- Settembru I 2 Ottubru

[ Numru 2 1997 ____ I

f---~~. Grupp Lokali '--~-~~~~ i en 0 r!

~~-- ' pa!)8 ? ;:)-~

z ,., ~~ (,. ~~· ' :.

' m ;5 ~-- *:;; ~

? "-'--~~'-""--- r;r-v "' -

--........ ...... ....--

X' reg a' nqalgl'lalha

1-Monka? --=

pag4

2

Edltorjal Alibarljlet X'gliandna mld-Dinja KompeUzzjoni 22

Zmien il-passa magfma. 11-passa hija wanda mill-ikbar gnegubijiet tan­natura. Hafna annimali jpassu, minn friefet sa balieni. lmma zgur !i 1-iktar familjq.ri hija 1-passa ta' 1-ghasafar.

Tant u tant

Settembru- Ottubru 1997 .. !L-HuHafa 22

f ':

f 'v . .. .v

...

1'1"

\.....

xjenzati fnew moflnhom jistudjaw dal-miraklu tan-natura, imma xorta gfiadu fladd ma jaf kif 1-gflasafar t-triq waqt il-passa. Kif bla mappa, boxxla, bla bla studju u spiss fi cappa jirnexxielu dak in-nitta

sen a wara u jsib mhux biss 1-istess pajjiz, imma Hstess gnien u, jekk jogflgbok, 1-istess imbierka sigra!!!

jiftakar id-dehra tal-post. lmma ngfiid jien dawk i!­mijiet u el.uf ta' kilometri. .. ara kemm ta' dehriet izomm f'dak il-monn pizella! U jekk gfiasfur qed ipassi ghall-ewwel darba, dan se jkun kollu gdid! U 1-banar! Mil!-ajruplan il-banar dejjem Hstess rajtu jien. Tapit blu ma jispicca qatt! X'taqbad tiftakar

Jgflidulek li !~gf1asfur l~l<wiekeb, ix-xemx, i!-qamar. Sewwa, u jekk ikun is-snab?!

Nittrumbjaw fuq .. J-iSPANJULETI lttrl

pag 2 pag 3 pag 4 pag 4 pag 5 pag 6 pag 7 pag 8 pag 8 pag 9 pag 9 pag 10 pag 11 pag 11 pag 12 pag 12 pag 12

Jgflidulek li 1-gnasfur gnandu speci boxxla , li bit1a jsib id-direzzjoni. Kollha idejat u sforzi

biex nifhmu xi naga. Galierija Grupp Lokali Gdid Kont Taf? MARGA Nowtbuk tan-Natura Gflali Am bjentali - it~ Tniggis Gruppi Lokali Dal'll'lai Mem bru X'rat ii-Kamera Foresta 2000 Avvizi

Bugnorwien

lmsomma, juzaw x'juzaw, 1-gnasafar jibqgflu dejjem

jgnaggbuna ~~om.

Ia\ li ~-a~\c. il'l-'1\\~ \ci~ LA.

J~~h\.A- \-~\-t>OSSo. ~'li\~0. \­~"'d.sc:fo."" irn>Mc:trYu. ~ i\- q_a~MC>..r. \Jlictor

Victor Falzon Editur

Working Group ta' Klabb Huttaf Jason Aloisio, Isabella Borg, Audrey Chetcuti, Norman Chetcuti, Desiree Falzon (ko-ordinatur), Victor Falzon, Angele Pulis, Chris Pulis.

·:·. ·, · Baej~fl arasll~emr ~ ·. :", ,"" , ~· Y, t.' • ~ "" ~C'" ;: ~ ', ~'-' "'~ \;;>! ~, >' "e .,,J;

Klabb 11utta! huwa Haqsima Ia' Birdlife Malta ghall-membri Ia' !alit is-sillax. Norganizzaw nargiet fil-kampanja, zjarat f'riservi naturali,. slide-shows, video-shows u anke nagflmlu xoghol ambjentali. Noliorgu 1-magazin 11-l'lullafa kull xahreJn gliall-membri, u naglimlu liendawts u logliob 9nal waql 1-attivitajiet. Klabb Hut!af ghandu wkoll (s'issa) 5 Grupp1 Lokali lil-pajjiz. Sliubija lii-Kiabb hija Lm1.50 !is-sena.

Kwakka (Nycticorax nycticorax- Night Heron)

Kieku 1-magai:in kien bil-kuiur (xi darbajkun, tafux!), kieku tispikka 1-gflajn flamra nar ta' dan 1-gflasfur. 11-Kwakka hija wallda mir-razza ta' 1-irsieset li jpassu minn Malta, spiss bil-lejl. Kultant anke tismagflhom isejllu 'I xulxin bii-lejl.

Publikazzjoni Birdlife Malia POBox 498 Valletta CMR 01 Tel 230684/250229 Fax 225665 Materjal miiHMtafa jista' ji!'ji kkupjal dment li jissemma' isem 11-magazin u tintbagflat kopja tal-ma!erjallil Klabb rluttai 11-indirizz t'hawn luq. Stampat gfland Poulton's Print Shop, Ottubru 1997

IL-Kuttafa 22 e Settembru- Ottubru 1997

Tard f'Lu!ju xi nadd cempli!na biex jgflidl!na li go ventilatur ta' flett f'Wied ii-Gnajn kien dienel u niereg gnasfur sewdieni, mislut, bi gwienan dojoq u twal. X'kien? U x'kien qed jagnmel?

John Borg, espert ta' 1-gnasafar, mar jinvestiga, u x'isib? Jekk qrajtu Nittrumtja_w fuq tal-t=tuttafa 21, diga ndunajtu. Hekk hu, kien Rundun!

X'kien qed jagnmel? fteqq, kull berdwocer jaf li .r-Rundun iqatta' flajtu kollha fl-ajru, u jillandja biss ... biex ibejjet! Specjalment jekk jibda juri interess f'xi nofra ma' genb ta' rdum jew bini Hit gfloli.

U bil-bejta kien! Kemm ezatt kellhom friefl rna nafux, imma aktar tard fis-sajf John ra fern itir zgur, fiimkien maz-zewg adu!ti. Aktarx !i kien hemm fern ienor, imma m'aflniex :Z:gur zgur.

Fl-imgnoddi r-Rundun kien ibejjet fis-swar u fl­irdumijiet ta' Malta, imma 1-anhar rekords ta' bejta ghand!1om mal-mitt sena!

Sadattantllafna bliet u rnula fii-Mediterran jimtlew Rundun bil-bejtiet fir-rebbiegna. Anna le! Anna specjali. Anna gnandna l-kaccaturi! U fejn hemm il­kaccaturi, mhemmx gflasafar.

Fir-rawndebawt fid-daflla tai-Mosta min­nafla ta' 1-iMgarr, berdwocer Etienne Grech baqa' mnixxef jara ARPA mperrca xxamplata fuq arbiu tad-dawi! Dan kien fi-24 ta' Settembru, f!-eqqel tai-passa ... u tal-kacca! Baqgnetx flajja dik 1-arpa rna nafux! Sadattant ARPA orua, li ngabret feruta minn membri ta' BirdUfe, instab II kellha curkeU minn Helsinki. Jigifieri dan 1-gl'lasfur gie minn Suomi Finland! Vjagg ta' mill-inqas 3000km! lmbagflad tigi Malta ... u BUMM!

3

L-Gnadira hemm ix-xoghol gnaddej. Jekk qatt mortu r­

riserva zgur dhaltu fil-najd il­kbira. Dik issa tkabbret, biex

ikollna fejn nilqgnu aktar

ommt1om sew!

· , specjalrnent fi tmiem il­gimgha. Jekk mortu

hemmhekk gnaii-Gfladira Jumble Sale ta' 1-4 u 5 ta'

Ottubru, d-differenza!

I'-•

'£ 0

12 ·~

w

4 Settembru- Ottubru 1997 * IL-HuHofa 22

::'lEL_

" ~ Xi sena ilu (ara 11-Huttafa 13, p4) konna tkellimna dwar ii-Monka (Monachus monachus, monk seal- bii-Malti ~ kienu jsejflulu wkoll Bumerin), il-foka specjali tai-Mediterran, specjali gnax unika u specjali gnax rarissma. ro Barra mill-popoiazzjoni zgnira xi 400 li baqa' fii-Mediterran, hemm popolazzjoni oflra li tgnix tul ix-xatt

Atlantiku Dii-popolazzjoni kienet sax-xitwa li gfladdiet tlaflflaq it-300 annimal. imma das-sajf kien hemm epidemija ta' mard fost dawn il-foki, li bdew imutu bliad-dubbien! 11-mard kien mid-dehra kkawzat

li f'dawk 1-inliawi, nstabu xi igsma li kellhom speti ta' rabies. Kienet x'kienet ii-kawi.a, li namet 'il fuq minn 200 foka mejta! Fi kliem ienor baqa' inqas minn terz tai-popolazzjoni originali.

_ _ _ __ kbir ienor fit-tebut ta' din 1-ispeci. Nistgfw ngflidu li 1-Monka issa qabdet sew it-triq tan-nii.la! .-~·-· ----·~-.. Gjjjl

,'f.,_

J N P T 0 T A N U T T E M A R 0 i I

M G C R H 8 5 A I E S B

N B N V M E G R E U H l

l L l u L P F B

A l i

l A P L N 0

E i R G A F

R y

E H A l P 0 L F

ta' l-gf1asafar monbijin. L -ismijiet jistgnu weqfin jew irnxattrin, bil-quddiem

jew lmmarf<awhom, nudu fotokopja tat-taflbi!a u ibagntuha, fliml<ien rna' isimkom u 1-indirizz, Iii

Kompetizzjoni 22 Klabb fiuttaf ~ Bird Life POBox498 · Valletta CMR 01

lr--rebbien jittella' bil-polza fost it-tajbin. lr~rebbien

jingnata CD gentilment mogfltl minn The Scorpion.Tinsewx: min asqas II ttafa

niskw~lifika~~h~~ = ~~ ;;1: -;;;.~~~;j;- ,, ~-- ~- -~­'.;.~~-y~ ~~-~-=r~~-~--- ~-::::_:

,,-:1_- __ /J-::'1: --~------~=-=<--_>-...- r.:'-~-~~-_=. ___________.."=--~--

lr-rebbien ta' Kompetizzjonl 21 huwa Godfrey Sant minn Hal Qormi. Godfrey jista' jmur jigbor is-CD li reban mill-nanut The Scorph;:m (ara isfel). lmportanti li jieliu miegliu !-membership card ..

Martial Arts, Keep•fit Sports and Music

The Scorpion, S!r Boffa Ave.,Paola PLA 9 Tel 691957 • Fax 686943 • Mobile 0972284

ll-Huttofa 22 • Settembru- Ottubru 1997

1-i

minn Mark Falzon

I Malti: Spanjulett llngliz: Kestrel

Xjentifiku: Falco tlnmmculus

l-iSpanjulett huwa milHamilja tal-falkuni (isqra), u gnalhekkgnandu gnamla misluta, gwienan irqaq u ppuntati, u denb twil - denbu fil-fatt huwa minn ta' falkuni oflrajn, u jispikka sew meta 1-gnasfur ikun qed Minn tant, 1-iSpanjulett huwa bajdani b'nafna daqqiet skuri; minn fuq huwa kannellacar, bir-rasgriz kan!ani. L-iSpanjulett spiss jissaqqar, jigifieri jtir b'mod li jibqa' donnu wieqaf fl-ajru. Dan jagnmlu biex jorqom sew 1-artta' tantu, nalli jarajilmanx xi priza bnal gurdien jew gremxula kbira. Gnajnejh huma kbar u i:viluppati nafna, u kapaci jiflu 1-post b'reqqa kbira- kieku Spanjulett jaf jaqr dil-pagna jaqraha rninn liafna metri bogliod!

~v.\eit

11-passa tat-tajr tal-priia waslet fl-a1i1iar. 11-kuccard, bgliadan u

speci olirajn jinsabu diga fi-Afrlka, fejn marru biex ]evitaw

ix-xitwa qali!a ta' 1-Ewropa. lmma xi speci jlppreferu jaglimlu

dal-vjagg iktar tard, u glialhekk blialissa jkunu gnadhom

gliaddejjin. Fost dawn jispikka 1-iSpanjulett

Jll, L·iSpanJulett jidher fostna s-sena kollha, imma huwa aktar kornuni bejn Marzu u Mejju u bejn Settembru u Ottubru, meta jkun qed ipassi. Gieli jidher ukoll 1-iSpanjulett Sekond, li huwa aktar bajdani, u spiss ipassi fi qtajja' i:gliar. Fix-xitwa xi Spanjuletti jibqgflu Malta, dejjem vicin xi rdum jew sur. Gleli wkoll bejjet fil-gzejjer Maltin, gflax hawn tajjeb flafna gflalih II-J=!uttafa·9).

L~ISpanjulett huwa komurH sew fi-Ewropa kolltla. Jippreferi ambjent miftun gflelieqi u xagnri, bastajsib fejn ibejjet. Dan il-postjista' jkun toqba f'xi sigra kbira, arblu tad-dawl, flogorwiesa' ta' dargnolja. L-iSpanjulett huwa kaccatur tajjeb · u jaqbad flafna grieden; xi bdiewa f'pajji±i bflan-Nederland u jibnulu bi kbira fl-gnoli, biex inajruh ibejjet 'gnandhom' u jtaffilhom il-prob!ema Ftehim sabin nbiberija bejn bniedern u annimal! M'hemm xejn !)li nagflrnlu dan f'Malta Bnalma

table fil-gnien, bflalma nagnmiu jigu jixorbu 1-gnasafar, hekk ukoll il-bdiewa jistgnu 'jistiednu' lill-iSpanjulett. Jiffrankaw il-bexx, j'eflilsu rninn salt grieden u jkollhom il-kumpanija ta' gflasfur sabin u bi.onnjuz.

6

iewg suggerimenti Sur Editur,

lsewwel nett nixUeq ngflidlek li 1-gurnal huwa interessanti u informattiv f'lafna. Tghidx kemm nieflu gost naqrah, u wara li nlesti minnu jien, nghaddih li!H;~en!turi tiegfli blex jaqrawh huma wkoll.

Nlxtieq mel zewg suggerlmenU.L~ewwel nixtieq II jkun hemm pagna otna gflas­suggerimenti tagrma, u l~onra biex il-lmmpetizzjoni tkun eflfef.

,Jiena gflandi 10 ~min u mmur !­iskola De Ia Salle. Ftit ilu mort ir­riserva ta' I·Gl'ladira. Hemm l'lafna gflasafar sbiefl. Jekk hawn xi membri li rna, marrux, morru gl'lax post interessanti.

Grazzl

Gliai:iz ,Joseph,

Joseph D Farrugia Rabat(?)

Grazzi lilek, ta!-kummenti sbiet1 u anke tas-suggerimenti tiegnek. Niefldu pjaCir li anke 1-kbar jaqraw i!-magazin taglina. Qatt mhu tard li titgliallem.

Rigward Hdejat tiegliek, diffiCii li nzidu 1-pagnital-membri, sempliCiment gliax ma jidlilulniex daqshekk suggerimenti!

Dwar il-kompetizzjonijiet, naliseb li dawk li jkollna huma fil-bicca 1-kbira lifief bii:zejjed anke glial tfal ta' talit 1-1 0 snin. Perc fl-istess nin ftakar li 1-magazin jigi f'idejn membri anke ta' 15-ii senal

U dwar dak li gliedt fuq 1-Gliadira, gliandek mitt elf ragun.

L-Editur

Indirizzaw l=ittri taghkom hekk!

Editur 11-Huttafa Klabb Muttaf Birdlife Malta POBox 498 Valletta CM 01

Hment Zabbari

Gnaiiz Editur, Jiena gl'landi disa' snin

u nflobb liafna 1-gnasafar, specjalment il-1'1uttat

Gimgl'la ilu fit-triq tiegf1i rajt zewg piHrrossi mejtin. Jiena noqgi'lod Haz-Zabbar, u gfladek ma tafx kemm hawn katcaturi, bil-lejl ubi nhar j!sparaw. lmma darba konna gf1addejjin m­kampanja missieri u jien, u rajna merm ndejn 11-baflar.

Jiena qiegf1ed nagnmel progett fuq 1-gl'lasafar, biex inktm nagi'lrafhom alijar.

Oak ko!lox. Nixtieq rna narax izied gliasafar mejtin.

Gliazii: Annetto,

Annetta Schembri Haz-Zabbar

Kumbinazzjoni naf sew x'joffri Haz-Zabbar, gliax gliami!t nofs liajti ngf1ix hemm! lmma li hawn liafna rflula olira blialu, fejn filgliodu n-nies iqumu bl-isparar tal··kawbojs Maltin.

Jien uko!l nixtieq rna narax gflasafar mejtin, imma mhux bizzejjed li noqgliod nixxennaq biss. ld-dover tieglii bliala membru f'Birdlife huwa li ngliallem Iii ta' madwari jaraw il··ymiel fil-liajja, mhux fil-qtil u 1-moliqrija. Forsi xi darba neqirduh. dal-kankru tal-kacca.

U biex issir tagliraf 1-gliasafar sew, m'hemmx ali jar milii tarma tromba, tidliol HI-Birdwatchers Club u ssir attiv {ara p 12). Alina nilqgliuk b'dirgliajna miftuliin!

Grazzi Iii dawk ii-Huttaf kollha li gabrulna Lm2.50 gliaii­Kampanja ALIVE. Kollha gl'landkom Ti-xert specjal jistennikom. Ve.ru domna imma ridna nafu kemm na nistampaw. It-Ti-xerts ikunu gflandna fl-·1 Novembru, u mill­g1iada tis1_9l'lu tmorru tigbruhom miiHianuttal-BirdLife, li qiegfled 111/7 Triq Sta. Lucija 11-Belt (9-12noon). Hudu !-membership card. Lil dawk li gfladhom qed jigbru: tibigflux, stampajna i-~ iejda!

L-Editur

-* ~~:~----------- ( 23068lf jw.:> .:2S022q)

n.-Kuttafa 22 o Seitembru- Ottubru 1997

John Vella (9)]::::::::::::''::::::::::::=::::::::':::::'::::::':::::::::::::::·'::,:::::::::::::::::':':::::'':':::::;::::::'::':::':'::'::::=::::::,::'::;':;;'::;:~:,::''::::::::::;:::::;:::;:,::::.:::::,::::::::::::::::::

Ciefa

:::: ::::::::::::;.;.,.;.·. :-:;::::::::::::;:::: .:.:.:.:::.:.:.:::::: :::::::::::· .;.:.::::::::::::: . :· ::.:.::::::::;:;:;: ;:: :;:;:;:::::: :;:::::::::;:;:;:::::::::::: ::::::::~

3• r-; rr · · ·= • '::1 a~<t-e 11J a. ~' Andr:w-z:J \~ /)n ~ /1

k~/ Pitirross

.... ~ Aldo Busuttil)

~~ =---~.> ,·· ~··_'-"'

-;::::::.:,.. ·.·····" ~' ··--/·-.... ~ .. ·-.--.

·----~----

"

Dexter Aquilina ( 12)

7

Anonimu!

Avuitun Abjad

Leonard T onna

minn 1 Oxi Ocm, uzaw karta (mhux kartoncin) bajda u tpingux bil-kulur. iktbu isem 1-annimai jew pjanta u isimkom ul-eta. Tinkwetawx, ftit ftit it-tpingijiet taglikom kollha ngibuhomlkom (jekk timxu mar-regoli). lmma ftakru li hemm kju qabilkom!

8 ... ·.·.·.··.·.·>>.:-:::;:::::::;:;:::-·:·.·:-·

..

'\.,

Settembru- Ottubru 1997 " iL-Huttafa 22 -JI , rupp Lokali Gdid Fjamant

lx-xorti tmiss li/1-Huttaf tal-Ham run, Marsa 8/ata 1-Bajda

(DDf:tll

] Xeni mill-ewwel11arga li organizza 1-Grupp Lokali 1-tamrun, immexxi b'energija kbira mlnn Ca!don Mercieca u Marlja Calleja. 11-f'larga sa ret flt-8 ta' Settembru, u lladlthom berdwocing ii-Buskett. Prosit u awguri Ill dan 11-Grupp gdid. lssa gliandna b'kollox 5 Gruppi Lokali.

Audrev Chetcuti

ld-Draguni mhumiex biss.fil-leggendi! Il-Dragun Komodo huwa l-akbar gremxula fid-dinja li tezjsti Hum

(la d-dinizawru ghogobhom jispiccaw!). Dan l-annimal jikber mat-3 metri twil, ujghix fil-gzira zgnira Indonezjana ta' Komodo, 1i qieghda fit­tramuntana ta' 1-Awstralja. Jiekol xadini, ghasafar, criev, hniezer selvaggi, hut u anke rettili ohrajn. Id-Dragun Komodo kapaci jiekol cerva shiha, imbaghadjorqod gimgha, biex l-istonkujkun jista' jiddigeriha bil-kwiet.

Il-mara tbid bajd skond l-eta taghha- aktar majkoUha zmien aktar ikollha bajd. Il-bajd tbidu fhof:ra, u wara tmien xhur ifaqqsu 1-frieh. 1i jkunu xi 20cm twal. Id-Dragun Komodo jghix xi 30 sena.

The PLACE r " toys ~ ames @ hobbies *

• ® stationery e

• souvenirs • gifts " sports •

St Rita Street, MALT A ® camping/beach .,

etc. Tel450610

c 2 § 1[ _)

CJ

ll-Huttafa 22 • Settembru- Ottubru 1997

gnall-~~ 1", r ... ~ ~ ~;;r ,.. \~ '"·11

Zmien il-passa, i:.mien il-berdwobing. Gnalhekk nsibna glial narga f'wiened mill-anjar postijietgnan-natura: ii-Buskett! Biex rna nkunux iiafna nies f'daqqa, ser nitqassmu f'erba' gruppl, u kullgruppjiltaqa' ujmuridurf'l'lln differenti, ujkollu miegnu leaders u berdwocers ta' 1-esperjenza. Attendu liema grupp tridu. Tfal taflt ,£-8 snin irid jigi xi nadd kbir magnhom. Dawn huma d-dettalji:

Data: ls-Sibt, 25 Ottubru 199.7 Niltaqgliu: Tal'lt it·Tinda, 11-Buskett

1-tin: Grupp 1 · 8.00am Grupp 2 - 9.00am ~-Grupp 3 - 1 O.OOam Grupp 4 • 11.00am I I Gibu maglikom: Tromba u gajd (jekk gliandkonJ ikel, forsl rejnkowt.

...... IIJo.

IJ~t

Bil-l'lafna xita' li qed ikollna, nal'lseb H se terga' tkun sena·taiba gnau~taqqiegh,.iewfungi.•Did-da.rba•se•

9

·ngflidiikomftitdwarhom,gflaxftithawnniesjafu·kemm· hurii~i.iriteressariH .•.•.•......

··· Biex·nibdew; kunu·afu ·iiHaqqiegfi·mhumiexpjanii!· veru.lihatna.millnhomiikbrl.l•mill"al:t bflali;pi~inti,.imma.

· · • · s'h~rnrn •lx~xE)t>fl .• ll~pJ <H1tl J lel'l(ju 1-lkel.rn_iiH'lcUilriJCI, u · ··

····· xemx,·kif forsi·tafu, jevltawha!Mela·x'jieklu,·u kif jieklu?·

.. gfialhekk ikabbru-1-gneruq, u-mix-xemx;u gnalhekk·· FweraqTJodor .. IHungi,.rriiiFoalldal-onra .. la

gfiandhomweraq u lanqas gfleruq, u Ia humanodor, Ia gnaridhClm• bzorin. ilcllamiija lJ •lariqas .ix.c X8ffiX. C. ari:ii, lix C.

····· · •.. Meta.tarawtaqqiegria,•tkun.qedtara.biss•ilc:trotta·•ta.glih•i•llctur,gu proprju.

· • • •. • Jk.u.ll. tafit ·1-art •'rnrnC19i~Civv fia:t~a l'ljut• irqe~qf'llisga •rnifruxa: •tC{fit• wi(;¢.i!"f1a:rnrija . ... Dal-njut-jikbru.fuq.fdaHjietta'.pjanti-u-materjalorganiku-ielior;·ngfliduaflna, ..

· · ·. • pi¢¢t=i:fl9~:2:• l¢W frqtt~ ·1i WC!.q9Mt •minrt. $ig r~, J$W. n~rn~• (1ffE!rijiet • qn rajn. •M€3t.3 . ··taraw·ikeHmmuffat; dikil-moffa hijafungu!·Huwa·minn dawn lil-fungu jgib is­

. ·•••s.ustaoza•m~gnu.•u mhux.direu•mnl-namr1ia.•kif..iagnmruFpJanti. ··Kulltant zmien;·imbagnad, · minn dil"massa lijuttikber il·'frotta',· iHamui:a

· • · • .•. iiiushrooin. • D1rll-istru.ttlira • qiegl'lda• biss • biex •tiha ji:biiluppaw 1-Ispori, li hum a ±­·····• ~errie.gfia tal-fullgt~-~ek~tittawlu tal'lt·H-~a.ppell taHaqqiegfla taraw flafn<:r linji

... rqaqjew.toqobfinL.Meta.Haqqiegna.tiftan,dawn.il-gargijewtoqob.ta'.tant ·· · • • Ji:irrnl.l· darma: • t::f · spori ,_il.pi~gfjajl")eJr~• ma ta.rahomx waf1(ja vvaf1(ja.• • [)awn · ·

.. jinxterdu-mar-rin,-Minnhom}ikberfaqqieghgdid, !!.;, ·,.:; ;;,;;;.:. ~·:·;.;..· .. 'A' 1\''T"T

···Hafna·faqqiegh huwavelenuz;·proprju·biex· majnallikx tiekluf·Jekk·tridu tieklu·l· ····••taqqiegn~··bdriih•mm-hariutr••···

j .9 .II >

10 Settembru- Ottubru 1997 .. 1! .. -Muffafa 22

Minfiabba i~iivilupp, fld~dinja qiegl'led aejjem jltdled lt-tnlggis ta' Huja, tal-l'lamrlja u tal~ baf'lar. lt-tnlggis jista' jlpper!kola s-saf'lha tan~nies, joqtol pjantl u ann I mali, u jlpproduel storbju u nteJjen.

IHniggis ta' 1-arja huwa kkawzat 1-aktar mill-karozzl u mill-fabrikl. Anke petrol bic-comb u sprejs li fihom CFCs jikkawzaw tniggis fl-arja u lisara lis-saff ta' 1-ozown. L-oi:own huwa gass madwar id-dinja li rna jliallix raggi perikolui:i mix-xemx jgliaddu u jmarrdu wicc id-dinja.

lt-tniggis ta' 1-arjajikkawza s-smogu x-xita acidu±a. Is-smog jifforma meta c-cpar jithallat mad-dliahen li jkun hemm fl-arja. Dan huwa

lia±in liafna glias-saflna - fl-1957 fHngi!terra mietu 12 000 run bis-smog, f'temp ta' 5 ijiem!

!x-xita aciduza wkoll hija problema serja. lx-xita normalment ikoilha ammont i:gf!ir ta' acidu fiha. lmma meta din tiltaqa' mad-dnanen fl-arja, l-acidu fiha jii.died. Dawn 1-annar ftit snin fi-Ewropa 1-ammont ta' addu fix­xita zdied b'iktar minn gnaxar darbfet! Din iz-zieda qatiet liafna nut, u numru kbir ta' gnadajjar u xmajjar fl-iSkandinavja spiccaw b'lanqas nuta wanda fihom. Dix-xita qerrieda qatlet ukoli liafna toresti, mermret monumenti u faccati antiki ta' bini, u tipperikola s-sanna tal-bnedmin jekk titliallat ma' 1-ilma li nixorbu.

Malta mdawra bil~baflar, u glialhekk it-tniggis tal-baliar gnandu effett kbir fuqna. 11-baliar jitnigges mid-drenagg, miiHskart li narmu fih, mill-pestlcidi li jnixxu mili-glielieqi gnai gofih, u wkoll minn klmici u skarttal-fabriki lijintrema fih. It-tankers tai:-zejt hum a wkoll sors ta' tniggis. Dawn it-tankers nafna drabi jitnaddfu fil-banar, avolja kontra Higi. Meta dawn it-tankers ikunu involuti f'xi incident, iz-zejt li jxer~du jinfirex malajr u joqtolnafna pjanti u annimali tal-baflar, fosthom gliasafar tal-bahar.

l9afna jipppruvawinaqqsu t-tniggis. Af1na wkoll nistgliu taglina bilii:

:·~ rna nuzawx sprejs li!ief dawk pump action, ta' fuq biex 1-isprej.

·31/J ta' petrol bla jew diesei 1-energija, li biex

bnaia

---------·---~-------·--~· ~=·,.----~--~--~-~-----

IL-Kuttafa 22 • Settembru- Ottubru 1997

Mamrun/Marsa Leaders: Caldon Mercieca (K), Marija Calleja M'Attard Leaders: Grace Camilleri, Etienne Grech, Thelma Saliba, Agnes Scicluna (K), Silvio Scicluna (K}.

-c- Naxxar/Gl'largliur m Leaders: Anita Aloisio, Jason Aloisio (K), Fleur Casha, :5 Valerie Scicluna, Justin Vassallo. £ Rabat/MaduDingll ~ Leaders: Audrey Chetcuti (K), Norman Chetcuti (K), Alice ~ Micallef, Angela Pulis, Pulis, Mark Sultana, Sharon

Sultana, Ingrid Vassallo. Maz-Zebl:nJg/Siggiewl Leaders: Marthese Attard (K), Doreen Coleiro.

'~~ ......,""" "" ..... '# Ia

u LILEK nibaghtulek .. ~ » 3 PITAZZI ta' Bird life Malta u

» STIKER (bil~kulur) bl-gliasafar

uttaf

Hajjar nabib jew nabiba jidnlu fi Klabb Huttaf, tihom jim lew kopja

·0 ~

~ ..!!1 B <.') N

l .... .,..(!) 0"0 IX~

==~ o.l!! Ill <f)

:t::o Cia... 1ij .!!!" >­(l()<l:! 01:2 '<!"(!)

~5 ~:g 0..~ co::O :!:::.0 CO <I:! :::EOl .!!~ ::I-><= "t:l-"'

·=·~ m..._ m~ :t::ro

lndirizz

Data tat-Twelid

Telefon

ta' dil-formola, imla isfei id-dettalji tiegnek stess, u ibgfiathomlna, flimkien mai-Lm1.50c tal-membru 1-gdid. 11-pitazzi u 1-istiker jaslulek bil­posta f'temp ta' ftit granet. Garanzija!

Postcode ··----·-----~------~--------~-----·--

lsem u Kuniom

lndirizz

1 1

:::1' ·------------ -··---··-·-··-·-·-------··---~

x-:­.aro .at5 t\'18. 5;2, ::15 x<n O::J

~~ .:.::­-<1:1 <1:1;<:::

.!.C 0> Ol.D .a·­-1-

--~~~---------~·- --- ~--------------

Postcode -·-~---·-········----

'\.

12 Settembru- Ottubru 1997 " IL·Muttafa 22 1'.1i .·.···:·.·:===================·=:=====·================================================·===-:======·=:=====:===========:=:=·===·=·=·===·===-=·=·===·=···=·=·=·=·=·=·=·=·:·=·=·=·=·:·:·:·=·:====·======·=============·=·===·=========·==================================================================================================·=·===·=·=··············· ====================~',-=========·=·==·.·:;:-.·.

~. .~··~ ...• . .. .............. , "" I ~

~ ~ "

lssa li r-riserva ta' 1- • Gnadira reggflet fetnet l

:;; gflall-publiku, ii-Kam- ~ 5 panja Bolli gf'laii-Bailut > - reggflet bdiet bil-bejghtal- ·

bolli. lnkomplu naggor­nawkom fil-narga li jmiss. . Sadattant ibqgnu faddlu i u ibag1itulna! U grazzi minn qalbna!

Grazzi lil Aldo Busuttil ta' 1-gnaqda VERDE talli gab tagnrif dwar attivitajiet u progetti tal-BirdLife fil­magazin 1-AMBJENTALIST

GRAZZI Grazzi 1il Mary editrici tal-gazzetta TAGHNA T­TF AL, talli qed

qosra dwar

Huwa progett gdid u ecitanti ta' Birdlife Malta

... li bih nixtiequ nf'laddru bicca art Maltija b'sigar u arbuxxelli indigeni ... li bih nixtiequ nuru kif kienet Malta qabel wasal il-bniedem ... li bih nixtiequ npattu tal~'nsara li ghamel il-bniedem lill-ambjent naturali Malti matul is-sekli .. .li bih nixtiequ naglitu riga! xieraq u dejjiemi lill-millennju 1-gdid!

U intom, gheziez hadtu fil-kampauja ghall~Ballut, kontu l-ewwel nies li hdimtu fdal~progett! X'unur

dak! Mank kont

:::>