Research

ISSN

:1686-1612

ปท 12 ฉบบท 29 มกราคม 2558

การวจยเพอการบรหารจดการน�าในระดบชมชน

การใชทรพยากรนำาจดบนเกาะสมยการทดสอบประสทธภาพการปรบปรง คณภาพนำาเสยของระบบทรายกรองชา

ผลการบำาบดนำาเสยจากหอพกโดยระบบบำาบดนำาเสยแบบตดกบท (Johkasou)

ขอตอนรบเขาส ศกราชใหม พ.ศ. 2558 คาดวาหลายทานคงใชโอกาสในชวงตนปน ในการเรมทจะท�าสงใหมๆ

เพอพฒนาตนเองและหนาทการงานใหดยงๆ ขนไป “Green Research” เปนก�าลงใจใหส�าเรจลลวงไปดวยดนะคะ

“Green Research” ฉบบท 29 ประจ�าเดอนมกราคม 2558 ยงคงน�าเสนอสาระวชาการดานสงแวดลอมทดๆ เชนเคย

ภายใต ประเดนหลก “การวจยเพอการบรหารจดการนำาในระดบชมชน” ซงไดน�าเสนองานวจยเพอการบรหารทรพยากรน�า

ทนาสนใจ โดยเฉพาะการบรหารจดการน�าในระดบชมชน ไมวาจะเปนการบรหารจดการน�าจด ใหกบพนททเปนเกาะหรอการบ�าบด

น�าเสยชมชน ดวยระบบบ�าบดน�าเสยแบบตดกบท (Johkasou) รวมทงการใช “ผกตบชวา” มาชวยในการบ�าบดน�าเสยใหกบชมชน

คลองโรงเจ

ซงสอดคลองกบกระแสการตนตวเรองการบรหารจดการทรพยากรน�าในปจจบน เนองจากทรพยากรน�ามบทบาททส�าคญ

ตอการพฒนาทยงยนของสงคมโลกหากไมมการบรหารจดการทด กอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอม และสขอนามยของประชากรได

ปจจบนประเทศไทยเอง กไดใหความส�าคญกบการบรหารจดการน�าของประเทศ ดงจะเหนไดจากรฐบาลไดก�าหนดใหการบรหาร

จดการน�าแบบบรณาการ เปนนโยบายของรฐบาลทแถลงตอสภานตบญญตแหงชาต นอกจากนน “Green Research” ฉบบน

ยงคงมบทความทน�าเสนอสาระอนๆ ทนาสนใจอกมายมายเชนเคย แลวมาพบกนใหมฉบบหนานะคะ

GREEN RESEARCHมกราคม 2558ทปรกษาภาวณ ปณณกนตเสรมยศ สมมนสากล ฐนะกลบรรณาธการบรหารสวรรณา เตยรถสวรรณกองบรรณาธการโสฬส ขนธเครอนตยา นกระนาด มลนศรนภา ศรทองทมหทยรตน การเวทยเจนวทย วงษศานนปญจา ใยถาวรจนดารตน เรองโชตวทยอาทตยา พาม

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเทคโนธาน ตำาบลคลองหา อำาเภอคลองหลวงจงหวดปทมธาน 12120โทรศพท 02-557-4182-9 โทรสาร 02-557-1138www.deqp.go.th/website/20/

การใชทรพยากรน�าจดบนเกาะสมย

การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (Participatory Action Research : PAR) กบการแกไขปญหาหมอกควนของพนท ภาคเหนอตอนบน

การปฏรปการสงเสรมการวจยและพฒนาของประเทศไทย ภายใตกระแสการปฏรปประเทศไทย

การศกษาประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยของผกตบชวา ในคลองโรงเจ

การทดสอบประสทธภาพการปรบปรงคณภาพน�าเสย ของระบบทรายกรองชา

ผลการบ�าบดน�าเสยจากหอพกโดยระบบบ�าบดน�าเสยแบบตดกบท (Johkasou)

แนวทางขบเคลอนยทธศาสตรการจดการการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศของประเทศไทย

มลพษทเกดจากเครองถายเอกสาร

EDITOR’S TALK

CONTENTS3

26

23

30

7

5

17

13

บ.ก.แถลง

เรองเดนประจ�ำฉบบ

ตดตำมเฝำระวง

ERTC UPDATE

กำวหนำพฒนำ

พงพำธรรมชำต

3เรองเดนประจำ�ฉบบ

ในปจจบนกระแสการตนตวในการอนรกษสงแวดลอมเปนประเดน

ททวโลกไดใหความส�าคญ กรณทเหนไดชดเจนถงผลกระทบทเกดจาก

การท�าลายสงแวดลอมมาอยางยาวนานจนทวโลกตองมการปรบตว

กบผลกระทบทเกดขน นนคอภาวะโลกรอน ส�าหรบประเทศไทยไมตางจาก

ประเทศก�าลงพฒนาประเทศอนๆ ทมการขยายตวของภาคอตสาหกรรม

และเกษตรกรรม ท�าใหมความตองการในการใชทรพยากรและวตถดบตางๆ

เพมขน โดยเฉพาะความตองการใชทรพยากรน�า ถอเปนวตถดบหลกส�าหรบ

การผลต ในขณะทปรมาณของทรพยากรน�าไมไดมปรมาณเพมขน ประกอบ

กบแหลงน�าธรรมชาตยงมความเสอมโทรมมากขนดวย ท�าใหในปจจบน

จงเกดปญหาการขาดแคลนแหลงน�าทเหมาะสมและเพยงพอส�าหรบใช

ในกจกรรมตางๆ สงผลใหผทตองการใชทรพยากรน�าของภาคสวนตางๆ

มความพยายามทจะหาแหลงน�าทดแทนแหลงเดม ซงการน�าน�าทผานการใชแลว

มาใชซ�าอกครงเปนแนวทางหนงในการแกปญหาดงกลาว ซงนอกจาก

จะสามารถชวยลดปรมาณการใชน�าจากแหลงน�าธรรมชาตแลว ยงสามารถ

ชวยลดการปลอยน�าเสยลงสแหลงน�าธรรมชาตโดยตรง ทงนประเทศตางๆ

ไดใหความสนใจในการน�าน�าทผานการบ�าบดกลบมาใชประโยชนทงทาง

ตรงและทางออม ซงการน�ามาใชในกจกรรมตางๆ ขนอยกบคณสมบตของน�า

ทผานการบ�าบดแลว โดยการน�าน�ากลบมาใชใหมนน สวนมากก�าหนด

ใหใชเปนน�าส�าหรบการอปโภค เชน การปรบปรงภมทศน สวนสาธารณะ

ลางรถ ควบคมฝนละออง ดบเพลง ระบบชกโครก หอระบายความรอน ระบบ

ท�าความเยน เปนตน

ศนยสงเสรมการน�าน�ากลบมาใชใหม ภายใตการก�ากบดแลของ

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

มวตถประสงคในการวจยและพฒนาเทคโนโลยและสงเสรมการน�าน�ากลบมา

ใชใหมในทกภาคสวน ซงหนงในเปาหมายนน ไดมแนวคดทจะสงเสรมการน�าน�า

ชญานน นำาเยอง วาลกา เศวตโยธน ชชชย โทปญญา สดา อทธสภรณรตน และสไพลน ศรกงพาน

ก�รใชทรพย�กรนำ�จดบนเก�ะสมยกลบมาใชใหมในพนททมทรพยากรน�าอยางจ�ากด

และมความส�าคญในภาคธรกจการทองเทยว

จงไดคดเลอกพนทเกาะสมยเปนพนทในการส�ารวจ

เบองตน ประกอบกบเกาะสมยเองไดมแนวคด

ทจะยกระดบขนใหเปนพนทน�ารองเมองทองเทยว

สเขยว “โลวคารบอนโมเดลทาวน”

จากการส�ารวจขอมลเบองตนเมอตนป 2557

โดยการส�ารวจระบบบ�าบดน�าเสยรวม แหลงน�าดบ

น�าประปา การใชน�าทงจากชมชน และผประกอบการ

ธรกจดานโรงแรม โดยการสอบถามและสมภาษณ

ผมสวนไดสวนเสยในพนท อาท ประชาชนทวไป

ผประกอบการ สถานประกอบการโรงแรม และสปา

สามารถสรปไดดงน

ระบบบำาบดนำาเสยรวม

ระบบบ�าบดน�าเสยรวมของเทศบาลนคร

เกาะสมยม 3 แหง เปนระบบตะกอนเรง Activated

Sludge (AS) สามารถรองรบน�าเสยไดประมาณ

รอยละ 50 ของน�าเสยทเกดขนทงหมด ซงทาง

เทศบาลฯ ไดมอบหมายใหเอกชนเปนผรบผดชอบ

ด�าเนนการอย

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

4เรองเดนประจำ�ฉบบ

การผลตนำาประปา

การผลตน�าประปา ด�าเนนการโดยการประปาสวนภมภาค

ซงมก�าลงผลตน�าประปาจากพรธรรมชาตประมาณ 9 ลาน

ลกบาศกเมตรตอป โดยในป 2550 การประปาเกาะสมย สามารถ

จ�าหนายน�าจดใหกบประชาชนเพมเตมจากระบบการผลตน�าจด

จากทะเล (Reverse Osmosis, RO) ซงมก�าลงการผลตเฉลย

2,500 ลบ.ม. ตอวน อยางไรกตามปรมาณการผลตกยงต�ากวา

ความตองการใชน�าในปจจบน ทงนเนองจากขาดแคลนน�าดบ

ดงนน การประปาสวนภมภาคจงก�าลงด�าเนนการลงทนสงน�าจด

จากฝงโดยการวางทอลอดทะเลมายงเกาะสมย

การใชนำาและการยอมรบการนำานำากลบมาใชใหม

จากแบบสอบถามในเบองตนจากชมชน จ�านวน 32 ราย

น�าสวนใหญทประชาชนใชในการอปโภค บรโภคในบาน

(ประกอบอาหาร ลางรถ รดน�าตนไม) เปนน�าบาดาล คดเปน

รอยละ 50 ในขณะท รอยละ 92 ดมน�าจากน�าบรรจขวด แมวา

รอยละ 83 ของประชาชนสวนใหญไมมการน�าน�ากลบมาใชใหม

แตกแสดงความเหนดวย ทจะมการน�าน�ากลบมาใชใหมคดเปน

รอยละ 67 โดยทประชาชนมการยอมรบทจะน�าน�าเสยทผาน

การบ�าบดแลวจากการซกลางและอาบน�ามาใชในการรดน�าตนไม

ลางรถ เปนน�าชกโครก และท�าความสะอาดพน ทงน รอยละ 71

มการยอมรบในคณภาพน�าทผานการบ�าบดแลวกอนน�ามาใช

ควรมคณสมบตเทยบเทากบน�าประปา

สวนการใชน�าในสถานประกอบการ และโรงแรมมาจาก

ทงน�าบาดาลและน�าประปา ซงโรงแรมสวนใหญมระบบบ�าบด

น�าเสยของตนเอง และเมอบ�าบดแลวน�าจะระบายลงคคลอง

หนาโรงแรม และมเพยงบางสวนจะมการน�าน�ามารดตนไม สวน

หญาในบรเวณโรงแรม

จากขอมลทไดชใหเหนวา แหลงน�าดบหลกของการ

ประปาสวนภมภาคทใชบนเกาะสมยมาจากน�าในพรธรรมชาต

ในขณะทสถานประกอบโดยเฉพาะธรกจดานโรงแรมหลายท

นอกจากการใชน�าจากการประปาสวนภมภาคแลว ยงมการใช

น�าบาดาลอยมาก ซงในอนาคตหากไมมการจดการอยางถกวธ

จงมความเปนไปไดทน�าบาดาลทมอยอยางจ�ากด อาจเกดการ

รกล�าจากน�าทะเล ท�าใหเกดการสญเสยทรพยากรน�าใตดนอยาง

ถาวรในอนาคตได

ดงนน ควรทจะมการสงวนรกษาทรพยากรน�า โดยการ

เพมประสทธภาพในการจดการน�าเสย การรวบรวมน�าเสยเพอ

มาบ�าบดใหครอบคลมมากขน รวมทง น�าทผานการบ�าบดแลว

ควรมการหมนเวยนน�ากลบมาใชประโยชนอยางเหมาะสม

นอกจากน การรณรงคใหความร สรางจตส�านกและการตระหนก

ถงการอนรกษสงแวดลอม ควรไดรบความรวมมอจากทกภาค

สวน ซงถอเปนตวขบเคลอนส�าคญเพอใหเกดการสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอมอยางเปนรปธรรมและยงยน

เอกสารอางอง

รายงานการศกษาโครงการพฒนาแหลงน�าเพอสนบสนนการทองเทยวบนเกาะสมย เกาะพะงน และเกาะเตา จ.สราษฎรธาน

(ระยะเวลาการศกษา 6 ต.ค. 2549 – 28 ม.ค. 2551)

กรมทรพยากรน�าบาดาล โครงการศกษาความเหมาะสมในการกอสรางระบบกกเกบน�าใตดน เกาะสมย จงหวดสราษฎรธาน

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

5เรองเดนประจำ�ฉบบ

จากผลการด�าเนนงานการบ�าบดน�าเสยจากหอพก

ของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมดวยระบบบงประดษฐ

และระบบบ�าบดน�าเสยแบบตดกบทโจคตซ ทไดลงในวารสาร

Green Research ปท 9 ฉบบท 22 กมภาพนธ 2556 นน ระบบ

ทงสองแบบ สามารถท�าการบ�าบดน�าเสยจากหอพกไดอยาง

มประสทธภาพ หลงจากด�าเนนการมาเกอบ 3 ป ในเลมน

จงไดขอเสนอผลการบ�าบดน�าเสย ปญหาทพบ และขอแนะน�า

ในการดแล บ�ารงรกษาระบบ โดยเนนผลการศกษาของระบบ

บ�าบดน�าเสยแบบตดกบท เพอถายทอดประสบการณจากการใช

จรงใหกบผทสนใจ ใหสามารถน�าขอมลไปประยกตใชกบระบบท

มความคลายคลงกนตอไปได

ระบบบ�าบดน�าเสยแบบตดกบท ไดรบการสนบสนนจาก

Japan International Cooperation Agency (JICA) ใหกบโครงการ

The project for capacity building of government authorities

on decentralized wastewater treatment in Mekong region

เพอใชเป นระบบสาธตการบ�าบดน�าเสยใหกบการอบรม

นานาชาตในประเทศล มแมน�าโขง ซงไดท�าการตดตงเมอ

ป 2554 ระบบบ�าบดน�าเสยแบบตดกบทน เปนชนดการเตม

อากาศแบบมตวกลางยดเกาะ สามารถรองรบน�าเสยไดวนละ

15 ลกบาศกเมตร แบงออกเปน 4 สวนดวยกน คอ 1. ถงแยก

ตะกอน (Solid separation tank) 2. ถงกรองไรอากาศ (Anaerobic

filter part) 3. ถงเตมอากาศ (Fixed film aeration part)

4. ถงตกตะกอน (Ledimentation tank)

สดา อทธสภรณรตน สเทยบ ศรลาไชย ชวลา เสยงลำา และอนพงษ ปณโณทก

ผลก�รบำ�บดนำ�เสยจ�กหอพกโดยระบบบำ�บดนำ�เสย

แบบตดกบท (Johkasou)

ตวกรองภายใน

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

6เรองเดนประจำ�ฉบบ

และจากผลการตดตามตรวจสอบประสทธภาพของระบบอยาง

ตอเนอง พบวา ประสทธภาพในการบ�าบดของระบบลดลง อน

เนองมาจากสาเหตหลกๆ 2 ประการดวยกน ดงน

1. หลงจากเดนระบบมาเกอบ 1 ป ประสทธภาพในการ

บ�าบดสารอนทรยในรปของบโอดลดลงจากรอยละ 90 เหลอ

เพยงรอยละ 23 เทานน สาเหตหลกมาจากการสะสมตะกอน

ในระบบมากเกนไป หลงจากท�าการสบตะกอนในระบบทง ระบบ

กคอยๆ กลบสสภาวะปกตโดยประสทธภาพการบ�าบดเพมขน

มาตามล�าดบ

2. หลงจากนน ท�าการตดตามตรวจสอบประสทธภาพ

ระบบทก 6 เดอน จนตรวจพบวาระบบมประสทธภาพในการ

บ�าบดลดลงอกครงเมอเดนระบบอยางตอเนองเปนเวลาเกอบ

3 ป สาเหตหลกของการทระบบไมสามารถท�าการบ�าบดน�าเสย

ไดดเทาทควรน พบวา ตวกระจายน�าเสยในถงกรองไรอากาศ

อดตน เนองจากระบบฯ ไมไดตดตงตะแกรงดกขยะทปนเปอนมา

กบน�าเสย เมอเกดการอดตน จงท�าใหน�าเสยไหลลนเขาไปในถง

เตมอากาศโดยไม ได ผ านการบ�าบดจากสวนถงกรองไร

อากาศ ประกอบกบปมเตมอากาศในถงเตมอากาศรว ท�าให

ประสทธภาพในการยอยสลายสารอนทรยลดลง ซงหลงจาก

แกไขปญหาดงกลาวแลว ระบบกคอยๆ กลบสภาวะปกต

อยางไรกตาม เมอพจารณาถงประสทธภาพการบ�าบด

ของถงบ�าบดน�าเสยแบบตดกบทโจคตซ ในสภาวะปกตทระบบ

ไมไดมปญหาเกดขน พบวา การบ�าบดสารอนทรยในรปของ

บโอด และตะกอนแขวนลอยมประสทธภาพมากกวารอยละ 85

นอกจากน จากการไดตดตามตรวจสอบประสทธภาพ

การบ�าบดของระบบฯ พบวา ระบบและอปกรณตางๆ ควรท

จะมการตรวจสอบเปนประจ�าทกป (Annual inspection) และ

ควรทจะมการสบตะกอนทงอยางนอยปละ 1 ครง นอกจากน

จากการททอกระจายน�าเสยเกดการอดตนนน วธการแกปญหา

ทดทสด จงควรทจะมการตดตงตะแกรงดกเศษขยะทงแบบหยาบ

และแบบละเอยด (Coarse และ Fine screening) ทปนเปอน

มากบน�าเสยกอนทจะเขาสระบบ

หลงจากเดนระบบเปนเวลาเกอบ 3 ป สามารถสรปคาแตละดชนวเคราะหคณภาพนำาไดดงตาราง

หมายเหต: 1จ�านวน 19 ตวอยาง 2จ�านวน 14 ตวอยาง

ลกษณะน�าเสยและน�าทผานการก�าจดออกจากถง Johkasou

ระบบบ�าบดน�าเสยแบบตดกบท (Johkasou)

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

7เรองเดนประจำ�ฉบบ

การทดสอบประสทธภาพการปรบปรงคณภาพน�าเสย

ของระบบทรายกรองชา

สเทยบ ศรลาชย จตตมา จารเดชา ชชชย โทปญญา ชวลา เสยงลำา อนพงษ ปณโณทก และ ปญจา ใยถาวร

เทคโนโลยในการบ�าบดหรอปรบปรงคณภาพน�าเสยมหลากหลายวธการขนอยกบปจจยตางๆ เชน ลกษณะของน�าเสย

คาใชจายในการตดตงหรอบ�ารงรกษา สภาพภมอากาศหรอภมประเทศ รวมทงทกษะหรอความยากงายในการดแลและเดนระบบ

ของเจาหนาททรบผดชอบ จงไมสามารถทจะระบไดอยางชดเจนวาระบบใดดหรอเหมาะสมกวาระบบใด ดงนน การทดสอบ

หรอคนหาเทคโนโลยทเหมาะสมส�าหรบการบ�าบดหรอปรบปรงคณภาพน�าเสยชมชน เพอใชเปนทางเลอกแกหนวยงานหรอองคกร

ทเกยวของนน สามารถใชเปนขอมลประกอบในการตดสนใจไดดยงขน โดยเฉพาะในสวนของคาใชจายในการตดตงและบ�ารงรกษา

ทนอย ดแลรกษางาย ลดการใชพนทและประหยดพลงงาน และทส�าคญทสดกคอสามารถทจะบ�าบดหรอปรบปรงคณภาพน�า

ไดอยางมประสทธภาพ ซงระบบทรายกรองชา (Slow sand filtration) เปนระบบปรบปรงคณภาพน�าอกระบบหนงทมการใชมา

อยางยาวนาน ขอดของระบบทรายกรองชา คอ เปนเครองกรองทใชเครองจกรกลนอยไมตองใชสารเคมและไมตองมกระบวนการ

สรางและรวมตะกอน มประสทธภาพในการกรองจลนทรยไดประมาณรอยละ 80 ถง 99 แตมขอจ�ากดทความขนของน�า

ทเขาเครองกรองตองต�า และตองใชพนทในการกอสรางมาก แตขอมลส�าหรบการใชระบบทรายกรองชาเพอกรองน�าเสยโดยตรงนน

ยงไมมขอมลทชดเจนมากนก การทดสอบประสทธภาพของระบบทรายกรองชาในครงน จงเปนอกแหลงขอมลหนงทสามารถ

น�าไปประกอบการตดสนใจและด�าเนนการไดเปนอยางด

ขนตอนและวธการศกษา1. ออกแบบและจดสรางระบบทรายกรองชา (Slow

sand filtration) ขนาดพนทส�าหรบการกรอง 6 ตารางเมตร

ณ ระบบปรบปรงคณภาพน�าเสยของเทศบาลเมองบรรมย

เพอปรบปรงคณภาพน�าเสยทผานการบ�าบดแลวจากบอท 2

ซงเปนบอเตมอากาศ เปรยบเทยบกบประสทธภาพของบอท 3

ซงเปนบอผงของระบบเดม โดยระบบทรายกรองชาอาจเรยก

วาระบบกรองชวภาพ (Bio Filtration) เนองจากกระบวนการ

ในการก�าจดความขนและความสกปรกในน�าตองอาศยแบคทเรย

และจลชพในการดกจบความสกปรกในน�าเพอการเจรญเตบโต

เกดเปนชนเมอกบนผวทราย ชนเมอกดงกลาวจะท�าหนาท

เสมอนชนกรองทดกจบความสกปรกในน�า ระยะเวลาของ

รอบการใชงานของระบบขนอยกบความสกปรกของน�าดบและ

อตราการกรอง เมอระบบเกดการอดตนจะท�าความสะอาดโดย

การระบายน�าออกจากถงแลวท�าการขดลอกผดหนาทรายออก

ซงลกษณะของระบบทรายกรองชาทท�าการทดสอบ แสดงใน

รปท 1 และ 2 และคาตางๆ ทใชออกแบบส�าหรบการทดสอบ

เชน ความหนาของชนทราย ความหนาของชนกรวด ระดบน�า

เหนอชนทราย เปรยบเทยบกบคาแนะน�าของแหลงอนๆ

แสดงในตารางท 1

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

8เรองเดนประจำ�ฉบบ

รปท 1 มมมองดานบนของระบบทรายกรองชา

รปท 2 มมมองดานขางของระบบทรายกรองชา

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

9เรองเดนประจำ�ฉบบ

องคประกอบ เกรยงศกด อดมสนโรจน ทวศกด วงไพศาล มนสน ตณฑลเวศม ระบบททดสอบ

ความหนาของทรายดานบน (เมตร) 0.6 – 1.2 1.0 – 1.4 0.6 – 1.2 0.6 – 0.8

ความหนาของกรวดดานลาง (เมตร) 0.30 0.3 – 0.5 0.3 – 0.5 0.3 – 0.5

ระดบนำาเหนอชนทราย (เมตร) 0.9 – 1.6 1.0 – 1.5 1.0 – 1.5 0.2 – 0.8

อตราการกรอง (ลบม./ตรม.ชม.) 0.13 – 0.60 0.13 – 0.25 0.1 – 0.4 0.10 – 0.5

รอบการทำาความสะอาด (วน) 20 - 180 20 - 60 - 30 - 120

ผวหนาทรายทขดออก (ซม.) 5 - 10 5 - 7 - 5 – 10

ตารางท 1 องคประกอบและคาออกแบบสำาหรบระบบทรายกรองชาทมการแนะนำาและระบบทรายกรองชาททดสอบ

2. หลงจากตดตงและทดสอบเดนระบบกระทงประสทธภาพอยในสภาวะปกตแลว จงไดด�าเนนการทดสอบประสทธภาพ โดย

ท�าการเกบตวอยางน�าจาก 3 จด คอ จดท 1 จากบอท 2 ซงเปนบอเตมอากาศ มพนทประมาณ 10,000 ตารางเมตร ลกประมาณ

2.5 เมตร และรบน�าเสยทผานจากบอท 1 ประมาณวนละ 5,000 – 7,000 ลกบาศกเมตร ใชเปนตวแทนของน�ากอนการทดสอบ

จดท 2 น�าทผานจากบอท 3 ซงเปนบอผง มพนทใกลเคยงกบบอท 2 ใชเปนตวแทนของระบบเดมส�าหรบเปรยบเทยบ และจดท 3

น�าทผานการกรองจากชดทรายกรองชาทตดตงใหม รายละเอยดดงแสดงในรปท 4

3. ท�าการเกบตวอยางน�าจากทง 3 จด จ�านวน 5 ครง คอ ครงท 1 วนท 1 พฤษภาคม 2557 โดยยงไมไดเรมเดนระบบทราย

กรองชา ครงท 2 วนท 29 พฤษภาคม 2557 ครงท 3 วนท 26 มถนายน 2557 ครงท 4 วนท 30 กรกฎาคม 2557 และครงท 5

วนท 4 กนยายน 2557 เพอวเคราะหดชนพนฐาน จ�านวน 7 ชนด ประกอบดวย ซโอด บโอด ตะกอนแขวนลอย ฟอสฟอรสทงหมด

ไนโตรเจนในรปทเคเอน ไนไตรท และไนเตรท และแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด

รปท 3 ทดสอบเดนระบบ รปท 4 องคประกอบของระบบบ�าบดน�าเสยเทศบาลเมองบรรมย

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

10เรองเดนประจำ�ฉบบ

ตารางท 3 แสดงประสทธภาพเฉลยในการบำาบดดชนตางๆ และคา t-test เปรยบเทยบของทงสองระบบ

ดชนประสทธภาพเฉลยในการบำาบด (รอยละ)

p one-tail*บอท 3 (บอผง) ทรายกรองชา

ซโอด 7.44 ± 5.99 47.07 ±7.62 0.001961

บโอด 16.85 ± 25.27 57.09 ± 23.17 0.010754

ตะกอนแขวนลอย 35.26 ± 19.48 61.18 ± 18.96 0.033830

ฟอสฟอรสทงหมด 11.45 ± 9.52 72.75 ± 19.83 0.000654

ทเคเอน (TKN) 46.51 ± 27.90 64.08 ± 25.52 0.236976

ไนไตรท (NO2-) 17.05 ± 34.74 26.11 ± 82.33 0.396821

ไนเตรท (NO3-) - 24.20 ± 19.87 66.32 ± 23.47 0.000253

* p one-tail คอ คาทางสถตทค�านวณไดโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป excel

ผลการดำาเนนงานผลการเกบและวเคราะหตวอยางน�าจากแหลงตางๆ ดงแสดงในตารางท 2 สวนประสทธภาพในการบ�าบดของระบบ

ทรายกรองชาเปรยบเทยบกบบอท 3 และผลการทดสอบทางสถตโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป excel ในฟงกชน t-Test รายละเอยด

ดงตารางท 3

ตารางท 2 คาเฉลยของดชนตางๆ ทวเคราะหจากระบบททำาการทดสอบ

ดชนบอท 2 ทรายกรองชา บอท 3 (บอผง)

มลลกรมตอลตร

ซโอด 43.93 ±8.96 23.82 ±2.98 40.75 ±9.24

บโอด 36.71 ± 7.75 15.50 ± 8.21 31.84 ± 16.29

ตะกอนแขวนลอย 22.60 ± 6.77 8.35 ± 4.32 13.84 ± 3.03

ฟอสฟอรสทงหมด 0.68 ± 0.27 0.15 ± 0.06 0.59 ± 0.19

ทเคเอน (TKN) 14.43 ± 14.91 2.90 ± 1.15 4.66 ± 2.62

ไนไตรท (NO2-) 1.70 ± 1.01 0.86 ± 1.18 1.29 ± 0.77

ไนเตรท (NO3-) 23.47 ± 7.73 6.26 ± 4.39 28.11 ± 6.41

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

11เรองเดนประจำ�ฉบบ

การทดสอบครงนก�าหนดคาความเชอมนทางสถตทรอยละ 95 หรอαเทากบ 0.05 ดงนน หากคา p one-tail ใดทค�านวณ

ไดแลวมคานอยกวาαหรอ 0.05 แสดงวาประสทธภาพในการบ�าบดดชนนนๆ ของระบบทรายกรองชามมากกวาบอผงอยาง

มนยส�าคญทางสถต ในขณะทคา p one-tail ของดชนใดทค�านวณไดแลวมคามากกวา 0.05 แสดงวาประสทธภาพในการบ�าบด

ของทงสองระบบไมมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต ซงจากตารางท 3 พบวาคา p one-tail ของ ซโอด บโอด ตะกอน

แขวนลอย ฟอสฟอรสทงหมด ทเคเอน ไนไตรท และไนเตรท มคานอยกวาคาαหรอ 0.05 จงสรปไดวาคาเฉลยของประสทธภาพ

ในการบ�าบดดชนดงกลาวของระบบทรายกรองชามประสทธภาพดกวาบอผงอยางมนยส�าคญทางสถตทความเชอมนรอยละ 95

สวนประสทธภาพในการบ�าบดทเคเอน และไนไตรทของทงสองระบบไมมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญ ทางสถตเนองจาก

คา p one-tail ทค�านวณไดแลวมคามากกวา 0.05

ส�าหรบแบคทเรยในกลมโคลฟอรมทงหมด (Total coliform) พบวาคาเฉลยและประสทธภาพเฉลยในการบ�าบดของทงสอง

ระบบททดสอบ โดยการค�านวณประสทธภาพของแบคทเรยในกลมโคลฟอรมทงหมดไดน�าเสนอในรป log เพอใหมความเหมาะสม

กบลกษณะดงกลาว รายละเอยดดงแสดงในตารางท 4 และ 5 ตามล�าดบ

ตารางท 4 คาเฉลยของโคลฟอรมทงทวเคราะหจากระบบททำาการทดสอบ

ดชนบอท 2 ทรายกรองชา บอท 3 (บอผง)

CFU/mL

โคลฟอรมทงหมด 6.71E+03 ± 4.18E+03 1.14E+03 ± 1.71E+03 1.11E+03 ± 6.34E+02

ตารางท 5 แสดงประสทธภาพเฉลยในการบำาบดโคลฟอรทงหมดและคา t-test เปรยบเทยบของทงสองระบบ

ดชนประสทธภาพเฉลยในการบำาบด

p one-tail*บอท 3 (บอผง) ทรายกรองชา

โคลฟอรมทงหมด 0.76 ± 0.35 log 1.03 ± 0.63 log 0.129299

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

12เรองเดนประจำ�ฉบบ

รปท 5 ท�าการขดลอกหนาทรายเมอระบบเกดการอดตน

สวนการดแลและบ�ารงรกษาระบบทรายกรองชานน เมออตราการกรองลดลงจะตองท�าการขดลอกหนาทรายออกแลวม

การน�าทรายมาเตมเปนระยะ โดยระบบทท�าการทดสอบในครงน พบวา เมอท�าการกรองไปแลวประมาณ 60 – 120 วน อตราของ

การกรองจะลดต�ากวา 0.1 ลบม./ตรม.ชม. จงจ�าเปนตองท�าการขดหนาทรายออกประมาณ 5 – 10 เซนตเมตร และเตมทรายใหม

เพอใหประสทธภาพการกรองเหมอนเดม ซงระยะในการอดตนจะขนอยกบความสกปรกของน�าในการกรองเปนหลก

สรปผลการดำาเนนงานระบบทรายกรองชา (Slow sand filtration) เปนอกระบบปรบปรงคณภาพน�าทสามารถจะน�าไปประยกตใชได ซงผลจากการ

ทดสอบเพอเปรยบเทยบประสทธภาพกบบอผงเดมทใชอย พบวาประสทธภาพในการบ�าบดความสกปรกในน�าเสยในรปของ ซโอด

บโอด ตะกอนแขวนลอย ฟอสฟอรสทงหมด และไนเตรท มประสทธภาพดกวาระบบเดมทเปนเพยงบอผง โดยเฉพาะความสกปรก

ในรปของไนเตรททบอผงเดมไมสามารถบ�าบดไดเลย ส�าหรบประสทธภาพในการบ�าบดไนโตรเจนในรปทเคเอน ไนไตรท และโคลฟอรม

ทงหมดซงเปนหนงในดชนของแบคทเรยนน พบวาระบบทงสองมประสทธภาพไมแตกตางกน โดยการดแลและบ�ารงรกษาระบบ

ทรายกรองชาดงกลาวจ�าเปนตองมการขดหนาทรายออกและเตมทรายใหมเปนระยะเพอใหมประสทธภาพการบ�าบดอยางสม�าเสมอ

เอกสารอางองเกรยงศกด อดมสนโรจน, 2542. วศวกรรมประปา. พมพครงท 2, มตรนราการพมพ, กรงเทพฯ.ทวศกด วงไพศาล, 2554. วศวกรรมการประปา. พมพครงท 1, ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.มนสน ตณฑลเวศม, 2532. วศวกรรมการประปา เลม 1และ 2. ภาควชาวศวกรรมสงแวดลอม, คณะวศวกรรมศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จากการทดสอบทางสถตโดย t-Test เพอเปรยบเทยบประสทธภาพในการบ�าบดโคลฟอรมในตารางท 5 โดยก�าหนด

คาความเชอมนทางสถตทรอยละ 95 หรอαเทากบ 0.05 พบวาคา p one-tail เทากบ 0.129299 ซงมากกวาคาαหรอ 0.05

จงสรปไดวาระบบทงสองมประสทธภาพในการบ�าบดโคลฟอรมทงหมดไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

13ตดต�มเฝ�ระวง

ศภนช รสจนทร สธระ บญญาพทกษ

เครองถายเอกสารเปนอปกรณส�านกงานทใชกนอยางแพรหลายในส�านกงานทวไป แตจากการศกษาทผานมาพบวา

เครองถายเอกสารก�าลงปฏบตงานในขนตอนการหลอมหมกพมพใหตดกบกระดาษโดยใชความรอน จะมสารอนทรยระเหย

งายบางชนดในกลมของไฮโดรคารบอน ไดแก เบนซน โทลอน เอทธลเบนซน ไซลน และสไตรน ทปลดปลอยออกมาใน

ปรมาณสง ดงนนผปฏบตงานเกยวกบการถายเอกสารหรอผทมเครองถายเอกสารอยในหองท�างาน จงมโอกาสไดรบสมผสกบ

สารอนทรยระเหยงายกลมนในปรมาณสงอยางตอเนองเปนเวลานานซงอาจกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพไดทงในระยะสน

และระยะยาว(ฉตรชย, 2552)

การศกษาเกยวกบการประเมนความเสยงตอสขภาพ จากการไดรบสมผสสารมลพษจากเครองถายเอกสารยงมไมมากนก

ในประเทศไทย ดงนนผศกษาสนใจในเรองดงกลาว จงไดท�าการศกษาโดยคดเลอกรานถายเอกสารทเปนตวแทนในการเกบตวอยาง

เพอหาความเขมขนของสารอนทรยระเหยงายทง 5 ชนด ดงทกลาวมาแลว และน�าคาความเขมขนสารอนทรยระเหยงายทง 5 ชนด

ไปใชในการประเมนความเสยงตอสขภาพของพนกงานในรานถายเอกสาร

รปท 1 เครองถายเอกสาร

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

14ตดต�มเฝ�ระวง

ขนตอนการดำาเนนงาน 1. คดเลอกรานถายเอกสาร เพอเปนตวแทนในการเกบ

ตวอยางสารอนทรระเหยงาย จ�านวน 3 ราน ภายในมหาวทยาลย

ศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร จงหวดนครปฐม ท�าการ

เกบตวอยางทงแบบบคคล และแบบพนท ในชวงเวลาทแตกตางกน

3 ชวง ไดแก ชวงการเรยนการสอนปกต ชวงกอนสอบ และชวง

เปดภาคการศกษาใหม โดยมระยะเวลาการเกบตวอยางทงสน

8 ชวโมง ตลอดระยะเวลาการท�างานของพนกงาน ซงใชวธการเกบ

ตวอยางแบบแพสซฟ ดวยหลอดเกบตวอยางชนด Carbopack B

2. เกบตวอยางแบบบคคล การเกบตวอยางสารอนทรยระเหยงายแบบบคคล ท�าโดยการ

เหนบหลอดเกบตวอยางอากาศไวทปกเสอของพนกงาน เปนระยะเวลา 8 ชวโมง ตลอดระยะเวลา

การท�างานของพนกงานเมอครบตามเวลาทก�าหนดท�าการปดหลอดเกบตวอยางดวยฝาทองเหลอง

จากนนเกบหลอดตวอยางในถงซปลอคแลวน�ามาเกบไวทอณหภม 4 องศาเซลเซยส ระหวางรอ

วเคราะหสามารถเกบตวอยางไดไมเกน 30 วน

3. เกบตวอยางแบบพนท การเกบตวอยางสารอนทรยระเหยงายในรานถายเอกสารแบบ

พนท ท�าโดยการแขวนหลอดเกบตวอยางอากาศไวทจดกงกลางของรานทงในแนวดงและแนวนอน

เปนระยะเวลา 8 ชวโมง ตลอดระยะเวลาการเปดบรการ เมอครบตามก�าหนดเวลา ท�าการปดหลอด

เกบตวอยางดวยฝาทองเหลอง จากนนเกบหลอดตวอยางในถงซปลอคแลวน�ามาเกบไวทอณหภม

4 องศาเซลเซยส ระหวางรอวเคราะหสามารถเกบตวอยางไดไมเกน 30 วนรปท 2 การเกบตวอยาง

แบบบคคล

รปท 3 การเกบตวอยางแบบพนทในราน A B และ C

หลอดเกบตวอยาง Carbopack B

A B

C

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

15ตดต�มเฝ�ระวง

4.การประเมนความเสยงตอสขภาพของพนกงาน เปนไปตามวธการของ US EPA (1989) โดยประเมนทงความเสยง

ตอการกอมะเรง (Cancerrisk) และความเสยงตอการไมกอมะเรง (Non-cancerrisk) ดงสมการตอไปน

Cancer risk = LADD x SF

Non-cancer risk = ADD / RfC

โดยท LADD และ ADD คอ ปรมาณสารกอมะเรงและสารกอมะเรงเฉลยทไดรบตอวน ตามล�าดบ; มก./ลบ.ม.

SF คอ Slope factor; (มก./ลบ.ม.)-1และ RfC คอ Reference concentration; มก./ลบ.ม.

คา LADD และคา ADD สามารถค�านวณไดจากสมการ

Average daily intake (mg/m3) = C x

โดยท C คอ ความเขมขนของสารในอากาศ (มก./ลบ.ม.) ET คอ เวลาในการสมผสตอหนวยเวลา (ชม./วน)

EF คอ ความถในการไดรบสมผส (วน/ป) ED คอชวงเวลาการไดรบสมผส (ป) AT คอ เวลาเฉลย (ป)

ส�าหรบสารไมกอมะเรง AT = ED × 365 (วน/ป) และส�าหรบสารกอมะเรง AT = 70 years × 365 (วน/ป)

ผลการศกษา1. ระดบสารอนทรยระเหยงายแบบบคคล

ผลการศกษาการเปรยบเทยบความเขมขนของสารอนทรยระเหยงายภายในรานถายเอกสารจ�านวน 3 ราน ตลอดระยะเวลา

การเปดใหบรการ 8 ชวโมง ชวงทมการเรยนการสอนปกต ชวงกอนสอบ และชวงเปดภาคการศกษาใหมๆ พบวา โทลอน เปนสาร

ทมความเขมขนสงทสดเมอเปรยบเทยบกบสารตวอนๆ ดงแสดงในรปท 4

2. ระดบสารอนทรยระเหยงายแบบพนท

ผลการศกษาความเขมขนของสารอนทรยระเหยงายภายในรานถายเอกสารทท�าการศกษา จ�านวน 3 รานตลอดระยะเวลา

การเปดใหบรการ 8 ชวโมง แสดงใหเหน วาความเขมขนของสารอนทรยระเหยงายทง 3 ราน จะมความเขมขน ไปในทศทางเดยว

กบการตรวจวดแบบบคคล โดยโทลอนเปนสารทมความเขมขนสงทสดเมอเปรยบเทยบกบสารตวอน ผลการตรวจวดแบบพนท

เมอเทยบกบแบบบคคล ดงแสดงรปท 5

รปท 5 แสดงความเขมขนของสารอนทรยระเหยงาย ระหวางแบบบคคลและแบบพนท

รปท 4 แสดงความเขมขนสารสารอนทรยระเหยงาย แบบบคคลทง 3 ราน ใน 3 ชวงเวลา

ET x EF x EDAT

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

16ตดต�มเฝ�ระวง

3. การประเมนความเสยงตอสขภาพของพนกงาน

ในการศกษานไดท�าการประเมนความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสมผสสารอนทรยระเหยงาย 5 ชนด ของพนกงาน

ในรานถายเอกสารจากทง 3 ราน จ�านวนทงหมด 5 คน เปนเพศชาย จ�านวน 1 คน และเพศหญง จ�านวน 4 คน มชวงอายระหวาง 21 – 49 ป

โดยผลการประเมนความเสยงพบวา พนกงานรานถายเอกสารมความเสยงตอการกอมะเรงเทากบ 2 คนตอแสนคน ซงอยในชวง

ของการเปดภาคการศกษาใหม ซงเปนชวงทมการถายเอกสารมากทสด และเมอพจารณาคาความเสยงตอการไมกอมะเรงพบวา

มคาไมเกน 1 ซงเปนคาความเสยงของพนกงานอยในระดบทยอมรบได

สรปผลการศกษา1. การศกษาสารอนทรยระเหยงายภายในรานถายเอกสารจ�านวน 3 ราน ในมหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวง

สนามจนทร ตลอดระยะเวลาการเปดใหบรการ 8 ชวโมง ทงแบบบคคลและแบบพนทในเวลาทรานเปดบรการ ในชวงการเรยน

การสอนปกต ชวงกอนสอบ และชวงเปดภาคการศกษาใหม พบวารานถายเอกสารทมการระบายอากาศทด จะชวยลดความเขมขน

ของสารอนทรยระเหยงายในรานลงไดอยางมประสทธภาพ ถงแมวารานจะมขนาดเลกและมเครองถายเอกสารใชงาน

เปนจ�านวนมากกตาม ในทางตรงกนขาม รานทมขนาดใหญแตมการระบายอากาศทไมดจะท�าใหเกดการสะสมของสารอนทรย

ระเหยงายภายในราน ซงเปนอนตรายตอสขภาพของพนกงานเปนอยางยง

2. การประเมนความเสยงตอสขภาพจากการไดรบสมผสกบสารอนทรยระเหยงายในชวงการเรยนการสอนปกต

ชวงกอนสอบ และชวงเปดภาคการศกษาใหมๆ ของพนกงานรานถายเอกสารทง 3 ราน มคาความเสยงตอการกอมะเรงเทากบ

2 คนตอประชากร 1 แสนคน และมความเสยงตอการไมกอมะเรงอยในชวงทสามารถยอมรบได อยางไรกตาม การไดรบสมผส

สารอนทรยระเหยงาย แมจะในปรมาณนอยแตหากไดรบเปนเวลานานกอาจเกดผลกระทบตอสขภาพได

3. พฤตกรรมการท�างานของพนกงานรานถายเอกสารมสวนส�าคญในการไดรบสมผสกบสารอนทรยระเหยงาย

เนองจากพนกงานสวนใหญไมสวมถงมอและหนากากปองกนสารเคม ผลการศกษาครงนเปนเพยงการกลาวถงโอกาสเสยง

ตอการเกดโรคมะเรงและโรคอนๆ ซงพนกงานรานถายเอกสารจะเปนโรคหรอไมเปนนนขนอยกบพฤตกรรมในการปองกนตวเองดวย

4. ส�าหรบแนวทางในการลดการปลดปลอยสารอนทรยระเหยงาย จากเครองถายเอกสารทสามารถท�าได เชน การเลอก

ใชหมกพมพทมสวนผสมของสารอนทรยระเหยงายต�า ปจจบนประเทศไทยไดมการพฒนาการผลตหมกพมพจากธรรมชาต

โดยการน�าปาลมมาผสมกบน�ามนถวเหลอง น�ามนพช รวมถงผงหนสจากธรรมชาต เพอทดแทนสวนผสมของปโตรเลยม ซงเปน

ทมาของสารอนทรยระเหยงาย สวนการลดผลกระทบทตวผรบ ไดแก การสวมถงมอและสวมหนากากปองกนสารเคมขณะท�างาน

และการเปลยนหมกพมพ หลกเลยงการไดรบสมผสกบสารอนทรยระเหยงายเปนเวลานาน เชน ลดชวโมงการท�างานในแตละวน

เปนตน

เอกสารอางอง

ฉตรชย เอกปญญาสกล. 2552. อนตรายจากเครองถายเอกสาร. ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

วรรณา เลาวกล. 2546. รายงานฉบบสมบรณการศกษาความเสยงตอสขภาพของประชาชนอนเนองมาจากสารอนทรยระเหยงายจากการจราจร.

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม.

ศรลกษณ สวรรณวงศ. 2553. เอกสารการวเคราะหสถตงานวจย. ภาควชาคณตศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

United Stated Environmental Protection Agency. 1989.Integration Risk Information System. Retrieved March 13, 2012, from http://www.

epa.gov/subst/0104.htm

United Stated Environmental Protection Agency. 1999.Compendium Method TO – 17 Determination of Volatile Organic Compounds in Ambient

Air Using Active Sampling Onto Sorbent Tubes.Retrieved November 25, 2012, from http://www.epa.gov/ttnamtil/files/ambient/

airtox/to-17.pdf

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

17ก�วหน�พฒน�

การเพมขนของอณหภมเฉลยผวโลก รวมถงความแปรปรวนของ

สภาพดนฟาอากาศในชวงระยะเวลา 100 ปทผานมา เปนผลมาจาก

ภาวะเรอนกระจกในชนบรรยากาศ (IPCC, 2007) ส�าหรบประเทศไทยเอง

กไดตระหนกถงความส�าคญในประเดนปญหาการเปลยนแปลงสภาพภม

อากาศและภยพบตดงกลาว โดยใหสตยาบนเขาเปนภาคสมาชกภายใต

กรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(United Nations Framework Convention on Climate Change: UNFCCC)

เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2537 และลงนามใหสตยาบนในพธสารเกยวโต

ภายใตอนสญญาฯ เมอเดอนสงหาคม พ.ศ. 2545 อกดวย ถงแมวาไทย

ในฐานะประเทศสมาชกกลมนอกภาคผนวก (Non-Annex I) จะยงไมม

พนธกรณในการลดปรมาณการปลดปลอยกาซเรอนกระจกตามพนธสญญา

ทระบไวในพธสารฯ (UNFCCC, 2014) แตเนองจากไทยเปนประเทศหนง

ทมความลอแหลมและมแนวโนมทจะไดรบความรนแรงจากผลกระทบ

ของปญหา เพมมากขนทกป อกทงยงมพนฐานความเปนประเทศเกษตรกรรม

ทตองพงพงความสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดวยเหตน

จงมความจ�าเปนอยางเรงดวน ในการวางแผนด�าเนนงานสรางความพรอม

ของประเทศในการเตรยมตว ตงรบ และปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศตลอดจนประเดนปญหาทเกยวของ อนจะน�าไปสการบรรเทาความ

รนแรงของปญหาและขบเคลอนสสงคมคารบอนต�า (Low Carbon Society)

อยางยงยนตอไป (ชยนตและคณะ, 2556)

ดร.สทธรตน กตตพงษวเศษดร.สดา อทธสภรณรตน

แนวท�งขบเคลอนยทธศ�สตร

ก�รจดก�รก�รเปลยนแปลงสภ�พ

ภมอ�ก�ศของประเทศไทย

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

18ก�วหน�พฒน�

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม (สผ.) ไดจดท�ายทธศาสตรแหงชาตวาดวย

การจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศฉบบแรก โดยม

กรอบระยะเวลา 5 ป (พ.ศ. 2551-2555) เพอเปนจดเรมตน

แผนยทธศาสตรของประเทศไทยภายใตวสยทศนการสรางความ

พรอมในการรบมอและปรบตวตอผลกระทบการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศบนพนฐานของการพฒนาทยงยน ดงพนธกจ

และวตถประสงคทไดก�าหนดไวตอไปน (คณะกรรมการนโยบาย

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแหงชาต, 2551)

พนธกจ

1) สรางความพรอมแกทกภาคสวนในการรบมอและ

ปรบตวต อผลกระทบจากปญหาการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ

2) ลดปรมาณการปลดปลอยกาซเรอนกระจกจาก

กจกรรมตางๆ บนพนฐานการพฒนาทยงยน

3) พฒนาองคความร ขดความสามารถและสรางความ

พรอมของทกภาคสวน ตลอดจนพฒนากลไกผลกดนใหเกดการ

บรณาการวางแผนด�าเนนงานแกไขปญหาอยางมประสทธผล

4) ด�าเนนงานรวมกบภาคประชาสงคมโลกในการแกไข

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

วตถประสงค

1) เพอเปนการสรางความพรอมในการรบมอและปรบตว

ตอผลกระทบของปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

2) เพอรวมกบประชาคมโลกในการลดการปลดปลอย

กาซเรอนกระจกและด�าเนนการบนพนฐานการพฒนาทยงยน

ตามหลกการความรบผดชอบรวมในระดบทแตกตางกน

3) เพอสงเสรมและผลกดนใหเกดการบรณาการจาก

ทกภาคสวนในขนตอนการวางแผนและด�าเนนงานเพอแกไข

ปญหาสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงอยางเปนระบบ

ส�าหรบประเดนยทธศาสตรทจะขบเคลอนไปส การ

บรรลวสยทศน พนธกจและวตถประสงคทตงไว ประกอบดวย

6 ยทธศาสตร (คณะกรรมการนโยบายการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศแหงชาต, 2551) ดงแสดงไวในตารางท 1

ตารางท 1 ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย พ.ศ. 2551-2555

(คณะกรรมการนโยบายการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแหงชาต, 2551)

ยทธศาสตรท 1 การสรางความสามารถในการปรบตวเพอรบมอและลดความลอแหลมตอ

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เปาหมาย ปองกน รกษาหรอเพมคณคาฐานทรพยากรธรรมชาต ปองกนหรอปรบปรงคณภาพ

สงแวดลอมและคณภาพชวตจากผลกระทบทางสภาพภมอากาศ

แนวทาง - สรางความสามารถในการประเมนผลกระทบจากสภาพภมอากาศ เชน พฒนาฐาน

ขอมลสภาพภมอากาศ ระบบพยากรณอากาศ แบบจ�าลอง การเปลยนแปลงสภาพภม

อากาศ รวมทงฐานขอมลพนทเสยงภยและระดบความเสยงในระดบประเทศ ภมภาค

และจงหวด

- ปองกนและบรรเทาความเสยหายจากผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

และภยพบต เชน การก�าหนดหลกเกณฑเพอจดล�าดบความส�าคญของพนทอนรกษ

ฟนฟพนทปาและแหลงน�า การวางระบบทเหมาะสมเพอปองกนการกดเซาะชายฝง

การปลกหญาแฝกคลมดนเพอลดการชะลางหนาดน รวมทงการจดท�าแผนและระบบ

เตอนภยทมประสทธภาพในทกพนทเสยง

- สรางเสรมความสามารถในการปรบตว เชน การเพมพนทปา พนทอนรกษ รวมทง

พฒนาระบบบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต ระบบนเวศในพนทเสยงภยแลง

เปนตน

ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

19ก�วหน�พฒน�

ยทธศาสตรท 2 สนบสนนการลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกและเพมแหลงดดซบ บนพนฐานของการพฒนาทยงยน

เปาหมาย ลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกและปรบปรงฐานของเทคโนโลยสการผลตทสะอาดอยางมประสทธภาพ

แนวทาง - ลดกาซเรอนกระจกภาคพลงงานโดยเพมประสทธภาพการผลตและการใชไฟฟา เพมประสทธภาพและใชพลงงานทดแทนในภาคคมนาคมขนสง สนบสนนการพฒนาการใชพลงงานทดแทน- ลดกาซเรอนกระจกจากภาคของเสยโดยบรหารจดการของเสยอยางมประสทธภาพ- ลดกาซเรอนกระจกจากกระบวนการอตสาหกรรม- เพมแหลงดดซบกาซเรอนกระจกจากภาคเกษตรกรรม- สงเสรมและสนบสนนกลไกทเหมาะสม โดยปรบปรงฐานการผลตสเทคโนโลย ทสะอาด

ยทธศาสตรท 3 สนบสนนงานวจยและพฒนา เพอสรางความเขาใจตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เปาหมาย สนบสนนการวจยและพฒนา (R&D) ถายทอดองคความรและมฐานขอมล ทเปนประโยชนตอการบรหารจดการเชงนโยบาย วางแผนและด�าเนนงาน

แนวทาง - รวบรวมสรางองคความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ- รวบรวมสรางองคความรดานผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และทางเลอกในการปรบตวตอภยธรรมชาต- สรางองคความรดานการลดกาซเรอนกระจกจากภาคสวนตางๆ- สรางกลไกทเหมาะสมเพอผลกดนใหเกดความเชอมโยง ถายทอดองคความร และสนบสนนการบรหารจดการเชงนโยบาย วางแผนและด�าเนนงาน

ยทธศาสตรท 4 สรางความตระหนกรและการมสวนรวมในการแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เปาหมาย ประชาชนมความตระหนกร มจตส�านกรบผดชอบตามบทบาทหนาทอยางเหมาะสม

แนวทาง - จดกจกรรมประชาสมพนธเพอสรางจตส�านกทดแกประชาชนและมสวนรวม ทเหมาะสม- สนบสนนกจกรรมในภาคการศกษาเพอสรางความตระหนกรและปลกฝงจตส�านกส�าหรบนกเรยน นกศกษา- สรางกลไกการตดตาม ประเมนผลงานประชาสมพนธ

ยทธศาสตรท 5 เพมศกยภาพบลากรและหนวยงานทเกยวของในการดำาเนนงานดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เปาหมาย องคกรและบคลากรทเกยวของดานวชาการ ด�าเนนงานและตดตามผล มความสามารถในการท�างานทรบผดชอบรวมกนแบบบรณาการ

แนวทาง - สนบสนนใหบคลากรไดรบการพฒนาความรทางวชาการและทกษะในการด�าเนนงานอยางตอเนอง- สรางกลไกการถายทอดองคความรและแลกเปลยนประสบการณในการวางแผนด�าเนนงานระหวางหนวยงานทเกยวของ

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

20ก�วหน�พฒน�

ยทธศาสตรท 6 พฒนาการดำาเนนงานในกรอบความรวมมอกบตางประเทศ

เปาหมาย สรางศกยภาพขององคกรและบคลากรทเกยวของในการด�าเนนงานภายใต

ความรวมมอกบตางประเทศ และสงเสรมการท�างานแบบบรณาการอยางตอเนอง

รวมทงถายทอดองคความรภายในและระหวางองคกรรวมกน

แนวทาง - บรณาการงานดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตกรอบความรวมมอ

กบตางประเทศ เชน ASEAN, APEC, G-77 และขอตกลงอนๆ

- สนบสนนการแลกเปลยนองคความรการด�าเนนงานดานความรวมมอกบตางประเทศ

เชน การคาและสงแวดลอม การอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ การปองกน

สภาวการณกลายเปนทะเลทรายและการถายทอดเทคโนโลยการผลตทเปนมตร

ตอสงแวดลอม (Environmentally Sound Technology)

จากสาระส�าคญทก�าหนดไวในยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย

พ.ศ. 2551-2555 (ตารางท 1) สามารถสงเคราะหกรอบแนวคดและทศทางการขบเคลอนนโยบายวาดวยการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ จ�าแนกเปนประเดนตางๆ ไดดงน

กรอบแนวคดและทศทางการขบเคลอนนโยบายวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย

จำาแนกตามหลกการและแนวทางปฏบต

โดยทวไปแนวทางปฏบตเพอเปนการตอบสนองตอ

ปญหาสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงและภยพบต ตลอดจน

ผลกระทบทเกยวของ สามารถกระท�าไดโดยการ “บรรเทา”

หรอลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกส ชนบรรยากาศ

(Mitigation) โดยสงเสรมกจกรรม การบรโภคและการผลต

ทเป นมตรตอสงแวดลอม รวมทงการพฒนาขด “ความ

สามารถปรบตว” (Adaptation) ตอผลกระทบ ความรนแรงหรอ

ความเสยงใดๆ อนเกดจากปญหาการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ โดยเฉพาะในพนทเปราะบางและลอแหลมไดในขณะ

เดยวกน ดงแสดงรายละเอยดไวในรปท 1

จำาแนกตามภาคสวนการปลดปลอยกาซเรอนกระจก

เมอพจารณากรอบแนวคดการจดการปญหาการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยจ�าแนกตามภาคสวน สามารถ

สรปแนวทางการด�าเนนงานทเกยวของได ดงน

• ภาคพลงงานและการผลตไฟฟา: การอนรกษพลงงาน

สงเสรมพลงงานหมนเวยนและใชพลงงานทดแทน

• ภาคการขนสง: การพฒนาระบบขนสงมวลชน

จดการอปสงคอปทานของการเดนทางและขนสง การปรบปรง

ประสทธภาพเชอเพลง สงเสรมการใชพลงงานทางเลอกและ

พฒนาโครงสรางคมนาคมขนสงใหมประสทธภาพ

• ภาคครวเรอนและอตสาหกรรม: การอนรกษพลงงาน

เพมประสทธภาพการใชพลงงานและลดการใชพลงงานภายใน

อาคาร

• ภาคของเสย: การลดปรมาณของเสย เพมประสทธภาพ

การจดการและสนบสนนการเปลยนของเสยเปนพลงงาน

• ภาคปาไม: การเพมพนทสเขยว พนทปาไม อาทเชน

การใชกลไก REDD+ พนธบตรปาไม ธนาคารตนไม เปนตน

• ภาคการเกษตร: สรางความพรอมควบคกบการพฒนา

ศกยภาพเกษตรกรใหมความสามารถรบมอและปรบตวตอ

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และจดการกจกรรม

การเกษตรทปลอยคารบอนต�ารปท 1 กรอบแนวคดการจดการปญหาสภาพภมอากาศทเปลยนแปลง

จ�าแนกตามหลกการและแนวทางปฏบต

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

21ก�วหน�พฒน�

• การจดการเมอง: การด�าเนนกจกรรมลดการปลดปลอย

กาซเรอนกระจกจากภาวะเมอง การวางผงเมองและการเพม

พนทสเขยว

จำาแนกตามมตชวงเวลา

นอกจากนการจดการปญหาการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศอยางยงยน ยงตองพจารณาถงความตอเนอง

ของกจกรรมการเพมขดความสามารถในการปรบตวและสงเสรม

กจกรรมลดกาซเรอนกระจกตามเงอนเวลา ดงน

• ระยะสน: เรงสรางความพรอมในการรบมอ ตงรบ

และปรบตวตอความเสยงและปญหาใดๆ อนเกดจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยพบต รวมทงมการพฒนา

ขดความสามารถในการจดการและบรรเทาผลกระทบทเกด

ขนอยางฉบพลน (Immediate Impact) ไดอยางเหมาะสมและ

ทนทวงท

• ระยะกลางและระยะยาว: ม งเนนการสรางเสรม

ความตระหนกร พฒนาศกยภาพและเทคโนโลยรองรบ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผ านกลไกสนบสนน

การด�าเนนงานเพอพฒนาสสงคมคารบอนต�าและขบเคลอน

แบบบรณาการจากทกภาคสวนทเกยวของ รวมทงเสรมสราง

ความเขมแขงใหชมชนมความสามารถในการพงพาตนเองได

อยางยงยน

บทสรปและขออภปราย

ยทธศาสตรดานการจดการการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศของประเทศไทย พ.ศ.2551-2555 ประกอบดวย

6 ยทธศาสตร ไดแก (1) การสรางความสามารถในการปรบตว

เพอรบมอและลดความลอแหลมตอผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (2) การสนบสนนการลดปรมาณ

กาซเรอนกระจกและเพมแหลงดดซบ บนพนฐานของการ

พฒนาทยงยน (3) การสนบสนนงานวจยและพฒนา เพอสราง

ความเขาใจตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (4) การ

สรางความตระหนกร และการมสวนรวมในการแกไขปญหา

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (5) การเพมศกยภาพบคลากร

และหนวยงานทเกยวของในการด�าเนนงานดานการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ และ (6) การพฒนาความร วมมอกบ

ตางประเทศ ทงนกรอบแนวคดการด�าเนนงานสามารถจ�าแนก

ได ตามแนวทางปฏบต ภาคสวนทมการปลดปลอยกาซ

เรอนกระจกและตามมตชวงเวลาของการจดการ อยางไรกตาม

ทศทางการขบเคลอนยทธศาสตรวาดวยการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศของประเทศไทย ควรพจารณาหลายประเดน

ทเกยวของ ดงน

• แผนนโยบายของประเทศวาดวยการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศควรสอดคลองกบความตองการของภาค

ประชาสงคมอยางแทจรง เพอขบเคลอนแผนยทธศาสตรไปส

ภาคปฏบตอยางเปนรปธรรม และในขณะเดยวกนควรมการขบ

เคลอนเชงระบบรวมกนระหวางหนวยงานภาครฐทเกยวของ

ในลกษณะการท�างานแบบตอยอด ตอเนองและตอบโจทยใน

ทกมต

• แผนการด�าเนนงานเพอตอบสนองป ญหาการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ควรเปนโครงการทมการ บรณาการ

มตดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเขาไปในการออกแบบ

โครงการทด�าเนนการอย (Climate Integrated Project) อาทเชน

การบรณาการงานดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กบการออกแบบวางผงเมอง โครงการสรางถนน เปนตน

(อดศร, 2557)

• การสรางเสรมความตระหนกรและจตส�านกแกทกภาค

สวน โดยเฉพาะอยางยงภาคประชาสงคมนบเปนประเดนทาทาย

ทส�าคญและมความจ�าเปนอยางยงส�าหรบการตอบสนองตอ

ปญหาสภาพภมอากาศทเปลยนแปลง

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

22ก�วหน�พฒน�

• หนวยงานรบผดชอบท เกยวข องควรจดสรรงบประมาณท เหมาะสม ในการขบเคลอนแผนนโยบายส ภาค

ปฏบตให เกดขน รวมทงสร างกลไกสนบสนนการท�างานรวมกนจากทกภาคสวนสงคมในลกษณะ Public-Private-

People Partnership (P4) ส�าหรบการด�าเนนงานเพอตอบสนองปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อาทเชน

การด�าเนนโครงการลดกาซเรอนกระจกภาคสมครใจ (Voluntary Emission Reduction) การด�าเนนโครงการลด

กาซเรอนกระจกทสามารถตรวจสอบได รายงานไดและทวนสอบได (Measurement, Reporting and Verification:

MRVs) และการด�าเนนงานลดกาซเรอนกระจกทเหมาะสม (Nationally Appropriate Mitigation Action: NAMAs)

ในบรบทการพฒนาทยงยนของประเทศก�าลงพฒนา เปนตน

• ภาครฐและหนวยงานการศกษาควรพฒนาบคลากรและสนบสนนงานวจยในรปแบบสหสาขาวชาเพอพฒนาองคความรใหม

รวมทงสรางเครอขายความรวมมอทงในและตางประเทศในการด�าเนนงานดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยพบต

เอกสารอางอง

คณะกรรมการนโยบายการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแหงชาต ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.2551. ยทธศาสตร

แหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2551-2555. [Online] Available from http://www.onep.go.th/index.

php?option=com_content&view=article&id=2804:--2551-2555&catid=125:-climate-change&Itemid=249

ชยนต ตนตวสดาการ, ชโลทร แกนสนตสขมงคล, นรมล สธรรมกจ, บณฑร เศรษฐศโรตม, ศภกร ชนวรรณโณ, สรลกษณ เจยรากร, และคณะ.2556.

รบมอโลกรอนกอน 4 องศา : สงทประเทศไทยท�าได. วกฯ: กรงเทพฯ.

อดศร อศรางกร ณ อยธยา. 2557. เอกสารประกอบการประชม (ราง) แผนปฏบตการขบเคลอนยทธศาสตรการจดการการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศแหงชาต. วนท 5 กนยายน 2557. กรงเทพฯ

IPCC. 2007. Climate Change 2007: The Physical Science Basis, Summary for Policymakers. [Online] Available from http://www.ipcc.ch/

UNFCCC. 2014. Conference of the Parties (COP) . [Online] Available from https://unfccc.int/bodies/body/6383/php/view/reports.php

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

23ก�วหน�พฒน�

ภายใตกระแสการปฏรปประเทศไทยในชวงการบรหาร

ประเทศของ พล.อ.ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร และ

หวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต พบวามหลายองคกร

ไดเสนอประเดนเพอการปฏรปประเทศไทยทหลากหลาย

ซงโดยภาพรวมแลวสามารถแบงได 3 ประเดนไดแก ดานการเมอง

การปกครอง และธรรมาภบาล ดานสวสดการสงคมและการศกษา

และดานเศรษฐกจ ลดความเหลอมล�า มการแขงขนทเปนธรรม

ซงปจจบนการปฏรปประเทศไทยอย ภายใตการขบเคลอน

ของสภาปฏรปแหงชาต ทงนการปฏรปการสงเสรมการวจยและ

พฒนาของประเทศไทย ภายใตกระแสการปฏรปประเทศไทยนน

ได ปรากฏใหเหนชดเจนในค�าแถลงนโยบายของรฐบาล

ตอสภานตบญญตแหงชาต ในดานการพฒนาและสงเสรม

การใชประโยชนจากวทยาศาสตร เทคโนโลยการวจยและพฒนา

และนวตกรรม โดยรฐบาลไดแถลงตอสภานตบญญตแหงชาต

วารฐบาลจะใหความส�าคญตอการวจย การพฒนาตอยอด

และการสรางนวตกรรมเพอน�าไปสการผลตและการบรการ

ททนสมย โดยมแนวทางการขบเคลอนประกอบไปดวย

- การสนบสนนการเพมคาใชจายในการวจยและพฒนา

ของประเทศเพอม งไปสเปาหมายใหไดไมต�ากวารอยละ 1

ของรายไดประชาชาตและมสดสวนรฐตอเอกชน 30:70

ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

- เรงเสรมสรางสงคมนวตกรรม โดยสงเสรมระบบ

การเรยนการสอนทเชอมโยงระหวางวทยาศาสตร เทคโนโลย

การผลตก�าลงคนทขาดแคลน รวมทงการเชอมโยงระหวางการ

เรยนรกบการท�างาน โดยใหบคลากรดานการวจยของภาครฐ

สามารถไปท�างานในภาคเอกชน

- ปฏรประบบการใหสงจงใจ ระเบยบ และกฎหมาย

ทเปนอปสรรคตอการน�างานวจยและพฒนาไปตอยอดหรอใช

ประโยชน รวมทงสงเสรมการจดท�าแผนพฒนาการวจยและ

พฒนาในระดบภาคหรอกลมจงหวด เพอใหตรงกบความตองการ

ของทองถน ผลกดนงานวจยและพฒนาไปสการใชประโยชน

เชงพาณชย โดยสงเสรมความรวมมอระหวางมหาวทยาลย

หนวยงานวจยของรฐ และภาคเอกชน

- สงเสรมใหมโครงการลงทนขนาดใหญของประเทศ

การใชประโยชนจากผลการศกษาวจยของไทยตามความเหมาะสม

สงเสรมการใชเครองมอ วสด และสนคาอนๆ ทเปนผลจาก

การวจยและพฒนาภายในประเทศในวงกวาง ในกรณทจ�าเปน

จะตองจดซอวสดอปกรณหรอเทคโนโลยจากตางประเทศจะ

ใหมเงอนไขการถายทอดเทคโนโลยเพอใหสามารถพงตนเอง

ไดในอนาคต

- ปรบปรงการจดเตรยมใหมโครงสรางพนฐานดาน

วทยาศาสตรและเทคโนโลย ดานการวจยและพฒนา และ

การปฏรปการสงเสรมการวจยและพฒนา

ภายใตกระแสการปฏรปประเทศไทยจนดารตน เรองโชตวทย

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

24ก�วหน�พฒน�

ดานนวตกรรมเพอการตอยอดสการใชเชงพาณชย เพอใหม

ความพรอม ทนสมย และกระจายในพนทตางๆ เชน การพฒนา

ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ การตงศนยวเคราะห หองปฏบตการ

สถาบน และศนยวจย

รฐบาลเองไดมการด�าเนนการเพอการสงเสรมการวจย

และพฒนาตามค�าแถลงนโยบายบางแลว ทเหนอยางชดเจน

คอ ไดมค�าสงส�านกนายกรฐมนตร ท 217/2557 แตงตงคณะ

กรรมการพจารณาการจดท�างบประมาณในลกษณะบรณาการ

ประจ�าปงบประมาณ พ.ศ. 2559 จ�านวน 18 คณะ ซงคณะ

กรรมการพจารณาการจดท�างบประมาณในลกษณะบรณาการ

เรอง การสงเสรมการวจยและพฒนา เปน 1 ใน 18 คณะทได

มการแตงตงตามค�าสงดงกลาว โดยมส�านกงานคณะกรรมการ

วจยแหงชาต (วช) เปนเจาภาพหลก รวมทงเปนกรรมการและ

เลขานการรวม และมส�านกงบประมาณ และส�านกงานคณะ

กรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนกรรมการ

และเลขานการรวม โดยคณะกรรมการดงกลาวมอ�านาจหนาท

ในการก�าหนดแนวทางการด�าเนนงาน พจารณากลนกรองและ

จดท�างบประมาณในลกษณะบรณาการ เพอใหการบรณาการ

เปนไปอยางมประสทธภาพ เกดประโยชนสงสด รวมทงเปน

เครองมอในการก�ากบการด�าเนนนโยบายส�าคญของรฐบาล

ใหบรรลเปาหมายแลวเสรจตามระยะเวลาทก�าหนด

วช. ในฐานะเจาภาพหลกไดมการก�าหนดนโยบายในการ

จดท�างบประมาณเพอการวจยและพฒนาในลกษณะบรณาการ

ใน 5 มต ไดแก มตของหมวดหมการใชจายงบประมาณ มต

ของผลลพธหรอเปาหมายการวจย มตในดานสาขาหรอกลมการ

วจย มตในดานหนวยงาน และมตดานโครงสรางพนฐานเพอ

การวจยและพฒนา รวมถงเครองมอ อปกรณ เพอการวจย

โดยในแตละมตไดใหความส�าคญในประเดนตอไปน

มตของหมวดหมการใชจายงบประมาณ แบงไดเปน

5 หมวด ไดแก งบประมาณทนสนบสนนการวจย/โครงการวจย

งบประมาณเพออปกรณ เครองมอทใชในการวจย งบประมาณ

เพอการพฒนาบคลากรดานการวจย งบประมาณเพอการจดการ

ความรจากการวจย และงบประมาณเพอการบรหารจดการ/

พฒนาระบบ

มตของผลลพธหรอเปาหมายการวจย โดยพจารณา

จากเปาหมายยทธศาสตรการวจยท วช. รวมกบเครอขายองคกร

บรหารงานวจยแหงชาต (คอบช) จดท�าขน รวมทง ระเบยบวาระ

แหงชาตทเสนอโดยครม. และคณะรกษาความสงบแหงชาต

(คสช) นอกจากนนพจารณาจากขอมลความตองการของหนวย

งานทเกยวของทจะใชประโยชนจากการบรณาการงบประมาณ

ซงประกอบไปดวย

1. เปาหมายเชงยทธศาสตรของการพฒนาและสงเสรม

การใชประโยชนจากวทยาศาสตร เทคโนโลย การวจยและพฒนา

และนวตกรรม รฐบาลใหความส�าคญตอการวจย การพฒนา

ตอยอด และการสรางนวตกรรมเพอน�าไปสการผลตและบรการ

ททนสมย รายละเอยดเปนไปตามค�าแถลงนโยบายของรฐบาล

ทแถลงตอสภานตบญญตแหงชาต

2. เปาหมายตามระเบยบวาระแหงชาต (Nation Agenda) เปา

หมายการสนบสนนการวจยทจ�าแนกตามระเบยบวาระแหงชาต

เชน การเปน Food Valley และเปนครวของโลก

มตของหมวดหมงบประมาณ

มตของเปาหมายผลลพธ

มตดานสาขาหรอกลมงานวจย

มตดานหนวยงาน

มตโครงสรางพนฐาน เพอการวจยและพฒนา

นโยบายในการจดทำางบประมาณ ป 2559 เพอการวจยและพฒนาในลกษณะบรณาการ

ทนสนบสนนการวจย/ โครงการวจย

ยทธศาสตรของประเทศ ระเบยบวาระแหงชาต

แบงสาขาวชาตามหลก OECD/UNESCO Thesaurus

หนวยนโยบาย

เพอการวเคราะหโครงสราง/ เครองมอทจำาเปนตอการวจยในภาพรวมของประเทศ

เพอการใชทรพยากรรวมกน

หนวยบรหารจดการงานวจย หนวยวจย หนวยจดการความรจากงานวจย

แบงกลมการวจยมงเปา

สาขาวชา พฒนาชมชน/สงคม เชงเศรษฐกจ/พาณชย เชงนโยบาย

เครองมอ/โครงสรางพนฐาน

พฒนาผลงานวจย การจดการความรจากงานวจย

พฒนาระบบ/การบรหารจดการงานวจย

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

25ก�วหน�พฒน�

3. เปาหมายดานวชาการ ทมผลเปนผลงานตพมพ

เผยแพรในวารสารหรอสออนๆทเปนทยอมรบในการเผยแพร

ความกาวหนาเชงวชาการ ซงตองสามารถจ�าแนกสาขาวชาการ

ได เพอทจะใชตดสนใจเชงนโยบายไดวา ตองการจะสนบสนน

สาขาใดเปนพเศษ หรอจดล�าดบความส�าคญของสาขาวชาการได

4. เปาหมายเพอพฒนาชมชน สงคม ทมผลทสามารถ

จะน�าไปถายทอด เพอแกไขปญหาตางๆ เพอหาหนทางพฒนา

ใหประชาชนไดรบการบรการทด มสขภาวะทด มรายได

เหมาะสม พงพาตนเองหรอภายในชมชนได มสภาพแวดลอม

ความเปนอยทด

5 . เป าหมายเพอประโยชน เช งพาณชย ทมผล

ทสามารถน�าไปตอยอดในเชงการผลต D-E-M (Development

Engineering Manufacturing) เพอใหเกดผลตภณฑใหม บรการ

ใหม หรอพฒนากระบวนการผลตทดกวาเดม หรอไดผลผลต

ทมประสทธภาพสงขน

6. เปาหมายเชงนโยบาย ทมผลทสามารถน�าไปก�าหนด

เปนนโยบายในการบรหารจดการทดขนในระดบตางๆ รวมถง

ผลทจะน�าไปใชก�าหนดเปนมาตรฐานสนคา และ/หรอ บรการ

ทผลตขนจากการวจยและพฒนาภายในประเทศ

มตในดานสาขาหรอกลมการวจย การจ�าแนกสาขา

วชาการ ใชหลกของ OECD หรอ UNESCO Thesaurus นอกจากนน

จะแบงเปนกลมวจยมงเปา (การเพมมลคาสนคาเกษตรหลก

เพอการสงออกและลดการน�าเขา การเสรมสรางศกยภาพ

อตสาหกรรมอนาคต และอตสาหกรรมฐานเดม การพฒนา

ชมชน สงคม และการเตบโตอยางยงยน การบรหารจดการ

น�าใหเปนเอกภาพในทกมต และการเตบโตอยางเปนมตรกบ

สงแวดลอม) รวมทงการแบงกลมวชาการตามกลมอตสาหกรรม

มตในดานหนวยงาน ท�าใหสามารถวเคราะหหนวยงาน

ทด�าเนนการในประเดนเดยวกน เพอการบรณาการในการด�าเนนงาน

หรอการใชทรพยากรรวมกน

มตดานโครงสรางพนฐานเพอการวจยและพฒนา รวมถง

เครองมอ อปกรณ เพอการวจย ท�าใหสามารถวเคราะหไดถง

โครงสราง เครองมอทจ�าเปนตอการวจย หรอการใชทรพยากร

รวมกน หรอการใชทรพยากรของภาครฐเพอใหบรการและ

สนบสนนงานภาคเอกชนเพอการพฒนา

ทงน นโยบายและแนวทางในการจดท�างบประมาณ

เพอการวจยและพฒนาแบบบรณาการ ของ วช. ไดวางรป

แบบใหสามารถก�าหนดสดสวนการจดสรรงบประมาณดานการ

วจยและพฒนาไดตามมตตางๆ และสามารถก�าหนดเปาหมาย

ทชดเจน รวมถงการก�าหนดกรอบงบประมาณทจะน�าไปส

เปาหมาย นอกจากนนยงใชเปนเครองมอในการก�ากบใหเกด

ความรวมมอระหวางหนวยงานทบรณาการด�าเนนการใหเปน

ไปในทศทางเดยวกนและหนนเสรมซงกนและกน รวมทงขอมล

ทไดจากการจดท�างบประมาณวจยแบบบรณาการนนหนวยงาน

ทเกยวของสามารถน�าไปใชเพอการบรณาการในการด�าเนนงาน

ของหนวยงานใหเกดประโยชนสงสดตอไป

การประเมนผลการด�าเนนงานดานการสงเสรมการ

วจยและพฒนาของรฐบาลวาเปนไปตามเปาหมายหรอไมนน

ในเบองตนอาจสามารถประเมนไดจากกรอบวงเงนงบประมาณ

ดานการวจยและพฒนาในปงบประมาณ 2559 วาสามารถ

สนบสนนการเพมคาใชจายในการวจยและพฒนาของประเทศ

ไดไมต�ากวารอยละ 1 ของรายไดประชาชาตและมสดสวนรฐ

ตอเอกชน 30:70 ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

หรอไมอยางไร เมอเปรยบเทยบกบปงบประมาณ 2558 ซง

งบประมาณด านการวจยและพฒนาของประเทศอย ท

รอยละ 0.15 ของรายไดประชาชาต ซงสดสวนงบประมาณ

จะมาจากภาครฐเปนสวนใหญ หากรฐบาลสามารถผลกดน

งบประมาณดานการวจยและพฒนาใหไดตามเปาหมายทวางไว

กคงเปนกาวแรกในการปฏรปการสงเสรมการวจยและพฒนา

ของประเทศไทยเพอทรฐบาลจะสามารถด�าเนนการตามเปา

หมายอนๆ ตามทไดแถลงไวกบสภานตบญญตแหงชาตไดอยาง

มประสทธภาพตอไป

เอกสารอางอง

เอกสารประกอบการประชม ชแจงแนวทางและหลกเกณฑในการจดท�างบประมาณการวจยในลกษณะบรณาการ ปงบประมาณ 2559

เมอวนท 15 ธนวาคม 2557 .โรงแรมมารวยการเดน กรงเทพฯ

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

26ก�วหน�พฒน�

การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม

(Participatory Action Research : PAR)

กบการแกไขป ญหาหมอกควน

ของพนทภาคเหนอตอนบน

จนดารตน เรองโชตวทย

ป ญหาและสาเหตของปญหาหมอกควนของพนท ภาคเหนอตอนบน

ในระยะเกอบสบปทผ านมาปญหาหมอกควนเปน

ปญหามลพษทางอากาศทส�าคญมากของประเทศไทย และ

เปนปญหามลพษขามแดน (Trans-boundary Haze Pollution)

โดยเฉพาะเมอป 2550 เกดวกฤตหมอกควนในภาคเหนอ

ทจงหวดเชยงใหม เชยงราย และ แมฮองสอน ท�าใหเกดความตนตว

ในการปองกนปญหาหมอกควนอยางจรงจง ซงพบวาปญหา

หมอกควนจะทวความรนแรงในภาคเหนอ ชวงเดอนพฤศจกายน

ถงเดอนเมษายนของทกป เนองจากเปนฤดแลง ไมมฝนตก

ประกอบดวย ภมประเทศเปนหบเขาแองกระทะ และหากปใด

เกดปรากฏการณเอลนโญท�าใหอากาศแหงแลงกวาปกต เชนป

2550 และป 2553 ปญหาหมอกควนกจะรนแรงขนเปนทวคณ

สงผลรายแรงตอสขภาพของประชาชนในภาคเหนอ ทงนชนด

และปรมาณสารมลพษจากปญหาการเผาในทโลงขนอยกบ

องคประกอบทางเคมเชอเพลงแตละประเภท (Fuel Composition)

คาความรอนของเชอเพลง (Fuel Heating Value) คาความจความ

หนาแนนของเชอเพลง (Bulk Density) และความถของการเผา

รวมทงปจจยทมผลตอสภาวะของการเผาไหม โดยสารพษจาก

การเผาในทโลงสามารถเขาสรางกายได 2 ชองทาง คอ ชอง

ทางหายใจและชองทางการสมผสกบผวหนงหรอดวงตา ส�าหรบ

ชองทางสมผสบรเวณดวงตา เปนชองทางหนงทอนตรายทสด

เนองจากดวงตาเปนสวนหนงของรางกายทละเอยดออนมาก

สาเหตของปญหาหมอกควนในพนทภาคเหนอพบวา

เกดขนจากสองสวนใหญๆ คอ ควนไฟปาทเกดขนโดยธรรมชาต

โดยเฉพาะในฤดแลง ขณะทอกดานเกดจากการเผาปาหรอไร

เพอการเกษตร โดยในสวนแรกนนเปนสถานการณทเราควบคม

ไดยาก ทางเดยวในการแกปญหา คอ การจดท�าแนวกน

ไฟและเฝ าระวงไม ไห เกดไฟปาลกลาม แต ป จจยท เกด

จากคนเผาป าหรอไร นาเพอการเกษตรถอว าเป น สง ท

เราควบคมไดแตกไมง ายนก ซงสาเหตการเกดไฟปาและ

หมอกควนท เกดจากคนประกอบดวย 1) มลภาวะควน

พษในเขตเมองและการเผาของครวเรอน 2)การเผาใบไม

กงไม/เศษวสดตามแนวถนนและเขตทาง 3)การปลกพชไรและ

การเลยงวว-โคแบบปลอยของชาวบาน ทมกจะอาศยการเผา

ในพนทเปดโลง เปนวธการเพอท�าลายเศษซากวสดทางการ

เกษตร ซงรวมถงตอซงขาวโพด ซงขาว ซงตนหอม-กระเทยม

เปนตน ในกรณการเลยงวว-โคแบบปลอยใหกนหญาเอง

การเผาตอซงหญาและตนไมเลกๆ ทแหงเหยวยงชวยเรงให

หญาสดใหมอนมคณคาแกการเจรญเตบโตของวว และโค

4)การเผาสรางแนวกนไฟ เปนวธการทเกษตรกรบนทสงนยมท�า

โดยมลกษณะประนประนอมยอมปลอยใหมการเผาพชไรของ

ชมชนโดยมระบบการควบคมทงทางกายภาพของพชไรทมการ

เผาไมใหลกลามออกไปสเขตปาและมการตกลงทางสงคมรวม

กนระหวางกลมเกษตรกร ชาวไรบนทสง กลมชาตพนธเดยวกน

การเผาเชนน ถงแมจะมการควบคมทางสงคมระดบหนง แตก

ไมอาจปฏเสธวาเปนสวนทสงผลท�าใหเกดหมอกควนในวงกวาง

แกทงผอาศยอยบนทสงและผอาศยในเมอง 5)การหาของปา

และเผาโดยไมมแนวกนไฟ เงอนไขการเกดหมอกควนในขอน

เปนเหตผลทคนจ�านวนมากกลาวอางวาท�าใหเกดปญหาหมอก

ควนมากทสดทงจากผอาศยในเขตเมองและเกษตรกรบนทสง

ทงยงเปนสาเหตการเผาทหนวยงานภาครฐและแมกระทงชมชน

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

27ก�วหน�พฒน�

เองประสบปญหาในการแกไข ไมสามารถบรหารจดการหรอ

บรรเทาไมใหเกดไฟและหมอกควนบนทสงได “การหาของปา”

เปนวฒนธรรมการด�ารงชพของชาวเขาและเกษตรกรผอาศย

อยในเขตปาสงวนหรอเขตทท�ากนของตนเองทตดตอกบเขตปา

สงวนและปาอนรกษ ผหาของปาท�าการเผาเพอแผวถางทางเขา

ออกจากปา กอไฟท�าใหเกดควนเพอเอารงมดแดง รงผงและ

ความเชอวาการเผาท�าใหเหดถอบและผกหวานเจรญงอกงามด

วธการทำางานรวมกบชมชนเพอแกไขปญหาหมอกควนทผานมา

มาตรการปองกนและแกไขปญหามลพษจากหมอก

ควนของภาครฐทผ านมาไมประสบความส�าเรจเทาทควร

เนองจากไมไดแกไขทต นตอของปญหาโดยตรง ซงไดแก

วถชวตของชมชน ไมวาจะเปนสาเหตจากการเผาใบไมกง

ไม/เศษวสดตามแนวถนนและเขตทาง การปลกพชไรและ

การเลยงวว-โคแบบปลอย การเผาสรางแนวกนไฟ และ

การหาของปาและเผาโดยไมมแนวกนไฟ การแกไขปญหา

หมอกควนทท�ารวมกบชมชนทผานมาพบวา หนวยงานเหน

เฉพาะปญหา ไมเหนศกยภาพของชมชน เหนแตตวเลข

ขอมล ไมเหนชวตคน และการเกบขอมลมกจะแยกเปนสวนๆ

รจกปญหาชมชนในมตเดยวโดยไมเชอมโยงกบมตดานอนๆ และ

กระบวนการแกไขปญหาเนนผลลพธมากกวากระบวนการเรยนร

ดงนนรปแบบการแกไขปญหาหมอกควนในพนทภาคเหนอ

ตอนบนทผานมาจงมขอจ�ากดทท�าใหการท�างานแกไขปญหา

กบชมชนไมเพยงแตเปนเรองยาก แตยงเปนเรองทไมคอยไดผล

แมวาหนวยงานตางๆ ทเกยวของกบการแกไขปญหาหมอก

ควนจะเนนกระบวนการใหชมชนเขามามสวนรวมในการแกไข

ปญหา แตในความเปนจรงแลว การท�างานขององคกรตางๆ

ทงภาครฐและเอกชนกมกจะไมไดใชชมชนเปนตวตง แตกลบใช

องคกร แผนงาน หรอไมกใชวชาการเปนตวตงเสยเปนสวนใหญ

มองชมชนเปรยบเสมอนภาชนะวางเปลา รอรบความชวยเหลอ

จากหนวยงานราชการหรอองคกรภายนอก โดยไมไดพจารณา

ถงศกยภาพ หรอตนทนเดมของชมชนทมอยแลว มองชมชน

แบบขาดการเชอมโยง เนนการแกไขปญหาเฉพาะเรองแยก

เปนสวนๆ โดยไมมองปจจยแวดลอมทสงผลเชอมโยงถงกน

เมอเขาไปท�างานรวมกบชมชน จะมองเหนแตองคกรและผน�า

ทเปนทางการ ไมไดใหความสนใจกบองคกรทไมเปนทางการ

ท�าใหเราเหนแตศกยภาพชมชนอยางจ�ากด และมทศนะทมอง

ชมชนแบบเหมารวม ไมแยกแยะ มองการท�างานทถอวาหาก

แผนงานโครงการหนงท�าส�าเรจในทหนงกสามารถขยายผลไป

ท�าในทอนๆไดทวประเทศ ดงนน การแกไขปญหาหมอกควน

ทผานมาขององคกรทเกยวของสวนใหญละเลยชมชนวาชมชน

มศกยภาพในการแกไขปญหาหมอกควนดวยตวชมชนเอง

เนองจากชมชนเปนรากฐานของชวตทางสงคมและความเปน

สวนรวม วฒนธรรมชมชนมผลอยางส�าคญตอความรสกนกคด

และวธปฏบตของคนในชมชน และชมชนทมการจดตงและการ

จดการทดนนมศกยภาพอยางยงในการแกไขปญหาและในการ

สรางสรรคชวตความเปนอยทด

ปรบทศนคตสการเรยนรชมชนการแกไขปญหาหมอกควนทมสาเหตหลกมาจากวถการ

ด�าเนนชวตของชมชน จ�าเปนตองมวธการศกษาท�าความเขาใจ

ชมชนใหมทสามารถเชอมโยงแงมมหรอมตตางๆ ของชมชน

ใหเปนองครวม ในการทจะท�าเชนนนไดตองใชกระบวนการ

ศกษาชมชนผานกระบวนการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม

(Participatory Action Research : PAR) รวมทงตองมเครองมอ

ทจะใชในการศกษาและเขาใจชมชนทงาย และไดผลดวย

การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม หมายถง การเรยน

รและแสวงหาความรจากประสบการณโดยอาศยการมสวนรวม

ของผมสวนรวมในงานวจย คอ ระหวางชาวบานผมสวนไดเสย

นกปกครองและนกวจย โดยอาจจะเรมตนตงแตรวมคด รวมกน

วางแผน รวมตดสนใจ รวมด�าเนนการ รวมประเมนผลและรวม

รบผลทเกดจากการด�าเนนงาน รวมทงมการสรปบทเรยนรวม

กน ตลอดจนรวมหาวธแกไขปญหาและรวมพฒนาตอไป การ

วจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม เปนวธการวจยทสรางสรรค

การเปลยนสงคมในเชงบวกดวยการอาศยจดเดนของแรงขบ

เคลอนเปนหลกส�าคญ การวจยวธนเจรญเตบโตมาจากงานวจย

ทางสงคมศาสตรและทางการศกษา โดยงานวจยเชงปฏบตการ

อยางมสวนรวม จะเนนการยอมรบหรอเหนพองกบชาวบานและ

ชมชนเปนส�าคญ ดงนน การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม

จงนบวาเปนกระบวนการประชาธปไตยจากการทประชาชนได

เรยนรกระบวนการวจยดวยตนเองและใชความรทไดจากการวจย

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

28ก�วหน�พฒน�

นนไปใชเพอเปลยนสภาพสงคมของตน โดยผานกระบวนการ

3 อยาง คอ การส�ารวจและศกษาสงคม (Social Education)

และมการปฏบตทางสงคม (Social Action) เพอใหสามารถน�า

ความรไปจดการเปลยนแปลงทางสงคม (Social change) เพอ

ปรบปรงสภาวะชวตความเปนอยตลอดจนสภาพโครงสราง

(social structure) และความสมพนธขนพนฐาน (Fundamental

Relationship) ในสงคมของตน

หลกการและกระบวนการสำาคญของการวจยเชงปฏบตการ อยางมสวนรวม

การท�าวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมเปนการผสาน

ความรวมมอกนระหวางนกวจยจากภายนอกกบกลมเปาหมาย

ทเปนชาวบานหรอสมาชกขององคกรชมชนทตดสนใจรวมท�า

วจย กลาวคอเปนความตองการของชาวบานทเลงเหนปญหา

ทต องการแกไขในชมชนของตนเอง ดงนน ชาวบานหรอ

สมาชกองคกรชมชนจะตองมบทบาทหลกในการเปนนกวจย

ภายในชมชนโดยมนกวจยทเปนนกวชาการจากภายนอกมา

รวมสนบสนน แนะน�าวธการออกแบบวจย การเกบรวบรวม

ขอมลและการวเคราะหขอมลโดยการสงเสรมและกระตนจาก

นกวจยทเปนนกวชาการภายนอก ซงเปนแนวคดทยดหลก

ชาวบานเปนศนยกลาง (People Centered Development)

และแนวคดการแกปญหาดวยกระบวนการเรยนรของชมชน

(Problem Based Learning) เปนหลกการส�าคญอนน�าไปส

การพฒนาทยงยน (Sustainable Development)

ความส�าคญอกประการหนง คอ การทจะกระตนจตส�านก

ประชาชนทองถนใหตระหนกถงความเปนสมาชกของชมชนและ

เปนสวนหนงของกระบวนการแกปญหาและพฒนาในทกๆ

ดานไมวาจะเปนทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง การปกครอง

วฒนธรรม และการอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

ตลอดจนการชวยกระตนการมสวนรวมบคคลอนๆ ในชมชน

ใหเกดการมสวนรวมในทกมตในฐานะทประชาชนเปนสมาชก

ของชมชนจงควรทจะมหนาทในการรบผลประโยชนดวยความ

เทาเทยมกนอยางเปนธรรม ในการวจยดวยการวจยเชง

ปฏบตการอยางมสวนรวมจงเนนความส�าคญของการศกษา

ชมชนโดยการแลกเปลยนความคดเหนกบชาวบาน มการ

ประเมนปญหาและความตองการของชมชน (Need Assessment)

รวมทงชวยวเคราะหสถานการณ (Situation Analysis) ในชมชน

วามขอบกพรองหรอปญหาอะไรบางและมความตองการแกไข

หรอพฒนาในเรองใด อกทงมการส�ารวจทรพยากรในชมชน

(Resource Assessment) ซงจะรวมทงทรพยากรธรรมชาต

ทรพยากรมนษย บรการและหนวยงานตางๆ ในพนททงภาค

รฐและเอกชนเพอรวมกนก�าหนดกจกรรม หรอโครงการแกไข

ปญหาใหเหมาะสม

เปาหมายหลกของการวจยเชงปฏบตอยางมสวนรวม(1) มการคนหาความรพนบานทเปนทยอมรบและใชกน

อยางแพรหลาย

(2) มการสงเสรมความเขาใจอนดระหวางวฒนธรรม

(3) มการสรางดลภาพระหวางวทยาศาสตร ความรทาง

วชาการ กบความรพนบาน

(4) ทกฝายทเกยวของในการวจยเชงปฏบตการยอมรบ

ในความไมเทาเทยมกนของภาวะเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม

และวฒนธรรมทหลากหลาย

(5) ศกษาแนวทางแกปญหาและการพฒนาทเป น

ประโยชนตอชมชน ดวยการคดเอง ตดสนใจเอง และลงมอ

กระท�าเองอยางเปนรปธรรม

(6) สนบสนนการสรางศกยภาพของชมชนใหเขมแขง

สามารถพงตนเองไดดวยการน�าภมปญญาทองถนมาสรางเปน

องคความรทเปนทองถนเอง ซงจะเปนแนวทางทสามารถกาว

ทนยคโลกาภวตน อกทงสามารถน�าตนเองสการพฒนาอยาง

ยงยนทแทจรง

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

29ก�วหน�พฒน�

เทคนคและเครองมอการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมเมอพจารณาถงเทคนคและเครองมอของการวจยเชง

ปฏบตการอยางมสวนรวมจะเหนวาเปนวธการวจยทน�าการวจย

เชงคณภาพ (Qualitative Research) มาประยกตรวมกบการวจย

เชงปฏบตการ (Action Research or Operation Research) โดยม

รายละเอยดเทคนค และเครองมอทใชในกระบวนการวจย ดงน

• ขนตอนคนหาปญหาทแทจรง ไดแก การท�าแผนทเดน

ดน โครงสรางองคกรชมชน ผงเครอญาต ปฏทนชมชน ระบบ

สขภาพชมชน และการสนทนากลม หรอการใชแบบสอบถาม

เพมเตม

• ขนตอนการสะทอนผลการศกษาสกลมเพอสรางความ

เขาใจในปญหารวมกน ไดแก การจดเวทชมชน การประชมกลม

• ขนตอนการจดท�าแผนเพอปรบปรงและพฒนา ไดแก

การใชเทคนค SWOT เทคนคการท�าแผนแบบมสวนรวมดวย

วธ AIC

• ขนตอนการปฏบตตามแผน ไดแก การสงเกต การ

สมภาษณ การตงค�าถามเพอคนหาผลจากการปฏบต การจด

ประชมกลมเพอสะทอนปญหา

• ขนตอนการประเมนผล ไดแก เทคนคการประเมนผล

การประชมกลม การระดมสมอง เพอใชตรวจสอบผลจากการปฏบต

ปจจยความสำาเรจของการทำางานรวมกบชมชนปจจยทสงผลใหการท�างานรวมกบชมชนเพอแกไขปญหา

หมอกควนด�าเนนไปไดอยางมประสทธภาพนน ไดแก

• ทศนคตเชงบวกและการเคารพในศกยภาพของชมชน

กระบวนการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม จะชวยใหเหน

ภาพชมชนชดเจนมากยงขน ทงศกยภาพเชงพนท ศกยภาพคน

ศกยภาพความสมพนธทสามารถระดมเพอขบเคลอนการท�างาน

ทยากได

• ความสมพนธในการท�างานทดกบชมชน เพราะวาอาจ

มโครงใหมๆ ทดยงขนกวาเดมสามารถพฒนาขนไดบนความ

สมพนธทดกบชมชนนนเอง กระบวนการวจยเชงปฏบตการอยาง

มสวนรวม จะชวยใหรจกคน และเขาใจความสมพนธตางๆ รวมทง

ชวยใหเขาใจเรองทมความออนไหวและเปราะบางของชมชน

ซงจะชวยเสรมสรางความสมพนธกบชมชนไดเปนอยางด

• การเรยนรจากการปฏบต เนองจากชมชนมลกษณะ

เฉพาะตว ไมมชมชนใดเหมอนกน ไมสามารถลอกเลยนแบบ

อยางจากชมชนหนงไปใชกบอกชมชนหนงโดยไมมการปรบ

ประยกตได ดงนนตองเรยนรอยางทชมชนนนเปน และตอง

เปนการเรยนรจากการปฏบตรวมกบชมชน ไมใชเรยนรแยกขาด

ออกจากวถชวตจรงของชมชน

เอกสารอางองวรรณด สทธนรากร. (2556). การวจยเชงปฏบตการ: การวจยเพอเสรภาพและการสรรคสราง. กรงเทพฯ : สยามปรทศน.วรรณด สทธนรากร. (2557). การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมและกระบวนการทางส�านก. กรงเทพฯ : สยามปรทศน.โกมาตร จงเสถยรทรพย และคณะ (2556). วถชมชน เครองมอ 7 ชน ทท�าใหงานชมชนงาย ไดผล และสนก. พมพครงท 11.นนทบร: สขศาลา

กรอบแนวคด กระบวนการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม(Participatory Action Research)

ขนเตรยมการ(Preparation)

ขนวางแผน(Planning)

ขนลงมอปฏบต(Do)

ขนสะทองผล(Do)

การประเมณผล(Evaluation)

ขนลงมอปฏบต 2(Do)

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

30พงพ�ธรรมช�ต

การศกษาประสทธภาพ

ในการบ�าบดน�าเสยของผกตบชวาในคลองโรงเจ

1. เหตผลความจำาเปนคลองโรงเจเปนคลองทเชอมตอระหวางคลองปฎรป

และแมน�าทาจน โดยมความยาวประมาณ 3.45 กโลเมตร ตง

อยในเขตพนทของต�าบลลานตากฟา อ�าเภอนครชยศร จงหวด

นครปฐม ซงอยภายใตโครงการ “ต�าบลความเตรยมพรอม” เพอ

การปองกนอทกภยในพนทฝงตะวนตกของกรงเทพมหานคร

ทงนคลองโรงเจเปนคลองหนงซงอยภายใตแผนงานเพอฟนฟ

คณภาพน�าในคลอง เนองจากปจจบนคณภาพน�าในคลองโรงเจ

มสภาพเสอมโทรมลงมาก น�าเนาเสย มสด�า และมกลนเหมน

สาเหตจากคลองโรงเจมวชพชน�าขนอยางหนาแนน (รปท 1, 2)

และไดมการสรางประตกนน�าในคลองโรงเจ จงท�าใหน�าใน

คลองโรเจไมสามารถไหลเวยนถายเทไดอยางสะดวก รวมถง

มการระบายน�าทงชมชนทไมไดผานการบ�าบดจากหมบาน

โดยรอบลงสคลองโรงเจโดยตรง เนองจากระบบบ�าบดน�าเสย

ชมชนของหมบานช�ารด และไมไดท�าการซอมแซมเพอใหใชงาน

ไดตามปกต จงท�าใหชมชนทอาศยอยในบรเวณรอบๆ คลองโรงเจ

ไดรบผลกระทบเปนจ�านวนมาก

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม โดยศนยวจยและ

ฝกอบรมดานสงแวดลอม จงไดด�าเนนโครงการศกษาการใช

ผกตบชวา เพอชวยบ�าบดและฟนฟคณภาพน�าในคลองโรงเจ

เพอบรรเทาปญหาความเนาเสยของน�าในคลองโรงเจตาม

แนวทางพระราชด�ารในการใชพชน�ามาชวยในการบ�าบดน�าเสย

จากชมชน

2. วตถประสงคเพอศกษารปแบบการใชผกตบชวาทเหมาะสม และ

ประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยในคลองโรงเจ

3. ขอบเขตของการศกษาศกษาปรมาณและระยะเวลาของผกตบชวาทปลกในแพ

ขนาด 1 ตารางเมตร ทจะใหประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสย

ในคลองโรงเจสงสด โดยการตรวจวดคณภาพน�าและประเมน

ปญจา ใยถาวร จตตมา จารเดชา สเทยบ ศรลาชย

ชญานน นำาเยอง ชวลา เสยงลำา อนพงษ ปณโณทก กรณการ ยงยวด และ สไพลน ศรกงพาน

รปท 1 สภาพคลองโรงเจทมพชน�าขนหนาแนน

รปท 2 สภาพน�าในคลองโรงเจมสด�าและกลนเหมน

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

31พงพ�ธรรมช�ต

ประสทธภาพในการบ�าบด จาก 4 พารามเตอร คอ คาออกซเจน

ละลายน�า (DO) คาความสกปรกของน�าในรปบโอด (BOD)

ปรมาณไนโตรเจน (TKN) และฟอสฟอรส (TP)

4. ผลทคาดวาจะไดรบ4.1 รปแบบการใช ผกตบชวาท เหมาะสม และม

ประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสย ส�าหรบฟนฟ คณภาพน�าใน

คลองโรงเจ

4.2 คณภาพน�าในคลองโรงเจมคณภาพดขน

4.3 มการบรหารจดการทรพยากรน�าในคลองโรงเจ เพอ

ใหสามารถน�าไปใชประโยชนไดมากขน

5. วธดำาเนนการวจยการศกษาประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยของผกตบชวา

ในคลองโรงเจ ไดมการด�าเนนการซงประกอบดวยขนตอน

ดงตอไปน

5 .1 ส� ารวจพ นท และเกบรวบรวมข อมลสภาพ

บรเวณคลองโรงเจ

5.2 ส�ารวจและตรวจวดคณภาพน�าบรเวณคลองโรงเจ

5.3 ก�าหนดพนททจะตดตงแพผกตบชวาในคลองโรงเจ

โดยไดเลอกพนทบรเวณตงแตประตระบายน�าดาน อบต.

มหาสวสด มาจนถงบรเวณสะพานปนขามคลอง รวมระยะทาง

ประมาณ 180 เมตร

5.4 จดท�าแพผกตบชวาขนาด 1 ตารางเมตร ซงแพผกตบ

ชวาจะท�าดวยวสดทอพวซ (PVC) ทมขนาดเสนผานศนยกลาง 4 นว

โดยมขนาดกวาง 1 เมตร และยาว 1 เมตร

5.5 ระดมชมชนลอกคลองก�าจดพชน�าทขนอยางหนา

แนนในคลองโรงเจออกไป

5.6 ตดตงแพผกตบชวาในพนทคลองโรงเจทไดก�าหนด

ไว โดยวางแพสลบฟนปลา ระยะหางระหวางแพประมาณ 10

เมตร จ�านวน 15 แพ โดยในแตละแพจะใสผกตบชวาน�าหนก 4

กโลกรม (น�าหนกเปยก) (รปท 3, 4 และ 5)

5.7 ตรวจวดคณภาพน�าทก 15 วน เพอประเมนคณภาพ

น�าในคลองโรงเจ

5.8 วเคราะหและประมวลผลประสทธภาพของแพ

ผกตบชวาทเหมาะสมในการบ�าบดน�าเสยในคลองโรงเจ

รปท 3 ต�าแหนงการตดตงแพผกตบชวาในคลองโรงเจ

รปท 4 ลกษณะการตดตงแพผกตบชวา รปท 5 การตดตงแพผกตบชวาในคลองโรงเจ

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

32พงพ�ธรรมช�ต

กราฟท 1 แสดงคาปรมาณออกซเจนละลายน�าในคลองโรงเจ

6. ผลการทดลอง6.1 ขอมลการวเคราะหคณภาพน�า

ผลการวเคราะหคณภาพน�าในคลองโรงเจ ระหวางเดอนมกราคม 2557 – มถนายน 2557 แสดงในตารางท 1 โดยแสดง

เปนคาเฉลยของพารามเตอร 4 พารามเตอร คอ คาออกซเจนทละลายน�า (DO) คาปรมาณสารอนทรยในรปบโอด (BOD)

คาปรมาณไนโตรเจนในรป TKN และคาปรมาณฟอสฟอรสทงหมด (TP)

ตารางท 1 คาเฉลยพารามเตอรทวเคราะห (มลลกรมตอลตร) ระหวางเดอนมกราคม 2557 – มถนายน 2557

วนทเกบตวอยาง

ระยะเวลา (วน)

DO BOD TKN TP หมายเหต

24 ม.ค.57 1 0.2 15 7 0.7 เรมใสแพผกตบชวา

5 ก.พ.57 13 0.8 13 7 0.6

20 ก.พ.57 28 0.9 8 4 0.4

5 ม.ค.57 41 1.0 6 3 0.3

17 ม.ค.57 53 0.9 7 4 0.3 เปลยนผกตบชวาในแพ

3 เม.ย.57 69 1.1 3 2 0.2

23 เม.ย.57 89 0.9 3 5 0.2

8 พ.ค.57 104 1.2 7 2 0.4

22 พ.ค.57 118 0.5 11 11 0.9

3 ม.ย. 57 130 0.4 12 14 1.2

จากคาในตารางท 1 พบวาเมอเวลาผานไป การเพมขน

ของคา DO และการลดลงของคา BOD, TKN และ TP

หลงจากตดตงแพผกตบชวา เมอเวลาผานไป 53 วน

คาของพารามเตอรทตรวจวดไดเรมเปลยนไปในทาง

ตรงกนขาม โดยคาของ DO เรมลดลง สวนคาของ

BOD, TKN, และ TP เรมสงขน จงไดท�าการตดหรอ

รอถอนผกตบชวาในแพออก เพอใหมผกตบชวาในแพ

เหลอประมาณ 4 กโลกรมตอแพเทาเดม และท�าการตรวจ

วดคณภาพน�าตอไปอก และพบวาการเพมขนของคา DO

และการลดลงของคา BOD, TKN และ TP หลงการเปลยน

ผกตบชวาแลวจะใชเวลาประมาณ 16 วน กเรมมแนวโนม

ทคาทวดไดจะเปลยนไปในทางตรงกนขามเชนเดยวกบ

การตรวจวดในครงแรก และกเพมสงขนเรอยๆ จนถง

ประมาณ 130 วน ซงไดแสดงผลการตรวจวดคาออกซเจน

ทละลายน�า (DO) คาปรมาณสารอนทรยในรปบโอด

(BOD) คาปรมาณไนโตรเจนในรป TKN และคาปรมาณ

ฟอสฟอรสทงหมด (TP) ในรปกราฟท 1, 2, 3 และ 4

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

33พงพ�ธรรมช�ต

คาปรมาณออกซเจนละลายน�าในคลองโรงเจกอนตดตง

แพผกตบชวามคาประมาณ 0.2 mg/l และเมอมการตดตงแพ

ผกตบชวา คาปรมาณออกซเจนละลายน�าจะคอยๆ เพมสงขน

ถง 1 mg/l ในระยะเวลา 40 วน แลวจะลดลงเหลอ 0.9 mg/l

และเมอไดมการเปลยนผกตบชวา คาปรมาณออกซเจนละลาย

น�ากเพมสงขนเปน 1.1 mg/l ในระยะเวลา 16 วน (วนท 53-69)

แลวหลงจากนนคาปรมาณออกซเจนละลายน�ากจะเรมลดลง

เรอย ๆ จนเหลอ 0.4 mg/l

คา BOD ในคลองโรงเจกอนตดตงแพผกตบชวามคา

ประมาณ 15 mg/l และเมอมการตดตงแพผกตบชวา คา BOD

จะคอยๆ ลดลงจนเหลอประมาณ 6 mg/l ในระยะเวลา 40 วน

แลวจะเรมเพมขนเปน 7 mg/l และเมอไดมการเปลยนผกตบชวา

ในแพ คา BOD กจะเรมลดลงเหลอประมาณ 3 mg/l ในระยะเวลา

16 วน (วนท 53-69) แลวหลงจากนนคา BOD กจะเรมเพมขน

เรอยๆ จนถง 12 mg/l

คา TKN ในคลองโรงเจกอนตดตงแพผกตบชวามคา

ประมาณ 7 mg/l และเมอมการตดตงแพผกตบชวา คา TKN

จะคอยๆ ลดลงจนเหลอประมาณ 3 mg/l ในระยะเวลา 40 วน

แลวจะเรมเพมขนเปน 4 mg/l และเมอไดมการเปลยน

ผกตบชวาในแพ คา TKN กจะเรมลดลงเหลอประมาณ 2 mg/l

ในระยะเวลา 16 วน (วนท 53-69) แลวหลงจากนนคา TKN

กจะเรมเพมขนเรอยๆ จนถง 14 mg/l

คา TP ในคลองโรงเจกอนตดตงแพผกตบชวามคา

ประมาณ 0.7 mg/l และเมอมการตดตงแพผกตบชวา คา TP จะ

คอยๆ ลดลงจนเหลอประมาณ 0.3 mg/l ในระยะเวลา 40 วน

และเมอไดมการเปลยนผกตบชวาในแพ คา TP กจะเรมลด

ลงเหลอประมาณ 0.2 mg/l ในระยะเวลา 16 วน (วนท 53-69)

แลวหลงจากนนคา TP กจะเรมเพมขนเรอยๆ จนถง 1.2 mg/l

6.2 ประสทธภาพของแพผกตบชวาในการบำาบดนำาเสยประสทธภาพของแพผกตบชวาในการบ�าบดน�าเสย

ในคลองโรงเจพบวา จะสามารถลดปรมาณคา BOD ลงได

รอยละ 58.5 ปรมาณ TKN ลงได รอยละ 53.5 และปรมาณ

TP ลงได รอยละ 45 ดงแสดงในตารางท 2 โดยปรมาณ

ความหนาแนนของผกตบชวาจะมผลตอระยะเวลาในการ

ใชบ�าบดน�าเสย โดยถาปรมาณความหนาแนนของผกตบชวา

เปน 4 kg ผกตบชวา/kg BOD จะใชไดในชวงเวลา 40 วน

สวนปรมาณความหนาแนนของผกตบชวาท 8.5 kg ผกตบชวา/kg

BOD จะใชไดในชวงเวลาเพยง 16 วน ซงหลงจากระยะเวลา

ดงกลาวแลวประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยของแพผกตบชวา

จะลดลง ทงน เนองจากปรมาณผกตบชวาท เจรญเตบโต

หนาแนนมาก และอยในพนทจ�ากด จงท�าใหไมสามารถเจรญ

เตบโตขยายพนธโดยการแตกหนอ และแตกไหลเปนตนใหม

ไดดนก รวมทงปรมาณธาตอาหารทมอยในน�ากอาจมไมเพยงพอ

ตอการเจรญเตบโตของผกตบชวา จงท�าใหผกตบชวาเรมตาย

ลง และท�าใหประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยของแพผกตบชวา

ลดลง นอกจากนนผกตบชวาทเรมตายลงกอาจจะเปนการเพม

ปรมาณ BOD ใหกบแหลงน�าดวย จงท�าใหปรมาณ BOD ในน�า

สงขนเรอยๆ ดงแสดงในกราฟท 2

กราฟท 2 แสดงคา BOD ในคลองโรงเจ

กราฟท 4 แสดงคา TP ในคลองโรงเจ

กราฟท 3 แสดงคา TKN ในคลองโรงเจ

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

34พงพ�ธรรมช�ต

7. สรปผลการวจยและขอเสนอแนะจากการศกษาวจยในครงนสรปผลไดวา

1. แพผกตบชวาจะสามารถชวยเพมปรมาณออกซเจน

ละลายน�าได โดยปรมาณออกซเจนละลายน�าท เพมขน

จะสมพนธกบปรมาณ BOD ในน�าทลดลง

2. ประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยของแพผกตบชวา

พบวา สามารถลดปรมาณสารอนทรยในรป BOD, ไนโตรเจน

(TKN), และฟอสฟอรส (TP) ไดเทากบรอยละ 58.5, 53.5 และ

45 ตามล�าดบ

3. อตราความหนาแนนของผกตบชวาตอพนททใชเปน

4 kg ผกตบชวา/ตารางเมตร/แพ

4. การใชแพผกตบชวาในการบ�าบดน�าเสย จะตอง

พจารณาถงระยะเวลาทสามารถใชในการบ�าบดน�าเสยได

โดยพบวาถาใชอตราความหนาแนนของผกตบชวาท 4 kg/kg BOD

ระยะเวลาทจะสามารถใชในการบ�าบดน�าเสยไดประมาณ 40 วน

แตถาใชอตราความหนาแนนของผกตบชวาท 8.5 kg/kg BOD

ระยะเวลาทจะสามารถใชในการบ�าบดน�าเสยไดจะประมาณ

16 วน ซงหลงจากระยะเวลาทสามารถใชในการบ�าบดน�าเสย

ไดแลว ประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยของแพผกตบชวา

จะลดลง จงตองมการจดการเกบเกยว หรอลดปรมาณผกตบชวา

ในแพออกไป

ขอเสนอแนะ

1. การใชพชน�าในการปรบปรงคณภาพน�าในคลองโรงเจ

เปนการชวยลดความสกปรก และความเนาเสยของน�าลงได

ในระดบหนงเทานน การแกปญหาคณภาพน�าในคลองโรงเจ

ทจะไดผลด จ�าเปนทจะตองมการสรางระบบบ�าบดน�าเสย

ทถกตองตามหลกวชาการตอไป

2. การใชแพผกตบชวาในการบ�าบดน�าเสย เพอการฟนฟ

คณภาพน�าในแหลงน�าจะตองค�านงถง คณภาพความเนาเสย

ของน�าในแหลงน�า ปรมาณความหนาแนนของผกตบชวา

ทจะใช และระยะเวลาในการเกบเกยวผกตบชวาออกจากแพ

จงจะท�าใหไดผลด

3. การใชพชน�าในการปรบปรงคณภาพน�า จ�าเปนทจะ

ตองมการดแล และการจดการพชน�าทใช รวมถงวชพชตางๆ

ทเกดขนในคลอง เพอไมใหมมากจนเกนไปดวย มฉะนนอาจกอ

ใหเกดการเนาเสยของน�ามากขนอก

4. สามารถคดเลอกพชน�าชนดอนทเหมาะสมในแตละ

พนทมาใชในการบ�าบดและฟนฟคณภาพน�าในแหลงน�าได

แตจะตองมการศกษาวธการจดการทเหมาะสมดวย

ตารางท 2 แสดงประสทธภาพในการบำาบดนำาเสย

ระยะ

เวลาความหนาแนนของผกตบชวา

ประสทธภาพในการบำาบด รอยละ

BOD TKN TP

ครงท 1

(วนท 1-41)40 วน 4 kg ผกตบชวา/kg BOD รอยละ 60 รอยละ 57 รอยละ 57

ครงท 2

(วนท 53-69)16 วน 8.5 kg ผกตบชวา/kg BOD รอยละ 57 รอยละ 50 รอยละ 33

เฉลย รอยละ 58.5 รอยละ 53.5 รอยละ 45

เอกสารอางอง

สรสดา หนทมทอง, สมพจน กรรณนช, ววฒน ศลยก�าธร, ธวชชย ศภดษฐ. ประสทธภาพการบ�าบดน�าเสยดวยวธธรรมชาตบ�าบด กรณศกษา ศนย

ศกษาธรรมชาตมาบเออง. วารสารการจดการสงแวดลอม กรกฎาคม-ธนวาคม 2552; ปท 5; เลมท 2: 74-88.

อวกา นมนวล. การใชผกตบชวาบ�าบดสในน�าเสยภายหลงการตกตะกอน. ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย;

2555; 1-76.

ธญลกษณ พรมสพจน. การใชผกตบชวาบ�าบดสในน�าเสยภายหลงการบ�าบดดวยระบบถงเตมอากาศ. ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม

คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย2555; 1-72.

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

35ERTC Update

เนองดวยผ ประกอบการสนคาท เป นมตรตอสงแวดลอม ทได ผ านการประกาศรบรองตนเอง ตามมาตรฐาน

ฉลากสงแวดลอมประเภทท 2 แบบรบรองตนเอง (self declare) ตามมาตรฐาน ISO 14021 ตามโครงการสงเสรมฉลาก

สงแวดลอมประเภทท 2 แบบรบรองตนเอง (self declare ) ส�าหรบผลตภณฑชมชน ไดจดตงชมรม Eco green one

โดยการสนบสนนของกรมสงเสรมอตสาหกรรม ไดจดกจกรรมน�าเสนอสนคาทเปนมตรตอสงแวดลอมและการใหความร

ในประเดนสงแวดลอมในงาน Otop city 2014 จดขนระหวางวนท 16-24 ธนวาคม 2557 ณ ศนยประชมอมแพค เมองทองธาน

จ.นนทบร จดโดยกรมการพฒนาชมชน โดยมผประกอบการเขารวมกวา 20 ราย ในกลมตางๆ ผาทอ สมนไพร เครองส�าอางค

น�ายาซกลาง เครองประดบ อปกรณไลยง เปนตน โดยผประกอบการจดแสดงสนคา โดยในงานดงกลาวไดจดแสดงสนคา

ทเปนมตรตอสงแวดลอมมกจกรรมรวมกบผเขาเยยมชม มการแจกตนไมใหกบผเขาชมงานดวย และศนยวจยและฝกอบรม

ดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมไดจดแสดงวดทศนแนะน�าฉลากสงแวดลอม แจกหนงสอและนทรรศการแสดงความร

ฉลากสงแวดลอมประเภทท 2 แบบรบรองตนเองโดยไดรบความสนใจจากประชาชนและหนวยงานตางๆ เขาเยยมชม

และรวมท�ากจกรรมกวา 100,000 คน ตลอดทงงาน

โครงการสงเสรมฉลากสงแวดลอมประเภทท 2 แบบรบรองตนเอง (self declare )

สำาหรบผลตภณฑชมชน

รฐ เรองโชตวทย

Research

ISSN

:1686-1612 No.29 january 2015

36ERTC Update

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม โดยศนยว จยและฝกอบรม

ดานสงแวดลอม ไดจดโครงการฝกอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร การ

เขยนขอเสนอโครงการวจย ในระหวางวนท 14 – 17 มกราคม 2558

ณ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม และบานสวนรจนา รสอรท จงหวด

สระบร เพอพฒนาศกยภาพและความสามารถของนกวจยรนใหม ตลอด

จนพฒนาองคความรดานการจดการสงแวดลอมผานกระบวนการการเขยน

ขอเสนอโครงการวจย (แบบ ว1ด) พฒนาเทคนคและวธการเขยนขอเสนอ

โครงการวจยทถกตองและมคณภาพ ตรงตามหลกเกณฑการประเมนของ

ส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต หรอแหลงทนอนๆ โดยม นายโสฬส

ขนธเครอ ผอ�านวยการกลมประสานความรวมมอนกวจยดานสงแวดลอม

กลาวเปดการฝกอบรมดงกลาว ส�าหรบการจดฝกอบรมครงน ไดรบเกยรต

จาก นางสนนทา สมพงษ ผอ�านวยการกองบรหารแผนและงบประมาณการ

วจย และรกษาการทปรกษาดานการวจยทางวทยาศาสตร จากส�านกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาต และนายเวชยนต เฮงสวนช ผเชยวชาญดานการประเมนขอเสนอโครงการวจย ใหเกยรตเปนวทยากร

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม โดยศนยวจยและ

ฝกอบรมดานสงแวดลอม รวมเปนเจาภาพกบกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สถาบนวจยจฬาภรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย สมาคม

เคมสงแวดลอม ประเทศญปน และมหาวทยาลย United Nations

University ประเทศญปน ในการจดประชมวชาการนานาชาต

ภายใตหวขอ “The 3rd International Conference of Asian

Environmental Chemistry” ระหวางวนท 24-26 พฤศจกายน 2557

ณ สถาบนวจยจฬาภรณ หลกส กรงเทพมหานคร โดยม นายชวช อรรถยกต รองประธานสถาบนวจยจฬาภรณ ฝายวเทศสมพนธ

เปนผแทนพระองคในพธเปดการประชมดงกลาว ซงภายในงานมพธมอบโลขอบคณใหแกหนวยงานทรวมเปนเจาภาพและวทยากร

พรอมทงมการจดแสดงนทรรศการผลงานของนกวจยจากสถาบนตางๆ ทงภายในประเทศและภายนอกประเทศ โดยมวตถประสงค

เพอเปดโอกาสใหนกวจยและนกวชาการสงแวดลอมของประเทศไทย จากภาครฐ เอกชนและสถาบนการศกษาตางๆ สามารถ

เผยแพรผลงานวจยและผลงานทางวชาการตลอดจนมโอกาสแลกเปลยนความรและประสบการณงานวจยและงานทเกยวของทาง

ดานสงแวดลอม กบนกวจยและนกวชาการสงแวดลอมจากประเทศสมาชกในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตและแถบ

เอเชย-แปซฟกได ซงจะเปนการยกระดบงานวจยทเปนประโยชนตอประเทศไทยและเปนการสรางเครอขายงานวจยในอนาคต

ประชมวชาการนานาชาตภายใตหวขอ

“The 3rd International Conference of

Asian Environmental Chemistry”

โครงการจดฝกอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร

การเขยนขอเสนอโครงการวจย

Research

ISSN

:1686-1612

ปท 12 ฉบบท 29 มกราคม 2558

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เทคโนธาน ตำาบลคลองหา อำาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน 12120โทรศพท 02-557-4182-9 โทรสาร 02-557-1138www.deqp.go.th/website/20/