GRAFİK ÇİZİMİ

Grafik • Grafik, verilerin çizgi, şekil ve işaretlerle ölçekli bir şekilde

gösterilmesidir. • Grafikler, veri büyüklüklerini miktar olarak karşılaştırmalı bir

şekilde verdiklerinden, tablolara göre bilgilerin kavranması daha kolay olmaktadır.

• Grafikler tablo bilgilerine bağlı olarak çizilirler. Bir rapor içinde tabloların yanı sıra grafiklerin de verilmesi mutlaka gerekli değildir.

• Ancak, grafik çizildiğinde, ona ilişkin bilgilerin yazı içinde ya da tabloda yer alması gerekir.

• Grafikleri inceleyerek anlamlılıkla ilgili hükümlerde de bulunulmaması gerektiği unutulmamalıdır.

Grafik Çiziminde Dikkat Edilecek Noktalar

a.Grafiğin, onu tanımlar nitelikte bir adı olmalıdır. Grafik sayısı fazla olursa adla birlikte numara da verilir. Ad ve numara genellikle grafiğin altına yazılır.

b.Dik eksenlerin üzerindeki ölçüler sıfırdan başlar. Eğer grafik bilgilerinin en küçüğü sıfırdan çok ilerde bir

değer ise boşluğa meydan vermemek için bu ara eksen üzerinde kesikli gösterilir. Kesikli gösterme işareti olarak " --" ya da "-/ \ /-" kullanılır.

Grafik Çiziminde Dikkat Edilecek Noktalar

c. Her eksenin hangi bilgiyi gösterdiği belirtilir.

d. Her eksen kendi içinde, bilgilerin dağılım aralığına göre ölçeklendirilir.

e. Grafikler anlaşılır olmalıdır.

Grafik Çeşitleri

Çok değişik grafik çeşitleri mevcuttur. Bu çeşitler içinden yalnızca bilimsel çalışmalarda çok kullanılan bazıları verilecektir. Grafikler, eksenlerindeki ölçeklere ve çiziliş şekillerine göre kendi içlerinde bazı gruplara ayrılabilirler.

Ölçeklerine Göre Grafik Çeşitleri

Basit ölçekli (aritmetik) grafikler: •Eksenler üzerindeki ölçülendirme işi, ekseni eşit parçalara bölüp bunları sayı doğrusuna göre ölçülendirdiğimizde basit ölçekli grafiğin eksenleri oluşur. Bu eksenlere çizilen grafik de basit ölçekli grafik olur.

•Basit ölçekte ölçülendirme, sayı farkları esasına göre yapılır.

•Örneğin, eksen üzerinde 20-15 = 5 farkı için ayrılan mesafe 50-45=5 için ayrılan mesafeye eşittir. Eşit sayı farklarına karşı gelen mesafeler birbirine eşit olacak şekilde eksenler hazırlanır.

Ölçeklerine Göre Grafik Çeşitleri

b. Logaritmik ölçekli grafikler: •Bu grafiklerde ölçekler logaritma esasına göre hazırlanırlar.

•Ölçeklendirme işi sayıların logaritmalarının farkı ya da oranların logaritmalarına göre düzenlenir.

•Eksen üzerinde eşit oranlara sahip olan sayılar arası, eşit mesafelerle gösterilir.

– Örneğin, aynı orana sahip olan 3 ile 2 , 30 ile 20 , 6 ile 4 arası mesafeler birbirlerine eşittir.

Ölçeklerine Göre Grafik Çeşitleri•Eksenlerin yalnız biri logaritmik diğeri basit ölçekli olabildiği gibi

bazı durumlarda her ikisi de logaritmik olabilir. Biri logaritmik olanlara yarı logaritmik, her ikisi logaritmik olanlara da tam logaritmik grafikler denir.•Eksen üzerinde gösterilecek olan bilginin dağılım aralığı çok büyük

değilse ve veriler birbirlerinden kopacak şekilde dağılmamışlarsa basit ölçek kullanılır.

1

10

100

1000

10000

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

Aritmetik ölçek

Lo

ga

ritm

ik ö

lçe

k

Ölçeklerine Göre Grafik ÇeşitleriDağılım aralığı geniş olduğu zaman değerleri eksen üzerinde tam

yerlerine işaretlemek zor olmaktadır. Bu gibi durumlarda logaritmik ölçekle bu iş çok kolay yapılabilmektedir. Ayrıca karşılaştırmalarda, mutlak değişimin yerine oransal değişim önemli ise logaritmik grafik çizilmesi daha uygun olur.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1 2 3

Grup

n

1

10

100

1000

10000

1 2 3

Grup

n

y ekseni basit ölçekli grafik y ekseni logaritmik ölçekli grafik

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklera. Frekans çizgi grafiği: • Bir çizgi grafiğidir. • Sürekli değerler için kullanılır. • Frekans tablosunda her bir sınıf değeri ve buna karşı gelen

frekans değeri bir nokta olarak değerlendirilir. • Sınıf değerleri yatay eksende (x) ve frekans değerleri de

düşey eksende (y) gösterilir. • Sınıf sayısı kadar noktanın grafik alanı üzerine

yerleştirilmesinden sonra, bunların ait oldukları sınıf sırasına göre sıra ile çizgilerle birleştirilmesi sonucu oluşan grafik frekans poligonudur.

0

5

10

15

0 10 16.5 20.5 24.5 28.5 32.5 36.5 40.5 44.5

Yaş (Yıl) Sınıf Değerleri

Anne Sayısı

Grafik : 100 annenin yaşlarının frekans çizgi grafiği

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklerb. Eklemeli Frekans Çizgi Grafiği: •Frekans yerine eklemeli frekanslara göre çizilen bir frekans

poligonudur. •Eklemeli frekanslar alındığı için eklemeli frekans poligonu

denilmektedir. •Eklemeli frekanslar "den az" ve "den çok" olmak üzere iki ayrı

şekilde olduğundan iki ayrı grafik çizilebilir. •“Den çok” ve “Den az”, sınıfların başlangıç (den az) ve bitiş

(den çok) değerlerine göre önem kazandığından, değerlendirmeleri de bunları dikkate alarak yapmak gerekir.• Yatay eksende sınıfların başlangıç değerleri, dikey eksende de

bu sınıflara karşılık gelen eklemeli frekanslar yer alır.

0

20

40

60

80

100

120

10 14 18 22 26 30 34 38 42 46

Yaş (Yıl)

AnneSayısı

Den Az

050

100150

10 14 18 22 26 30 34 38 42 46

Yaş (Yıl)

AnneSayısı

Den Çok

0

2040

60

80100

120

10 14 18 22 26 30 34 38 42 46

Yaş (Yıl)

AnneSayısı

Den Az Den Çok

İki eklemeli frekans eğrisinin kesim noktasının x-eksenindeki değeri ortanca değere eşittir.

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklerc. Histogram Grafiği: •Sürekli değerler için kullanılır. •Histogram grafiği de frekans tablosundaki bilgiler için çizilen

grafiktir. Ancak buradaki verilerin sürekli olmaları gereklidir. •Sınıflara ilişkin frekansların büyüklükleri, sınıfların başlangıç ve

bitişlerinden çıkılan diklerin oluşturduğu dikdörtgenlerle gösterilir. •Veriler sürekli olduğu için, bir sınıfın bittiği yerde sonraki sınıf

başlar. Böylece dikdörtgenler birbirlerine bitişik olur. Diğerlerinde olduğu gibi sınıflar yatay eksende ve frekanslar da düşey eksende gösterilirler

Örnek: 100 annenin sistolik kan basıncı değerleri aşağıdaki şekilde bulunmuş olsun. Sürekli oldukları varsayılan bu verilerin histogram grafiğini çizelim.

0

5

10

15

20

25

0 70 90 110 130 150

Kan Basıncı(mm/ Hg)

Anne Sayısı

Kan Basıncı (mm/Hg) Anne Sayısı 70-79.9 1 80-89.9 3 90-99.9 10 100-109.9 18 110-119.9 20 120-129.9 25 130-139.9 10 140-149.9 8 150-159.9 4 160-169.9 1

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklerd. Çubuklu Grafik: •Gruplandırılmış verileri göstermek için kullanılan bir grafik

çeşididir. •Sayısal kesikli değerler, nominal ve ordinal ölçümler için

kullanılır. •Genellikle yatay eksen, grupları ve dikey eksen de gruplardaki

veri sayılarını göstermek üzere düzenleme yapılır. •Gruplardaki büyüklükler, çubuklarla gösterilir. •Gruplar birbirlerinden kopuk olduklarından bunlara ilişkin

çubuklar arasında bir boşluk bırakılır. •Çubuklar arasındaki boşluklar ve genişlikleri birbirine eşittir.

Çiziliş Şekillerine Göre Grafikleri.Basit çubuklu grafik: Her bir gruptaki bilginin tek bir çubukla

bir bütün olarak gösterildiği grafiklerdir.

0

20

40

60

İlMerkezi

İlçeMerkezi

Köyler

Yerleşim Yeri

Anne Sayısı

Grafik 4.4: 100 annenin oturduğu yere göre dağılımının basit çubuklu grafiği.

Örnek: 100 annenin oturduğu yer ve sahip oldukları çocuk sayısına ilişkin bilgileri çubuklu grafikle gösterelim

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklerii. Bölümlenmiş çubuklu grafik: •Bazı durumlarda, bir gruptaki bilgi kendi içinde alt gruplara

ayrılarak grafikle gösterilmek istenebilir. •Bu gibi durumlarda, ya o grubun bilgisi kendisine ait çubuğun

alt gruplara bölünerek alt grup bilgilerini gösterir şekilde bölümlendirilmesiyle ya da bir gruba ilişkin bilgilerin alt gruplarının her birinin birbirlerine bitişik ayrı çubuklarla gösterilmesiyle grafik çizilir. •Bu uygulamada, her tip bilginin hangi çubuk ya da bölümle

gösterildiği grafiğin uygun bir yerinde gösterilmelidir.

05

10152025

İl Merkezi İlçeMerkezi

Köyler

Yerleşim Yeri

Anne Sayısı

1 Çocuk 2 Çocuk 3 ve yukarı

Çiziliş Şekillerine Göre Grafikler

0%20%40%60%80%

100%

İl Merkezi İlçeMerkezi

Köyler

Yerleşim Yeri

Anne Sayısı

1 Çocuk 2 Çocuk 3 ve yukarı

Grafik 4.5: Bebeklerin yerleşim yeri ve doğum sayısına göre dağılımının bölümlenmiş çubuklu grafikleri.

Çiziliş Şekillerine Göre Grafikler

0102030405060

İl Merkezi İlçeMerkezi

Köyler

Yerleşim Yeri

Anne Sayısı

1 Çocuk 2 Çocuk 3 ve yukarı

Grafik 4.5: Bebeklerin yerleşim yeri ve doğum sayısına göre dağılımının bölümlenmiş çubuklu grafikleri.

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklere. Pay grafiği: •Gruplandırılmış nominal ve ordinal ölçümler için kullanılır. Bir

bütünü meydana getiren parçaların bütün içersindeki oranlarını göstermek için çizilirler. •Çizimi ve hesabı kolay olması nedeniyle bütün olarak daire

seçilir. •Gruplar dairenin içine payları oranında yerleştirilirler. •Çizim için önce gruplara düşen açı değerleri bulunur. Her

grubun açı değeri sırası ile daire üzerinde alınarak gruplar oluşturulmuş olur.

Çiziliş Şekillerine Göre GrafiklerÖrnek: Tablodaki 100 annenin yerleşim yeri bilgilerini pay grafiği ile

gösterelim.

Oturduğu Yer Sayı Derece

___________________________________

İl 30 108

İlçe 20 72

Köy 50 180

__________________________________

Toplam 100 360

İl30% İlçe

20%

Köy50%

Grafik: 100 annenin yerleşim yerlerinin pay grafiği.

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklerf. Coğrafya grafiği: •Bir saha üzerinde yayılmış bulunan bilgilerin o yerin haritası

üzerinde gösterilmesidir. Örneğin, bulaşıcı hastalıkların yer olarak gösterimi, sağlık

kurumlarının cins ve yerlerinin gösterimi v.b.

Grafik : Gemlik ilçesinde sağlık kurumlarının harita üzerinde gösterimi.

• Ülkelere göre trakeal, bronşial ve akciğer kanserlerine bağlı yaş göre standardize edilmiş ölüm oranları (her 100.000 kişi başına, 2004 yılı verileri)[91]

                                                      

   Ülkelere göre trakeal, bronşial ve akciğer kanserlerine bağlı yaş göre standardize edilmiş ölüm oranları (her 100.000 kişi başına, 2004 yılı verileri) [91]

██ veri yok ██ ≤ 5 ██ 5-10 ██ 10-15 ██ 15-20 ██ 20-25 ██ 25-30 ██ 30-35 ██ 35-40 ██ 40-45 ██ 45-50 ██ 50-55 ██ ≥ 55

[91] Cancer of the Lung (ch.92). Vaporciyan AA, Kies MS, Stevens CW, Komaki R, Jack A. Roth JA., in Cancer Medicine. Kufe, Donald W.; Pollock, Raphael E.; Weichselbaum, Ralph R.; Bast, Robert C., Jr.; Gansler, Ted S.; Holland, James F.; Frei III, Emil, editors. Hamilton (Canada): BC

Decker Inc.; 2003

Çiziliş Şekillerine Göre Grafikler

Grafik 4.8: 1995 yılında Türkiye’de Tetanos morbidite hızının coğrafya grafiği.

Çiziliş Şekillerine Göre Grafiklerg. Dağılış grafikleri: •Birimlerden elde edilen iki ayrı sayısal vasfa ilişkin veriler arasındaki

ilişkiyi belirlemek amacıyla çizilen grafiklerdir.

•Her birine karşı gelen iki değişken değeri için oluşan noktaların dik koordinatlar sistemine göre yerleştirilmeleriyle grafik çizilmiş olur.

•İstendiğinde, bu iki değişken arasındaki regresyon eğrisi denkleminin bulunmasıyla ilişkinin yönü ve derecesi tayin edilebilmektedir.

Çiziliş Şekillerine Göre GrafiklerÖrnek 4.6: Aşağıda 10 kişinin yaşı ve diyastolik kan basıncı değerleri

verilmiştir. Yaş ve kan basıncı arasındaki ilişkiyi göstermek üzere dağılış grafiği

Kişi No Kan basıncı Yaş (yıl) _____________________________________

1 60 25 2 70 45 3 80 30 4 90 60 5 95 30 6 80 40 7 100 55 8 110 70 9 100 60 10 120 50

____________________________________

Yaþ(Yýl)

KanBasýncý

(mm/Hg)

0

20

40

60

80

100

120

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70