GRČKO ITALIJANSKI RAT-SEMINARSKI RAD .doc

1

FAKULTET POLITIČKIH NAUKA SARAJEVO

ODSJEK SIGURNOST I MIROVNE STUDIJE

PREDMET : HISTORIJA RATOVA

S E M I N A R S K I R A D

GRČKO – ITALIJANSKI RAT 1940 – 1941

mentor: student:

prof.dr Smail Ćekić Boris Đurović

asistent Osman Sušić: broj indexa 4761 / Treća godina

Sarajevo; 15.maj 2014.godina

1

2

S A D R Ž A J

1. Uvod _______________________________________________ 3

2. Napad Italije na Grčku ___________________________________ 4

3. Italijanska ofanziva ______________________________________ 8

4. Protivofanziva Grčke _____________________________________ 10

5. Zaključak _____________________________________________ 16

6. Literatura ______________________________________________ 17

2

3

UVOD

Nakon francuskog poraza niko u Italiji nije znao kako će se Italija ponašati u ratu.Bilo je

raznih mogućnosti. Tada je naočitije bilo da napadne Britance u Egiptu. Načelnik italijanskog

generalštaba maršal Badoglio rekao je da bi napad počeo tek nakon nakon što bi se prvi

njemački bataljon iskrcao na Balkanu. Nemačka međutim tamo nije željela rat, ne dajući

Sovjetskom Savezu povoda da se umiješa u rat. Italijani su morali akciju potražiti na

Sredozemlju. Musolini je želio da napadne čas Jugoslaviju, čas Italiju. U vojski su se

smjenjivali planovi iz časa u čas. Grčka je stvari shvatila ozbiljno. Nakon nekoliko incidenata

u avgustu je provedena je djelimična mobilizacija. Italijanski generalštaba je u međuvremeno

izradio tri plana. Plan E sadržavao je napad na Jugoslaviju, plan C napad na Grčku i plan koji

je predviđao mjere ako se ništa ne desi. Odluka o napadu na Grčku donesena je 8. oktobra, a

a napad je počeo 28. Oktobra . U 5.30 italijanske snage su upale u Grčku. Hitler je tada bio

na putu i za vijest o napadu čuo je na povratku kući. Zakazao je sastanak u Firenci 28. oktobra

na kome je iznio svoj stav da nije zadovoljan onim što je učinio Musolini. Zahvaljući avijaciji

Italijani su prvih dana postizali uspjehe. S jednom oklopnom divizijom i dvije pješadijske

divizije napali su jugozapad. Glavni napad u Epiru potpomogao je napad u centru fronta.

Borbe u centru bile su odlučujuće. Grci su odlučili da krenu u kontraofanzivu u novembru

kada su napali italijanske jedinice. Italijani su bili prinuđeni na povlačenje. Za sobom su

ostaljali ranjene i mnogo ratnog materijala. Italijanske divizije su bile prinuđene da se povuku

u Albaniju. U Rimu je nastala prava panika. Italijanu su zatražili pomoć od Nijemaca.Grci su

nastavili sa napredovanjem. Na sjeveroistoku zauzeli su grad Podgradec, u centru čvor

Klisuru, na jugozapadu su osvojili albansku luku Himare. U Berlinu je počela da raste

zabrinutost, posebno zbog toga što su britanci počeli da pružaju pomoć grčkoj vojsci.

Slijedilo je razdoblje tajnih pregovora Hitlera i Metaxasa koji je odbio njemačke uslove

posredovanja. Hitleru postaje jasno da će morati računati na pohod na Balkan. On svojim

snagama naređuje u novembru naprave plan za napad na Grčku. 18. decembra potpisana je

direktiva šifrirano nazvana Barbarosa za napad na SSSR. Rat protiv Grčke i SSSR je

vremenski povezan jer je te dvije operacije trebalo izvesti jednu za drugom. U međuvremenu

grčki napad razvija se sporije. Trupe su se našle predaleko od svojih baza tako da je

snadbjevanje bilo otežano.Ali ipak uspjeh Musolinijevih trupa je izostao, a 19. januara

pobijeđena je njegova najbolja divizija Lupi di Toscana ili Tuskanski vukovi.

3

4

Napad Italije na Grčku (pripreme i planovi)

Nakon što je okupirao Albaniju 7.aprila 1939 Benito Musolini je obećao Grčkoj da će

poštovati njenu nezavisnos i intergritet. Tom prilikom je naglasio da želi da radi na

unaprjeđenju odnosa između ove dvije zemlje. Italija svoje držanje prema Grčkoj počinje

mijenjati nakon što Nijemci u ofanzivnim operacijama u maju i junu 1940.godine zauzimaju

Holandiju, Belgiju i dio sjeverne Francuske kada izbacuju britansku armiju sa evropskog

kontinta, zbog čega Musolini smatrajući da se bliži kraj rata 10.juna 1940 objavljuje rat

Francuskoj i Velikoj Britaniji. Ubzo potom stižu i optužbe na račun grčke vlade da preduzima

opsežne pripreme radi osvajanja Albanije.

Sredinom 1940. godine Musolinijeve pretenzije prema samoj Grčkoj postaju sve veće. Grčkoj

vladi svakodnevno se postavljaju novi zahtjevi za teritorijalnim ustupcima. Italija u to vrijeme

pored političkih i propagandnih aktivnosti polako počinje i sa vojnim priprema za okupaciju

Grčke. Zbog tih priprema Musolini u Rim poziva generala Prasku komandanta italijanskih

snaga u Abaniji kako bi razmotrili sve mogućnosti eventualnog napada na Grčku. General

Praska je smatrao da se akcija izvede odmah i brzo, te da se ofanziva iz Albanije poveže sa

ofanzivom u Libiji. Musolini je ipak smatrao da se napad zbog ukupnih vojnih razloga mora

odložiti do septembra. U to vrijeme Hitler nije želio da se rat prenosi na Balkan.

„Smatrajućida je Sredozemlje italijanska interesna sfera u stvaranju novog poretka,Musoni je

odlučio da iskoristi prisustvo italijanksih snaga u Albaniji za napadna Grčku.“1

Hitler je čak nakon potapanja grčke krstarice Heli preko Ribentropa upozorio Musolinija da

ne smije napadati Grčku jer je u tom trenutku bilo važnije udruživanje italijanskih i njemačkih

snaga protiv Velike Britanije. Musolini zbog toga obustavlja pripreme. Pretenzije prema

Grčkoj porašće u trenutku kada Njemačka u jesen 1940. godine povećava svoj utičaj na

Rumuniju i Bugarsku. Nakon sastanka 4. oktobra 1940.god. u Breneru sa Hitlerom Musolini

definitivno odlučuje da napadne Grčku. Nedugo zatim izdaje naređenje da se izvrše sve

pripreme za to. Hitlera o ovom potezu obavještava tek nakon što su pripreme završene i kada

više nije bilo nikakve mogućnosti da se napad zaustavi.

1 Milutin Marković; Nikola Mraović; Jovan Vujošević- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavačko grafički zavod Beograd 1972.godine, str 50

4

5

„Hitler je bio iznenađen i nezadovoljan ovom Musolinijevom jednostranom odlukom, jer se

plašio da bi ovaj sukob mogao dovesti i do angažovanja britanskih, a zatimi njemačkih snaga

u Grčkoj, što bi moglo usporiti pripreme i odložiti njemački plan za napad na SSSR.“2

Plan za napad na Grčku predviđao je jaku ofanzivu na frontu koje se nalazilo između Pinda i

Jonskog Mora. Cilj je bio da se zauzme Epir i ostrvo Krf. Plan je bio da se odbrana vodi na

frontu između Pinda i Prespanskog jezera. Poslije uspješnog zadatka sledeći plan je bio da se

operacije prošire na Solun, Atinu, Kefaloniju , Zakintos i Lefkas. Borbe u Epiru po planu

izvodilebi glavne snage u pravcu Janine, dok su pomoćne snage trebale biti raspoređene

cijelom dužinom primorskih zona. U cilju je bilo zauzimanje luka u Epiru i pravca preko

Mecovona a sve to zbog presjecanja putne komunikacije između Makedonije i Epira. Na

Kopčama je bila stacionirana odbrana u cilju da se spriječi grčka ofanziva u bok italijanskih

jedinica u Epiru. Planirano je da ostvro Kerkiru bude zauzeto brzim pomorskim desantom.

Sredinom 1940. Godine u Albaniji su se nalazile : tri pješadijske divizije( Arezzo, Venezia i

Ferrara ), planinska jedinica Julia, oklopna jedinica Centauro, jedna genadijska, dvije

konjičke, jedna artiljerijska i jedan inženjerski puk. Početkom rata ove snage pojačane su sa

pješadijskim Parma, Piemonte i Siena divizijama. U Albaniju se prebacuje velika količina

oružja, vozila i stoke. U tom trenutku trebalo je podići bolnice, magacine, radionice. Sve je to

bilo teško jer su nedostajali putevi a nije bilo planinskih kola za formiranje komora. Za prevoz

u nekim dijelovima samo je korištena stoka koje nije bilo u Albaniji. Oskudica je bila prisutna

svuda. Zbog navedenog teško je formiran albanski bataljon koji je imao za obavezu da čuva

granicu prema Jugoslaviji. Italijanske pripreme napad na Grčku naišle su na velike poteškoće,

a izvedene su i sa dosta nepažnje što će se odmah vidjeti na početku napada.

Komanda za vođenje napada na Grčku data je generalu Praski.General Praska organizovao je

25 korpusa sa sljedećim zadacima:

1. U gornjem toku rijeka Viose i Drionsa rasporenjena je 23 pješadijska divizija Ferrara.

Ova divizija kao glavna udarna grupa imala je zadatak da zauzme Janinu i tako

odsjeće grčkesnaeu Epiru od snaga u zapadnoj Makedoniji

2. Potpomognuta teškom artiljerijom 51. pješadijska divizija Sinena imala je zadatak da

sadejstvuje glavnoj udarnoj grupi napadom na pravac Filiaetes – Vrusina Janina.

2 ? Milutin Marković; Nikola Mraović; Jovan Vujošević- Drugi svjetski rat;Beogradski izdavačko grafički zavod Beograd 1972.godine, str 51

5

6

3. Da djeluje duži obale Jonskog Mora i zauzme tamošnje luke imao je za zadatak 25

korpus.

4. Zadatak da ovlada planinskim masivima Pinda i da obezbjedi lijev blok snaga koje su

išle prema Janini dobila je traća planinska divizija Julia . Ova divizija trebala biti veza

između snaga na makedonskom i epirskom dijelu.

Odbrambene snage obrazovane su od 26.korupusa u čijeme sastavu je bila pješadijskadiviziaj

Piemonte i divizija Parma. Rezervni sastaav grupisan je u Elbasanu prema jugoslovenskoj

granici, a zadatak joj je bio da brani front Pind i lijevi blog ofanzivnih grupa. Pomorski desant

na ostrvo Kerkiru trebala je da izvede pješadijska divizija Bari. Na ostrvima Dodekaneza

Italijani su imali 25.000 vojnika, oko 30 tenkova i oko 150 hidroaviona. Italijanska avijacija

trebala je da podrži napade i izvrši bombardovanje grčke pozadine , a za taj zadatak

obezbjeđeno je 347 aviona. Mornarica je morala da sadejstvuje sa kopnenim jedinicama duž

Jonskog mora.

Grčka, želeći da ostane neutralna, izbjegavala je svaki postupak koji bi mogao da izgleda kao

bilo kakvo izazivanje. U tim trenucima všila je samo najnužnije pripeme radi zaštite svoje

teritorije i u tom cilju bile su mobilisane 8. i 9. pješadijska divizija i 4. pješadijska brigada.

Pored toga vršene su i druge pripreme kao što je pozivanje izvjesnog broja rezervnih oficira i

vojnih obveznika na vojne vježbe, a izrađen je i plan za prelaz industrije na ratnu proizvodnju.

„Grci nisu željeli rat, jer bi bili usamljeni u borbi s nadmoćnim i bolje naoružanim fašističkim

snagama.Članice Balkanskog pakta su izjavile da nisu obavezne da pruže pomoć Grčkoj, jer

je Balkanskim paktorm predviđena međusobna obaveza samo u slučaju rata s Bugarskom.“3

Za rat sa Italijom grčki Generalštab izradio je plan tek 1939. nakon ulaska italijanskih trupa u

Albaniju. U tom trenutku Grčka je mogla da računa samo na svoje snage jer je svaka pomoć

sa strane zbog situacije u Evropi bila potpuno neizvjesna jer države Balkanskog pakta nisu

bile obavezne da pomognu Grčkoj u ratu sa Italijom. Turska je imala obavezu priteći u pomoć

samo u slučaju da Bugarska napadne je prema zajedničkoj grčko-turskoj granic, dok Velika

Britanija i Francuska nisu imale nikakve obaveze koje su dale Grčkoj 13. aprila 1939.

godine. Ratni plan plan predviđao je defanzivu prema Bugarskoj i Albaniji zbog čega je bilo

predviđeno mobilisanje 15 pješadijskih divizija i 4 brigade.


6

7

Operativni plan zasnivao se tada na pretpostavci da bi i Bugarska mogla izvršiti napad.

Događaji nakon pokazaće da je Bugarska u tom trenutku željela ostati neutralna. Zbog te

činjenice grčka Vrhovna komanda mjenja vojni plan, te odlučuje da oslabi snage prema

bugarskoj granici i pojačava dio snaga koje će izvršiti ofanzivu na Italijane. Najprije je trebalo

izvršiti zauzimanje visoravni Korče, a potom udar izvršiti na opšti pravac Janina- Valona radi

nabacivanja Italijana na more i zauzimanje najvažnijih albanskih pristaništa.Plan je bio da se

što više istroše italijanske snage na graničnim borbama. Grčko vazduhoplovstvo trebalo je da

podržava kopnene snage, ratna mornarica da površinskim jedinicama štiti saobraćaj između

Egipta i Grčke.

Već u ljeto 1939.godine počelo je utvrđivanje fronta prema Albaniji. Do italijanskog napada

izgrađene su granice u Makedoniji, poljski objekti, betonski zakloni, mitraljeska gnijezda,

topovski zakloni,žičane prepreke. Italijani iako su imali mogućnost da na najbolji način

iskoriste vrijeme za pripreme i do detalja isplaniraju plan napada , oni to nisu iskoristili na

najbolji mogući način. Potcijenivši vrijednost grčke vojske uoči napada grupisali su dva puta

najmoćnije snage koje nisu bile tada i dovoljne za brzo osvajanje Epira za osvajanje Epira i

nadiranje prema Atini, jer manje grčke snage mogle se u tom času da pruže duži i jači otpor

na planinskom i nepristupačnom zemljištu. Početak grupisanja italijanskih snaga nije bio

cjelishodan. Divizije su bile kordonski raspoređene dužinom fronta tako da se glavni udar

mogao izvesti samo sa polovinom raspoloživih snaga. Grčka je početak napada dočekala sa

samo sa najnužnijim snagama jer nije mogla blagovremeno da izvrši mobilizaciju svojih

snaga.

„Mada još nisu završili mobilizaciju, Grci su 3.novembra izvršili protivnapad na isturene

italijanske jedinice na Pindu i do 13.novembra odbacili ih preko granice.“4

Pri grupisanju svojih snaga na albanskom frontu dali su prednost zapadnomakedonskom

sektoru jer je trebalo da se zaštiti pravac Korča – Lerin- Solun, jer bi u slučaju zauzimanja tog

pravca od strane Italijana oni mogli izbiti na Egejsko more i tako odsjeći Makedoniju i

Trakiju zapadnu od juga Grčke.


7

8

Italijanska ofanziva

Nakon što je Grčka odbila ultimatum da Italijanima ustupi svoje strategijske baze italijanske

trupe 28.oktobra 1940. godine napadaju Grčku na cijelom albansko- grčkom frontu. Napad

počinje u 5,30 uz pomoć italijanske avijacije koja je vršila strategijsko bombardovanje

komukacija, aerodroma, saobraćajnica itd. Udar na opšti pravac Eleja- Janina vrši pješadijska

divizija Ferrara uz pomoć oklopne divizije Centauro. Centauro je bio ojačan sa albanskim

bataljonima i teškom artiljerijom kao i avijacijom. Pješadijska divizija Siena ojačana je

pukom frenadiara, konjaničkim pukom, teškom artiljerijom i avijacijom. Ova jedinica je

izvršila napad na pravac Konispoli- Filates. Divizije Parma i Piemonte vršile su manje napade

na grčke snage dužinom granice.

Nakon ovog grčka vlada neredila je opštu mobilizaciju svojih snaga. Grčke jedinice dobile su

naredbu da spriječe agresiju italijanske vojske. Krajem oktobra italijanse snage potisnule su

grčku zaštitu i natjerale neke dijelove grčke vojske da se povlače sa položaja. Italijanska

divizija Julia prvog dana napada 28.oktobra prodire duboko u pravcu Viose. Već sljedećeg

dana italijanske jedinice stižu pred položaje Eleja i Kamas. Tu se zaustavljaju radi dalje

organizacije napada. Prema operacijskom planu imale su zadatak da najbrže što mogu

nastupaju prema Janini radi osvajanja Epira i da što bolje iskoriste krzu koja je zavladala kod

Grka. Sledećih dana italijanske snage nastavljaju da nadiru prema planinama Gramos i Gure.

Italijnske desantni konvoji krenuli su 31.oktobra i namjera im je bila da se iskrcaju na

Kerkiru. Desantna operacija obustavlja se 1. novembra i trupe su se iskrcale u Valoni.U

novembru Italijani nastavljaju napad na liniju od planine Gramos do Jonskog mora.

One snage koje su bile na pravcu glavnog udara postigle su veliki uspjeh i zauzimaju Konicu.

Nisu tada mogli da se probiju na glavne grčke položaje. Nakon što je procijenila da grčkim

snagama prijeti opasnost na prostoru planine Pinda, tj. prostoru koji koji Epir povezuje sa

zapadnom Makedonijom Vrhovna komanda Grčke donijela je odluku da na dijelu Pinda krene

u napad. Cilj je bio da se spriječi italijansko napredovanje i širenje stvorenog džepa koji je

trebao postepeno da se smanjuje. Tupama u Epiru upućuje se pojačanje uz čiju pomoć će biti

formiran 1 korpus koji tada dobija zadatak da stalnom odbranom spriječi dalje napredovanje

italijanskih snaga. Sjeverno od Gramosa preduzima se ofanziva iz dijela sjeverozapadne

Makedonije a sve u cilju diverzija i olakšanja situacije grčkim trupama. Naređenje za napad

doli su 2. I 3. Korpus. Konjička divizija zajedno sa pješadijskim pukom i 1 baterijom upućena

8

9

je u rejon Macovona. Oni su trebali da zaštite pravac Janina- Kalambaka i da napadnu

italijanske snage na pravcu Konica-Mecovon.

Koncentrične napade grčke snage otpočinju 3. novembra i to u oblasti Pinda. Napad se

uspješno odvijao i Grci 13. novembra potisnuli su italijanske trupe sa svoje teritorije i

izbijaju na granički front Leskoviku-Erseka. Grčko nadiranje na pravcu Konice zaustavljaju

pojačane italijanske snage koje su htno prebačene na odsjek divizije Julija kao i divizija Bari

koja je prije toga imala zadatak da osvoji ostrvo Krf. U medjuvremenu u sjeverozapadnoj

Makedoniji 3 korpus zauzima početkom novembra visoravni gornjeg togka rijeke Devoli tako

da su Italijani bili primorani da ubacuju nove snage.

Do polovine novembra Grci su uspjeli da povrate izgubljene teritorije i položaje. Stvorili su

pogodnu operacijsku osnovu za preduzimanje ofanzive. Ofanziva je trebala da počne nakon

što se završi koncentracija snaga na albanskom frontu. Za to vrijeme jedinice u sektoru Epira

branile su uspješno položaje koje Italijani stalno pokušavaju zauzeti. Italijani nisu dalje mogli

napredovati od Paramitija i Konice. Već sredinom novembra Grci protivnapadima djelimično

izbacuju Italijane sa istaknutih položaja. Nakon što su se snage na obje strane iscpile

svakodnevnim borbama stanje na frontu ostaće nepromjenjeno sve do polovine novembra.

Grčka vrhovna komanda odlučuje da sa bugarskog fronta prebaci na albansko ratište dvije

pješadijske divizije, jednu brigadu i nekoliko novomobilisanih jedinica iz rezerve. Trupe su

pristizale na albanski front po planu. Polovinom novembra Grci su prema Albaniji imali 12

pješadijskih i jednu konjičku diviziju, tri pješadijske brigade.

Italijani su takođe do polovine novembra izvršili prebacivanje novih divizija iz Italije .

Pojačali su svoje snage i izvršili reogranizaciju komandovanja. Pod komandom generala

Sodua obrazovana je Albanska grupa u čijem sastavu je bila 9. armija od četiri divizije i 11.

Armija sastavljena od pet divizija.

„ Grčka Vrhovna komnda je procijenilada glavna opasnost prijeti od italijanskih jedinica koje

nastupaju preko Pinda, pa je odlučila da ih zaustavi na lijniji do kojebi bili došli, a potom da s

pristiglim pojačanjem izvrši protiv udar u pravcu Konce.“5

Iz navedenog toka operacije može se vidjeti da italijani nisu iskoristili slabosti grčkih snaga

na početku jer su angažovali nedovoljne snage. Početni udari nisu dali očekivane rezultate.


9

10

Takođe kasnije upućivanje jedinica nije dalo željene rezultate. Italijani su već na samom

početku izgubili inicijativu u operacijama zbog čega planirani brzi prodor kroz Epir nije

mogao uspjeti.

S druge strane Vrhovna komanda Grčke uočila je opasnost koja je prijetila od italijanske

divizije Julija te prešla u napad i odmah uzela inicijativu u svoje ruke. Tako je nedovoljno

pripremljena, znatno slabije opremljena uspjela da zadrži nadiranje italijanske vojske.Grci su

uspješno koristili planinsko zemljište posebno u Epiru gdje su zaustavili Italijane koji su u

svom sastavu imali i oklopne jedinice.

Protivofanziva Grčke

Da bi iskoristili zadobijenu inicijativu i dobru situaciju na terenu Vrhovna komanda odlučuje

da počne sa ofanzivom . Nije se čekalo pristizanje svih jedinica koje su bile raspoređene na

albanskom ratištu. Ofanziva je počela 14. Novembra i njen cilj je bio da se potuku italijanske

trupe i izbace sa teritorije Grčke. Trebalo je presijeći put Korča – Erseka – Leskovik. Glavni

udarac je trebalo da izvede 3. Korupus koji je trebao da izvrši udar pravcem Podgadeci –

Korča i zauzme visoravan Korča. Drugi korpus trebao je da napada istovremeno desnim

krilom u pravcu Erseka i lijevim u pravcu Leskovikua. Prvi korpus imao je zadatak da

napadne front od Smolikasa od mora sa težištem na pravac Janina – Đinokastra.

Treći korpus počeo je napad sa tri dvizije od Prespanskog jezera do Gramosa. Na masivu

Morave Italijani su imali jako utvrđene položaje, tako da su grče snage napadale južnim

dijelom ove planine preko klanca Darve jer su u tom području bili teži uslovi za korištenje

tenkova. Tih dana razvile su se žestoke borbe sjeverno i južno od klanca Darve i na samoj

Moravi. Italijani vrše snažne protivnapade. Italijani pojačavaju jedinice i pomoć im stiže

divizija Arezzo. Grči pojačavaju Treći korpus sa 11 i 13 pješadijskom divizijom.

Ovo pojačanje će omogućiti da se proširi prodor i da se zauzme klanac Darve i masiv Morave.

Iako su i italijani pojačali svoje snage oni nisu uspjeli da zadrže napredovanje Grka koji su 22.

novembra zauzeli planinu Suha Gora i Korča. Italijani tada odstupaju prema Podgradeciju.

Grci zauzimaju Konicu a krajem novembra savladali su otpor Italijana i prelaze granicu

izmedju planine Gramosa i rijeke Viose i zauzimaju Erseku i Borovu.

Italijani su tada imali angažovanih 200 tenkova, dok Grci tada nisu imali nijedan tenk. Grci su

u prvoj fazi svoje ofanzive bez obzira na italijansku nadmoć u tehnici uspješno izvršili sve

svoje zadatke. Oslobodili su svoju teritoriju. Zauzeli su važnu raskrsnicu Korču i put Korca –

10

11

Leskovik. Zbog toga je Grčka Vrhovna komanda donijela odluku da produži ofanzivu.

Počinje sa pregupisanjem snaga koje raspoređuje u tri grupe:

Desnokrilna operativna grupa sastavljena od pet pješadijskih divizija imala je zadatak da

duboko prodire na sjever i zapad, te da ovlada položajima zapadno od Korče i da posluži kao

osnova ostalim jedinicama.

Srednja operativna grupa bila je sastavljena od Prve pješadijske divizije, pet pješadijskih

divizija i jedne konjičke brigade trebala je da sa odsjeka planine Ostovica i rijeke Viosa nadire

opštim pravcem Leskoviku – Berati , s tim da tijesno sadejstvuje sa Desnokrilnim i

Lijevokrilnom operativnom grupom.

Lijevokrilna operativna grupa sastavljena od Treće pješadijske divizije i Konjičke divizije

imala je zadatak da nadire opštim pravcem Đinokastra- Tepelena –Vlona.

Glavni napad je izvršila Desnokrilna grupa sa tri divizije. Iako je na pravcu glavnog napada

naišla na jak otpor novopridošle italijanske 48. pješadijske divizije ipak je uspjela da je odbaci

prema zapadu i sjeveroistoku. Desnokrilna grupa do 26.novembra osigurala je sve puteve sa

obje strane Maličitskog jezera i prelaza zapadno od Korčanske Visoravni. Desnokrilna grupa

naišla je na jak otpor Pete italijanske divizije koja je bila utvrđena na visovima južno od

Podgradecija na padinama planine Kamija i obroncima masiva Ostovice.

Velike borbe će se odigrati na predjelu Podgradecija gdje su Italijani uz podršku tenkova i

aviona bezuspješno pokušavali da zaustave grčko nadiranje. Grčke jedinice su do 8.

Novembra ovladale sjeverno od rijeke Divoli italijanskim položajem na masivu Mokre u

visini Moglice dok je Deseta pješadijska divizija nadirući južno od rijeke Devoli uspjela da

ovlada predjelom Ostvrovice i da dolinom rijeke Devoli prodre sve do Moglice , gdje se

završavao kolski put. Korča i njina visoravan bile su osigurane od italijanskih napada.

Srednja operativna grupa preuzela je nadiranje u zoni između planine Ostrovice i rijeke Viose,

ali je naišla na vrlo jak otpor Italijana. Zbog toga je kasnije pojačana sa Drugom pješadijskom

i Konjičkom divizijom . Nakon žestokih borbi u dolini Viose u odbrani italijanskih divizija

pojačanih mitraljeskom jedinicom uspjela da zauzme Permeti i planinske predio Fraseri čije je

bilo dovoljno osigurano nesmetano korištenje druma Korča- Erseka – Leskoviku.

Lijevokrilna operativna grupa naišla je na vrlo jak otpor na položajima kod Kakvije jer su

Italijani uz snažnu podršku avijacije uspjeli da zaustave njeno napredovanje. Grčke jedinice

11

12

bile su prinuene da vrše obilaske planinskim stazama, to je i njihovo nastupanje bilo jako

usporeno.

Grci su od 22. novembra do 8. decembra potpuno postigli postavljeni cilj.. Osigurali su

Korčanske Visoravni, poprečne komunikacije Korča-Leskoviku – Kalovris. Vrhovna

komanda je zbog toga odlučila da i dalje produži napad radi zauzimanja Kelcire i Tepelene.

Bilo je predviđeno da Srednja i Levokrilna operativna grupa , svaka u svojoj zoni djestva

prodire opštim pravcem ka Vloni. Desnokrilna operativna grupa služila je kao stožer čitavog

borbenog poretka.

Srednja operativna grupa bila je grupisana između planina Ostrovice i rijeke Viose. Ona je

imala zadatak da sveobuhvatnim manevrom sa sjevera zazume Kelciru i masiv sjeverno od

kelcire i Tepelene štiteći stalno svoj desni bok u pravcu Beratija i održavajući vezu sa

Desnokrilnom operativnom grupom. Lijevokrilna grupa imala je zadatak da zauzme Tepelenu

i da otvori put u dolinu rijeke Sušice. Ova grupa napad je počela 25.decembra. Desno krilo

ove grupe uspjelo je da već drugog dana zauzme jako utvređene italijanske položaje

sjeveroistočno od Kelcire i da izbije na liniju Dobruša- Corovoda . Lijevokrilna grupa 8

decembra produžila je ofanzivu u pravcu Tepelene gdje zauzima samo nekoliko sela jer su

snažen mećave i otpor italijanskih snaga otežali operaciju. Dalje napredovanje desnog krila

bilo je zaustavljeno na liniji Peštani – Progonati.

„ Strahujući da bi Grci mogli nastaviti ofanzivu i uništiti italijanske snage, italijanska

Vrhovna komanda je hitno poslala pojačanje u Albaniju, tako da je tamo, krajem decembra,

njihova Albanska grupa imala 17 divizija i veći broj manjih jedinica, ukupno oko 400.000

vojnika.“6

U toku grčke ofanzive koja je trajala od 8 do 28 decembra nije postignut cilj da se zauzmu

saobračajni čvorovi Tepelane i Kelcira koji je bio neophodan zbog održavanja veze između

rijeka Viose i Drinosa. Zbog toga što su grčke divizije bile dosta zamorene Vrhovna komanda

Grčke je odlučila da privremeno obustavi ofanzivu. Samo je Srednja operativna grupa imala

zadatak da nastavi sa dejstvima. Cilj je bio da se zazme Kelcira. Plan je bio da se u toku

obustave ofanzive poprave komunikacije, jedinice popune ljudstvom i obezbjede potrebna

sredstva za borbu.


12

13

Srednja operativna grupa počela je napad 30 decembra. Položaje kod Kelcire koje su bile jako

utvrđeni branile su četiri italijanske divizije. Grci su uz velike teškoće savladali odbranu ovih

položaja nakon deset dana i 10 januara 1941. godine zauzimaju ovu veoma važnu raskrsnicu.

Italijani nisu odustajali i dalje su vršili protivnapade. Angažovali su dodatne snage te proširili

svoje napade angažovanjem 26 legije. Grci su ipak uspješno izdržali protivnapade.

Vrhovna komanda Grčke naredila je da se pravcem od Tepelene i Kelcire vrši kombinovani

napad snaga Srednje i Lijevokrilne grupe protiv italijanskih snaga. Početkom februara

objedinjeno je komandovanje 1 i 2 grčim korpusom u okviru novoformirane Epirske armije

koja je stavljena neposredno pred Vrhovnu komandu. 13 februara izvršen je bezuspješan

napad koji je odbijen snažnom artiljerijskom vatrom i mnogobrojnim protivnapadima

Italijana. Grci su početkom marta bili prisiljeni da obustave ofanzivu. Tek nakon što je u

borbu uvedena 17 pješadijska divizija 7 i 8 marta uspjeli su da ovladaju zapadnim grebenom

Trebesinesa i istočnim dijelom klanca Kelcire te da se na taj način osigura raskrsnica

komunikacija u Kelciri. Na ostalim dijelovima albanskog fronta ograničavalo se dejstvo

artiljerije na manje borbe. Većih promjena nije bilo.

Početkom marta situacija italijanskih snaga na albanskom frontu znatno se popravila.

Uspješno su povećani kapaciteti albanskih pristaništa. Italijani su tokom januara i februara u

Albaniji prebacili nova pojačana i velike materijalne rezerve. Musolini je lično došao u

Albaniju 2 marta i održao konferenciju sa komandantima armije. Na toj konferenciji je

riješeno da se preduzme ofanziva dolinom rijeke Dešnice u zoni između rijeka Viose i

Osumija. Cilj je bio razdvajanje grčkih snaga sjeverno i južno od rijeke Viose. Glavni udar je

trebalo da izvrši treći korpus sa šest divizija i jedan planinski puk.

„Zbog neuspjeha, Musoloni je smjenio načelnika Generalšaba maršala Badolja, a na njegovo

mjesto postavio generala Kavalera, koji je jedno vrijeme bio i komandant italijanskih snaga u

Albaniji.“7

Nakon velikih priprema napad je počeo jakim bombardovajem iz vazduha,. Italijanske snage

9 marta u 8,30 prešle su u napad na frontu između rijeka Viose i Osumije sa težištem na

planinu Trebesinesa i selo Bubesija. Usljed jakog otpora Grka ovaj napad , kao i drugi u toku

istog dana je odbijen. Sljedećih dana Italijani su angažovali dodatne snage i izvodili nove

dnevne napade i divrezije uz podršku artiljerije i avijacije. Itaijani su sve do 25 marta


13

14

bezuspješno pokušavali da probiju grčke linije odbrane. Konačno 25 marta poslije jake

artiljerijske i vazduhoplovne pripreme odbijen je napad na Sendelis i Peštan. Italijani su tada

bili primorani da definitivno obustave proljećnu ofanzivu. Poslije ovoga na albanskom frontu

je došlo do stabilizacije fronta.

U operacijama u Albaniji učestvovale su avijacija i ratna mornarica obje zaraćene strane.

Slaba grčka mornarica angažovala je lake površinske jedinice za zaštitu konvoja između

Egipta i Grčke. Britanska ratna mornarica je sadejstvovala u zaštiti komunikacija i napadala je

italijanske pomorske komunikacije ali sa slabijim snagama s obzirom da su bili angažovani u

Africi i drugim ratištima. Italijanska mornarica nije pokazala veliku aktivnost u grčim vodama

zbog akcija britankse Sredozemne flote i avijacije jer je morala da štiti pomorsku

komunikaciju za Afriku i da sadejstvuje sa italijanskim snagama u Libiji.

Grčka je imala malobrojnu avijaciju koja nije mogla da pruži potrebnu podršku kopnenim

snagama. Ona je bila istrošena već u prvim mjesecima rata. Britanska avijacija bila je

angažovana u Africi i nije mogla da Grčkoj pruži potrebnu pomoć. Grčka avijacija imala je

samo 57 aviona. Britanci su iz Sjeverne Afrike prebacili u Grčku svoja četiri 4 skvadrona .

Zahvaljući pomoći ovih britanskih aviona smanjeno je bombardovanje grčkih teritorija.

Musolinijeva zamisao je bila da snažna italijanska avijacija snažnom podrškom na frontu i

strateškim bombardovanjem pozadine slomi grčki otpor i ubrza okupaciju Grčke. Bez obzira

na to što je italijanska vojska bila mnogo opremljenija oni nisu uspjeli da slomiju grčki front.

Za ovaj neuspjeh bilo je više razloga:

- Nedovoljno angažovanje snaga u prvoj etapi

- Planinsko ispresjecano zemljište u zoni operacija skrivalo je grčke trupe i otežalo

djestva avijacije

- Grčke trupe su bile sposobne da se kreću i bore i van komunikacija koje su porušile

italijanske jedinice

- Loše vremenske prilike otežale su rad italijanske avijacije

- Akcija britanskih lovačkih aviona koji su bili nadmoćniji nad italijanskim

„Pretrpjevši osjetne gubitke, italijanske snage su 25.marta bile primorane da obustave

ofanziv,pa se front stabilizovao do 6. Aprila, kada su Nijemci došli u pomoć svojim

poraženim saveznicima.“8


14

15

Z A K LJ U Č A K

Italijani nisu postigli očekivani uspjeh prilikom svog prvog napda jeru potcijenili oružane

snage Grčke, te zbog toga nisu izvršili potrebne pripreme, niti angažovali dovoljno snaga koje

bi bile u mogućnosti da ostvare postavljene ciljeve. Kasnije kda su uvidjeli svoje grečke oni

15

16

su u Albaniju poslali pojačanje. Ali ni ove snage nisu postigle postavljeni cilj jer su bile

angažovane u borbi po dijelovima duž čitavog fronta tako da nije bilo izraženo težište

operacije. Italijankse oklopne jedinice zbog nepristupačnog terena niusu postigle veći uspjeh

tim prije što su Grci vješto obilazili komunikacije i prolazno zemljište, koristeći se planinskim

stazama i putevima. Ista situacija je bila i sa italijanksom avijacijom. Na ovaj način su Italijani

izgubili dva svoja glavna preimućstva. Ni moral italijanskih jedinica nije bio na zavidnom

nivou pa su tako iskazali nedovoljnu upornost i izdržljivost u borbama. Odlkuka Vrhovne

komnade Grčke da pređe u ofanzivu ne čekajući potpunu koncentraciju svojih snaga bila je

sasvim realna jer italijanske snage u tom trenutku nisu bile dovoljno jake. U toku pojedinih

borbi Vrhovna komanda Grčke vršila je više puta pregrupisanje svojih snaga. To je bilo

neophodno. Ovaj potez je imao i svoje štetne posljedice naročito u završnoj etapi. Operativne

grupe nisu mogle da preduzmu ofanziviu jednovremeno već su vršile odvojeno

udare.Operacije su se izvodile na visokim planinama , na planinskim stazama i uskim

klisurama oko kojih se su se vodile teške borbe. Planinsko zemljište koristilo je Grcima jer je

bilo onemogućeno dejstvo avijacije.Grčke trupe su pokazale veliku izdržljivost u borbama na

planinskom zemljištu. Iako su italijani bili nadmoćniji u kopnenim, vazduhoplovnim i

pomorskim snagama Grci su u šestomjesečnim borbama postigli veliki uspjeh jer su slomili

italijansku ofanzivu. Grci su u periodu oktobra 1940 do marta 1941. godine nanijeli

Italijanima teške gubitke i poraze da su Nijemci bili prinuđeni da Italji ukažu pomoć napadom

na Grčku aprila 1941. Godine. Grčke jedinice su u teškim petomjesečnim opreacijama

postigle veliki uspjeh. Odbile su višestruko nadmoćnijeg neprijatelja kome su nanijele velike

gubitke. One su za sebe vezale 26 italijanskih divizija i jaku ratnu i trgovačku flotu, tako da

nijedan od ovih jedinica nije u tom trenutku mogla biti poslana kao pojačanje u sjevernu

Arfriku gdje su Italijani takođe trpili teške poraze.

LITERATURA:

1. Milutin Marković; Nikola Mraović; Jovan Vujošević- Drugi svjetski rat;Beogradski

izdavačko grafički zavod Beograd 1972.godine

2. Grupa autora:; Drugi svjetski rat; Mladinska knjiga ; Ljubljana 1982. Godine

16

17

3. Bericht van de tweede wereld oorlog ; Boek B.V. Amsterdam1975

17

GRČKO ITALIJANSKI RAT-SEMINARSKI RAD .doc

Documents

Transcript of GRČKO ITALIJANSKI RAT-SEMINARSKI RAD .doc