna Sisan
A khiatna: Jesu pen Pasian tuuno ahi hi. Pasian tuuno cih a khiatna in tatkhiatna dingin a kigo cihna
ahi hi. Khazih pen tatkhiatna dingin hong kizang ahihna thu ah, Pasian ahihna a genna hilo in, a sithei
pumpi ah hong omna (God’s incarnation) a gennuam ahi hi.
A deihna: Adam khang pan in tatkhiatna dingin tuuno sisan kizang toto a, tuate khempeuh etsakna
lim bek hi in, gan sisan tawh mawhna maisiang zo taktak lo in (Heb.9:9-10), mawhna khempeuh
maisak theih ahihna dingin Pasian mahmah mihing bangin hong kumsuk in (Jn.1:1-14; Fil.2:6-8),
Pasian mihing hongsuak (Khazih) suk pen Pasian tuuno dingin hongpai cih a kammal in “Pasian
tuuno” ahi hi. Mawhna leh samsiatna tawh a suak mihing sisan, gan sisan te tawh mawh maina ding
lampi om lo hi. Ahizongin, mawhna a neilo Pasian-mihing Khazih sisan in biakpiakna dingin ama
sisan mahmah amah in va kengto a, a siangtho pen mun ah a vapia hi (Heb.9:23-28).
Khazih sisan biakna kua tungah pia hi ding hiam? Hih tawh kisai in upna tampi leitungah om hi.
Tertullian in a genna ah mawhna hong tuhkhia Satan khutsung pan in hong tanhkhia ahih man in,
Satan tungah vapia hi ci hi (a ransom paid to Satan). Hih ngaihsutna pen Pasian thumanna tawh
kilehngat hi. A khial vantung mite leh mihingte—mawhnei na hi uh hi ci in, thukhenpa in Pasian hi a,
Satan hilo hi. Pasian pen thumaanna tawh kidim ahih man in, ama thumaanna sungah Pasian nangawn
in hong sihlawh ahi hi. Ama thumanna sungpanin hong tanhkhiat hi a, Khazih sisan pen athumanna
tokhom mai ah a valui ahi hi (Heb.9:11-14). A umkhial mite in, Tapa in ama sisan pen a Pa Pasian
biakbuk siangtho penpen mun vantungah sisan biakpiakna a pia ahi hi, ci uh hi. Hih ngaihsutna in
Pasian khat bek om hi cih nial ahih man in, Adam, Abel, Noah, Abraham, Isaak, Jacob, Moses leh
Israel upna tawh ki lehbulh hi. Upna paikhial khenkhatte leleu in Khazih sihna pen thu um mite etteh
dingin a si bangdan in hong kineih tawm hi (example theory), ci uh a, Jesu sihna thu nial uh ahih man
in, amaute adingin sisan tawh biakna dang om nawnlo a, Pasian thukhenna bek a ngakta uh ahi hi
(Heb.10:19-31). Tua ahihman in Khazih tatkhiatna in mawhnei mite sih ding tangin hong si hi a
(substitutionary death), hih tatkhiatna in thuciamna thak hong kipsakna zong ahi hi (Lk.22:20).
Thuciamna thak ih cih ciang in thukhun zong a thak ahihna hong gen nuam a hi hi. Gan sisan tawh
biakpiakna “etsakna lim” khempeuh a beina zong ahi hi (Heb.8:5-13; Heb.9:9-18).
- Tatkhiatna sisan in thoihdamna ahi hi (2Jn.2:2; 4:10). Thoihdamna cihciangin “Pasian lampang” a
gen ahi hi. Pasian hehna damsak a, amah leh amah ki lungkimsak cihna ahi hi.
- Tatkhiatna sisan in maisakna (Efe.1:7; Kol.2:13). Maisakna cih tawh kisai in “mihing lampang”
genna hileuleu hi. Mawhna khempeuh hong kimaisak theihna dingin tatkhiatna ahi hi.
- Tatkhiatna sisan in diktansakna (Sawl.13:39; rom.4:6-7; 5:9-11; 2Kor.5:19). Diktansakna zong
“mihing lampang” ahi hi. Mawhna tawh a kidim mihingte pen dik kisakna ih ngahna pen Pasian
hang hi a, Pasian in hong pulak khiat ahih man in, diktan ding a kisam mite pen mihingte ih hi hi.
Maisakna pen tatkhiatna thu ah a hoihlo kammal (negative) kizang hi a, diktansakna pen a hoih
kammal (positive) kizang ahi hi. Mihingte mawhna hangin Pasian thumaanna kisia a, ahizongin,
dik hong tangsak kik pen tatkhiatna sisan hang ahi hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
4
Thuciamna sisan a khiatna in bang hi ding hiam? (1) A kikhaksa kongpi hong honsak cihna ahihi.
Mihing khempeuh a piangsak Pasian khat bek hi a, ahizongin Moses thukham in leitung mikhempeuh
huam khin zolo in, Gentail mite gupkhiatna kongpi hong khakcip hi. Hih a kikhakcip kongpi pen Jesu
sisan in hehpihna kongpi leitung mi khempeuh (Jew leh Gentail) adingin hong honsak ahi hi
(Lk.2:32; Sawl.15:16-18; 1Jn.2:2). (2) A kihongsa kongpi pen hong khaksak cihna zong ahi hi.
Thuciamlui hun lai in a nungta Jehovah Pasian a bianuam, a um nuam Gentail mite sungpanin a om
zenzenn leh lampi khat kihonga, tua pen Israel minam suak masa phot in, Jew mite mah bangin
thukham khempeuh zuih ding ahi hi. Hih kong kihong pen Jesu sisan in hong khakcip sak leuleu hi
(Gal.3:12-17,28; 5:1-9). Khanglui lai in Pasian a um nuam mi khat peuh a vun dawn at kul a, Mosi
thukham zuihloh in dik kisakna kingahtheilo hi mah leh, tu in tua khempeuh khakcip hizaw in Jesu
upna hang bekin suaktakna kongpi hong kihonsak ta ahi hi. Tua ahih manin Thuciamna sisan cih
akhiatna in, a um nuam mi khempeuh adingin lampi hong kihonna thuciam sisan ahi hi. General
Aungsan in Kawlgam suahtakna ding lampi hong honsak a, independence Day ci in 1947 January 4 ni
ci in Kalgam suahtak ni kiciamteh hi. Kawlgam mi taktak hihtheihna dingin leh bawl akul a hi hi. Independent pen kawlgam mi suahna asa om thei a, suaktakna leh gammi hihna taktak akhenthei mi adiingin a hunzui gupkhiatna thute telhak nawnlo hi. Tua mah bangin,
thukhun ih zuih theihna dingin lampi hong honsak pen tatkhiatna sisan “Thuciamna sisan” ahi hi.
Kuate in Jesu That Hiam? Jesu sisanin kuate ading in luangkhia hiam cih tawh a deihna kibang hi.
Hih dotna pen nam thum bang in adawng om thei hi: (1) Jew minamte in that uh hi (Mt.27:1;
Sawl.2:36). (2) Rome galkapte in that hi (Mt.27:27-31; Jn.19:34). (3) Mawhnei mite tatna sisan ahih
man in, mawhnei mikhempeuh hangin asi ahi hi (Jn.1:29). Leitung mimawh khempeuh in amah that
ahi hi(1Pit.2:22-24). Thu um mi khat in keima mawhna hangin Jesu si hi a cih theihkei leh Jew mite
leh Rome galkapte thah hi citheikha ding uh hi. Ataktak in, siampi liante thuneihna tawh Jesu a kiman
ahi kei hi, Jesu mahmah amaute mat dingin a kipiak khiat man in, manthei bek ahi uh hi
(Mt.26:49,56). Khazih mahmah a siding in hong kipiak man in a si hi a, tua hikei leh mi khutlum
tawh a sithei nam Pasian a hikei hi. Jesu sisan pen leitung mi khempeuh adingin hong si hi a
(sufficient for all), a um mi khempeuh in a phattuamna ngah hi (efficient for those who believe).
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
5
A KIVUINA LEH A THAWHKIKNA
A kivuina ii thupitna
Khristian upna a pengsak hilhcianna tuamtuam om hi. Jesu pen si taktaklo in, a sibup hi a, khuaphawk
kik in tuaciangin, anungzuite in a hingkik ahi hi, ci in tangko uh hi, ci in a hilh bang zong om hi.
Ahizongin, Jesu si takpi in zong kivui takpi hi cih ih pulak theihna, (1) aluang a vuingiat mi a min
tawh kigelh hi, Arimethea khuami mihau Josef leh Nikodemus te in Jesu luang vui uh hi
(Jn.19:38,39). (2) Avui ni,hun leh munte kician takin kigelh hi, Sabbath tunma deuh (Friday ni nitak
6pm hunma) (Jn.19:41-42). (3) Mi khatpeuh gukkhiat zawhloh ding in hankhuk dalna suangpi tawh
kikalhcip (Mt.27:60; Lk.13:46). (4) Kuamah in Jesu luang a guk khiat theihlohna dingin Hancing
galkapte acing dingin kisawl ngiat hi (Mt.27:65,66). Jesu a kivuina pen bangzah ciangin thupi hiam
cih leh sitakpi hi cih teci khat ahi hi. A kivuina in a sihna thumanna teci pang ahih man in, si hi cih
ziau pen thu bucing kicitheilo hi.
A thawhkikna ii thupitna
Jesu thokiklo hi leh sawltakte thugenna khempeuh a mawkna hi, a sihna a mawkna hi, a kivuina
amawkna hi, Khristian upna a mawkna hi (1Kor.15:1-11). Jesu thokik takpi hi ci in ih pulak ngamna
in, (1) Ziinling, han hukna suangpi kihong khia (Mt.28:2). (2) Vantung mi in han hukna suangpi lik
khia, hancingte mu uh, ziinling te mu uh, laulua, sibup, nialtheih hilo (Mt.28:2-4). (3) Hansung ah
bangmah omlo (Mt.28:5). (4) kilak kawikawi—nungzuite tungah, Paul tungah (1Kor.15:5-8).
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
6
LUNGDAMNA THU BUCING
- Si: Jesu in a sisan tawh mi khempeuh tungah gupkhiatna kongpi hong honsak a, tatkhiatna sisan,
leh thuciamna sisan ahi hi (1Pit.2:21-25).
- Kivui: Jesu sitakpi hi ci in teci a pang in, akivuina hi a, a sihna zah mah in a thupi khat ahi hi. Si
bek hilo in, zong kivui takpi hi. Sihna ciang bek hi leh note upna in a mawkna ahi hi (1Kor.15:2-
4).
- Thokik: A sihna leh a kivuina khempeuh a khupna in hong thawhkikna ahi hi. Si leh kivui bek
hilo in, hong thawhkikna in eite upna a nungta upna hong suak hi. A sihna, akivuina, leh a
thawhkikna in lungdamna thu bucing a hi hi (1Kor.1Kor.15:2-4). A sihna, akivuina leh a
thawhkikna tawh hotkhiatna hong tangko ahi hi (Rom.6:3-11).
Pianthakna ding Upna (saving faith)
Jesu pen Jehovah (KEIMAH) Pasian (Elohim) ahih lam um ding hi (Jn.8:24; 20:28). Pasian khat
bek om a, Suangpi dang omlo hi. Tua Suangpi in Jesu ahihna um ding (1Kor.10:4; Isa.44:8).
Pasian pen kumpi hi a, amah bek mah a nunung pen leh amasa pen ahi hi, tua in Jesu ahihna um
ding (Isa.43:10-15; Zekh.14:9; Mg.1:4-8,17).
Ka mawhna in Jesu that hi, ka mawhna tangin Jesu si hi cih um ding (Sawl.2:14,36-40). Mawhna
kisik kik ding, Jesu a um mi khat pen a mawhna kiphawk kik mi hihamtang ding hi (Lk.24:47,49;
Sawl.2:38).
Jesu min tawh ki tuiphum ding (Sawl.2:38-39; 8:12-16; 10:48; 19:5).
Khasiangtho ngah ding (Sawl.2:38,39; 8:15-16; 10:44-46; 19:6).
Pasian deihna bangin gamta ding (Mt.5:13-16; 1Pit.2:11-17).
Genbehna: Lungdamna thu bucing ih cih ciangin, Jesu hong sepsak thute leh ama tungtawn pan in hong
luangkhia ahi hi. Upna ih cih ciangin mihingte sep ahikei hi, a nungta lungdamna thu bucing pen
mawhnei mi khat sungah a nuntak theihna dingin Pasian hehpihna gahte ahi hi. Upna nei ing a ci mi khat
pen, Jesu upzia a maan ding kisam masa hi (Jn.8:31-32). Jesu ahihna bangin ih up leh aban ah Jesu mah in
thu hong neisuak in, Khasiangtho hongpia ding ahi hi. Pasian hehpihna ih cih in tua ahi hi.
GUPNA THU BUCING LEITUNG KHEMPEUH AH
Full Gospel ~ Upna ~ Khasiangtho nasep ~ Tecipang thum
Si 1Jn. 2:2 Mawhna Kisikkikna Si
Zeisu Kivui Rom.6:3-4 Thumaan Mawhmaina Tui 1Jn.5:6-8
Thokik 1Kor.15:3,4 Thukhenna Kha baptism Kha
Hong paikik ding Mg.22:20
Note: Full Gospel ih cih in Zeisu si, kivui, leh a thawhkikna tawh hong tanhkhia hi. Upna nei ih
cih ciang in: “Khasiangtho in mawhna nei ih hihlam hongphawk sak a, thumaan ahi Leitung, Vantung
leh nakhempeuh apiangsak Pasian khat bek om a, tua Tawntung PA pen mihing bangin leitung ah
hongpai suk in, amin Zeisu ahi hi cih upna in thumaan a hi hi. Tua ban ah, Zeisu bek in leitung mawhna
puakhia a, hih leitung ukpa tungah thukhenna (gualzawhna) a lak khinzo hi cih a um mi khempeuh Zeisu
min tawh kituiphum ding a hi hi.” Lungdamna thubucing za a, a um mi tungah Khasiangtho letsong (the
Gift of the Holy Spirit) kipia a, ama tungah Teci pang thum Si, Tui, Kha a om ding hi. Tua Khasiangtho
in nisim in a siangtho nuntakna ah makaih tawntung ding hi. Zeisu hong paikik takpi ding hi cih lametna
tawh kigingsa in a ngak tawntung mi pen a nungta upna nei mi ahi hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
7
JESU MIN TAWH KI TUIPHUMNA
Pentecost ni panin Khasiangtho hong kibua a, pawlpi hun hong kipan ahi hi. Hih pawlpi hun ah upna nei
mi khempeuh Jesu min tawh kituiphum ciat uh hi. Tuiphumna nam khat bek om a, tua in Jesu min tawh
ahi hi. Jesu min tawh ki tuiphumna in etsakna tampi hong lak hi, tuate ensuk ni:
- Mawh maina: Sawl.2:38—ih mawhna tangding in a si Jesu pen, ih mawhna in that ahi hi. Jesu
sisan in leitung luahsuk mawhna puakhia hi (Jn.1:29; 1Jn.2:2). Amah kua hi hiam cih ih up
noploh mawhna hong ki maisakna dingin Jesu sisan in hong tankhin zohi cih a um mite ama min
tawh tui kiphum ding a hihi.
- Khasiangtho ngahna ding: Sawl.2:39, mawhna pan kisikkik in Jesu a um mite Jesu min tawh ki
tuiphum hi leh, Khasiangtho ngah ding hi ci hi.
- Khazih tawh kipawlna: Rom.6:3-4—Khazih tawh sikhawm, kivui khawm, thokik khawm in,
Khazih sungah ih kipawlna in ki tuiphumna ahi hi.
- Mopuan silhna: Gal.3:27—Ki tuiphumna in Jesu puan bangin silhna ahi hi (LST a kikhen masate
sim in). Jesu puan bang in ih silh theihna dingin kituiphumna bek a om hi. Jesu min tawh
kituiphumna in mopuan silhna ahihna thu hong gen hi.
- Khazih vun-atna: Kol.2:11-12—pumpi taksa vun-atna hilo in, Khazih vun-atna ahi hi. Mosi
hunciang dongin taksa vun-at lo mi peuhmah Pasian ciaptehna a neilo mi ahi hi. Tu in Khazih
vun-atna in Jesu min tawh tuiphumna ahi hi. Tua vun-atna suangmei tem pen tu in bualtui suakta
hi (Josh.5:2,3; Late 114:7-8).
- Noah Tembaw: 1Pit.3:20-21—Noahte innkuan a suakta sak pen tui ahi hi, atuanna uh pen
tembaw ahi hi. Tua pen tu hun a, tuiphumna lim hi a, pumpi nin sawpsiangna hilo in, Pasian mai
ah kisuanna omlo a cihnopna ahi hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
8
GUPKHIATNA AH KHASIANGTHO NASEPZIA
Piangthaklo Tungah
Khasiangtho in mawhnei mite tungah nampi thum tawh nasem masa hi, Jn.16:8-11 tungtawn in en ni:
1. Mawhna thu: Khasiangtho in mawhnei ih hih lam hong phawksak masa hi. A mawhna pan a
kisikkik ding mimawhpa in bangmawhna nei cih a kitheih kei leh, a kisikkik ding theilo
khading hi. Ahizongin, theihna pen mawh kisikkikna ahikei hi. Jesu ih sungah a nuntak kei
leh hell khuksung tung pelmawh ding hih hihna hong phawksak masa ahi hi.
2. Thumaan: Mawhnei mi ih hih lam ih kiphawk kikciangin, thumaan leh thutak in Jesu ahihna
thu Khasiangtho in hong hilh leuleu ding ahi hi. Jesu pen tawntung Pa (everlasting Father),
Topa (Jehovah), Pasian (Elohim), Sangpen Pasian (the Most High God) ahihnate hong hilh
ding hi. Khasiangtho in Jesu pen Tonihna hi ci in hong hilh ngeilo ding hi. Thumaan hong
hilh Khasiangtho lo tawh mawhnei ih hih lam ih kithei phial zong in, thumaan kisam lai ahih
lam pen phawk tawntung ding ahi hi.
3. Thukhenna: Jesu pen Topa leh Pasian bek hilo in, thukhenpa zong ahi hi. Hih thukhen cihna
sungah leitung a ukpa Satan tungah gualzawhna a lakna thu Khasiangtho in hong theisak ding
a hi hi. Satan in bangmah hong cih zawhlohna dingin Jesu in Satan tungah thukhen khinzo a,
khamuangtak in ih omtheihna ding ahi hi.
Piangthakte Tungah
Khasiangtho letsong tawh kisai in a tuam in sin khin ih hih man in bel gen nawnlo ding hi hang.
Khasiantho letsong tawh kisai in nampi nih in ih khen ding hi: (1) Piangthak hun a hong kipia pen ih kha
nuntakna dingin Pasian piakkhong Khasiangho (the Gift of the Holy Spirit or Special gift). (2) A
piangthaksate tungah kha cidamna ding leh Pasian nasepna ah a tangzai theihna dingin siamna
tuamtuamte hong kipia (the gifts of the Holy Spirit or natural gifts). Hih Khasiangtho letsong nampi nihte
leh talent te a kibang kei hi. Talent cih ciangin, piangthak tawh kisai selo a, pianpih ngiat siamnate ahi hi.
Nampi nih in ih khen Khasiangtho Letsongte anuai ah a tom theien bangin sin ni:
Nuntakna hongpia (Specil Gift)
Sawltakte hilh banglian lungdamna thu bucing a um mi tungah a pianthak hun lian in a kipia
Khasiangtho letsong a gen nuam ahi hi. Hih pen Special giftzong kici thei hi. Bang hang hiam cih leh
piangthak mi khat in Khasiangtho neilo cih bang om ngeilo a, a neih pen in Pasian piakkhong
Khasiangtho ahi hi (Sawl.2:38). A kammal tuam in gen ni cileng, hih pen Jesu mahmah hongsuak hi. Jesu
in amaute sungah ka om ding hi a cih pen zong hi a, ahizongin mun khempeuh ah a om Pasian pen Kha ci
in kammal kizang zaw hi. Pasian pen khat bek om hi ci in kammal kizang a, ahizongin, mun khempeuh ah
tua a om Pasian khat bek mah pen Kha tawh om hi ci in, kammal kizang hi. Mun khempeuh ah a om tua
Pasian khat bek mah pen mite tawh hong omkhopna ah thuciam lui lai in, mihingte muh theih ding in
hong omtawm thei a (eg., Abraham tungah), Topa vantungmi (the angel of the Lord) zong kici in,
ahizongin, thukhun thak ciangin, mite tawh hong Emmanuel khawm Jesu in hong kilang hi. Khasiangtho
pen thu umte sungah a om ciangin, a ompih pak hilo in, hong om tawntung ahi hi (Jn.14:16; 2Kor.1:22).
Hih Khasiangtho a ngah mite khempeuh kamtuam (unknown tongue) in pau uh hi. Kamtuam pen
Khasiangtho ahi kei hi. Ahizongin, Khasiangtho ngahte pen midangte in a ngah lam uh muthei, zathei, a
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
9
ngah zah simthei uh hi (Sawl.2; 8:15-18; 10:45-47; 19:2-7). Khasiangtho ngahlam ki muthei, kiza thei cih
pen, kamtuam tawh a pau man uh ahi hi.
Siamna taumtuam letsongte hongpia (Natural gifts)
Pasian piakkhong Khasiangtho a ngahsate tungah siamna tuamtuam kipia a, tuate pen Khasiangtho
letsongte kici hi. Khazah pumpi (pawlpi) a cidamsak semsem a suah theihna ding leh Pasian nasepna ah
tangzai takin nasep theihna dingin hong kipia ahi hi. A tuamin kisin khin a hih man in, a tom theipen in
lakhawm ding hi hang:
A. Nasepna dinga letsong hong kipia siamnate (Rom 12:6-8,The Service Gifts)
1. Kamsang 2. Sepsiamna 3. Thuhilh siamna 4. Thapiak siamna (exhortation) 5. Piakkhiat hantna 6. Makai siamna 7. Mi hehpih theihna
B. Nasemte zaa (office) letsongte (Efe.4:11)
1. Sawltak zaa (apostles)
2. Kamsang zaa (Prophets)
3. Thugen zaa (Evangelists)
4. Tuucing zaa (Pastors)
5. Thuhilh zaa (Teachers)
C. Vangliatna letsongte (1Kor. 12:8-10)
1. Pilna (word of wisdom)
2. Ciimna (word of knowledge)
3. Upna (living faith, not a saving faith)
4. Cina damsakna (healing)
5. Nalamdang bawltheihna (performing miracles)
6. Kamsanna (prophecy)
7. Khate khentel theihna (discerning of spirits)
8. Pau tuamtuam pau theihna (not unknown tongues)
9. Pau let siamna (interpretation of tongues)
Hih atunga siamna tuamtuamte pen, leitungah Khazih pumpi (pawlpi) a om laiteng a kipding ahi
hi. Ahizongin, ani hong tunciangin, Khasiangtho (pawlpi) vantungah kilata dinga, tua hun pan
kipan in hih siamna tuamtuamte kisam nawnlo ding hi. Ahizongin, ki itna leh phatna pen bei hun
om ngeilo ding hi. Kam tuamtuam pausiamnate, a khiatna gen siamnate, upnate, cindamsak
theihnate vantungah kisam nawnlo ding hi. Leitungah a hih leh Satan tawh kido den ih hih man
in, leitungah hih siamna tuamtuam a kitangsam penin Pawlpi hi a, Khazih in ama pumpi it leh
kemnuam a hih man in, hih siamna tuamtuamte hong pia ahi hi. Hih siamnate Pawlpi phattuamna
dinga hong kipia ahi hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
10
Hong ciapteh (sealing)
Mawhnei mi khat in Jesu a san theihna dingin Khasiangtho nasep hi a, a kimuthei upna nei mi pa/nu
tungah Khasiangtho in hong tenden in tua zong Khasiangtho nasep mah ahi hi. Tu in, Khasiangtho in mite
bang ci ciapteh hiam cih pen a lunglut huai mahmah khat ahi hi. Khasiangtho in hong ciamteh hi cih
2Kor.1:22; Efe.1:13; 4:30 nate sungah kimu hi. Hih zong mihingte septheih hilo a, ama hong hehpihna
tawh hong ciapteh ahi hi. Hih laisiangtho mun thumte ah KST in hong ciamteh hi ci in hong gen mah leh
bang ci ciapteh hiam cih genkhalo hi. Thuciam Lui hun lai in Pasian in amite vun-atna tawh ciamteh hi
(Pian.17:10-14). Taksa vun-atna ahilo Khazih vun-atna pen Jesu min tawh tui kiphumna ahi hi ci in
Kol.2:10-11). Jesu min tawh tui ih kiphum ciangin KST in Jesu mi dingin hong ciamteh ahi hi. Hih
ciaptehna bang dan lian hi ding hiam KST bek in thei ding hi. A bul genzawkna khat om a, suangtung
hilo in lungtang sapek tungah ci hi (2Kor.3:2-3). Lungtang tungah bangci gelh, bangci ciapteh cih pen
LST sungah hilhcianna om nawnlo a, ahizongin hong ciamteh, lungtang tungah gelh cih ciang ih muthei
hi. A deihna bulpi in Jesu a um mi khat peuh pen khamuangtakin a omna ding deihna ahi hi. Mihingte
khut ahilo, Khasiangtho ngiat in hong ciapteh mite ih hi hi.
Khasiangtho Tawh Kidim
Hih Khasiangtho tawh kidim cih ciangin, piangthaksa mi khat pen thakiamthei, thahat thei cihte ahi hi.
Khasiangtho tawh kidim theih in, zong ki dim khinlo thei cihna zong ahi hi. Leitungah taksa gamtatna
tuamtuamte tawh kidiah kei un la Khasiangtho tawh kidim in om zaw un (Efe.5:18). Hih munsan ih
ngaihsut ciangin mihing lampan hanciam theih, zui hamtang ding thupiak ahi hi, “kidim un”. Khasiangtho
tawh kidim a kisapna thunih om hi: (1) Thu-um mite khantohna ding leh picinna dingin kisam hi
(1Kor.3:1-3). Ci leh sa in hong zawhlohna dingin a kisam ahi hi. (2) Pasian nasepna ah gualzawhna ding
in kisam hi (Sawl.4:31; 9:17,20). KST tawh kidim mi khat in Jesu thu hangsan takin gen ngam a, a hihna
bangin zong gum ngam hi.
Khasiangtho tawh kidim theihna ding in thu thump hawk ding in hong kipia hi: (1) Khasiangtho dahsak
(grieve) ngeilo ding hi (Efe.4:30). Khasiangtho bang hun ah dan hiam cih leh thu umte in zuauna,
lungtomna, mite mawhna maisak nuamlo, guta, cih bangin a om hunciangin dah hi (Efe.4:26-29).
Khasiangtho tawh kidimna in a kimukhia thei ding hong gah a, tuate in Khasiantho gah zong kici hi. Tua
KST gahte pen nampi thumin kikhen thei hi: (1) Itna, lungdamna, lungnopna—hih thumte pen piangthak
mimal sunglam tawh kisai thu ahi hi. (2) Lungduaina, hehpihna, gitna—hihteng thum pen midangte tawh
kizopna ah a kilangkhiate ahi hi. (3) Cihtakna, lungneemna, pumpi ki-ukzawhna—hihte in Pasian tawh
kizopna ahi hi. Hihte pen sami ahilo, Khami hihna ahi hi (Mt.5:16; 7:16). HIh te ban ah Khasiangtho gah
omlai a, Khasiangtho theih deihna banga kalsuanna, thumanna (1Kor.2:9-13;13); kipaakna, ki pumkhatna
leh phatnate (Efe.5:19,20). Pasian nasepkhopna ah ki thutuahna leh siamna tuamtuamte (1Thess.5:17-22),
leh leitung tatziate pel in Pasian tungah ki-apnate ahi hi (Rom.12:1-2).
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
11
GUPNGAH MITE ADING PASIAN LAM PAN
Hong Teelkhol (Elected)
Teeltuam cih tawh kisai in LST sungah kimu zeuhzeuh hi: Israel minam pen Pasian midingin teeltuam ahi
hi (Thkna.7:6); Vantung mite teltuamte kici hi (1Tim.5:21); Siampi minam ahi Levi zong teeltuam kici hi
(Thkna.18:5); Kamsang Jeremiah zong teeltuam ahi hi (Jer.1:50; thu umte zong teeltuam ih hi hi
(Efe.1:4). A beisa tawntung pek pan telkholhsa ci hi (Efe.1:4); a vanglian Ama lungsim (will) banga
hong teel ahi hi (Rom.9:11; 2Tim.1:9); Pasian thuneihna nasep hi; hih in Pasian itna lahkhiatna hi
(Efe.1:4); Thu um mite khamuanna tawh teci panna dingin Pasian nasep hong kigen hi a, Pasian pen na
khempeuh a theikhol Pasian ahihna hong genna zong ahi hi (2Tim.1:9; Rom.9:11); hell khuk sungtung
dingin Pasian sehkholhsa kuamah neilo a, mimawh khat a kikhel theihna dingin hehpihna kongvang
honsa in om hi (2Pit.3:9).
Hong Sehkhol (Predestination)
Pasian in piangthak dingte ciaptehsa in nei ci in LST sungah kimu theia, na khempeuh athei Pasian
ahihna thumaan hong kigenna hi a, Thukhunthak sungah 6 vei kigelh hi: (1) Hih in na piang khempeuh
huamkim hi, mimal hotkhiatna bek hilo hi (Sawl.4:28); (2) Pasian tate ih suahna zong khentat hi
(Efe.1:5); (3) Ih ngah ding minthanna muanhuai sak hi (Rom.8:29-30); (4) Pasian hehpihna phatna ding
ngimna hi (Efe.1:6); Hih in a tawntung gamh muanhuai sak hi (Efe.1:11); Hih in a suakta Pasian’ teelna
leh ama deihna zui a piang ahi hi (Efe.1:5,11). Pasian pilna kilatna ahi hi (1Kor.2:7).
Teeltuamna leh ciaptehsa cih tawh kisai in mihingte mawhpuakna hemkhia tuanlo hi. Pasian hehpihna leh
tatkhiatna thudonlo mite pen amau mawhna hangin hell khuksung tung ding uh a, teelkholhloh leh ciapteh
khakloh man ahikei hi. A um mite khempeuh in nuntak tawntungna ngah ding ci ahih man in, gupkhiatna
kongvang pen mi khempeuh adingin honsa in om hi (Mang.22:7,12).
Tapa zaa hongpia (adoption)
Paul in hong genna ah, Romante ngeina tawh genkak inhong hilhna hi a, mawhna sal pan in Khazih
sungah suahtakna leh picinna ih ngahna hi ci hi (Rom.8:15). Tapa zaa cih ciangin, thukham hencipna
sungpan in ta-thak din munah hong kikoih ahihna gen h I (Gal.4:5). Tapa zaa cihna ah thu um mite
khempeuh Pasian pen “Abba! Pa” hong citheisak hi (Gal.4:6; Rom.8:15). Hih in pa leh tapa kizopna
diktak ahi hi.
Ahizongin, thu um mite sungah Jesu sila ka hi hi ci in a genkhia masa penpen James a hi hi (James 1:1).
James pen Thukhun Thak a gelhkhia masa penpen khat hi a, Jesu sanggam ahi hi. Jesu in sila dingin hong
samlo himah leh, Jesu pen a sanggam maimai khat dan in a sihma in ngaihsunkha ngei hi mah leh
Pentecost ni pan kipan in kua taktak hiam cih hong telta ahih man in, leitung vai ah a sanggampa ahih
hangin, Jehovah Pasian ahih lam a telciangin ama sila ka hi hi, ci in hong kigen a, sawltak khempeuh in
zong hih kammal mah hong zangto theita uh hi. Mihingte ki-apna hi a, Pasian in ahih leh ama ta zaa
hongpia ahi hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
12
SIANGTHONA (SACTIFICATION)
Pasian lampan in hong siangthosak mite ih hi hi. Pasian lampan a siangtho in hong ciaptehna nampi thum
bangin kikhen thei hi:
Misiangtho dinmun ah (positional sanctification).
Pawlpi hun a piangthak mi khempeuh mi siangtho (saint) cih ciaptehna kingah hi. Paul laikhakte ah thu
um mite pen mi siangthote cih tawh na pan den hi (Rom.1:7; 1Kor.1:2; 2Kor.1:1; Efe.1:1; 1Pit.1:2). Korin
pawlpi mite pen mawhna tawh a kidim, sa-mi mahmah pawlpi hinapi in mi siangthote mah ci veve hi.
Bangzah ciangin mawh uh hiam cih leh Satan khutsungah ap na ap lel un cih zahkhop ding nangawn
ciang mi bang a om uh hi. Hih pen Jesu hong sihna tungtawn a thu um mikhat in a ngah misiangtho zaa
ahi hi (Heb.10:10,14,29).
Nisim Siangthona (progressive sanctification).
Jesu sisan in ih mawhna si bangin a san vuk bangin hong ngosak khin hinapi in mihingte pen nisim
mawhna tawh kidiah thei lai veve ih hih manin, siangthona pen khangthei, kiamthei cih bang in ki om
veve hi. Tua ahih man in, note lak ah a puan uh a ninsak nailo tawm ka mu a, kilawm mahmah hi
(Mang.3:4), ci in Jesu in gen hi. Thu um mite pen nisim in a siangtho tawntung dingin Paul in thungetsak
hi (1Thess.5:23). Thu um mite in siangthona hanciam ding hi ci in Piter in hanthawn hi (1Pit.1:14-16).
Hih siangthona pen Pasian tawh kizopna leh nisim in Pasian thu tungtawn in nuntaknate ahi hi
(Rom.6:13; 12:1-2; Late 119:9-16). Mawhna tawh kidiah lo in Pasian deihna bangin gamta in leitung nate
pelh ding ahi hi (Mang.21:17; 22:11-12).
A Kicing Kicingthona (ultimate sanctification).
Khazih hong paiciangin thu um mi khempeuh mawh baanglo bangin hong la ding a, tuani ciangin amah
ih sun ding hi (1Jn.3:2). “Aminthang, nitna a omlo, satonna a omlo, a siangtho leh mawhsakna ding a
omlo dingin tui ah a silsiang khitciangin Khazih in pawlpi a ap theihna dingin…” (Efe.5:26,27). Hih
siangthona a kigenna ah tuiphumna kilim hel mahmah hi (Efe.5:27; 1Pet.3:21). Siangthona lotawh
kuamah in Pasian mutheilo ding hi (Heb.12:14). A kicingin hong siangtho sakni ciangin Pasian kiang ih
zuat hun hong hita ding hi.
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
13
GUPNA KITANTHEI MAW? KITAN THEILO MAW?
Hih tawh kisai in Khristian theologians sungah mi minthang mahmah nihte ngaihsutna ih gen khawm
ding hi. Amau nih upna pen kilehbulh tuak ahih man in, hih tungtawnin Khristian theology zong tampi
hong pengkhia hi:
Arminiante ngaihsutzia
Hih pen monkey theory zong kici hi. Zawngin tano aneihciangin, a no in a nu lencip bikbek a, kensang,
guamthukte ah a no adingin lauh huaina omlo in a nu in kemcing hi, ci hi. Pasian pen a muanhuaisa hi in,
mihingte in a up ngam nak leh bangmah patauh ding omlo hi, ci in kihilh uh hi. Ahizongin, mihing
thanem in khahsuah zenzen leh sihlawh ding hi, tua mah bangin Pasian gupkhiatna pen mihingte in
umthei, sangthei, nialkik thei, ahih manin gupna pen kitankik thei hi ci uh hi.
Calvin ngaihsutna
Hih pen Cat theory zong kici hi. Calvin taktakin a genna sangin Calvin nung a zui mite in uang genzaw
lai uh hi. Zawhngeu in no a neihciangin, a pi in a utna mun peuhah a tuah nopciangin a no luzang panin
pet in, tuah ziauziau a, a note adingin bangmah lunghihmawhna ding omlo hi. Tua mah bangin,
gupkhiatna pen mihingte kipiak theih, ki nolhtheih hilo in Pasian vaihawmna nuai bek ah kinga hi ci uh
hi.
Mihing tungtawn in Ngaihsutna
Hih pen human theory zong kici hi. Nu in a tano pom in, a ta in zong nu hoihtak in pom in, ki pomtuak
ahih manin, lauh huaina tawh kipelh hi. Hih ngaihsutna leuleu ciangin, Pasian in hong hehpihna tawh
thukhun hong bawlsak khinzo a, mihingte in tua thukhun tungtawn in nungta in om ding ahi hi.
Etkak Khopna
Hong Gumpa in Pasian hi a, gupkhiatna huang sungah mihingte ki omlai hi. Mihing lam bek a bulphuhte
in Pasian nasepna a thanem bang khat in genkha uh hi. Pasian bek a bulphuhte in mihingte mawhna
lungsim tawh a kidim theilai ih hihna pulak sianglo uh hi. Pasian gupkhiatna pen tawntung nuntakna ding
hi a, ahizongin a puan a ninsak kik thu um mite in sihna a thuak ding uh hi (Mang.3:4-5). A tawp dongin
athuak zote in gupna ngah ding hi (Mang.2:10). Tua ahih manin nisim siangthona a kisam mite pen thu
um mite ih hi hi (1Thess.5:23). Pasian thu um khin in, Khasiangtho zong ngah khin napi a tawp kik mite
adingin singlamteh tungah nihvei Jesu sikik nawnlo ding hi (Heb.6:3-6). Gupngahsa khat in, hih gupna
pen Pasian hong piak ahih man in, tawntung dongin a kip leh akho ding hi ci in khamuanna aneih ding
kisam a, siat gamtat in leitung mawhna tawh kidiah leng Topa in a kamsung pan in hong siakhia kik kha
leh (Mang.3:15-16) ci in, hoih leh siangtho takin ih gamtat ding Topa deihna ahi hi. Gupna ki tantheilo
ahih man in, ka ut bangbang in ka gamta zongin cih thuhilhna pen Laisiangtho tawh ki lehngat hi. Gupna
pen kitanthei ahih man in, mawhna a bawl mi khat in Jesu tatkhiatna sangkik ding, ki tuiphum kik
themthum ding cih bang thu kihilhna zong thuman ahikei hi. Gupngah mikhat mawhna sungah a nungtolh
kik leh a mawhna pulak in Topa pen hehpihna tawh kidim a hih manin, ih mawhna khempeuh panin hong
maisak ding hi (Jn.1:5-10). Khamuanna leh kikepna tawh Khazih mite nuntak tawntung ding ahi hi.
Leitung khuavak na hi uh a, ci bang in a al tawntung ding pen misiangthote ih hi hi (Mt.5:13-16).
-
Theology Part III Apostolic Teaching ZBCC
14
A MAITHEILO MAWHNA (Mt.12:31-32)
“Tua ahih manin note kiangah kong genin-ah: Mihingte' kampau khialhna leh gamtat khialhnate kimaisak
thei ding a, ahi zongin Kha Siangtho langpangin a gensiate kimaisak lo ding hi. Mihing Tapa langpangin
a gensiate a mawhna uh kimaisak thei ding a, ahi zongin Kha Siangtho langpangin a gensiate pen tuhuna
kipan a tawntungin a mawhna uh kimaisaklo ding hi.”
Mate a lian 1-12 ciang pen Jesu in Israel gam bulphuh in a thugenna khawk ahi hi. Israel mite in sangzo
uh hi leh a mangthang Israel te zong ding bek in a pai ahihna thu kilim gen hi.
Mate alian 13-28 leuleu ciangin, Israel te in a messiah uh sangzolo ahihman in, kumpi gam pen kum 1000
maanna ah kisotto ahihna thu ih mu hi.
Mihing tapa a gensiate a mawhna uh kimaisak thei ding, a cih nopna in: mihing tapa cih a khiatna limlim
in mihing hongsuahna (incarnation) a gen hitawntung hi. Pasian en mihing tapa din mun ah hong om
hunsung khempeuh mimawhte tawh kikhawl in, mimawhte lak ah nasem hi. Mawhsakna tawh a zahko uh
hangin bangmah thukselo in thuak hithiat lel hi. Tapa hunsung cileng telnop pen ding hi (dispensation
omzia mangngilh keini).
Khasiangtho a gensiate a mawhna uh maitheilo ding: Khasiangtho ih cih ciangin Pawlpi hun
(dispensation) a genna zong hipah hi. Pawlpi hun in Khasiangtho ahi Jesu pen ih san kei leh tua mawhna
a maina ding thu omlo hi. Ahizongin, mawhna kisikkik in ama Jesu mintawh a kituiphumte in a mawhna
uh ki maisakthei bek ding a, tualote mawhna a maina ding lampi omlo hi (Sawl.2:38,39; 4:12).
Khasiangtho gensiatna ih cih in Pawlpi hun sunga gupkhiatna thudonlohna ahi hi.
THU KHUPNA
A hunzui gupkhiatna dungzui in tu hun pen Pawlpi hun laitak ahi hi. Pawlpi ih cih ciangin Pentecost ni
(AD 30 kim) pan hong dingkhia Pawlpi (Jesu’ pumpi) ahi hi. Tuhun in pawlpi min tampi a om hi,
ahizongin, hih pawlpi min leh Jesu’ pumpi a kibang ahikei hi. Jesu’ pumpi, Jesu pawlpi ih cih pen
Sawltakte hilh tawh a kibang lungdamna bek ahi hi (Gal.1:9). Gupkhiatna leh pawlpi kiphuh dan a vekin
zawi kibang ahih man in, pawlpi doctrine thulu nuai-ah tawm ih sinbeh lai ding hi. Khazih Tokhom mai
leh A lian akang Tokhom mai ah mi khempeuh in amau gamtatzia tawh kituak in thukhenna thuak ding
uh hi (2Kor.5:10; Mang.20:11-15). HIh thute mailam thupiang doctrine thulu nuai-ah ih sinzom laiding
hi. Tuhun in hehpihna hun hi a, ama aw na zak leh na lungsim khauhsak nawnkei in (Heb.4:7). A um
mikhempeuh adingin ama gupkhiatna kicing takin om a, mi khempeuh adingin kongpi kihong hi
(Mang.3:20-22).
INNLAI KHAWK INNLAI KHAWK (laimai 10 sang tawmzawlo hamtang ding hi)
1. Tu hun pawlpi tuamtuam pan gupkhiatna tawh kisai gendan kibanglo nam thum gelh in. 2. A maithei lo mawhna gendan kibanglo nam thum gelh in.
3. Siangthona tawh kisai hilhcianna laimai 3 sang tawmzawlo gelh in.
4. Gupkhiatna kitan thei maw, tan theilo,nang ngaihsutna laimai 2 sang tawm zawlo at in.