SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞANGÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE KORUNMASINA İLİŞKİNUSUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ

RG: 29 Nisan 2009, Sayı : 27214 Amacı, sağlık kurum ve kuruluşlarında hasta ve çalışan güvenliği

ile ilgili risklerin azaltılması için hasta güvenliği kültürününgeliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına, bunu tesis edecek uygunyöntem ve tekniklerin belirlenmesine, hasta ve çalışan güvenliğikonusunda geliştirilen iyi uygulama örneklerininyaygınlaştırılmasına, hizmet içi eğitim yoluyla personelinfarkındalığının ve niteliklerinin artırılmasına, hasta ve çalışangüvenliği ile ilgili raporlama sistemlerinin oluşturulmasına,hasta bakım ve tedavi sürecinin güvenlik ve kalitesininartırılmasına, hasta ve çalışanların sağlık hizmeti sunumsürecinde karşılaşabilecekleri muhtemel risk ve zararlardankorunmasına yönelik, usul ve esasları düzenlemektir.

İlaç güvenliğinin sağlanması (Madde 9)

Vücudun işleyişini

etkileyen ve hastalıkları

iyileştirmek için kullanılan

kimyasal maddelere ilaç denir

Hatalı kullanıldıklarında, hasta üzerinde geri

dönüşsüz veya kalıcı olumsuz etki yaratan ilaçlara

(örneğin; sakatlık, ölüm) yüksek riskli ilaç denir

İLAÇ

YÜKSEK RİSKLİ İLAÇ

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin

Sorumluluklarıİlaç uygulamalarından önce hemşirenin

gerekli hazırlığı yapması güvenli ve başarılı

bir uygulamayı beraberinde getirir.

Nasıl bir hazırlık yapmalı ???

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin

Sorumlulukları İlaçları hazırlanmadan önce ve sonra elleri yıkamak ve eldiven

giymek

İlaçları, hekim istemi, tedavi defteri ve ilaç kartlarından kontroletmek

İlaçların son kullanma tarihine bakmak

İlaç katı ise el değdirmeden temiz bir ilaç kadehi içerisinebırakmak

Sıvı ilaçların doz ayarlamasını göz seviyesinde tutarak yapmak

Hazırlandıktan ve kontrol edildikten sonra ilaçları yerinekaldırılmak

İlaçların muhafaza kutuları kırılmış veya hasara uğramış isekullanmamak

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin

Sorumlulukları Sulandırılan oral süspansiyonlar distile su ile hazırlanmalı

İlacın içeriğini ve etki mekanizması bilinmeli

İlacın niçin verildiği bilinmelidir.

Hastanın teşhisi bilinmelidir.

Yere düşen ilaçlar mutlaka atık kutusuna atılmalıdır.

Beklenen ve istenmeyen etkiler bilinmeli ve

bildirilmelidir.

İlaç tedavisi konusunda hasta mutlaka eğitlmelidir.

Not: İlaçların, doğru ve güvenli bir şekilde hazırlanmasından hemşire sorumludur.

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin

Sorumlulukları İlaçlar sakin ortamda/ dikkatli bir şekilde hazırlanmalı

İlaçlar hastanın yanında bırakılmamalı

Etiketi tam olarak okunmayan ilaçlar kullanılmamalı

Hastanın alerjisi olup olmadığı kontrol edilmeli

İlaç verildikten sonra mümkün olduğunca en erken

zamanda kayıt yapılmalı

İlaç hasta tarafından reddedilirse not edilmeli ve hekime

bildirilmelidir.

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin

Sorumlulukları Doktor istemi mutlaka yazılı olarak alınmalıdır.

DOKTOR TARAFINDAN VERİLEN YAZILI İSTEMDEBULUNMASI GEREKENLER

Hastanın adı soyadı

İlaç isteminin tarihi ve zamanı

Uygulanacak ilacın adı

İlacın dozu

ilacın hangi yoldan uygulanacağı

ilacın uygulanma sıklığı

İstemi yapan doktorun bilgileri

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin

SorumluluklarıHemşire hastasına ilacı uygulamadan önce alerjisinin olup

olmadığını bilmeli

İlaç uygulaması hakkında hastayı bilgilendirmeli

Hastaya uygun pozisyonu vermeli

İlacı hazırlayan hemşire, mutlaka uygulamayı dakendisi yapmalı

İlacın etki süresini bilmeli

İlaçların Emilim HızlarıDeriden Değişir

Ağızdan 30-90 dk.

Rektal 5-30 dk.

Damar yolu 30-60 saniye

Cilt altı 15-30 dk.

Kasiçi 10-20 dk.

Dilaltı-Tablet 3-5 dk.

Endotrekeal 3 dk.

İnhalasyon 3 dk.

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin

Sorumlulukları Hemşire ilacı hazırlarken tüm dikkatini bu

işe vermeli

8 doğru ilkesini bilmeli ve ilacı hazırlarken builkelere uymalı

8 DOĞRU İLKESİ

1. Doğru ilaç – Doğru ilaç şekli

2. Doğru doz

3. Doğru yol

4. Doğru zaman

5. Doğru hız- Doğru veriliş

süresi

6. Doğru hasta

7. Doğru yanıt

8. Doğru kayıt- Doğru form

1. Yanlış ilaç verilmesi

2. İlacın yanlış dozda

verilmesi

3. İlacın yanlış yolla verilmesi

4. İlacın yanlış zamanda

verilmesi

5. İlacın yanlış hızla verilmesi

6. İlacın yanlış hastaya

verilmesi

7. İlacın hiç verilmemesi

8. Uygulanan ilacın kayıt

edilmemesi,

9. Uygulanan ilacın etkisinin

gözlenmemesi.

9 YANLIŞ

1.Doğru Hasta

•Hastanın adı soyadı

•Protokolü

•Doğum tarihi doğrulanmalı

•Kimlik tanımlayıcı kontrol edilmeli

•İlacın ismi ve verilme nedeni hastaya açıklanmalı.

2.Doğru İlaç İlacın jenerik ve satış ismi bilinmeli

İlaç isimleri birbirine benzediği için doğru ilaç

olduğundan mutlaka emin olunmalı

3.Doğru Doz İlacın minimum ve maksimum dozu bilinmeli

•Önceki dozlardan farklılıklar araştırılmalı

•Doğru şekilde hesaplama yapılmalı, gerekirse ikinci bir

hemşirenin de fikri alınmalı

Doz Hesaplama cc = ml

1 cc = 1ml

1 ml = 10 Dizyem

1 ml = 100 Ünite

1 ml = 20 damla

1 gr = 1000 mg.

0,5 gr = 500 mg

1mg = 1000 mcgr

1 MU (Milyonünite)=10 mcgr

Doz HesaplamaDoz hesaplamalarında doğru orantı

kullanılması önerilir;

Eldeki Doz Eldeki Miktar

İstenilen Doz İstenilen miktar

İstenilen Miktar = İstenilen Doz X Eldeki Miktar

Eldeki Doz

Doz Hesaplama- Örnek 1Hekim orderı;

Morfin ampul 1x2 mg IV infüzyon

Stoktaki ilacımız

Morfin 0,01 gr (1 ml ampul) ise

Hastaya ilac nasıl uygular?

1 ml=100 ünite (insülin enjektörü ile)

10 mg morfin ampul 100 ünite ise

2 mg x

X =20 ünite, insülin enjektörü ile morfin çekilerek ve doktor

başka şekilde önermedi ise mutlaka %0,9 NaCI ile

sulandırarak hastaya uygulanmalı.

4.Doğru Zaman Belli aralıklarla verilen ilaçlar genellikle yarım saat önce

ya da sonra verilebilir.

•Sabah/öğle/akşam gibi günde 3 kere verilen ilaçlar

hastanın yatma/kalkma alışkanlıklarına göre ayarlanabilir.

•Saatlik ilaçlar dakik verilmelidir.

5.Doğru Yol İlacın veriliş yolu hekim isteminde belirgin olmalı

Bazı ilaçlar birkaç yolla verilebilir, hekimin istediği

hangisi?

İlaçlar, vücuda alındıktan sonra lokal yada sistemik etkigösterirler. Etki etme biçimleri ilacın uygulanma yolu ileyakından ilişkilidir.Verilen herhangi bir ilacın etkisi;

Hastaya (yaş vb), ilacın dozuna, ilacın uygulandığı yola veilacın metabolizmasına bağlı olarak değişir.

İlaçların Uygulama Yeri ve

Uygulama YoluLokal

Uygulama Yeri

Uygulama Şekli

Epidermal (cilt üzeri) Merhem, pomad, krem, losyon,

pudra, solüsyon,

Konjonktiva kesesi Kolir : Oftalmik damla ve merhem

İntranazal Nazal (burun) damla ve spreyi,

İntravajinal Vajinal ovül(süpozituvar, tablet,

merhem, jel, köpük

Bukal (ağız içine) Pastil, solüsyon,

Rektal Merhem, süpozituvar, enema,

Kolon Lavman,

Dış kulak yolu Otik (kulak) damlası (solüsyon,

süspansiyon)

Sistemik

Uygulama Yeri

Uygulama Şekli

Oral (ağızdan) Katı Şekiller : tablet, draje, kapsül,

film kaplı tablet, barsakta açılan

(enterik) tablet, çiğneme tb, efervesan

tb, kaşe, granül, pilül (hap),

SR(modifiye) tb,

Sıvı Şekiller : Şurup, eliksir, solüsyon,

süspansiyon, damla (konsantre

solüsyon), emülsiyon,

Parenteral

(sc, im, iv)

İnjeksiyonluk solüsyon veya

süspansiyon, emülsiyon (ampul,

flakon, sulandırılacak toz),

implantasyon peleti

İnhalasyon Gaz, buhar, aerosol, inhalatör,

nebülizör, disk,

Transdermal Flaster (TTS), merhem,

6.Doğru Etki İlacın beklenen etkisi ve yan etkisi bilinmeli

İlacın başka ilaçlarla ya da besinlerle etkileşimi olup

olmadığı bilinmeli

7. Doğru ilaç Formu

Aynı ilacın birden fazla formu olabilir. (kapsül, tablet gibi)

8.Doğru Kayıt Verildikten sonra en kısa sürede kayıt yapılmalıdır.

DİKKAT:

Başkasının verdiği ilacın kaydını yapmayın.

YÜKSEK RİSKLİ İLAÇLAR ADRENALİN

İNSULİN PREPERATLARI

EFEDRİN AMPUL

BELOC AMPUL

HEPARİN PREPERATLARI

HYPNOMİDATE

CORDARONE AMPUL

KETALAR

DİGOXİN AMPUL

PENTOTAL

DİLTİZEM AMPUL

COUMADİN

İSOPTĠN AMPUL

PROTAMİN AMPUL

NİPRUSS AMPUL

ATROPİN

RYTMONORM AMPUL

ACTİLYSE TEDAVİ SETİ

TRENTAL AMPUL

AGGRASTAT

NİTROGLİSERİN FLAKON

STREPTASE FLAKON

DOBUTAMİNE FLAKON

TRASYLOL

DOPMİN AMPUL

PERLİNGANİT AMPUL

CALCİUM AMPUL

MAGNEZYUM SÜLFAT

POTASYUM KLORÜR AMPUL

SAĞLIK ÇALIŞANLARI İÇİN

EN RİSKLİ İLAÇLAR Radyoaktif ilaçlar

Anestezik ilaçlar

Antineoplastik ilaçlar

Suistimal edilen

ilaçlar

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ

ENFEKSİYON RİSKİ

Kan ve vücut sıvıları veya bütünlüğü bozulmuş deri vemukoza ile temastan önce eldiven giyiniz.

İki hasta bakımı arasında eldiven değiştiriniz.

Eldiven çıkarıldıktan sonra ellerinizi yıkayınız.

Yapılacak işlem sırasında vücut sıvısı sıçrama ihtimali varsamaske, gözlük ve önlük kullanınız.

Kullandığınız iğneleri kılıfına geçirmeyiniz, ucunubükmeyiniz, delinmeyen kaplar içerisinde biriktiriniz.

Kan ve vücut sıvılarıyla kirlenen çarşaf ve diğermateryalleri özel torbalar içinde taşıyınız.

Eksudatif deri lezyonu varsa iyileşene kadar doğrudan hastabakımı veya araç-gereç bakımı ile ilgilenmeyiniz.

Bu önlemleri tüm hastalar için uygulayınız.

Hemşirelerin çalışma ortamlarında

karşılaştıkları risklere karşı alınması gereken

bireysel önlemler

Eldiven, maske, gerektiğinde gömlek kullanmak,

Enfeksiyonlardan korunmaya yönelik gerekli tedbirleri

almak,

Kişisel hijyen kurallarına uymak,

Aşı yaptırmak,

Dezenfeksiyona önem vermek,

Radyasyon ve kemoterapik ilaçlardan korunmaya

çalışmak,

Sorunları yetkililere zamanında iletmektir.

İzleme İlaçların hastaya etkilerini izleme

İşbirliği içinde izleme (doktor, hemşire, hasta, eczane,

laboratuar)

İlaç hatalarının raporlanması

İlaçların yan etkilerinin izlenmesi ve kaydı

Hangi etkilerin kaydedileceğinin tanımlanması

ÖRNEK “Yüksek dozda piridostigmin bromür alan hasta acil servise

getiriliyor.

Parasempatomimetik doz aşımlarında antidot olarak doktor

tarafından 2mg atropin sülfat istemi yapılıyor. İlaçuygulamasından

bir dakika sonra hastada taşikardi gelişiyor. Atropinambalajının adrenalinle

karıştırılması sonucu hasta kaybediliyor.”Hasta İstem Uygulama Sonuç

Piridostigminbromür doz aşımı

2mg atropinsülfat IV yolla

2mg adrenalinHCl IV yolla

Yanlış ilaç uygulanmasısonucu ölüm

Hastanın beraberinde getirdiği ilaçların yönetimine ilişkin düzenleme bulunmalıdır

• Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire tarafından teslim alınmalıdır.

• Teslim alınan ilaçların miat kontrolü yapılmalı,

• İlaçlar hekim tarafından da kontrol edilmelidir.

• ilaçlar hemşire tarafından uygulanmalıdır.

İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi

İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi

Benzer görünümlü ilaçlar

Benzer görünümlü ilaçlar

Olgu Örnekleri

Kısaltma ve Sembollerin Doğru ve

Yanlış Kullanımı

Örneğin yukarıdaki tabloda belirtilen “.5mg”şeklinde

yazılmış bir kısaltmada, 5 rakamının önündeki “. (nokta

işareti)” görülmeyerek yanlışlıkla 5 mg ilaç uygulamasına

neden olabilmektedir. Bunu önlemek amacıyla bu ifade

0.5 mg şeklinde açıkça ve kısaltma kullanılmadan

yazılmalıdır.

Okunuşu/Görünüşü Benzeyen İlaçlar Sözel

istemin yanlış anlaşılmasından dolayı

• Azithromycin yerine Erythromycin verilmesi,

• Clonodine 0.1 ml yerine Klonopin 0.1 mg

verilmesi, Hemşire tarafından eczaneden telefon ile

istenen Viscerol’un Vistaril olarak algılanması

İlaç Hatalarını Önlemek İçin

Kurumlarda Neler Yapılabilir ???Yazılı prosedürler oluşturulmalı,

Yapılan hatalar kaydedilmeli,

İstemleri yazılı ya da elektronik ortamda alınmalı,

Hastayı ilaç ve uygulaması konusunda eğitmeli,

İlaç dozu hesaplama becerilerini geliştirmeli,

İlaç uygulama hataları ile ilgili makaleleri yakından takip

etmeli,

İlaç Hatalarını Önlemek İçin

Kurumlarda Neler Yapılabilir ???İstemin doğru okunduğundan emin olmalı,

Hastanın hangi ilaçlara alerjisi olduğu, mevcut ve eşlik

eden hastalıklarının hangi ilaçları kullanmaya sakınca

oluşturduğunu bilmeli,

İlaç uygulamalarında 8 ilkeye dikkat etmeli

Yukarıdaki 8 ilkeye aykırılık istemden kaynaklanıyorsa

hekimi uyarmalı,

İlaç Hatalarını Önlemek İçin

Kurumlarda Neler Yapılabilir ???Uygulamaya yoğunlaşmayı engelleyen etmenlerden uzak

durmalı,

Hasta bireye ilaç uygulamayı etkileyecek fiziksel ve

laboratuvar özellikler bilinmeli,

İlacın etkileri bilinmeli, beklenmeyen etki oluştuğunda

hekim uyarılmalı,

Diğer sağlık çalışanlarıyla ve hastalarla etkin iletişim

kurmalı.

Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler alınmalıdır Pediatrik dozdaki ilaçların listeleri ilgili bölümde

bulunmalıdır.

Pediatrik dozdaki ilaçların dolaplardaki yerleşimi diğer ilaçlardan ayrı raflarda yapılmalıdır.

Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre dozları listelenmeli,o listeler ilgili bölümde bulunmalıdır

Uluslararası Hizmet Kalite Standartlarında İlaç Güvenliği

Benzer isimli ilaçların yanlış kullanımını önlemeye yönelik benzer isimliilaç listeleri bulunmalıdır.

Sözel orderlerın doğrulanmasına yönelik prosedür belirlenmelidir.

Tedavi planı; ilaç adı, dozu, zamanı ve uygulama şeklini içerecek şekilde,okunaklı olarak her bir hasta tabelasına hastanın kendi doktoru tarafındanyazılmalıdır.

İlaçların güvenli uygulamasına yönelik bir prosedür bulunmalıdır.

Hastane yönetimi; adı, ambalajı, birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdakiaynı ilaçlar ve farklı uygulama formu bulunan ilaçların kullanımı veyönetimi konusunda bir politika belirlemelidir.

Yüksek riskli ilaçların (konsantre elektrolit çözeltileri, intravenözantikoagülanlar, insülin, antineoplastik ajanlar, opioidler, narkotikler vb.)üzerine kırmızı uyarı etiketi yapıştırılmalıdır.

Servislerde/ Ünitelerde adı, ambalajı birbirine benzeyen ve pediatrikdozdaki ilaçlar ayrı raflarda depolanmalıdır.

Hastanede kullanılan ilaçlar için ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşim listelerioluşturulmalıdır.

HizmetKaliteStandartları Rehberi

MADDE 29-32

29 İlaçlar bulundukları birimde, uygun koşullarda muhafaza edilmelidir.

ASİST AMPUL

ADRENALİN AMPUL

BEMİKS AMPUL

BUTOPAN AMPUL

CALCİUM PİCKEN AMPUL

CERNEVİT FLAKON

CLOPİXOL DEPO AMPUL

CLOPİXOL ACUPHASE AMPUL

DEKSAMET AMPUL

DESAL AMPULDİAZEM AMPUL

DİLTİZEM AMPUL

EFEDRİN AMPUL

FERRUM AMPUL

FLİXOTİDE NEBUL

JETOKAİN AMPUL

LARGACTİL AMPUL

LİBAVİT K AMPUL

MORPHİNE AMPUL

NEOSTİGMİN AMPUL

NEUGRİSEOVİT AMPUL

NOOTROPİL AMPUL

NOVALJİN AMPUL

PULMİCORT NEBUL

PRİMPERAN AMPUL

RANİVER AMPUL

SEDAPERİDOL AMPUL

VENOFER AMPUL

VENTOLİN NEBUL

29.2 Işıktan korunması gereken ilaçların saklandığı raflar ve bölmeler olmalıdır.

29.1 İlaçların saklandığı alanlar uygun fiziki koşullara sahip olmalıdır

Işıktan korunması gereken ilaçlar listesi

Suistimal edilen ilaçlar

İlaç suistimalini başlatan etmenler Keyif,ferahlık,gevşemek duyumsamak gereksinimi

Güncel sıkıntılardan ve korkulardan kurtulmak,beğenmediği çevreden

bir süre ‘uzaklaşmak’ isteği

Yeni zevkler yeni eğlenceler aramak isteği

İlacın etkisi hakkında merakını gidermek isteği

Pısırıklıktan kurtulmak

Çevrenin ve geleneklerin baskısından kurtulmak,onlardan bağımsız

olduğunu göstermek

Sevip bağlandığı kişiler tarafından reddedilmemenin onlardan

ayrılmanın veya onları kaybetmenin ızdırabını telafi etmek

Yüklenmek zorunda kaldığı fakat baş etmekte güçlük çektiği

sorumlulukların (evlilik, annelik, babalık, mesleki yükümlülükler,

borçlanma) baskısını giderme.

BAĞIMLILIK DURUMLARININ

SINIFLANDIRILMASI

Dünya Sağlık Örgütünün yaptığı sınıflandırma esas

alınıp ona ekler yapmak suretiyle aşağıda yazılı

bağımlılık tipleri ayırt edilir.

1) Morfin tipi bağ. 6) Kokain tipi bağımlılık

2) Alkol tipi bağ. 7) Esrar (marihuana) tipi bağ

3) Barbitürat tipi bağ. 8) Halüsinojen (LSD)tipi bağ.

4) Tütün tipi bağımlılık 9) 'Khat' tipi bağımlılık

5) Amfetamin tipi bağ. 10) Uçucu solvent tipi bağ.

Yoksunluk krizi belirtileri Şiddetli bir madde arayışı (elde etmek için suç işlemeyi göze alacak

seviyede)

Artmış kaygı, gerginlik, ajitasyon ve çıldırma hali

Kalp çarpıntısı, kalpte ritim bozuklukları ve hipertansiyon

Bulantı ve kusma

Uyku bozukluğu

Terleme

Esneme nöbetleri

Ciltte tavuk derisi görüntüsü

Göz bebeklerinde genişleme

Şiddetli karın krampları

Sesli veya ışıklı uyarılara aşırı duyarlı olma

Epilepsi nöbetleri

Vücut ısısında aşırı yükselme (hiperpireksi)

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

NARKOTİK İLAÇ TAKİP FORMU

SERVİS ADI:

ALD

ALO

N A

MP

S.K

.T.

MO

RFİ

N A

MP

S.K

.T.

DİA

ZEM

AM

P

S.K

.T.

CO

NTR

AM

AL

AM

P

S.K

.T.

SED

AP

ERİD

OL

AM

P

S.K

.T.

DO

RM

İCU

M 5

MG

AM

P

S.K

.T.

DO

RM

İCU

M 1

5MG

AM

P

S.K

.T.

TESL

İM E

DEN

TESL

İM A

LAN

TARİH 08-17 16-08

08-17

16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08 08-17 16-08

01.

02.

03.

04.

05.

06.

07.

08.

09.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

Doküman No: 12 Yayın Tarihi: 2011 Revizyon No: 1 Revizyon Tarihi: Ocak 2014 Form Sayfa No:1

TARİH İLACIN ADI İLACIN ADEDİ KIRAN KİŞİ

ADI SOYADI

İMZA KIRILDIĞINI GÖREN KİŞİNİN

ADI SOYADI

İMZA

Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir

teslim kayıtları doğrulanarak yapılmalıdır.

Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar kilit altında

tutulmalıdır.

Amaç: Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların kontrolünün

sağlanması ve suistimalinin önlenmesidir.

Kliniklerde bulunan yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar

genel kullanıma açık olmayan kilitli alanlarda muhafaza

edilmeli

ÖNERİ: Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların kontrolünü

sağlamada; eczane tarafından dolu ampul verilmesi için

karşılığında aynı ilaçların boş ampulü istenebilir

Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir teslim

kayıtları doğrulanarak yapılmalıdır.

Devir teslim kayıtlarında ;

İlacın hangi hastaya kaç adet kullanıldığı ve tarihi,

İlacı kimin uyguladığı,

Kime kaç adet teslim edildiği

Teslim alan ve teslim edenlerin imzaları bulunmalıdır.

İLAÇLARIN SAKLANMASINDA

HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI

İlaçların, etkilerinin yok olmaması ve gelişi güzel kullanılmamasıiçin uygun koşullarda saklanması önemlidir.

Yeşil reçeteli ilaçların kilit altında olduğu kontrol edilmelidir.

Kırmızı reçeteye tabi ilaçlar ve bağımlılık veren ilaçlar çift kilitlidolaplarda saklanmalıdır. Hemşireler, narkotik ilaçları kesinliklesayarak teslim alıp teslim etmelidir.

Ambalajı birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdaki aynı ilaçlar veuygulama şekillerine göre ilaçlar ayrı raflarda saklanmalı veüzerine renkli uyarıcı etiket yapıştırılmalıdır.

Nöbet teslimi sırasında teslim kayıtları sağlıklı ve güveniliryapılmalıdır.

Sayımda bir eksiklik görülürse derhal bildirilmelidir.

Zehirli ilaçların üzerine kırmızı etiket yapıştırılmalıdır.

Kemoterapi İlaç Kullanımında

Dikkat Edilmesi Gerekenler ve

Hemşirenin Sorumlulukları

Tehlikeli ilaç uygulamaları ( IV, SC, IM, oral ve intratekal,

intravezikal gibi bölgesel uygulamalar) uygulayan

kişi/uygulanan hasta açısından ilaçla teması ve maruz

kalmayı en aza indirecek şekilde yapılmalıdır.

Oral Uygulama

Eğer püskürme, sıçrama veya ilacın buharının dağılması

ihtimali varsa maske ve çift eldiven kullanımı gereklidir.

Oral uygulamalarda çalışanlar tabletlerin veya kapsüllerin

tehlikeli ilaç içeren bir toz tabakası ile kaplı olabileceğinin

ve bunların inhale edilebileceğinin, cilt yoluyla

emilebileceğinin, sindirilebileceğinin veya diğer yerlere

yayılabileceğinin ve sıvı formların buharlaşabileceğinin /

dökülebileceğinin farkında olmalıdırlar.

Korunmasız bir çevrede tehlikeli ilaçların oral formları

kırılmamalı, kapsüller açılmamalı veya ezilmemelidir.

Oral Uygulama Kırma ya da ezme işlemi için önlük ve çift kat eldiven

giyilmeli ve işlem biyolojik güvenlik kabini içinde

yapılmalıdır.

Tehlikeli oral ilaçlar, diğer oral ilaçlar verildikten sonra

verilmeli ve ambalajından çıkarılmadan ayrı kaplarda

dağıtılmalıdır.

Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde

daima hazır bulundurulmalıdır.

Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altında

çalışılmalıdır.

Oral Uygulama Tehlikeli ilaç dozu taşıma çantasında iken gözle kontrol

edilmeli ve eğer bütünlüğü bozulmamış ise taşıma

çantasından çıkarılmalıdır.

Uygulamada kullanılan tüm malzemeler zararlı atıklarla

kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık

kutusuna atılmalıdır.

Eldivenler dikkatli şekilde çıkarılmalı ve atılmalıdır.

Eldivenleri çıkardıktan sonra eller bol su ve sabunla

yıkanmalıdır.

Oral Uygulama Kontamine gereçler (ilaç kadehi, tepsi gibi) steril su ve

deterjanla temizlenmelidir.

Hastanın gastrointestinal sistem aktivitesine bağlı olarak

oral ilaç alımından sonra emilmemiş olan ilaçların atılımı

5–7 gün kadar sürebilmektedir. Bu nedenlerle oral ilaç

alımının bitiminden 7 gün sonrasına kadar standart

koruyucu önlemlerin alınması gereklidir.

Oral UygulamaOral kemoterapi alan hastalara taburcu olurken hemşire;

İlacın adı,

İlacın dozu,

Nasıl alacağı,

Nasıl saklanması gerektiği,

Kapsülü açmaması,

Tabletleri kırmaması

yönünde eğitim vermelidir.

Subkutan/Intramuskuler Yol Uygulama yapılmadan önce ;

Trombosit sayısı değerlendirilmeli,

Mümkün olan en küçük iğne kullanılmalı,

Enjeksiyon bölgesi antiseptik solüsyonla temizlenmeli,

Enjeksiyon bölgesinde infeksiyon ya da kanamanın belirti vebulguları değerlendirilmeli,

Yapılan işlemler kaydedilmelidir.

Avantajları; uygulaması kolay ve yan etkileri daha az.

Dezavantajları; yeterli kas ve dokunun bulunmaması nedeni ileemilim yeterli değildir.

SC ve IM Uygulamalar

Uygulama yapan personel tehlikeli ilaçlar ve güvenli

kullanımına yönelik eğitim almış olmalıdır.

Girişimlerden önce ve sonra eller yıkanmalıdır.

Uygulamalarda kişisel koruyucu araçlar (çift kemoterapi

eldiveni, gömlek, gerektiğinde koruyucu gözlük)

kullanılmalıdır.

Bütün uygulamalarda koruyucu tıbbi araçlar (iğnesiz ve

kapalı sistemler gibi) ve teknikler kullanılmalıdır.

Enjektörlerin havasının çıkarılma işlemi biyolojik

güvenlik kabinleri içinde yapılmalıdır.

SC ve IM Uygulamalar Enjektörler Luer-Lok bağlantılara sahip olmalı, dörtte

üçünden daha azı dolu olmalı ve uygulama alanında

enjektörden hava çıkarma işlemi yapılmamalıdır.

Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altında

çalışılmalıdır.

Uygulamada kullanılan tüm malzemeler tehlikeli atıklarla

kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık

kutusuna atılmalıdır.

Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde

daima hazır bulundurulmalıdır.

SC ve IM Uygulamalar Tehlikeli ilaç dozu nakil çantasında iken gözle kontrol

edilmeli ve eğer bütünlüğü bozulmamış ise nakil

çantasından çıkarılmalıdır

Uygulama sonrasında, tehlikeli ilaç enjektörleri (iğnesi ile

birlikte) direk olarak tehlikeli ilaç atık kutusuna

atılmalıdır.

Eldivenler dikkatli şekilde çıkarılmalı ve atılmalıdır.

Eldivenleri çıkardıktan sonra eller bol su ve sabunla

yıkanmalıdır.

İntravenöz (IV) YolKemoterapi Ajanlarının İnfüzyon Tipleri

IV puşe, bolus ve sürekli infüzyon.

Avantajları; emilim tamdır, vezikant ajanların(doku hasarına

neden olan ajan) uygulanması için gerekir.

Dezavantajları; Uzun süre kullanıldığında venler

sertleşir.Damar yolu açma problemleri yaşanır.

İntravenöz (IV) Yol

Uygulama öncesi (taşıma çantasından çıkarılmadan önce) setlerve serum torbaları bütünlük yönünden göz ile kontroledilmelidir. Bütünlüğü bozulmamış ilaçlar nakil çantasındançıkarılmalıdır.

Uygulamalarda kişisel koruyucu araçlar (çift kemoterapieldiveni, gömlek, gerektiğinde koruyucu gözlük)kullanılmalıdır.

Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altındaçalışılmalıdır.

Deri ya da göze sıçrama durumunda ya da yere dökülmelerdeStandart 6’da belirtilen önerilere uyulmalıdır.

Klinik araştırmalarda kullanılan ilaçlara ilişkin bilgi sahibiolmadan uygulama yapılmamalıdır.

İntravenöz (IV) Yol İlaç uygulamasından sonra kontamine olan tüm malzeme

Standart 8’de belirtilen şekilde imha edilmelidir.

Uygulama alanının altına damlaları emmesi ve hastanın

derisi ile ilaç temasını önlemek için kemoterapi pedi

koyulmalıdır.

Uygulama sırasında sızıntı ve sıçramayı önlemek için set

bağlantı yerleri steril gaz bez ile desteklenmelidir.

Set bağlanmış tehlikeli ilaç torbaları setleri ile birlikte

atılmalı, setler torbadan ayrılmamalıdır.

İntravenöz (IV) Yol IV girişimlerde arka arkaya iki tehlikeli ilaç

uygulanacaksa ve kapalı transfer sistemi yoksa üç yollu

musluk kullanılmalı ve ilaç değişimlerinde/bitiminde set

geçimli bir sıvı (%0,9 NaCl, %5 Dekstroz) ile

yıkanmalıdır.

Uygulamada kullanılan tüm malzemeler tehlikeli atıklarla

kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık

kutusuna atılmalıdır.

Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde

daima hazır bulundurulmalıdır.

İntravenöz (IV) Yolİlaç uygulaması periferal yoldan yapılacaksa;

• Açılmış damar yolu yoksa hastanın el ve kolları aşağıdan

yukarıya doğru değerlendirilerek en uygun bölge seçilir.

• Hematom, bozuk lenfatik drenaj, flebit, enflamasyon, gözle

görülebilen enfeksiyon bulgusu olan bölgeler yada 24 saat

öncesinde anjioketle giriş uygulanmış bölgelere yakın

alanlar kullanılmamalıdır.

• Önceden radyoterapi uygulanan bölgeler, bileğin iç kısmı, incevenler ve antekübital fossa kullanılmaması gereken diğerbölgeler arasındadır.

• Damar dolgunluğu yoksa yada görülemiyorsa sıcak uygulamayapılıp, böylece vazodilatasyon sonucu damarlarbelirginleşerek daha kolay intraket girişi sağlanmalıdır.

• Eğer hiçbir şekilde damar girişi sağlanamıyorsa; implante porttakılması için hasta cesaretlendirilmeli ve doktorla iş birliğinegidilmelidir.

İntravenöz (IV) Yol

Hastanın önceden periferal damar yolu varsa;

Bölge eritem, ağrı ve hassasiyet yönünden değerlendirilmelidir.

Damar yolu etkinliğinden emin olunduktan sonra uygulama

yapılır, eğer etkinliği tam değilse uygulama yeri

değiştirilmelidir.

Kemoterapi ilacını uygulamadan önce setler, öncesinde

kemoterapi ajanı içermeyen serum fizyolajik, %5 dextroz gibi

ilaçla uyumlu olan sıvılarla yıkanmalıdır.

Sıvının akış hızı doktor istemine göre ayarlanır. Genellikle 1

saatten fazla olan ilaç uygulamalarında ve çocuklarda milimetrik

infüzyon pompa kullanılması önerilir.

İntravenöz (IV) Yol

İntravenöz (IV) Yol

Uygulama başladıktan sonra ilk 15 dakika hasta hipersensitivite ve

alerjik reaksiyon bulguları yönünden izlenir.

Uygulama bölgesinde; infiltrasyon bulguları,duyusal değişiklikler,

ağrı, yanma , şişlik oluştu ise yada kontrolde kan geri gelmiyorsa

infüzyon durdurulur ve ekstravazasyon kontrolü sağlanır.

Eğer Kemoterapi İlacı Puşe Olarak Uygulanıyorsa;

Uygulama sırasında akımın hızı, şişlik, ağrı, yanmanın

varlığı ve kanın geriye dönüşü değerlendirilerek damar

yolu açıklığının 2-3 cc de bir kontrol edilmesi

önerilmektedir.

Aksi durum belirtilmedikçe veriliş hızının dakikada 1-2

ml olması önerilir.

Santral venöz kateter ile uygulama yapılacaksa;

Kan geri dönüşü kontrol edilerek damar yolu açıklığından emin

olunduktan sonra uygulama yapılır.

İlaç uygulaması tamamlandıktan sonra intraket çekilmeden önce

bir sızıntı olmasını önlemek için 100cc SF ile yıkanır.

Kullanılan tüm malzemeler usulüne uygun elimine edilir.

Ekstravazasyon Olasılığını Azaltmak İçin Yapılacak

Uygulamalar

Ekstravazasyon sonrası tadaviye yönelik bir çok araştırma yapılmış

olmasına karşın etkili bir tadavi şekli yoktur.Bu nedenle

ekstravazasyon oluşmaması için alınacak önlemler çok daha önemli

olmaktadır.

Uygulanacak ilacın özelliklerini bilmek.

Uygulama yerini; gözlemleme,damar büyüklüğüne ve ekstravazasyon ortaya

çıktığında olası hasarı değerlendiricek biçimde seçilmelidir.

Eklem, yaşamsal sinir ve tendonların yakınına kanül yerleştirmekten

olabildiğince kaçınılmalıdır.

El üstü yada bilek uygulama odağı olarak kullanılacaksa deri altıyağ dokusu az olduğu için risk fazla olacağından sık izlemigerekir.

Vezikant ilaçlar alt ekstremitelere uygulanmamalıdır.(ağırekstravazasyon hasarı yada filebit hastanın hareketliliğinietkileyebilir.)

Distal proksimale doğru yol izlemek.

İğneyi hareket etmeyecek biçimde tesbit etmek ve infüzyonodağını sürekli gözlemlemek.

Her uygulama öncesi ve sonrası serum fizyolojik uygulamak.

Ekstravazasyonda Hemşirelik Girişimleri

İnfüzyon kesinlikle durdurulmalıdır.

Doktora iletilmelidir.

İlaç mümkün olduğu kadar aspire edildikten sonra iğneçıkarılmalıdır.

Eğer antidotu varsa uygulanmalıdır.

Bası uygulamaktan kaçınılmalıdır.

Ekstremiteyi 48 saat süresince olabildiğince kalp hizasındanyukarıda tutulmalıdır.

Ekstravazasyonda Hemşirelik Girişimleri

Sıcak yada soğuk uygulama yapılmalıdır.

Soğuk uygulama; Vazokonstrüksiyon etkisiyle ilacın

subkutan dokulara emilimini azaltır. İlk 30 - 60 dakika soğuk

uygulamadan sonra 48 - 72 saat boyunca 2 saatte bir 15 dakika

uygulanır. Bu ilaçlara soğuk uygulama yapılması deride

ülserasyona neden olabilir.

Sıcak uygulama; Vazodilatasyon etkisiyle lokal kan akımını

arttırır. İlacın emilimini ve dolaşıma katılımını sağlar. Uygulama

sıklığı soğuk uygulamadaki gibidir. Sadece Vinca Alkaloidleri ve

Etoposid gibi ilaçlarda uygulanır

İlaç etkileşimleri

İlaçAlkol-

Sigara

İlaç

Hastalık

Bitkiler

Besin

İlacın vücuda alındıktan sonrakisüreci Emilim

Dağılım

Biyotransformasyon

Atılım/eliminasyon

Kemoterapik ajanlarınetkili olabilmesi içinhedeflenen alana(intrasellüler yapılarDNA,enzimler ya damikrotübüller gibi)ulaşması gerekir.

İlaçla ilgili sık yaşanılan problemler Endikasyonu olmayan ilaç kullanmak

Adverse ilaç reaksiyonları

İlaç etkileşimleri

Fazla doz ya da tedavi edici dozdan daha

düşük doz

Tedavinin süresi

Tedavi edilmemiş durum

Klinik kontrendikasyonlar

Teropatik duplikasyon: Benzer özellikte

ilaçları bir arada vermek

İlaçların etkisini değiştirenfaktörler Yaş Cinsiyet Beden Kitle İndeksi Genetik Faktörler Hastalık Durumları, özellikle eliminasyon yapanlarda Beslenme Durumu, Alkol Alımı İlacın Alım Yolu İlacın Alım Zamanı kullanılan ilaç sayısı Tolerans İlaç Etkileşimi

İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ İki (ya da daha çok) ilaç bir ya da daha fazla ilacın etkisini

değiştirirse ilaç etkileşimleri oluşur.

Etkileşme oluşması için iki ilacın vücutta ve etkileşmeyerinde aynı zamanda bulunmaları gerekir.

Örneğin: Ciprofoxin, teofilinin metabolizmasını baskılar.Eğer hasta iki ilacı bir arada alırsa teofilin toksititesioluşabilir.

Bununda ötesinde reçetesiz (tezgah üstü ilaçlar)ve diyetürünleri ilaç etkileşimlerine yol açabilirler.

İlaç etkileşimleri İstenilen etkileşimler

İstenmeyen etkileşimler

Öngörülemeyen etkileşimler olarak sınıflandırılabilir.

İlaç etkileşimleri oluş mekanizmasına göre 3 gruba ayrılır.

Farmasötik

ilacın çözülmesi

İlacın dağılımı

Farmakokinetik

Emilim

Dağılım

Metabolizma/Biyotransformasyon

Atılım

Farmakodinamik

ilaçların etki gücü

Farmasötik

Beden dışında kimyasal olarak uyumsuz ilaçlarkarıştırıldığında ortaya çıkar.

Örneğin: Phenobarbital (Lumınaletten) ile opioid(fentanil, petidin), analjezikler aynı enjektöreçekildiğinde iki ilaçtan biri inaktif hale gelir.

Mitomycin %5 dextrozda çözündüğüne (ph 4-5)mitomycin inatif mitosenese hızla yıkılır.

Farmakokinetik Farmakokinetik: organizmanın ilaca ne yaptığını;

İlacın organizmada uğradığı değişiklikleri inceler.

Farmakokinetik etkileşim ilacın emilim,dağılım ya dametabolizması (en çok dacytochrome P450 -kc enzimiile etkileşim ile) ya da atılımı değiştiğinde oluşur.

Farmakodinami

Farmakodinami ise ilacın organizmaya ne yaptığını

inceler. İlaç etkisinin nasıl oluştuğunu inceler.

Benzer mekanizma ile eylem gösteren ilaçlar

etkileştiğinde ortaya çıkar ve sinerjistik ya da antagonistik

etki gösterebilir. Bu çeşit etkileşimler diğer ilacın

aktivitesini etkileyebilir ya da toksititeye yol açabilir.

Farmakodinamik etkileşmeler, etkideki değişme yönüne

göre antagonistik etki (etkinin azaltılması) veya Agonistik

etki (etkinin arttırılması) şeklinde olur.

İlaç Agonizmaları için örnekler1.İlaç 2.ilaç Etkileşim

Alkol Sedatifler Sedasyonda artış

Aminoglikozitler Furosemid Nefrotoksisite

ACE İnh, Süksinilkolin K koruyucu diüretikler Hiperkalemi

Kürar Aminoglikozitler Nöromüsküler Blok Artışı

Asetilsalisilik asit Sülfonilüreler Hipoglisemi

Asetilsalisilik asit Parasetamol Daha fazla analjezi

İnsulin ve Oral Antidiyabetikler

Beta Blokerler Hipoglisemi

Antagonizma Bir ilacın (antagonist) diğer bir ilacın (agonist) ya da

endojen aktif maddenin (agonist) etkisini önlemesi ya daazaltmasına antagonizma denir. 3 tür antagonizmavardır:

Kimyasal antagonizma

Fizyolojik antagonizma

Farmakolojik antagonizma

Fizyolojik antagonizma:İlaçların birbirine zıtfiyolojik etkiler oluşturması

İlaç Fizyolojik antagonizma

Amfetamin Klorpromazin, beta Bloker

Barbiturat ve narkotikanaljeziklerle solunum dep

Kafein Doksapram

Efedrin, tiramin, fenilpropalaminNA salıverici etkileri

Alfametiltirozin

Konvulsif Madde Diazepam, Volatil Anestezikler

NA ve benzeri vazokonstriktörler Koin esterleri, Nitratlar, Histamin

Propranalol ve furosemidinantihipertansif etkileri

NSAİ, Aspirin

TCA Fizostigmin

Beta bloker Glukagon , Atropin

Kompetitif antagonizmaya örnekler:

Ach-atropin

Morfin-nalokson

Histamin-antihistaminikler

Testosteron-siproteron

Estrojen-tamoksifen

İlaç Farmakolojik antagonizma

Atropin Fizostigmin

Benzodiazepinler Flumazeni

Histamin Anthistaminikler

Muskorinik ilaçlar, Asetilkolinesteraz inh

Atropin

Narkotik Analjezikler Nalokson

Nondepolarizannöromüsküler blokerler

Asetil kolin esteraz inh

Sempatomimetikvazokonstriktörler

Alfa adrenerjik reseptör blokerleri

Alkol-Barbitüratlar Barbitüratlarla birlikte alkol alınması SSS'inde depresyonun

artması sonucu koma ve ölüme neden olabilir.

Amiodaron- Digoksin ve antikoagülanlar Digoksin ve antikoagülanlarla birlikte kullanılmaz. Beta blokörler

ve kalsiyum antagonistleri ile birlikte

dikkatle kullanılır.

Anestezik İlaçlar- Rifampisin Rifampisin, hepatotoksik potansiyeli olan anestezik ilaçlarla

(halotan) kullanılırsa karaciğer bozukluklarına yol açabilir.

Beta adrenerjik reseptör

blokörleri -Antidiabetikler

Beta adrenerjik reseptör blokörü ilaçlar, insulin ve oral

antidiabetiklerin etkilerini artırır.

Antihistaminikler-SSS

depresanları

SSS üzerine olan depresif etkide artış olabilir

Diklofenak-Lityum karbonat Diklofenak,lityum kan konsatrasyonunu arttırır.

Sefalosporinler-(Aminoglikozitler-Furosemit-Kolistin) Birlikte kullanılmaları sefalosporinlerin(sefaloridin)

nefrotoksisitesini arttırabilir.

İnsulin-Tiroid Hormonu Triiyodotronin ve levotiroksinin bağlanmasını inhibe ederek

hipotroidizme neden olabilir.Ayrıca diyabetlilerde insuline

gereksinim artabilir.

İLAÇ –İLAÇ ETKİLEŞİM LİSTESİ

ÇAY KAHVE

Bir bardak çay ile yaklaşık 30 mg, bir fincan kahve ile yaklaşık 85 mg kafein alınır.

LİTYUM (Antimanik): Tedavisi altındaki hastaların kahve içimine son vermesi gerekir.

LEVADOPA: alımında kafein alınmamalıdır.

SİMETİDİN (Antiülser)

AMİTRİPTİLİN (Trisiklikantidepresan)

FENELZİN (Antidepresan)

Kafein alımının sınırlandırılması gerekir. Bu ilaçlarla günde 1-3 bardak çay veya 1 fincan kahveden fazlasının alınmaması gerekir

İlaç-besin etkileşim tablosu

AN

TİD

EP

RE

SA

NL

AR

MAO inhibitörleri

İzokarboksazid

Fenelzin

Tranylsipromin

Tiramince zengin besinler; Eski

peynir, fermente edilmemiş sosis,

sucuk, distile edilmemiş alkollü

içecek (şarap vb), incir,bakla,

lahana turşusu, soya sosu,bazı

biralar, tavuk veya dana ciğeri

Tiramin, kan basıncını ölümcül

seviyeye çıkarabilir. Baş ağrısı,

kusma ve ölüme neden olabilir.

Taşikardi, göğüs ağrısı, ense

sertliği, hiperpireksi, terleme ve

konvilsiyona da sebep olabilir.

Besinlerle etkileşme ilaç

kullanımının kesilmesinden sonra

2-3 hafta devam eder.

Ca

ka

na

l blo

ke

r

Felodipine

Nicardipine

Greyfurt suyu (Naringin ve

kuersetin içerir)

İlacın sistemik yararlanımını

%200 - %300 artırır

Propranolol

yemekle birlikte alınırsa özellikle

yüksek proteinli diyetlerde

ilacın sistemik biyoyararlanımı

%70 artar. Nedeni besinlerle pre-

sistemik ilaç eliminasyonunun

azaltılmasıdır.

İlaç-besin etkileşim tablosu

AN

TİB

İYO

TİK

Penisilin

Eritromisin

Asitli besinler; Meyve suları,kafein,

domates

Asitli besinlerden dolayı artan mide

asidi ilacın midede harabiyetini artırır

Tetrasiklin

Siprofloksasin

Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumca

zengin besinlerle birlikte

alınmamalı

Kalsiyum, ilacın oral biyo-

yararlanımını azaltır. Antasid olarak

kullanılan CA, Mg, Al bileşikler ve

antianemik olarak kullanılan Fe

bileşikler de aynı etkiyi yapar

AN

TİK

OA

GÜ

LA

NL

AR

Warfarin

K vitaminince zengin besinlerle;

Brokoli, ıspanak, lahana, Brük.lah

K vitamini antikoagülanların etkisini

azaltır

E vitamini Kanama riskini azaltır.

Kumerin türeviYüksek doz E vitamini Kanamalar gelişebilir

İlaç-besin etkileşim tablosu

Jenerik ismi Mekanizması İlaçların ticari ismi veetkisi

Amiodarone Amiodranoemetabolizmasını baskılandığından plazma amiadron seviyesi artar

Cordarone®(Anti aritmik)

Amlodipine Karaciğerde metabolizmanın yavaşlamasıyla ilişkili plazma amlodipineseviyesi artar

Amlodis®, Norvasc®(Antianjinal,Antihipertansif)

Atorvastatin Plazma atorvastatinseviyesi artar

Ator®, Lipitor®(antihiperlipoproteinemik)

GREYFURT SUYU ALINDIĞINDA ETKİSİ

DEĞİŞEBİLEN İLAÇLAR

Kafein Alımının Sınırlandırılmasını Gerektiren İlaçlar: Simetidin (anti ülser ilaçlar)

Amitriptilin (trisiklik antidepresan)

Fenelzin (antidepresan)

Lityum (antimanik)

Bir bardak çay ile yaklaşık 30mg, bir fincan kahve ile 85mg kafein alınır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER

ÖNLEMLER

ACE İNHİBİTÖRLERİKAPTOPRİL, RAMİPRİL, ENALAPRİL, FİSİNOPRİL, LİSİNOPRİL, KİNAPRİL, BENAZEPRİL, SİLAZAPRİL, PERİNDOPRİL, TRANDOLAPRİL

Kapril, Kaptopril, Enalap, Enapril, Konveril, Renitec, Vasolapril, Acerilin, Rilace, Zestril, Sinopryl, Zestoretic, Sinoretic, Acuitel, Coversyl, Preterax, Delix, Monopril, Cibacen, Cibadrex,İnhibace, Tarka, Gopten

Potasyumca zengin besinler (muz, kayısı, turunçgiller, patates)

Birlikte kullanılmamalı

ANTİASİTLERALUMİNYUM İÇERENLER

Kompensan, Gaviscon, Mucaine, Talcid, Dank

Portakal suyu Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır

PENİSİLİN ORAL Cliacil, Penos, Alfoxil, Penbak, Augmentin, Duobaktam, Ampisina, Amoklavin

Asitli besinler (turunçgiller, rafine edilmiş soslar -ketçap, mayonez, hardal- gazlı içecekler) kafein, domates, meyve suları

Birlikte kullanılmamalıdır.

KULLANILAN İLAÇ

TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER

ÖNLEMLER

ERİTROMİSİN Erimicin, Eritro, Eritrosif, Eriyrocin

Asitli besinler (turunçgiller, rafine edilmiş soslar -ketçap, mayonez, hardal- gazlı içecekler) kafein, domates, meyve suları

Birlikte kullanılmamalıdır.

SİPROFLOKSASİN Cifluran, Ciprasid, Cipro, Sispres, Ciproktan, Loxasid, Proxacin, Roflazin, Ürociproxin, Roxin, Sanset, Sifloks, Siprobel, Siprosan

Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinler(pekmez, susam, fındık, fıstık, kurutulmuş meyveler, kuru baklagiller, yeş

Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER

ÖNLEMLER

ANTİKANSER İLAÇLARETOPOSİT, MERKAPTOPURİN, BUSULFAN, ESTRAMUSTİN, KEPESİTABİN, FLUOROUROSİL, TEMOZOLAMİD,HİDROKSİKARBAMİD, İMATİNİB, TRETİNOİN, TALİDOMİT, TACROLİMUS

Vepesid, Puri-nethol, Myleran, Estracyt, Xeloda, UFT, Temodal, Hydrea, Glivec, Vesanoid, Thalidomide, Prograf

Greyfurt Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.

ANTİFUNGAL İLAÇLAR

Triflucan Süt, yoğurt, alkol Etki azalması.

ANTİKONVÜLZANLARFENİTOİN, FENOBARBİTAL

Epdantoin, Epanutin

K vitaminleri (ısırgan, balık, kabak, karnabahar, karaciğer), D vitaminleri

Tüketimi sınırlandırılmalıdır.

KULLANILAN İLAÇ

TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER

ÖNLEMLER

ASETİLSALİSİLİK ASİT

Aspirin bezelye, portakal, mercimek)Birlikte kullanılmamalıdır.ASETİLSALİSİLİK ASİT AspirinC vitamini, Folik asit (ekmek, mısır gevreği, yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, ıspanak, bezelye, portakal, mercimek), Demir (tüm kırmızı etler, kuru baklagiller, koyu yeşil sebzeler, domates, pekmez)

Etki azalması

TEOFİLİN Bronkolin, Talotren, Teobag, Teokap, Theo-dur

Çay, kahve, çikolata gibi teofilin içeren besinler

Tüketimi sınırlandırılmalıdır

LAKSATİFLER Belkunis, Bisakol, Sekolaks

Süt Birlikte kullanılmamalıdır.

TERFENADİN Greyfurt Birlikte kullanılmamalıdır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER

ÖNLEMLER

Ca KANAL BLOKERLERİFELODİPİNE, NİFEDİPİNE, NİMODİPİNE, NİSOLDİPİNE, NİTRENDİPİN, VERAPAMİL, AMLODİPİN, DİLTİAZEM

Plendil, Adalat, Kardilat, Nidicard, Nidilat, Nimotop, Syscor, Isoptin, Veroptin, Fibrocard, Tarka, Amiodis, Amiocard, Amiovas, Diloptin, Monovas, Nipidol, Norlopin, Norvadin, Norvasc, Vasocard, Vazkor, Altizem, Dilcor, Dilticard, Diltizem, Baypres, Nitrensin

Greyfurt suyu, meyan kökü

Birlikte kullanılmamalıdır

DEMİR PREPARATLARI

Ferrosanol Duodenal, FerrumFort, Ferplex, Maltofer, Gyno, Ferrosanol

Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinler (pekmez, susam, fındık, fıstık, kurutulmuş meyveler, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler)

Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER

ÖNLEMLER

DİÜRETİKELERTRİAMTEREN, AMİLORİDE, SPİRONOLAKTON

Triamteril, Moduretic, Aldactazide, Aldactone

Potasyumca zengin besinler (muz, kayısı, turunçgiller, patates)

Birlikte kullanılmamalıdır.

KARDİYAKGLİKOZİTLERDİGİTOKSİN

Digitoksin Meyan Kökü Kesinlikle kullanılmamalıdır

KORTİZONLU İLAÇLAR

Dekort, Prednol, Prednisolon, Deltacortil

Tuz, şeker, süt, yoğurt, peynir

Birlikte kullanılmamalıdır.

VİTAMİNLERC VİTAMİNİ

Eser-vit, Redoxon, Vitabiol-C

Süt Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.

ATORVASTATİN, SİMVASTATİN, FLUVASTATİN, PRAVASTATİN, SERİVASTATİN

Ator, Lipitor, Lipovas, Zocor, Zovatin, Lescol, Provachol, Lipobay

Greyfurt suyu Birlikte kullanılmamalıdır

Birlikte kullanılmamalıdır

KULLANILAN İLAÇ

TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLANBESİNLER

ÖNLEMLER

BENZODİAZEPİNLERMİDAZOLAM, DİAZEPAM, ALPRAZOLAM, KLORDİAZEPOK

Dormicum, Diazem, Lizan, Nervium, Apo-Alpraz, Xanax, Libkol, Librax, Klipaks, Ativan

Greyfurt suyu Birlikte kullanılmamalıdır

VARFAİN Coumadin, Orfarin 1. K vitaminden zengin besinler (yeşil sebzeler, yonja, ıspanak, kurubaklagiller, balık)2. E vitamini (yeşil yapraklı bitkiler, yağlı tohumlar, tahıl taneleri, kuru baklagiller)3. 1 litreden fazla dondurma

1. Tüketimi sınırlandırılmalıdır.2. Birlikte Kullanılmamalıdır.3. Tüketimi sınırlandırılmalıdır.

ANTİKONVÜLZANLARFENİTOİN, FENOBARBİTAL

Epdantoin, Epanutin K vitaminleri (ısırgan, balık, kabak, karnabahar, karaciğer), D vitaminleri (balıkyağı, süt, tereyağ)

Tüketimi sınırlandırılmalıdır

VALPROİK ASİT Convulex Karnitin (kırmızı et) Birlikte kullanılmamalıdır.

Mono Amino Oksidaz (MAO)inhibitörleri Depresyon, anksiyete durumlarında kullanılır.

Traminden zengin besinler ile alınmamalıdır. Traminkan basıncı ölümcül seviyelere çıkarabilir.

Traminden zengin besinlere örnek:

o eski peynirler,

o incir, baklava,

o avakodo,

o soya sosu ürünleri

Alkolle Etkileşen İlaç Grupları: A-Merkezi Sinir Sistemi depresanları:

1.Hipnotikler

2.Antikonvulsanlar

3.Sedatiflar

4.Psikotropik İlaçlar

5.Opioidler

6.H1-Antihistamikler

B-Antidiyabetikler

C-Diğer İlaçlar

İlaç reaksiyonları-advers reaksiyon Her ilaç reaksiyonu allerji değildir. İlaçlarla oluşan reaksiyonlar için genel

olarak ‘advers’ ilaç reaksiyonu tanımlaması kullanılır. WHO’nun ‘advers’

ilaç reaksiyonları tanımlamasına göre; proflaksi, tanı ya da tedavi amacıyla

uygun şekilde ve standart dozlarda verilen bir ilaca karşı oluşan, istenmeyen

ve önceden tahmin edilemeyen tüm reaksiyonlardır.Advers ilaç

reaksiyonları birçok ülkede önce gelen ölüm nedenleri arasındadır.

İlaç allerjisi: İlacın kendisine veya metabolitlerine karşı immün bir cevap

sonucu ortaya çıkan ilaç reaksiyonlarıdır.

Advers ilaç etkilerine örnek:İlaçlar Reaksiyonlar

Amidoprin (iltihap için) Beyaz kan hücre bozukluğu

Kliokinol (cilt enfeksiyonları için) Görme bozukluğu

Eritronisin estolat (antibakteriyel) Hepatit (karaciğer bozukluğu)

Doğum kontrol hapları Tromboembolizm (kan pıhtıları)

Statinler (kolesterol kontrolü için) Kas dejenerasyonu

Talidomit (sabah bulantısını kontrol için) Fokomeli (bebeklerde şekil bozukluğu)

Tüm bireylerde oluşabilen reaksiyonlar:

Yüksek doz: her ilacın kendine özgü yüksek doz etkileri vardır

ve eşik değer aşılan her kişide beklenir.

Örn; parasetamolün yüksek dozlarında karaciğer yetmezliği

yapması. İlacın metabolizma veya atılımının bozulduğu

durumlarda, birikime bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Yan etki: ilacın tedavi yönünden istenmeyen fakat,

önlenemeyen farmakolojik etkileridir. İlacın normal dozlarında

bütün hastalarda oluşur.

Örn; Antihistaminlerle sedasyon, sempatomimetik ilaçlarda

kalp ve merkezi sinir sisteminin stimülasyonu ile palpitasyon

oluşması gibir.

Sekonder etkiler: Bir ilacın primer farmakolojiketkileriyle ilgili olmayan indirekt etkileridir.

Örn; Antibiyotik tedavisi sonrasında gastrointestinalbakteri flora dengesinin bozulması.

İlaç etkileşimi: Daha önce veya aynı anda alınan birilacın etkisi üzerine bir ilacın etkisi olmasıdır.

Örn; Eritromisinin teofilin kan düzeyini artırması.

“Yatkın” bireylerde oluşan reaksiyonlar

İntolerans: Bir ilacın karakteristik farmakolojik etkilerinin çok

küçük dozlarda ortaya çıkmasıdır.

Örn; tek doz aspirin ile tinnitus oluşması.

İdiyosenkrazi: İlacın bilinen farmakolojik etkisinden farklıdır.

Alerji veya hipersensitiviteye benzer. Duyarlı (yatkın)

kişilerde, genellikle normal koşullarda ortaya çıkmayan kalıtsal

bir enzim anomalisi vardır ve bazı ilaçların alınımı bu enzim

eksikliğini ortaya çıkarır.

Örn; Glikoz-6-fosfat dehidrogenaz eksikliğinde, antioksidan

ilaçlarla hemolitik aneminin gelişmesi.

İlaç allerjilerinde klinik:

Deri belirtileri: ürtiker ve anjioödem, pruritus, allerjik kontakt dermatit, ekzantem tarzında döküntü, eksfolyatif dermatit, eritema multiforme, eritemanodozum, sabit ilaç döküntüleri,purpurik döküntüler, fotosensitive reaksiyonları.

Sistemik belirtiler: anaflaksi, serum hastalığı, pulmoner belirtiler, ilaç ateşi, hemotolojik belirtiler, hepatik belirtiler, kardiyak belirtiler,nefrolojikbelirtiler, nörolojik belirtiler.

DRESS (İlaç Reaksiyonu, Eozinofili ve Sistemik Semptomlar) sendromu, ilaçlarla

tetiklenen, kutanöz, hematolojik ve solid organ tutulumlarının eşlik ettiği şiddetli

bir reaksiyondur. Tedavisinde spesifik yaklaşımların gerekmesi ve yüksek

mortalite oranları nedeniyle sendromun erken tanınması çok önemlidir.

Kutanöz bulgular ilaca maruziyetten 1-8 hafta sonra başlar.

Hipersensivite sendromu klinik olarak yaygın mukokutanöz döküntülerin olduğu

şiddetli bir ilaç reaksiyonu tablosudur. Bu tabloya ateş, lenfadonopati, hepatit,

hematolojik anormallikler ile birlikte eozinofili, atipik lenfositler ve diğer organ

tulumlarının eşlik edebilir. Birçok sistem özellikle de böbrekler, kalp, akciğer ve

pankreas hasara uğrayabilirSorumlu ilacın kesilmesi ve sistemik kortikosteroid

tedavisi ile hastaların tüm bulgularında tamamen gerileme sağlanmakta.

DRESS Antikonvülzanlar (karbamezepin, lamotrigine, fenobarbital)

olmakla retroviral terapiler,

allopurinol, minosiklin, dopson, sülfanamidler ve terbinafinin

Ekzantemler (makülopapüler, morbiliform) Penisilin, sülfonamid, fenitoin, karbomezepin, altın,

Ürtiker /anjiyoödem Penisilin, sülfanomid ve trimetoprim kombinasyonları,

sefalosporinler, NSAİİ, antidepreasan,

Eritema multiforme Sülfonamid, kotrimaksazol, fenitoin, karbamezepin, NSAİİ

Pigmentasyon NSAİİ, antimalaryaller, amiodarone, sitotoksik ilaçlar,

tetrasiklinler, ağır metaller ve psikotropik

ilaçlar

Tırnak bozuklukları Antineoplastikler, siklofosfamid, hidroksiüre , floroprimidinler,

antrasiklinler (doksorubisin,

daunorubisin), taksanlar, tirozin kinaz inhibitörleri (26)

Büllöz Pemfigoid Furasemid, penisilinler, sülfonamidler, siprofloksasin,

penisilinaminler, ACE inhibitörleri,

klorakin, nöroleptikler ve fenasetin

Fotosensivite Tetrasiklin, doksisiklin, nalidiksik asit, vorikanazol, amiodarone,

hidroklorotiazid, naproksen,

piroksikam, klorpromazin

İlaca bağlı lupus eritematozus Hidralazin, prokainamid, izoniazid, antihipertansifler, interferonlar,

terbinafin, NSAİİ,

sülfonamid, tetrasiklin minosiklin

Serum hastalığı benzeri reaksiyon Sefalosporinler, penisilinler, minosiklin, rituksimab antikanser

ajanları, antikonvülsan,

antidepresan, antidisritmikler, antihipertansifler, NSAİİ

Vaskülit Kloramfenikol, klindamisin, izoniazid, antiviraller, aşılar,

interferonlar, antitiroid ilaçları,

antikonvülzanlar, diüretikler, antikoagülanlar, antineoplastik

ilaçlar, biyolojikler, NSAİİ,

TEŞEKKÜRLER