ژماره 262 2015/1/17 1

ساڵی شەشه م ژماره 262 شەممە 2015/1/17 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.net civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 262 2015/1/17

سياسەت

بەشی سیاسەت

كۆتایی چەرخی نەوت هەرێمی كوردستان چی دەكات؟

ەوت و ەیتای نرخی ن ەیتاپ ەزینی پ دابەرێمی كوردستان ە ه ەكانی ل ە سیاسی و ئابوریی ئاكام

ەمهێنانی گازی رسوشتی ەره زیادكردنی بە ەرێمی كوردستان ناكات، چونك دەرمانی ه

ەپێی نرخی نرخی گازی رسوشتیش بەوتی خاو دیاری دەكرێت ن

2 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 3

سياسەت

ژماره 262 2015/1/17 3

4 ژماره 262 2015/1/17

جیهان بەســــاڵی تــــازە رانەهاتووە، كەچی نەوتــــی خاو تائێســــتا 60% لەبەهای خۆی لەدەســــتداوە. ئەمە لەكاتێكدایە كە واڵتانی وەكو ئێران، عێراق و هەرێمی كوردستانیش پالنســــازییەكانی بودجــــەی خۆیان لەگەڵ نرخێكــــی زۆر زیاتــــر بۆ هــــەر بەرمیلێك رێكخستووە. بۆیە دابەزینی نرخی نەوتی خاو بۆ بەرملێك تاوەكو 45 دۆالر بەهیچ لێكنادرێتەوە مەگەر بەكارەســــات نەبێت.

ئەمەش هێشتا سێبەری خۆی بەسەر ئۆپێكەوە راگرتووە، بۆیە هەوڵەكانی ڤەنزوێــــال ســــەركۆماری مــــادۆرۆ بــــۆ ناوبژیانــــی لەنێــــوان تــــاران و ئەتــــۆی ئەنجامێكــــی ریازیــــش لێنەكەوتۆتــــەوە. بــــەاڵم ئۆپێــــك هێشــــتا هەیە، بێئــــەوەی لەیەك سیاســــەتی نەوتی یەكسانەوە

هەڵبقوڵێت. كۆتایی چەرخێك: پشــــت

لەسیاسەتی نەوت بكەن!پسپۆڕان دەمێكە پێشبینی ئەوە دەكەن، كە خەریكە جیهان بەشێنەیی مااڵوایی لەو چەرخە دەكات كە پێیدەگوترێت: چەرخی نەوت. ئەوە ماوەی چەند ساڵێكە پسپۆڕان دەڵێــــن ئەگەری ئەوە هەیــــە نرخی نەوتی خــــاو ئیتر لەمــــەوال جیگێرییەكــــی رێژەیی بەخۆیــــەوە ببنێت. واتە باس لەوە دەكرێ، كە نرخی نەوت بۆ بەرمیلێك 30 دۆالریش نزمتــــر ببێتەوە. ئەمە بۆ هەندێك دەوڵەتی بەرهەمێنــــەری نــــەوت واتــــای دەردنــــاك دەبەخشێت، چونكە ئەم دەوڵەتانە تائێستا نەیانتوانیوە سەرچاوەی دەرامەتی نوێ بۆ واڵتەكانیان دەستەبەربكەن و هەر پشتیان بەنەوت بەستووە. بەاڵم لەبەرانبەر ئەمەدا گەلێك واڵتی بەرهەمێنەری نەوتیش هەن، كە لەرێی پاشــــەكەوتكردنی سەرمایەكانی پتــــرۆدۆالرەوە دەســــتیان بــــۆ پــــرۆژەی جیاواز بردووە و ئەمــــڕۆ ئەوەتا دەبینین لەدابەزینــــی نرخی نەوت ناترســــن: نمونە

نەرویج، عەرەبستان و ئیمارات. دابەزینــــی نرخی نەوت لەهەندێك واڵت

لەرۆژی شــــەممەی رابردووەوە نەوت بەشــــێوەیی پێوانەیی دابەزینی بەخۆیەوە بینــــوە و نرخــــی بەرمیلێكی بــــۆ 45 دۆالر نزمبۆتــــەوە. ئەمــــە وایكــــردووە لەســــاڵی رابردووەوە نەوتی خاو 60% لەنرخەكەی لەدەســــتبدات. 60%یــــش رێژەیــــەك نییــــە گاڵتــــەی پێبكرێت. ئەمــــەش بۆ ئەو واڵتانە بۆتە هەڕەشەیەكی شێلگیر، كە سەرچاوەی بەفرۆشــــتنی ســــەرەكیان دەرامەتــــی ســــەرچاوە هایدرۆكاربۆنییەكان بەتایبەت ئەمــــە زەردەخەنــــدەی بەنــــدە. نەوتــــەوە لەســــەر لێوی كڕیارانی نەوتی خاو )چین، كۆریای باشــــور و ژاپۆن( درســــتكردوە. بەاڵم لــــەوە واوەتر ئەو یارییە سیاســــییە گرنگــــە، كە لەپشــــت هەرزانكردنی نەرخی نەوتی خاوەوەیە. ئــــەم دۆخە بۆ هەرێمی كوردســــتان مایــــەی ناڕەحەتیــــە و هــــەر لەئێســــتاوە خەریكــــە ئاكامــــە بەراییەكانی

هەست پێدەكریت. هەڵبــــەز و دابــــەزی نرخــــی نەوتی خاو بۆ عێراق و هەرێمی كوردستان ئەنجامی نەخوازراوی بەدواوە دەبێت. لەبەر ئەوەی هەرێمــــی كوردســــتانیش 92%ی داهاتــــی سااڵنەی بەفرۆشتنی نەوتەوە بەستۆتەوە، بۆیــــە تادێت كاریگەری ئەم پرســــە زیاتر بەدەردەكەوێــــت و ناهاوســــەنگی لەنێوان )خواست و خســــتنەڕوو( عەرز و تەڵەبی نــــەوت لەالیــــەك و بوونــــی ناكۆكــــی قوڵ لەنێوان واڵتانی ئەندامی ئۆپێك لەالیەكی تر، تائێســــتاش ئەو ئومێدەی دروستنەكردوە، كــــە كۆتایی بــــەم تارماییە ترســــناكە بێت. ئەوەی هەیــــە ئەگەری دابەزینــــی زیاترە، كــــە هــــەر لەئێســــتاوە ســــێبەری شــــومی خــــۆی بەســــەر ژیانی سیاســــی، ئابووری و چارەنوســــی ســــتراتیژی واڵتانیشــــەوە ئەوەیــــە: پرســــیارەكەیش پیشــــاندەدات. ئەگــــەر نرخی نەوتی خــــاو لەوە زیاتریش

دابەزێت، ئەوسا هەرێمی كوردستان چی دەكات و ستراتیژییە بەدیلەكانی چین؟

یــــان لێكدەتــــرازێ ئۆپێــــك گەمــــە: دووبەندی تێدەكەوێت!

لەمــــەڕ نەیتوانیــــوە ئۆپێــــك تائێســــتا دابەزینی نرخی نەوتی خاو یەك سیاسەت بــــدات. یەكالكــــەرەوە بڕیــــاری یــــەك و ئەمەریكایش كــــە هەم بەرهەمێنەر و هەم بەرخۆركــــەری نەوتی خاوە، سیاســــەتی خۆی روننەكردۆتەوە و وای نیشاندەدات، كــــە لەدابەزینــــی نرخی نەوتــــی خاو باكی نییە. بەاڵم ئەم مەسەلەیە بۆ ئەو میحوەرە تازە جیهانییە خەبەری ناخۆشــــی پێیە، كە دەیــــەوێ لەبەرانبــــەر هەژموونی جیهانی ئەمەریكادا بوەستێتەوە. ئەم میحوەرەیش بریتییە لە روسیا، ئێران، عێراق و ڤەنیزوێاڵ و..هتد. ئەم واڵتانە ئێســــتا لەوە نیگەرانن، داخــــۆ دابەزینــــی زیاتری نەوتــــی خاو چ ئاكامێكی لەســــەر چارەنوســــی سیاســــی دەوڵەتەكانیــــان دەبێــــت. بۆیە تائێســــتاش درێــــژە بەگفتوگۆكانــــی نێوانیــــان دەدەن، بێئــــەوەی هیــــچ بەدیلێكی ســــتراتیژیان بۆ

ئەم پرسە پێبێت. لەوە سەیرتیش هەڵوێستی ناكۆكبەیەكی ئەندامانــــی نــــاو ئۆپێكــــە. ئێــــران پێیوایــــە عەرەبستانی ســــعودی و ئیمارات لەپشت ئەم پرســــەوەن و بۆ ئەوەی پشتی ئێران بشكێنن، دەیانەوێ چەكی نەوت بەرانبەربە ئێران بەكاربێنن، تاكو لەگفتوگۆكانی 5+1دا كارێكــــی وا بكــــەن ئێران ســــەركەوتنی وا بەدەســــت نەهێنێ، كە زیانی ستراتیژی بۆ چارەنوسی كوتلەی خەلیجی لێبكەوێتەوە. ئەمە لەكاتێكدایە كە عەرەبستان و ئیمارات ئەمە رەتدەكەنەوە. ئیمــــارات لەگەڵ ئەوە نییە ئەم مەســــەلەیە بەتاقی تەنها لەالیەن ئۆپێكــــەوە بڕیــــاری لەســــەر بــــدرێ، بۆیە دەرەوەی بەرهەمێنەرانــــی داوادەكــــەن

ئۆپێكیش شتێك لەمڕووەوە بكەن! ئەمــــە پەیامێكــــی شــــومی پێیە، هێشــــتا

سياسەت

ەئێستاوە ە ل پێویستەرێمی كوردستان ه

ەوت” ەرخی ن “كۆتایی چجاڕبدات و خۆی بۆ ەوت ەرخی دوای ن چ

ئامادە بكات

بانكی جیهانیش ە 3.4 ەكردنی ل ەش گەوە، بۆ 3 نزمكردۆت

ەوە ە چیرت ئومێدی ئ واتەم ەوت ب ە نرخی ن نیەوە ەرزببێت ە ب ئاسانیی

سياسەت

ە و ە سعودی ئێران پێیوایەر ەوێت ب ئیامرات دەیان

ە گفتوگۆكانی 1+5 لپشتی ئێران بشكێنن

ژماره 262 2015/1/17 5

چۆنچۆنــــی لەمــــاوەی ســــاڵی رابــــردوودا لەرێــــی ئــــەم چەكــــەوە گەلێــــك پــــرۆژەی بەرزەفــــڕی هەولێری پەكخســــت! لێرەوە پێویســــتە كارناســــانی ئابــــووری هەرێمی كوردســــتان لەگەڵ بەرنامەسازانی بودجە و بڕیارســــازانی ســــتراتیژی كۆببنــــەوە و بۆ ئــــەم مەبەســــتە: كۆنگــــرەی ئابووریی ئاوارتە رێكبخەن. ئــــەم تەنگژە ئابوورییە پێش ئــــەوەی بــــەرەو تەنگژەی سیاســــی وەربچەرخێت، پێویستە بەبڕیاری زانستی

چارەسەر بكرێت. هەروەها پێویســــتە لەئێستاوە “كۆتایی چەرخی نەوت” لەم هەرێمەدا جاڕبدرێت. بــــۆ ئــــەوەی خۆمان بــــۆ چەرخــــی دوای چارەســــەرەكەیش ئامادەبكەیــــن: نــــەوت و بەپیشەســــازی بایــــەخ دەبــــێ دیــــارە، بەرهەمهێنانی ناوخۆیی بدرێت، پێویســــتە پڕۆژەی ســــتراتیژی بۆ ئاوەدانكردنەوەی و كشــــتوكاڵ ماكــــی وەكــــو گونــــدەكان ئاسایشــــی خــــۆراك دابنرێــــت، پێویســــتە كەرتی گەشــــتوگوزار بكرێتە پیشەسازی كەرتــــی پێویســــتە و گەشــــتوگوزاری پیشەسازی ناوخۆیی گەشەی پێبدرێت و چیتر پشــــت بەهاوردەكردن نەبەســــترێت. ئەمــــەش پرۆژەیەكــــی ســــتراتیژییە، بەاڵم نازانین ئایا هەولێر پشت لەچەرخی نەوت

دەكات یان نا؟

تەنگژەی ئابــــووری لێكەوتۆتــــەوە. ئێران چیتــــر توانــــای ئــــەوەی نیە دەســــتوپەنجە لەگەڵ ئەم قەیرانەدا نەرم بكات. ڤەنزوێال لەســــەروبەندی بەرشكســــتی تەواودایــــە. عێــــراق لەالیــــەك دەبــــێ ســــامانەكانی بۆ جەنگ تەرخان بكات، لەالیەكیش سەرەڕای

رەوشــــی ئابــــووری خۆی ســــامان وەكو شوێنێكی ببەخشێتەوە.

كوردســــتانیش، هەرێمی كــــە تائێســــتا خۆی

خۆ و ســــتە ا ر

نەیتوانیــــوە خــــاو نەوتــــی و بفرۆشــــێ زە تــــا بە زە تاعێراق لەگەڵ رێكەوتــــووە، كە لەوێــــوە كەڵك لەداهاتە ئێســــتا وەربگرێــــت، نەوتییەكــــەی ئیتــــر رووبــــەڕووی دۆخێكــــی تەنگژاویتر دەبێتــــەوە، چونكە چیتــــر نەوتی عێراقیش

دادی نادات. ئـــەوە چاوەڕانـــی مۆدیـــز دەزگای نرخەكـــەی خـــاو نەوتـــی ئەگـــەر دەكات، بەرزنەبێتـــەوە، ئـــەوە بـــۆ هەندێـــك واڵت بـــە تەنگـــژەی ئابوورییـــەوە نەوەســـتێ و تەنگژەی سیاسیشـــی لێبكەوێتەوە. مادۆرۆ سەركۆماری ڤەنزوێال هەوڵێكی چڕی داوە بۆ ئـــەوەی بەرهەمهێنەرانی نەوت ئاســـتی بەرهەمێنانیان دابەزێنن، تاكو لەنێوان عەرز و تەڵەبی بازاری نەوتی خاودا هاوسەنگیەك رابگرن. بـــەاڵم ئەمە بێئەنجامـــە و واڵتانی خەلیج گوێ بەمە نادەن! لەبەرئەمە خەریكە ئەو قســـەیە بەراســـت دەردەچـــێ، كە پێش چەند ســـاڵێك پسپۆران باسیان لێوەدەكرد، خەریكـــە چەرخـــی نـــەوت كۆتایـــی پێدێت. ئەگـــەر ئەمـــە بەراســـتی دەربچێـــت: ئەوە تەنگژە سیاســـییە چاوەرانكراوەكانی وەكو ئاكامی سروســـتی ئەم دۆخە چەند واڵتێك دەگرێتـــەوە، كـــە لەپێشـــەوە ئەمانـــە دێن: روسیا، ئێران، ڤەنزوێال و بگرە عێراقیش.

هەرێمــــی كوردســــتان: دەبــــێ چــــی

بكات؟ بەهای نەوت روسیای تێوەگالندووە و هەتا دێت نرخی دراوی رۆبڵ دادەبەزێنێت.

ئێران بەرەو تەنگــــژە ملدەنێ و ریالی ئێرانــــی بــــەرە و هــــەرەس دەچێت.

ئــــەو هێشــــتا عێــــراق یــــە ە نگژ تە

ێنێــــت، نو ناجەنــــگ ســــایەی بــــەاڵم

تەنگــــژەی ســــایەی و لەالیــــەك ئابووریــــش لەالیەكی تــــر ناتوانن پەیامی دڵخۆشــــكەریان پێبێــــت. ئەمــــە لەكاتێكــــدا هەرێمی كوردســــتان پشــــكی زیاتری لەم تەنگژەیــــە بەردەكەوێت. لێرەدا پرســــەكە ئابوورییەكــــە تەنگــــژە ئایــــا ئەوەیــــە: لەكوردستان زووتر دەبێتەهۆی تەنگژەی سیاسی؟ ئایا مانگرتن و خۆپیشاندانەكان ســــەرەتای وەرزێك لەتەنگژەی سیاسین

یاخود ئەمە راگوزەر دەبێت؟ هەندێــــك پێیانوایــــە بەدیلی بەردەســــت هەتــــا ئەوەیــــە كوردســــتان هەرێمــــی زووە بیرەكانــــی گازی سروشــــتی خــــۆی بەرهەمبێنێت. بەاڵم دابەزینی نرخی نەوتی خــــاو دابەزینی نرخی گازی سروشــــتیش سروشــــتی گازی چونكــــە دەگرێتــــەوە، بەپێــــی نرخی نەوتی خاو دیاری دەكرێت: كــــە نەوتی خــــاو دادەبەزێ، ئــــەوە نرخی گازی سروشــــتیش دادەبەزێــــت. كەوابوو ئەمە دەردی هەرێمی كوردستان دەرمان نــــاكات. خۆ ئەگەر ســــەرنج بدەین، بانكی جیهانیــــش نرخی گەشــــەكردنی لە 3.4 بۆ تەنها 3 نزمكردۆتەوە. واتە چیتر ئومێدی ئــــەوە نییــــە نرخــــی نــــەوت بەم ئاســــانییە

بەرزبوونەوە بەخۆیەوە ببینێـت. لێرە مەترســــی ســــەرەكی بــــۆ هەرێمی كوردستان ئەوەیە: نرخی نەوت پێشبینی و پالنسازییەكانی بودجەی لێ تیك بدەن. ئەمە لەالیەكیشــــەوەیە كــــە جەنگ لەدژی داعــــش ســــێبەری بەســــەر كوردســــتاندا داكێشــــاوە و لــــەوالش حكومەتی فیدراڵی عێراق)تــــا ئەمســــاتەش( دەیــــەوێ چەكی بقۆزێتــــەوە و لــــەدژی هەولێــــر بودجــــە

سياسەت

ەوت ەزینی نرخی ن دابەك بۆ روسیا ەی ەپل بەنزوێال و ئێران و ف

ەواڵی و عێراق هە كارەساتباری پێی

6 ژماره 262 2015/1/17

پەرلەمانتارێــــك چەنــــد لەئێســــتادا هەڵمەتێكیان دەســــتپێكردووە بۆ ئاشــــكراكردنی گەندەڵییەكان، خوێندنەوەتان بۆ ئەو كارەی ئەو

پەرلەمانتارانە چییە؟ســــەعدی پیــــرە: پێموانییــــە ئەو بابەتــــە تەنها بــــۆ زەوقــــی پەرلەمانتارێــــك و دوو پەرلەمانتار جێبهێڵدرێــــت وەكــــو كارتی سیاســــی، گەندەڵی خۆی دیاردەیەكــــی خراپە، ئێمە دامەزراوەیەكی فەرمیمــــان هەیــــە بەنــــاوی دەســــتەی نەزاهــــە، پســــپۆڕ لیژنەیەكــــی دەتوانێــــت پەرلەمانیــــش دابنێــــت، كە هاوكاربێت لەگەڵ ئەو دەســــتەیە بۆ ئەوەی پرســــی ئەســــتۆپاكی و گەندەڵی كۆتایی

پێبهێنرێت، بەاڵم ئەگەر حیزبێك بیەوێت گەندەڵی حیزبێكی تر بەكاربهێنێت لەكاتێكدا كەپێویســــتی پێیەتــــی، ئــــەوە دیاردەیەكــــی خراپــــە و تەنهــــا بــــازاڕ بەخۆڕایی گــــەرم دەكەن، مــــن گوێم لەو قســــانە بووە، كە دەكرێــــن، هەندێك پەرلەمانتار بــــەردەوام دەیانەوێت یــــاری بەژمارەكان بكەن، بــــۆ چاوبەســــتنەوەی خەڵك، بــــەاڵم كەس بەوە چــــاوی نابەســــترێتەوە، گەندەڵی بــــاڵوە و لەناو هەمــــوو حیزبەكان هەیە، هیچ حیزبێك نییە بڵێت

من گەندەڵیم نییە.ئــــەوەی ئێســــتا مەبەســــتت ئەوەیــــە

دەكرێت موزایەدەی حیزبییە؟ســــەعدی پیــــرە: ئــــەوە موزایــــەدەی حیزبییە زیاتــــر، مــــن گومانــــم لەپاكــــی و دڵســــۆزی هیچ یەكێــــك لەئەنــــدام پەرلەمانــــەكان نییــــە، بــــەاڵم لێكۆڵینــــەوە بــــەو شــــێوەیە نابێــــت، مەســــەلەی گەندەڵــــی ئێمە دەمێكە بەدەســــتییەوە دەناڵێنین، ئەی ئێمە دەســــتەی نەزاهەمــــان دانەناوە كە د. ئەحمــــەد ئەنوەر بەرپرســــییەتی؟ ئەو دەســــتەیە دامەزراوەیەكی رەســــمی نییــــە؟ ئەی پەرلەمانی كوردســــتان دەزگایەكی بااڵ نییە لــــەم هەرێمە؟ ناتوانێــــت لیژنەیەكــــی تایبــــەت بــــۆ ئەو پرســــە دابنێــــت كــــە هاوكاری ئــــەم دەزگایە بــــكات؟ ئێ باشــــە بابیكات، بۆ لێی دەگەڕێــــت بۆ ئەندامێكی

سياسەت

سەروەر ساڵەیی

د. بەرهەم دەزانێت ئەوەی گۆڕان كات و شوێنێكی تر بوو، دەشزانێت كە ئەو

كاك نەوشیروان نیە

ەكێتی بۆ سڤیل: ەبی سیاسی ی ەكت ەندامی م ەد پیرە، ئ ەحم ەعدی ئ س

ەم و دووەمی سكرتێرن و ەك ەم خۆیان جێگری ی ەره كاك كۆرسەت و د.بە بۆ ە نام ە ئێم ێ دەنێرن؟ پێویست ە بۆ ك ەوان نام ە، ئ ەرزتر نیی ەوان ب ل

ەوان بنێرین ئ

پەرلەمــــان بەتێڕوانینێكــــی حیزبییەوە لەو بابەتە بڕوانێــــت، ئەوە كارێكی خراپــــە و ناگاتە ئەنجام و راســــتگۆیی نابێت. ئێمە پشتگیری هەوڵەكانی بنەبڕكردنی گەندەڵی دەكەین، بەاڵم ئەو هەوڵەی ئێســــتا دەدرێت نــــا، بەڵكو هەوڵێكــــی رێكخراو، پێناســــی كــــە بەڕێنماییــــەوە، و بەڕێكوپێكــــی گەندەڵــــی كرابێــــت و ئەو كەســــانەی گەندەڵییان كردووە دەستنیشــــان بكرێن، تۆ دەچیت یەخەی فەرمانبەرێــــك دەگریــــت لەوانەیــــە 100 دیناری گەندەڵــــی كــــردووە، لەكاتێكــــدا كەســــی تر هەیە

سەدان هەزار و ملیۆنەها گەندەڵی كردووە! چەند بەرپرســــێكی یەكێتی بەجۆرێك قسە لەســــەر یەكگرتنەوەی پێشــــمەرگە دەكەن، وەك بیانەوێت لەمپەر بۆ ئەو پرســــە دروســــت بكەن، پاســــاوەكانی پشــــت ئەو لێدوانانە تاچەند

مەنتقی و گونجاون؟ســــەعدی پیرە: مــــن پێموایە لەشــــەڕی دژی داعــــش، پێشــــمەرگەكانی یەكێتی یــــان ئەوانەی لەســــەر یەكێتــــی، پــــاش هەمــــوو ئەو هــــەوڵ و تەقەالیانەی بۆ شــــكاندنیان درا لەشكان نەهاتن، سەركەوتنی زۆر گەورە و مەزنیان بەدەستهێنا، كە باســــی یەكگرتنــــەوەی پێشــــمەرگە دەكرێت خۆمان بەهەندێك شتی زۆر الوەكییەوە سەرقاڵ دەكەین و بــــەدوای بەهانە دەگەڕێین بۆ ئەوەی

لـــەم دیمانەیەی ســـڤیلدا ســـەعدی ئەحمەد پیـــرە، ئەندامـــی مەكتەبـــی سیاســـی یەكێتی، جەخـــت لەســـەر چەند پرســـێكی تایبـــەت بە بارودۆخـــی ئێســـتای هەرێمـــی كوردســـتان دەكات، حیزبەكـــەی نـــاو ناكۆكییەكانـــی و لەبارەی نامەكەی بەرهەم ســـاڵح و كۆسرەت رەســـوڵەوە دەڵێت “نەمبینیوە ئەو نامەیە هیچ

كاریگەرییەكی هەبووبێت”.

ژماره 262 2015/1/17 7

سياسەت

چۆن هۆیەك بدۆزینەوە بۆ هێرشــــكردنە ســــەر الیەنێكی سیاســــی، ئەگەرنــــا لەكۆبوونەوەیەكی پەرلەماندا بڕیار لەســــەر ئەوە دراوە، كە دەبێت هێــــزی پێشــــمەرگە یەكبگرێتەوە، هەنــــگاوەكان دەمێكە دەســــتیان پێكردووە، ئەو كاتەی شــــێخ جەعفەر وەزیری پێشمەرگە شانزدە لیوا یەكیان گرتووەتەوە، بڕیاریــــش وابوو ئەگەر ئیمكانیات و توانای هونەری هەبووایە، هەر لەســــەردەمی ئەو شانزدە یاخود هەشت لیوای تر یەكبگرنەوە، بــــەاڵم یەكخســــتنەوەی پێشــــمەرگە تەنهــــا ئەوە نییــــە یەكەكانــــی حەفتــــا و هەشــــتا یەكبگرنەوە، یەكگرتنــــەوەی پێشــــمەرگە مانــــای ئەوەیــــە لیوا تایبەتــــەكان، میلیشــــیاكان هێــــزی نازانــــم چی و چی نەمێنن، چەندین بەرپرس هەن لەســــەرۆكی هەرێمەوە بگرە تا بەشــــێكی زۆری بەرپرسانی یەكێتی و پارتی فەوج و لیوای تایبەت بەخۆیان هەیە، ئەمە چ جۆرە یەكگرتنەوەیەكە كە تۆ بێیت هێزی پێشــــمەرگە یەكبخەیتــــەوە و ئەو لیوایانە لەدەرەوەی هێزی پێشمەرگە بن؟ بەرپرس هەیە لەناو پارتی و یەكێتی كە 100 پاسەوانیان هەیە، بەجۆرێك بەشــــێكیان ئاسایشــــن و بەشــــێكیان پێشــــمەرگەن و بەشێكیشــــیان پۆلیســــن، ئەگەر

بمانەوێت ئەوە ئەسڵی یەكگرتنەوەكەیە. تۆ باســــی میلیشــــیات كــــرد، ئایا هیچ

میلیشــــیایەك لەدامەزراوەی سەربازی هەرێمدا هەیە؟

ســــەعدی پیــــرە: میلیشــــیا نییە، بەاڵم ئێســــتا هێزێك بۆ كاكەیی و هێزێك بۆ ئێزیدی دروست دەكرێــــت، بــــا وەزارەتی پێشــــمەرگە ئــــەو كارە لەڕێــــی موالیدەوە بــــكات، ئەمانەی بۆچییە لەناو وەزارەتی پێشــــمەرگە ئەو هێزەیان بۆ دروست دەكرێت؟ چۆن دروست دەكرێت؟ كێ دروستی دەكات؟ ئەو جۆرە هێزانە بۆ مەبەســــتی حیزبی یاخود مەبەســــتی هەڵبژاردن دروســــت دەكرێت یاخود بۆچ مەبەســــتێك؟ پێویســــتە ئــــەو هێزانە لەالیەن وەزارەتی پێشــــمەرگەوە بەپێی موالید و

رێنمایی دروست بكرێن. كەوایە خوێندنەوەی هەڵە بۆ قسەكانی

مەال بەختیار كراوە؟ســــەعدی پیرە: تەبعەن، مــــەال بەختیار ناڵێت پێشــــمەرگە یەكنەگرێتــــەوە، ناشــــتوانێت بڵێــــت پێشــــمەرگە یەكنەگرێتەوە، چونكە ئەوە بڕیاری پەرلەمانــــە، كــــە یەكێتــــی و پارتــــی و گــــۆڕان و ئیســــالمی و حیزبەكانــــی تریشــــی تێدایە، لەوێ ئەو بڕیــــارە دراوە، بەاڵم ئــــەوەی مەال بەختیار و چەنــــد بەرپرســــێكی تــــر و تەنانــــەت شــــێخ جەعفەریــــش دەیڵێــــن، ئەوە دەگرێتــــەوە كە ئەو پەیوەندیــــدار وەزارەتــــی رووبــــەڕووی كارە

ئــــەو وەزارەتەش رێوشــــوێنەكان كراوەتــــەوە، رێكبخات، پێشــــتر 16 لیوا یەكیان گرتووەتەوە، كــــە لەســــەردەمی وەزیرەكــــەی یەكێتــــی بــــوو، بــــۆ ئەوكات هیــــچ موناقەشــــەیەك نەكراو كەس باســــی نەكــــرا؟ ئــــەی بۆ ئێســــتا ئــــەو مەوزوعە

دروستدەكرێت و موناقەشە دەكرێت؟كوردســــتانی ناوچــــەی لەهەندێــــك دەرەوەی ئیدارەی هەرێم كە بەناوچەی نفوزی یەكێتــــی ئەژمار دەكرێــــت، چەند میلیشــــیایەكی تاچەنــــد كارە ئــــەو هــــەن، مەزهــــەب شــــیعە بەڕێككەوتــــن لەگەڵ یەكێتی كــــراوە وەك ئەوان

باسی دەكەن؟ســــەعدی پیــــرە: ئــــەو هێزانــــە لەنــــاو عێراق رێگەپێــــدراون و ئیشــــی خۆیــــان دەكــــەن، ئێمە چــــۆن دوای 2014/8/3 كــــە هێرشــــكرایە ســــەر هەرێــــم پەیوەندیمــــان بەهەموو الیەكــــەوە كرد بــــۆ هاوكاریكردنمــــان، چونكە داعــــش لەڕووی چەك و تەقەمەنییەوە پاش بەســــەرداگرتنی ئەو هەمــــوو لیوا و فــــەوج و فیرقە ســــەربازییەكانی عێراق زۆر بەهێز بوو، بۆیە داوای هاوكاریمان لەجیهان كرد، ئاوهاش لەنێوان حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردســــتانیش جۆرێك لەهاریكاری هەیــــە، ئــــەم پێكــــەوە كاركردنــــەی لەجەلەوال و ســــەعدییە و هەندێك ناوچەی تر هەیە، بەشــــی

8 ژماره 262 2015/1/17

زۆری بەهۆی هاوكاری نێوان حكومەتی هەرێم و عێراقە، جا عێراق سەربازی نەماوە لەهەندێك شــــوێن بۆیــــە ســــوود لەمیلیشــــیا وەردەگرێت، بەاڵم كاتی خۆی باســــی ئــــەوە دەكرا، كە هێزی بــــەدر هێزێكــــی رێكخــــراوە و مۆركێكی فەرمی وەرگرتــــووە، بەاڵم مەســــئولیەتی بــــەدر و هەر هێزێكــــی تر كــــە لەالیەنــــی عێراقــــەوە بێت ئێمە تەحەمولــــی ناكەیــــن، بەاڵم هاوكاریمــــان لەگەڵ عێــــراق رەتنەكردۆتەوە لەســــەر هەر ئاســــتێك، ئێمە پێكەوە لەشــــەنگار و زوومار و موســــڵیش

هاوكاریمان لەگەڵ ئەو الیەنانە هەیە.ئــــەو هێزانــــە هەڵســــوكەوتی بــــەاڵم نەشــــیاو بەرامبەر بەخەڵكی ناوچەكە لەكورد و عەرەبی ســــوننە دەنوێنن، ئەو مەترسی نییە بۆ

سەر ئایندەی ناوچەكە؟سەعدی پیرە: لەجەلەوال و لەسەعدییەش زۆر بەتونــــدی لەگەڵ ئــــەو هێزانە بەرخــــورد كراوە، كــــە هەرچــــی زووە ناوچەكە چۆڵبكــــەن، چونكە بەشــــێوەیەكی نامەشروع دەســــتدرێژی دەكەنە ســــەر مومتەلەكاتی خەڵك لەبــــرا عەرەبەكان و زیندووكردنەوەی ناكۆكی نێوان سوننە و شیعە لەخزمەتی ئەو پڕۆســــەیە نییە، بەڵی پێشمەرگە ناڕەحەتــــە لەوە، بــــەاڵم ئەو قســــانەی لەبارەی هێرشــــكردنە ســــەر كوردەوە دەكرێن دروست

نین، چونكە هیچ تەجاوزێك نەكراوە. بــــەاڵم مامۆســــتایەكی ئاینی كوردیان

لەخورماتوو كوشت؟ســــەعدی پیرە: ناوەاڵ شــــتی وانییە، دەكرێت، بەاڵم ئەوە كارێكی رێكخراو نییە، رۆژانە خەڵك لەهەولێــــر دەكوژرێت، ئەوە كارێكی رێكخراوە؟ حكومەت لەپشــــت ئەو كارەیــــە؟ رەنگە ناكۆكی نێــــوان خۆیان بێــــت و دەدرێتە دادگا و ســــزای بەشــــێوەیەكی ئەگــــەر بــــەاڵم لێوەردەگیرێــــت، رێكخــــراو دەســــتدرێژی بكرێتــــە ســــەركورد و هێزێكــــی پێشــــمەرگەی یەكێتیــــش لەوێیە دەنگ

ناكات، ئەوە قسەی بێ مانایە. تاچەند گفتوگۆكانی بەشــــداریكردنتان لەحكومەتی خۆجێی هەولێر ئیجابین بەنیسبەت

ئێوەوە؟ســــەعدی پیــــرە: گفتوگۆكان ئیجابیــــن و پەنا

بەخوا تا ماوەیەكی كورت یەكالیی دەبێتەوە.پۆســــتێكتان چ گفتوگۆیانــــە لــــەو

پێدراوە؟ســــەعدی پیــــرە: ئــــەوە كەی تــــەواو بوو پێت

دەڵێم. تاچەند گەشبینن بەڕێككەوتنی نەوتی نێوان هەولێر و بەغــــدا، لەكاتێكدا عەبادی چەند جارێك رایگەیاندووە ئەو رێككەوتنە ستراتیژی

نییە؟ســــەعدی پیرە: حەیدەر عەببــــادی لەمامەڵەی لەگــــەڵ هەرێمــــی كوردســــتان زۆر ئیجابییــــە و هەوڵــــدەدات پەیوەندییــــەكان بەرەوپێــــش بچن، تائێســــتا شــــتێكی ســــلبی ئەوتۆ نەبینــــراوە ئێمە ئەگــــەر نییــــە، دروســــت نیەتــــی پێموانوابێــــت ناكۆكییەكیش هەبێت، ئەوە ئەو ناكۆكییانەن كە لەســــەردەمی مالیكییەوە ماونەتــــەوە، ئەوانەش بەرۆژێــــك و دوو رۆژ چارەســــەر ناكرێن، ئەو ناكۆكییەكانــــە لەبواری بودجە و نەوتن، پێموایە هیچ هۆكارێكمان نەماوە، چونكە دوو كەسایەتی عێراقــــی كە یەكێكیان كــــوردە و ئەویتر عەرەبی شــــیعەیە لەو پۆســــتانەدان )وەزارەتی دارایی و نەوت(، پموانییە هیچ كەســــێك گومانی لەنیازی ئەوان بەرامبەر بەهەرێمی كوردســــتان هەبێت، خوێندنەوەشــــم بــــۆ رێككەوتنــــی نەوتــــی نێوان هەولێــــر و بەغدا باشــــە و پێموایــــە دەبێت ئەوە

بەپراكتیكی جێبەجێ بكرێت.هەرێمــــی مامەڵــــەی باشــــە پێتــــان كوردســــتان لەگــــەڵ عەرەبی ســــوننە چۆن بێت لەكاتێكدا ئەوان ئێستا هەوڵی پێكهێنانی هەرێمی تایبەت بەخۆیان دەدەن و هەرێمی كوردستانیش

بۆتە ناوەندی چاالكییەكانیان؟ســــەعدی پیــــرە: هەرێــــم نەبووەتــــە ناوەندی لەهەرێمــــی ســــوننە، عەرەبــــی چاالكییەكانــــی كوردســــتان ملیــــۆن و نیوێك ئاوارەمــــان هەیە، بەشــــێكی زۆری ئەو ژمارەیــــە عەرەبی عێراقە، بەشێكیشــــیان پێش شــــەڕی داعــــش هاتوونەتە هەرێــــم، جا یان عەلییــــە و عومەر دەریكردووە، یان عومــــەرە و عەلی دەریكــــردووە، هەردووال هــــەن لێــــرە، ئێمە هەرێمــــی كوردســــتان ناكەین

بەســــەنگەر نــــە بــــۆ عەلــــی دژی عومــــەر نە بۆ عومــــەر دژی عەلی، تەنانەت ئێمە دراوســــێكان هەمووی سوننەن و ژینگەیەكی سوننیمان هەیە، رێكخستنەوەی پەیوەندییەكانمان لەگەڵ سوننە كارێكی باشــــە و پێویســــتە كاری لەسەر بكەین، ئێمە خەباتی دوورودرێژمان دژی دیكتاتۆرییەت لەگــــەڵ شــــیعە بــــووە و هاوســــەنگەری یەكتــــر بووین، واتا دەبێت مێژووی هاوبەش و خەباتی هاوبەش بكەین بەبناغەیەك بۆ پێكەوە كاركردن

و لێكتێگەیشتن. ئێســـتا زۆر قســـە لەســـەر هەرێمـــی ســـوننە دەكرێـــت، یەكێتی پێی باشـــە هەرێمی كوردســـتان پشـــتگیری پێكهێنانی ئـــەو هەرێمە

بكات؟ســـەعدی پیرە: ئەوە بابەتێكە لەدەســـتووردا هاتـــووە، پێمـــان باشـــە و پێمـــان خراپـــە نییە، دەنگمـــان بـــۆداوە و ماددەیەكی دەســـتوورییە، كە رێگە دەدات پارێزگایەك تاكو ســـێ پارێزگا هەرێـــم دروســـتبكەن، ئێمە ناتوانێـــت رێگە لەو بابەتە بگرین، تەنانەت لەو بابەتە نەبێت، چونكە بەشـــێك لەو پارێزگا سوننە نشـــینانە دەكەونە

ناوچـــەی هەندێـــك 140ەوەو مـــاددەی ژێـــر دابـــڕاوی كوردســـتانیش بـــەو پارێزگایانـــەوە لكێنراون، هەرێمی سوننە باشە و سەرچاو، ئێمە پشـــتیوانی دەكەین، بـــەاڵم دوای جێبەجێكردنی ماددەی 140. مەسەلەی سوننە ئەمڕۆ لەعێراق پرســـێكی سیاسییە، بەداخەوە لەهێرشی داعش بۆ ســـەر موسڵ لەرقی سیاســـەتی تائیفییانەی حكومەتـــی بەغدا بەشـــێكی زۆری ســـوننە لەو شـــارە پێشـــوازییان لەداعش كرد، بەبێ ئەوەی ئەندام و هاوسۆزی ئەو گروپە بن، بەاڵم لەڕقی حكومەتی نوری مالیكی، ئێستاش بۆ چارەسەری پرســـی ســـوننە نابێت لەســـەر حیســـابی كورد بەرتیلیان پێبدرێت وەك ئـــەوەی لەئەنجومەنی وەزیرانـــی عێراقـــدا روویدا، چونكـــە لەكابینەی ئەمجارە زیاتر لەئیســـتیحقاقی خۆیان بەسوننە درا، بەاڵم لەســـەر حیسابی كورد، پێویستە ئەو

سياسەت

ەوەی ەتی باڵوكردن بابەن ەالی ەكان ل ەندەڵی گ

ەمانتارەوە ەرل ەندێك پ هە ەدەی حزبی ەنها موزای تەتی وەك ەكارهێنانی و ب

كارتی سیاسی

ەرێمی كوردستان ە ه ئێمەر ەلی دژی عوم ە بۆ ع ن

ەر دژی ە بۆ عوم و نەر ەنگ ە س ەین ەلی ناك ع

ەڕێین ە بگ ە ئێم پێویستەی ەو كلیالن ەدوای ئ ب

ەر ە چارەس ەی سونن كێشەتی ەرای ەن و نوێن دەكەی ەی سونن ەقین راست

ەن عێراق دەك

ژماره 262 2015/1/17 9

چارەســـەر بكرێت، بەاڵم كام سوننە بەشداری حكومەت دەكات، ئەو ســـوننەیەی نوێنەرایەتی سوننە دەكات، بەشـــێكی زۆری ئەوانەی ئێستا لەبەغدا لەحوكمن لەوانەیە دە ساڵیش بێت زێدی خۆیان نەبینیبێت و لەئوتێلە پێنج ئەســـتێرەكان عوممانن، دێنە هەولێریش لەئوتێلەكانی دیڤان و رۆتانا دەمێننەوە، رەنگە جاروبار هەڵوەستەیەك لەبەغدا بكەن، بەاڵم ئەویش لەناوچەی ســـەوز، پێویســـتە ئێمە بگەڕێین بـــەدوای ئەو كلیالنەی كێشەی سوننە چارەسەر دەكەن و نوێنەرایەتی سوننەی عێراق دەكەن، جگەلەوەش ئێستا رێگا چۆڵكراوە لەبەردەم ئیســـالمییە توندڕەوەكانی سوننە بەئارەزووی خۆیان مامەڵە بەهاوواڵتی ســـوننەوە دەكەن، ئـــەی ئەوانـــەی لەحكومەتن رۆڵ و كاریگەرییان لەســـەر جەماوەری سوننە چییـــە، ســـەرۆك عەشـــیرەتی واهەیـــە لێرەیـــە و دەڵێت بیســـت هـــەزار چەكدارم هەیە، باشـــە چەكـــدارەت هەیـــە بـــۆ ئەگەر ئەو ژمارە

لێرە دانیشتووی و ناچیت بەرگری بكەیت؟ جەمـــاوەری یەكێتـــی لەناكۆكییەكانی نیگەرانـــن، حیزبەكەیـــان ســـەركردایەتی نـــاو كاتـــی ئـــەوە نەهاتـــووە یەكێتی بـــۆ رازیكردنی جەماوەرەكەی كۆتایی بەقەیرانە ناوخۆییەكانی

بهێنێت؟ســـەعدی پیرە: هیچ قەیرانێكـــی ئەوتۆ لەناو یەكێتـــی نییـــە، ئـــەو قەیرانانـــە لەنـــاو هەمـــوو حیزبێـــك هەن، لەهەندێك حیـــزب خەڵك ئازادە قســـەی لەســـەر دەكات و لەهەندێـــك حیزبیش خەڵك ناوێرێت قسەی لەسەر بكات، من پێموایە ئەوەی ناو یەكێتی خەڵك ئازادە قســـەی لەسەر دەكات، بەاڵم یەكێتی لەكوێ كێشـــەی هەبووە؟ كارەكانـــی خۆی جێبەجـــێ دەكات، بڕیارەكانی دەردەكات، لەبـــەرەكان كێشـــەی نییـــە، ئەگـــەر قەیران هەبێت ئەوە لەشـــوێنێك رەنگیداوەتەوە، كوا ئەوەی ناو یەكێتی لەكوێ رەنگیداوەتەوە؟

ئــــەی لێدوانــــە توندەكانــــی ئەندامانــــی مەكتەبی سیاسی بەرامبەر یەكتر ناودەنێن چی؟

ســـەعدی پیـــرە: من پێموتـــی لەنـــاو یەكێتی

ئـــەو ئازادییـــە هەیـــە و خەڵـــك قســـە دەكات، ئەگەرنا قەیران گەر هەبێت، دەبێت لەشـــوێنێك رەنگبداتەوە، یان لەبەرەكان رەنگدەداتەوە، یان لەیەكەكانـــی حیزب، یان لەئیـــدارە، بەاڵم لەهیچ

شوێنێك رەنگینەداوەتەوە. كەوایە ئەوەی ناو یەكێتی هەیە تەنها رای جیاوازە و نەگەیشتووەتە ئاستی قەیران؟

ســـەعدی پیـــرە: قەیـــران نییـــە، بـــەاڵم ئێمە كێشـــەی نەخۆشـــكەوتنی جەنابـــی ســـكرتێری

گشتیمان هەیە؟ واتـــا بەنەخۆشـــكەوتنی مـــام جەالل

ئێستا یەكێتی بێ مەرجەعە؟ســـەعدی پیرە: مەكتەبی سیاســـی مەرجەعە كە ئەویـــش مەرجەعێكـــی كۆلەكتیڤ )دەســـتە جەمعی(یـــە، لەئەنجامـــی بوونـــی مەرجەعێكی

جەماعیش، رای جیاواز دەردەچێت. بـــەاڵم مەكتەبی سیاســـی ماوەیەكی

زۆرە كۆنەبووەتەوە؟ســـەعدی پیرە: بـــا كۆبووەتـــەوە، كارگێڕی مەكتەبی سیاسیش ئەركی ئەوەیە لەنێوان دوو كۆبوونـــەوە بڕیارەكانی كۆبوونەوەی مەكتەبی سیاســـی جێبەجێ بكات، بـــەاڵم مانگێك زیاترە

مەكتەبی سیاسی كۆنەبووەتەوە. یەكێتی كەی كۆنگرە دەبەستێت؟

ســـەعدی پیرە: كەی شـــەڕی داعش كۆتایی هات.

نامەكەی د. بەرهەم و كاك كۆسرەت ئەنجامێكـــی یەكێتـــی چ نـــاو بـــۆ چاكســـازی

هەبوو؟سەعدی پیرە: من شتێكم نەبینیوە كاریگەری هەبووبێـــت، مومكینە ئەوان نامەیـــان ناردبێت،

بەاڵم بۆ كێیان ناردووە؟

بۆ مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی حیزب؟

ســـەعدی پیرە: ئەوان خۆیان جێگری یەكەم و دووەمـــی ســـكرتێرن و لـــەوان بەرزتر نییە، ئەوان نامە بۆ كێ دەنێرن؟ پێویســـتە ئێمە نامە

بۆ ئەوان بنێرین؟پۆســـتی لەســـەر قســـە لەكۆنگـــرە

سكرتێری گشتی دەكرێت؟سەعدی پیرە: هەموو ئیشەكان وەك پێشوو بەكۆمـــەڵ دەچنەڕێـــوە تاكو بەســـتنی كۆنگرە، لەكۆنگرە بڕیار لەســـەر ئـــەوە دەدرێت، كە ئەو هەیئەتەی ئیدارەی یەكێتی دەكات چۆن دەبێت. پێتانوایـــە كۆنگـــرە كێشـــەكانی نـــاو یەكێتـــی چارەســـەر بكات یان زیاتر كێشـــەكان

بتەقێنێتەوە؟ســـەعدی پیرە: كام كۆنگرە كێشـــەی هەموو بەشـــێك بـــەاڵم چارەســـەركردووە، الیەكـــی

لەكێشەكان چارەسەر دەكات. ئێستا قسە لەســـەر جیابوونەوەی د. بەرهـــەم لەیەكێتی دەكرێت، پێتوایە ئەو كارێكی لـــەو جـــۆرە بـــكات، لەكاتێكـــدا وەك دەوترێت ئەو ئێســـتا لەناو ســـەركردایەتی حیـــزب تەنها

ماوەتەوە؟لـــەوە زۆر بەرهـــەم د. پیـــرە: ســـەعدی زیرەكتـــرە كـــە تێنەگات ئەوەی گـــۆڕان كات و شـــوێنێكی تر بـــوو، بارودۆخێكـــی كۆمەاڵیەتی و ئابـــووری تر لەهەرێمی كوردســـتان هەبوو، كاك بەرهـــەم دەزانێـــت ئەویـــش نەوشـــیروان نییە، كاك نەوشـــیروان شـــتێكی تـــر بوو، كاك بەرهەمیش هەرگیز باســـی ئـــەوەی نەكردووە كە دەیەوێت كارێكی وابكات، ئیشەكانیشی بەو ئاڕاســـتەیە نین، كە ئەو بیەوێت باڵێكی تر لەناو یەكێتـــی جیابكاتەوە، كارێكی زۆر ئاســـاییە، كە ئێمـــە لەهەولێر پێنج شـــەش كەســـێكیكین، هەر بەشـــێكمان راوبۆچوونمـــان بەجۆرێـــك بێـــت،

یەكێتی وا دروستبووە.بەرهـــەم د. لـــە غـــەدری یەكێتـــی

نەكردووە؟ســـەعدی پیـــرە: د. بەرهـــەم گەنجێـــك بووە بۆتە ســـەرۆك وەزیران لەهەرێم، بۆتە جێگری ســـەرۆك وەزیرانی بەغـــدا و وەزیر لەبەغدا و هاتۆتەوە ئێـــرەش بۆتەوە ســـەرۆك وەزیران، لەوە زیاتر چی بكات؟ لەپرسی كاندیدكردنیشی بـــۆ ســـەرۆكایەتی كۆمار، ئـــەو و دكتۆر فوئاد هەردووكیـــان خۆیـــان كاندیدكـــرد، بـــەاڵم ئەو دەنگـــی نەهێنـــا، واتـــا ئەگەر من و تـــۆ خۆمان كاندیـــد كرد و تـــۆ دوو دەنگت لەمن زیاتر هێنا ئـــەوە غـــەدرە؟ دیموكراتی وایـــە یەكێك دەنگ

زۆر دەهێنێت و یەكێكی تر كەم.

سياسەت

ە ەنجێك ەم گ ەره د. بەرۆك وەزیرانی ە س بۆت

ەرێم و وەزیر و هەرۆك جێگری س

ەغدا ە ب وەزیران لەوە ەوە بۆت و هاتۆت

ەرۆك وەزیرانی سەوە زیاتر چی ەرێم، ل ه

بكات؟

ەشیرەتی ەرۆك ع سە ە لێرەی ەی ە ه سوننەزار و دەڵێت 20 ه

ەر ەگ ە، ئ ەی ەكدارم ه چە بۆ لێرە دانیشتووە وایەرگری بكات؟! ێ ب و ناچ

10 ژماره 262 2015/1/17

بارزانی لەكاتی سەردانەكەیدا بۆ شاری دیاربەكری باكووری كوردستان

سياسەت

پارتی و كەجەكە.. جەمسەرگیریی دوو هێزە سەرەكیەكەی كوردستان

ەكان ێ كوردستانیی ەتی ملمالن جیۆپۆلیتیكی كوردستان: دینامیكی

ژماره 262 2015/1/17 11

ە ئامادەیی هێزەكانی لەخوور ەنگال و م ش

ەناو ەی ل ەك ەج كەكانی باشووردا هاوكێش

ەكی ە ژمارەی كردۆتەوە ەوالش ە، ل ەست ەرج ب

ە ەریك ە باكوور خ پارتی لوەرزی جاڕدانی خۆی

ەیدەكات ت

ەوەی گۆڕان بزووتنوەكو هێزێكی تازەی

ەیتوانیوە ەرم تائێستا ن نە ەف ەل ەڕ م ەم ل

ەت ەكان سیاس كوردستانییەكانی خۆی و سرتاتیژیی

ەڕوو بخات

ەقۆناغی دوای ەكێتی ل یەفی ەل ەوە م ەبانی تاڵ

ە دەست خۆرئاوای داوەتە ە و دۆسی ەك ەج ك

ناوخۆكانیشی رادەستی پارتی كردووە

سياسەت

جەمس���ەربەندی-دووبەندی سەرەكی لەكوردستان

تادێت كوردستان دەبێتە گۆڕەپانی ملمالنێ لەنێوان دوو هێزی س���ەرەكی كوردستانی كە بریتین لە: پارتی دیموكراتی كوردستان كوردس���تان جڤاكێ���ن كۆم���ا و لەالی���ەك لەالیەك���ی ت���ر. ئەم���ەش كارێكی ك���ردووە، ك���ە دۆس���ێیەكانی پارچەكانی كوردس���تان لەنێ���وان ئەم دوو هێ���زەدا تاوتوێ بكرێت. ئ���ەم دووبەندیی���ە بەشێكیش���ی پەیوەن���دی بەغیاب���ی یەكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان )دوای نەخۆش���كەوتنی مام جەالل( لەسەر گۆڕەپانەك���ەوە هەی���ە، ك���ە بەش���ێكی زۆر لەرۆڵ���ە س���تراتیژییەكانی خ���ۆی بەپارت���ی بەشێكیش���ی و كوردس���تان دیموكرات���ی ب���ە كۆما جڤاكێن كوردس���تان س���پاردووە. غیاب���ی یەكێت���ی لەالیەك و نادی���اری رۆڵی كوردس���تانی بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان لەگەڵ پاشەكش���یی قوڵ���ی بزووتنەوەی سیاس���ی خۆرهەاڵت���ی كوردس���تان جەمس���ەربەندی

دوانەی لێكەوتۆتەوە. ئێستا دۆخی هەم هاوكاری-هەم ملمالنێ پیرمام–قەندیلدا پەیوەندییەكان���ی بەس���ەر كوردس���تانییەكان دۆس���یە لەم���ەڕ زاڵ���ە. لەالیەك بەكردەوە هاوكاری یەكتر دەكەن، لەالیەكیش پش���كۆی ژێر خۆڵەمێش���ی ئەم هاوكاریی���ە گوزارش���ت لەكێشمەكێش���ێكی مامەڵەیەك���ی ئەگ���ەر ك���ە دەكات، تون���د ئەقاڵن���ی و نەتەوەیی لەگ���ەڵ نەكرێ، ئەوە دوور نییە ئەم پش���كۆیە بڵێس���ە بس���ێنێ و گڕەك���ەی هەموو الی���ەك تێوەگلێنێت. بۆیە

مامەڵەكردنی س���تراتیژی لەگەڵ ئەم مەلەفە گەلێ���ك گرنك���ە و دەبێ���ت هەر لەئێس���تاوە رەهەندەكانی و ئاسۆكانی بخوێندرێتەوە و

سیناریۆكانی ئایندەیی بۆ شیكبرێتەوە. ه���اوكاری: ملمالن���ێ- گۆڕەپان���ی

لەخۆرئاواوە بۆ باشوورپێ���ش ئەم���ە یەك���ەم خاڵ���ی نوێ���ی ئ���ەم وەرزە لەپێكدادان���ە سیاس���ییەكان لەنێ���وان ئەم دوو میحوەرە كوردس���تانییە بۆ ساڵی 2011 و مەلەف���ی خۆرئ���اوای كوردس���تان دەگەرێتەوە. یەكێتی نیش���تمانی كوردستان رووبەڕووی قۆناغی پاش-تاڵەبانی بۆوە و بۆ لەنگەرگرتنی هاوكێش���ە ناوخۆیی و ناو كوردستانییەكان لەالیەك پاڵی بە )كەجەكە(وە داوە و مەلەفی خۆرئاوای كوردس���تانی بەیەكج���اری بەدەس���ت ئەو هێ���زەوە داوە، لەالیەكی���ش گەلێ���ك لەمەلەفەكانی هەرێمی دەسپێش���كەری رادەس���تی كوردس���تانی پارت���ی ك���ردووە. بزووتن���ەوەی گۆڕانیش تائێس���تا ن���ەرم ت���ازەی هێزێك���ی وەك���و نەیتوانیوە لەمەڕ مەلەفە كوردس���تانییەكان خ���ۆی س���تراتیژییەكانی و سیاس���ەت بخاتەڕوو. راستییەكەشی ئەم بزووتنەوەیە لەب���ەر تازەبوون���ی ئەوەن���دەی بەمەلەف���ە كوردس���تانەوە هەرێم���ی ناوخۆییەكان���ی س���ەرقاڵ بووە، نەیپەڕژاوەتە سەر مەلەفە

كوردستانییەكان. دیكەی���ش پارامەترێك���ی لەیەالیەكی���ش ئەمەی تۆخت���ر كردۆت���ەوە: ئەویش غیابی سیاس���ی بزووتن���ەوەی درێژخایەت���ی لەخۆرهەاڵت���ی كوردس���تانە، كە وایكردووە رەهەندەكانی ئەم دووبەندییە جیۆسیاسییە كوردس���تانییە تۆختر بنوێنێت. خۆرهەاڵتی كوردس���تان ئاوس بەكۆمەڵێك وەرگۆڕانی نزیك���دا لەئایندەیەك���ی و گەورەی���ە

دەردەكەوێت: ی���ان دەبێتەوە بەپارچەیەكی س���ەرەكی و لەنگەرێك لەنێ���وان باكوور و باش���ووردا رادەگرێت، یاخ���ود بەیەكجاری س���ەروەری سیاس���ی خۆی لەدەستدەدات كوردس���تان خۆرئ���اوای هاوش���ێوەی و دەبێتە پاش���كۆی جیۆستراتیژی باشوور و

باكووری كوردستان. ب���ۆ لەملمالنێ���كان نوێی���ە وەرزە ئ���ەم كوردس���تان خۆرئ���اوای پێش���هاتەكانی دەگەڕێتەوە. پارتی دیموكراتی كوردس���تان لەپشت دامەزرادندنی ئەنجومەنی نیشتمانی كوردییەوە وەستاوە. لەوالیش كۆما جڤاكێن كوردس���تان ئەمە ب���ە بەدیلس���ازی دەزانێ و خ���ۆی بەتاق���ە هێزی بەره���ەق و رەوای ئ���ەو بەش���ە دەزانێت. ئەمانی���ش “تەڤگەڕی كۆمەڵگەی دیموكراتی”ان پێكەوەناوە. بەاڵم پرۆژەكان���ی كەجەك���ە ئەنجام���ی زیاتریان پێكەوەنان���ی لەگ���ەڵ و بەدەس���تەوەداوە ئیدارەی خۆس���ەری دیموكرات���ی تەنگییان بەئەنجومەنی نیش���تمانی كوردی هەڵچنیوە و لەگۆڕەپانەكە دەریانپەڕاندون. ئەمە تەنها لەخۆرئاوا سنوردار نەماوە، بەڵكو پەلی بۆ رووداوەكانی ناو باشووریش هاویشتووە. كەجەكە دەیەوێ لەمەلەفی شەنگالدا پێگەی خۆی تۆكمە بكات و بەكردەوە دەس���كاری هەرێم���ی ن���او س���تراتیژییەكانی پرس���ە

كوردستان بكات. هەڵب���ەز و داب���ەز: ه���ەم ملمالنێ هەم

كێشمەكیشهێ���زە پەیوەندی���ی س���یغەی وەنەب���ێ كوردس���تانییەكان تەنه���ا بریت���ی بێ���ت ل���ە كێشمەكێش، بەڵكو لەچەند رەهەندێكیشیەوە ئەمە پەلی بۆ هاوكاریش كوتاوە. بەتایبەت ئ���ەوەی دوای كۆبانیی���ەوە لەمەس���ەلەی ك.ج.ك بەتون���دی پێویس���تی بەه���اوكاری لۆجستی، سەربازی و سیاسی پارتی بوو، بەپاڵپش���تی بارزانی هێرشە ئاسمانییەكانی

بەشی سیاسەت

12 ژماره 262 2015/1/17

سياسەت

ەم ەئێستادا دۆخی ه لێ ەم ملمالن هاوكاری-هەكانی ەیوەندیی ەر پ ەس بەری پیرمام- ەمس دوو ج

ە ەندیلدا زاڵ ق

دی���دە جیۆسیاس���یی و ئ���ەو بەها سیاس���ی و فیكریان���ەن، ك���ە لەهەرێم���ی كوردس���تان بەتایب���ەت پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان

هەڵگریانە. ئەنج���ام: خۆره���ەاڵت ئێس���تا بۆتە ئەو پارچەیەی ئەگەری هەیە ئەم جەمسەربەندییە ی���ان تۆخبكات���ەوە یاخود خ���اوی بكاتەوە. ئێس���تا هێ���زە س���ەرەكییەكانی خۆرهەاڵتی كوردس���تان )حیزبی دیموكراتی كوردستان و كۆمەڵەی شۆڕش���گێری زەحمەتكێشكانی باڵەكانیان���ەوە( بەهەم���وو كوردس���تان ل���ەوەزری خ���ەوی زس���تانەیاندان. ئەگ���ەر دۆخی خۆرهەاڵت بتەقێتەوە، ئەوا ئەگەری ئ���ەوە هەی���ە خۆره���ەاڵت وەك پارچەیەكی س���ەرەكی ئ���ەم ملمالنێی���ە خ���او بكات���ەوە، ئەگەر ئەم���ەش نەیەتەدیی، ئەوە دیموكرات و كۆمەڵ���ەش دەبنە بەش���ێك لەپرۆژەكانی پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان و )ك.ج.ك(یش پەژاك و كۆدار لەئاست ئەم پرۆژەیەدا

بەچڕی دەقۆزێتەوە.

سوریایش���ی گۆڕەپان���ی هاوپەیمان���ان گرتۆت���ەوە. ل���ەوە واوەتری���ش بەچوون���ی چەن���د یەكەیەك���ی چەك���ی قورس���ی هێزی پێشمەرگەی كوردس���تان ئەوە رەهەندێكی ت���ری ه���اوكاری هاتۆتەكای���ەوە. بەم���ەش تاڕادەی���ەك ئ���او بەس���ەر ئەو پش���كۆ ژێر خۆڵەمێش���ییەدا كراوە، ك���ە بەپێی زۆربەی پێش���بیینەكان لەئایندەیەكی نزیكدا ئەگەری

تەقینەوەی هەیە. لەالیەكیشەوە رۆڵی هێزەكانی پاراستنی گ���ەل لەش���ەنگال و مەخم���ور )ك.ج.ك( ی لەناو هاوكێش���ەكانی هەرێمی كوردستاندا كردۆت���ە ژمارەیەك���ی بەرجەس���تە. جاران ئ���ەم رۆڵ���ە تەنه���ا بەناوچە س���نورییەكانی قەندیل و بادینانەوە س���نوردار بووە، بەاڵم ئەم���ڕۆ ئەم رۆڵە تادێ���ت زیاتر باڵدەكاتەوە و ئەوەتا شەنگالیش���ی گرۆتەوە. ئەمە تەنها بەرۆڵ���ی چەن���د یەكەیەك���ی س���ەربازییەوە نەگیرساوەتەوە، بەڵكو ئەم هێزە ئێستا ئەم دەورە س���ەربازیەی خ���ۆی بەپرۆژەیەك���ی و وەرس���وڕاندوە ئیداری���ش و سیاس���ی بكرێ���ت ش���ەنگال دەكات: ئ���ەوە داوای بەكانتۆنێكی س���ەربەخۆ! ئەم���ەش لەپەنای هاوكارییەكان لەكۆبانییەوە دیس���ان دەرگا بەڕووی قۆناغێك لەملمالنێ و كێشمەكێش

دەكاتەوە. مەلەفەكانی تر: پەلكوتان بۆ دۆس���یەی

باكوور و خۆرهەاڵتئ���ەم دۆخ���ەی وا لەس���ەرەوە بەدۆخ���ی تێكەڵ���ی ملمالن���ێ- ه���اوكاری وەس���فمان

ك���ردووە، وەنەبێ تەنها لەس���ەر گۆڕەپانی خۆرئاوا و باش���ووری كوردستاندا قەتیس مابێتەوە، نەخێر بەڵكو بەرەبەرە خەریكە بۆ پارچە سەرەكییەكانی باكوور و خۆرهەاڵتی كوردس���تانیش دەپەڕێت���ەوە. لەب���ەر ئەم���ە هەردوو جەمس���ەرە كوردس���تانییەكان كە ئەمڕۆ مامەڵە بەدۆسیە كوردستانییەكانەوە و باك���ور دۆس���ێكانی لەم���ەڕ دەك���ەن، خۆرهەاڵت���ی كوردس���تانیش دەس���تیان بە جموجۆڵ���ی نوێ ك���ردوە كە هەر لەئێس���تا

بۆنی كێشمەكێشێكی سەختی لێوەدێت. پارتی دەیەوێ هاوش���ێوەی ئەنجومەنی نیش���تمانی كوردی لەخۆرئاوای كوردستان ش���تێكی كوردس���تانیش باك���ووری ب���ۆ هاوش���ێوە بهێنێتەكایەوە. ب���ۆ ئەمەش هەر لەئێس���تاوە گفتوگۆیەك���ی چ���ڕی لەنێ���وان گروپەكان���ی دەرەوەی )ك.ج.ك( – )ه.د.پ( دەس���تپێكردوە و بەتەم���ای ئەوەی���ە ئ���ەم )ك.ج.ك( هێڵ���ی بەدیل���ی وەك���و هێزان���ە بەرجەستە بكات. بۆیە ئەم گفتوگۆیە تەنها لەنێ���وان پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان–باكوور، پارتی سۆسیایس���تی كوردس���تان و پارت���ی واڵتپارێ���زی دیموكرات���دا قەتیس نەماوەتەوە، بەڵك���و ئەوەتا خەریكە پانتایی باكووری كوردستانیش دەگرێتەوە. لەوێش بەفەرم���ی پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان خەریك���ە وەرزی جاڕدانی خۆی تەیدەكات. كوردس���تانیش ئ���ازادی پارت���ی ه���اوكات دام���ەزراوە و بەفەرمی چاالكییەكانی خۆی ج���اڕداوە. ئەم دوو هێزەی���ش هەڵگری ئەو

ژماره 262 2015/1/17 13

سياسەت

یەكێتی وەك ئۆپۆزسیۆن مامەڵە دەكات و گۆڕانیش پەشیمانە

ەم ئۆپۆزسیۆن ەاڵت بن و ه ەم دەس ەوێت ه ەكانی كوردستان دەیان ە سیاسی پارت

ەوە و ەت ە حكوم ەبووم بچین ەوە ن ەڵ ئ ەگ ەمانتارێكی گۆڕان: من ل ەرل پ

ەوە ەین ەر خۆماندا قڵپ بك ەس ەاڵت ب ەی دەس ەندەڵی 23 ساڵ ەگ ڕ ل جامی پ

ەت وەربگرێت و ەوەی كێكی حكوم ەوتوو نابێت ل ەرك ەكێتی س چاودێرێكی سیاسی: ی

ە بكات ەڵ وەك ئۆپۆزسیۆنیش مام

14 ژماره 262 2015/1/17

هەرچەندە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەحكومەت���ی هەرێمدا هەیە و تائێس���تاش لەپارێزگای سلێمانی و ئیدارەی گەرمیان خۆی بەكردارەكی لەدەس���ەاڵتدایە، بەاڵم ماوەیەك���ە لەمیدیاكان���ەوە وەك پارتێكی ئۆپۆزس���یۆن مامەڵ���ە دەكات و رەخنەی ب���ەردەوام ل���ەو وەزارەتان���ە دەگرێت، كە بەدەس���ت خۆیەوە نین، ئێستاش بوونەتە ئەو پارتە سیاسیەی قاچێكیان لەحكومەت و قاچێك���ی دیكەیان لەئۆپۆزس���یۆنبوون

دایە.هەرچەن���دە چەن���د س���اڵێك لەمەوب���ەر لەپارێ���زگای خۆپێش���اندان ئەنجامدان���ی سلێمانیدا لەالیەن یەكێتیەوە دژایەتی دەكرا، بەاڵم لەخۆپیش���اندانەكانی ئ���ەم دواییەدا ئەوان نەك هەر دژایەتی خۆپێشاندانەكان ناك���ەن، بەڵكوو بەفەرمی پشتگیریش���یان وەك لەمیدیاكانیش���یانەوە و دەك���ردن پارتێ���ك كە هەر لەحكومەتدا نەبن مامەڵە فراكسیۆنەكەش���یان ه���اوكات دەك���ەن، ئاڵۆزی���ی زۆرتری���ن پەرلەمان���دا لەنێ���و

لەدانیشتنەكانی پەرلەماندا دەنێننەوە.“تەالر لەتیف” پەرلەمانتاری فراكسیۆنی سەوز بۆخۆی ئەو راستیە ناشارێتەوە، كە یەكێتی لەم خولەدا جیاوازترە لەخولەكانی پێشوو، ئەو پەرلەمانتارە بە سڤیلی گوت “یەكێك لەئەركە سەرەكیەكانی پەرلەمان ت���ۆش چاودێریكردن���ە، میدیاكانی���ش و لەكاتی چاودێریكردنی ئەدای حكومەت و دامەزراوەكانی دەس���ەاڵتدا، دەستەخەیتە س���ەر رەخنە و كەموكوڕیەكان و ناكرێت لێی���ان بێدەن���گ بی���ت، بۆی���ە ئێم���ە وەك میدیاكانیش���مان و س���ەوز فراكس���یۆنی هەس���تاوین، خۆم���ان بەئەرك���ی تەنه���ا ئێم���ە پێش���وودا لەخول���ی جگەل���ەوەی بەهاوبەش���ی لەگ���ەڵ پارتی فراكس���یۆنی پەرلەمانم���ان پێكهێناب���وو، ب���ەاڵم ئێس���تا و س���ەربەخۆیە ئێم���ە فراكس���یۆنەكەی بوارێكی ئازادانەترمان هەیە بۆ كاركردن، بۆی���ە رەخنەكان���ی ئێمەش تەنها لەس���ەر كەموكوڕیەكان���ە و بەدڵنیای���ەوە ل���ەكارە

باشەكانیشدا دەستخۆشیان لێدەكەین”.قسەی ئەم پەرلەمانتارە لەكاتێكدایە، كە بەشێكی زۆر لەچاودێرانی سیاسی پێیان وانیە یەكێت���ی بەهۆی ئ���ەو رابردوویەی هەیەت���ی بتوانێ���ت جێ���گای ئۆپۆزس���یۆن پڕبكات���ەوە، بەوت���ەی “س���یروان كەریم”

مامۆس���تای زانكۆ و چاودێری سیاسیی، یەكێت���ی دەیەوێ���ت جۆرێ���ك لەناڕەزایی لەناو حكومەت���دا دەرببڕێت، بەاڵم بڕوای وای���ە كە ناتوانێت س���ەركەوتوو بێت. ئەو گوتی “یەكێتی دەیەوێت بڵێت من لەبەرەی گەل���م و بەرگ���ری لەمافی خەڵ���ك دەكەم، ئەمەش���ی لەپێناو بەدەس���تهێنانەوەی ئەو دەنگە لەدەستچووانەیە، كە لەهەڵبژاردنی

پەرلەمانی كودستاندا لەدەستیدان”.بەبڕوای ئەو چاودێرە سیاسییە، یەكێتی ناتوانێت لەو هەوڵەیدا س���ەركەوتوو بێت و دەڵێ���ت “لەالی���ەك یەكێت���ی بەش���داری 22 س���اڵی حكومڕان���ی ئ���ەم واڵتەی���ە و ئەزموونێكی خراپی پێشانداوە و لەهەموو ئ���ەم واڵت���ە نایاس���ایی و گەندەڵییەك���ی بەش���دارە، لەالیەك���ی تریش���ەوە، پێش���تر گۆڕان نموونەیەكی زیندوی ئۆپۆزسیۆن ب���ووە لەكوردس���تان و یەكێتی���ش لەن���او

حكومەتدا ئەوەی پێناكرێت”.س���ەبارەت ب���ەوەش كە ئای���ا یەكێتی چ رێگەچارەیەك���ی ت���ری هەی���ە ب���ۆ ئەوەی لەن���او حكومەت���دا و لەنێ���وان پارت���ی و گۆڕان���دا نەتوێتەوە، مامۆس���تاكەی زانكۆ گوت���ی “یەكێتی پێویس���تی بەوەی���ە لەناو ئ���ەو وەزارەتانەدا كە بەدەس���تییەوەیەتی نموونەیەك���ی و ب���كات گۆڕان���كاری جی���اوازی كارك���ردن لەگ���ۆڕان و پارتی پێش���ان ب���دات، ب���ەدەر ل���ەوە ناتوانێ���ت لەوەدا س���ەركەوتووبێت كێكی حكومەت وەربگرێت و وەك ئۆپۆزسیۆنیش مامەڵە

بكات”.جگەلەوەش بەوتەی “فەیس���ەڵ خەلیل” یەكێت���ی ئێس���تا ئ���ەوەی رۆژنامەن���وس و راگەیاندنەكان���ی لەرێگ���ەی دەی���كات خۆدەرخس���تنە سیاس���یەكانی، لێدوان���ی وەك ئۆپۆزس���یۆن و السایكردنەوەیەكی گۆڕان���ە، بزووتن���ەوەی ناواقعیان���ەی فەیس���ەڵ خەلیل گوتی” گ���ۆڕان كە وەك ئۆپۆزس���یۆن خۆی راگەیاند، بارودۆخی كوردستان لەرووی سیاسی و ئەمنییەوە ئ���ارام بوو، هی���چ قەیرانێك نەب���وو. بەاڵم بارودۆخ���ی ئێس���تا بارودۆخ���ی جەنگ���ە، بوارێ���ك نییە بۆ موزایەدەك���ردن بەناوی رەخنەگرتنەوە. جیاوازییەكی دیكە ئەوەیە گۆڕان وەك بزووتنەوەیەك هەڵسوكەوت لەعەس���كەرتاری دوور و مەدەن���ی دەرك���ەوت و بەم���ەش توان���ی حەم���اس بۆ خەڵك دروس���ت بكات، ب���ەاڵم یەكێتی هێزی پێش���مەرگە و دژە تی���رۆری هەیە.

سياسەت

راوێژ كامەران

كە ئ���ەوەی دووەمیان هێزێكی زەبەالح و راهێنراو و بەئیمكانیەتە”.

یەكێت���ی پێش���یوایە خەلی���ل فەیس���ەڵ لەرێ���گای بەكارهێنان���ی پرس���ی نەوت و سەردانیكردنی نوری مالیكی و مەسەلەی داع���ش و كێش���ەكانی نێوان كوردس���تان و بەغ���دا، رزگاركردن���ی چەند ش���وێنێك لەدەس���ت داعش، مەس���ەلەی ئاوارەكانی رۆژاوا، پەیوەن���دی لەگەڵ توركیا، بابەتی كۆبانی و كۆمەڵێك بابەتی دیكە دەیەوێت بەرامب���ەری الیەنەكان���ی ئیس���تفزازی “هەم���وو ئ���ەو بەوت���ەی ب���ەاڵم ب���كات. ئ���ەو ئیس���تفزازكردنەی یەكێت���ی، كە ئەو پێیوایە هۆكارێك دەبێ بۆ هەس���تانەوەی زیات���ری جەماوەری���ی خ���ۆی، بەهەم���وو پێ���وەرە سیاس���ییەكان، دوورە ل���ەكاری جدی سیاس���ی و زەرەرمەندی یەكەمیش

ژماره 262 2015/1/17 15

“ئەم خۆهەڵخستنەی ئێستای یەكێتی الساییكردنەوەیەكی ناواقیعیانەی قۆناغی پێشووی بزووتنەوەی گۆڕانە”

سياسەت

ل���ەو مامەڵەیە خ���ودی یەكێت���ی دەبێت و بەهۆیەوە زیاتر پەراوێز دەبێ�ت”.

مامەڵ���ەی یەكێت���ی وەك ئۆپۆزس���یۆن لەكاتێكدایە كە بەش���ێك لەهەڵس���وڕاوانی و حكوم���ەت ب���ۆ لەچونی���ان گ���ۆڕان لەئۆپۆزس���یۆن دەس���تبەرداربونیان پەشیمانن، ئەوەتا پەرلەمانتارێكی گۆڕان رەخنە لەچون���ی بزووتنەوەك���ەی بۆ ناو پێیوای���ە دەب���وو حكوم���ەت دەگرێ���ت و وەك ئۆپۆزس���یۆن بمانایەت���ەوە. “عومەر ئ���ەوەی لەوب���ارەوە عینای���ەت” حاج���ی راگەیاندووە، كە ئەو پێش���تر هۆش���داری نەچن���ە ك���ە بەبزووتنەوەك���ەی داوە حكومەتەوە، عومەر حاجی عنایەت گوتی “م���ن وتم با نەچینە حكوم���ەت، جامی پڕ لەگەندەڵی 23 س���اڵەی دەسەاڵت بەسەر خۆمان���دا قڵپ نەكەین���ەوە، وتیان پالنمان

هەی���ە و بەپالنەوە دەچینە حكومەت. ئێمە پۆشاكێكمان لەبەرە لەزۆنگاوی گەندەڵی

ئەواندا مەلە دەگەین و پیس نابین”.ئ���ەم پەرلەمانت���ارە ئەوەش���ی وت���ووە، ئەو پێش���تر بەبزووتنەوەكەی وتووە، كە چونی ئەوان بۆ ناو حكومەت بۆس���ەیەكە ب���ۆ لەقاڵبدان���ی گۆڕان، ب���ەاڵم پێیانوتووە ك���ە “ئێم���ە بەردەركی ماڵ���ی خۆمان پاك رادەگری���ن، ب���ا ئ���ەوان چاوم���ان لێبكەن، وەزارەت و ئیدارەكانم���ان وا لێدەكەی���ن ببنە نمونە بۆ ئەوانەی پێشتر نەیانزانیوە

حكومەتداری بكەن و چاویان لێبكەن”.ل���ە كۆتایدا ئەم پەرلەمانتارە دەش���ڵێت “وەزارەتەكان���ی ئێمە بوونەتە پاش���كۆی وەزارەتەكان���ی ئەوان، یەك س���اڵ زیاترە پەرلەم���ان الی ئێمەی���ە، ئ���ەوەی ئ���ەوان نەیانویس���تبێ لەپارلەمان دەرباز نەبووە،

تەنان���ەت نەمانتوان���ی دوو موچەییەكانی پەرلەمانی���ش ببڕین، روونت���ر بڵێم لەبری ئ���ەوەی ئێم���ە چاودێری حكوم���ەت بین، ئ���ەوان رێنمایی ئێمە دەك���ەن، زیاتر لە 6 مانگ���ە لەحكومەتین، نەك چاكس���ازیمان پێنەكرا، قوڕەكەیان بۆ خەستر كردینەوە، بێگوم���ان ب���ن گ���ەر ئێم���ە ئ���ەم خولەش ئۆپۆزس���یۆن بوینای���ە مووچ���ە ئەوەن���دە دوانەدەك���ەوت، گ���ەر ب���ۆ بێدەنگكردن���ی ئێمەش بوایە مانگانە موچەیان دەدا، گەر وەزی���ر یەكگرت���وو نەبوای���ە، كارەبا بەو ئاس���تە قەیراناوی نەدەبوو، بێگومان بن، تا وەزی���ری كارەبا یەكگرتوو بێت كارەبا چ���اك نابێ���ت، تا وەزی���ری دارایی گۆڕان بێ���ت، موچ���ە وەك پێویس���ت نادرێت، تا وەزیری پێش���مەرگە گۆڕان بێت سوپای

دامەزراوەیی نابینین”.

16 ژماره 262 2015/1/17

سياسەت

ەلی باپیر مامۆستا عەی توانا و ەرم ەگ ل

ەخشینی فیكری خۆی بە بیرمان ە ئێم ە، بۆی دای

ەمیر ە گۆڕینی ئ لەوە ەكردۆت ن

ەمانتاران موراعتی ەرل پەن ەوافوقی سیاسی دەك ت

ەكانی و دەست بۆ وەزارەتەش ەم ەن، ئ ەكرت ناب ی

ەمانی الواز ەرل رۆڵی پكردووە

ە رابردوودا ەت ل حكومەو ەی بۆ ئ ەرنام ب

ە ەبووە ك پارە زۆرە نە ەردەستیدا بووە، بۆی ەب لە ەم هاتۆت ەشت ەی ه كابینەتاڵ ەكی ب ەی ەریك ەر ت س

گۆڕینی مامۆستا عەلی باپیر لەكۆنگرەی كۆمەڵی ئیسالمیدا لە ئاوخواردنەوە ئاسانترە

ەاڵڵی ەڕوان گ م

ەمانی كوردستان: ەرل ەپ ەڵی ئیسالمی ل ەرۆكی فراكسیۆنی كۆم ەبی سیاسی و س ەكت ەندامی م ئ

16 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 17

چەند قەیرانێك رووبەرووی هەرێمی كوردس����تان بوونەتەوە، كەمبوونەوەی كارەبا و دواكەوتنی موچ����ە و گرانی نرخی بەنزین و ..هتد، خەڵك دەپرسێ بۆچی پەرلەمان لەئاست

ئەم ڕووداوانە بیدەنگە؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: بەن����اوی خوای گ����ەورە، داب����ەش بەرپرس����یاریەتییەكە م����ن، ب����ەڕای پەرلەمان����دا، و حكوم����ەت لەنێ����وان دەبێ����ت، لەبەرئ����ەوەی حكوم����ەت لەرابردوو و ئێس����تادا پالنێك����ی تۆكمەی ب����ۆ ش����ێوازی بەرێوەبردنی حكومەت نەب����ووە، هەروەها بەرنامەی نەبووە لەچۆنییەتی خەرجكردنی ئەو بڕە پارە زۆرەی لەبەردەس����تی بووە لەس����ااڵنی راب����ردوو، ئەوە بۆت����ە ه����ۆی ئ����ەوەی كابین����ەی هەش����تەم بێتە س����ەر تەریكەیەكی بەت����اڵ، هەروەه����ا دەتوانم بەتەواوەت����ی نەیتوانی����وە پەرلەمانی����ش بڵێ����م بەئەرك و رۆڵی خۆی هەڵبس����ێت، لەبەرئەوەی حكومەتەك����ە حكومەتێك����ی تەوافقی����ە، ئ����ەوەش بۆتە ه����ۆی ئەوەی رۆڵی پەرلەم����ان الوازبێت، بەمەبەس����تی موراعاتكردنی تەوافقەكە دەس����ت ب����ۆ وەزارەتەكان����ی یەكتری نابرێ����ت، هەروەها چاوپۆش����ی لەهەندێ����ك ش����ت بكرێت، راس����تە هەندێك ش����ت لەپەرلەم����ان وت����راوە، بەتایبەت كە هەندێك كەیس����ی گەندەڵی ئاشكرا دەكرێن، ب����ەاڵم بەڕای من ئەگەر گەندەڵییەكان گەیش����تە لیس����ت، لەوانەی����ە تەوجیهی پێبدرێ����ت كە كاتی ئەوە نییە، بگوترێ ئێمە حكومەتێكی تەوافقیمان لەس����ەر پێویس����تە س����ەبر دروس����تكردووە و یەكتری بگرین، لەبەرئەوە بەراستی پێویستمان ب����ە بەخوداچوونەوەیەك����ی جدیی����ە، پێویس����تە س����ەرجەم بەرپرسانی سێ س����ەرۆكایەتیەكەی هەرێم بەجدی هەوڵی ئ����ەوە بدەن ئەو قەیرانە كەمبكەنەوە، بەڕاس����تی بەهیچ ش����ێوەیەك ئەو سێ سەرۆكایەتیە ناتوانن پاداشتی ئەو خەڵكە بدەنەوە، كە بەرگەی ئەو قەیرانانەیان گرتووە، تا ئەوكاتەی خۆشگوزەرانیان بۆ دابین نەكەن.

م���ەڕوان گەاڵڵ���ی، ئەندام���ی مەكتەب���ی سیاس���ی كۆمەڵی ئیس���المی و سەرۆكی پەرلەمان���ی ل���ە كۆم���ەڵ فراكس���یۆنی كوردس���تان، ل���ەم دیمانەی���ەدا ب���اس ل���ە و دەكات پەرلەم���ان ئێس���تای رۆڵ���ی پێیوایە لەمس���اڵدا پەرلەمان كاراتر دەبێت لەس���اڵی پار. باس ل���ە بارودۆخی كۆمەڵ و كۆنگ���رەی چاوەڕوانك���راوی داهاتووی

كۆمەڵیش دەكات.

ئاماژەت����ان ب����ە موراعاتكردن بەهۆی تەوافوقەوە كرد، ئایا پەرلەمانتار ئیشی ئەوەیە

موراعاتی حكومەت بكات؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: نەخێ����ر، م����ن واقیعەكەت بۆ دەگوزامەوە، پێویس����تە پەرلەمانتار دەس����ت لەس����ەر كەموكورتیی����ەكان دابنێ����ت، موراعاتی كەس نەكات و بەئەركی خۆی هەڵبسێت، بەاڵم ئ����ەوەی من باس����ی دەكەم واقعیك����ە بۆ ئەوەی كەسمان تووش����ی هەڵە نەبین، خەڵكی تووشی بێهیوایی نەكەین، چونكە واقعێك لەكوردستان هەی����ە، الیەن����ە سیاس����ییەكان حوك����م دەك����ەن، بەداخ����ەوە دەس����ەاڵتی حیزب����ی زاڵ����ە بەس����ەر دەس����ەاڵتی حكوم����ەت و پەرم����ان و هەم����وو دام����ودەزگا حكومیی����ەكان، پێویس����تە ئێمە بەو ئاڕاس����تەیە ئیش بكەین، كە دەسەاڵتی حیزب و حكومەت جیابكەینەوە، بۆ نمونە لەو ش����ەڕەی ڕووبەروومان بۆتەوە، كێ سەرپەرش����تی ئەو جەنگ����ە دەكات؟ دەبینین هەموویان بەرپرس����ە وەزارەت����ی دەب����وو لەكاتێك����دا حیزبییەكان����ن! پیش����مەرگە سەرپەرش����تی بكردای����ە، هەرچەند ئێم����ە دەستخۆش����یمان ب����ۆ س����ەرۆكی هەرێ����م هەی����ە س����ەبارەت بەو چەند خاڵەی س����ەبارەت بەیەكخس����تنەوەی هێزی پیشمەرگە ئاڕاستەی یەكێتی و پارتی كردووە، بۆیە پێویس����تە هێزی پیشمەرگە بەرپرسی میحورەكان دیاری بكات بۆ ئەوەی لەئاس����تی كەموكورتییەكان بتوانێت لێپرس����ینەوە و ئیجرائاتیان لەگەڵ بكات، بەاڵم بەدڵنیایەوە ئێس����تا دەڵێم وەزارەتی پێشمەرگە ناتوانێت لێپرس����ینەوە لەیەكێك لەو بەرپرسانە بكات، كە لەو میحوەرانەیە و دەبنەهۆی مایەی

شكست. ئێوە دەسەاڵتی یاسادانان و چاودێرین و دەتوانن وەزیر بانگهێش����تی پەرلەمان بكەن، چ بەرنامەیەكت����ان بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەم

دۆخە هەیە؟مەڕوان گەاڵڵ����ی: ئێمە دەتوانین وەزیر بانگ بكەی����ن و پرس����یاری لێبكەین، تا ئەو ئاس����تەی متمان����ەی لێوەربگرێن����ەوە، بەاڵم دەب����ێ بزانین رێكەوتنێك����ی باش لەگەڵ بەغدادا هەیە، ئێس����تا هەم����وو كایەكانی ژی����ان وەس����تاوە، پارەیەكی زۆر پێویس����تە تاكو پڕۆژەكان دەستپێبكەنەوە، بۆیە ماوەیەكی دەوێت، دەتوانم بڵێم تا كۆتایی ساڵ ئەگەر ئەو رێككەوتنەش جێبەجی بكرێت، ئەوكات دەتوانین بەسەر ئەو قەیرانە داراییەدا زاڵبین. پێشموایە ئێستا كاتی بەخۆداچوونەوەیە و پێویس����تە پەرلەمان بانگهێشتی ئەو وەزیرانە ب����ۆ بەقەیرانەك����ە، پەیوەن����دارن ك����ە ب����كات، ئ����ەوەی روونكردنەوە بدەن، ت����ا رادەی متمانە

وەرگرتنەوە.

ئەی بۆ وەزیرەكان بانگ ناكەن؟زۆر بانگ����ی ئێم����ە گەاڵڵ����ی: م����ەڕوان لەوەزیرەكانم����ان كردووە، ب����ەاڵم لەرابردوودا لەبەرئەوەی الیەنە سیاسییەكان زاڵبوون بەسەر حكوم����ەت و پەرلەمان، كاتێ����ك وەزیر هاتووە وەك تەش����ریفات و ماش����ەڵاڵ وەك ئاهەنگێ����ك وەزی����رەكان لەبەرئ����ەوەی تەماش����اكراوە، لەپلەیەك����ی ب����ەرزی حیزب����ی گەورەترب����وون، ك����ە بەراورد بكرێ����ت بەرامب����ەر پەرلەمانتاران، لەوانەیە پەرلەمانتاران نەیانتوانی بێت تەنانەت هەموو پرس����یارێكیان لێبكەن، هەرچەندە كەمە، بەاڵم هێشتا ئەم جۆرە مامەڵەكردنە لەپەرلەمان ماوە، هێش����تا ماویەتی پەرلەمانت����اران بەرۆڵی خۆیان هەڵبس����تن، كە وەزیرێ����ك لەحیزبەكەی خۆی بێت ی����ان لەحیزبەك����ەی بەرامبەری بێت متمان����ەی لێوەربگیرێت����ەوە، ئەگ����ەر لەهەرێمی كوردستان متمانە لەدوو وەزیر وەربگیرێتەوە، لەبەرئ����ەوەی وەزارەتەك����ەی بەفیعلی خزمەتی خەڵكی كوردستانی نەكردووە، بەدڵنیایەوە ئەو بارودۆخانە زۆر بەزوویی بەش����ێوەیەكی خێرا چارەس����ەر دەبن و وەزیرەكانی دیكەش فریای

خۆیان دەكەون. گۆمانێ����ك الی بەش����ێك لەهاواڵتیان دروستبووە، كە هەولێك هەیە بۆ ئیحراجكردنی هەندێك لەوەزیرەكانی هێزەكانی ئۆپۆزسیونی

پێشوو، ئایا ئێوە هەست بەوە دەكەن؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: بەپێ����ی ئ����ەوەی لەگ����ەڵ ئ����ەوە وەزیرانەی حكومەت قس����ەم ك����ردووە، بڕواناك����ەم ش����تێك ی����ان بەربەس����تێك هەبێ����ت رێگربێ����ت لەئیش����كردنیان، ب����ەڕای م����ن ه����ەر وەزیرێ����ك دەگەڕێت����ەوە بۆ توان����ا و لێهاتوویی خ����ۆی، ب����ەاڵم ئەگ����ەر ئ����ەو مەترس����یە هەبێت، م����ن لێ����رەوە رایدەگەیەن����م كاتێ����ك ئ����ەو س����ێ الیەن����ەی ئۆپۆزس����یۆن هەس����تیان ب����ەوە كرد، كە ئ����ەو وەزارەتانەی پێیاندراوە بەمەبەس����تی ئەم����ڕۆ م����ن بەتەس����ەوری ئیحراجكردنیان����ە،

حكومەت جێبهێڵن باشترە لە بەیانی. ئێستا كاتی ئەوە نییە جێبهیڵن؟

لەبەرئ����ەوەی نەخێ����ر، گەاڵڵ����ی: م����ەڕوان هەم����وو بەڵێن����ی وەزی����ران ئەنجومەن����ی هاوكارییەك����ی پێ����داون و هەروەه����ا بۆخ����ۆم لێمپرس����یون، تەنانەت هاوكاریش كراون، بۆیە ب����ەڕای من كاركردنی وەزیرەكان دەوەس����تێتە

سەر ئاستی توانا و لێهاتوویی خۆیان. وەزیرەكانی كۆمەڵیش بەم شێوەییە

مامەڵەیان لەگەڵ كراوە؟مەڕوان گەاڵڵی: ئەوەن����دەی كەمن ئاگادارم،

بەڵی. ئێس����تا كات����ی ئ����ەوە نەهاتووە، س����ێ

سياسەت

بیالل سەعید

18 ژماره 262 2015/1/17

دابنیش����ن پێك����ەوە ئۆپۆزس����یون الیەنەك����ەی بڕیارێك سەبارەت بە پالنی ساڵی رابردووتان

لەحكومەت بدەن؟مەڕوان گەاڵڵی: ئ����ەوەی لەڕابردوو لەنێوان ئەو سێ الیەنەی ئۆپۆزسیۆندا هەبوو، رابردووە. بۆیە ئێستا هەرشتێك بكرێت پێویستە ئەو پێنج الیەن����ەی كوردس����تان بڕی����اری لەس����ەر بدەن. من خ����ۆم یەكێك بووم����ە لەئەندامان����ی لیژنەی دانوس����تان، یەكێ����ك لەبەڵینەكان����ی نێ����وان ئەو پێنج الیەنە سیاس����ییە ئەوە بووە كە چاكسازی بكەی����ن و رووب����ەرووی گەندەڵ����ی و رۆتی����ن ببین����ەوە، بۆیە تەمەنی حكومەت ئێس����تا كەمە، ب����ەاڵم ئەگەر س����اڵی یەكەم و نی����وەی دووەمی تەواوك����را و نەیتوانی ئ����ەو بەرنامەیە جێبەجی

بكات، پێویستە بڕیارێكی جەریئانە بدات. ئاماژەت����ان بەوەك����رد، ك����ە ئێ����وە بۆ ئ����ەو دانوس����تانكاربوون، لەلیژن����ەی خۆت����ان كارنام����ەی حكوم����ەت ك����ە دان����راوە، هیچی لێ

جێبەجی كراوە؟ب����ۆ عوزری����ان ی����ەك گەاڵڵ����ی: م����ەڕوان دەهێنین����ەوە بۆ حكوم����ەت، ئەویش ئەوە بووە، كە دوو قەیرانی كەمەرشكین رووی لەهەرێمی كوردس����تان كردووە، یەكەم قەیرانی دارایی و دووەم ش����ەڕی داعش����ە، ئەو شەڕەش بەهێزی م����ادە و پ����ارە دەكرێت، ئێس����تاش كە لەس����اڵی 2015ین، ئەم س����اڵە س����اڵێكی جی����اوازە لەچاو س����اڵی 2014، بەش����ێكی زۆر لەواڵتان����ی زلهێز هاتونەتە سەرخەت لەگەڵ هەرێمی كوردستان، تەعاتوفێكی مادی و مەعنەویان لەگەڵ هەرێمی كوردس����تان بووە، بەاڵم دوابەدوای رێككەوتن ب����ەدواوە 2015 لەس����اڵی بەغ����داد، لەگ����ەڵ مادی����ی و سیاس����ی ئاڕاس����تەی بەدڵنیای����ەوە گۆرانكاری بەس����ەردا دێت، لەوكاتەوە پێویستە وردتربین، چاومان تیژتر بكەین، ئەوش����تانەی دەمانگوت لەساڵی 2014 هێشتا كاتی نەهاتووە،

پێویستە لە2015 خاڵ لەسەر وشە دابنین. وات����ە پەرلەمان����ی 2014 لەپەرلەمانی

2015 جیاوازتر دەبێت ؟م����ەڕوان گەاڵڵی: بەڵ����ی، 2015 زۆر جیاواز دەبێت، ئەگەر هەستتان پێكردبێت، لەگەڵ هاتنی 2015 و رێككەوتن لەگەڵ بەغدا، پەرلەمانتاران زیات����ر گەندەڵیی����ەكان ئاش����كرادەكەن، رۆژان����ە لەمیدییاكانەوە قسەدەكەن و لەگەڵ وەزیرەكان

بەزمانێكی تیژتر قسەدەكەن. ئێس����تا هی����چ بڕیارێك هەی����ە وەزیرە

پەیوەندیدارەكان بانگی پەرلەمان بكرێن؟ م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: ئێس����تا لەپەرلەمان خولی یاس����ادانانمان تەواوك����ردووە، ناتوانی����ن وەزیر بانگهێش����تی پەرلەمان بكەین، بەاڵم وەزیرەكان

بانگهێشتی لیژنەكان دەكرێن. وات����ە ت����ا دوومانگی دیك����ە چاوەڕێی

بانگهێشتی وەزیرەكان نەكەین؟م����ەڕوان گەاڵڵی: ئ����ەوە پەی����ڕەوی ناوخۆی پەرلەم����ان دیاریك����ردووە، ناتوانی����ن لەپەیڕەو

البدەین. لەماوەی رابردوودا فراكسیۆنەكەتان

چی كردووە؟ مەڕوان گەاڵڵی: فراكس����یۆنی كۆمەڵ شەش ئەندام����ی هەی����ە، ب����ەاڵم یەكێك لەفراكس����یۆنە ك����ە كوردس����تانە، پەرلەمان����ی چاالكەكان����ی زۆرترین پرۆژە یاس����ا و زۆرترین پرس����یاری ئاڕاس����تە ك����ردووە، هەروەه����ا رۆڵێكی ئیجابی هەب����ووە لەگ����ەڵ فراكس����یونەكانی دیكە، بەاڵم ئەگ����ەر ئ����ەم پرس����یارە فراكس����یۆنەكانی دیكە وەاڵمی بدەنەوە باش����ترە، بۆ ئەوەی ش����ایەتی بۆ هەوڵی پەرلەمانتارانی فراكس����یۆنی كۆمەڵ

بدەن.چەن����د كۆم����ەڵ فراكس����یونی وەك

پرۆژە یاساتان پێشكەش كردووە؟مەڕوان گەاڵڵی: زیاتر لە 50 پرۆژە یاسامان

پێشكەش كردووە. زۆرجار دەگوترێت، بەشێكی زۆری پ����رۆژە یاس����اكان بەه����ۆی كێبەرك����ی نێ����وان

فراكسیۆنەكان بووە، بۆیە زۆر كرچوكاڵن؟مەڕوان گەاڵڵی: راس����تە لەسەرەتا لەمانگی ی����ەك و دوو ئەگ����ەری هەی����ە وابێت،لەوانەی����ە بەهۆی نەشارەزایی و كەمئەزمونیمان بووبێت، بەاڵم ئێس����تا بەو شێوەیە نەماوە، بۆیە پێموایە ئێس����تا كات����ی ئەوەیە پ����رۆژە یاس����اكان بەپێی بارودخەكە بێت و لەئاس����تی توانای حكومەتی هەرێمی كوردستاندا بێت، بەشێوەیەكی وابێت حكوم����ەت ئیح����راج نەكەین، توان����ای جێبەجی

كردنی نەبێت. ئێستا ئیحراجتان نەكردووە؟

م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: لەوانەیە لەهەندێك ش����ت ئیحراجم����ان كردبێت، بەتایب����ەت لەزیادكردنی موچە و ئەو شتانە، بۆ نمونە بودجەی ئەحزاب، كە پەرلەمان پەس����ەندی كردووە و س����ەرۆكی تائێس����تا ب����ەاڵم ك����ردووە، واژووی هەرێ����م

حیزبەكان سەنتیكیان بۆ سەرفنەكراوە. ئێ����وە وەك كۆمەڵ����ی ئیس����المی ب����ۆ

ماوەی چەند مانگە بودجەتان وەرنەگرتووە؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: لەوكات����ەوە ك����ە قەیرانی دارای����ی س����ەریهەڵداوە، س����ەنتێك ب����ۆ الیەن����ە

سیاسیەكان ئەژمارنەكراوە. واتە ئێوە لەمانگی دووەوە بودجەتان

وەرنەگرتووە؟مەڕوان گەاڵڵی: بەڵی.

سياسەت

ە ەمان ب ەك ە فراكسیۆن لەوە 50 ەندام ەش ئ ش

ەش ڕۆژە یاسامان پێشك پكردووە

ەوە وەزارەتی ەدڵنیایی بە ناتوانێت ەرگ پێشم

ەرپرسی ە ب ەوە ل لێپرسینە ەو میحوەران ەكێك ل ی

ە ە دەبن بك ات، كەی شكست مای

ەمان ەرل ەپ ەر ل ەگ ئەدوو وەزیر ە ل متامن

ەوە، وەربگیرێتەزووی ەكان ب بارودۆخ

باشرت دەبن و وەزیرەكانی تریش فریای

ەون خۆیان دەك

ە ەن ەر الی گەكانی ئۆپۆزسیۆن

ەن ەستبك پێشوو هەیان بۆ ەو وەزارەتان ئ

ئیحراجكردنیان پێدراوە، ەت ە حكوم ڕۆ ل ەم ئە جێبهێڵن باشرتە ل

ەیانی ب

ژماره 262 2015/1/17 19

ئەی ئێوە بەچی دەژین؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: )بەپێكەنین����ەوە( بەهەوا، بەشێكی بودجەی كۆمەڵی ئیسالمی لەموچەی پەرلەمانت����ار و وەزیرەكانی����ەوە س����ەرچاوەی پرۆژەیەك����ی دیكەش����ی بەش����ێكی گرت����ووە، بازرگانیمان هەبووە، ئەویش لەگەڵ قەیرانەكە لەوانەی����ە س����قوتی كردبێ����ت، ئ����ەوی دیك����ەی هاوكاریم����ان جەناب����ت وەك خێرومەن����دی

دەكەن.كۆم����ەڵ فراكس����یونی وەك ئێ����وە ت����ا چەن����د لەئ����ەدای س����ەرۆكایەتی پەرلەمانی

كوردستان ڕازین؟س����ەرۆكی ئ����ەدای گەاڵڵ����ی: م����ەڕوان پەرلەم����ان و پەرلەمانتاران لەیەك����ەوە نزیكە، ئێم����ە وەك خۆم����ان لەئ����ەدای س����ەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردس����تان رازین، بەهۆی ئەوەی س����ەرۆكایەتییەكە لەئەساس����ی ففت����ی بەففتی دانەنراوە، راس����تە بەتەوافقی سیاسی دانراوە، بەاڵم كە گۆرانكاری كراوە جێگای دڵخۆشییە، هەروەها گەنجێك كە هیچ پۆس����تێكی سیاسی

نەبێت، واتە ئەندامی مەكتەبی سیاس����ی نەبێت و ئێستا پۆستی سەرۆكی پەرلەمانی لەئەستۆ بێ����ت، ئەم����ە هەنگاوێك����ی باش����ە، بۆیە ئێس����تا كە س����ێ برای بەرێ����ز لەو پۆس����تەن بەڕێز و بەحورمەتەوە رێ����ز لەپەرلەمانتاران دەگرن و

دەستەجەمعی كاریان كردووە.دیاریكردن����ی و هەڵب����ژاردن دوای كۆمس����یارانی ئەنجومەن����ی ئەندامان����ی هەڵب����ژاردن و راپرس����ی، رەخنەیەكی زۆرتان رووبەروو كرایەوە، ئێستا لەالیەن الیەنەكانی مەس����یحی و توركمانەكان����ەوە پرۆژەیەك بۆ هەمواركردنەوە پێشكەش كراوە، ئێوە تاچەند

لەگەڵ هەمواركردنەوەكەن؟م����ەڕوان گەاڵڵی: بەهیچ ش����ێوەیەك لەگەڵ زیادكردن����ی دوو ئەن����دام نین، بەش����ێوەیەكی راش����كاوانە گووتومان����ە، ئێمە لەگ����ەڵ واقیعی

هەرێم����ی كوردس����تان مامەڵەمان ك����ردووە و كەس ناتوانی نكۆڵ����ی لێبكات، پێنج الیەنەكەی كوردس����تان زۆرترین دەنگیان بەدەستهێناوە، ك����ە هەڵدەبژیرێ����ن، كۆمس����یۆنێك چونك����ە كەمترین رەخنەی لەس����ەر هەبێ����ت، بەتایبەت ئ����ەو رەخنان����ەی پێش����تر لەس����ەری هەب����ووە نەبێت، بۆ ئەوەی هەڵبژاردنێكی پاك و خاوین

سەرپەرشتی بكەن. هی����چ هەولێك هەیە بۆ یەكخس����تنی

فراكسیونی كۆمەڵ و یەكگرتوو؟م����ەڕوان گەاڵڵی: بەڵێ هەوڵێ����ك هەیە، ئەو قۆناغەم����ان دەس����تپێكردووە، ئەگ����ەر دیق����ەت بدرێت، زۆرێنەی راگەیەنراو و بەیاننامەكانمان ن����ەك هی����وادارم دەردەكەی����ن، بەهاوب����ەش بەڵك����و یەكگرت����وو، و كۆم����ەڵ فراكس����یونی

حیزبەكانیشمان یەكبگرن. ئەو هەوڵەی دراوە لەچ قۆناغێكە؟

لەقۆناغێك����ی گەاڵڵ����ی: م����ەڕوان بەرەوپێش����چوونە، وردەوردە كاری لەسەری دەكەین، هیوادارم زۆری نەمابێت دڵی خۆمان

و خەڵكی كوردستانیش خۆشبكەین. پرس و باس����ی یەكگرتنی كۆمەڵ و

یەكگرتوو دەبەنە ناو كۆنگرەی كۆمەڵ؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: پێش����تر ئەو مەس����ەلەیە لەگ����ەڵ كادیرانی كۆم����ەڵ و یەكگرتوو كراوە، هەم����ووی ئەنجامی دڵخۆش����كەر و پاڵپش����تی بووە، زیاتر لەكۆنگرە پرسی ناوخۆیی حیزب

قسەی لەسەر دەكرێت. هیچ ش����تێكی جی����اواز دەبینین لەناو

كۆنگرەی كۆمەڵ؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: بەقەناعەتی م����ن، تاقە و توانایەك����ی دیك����ە لەن����او كۆمەڵی ئیس����المیدا هەی����ە، ئەو گەن����ج و الوانەی ه����ەن، كۆمەڵێك لەئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی بەڵینین����ان داوە بەش����ێوەیەكی دیك����ە خزمەتی كۆمەڵ����ی ئیس����المی بكەن و ب����وار بەگەنجانی ن����او كۆم����ەڵ بدەن بۆ ئەوەی بێنە پێش����ەوە و

خزمەتی كۆمەڵ بكەن. ئێوە وەك ئەندامی مەكتەبی سیاسی،

لەو كەسانەن؟نەبێت����ە ئ����ەوەی ب����ۆ گەاڵڵ����ی: م����ەڕوان بەموزایەدە بەس����ەر براكانم، ئینسان لەژیانی ئەگ����ەر دوو كار بكات لەوانەیە س����ەركەوتوو نەبێ����ت، بۆیە من نزیكەی س����ێ س����اڵی دیكەم س����ەرۆكی كوردس����تان لەپەرلەمان����ی م����اوە فراكس����یۆنم و ئی����ش و كارم����ان زۆرە، لەگەڵ ئەوەش ئەگەر تەفەروغیشی بۆ بكەم لەوانەیە نەتوانم حەقی خۆی پێبدەم، بۆیە ئەو ئەركەی لەمەكتەبی سیاس����ی و سەركردایەتی كۆمەڵی

ئیسالمی هەمە، ئەگەر بمێنمەوە عەیبدار دەبم، بۆی����ە قەناعەتم وایە خۆم و هاوش����ێوەی من، ك����ە دوو كارم����ان هەی����ە، واباش����ە لەیەكێكیان

وازبهینین بۆ خزمەتی ئیشەكەی دیكە. باس لەش����وێنەكەی مامۆس����تا عەلی باپی����ر زۆر گەرمە، ئایا قۆناغ����ی ئەوە هاتووە

ئێوەش گۆڕانێك دروستبكەن؟م����ەڕوان گەاڵڵ����ی: ئ����ەو قۆناغ����ە الی ئێم����ە لەبەرئ����ەوەی م����اوە، زۆری و نەهات����ووە حوكمران����ی ئێم����ە جی����اوازە، تەس����ەورمان س����ەرۆكی دەوڵ����ەت و س����ەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بەجیاواز لەس����ەرۆكی حیزب س����ەیر دەكەین، بەڕاس����تی لەگەڵ ئەوە نین س����اڵ بۆ سەرۆكی حیزب دیاری بكەین، مامۆستا عەلی باپی����ر لەگەرم����ەی تاق����ە و توانا و بەخش����ینی فیكر و بەرەوپێشبردنی حیزبەكە دایە، یەكێك لەو سەركردانەیە، كە س����ەركردایەتی كۆمەڵ ش����انازی پێوە دەكات، هەروەها وەك خۆشی نە داوای مەس����ئولیەت دەكات، نە لەبەریش����ی

رادەكات. واتە ئێوە نیازتان نییە بیگۆرن؟

مەڕوان گەاڵڵی: نەخێر، بەڕای خۆم تاوەكو ئ����ەو پی����اوە بەڕێزە توان����ای هەبێت، واباش����ە لەئەمیرایەت����ی كۆمەڵ����ی ئیس����المی بمێنت����ەوە، شانازییە بۆ كۆمەڵی ئیسالمی. ئەو لەكۆنگرەی رابردووش داوایكردووە بیگۆرین و ئیستاش حەزی لێی����ە بیگۆرین، مەمنونیش����مان دەبێت، الی ئێمە ئاس����انترین ش����ت گۆڕینی مامۆستا عەل����ی باپی����رە، بەڕادەیەك لەئ����او خواردنەوە ئاس����انترە، بەس بڵێین مامۆس����تا ئەمیر مەبە، بەدڵنیای����ەوە دەڵی بەس����ەرچاو، بەاڵم كۆمەڵی

ئیسالمی ئەو قەناعەتەی نییە. كەس هەیە بیەوێت خۆی هەڵبژیرێت

بۆ شوێنی ماموستا عەلی باپیر؟مەڕوان گەاڵڵی: بەڵی هەیە، بەاڵم دەمێنتەوە

بۆ كاتی كۆنگرە.بۆچ����ی كۆم����ەڵ كۆنگ����رەی

دواكەوتووە؟مەڕوان گەاڵڵی: بەهۆی بارودۆخی هەرێمی كوردستانەوەیە، جگەلەوەش لەچاو حیزبەكانی

دیكەش ئێمە زۆر دوانەكەوتووین.

سياسەت

ەمانی 2015 جیاواز ەرل پە هی پار، دەبێت ل

ەمانتاران ەرل ەئێستاوە پ لەكان ەندەڵی زیاتر گ

ەن و ئاشكرا دەكەڵ ەگ ەزمانێكی تیژتر ل بەن ە دەك وەزیرەكان قس

ەبی ەكت ەركی م ە ئ چیرت لەتی ەركردای سیاسی و س

ەڵی ئیسالمیدا كۆمەیبدار دەبم ەوە ع مبێنم

20 ژماره 262 2015/1/17

پەرلەمان���ی عێراقی كرد، ب���ەاڵم پڕۆژەكە رووب���ەڕوی ناڕەزای���ی تون���د بووەیەوە، بەتایبەت لەالیەن هەرێمی كوردستانەوە، بۆی���ە پڕۆژەكە گەڕێنرایەوە بۆ حكومەت، تاوەكو گۆڕانكاری تێدابكات و تائێستاش

هەر بەپەسەندنەكراوی ماوەتەوە.“ع���ادل عەبدولمەهدی” وەزیری نەوتی عێراق لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رۆژی

دەكات نوێن���ەران لەئەنجوومەن���ی داوا پەلەب���كات لەدەركردنی یاس���ای نەوت و گاز لەپێناو ئەوەی هەرێمی كوردستان و پارێزگاكانی دیكەی بەرهەمهێنەری نەوت

مافەكانیان بەدەستبهێنن.حكومەتی عێراق لەساڵی 2007 پڕۆژە یاس���ای ن���ەوت و گازی پەس���ەندكرد و رەوان���ەی پەس���ەندكردنی بەمەبەس���تی

ئ���ەو پڕۆژە یاس���ایەی هەولێر و بەغدا نێوانی���ان كێش���ەكانی لەچاوەڕوانی���دان چارەس���ەر ب���كات، دوای ح���ەوت س���اڵ جارێك���ی دیك���ە ب���اس و خواس���تی لەناو پەرلەمان���ی عێراق و ئەنجومەنی وەزیران سەریهەڵدەداتەوە، وەزیری نەوتی عێراق

لەوەتەی دەستووری عێراق لە ساڵی 2005ەوە پەسەندكراوە، دیارترین كێشەی هەڵپەسێردراوی نێوان هەرێم و بەغدا یاسای نەوت و گازە

عێراق حەوت ساڵە چاوەڕوانی یاسای نەوت و گازەە ەغدا گرنگ ەرێم و ب ەكانی نێوان ه ەیوەندیی ە بۆ رێكخستنی پ یاساك

بیالل سەعید

سياسەت

ژماره 262 2015/1/17 21

ەوە زیاتر “ناكرێت لواڵتێكی وەك عێراق

ەی 95%ی ە نزیك كەوت ەر ن ەس ەی ل ەك بودج

ەتی و گازە، یاسای تایبەبێت” بۆ ن

پسپۆرێكی یاسایی: ە دەركردنی یاساك

ەوتنی ە رێك پێویستی بە و ە و سونن سیاسی شیع

ە ەی كورد ه

17ی كانوونی یەكەم رایگەیاند “پێویستە بەپەلە یاس���ای ن���ەوت و گاز دەربكرێت، لەرێكخس���تنی گرنگ���ی لەب���ەر ئەم���ەش پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان ن���ەوت بەرهەمهێنەرەكان���ی پارێ���زگا و لەحكومەتی عێراق”. ئاماژەی بەوەشكرد كە “تەفسیركردنی تایبەت بەرەشنووسی دەستوور، پێویس���تە هەر لەو سنوورەی خۆی نەمێنێتەوە”. دەشڵێت “یاسای نەوت و گاز بەتەنیا لەبەرژەوەندی كوردس���تان نیی���ە، بەڵكو لەبەرژەوەن���دی پارێزگاكانی دیك���ەی بەرهەمهێن���ەری نەوت���ە، كە تێیدا

مافەكانیان بەروونی دیاردەبێت”.لەو كاتەوە كە دەستوری عێراق لەساڵی 2005وە پەس���ەندكراوە، یاس���ای نەوت و گاز دیارترین كێشەی هەڵواسراوی نێوان بەغ���دا و هەولێرە، تائێس���تا هیچ خولێكی پەرلەمان نەیتوانیوە رێگەیەك بدۆزێتەوە رەشنوس���ێكی لەس���ەر رێكەوت���ن ب���ۆ یەكگرتوو بۆ یاس���اكە. هەرچەندە لیژنەی ن���ەوت و گازی ئەنجومەن���ی نوێنەران���ی س���ێ راب���ردووەوە لەخول���ی عێ���راق رەشنوس���ی پرۆژە یاسای نەوت و گازی لەبەردەستدایە، بەاڵم هیچ رەشنوسێكیان تاوەك���و ئێس���تا رەزامەن���دی س���ەرجەم

الیەنەكانی عێراقی لەسەر نیە.پەرلەمانت���اری فەت���اح” “س���امان فراكس���یۆنی س���ەوز لەلیژن���ەی دارای���ی ئەنجومەن���ی نوێنەران���ی عێ���راق پێیواییە ل���ەكارە گاز و ن���ەوت یاس���ای پ���ڕۆژە س���ەرەكییەكانی لیژنەكەیان���ە و گفتوگ���ۆ لەبارەی س���ەرجەم م���اددەو بڕگەكانیەوە دەك���ەن، چونك���ە پرۆژە یاس���ای نەوت و گاز یەكێكە لەپرۆژە یاس���ا گرنگەكان، كە پەیوەندیی���ە نەوتییەكان���ی نێوان هەرێم و

بەغدا رێكدەخات.ئ���ەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بەوەش���دا،

كە داوا لەحكومەتی عێراق دەكەن پرۆژە یاسای نەوت و گاز رەوانەی ئەنجومەنی نوێن���ەران ب���كات، تا ئەوانی���ش گفتوگۆی لەبارەوە بكەن. راش���یگەیاند “لیژنەكەمان ئامادەی���ە لەكەمترین م���اوەدا ئەو پرۆژە یاس���ایە یەكالبكاتەوە، كە دەس���ەاڵتەكانی وەزارەت���ی نەوت���ی عێ���راق و وەزارەت���ی پارێ���زگا و سروش���تیەكان س���امانە بەرهەمهێنەكان���ی ن���ەوت رێكدەخات���ەوە، ئیمزاكردن���ی میكانیزم���ی هەروەه���ا گرێبەستە نەوتیەكانیش لەگەڵ كۆمپانیان

بیانیەكان دیاریدەكات”.“هیمداد فەیس���ەڵ” مامۆس���تای پسپۆڕ لەب���واری یاس���ای ن���ەوت و گاز دەلێ���ت “ناكرێ���ت ل���ەوە زیات���ر دەوڵەتێكی وەكو عێ���راق ك���ە نزیك���ەی 95%ی بودجەكەی لەن���ەوت و گازەوە بێ���ت، كەچ���ی هێ���چ رێكخستنێكی یاسایی نەبێت بۆ رێكخستن و چۆنیەت���ی مامەڵەك���ردن لەگ���ەڵ ئ���ەم س���ێكتەرە”. ئام���اژەش ب���ەوەش دەكات، ك���ە “دەركردن���ی یاس���ای ن���ەوت و گاز پێویس���تییەكی حەتمیی���ە، دەرچوونی ئەم یاس���اییە حكومەتی فیدراڵ پابەند دەكات، ك���ە هەنگاوی ج���ددی و خێ���را بهاوێژێت بۆ ئاش���تەوایی نیش���تمانی و گەشەپێدانی

خێرای ژێرخانی ئابووری عێراق”.بەاڵم “هاشم مووسەوی” پەرلەمانتاری فراكس���یۆنی موات���ن لەپەرلەمان���ی عێراق ئام���اژە ب���ەوەدەكات، كە پەس���ەند كردنی رەشنووسی یاسای نەوت و گازی عێراق تەنی���ا رێگەچارەی���ە بۆ چارەس���ەركردنی فی���دڕاڵ حكومەت���ی نێ���وان كێش���ەكانی و حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تان، ت���ا ئەوكاتەی ئەم رەشنووسە پەسەند نەكرێت جێبەجێكردن���ەوە، ب���واری نەخرێت���ە و تەنان���ەت رێككەوتنی نەوت���ی ئەمدواییەی نێوان هەولێر و بەغداش بەرێگەچارەیەكی بناغەیی دانانرێت. وتیشی “داڕشتنی پڕۆژە یاس���ای بودجەی عێ���راق بەپشتبەس���تن بەداهات���ی نەوتی پارێزگاكانی بەس���رە و ناس���ریە هەڵەیە، چونك���ە دەبێ بودجە بە لەبەرچاوگرتن���ی داهات���ی نەوت���ی هەموو پارێ���زگاكان و هەرێم���ی كوردس���تانیش

ئامادە بكرێت”.هیمداد داوا لەحكومەتی هەرێم دەكات، كار لەسەر كەمكردنەوەی دەسەاڵتەكانی ك���ە ب���كات، دامەزراوەی���ە پێن���ج ئ���ەو لەرەشنوس���ی یاسای نەوت گازی عێراقە ئاماژەی پێ���دراوە، بەتایبەت���ی كۆمپانیای

نیش���تیمانی و ئەنجومەن���ی فیدراڵی نەوت و گاز، لەبەرئەوەی بەدەرچوونی یاساكە بەم شێوەی ئێستا، تەواوی دەسەاڵتەكان لەالیەن ئ���ەم دوو دامەزراوەیە مۆنۆپۆل

دەكرێن. “د. كاوان ئیسماعیل” دكتۆرا لەیاسا و گرێبەستەكانی نەوت ئاماژە بەوەدەكات، هەبێ���ت، ن���وێ پرۆژەیەك���ی ئەگ���ەر كۆمەڵیك دەس���تكەوت هەی���ە نابێت كورد دەستبەرداری بێت، وەكو هەناردەكردنی نەوت و فرۆشتنی، هەروەها لەدامەزراندنی ئەنجومەنی ئیتیحادی نەوت و گاز، دەبێ كورد بەنوێنەرایەتیەكی بەهێز بەش���داری ب���كات، ن���ەك تەنه���ا بەی���ەك نوێن���ەر. د. كاوان ئیس���ماعیل وتیش���ی “بە دیدی من وابەئاس���انی ئ���ەم كارە ئەنج���ام نادرێت، پاش���ان ئالیەتەك���ە دی���ار نیی���ە، چونك���ە

پڕۆژەی ساڵی 2007 لەپەرلەمانی عێراق بوون���ی هەی���ە، لەس���اڵی 2011 دووب���ارە پرۆژەیەكی ت���ر نێردراوە ب���ۆ پەرلەمانی عێ���راق، لەن���او پەرلەمانی���ش پێش���نیاری قانونی���ك هەیە، كەوات���ە بڕیارەكە ئەوەی خوارەوەی���ە: ئای���ا یەكێ���ك ل���ەم پرۆژانە كارا دەكرێ���ت و دەخرێت���ە دەنگدان���ەوە لەپەرلەمان؟ ی���ان پرۆژەیەكی تر لەالیەن حكومەت���ی ئیتیحادیەوە گەاڵلە دەكرێت و ئەو پرۆژە نوێیە دەنێردرێتە پەرلەمان”؟

ش���ارەزاكەی یاس���ا و گرێبەس���تەكانی ن���ەوت گوتیش���ی “م���ن زۆر بەزەحمەتی دەزانم ئەم پرۆژەیە سەركەوتن بەدەست بێنێت، پیش ئەوەی رێكەوتنێكی سیاس���ی بكرێ���ت، بەڵك���و پێویس���تی ب���ەوە هەی���ە پێش���وەخت رێككەوت���ن لەنێ���وان كورد و عەرەبی شیعە و عەرەبی سوننە دروست ببێت، چونكە ئەم یاسایە چارەنووسسازە

بۆ هەمووان”.

سياسەت

22 ژماره 262 2015/1/17

مەراسیمی بەخاكسپاردنی سەردار حەمید تەقەوی، فەرماندەی بااڵی سوپای پاسداران

سياسەت

كوژرانی حەمید تەقەوی.... بەڵگە و گەواهیدەری ئامادەیی بەهێزی سوپای قودس لە عێراقدا

ەكانی عێراق بووە ەكدارە شیع ە چ ەری گرووپ ەزرێن ەندازیاری دام ئ

گرووپە بەرپرس���یاریەتی کوشتنی ناوبراوی لە ئەستۆ گرتووە.

رۆژی دواتر، بەشی پەیوەندیە گشتییەکانی سوپای پاسداران بەدەرکردنی بەیاننامەیەک هەواڵی کوشتنی سەردار تەقەوی پشتڕاست کردەوە. ئەمە یەکەم جارە سوپای پاسداران کوژران���ی هەواڵ���ی فەرم���ی بەش���ێوەی فەرماندەیەک���ی س���ەربازی خ���ۆی لەعێ���راق رابگەیەنێت. بەاڵم تەنیا قاسم سلیمانی نەبوو کە بەکوش���تنی ئەم سەردارە تەعزیەبار بوو،

لەعێراق.لەرێوڕەس���می س���لێمانی قاس���م بەخاکس���پاردنی س���ەردار “حەمید تەقەوی” بەش���داریکردبوو. س���ەردارێکی 55 ساڵە کە پێشتر وەک فەرماندەیەکی بەرەکانی شەڕی ٨ س���اڵەی ئێ���ران و عێ���راق دەرکەوتب���وو. تەقەوی وەک فەرماندەی میحوەری س���امەڕا لەشەشی ئەم مانگە لەپارێزگای سەالحەدەین بەقەناس���ی داعشێک کوژرا. س���ەرچاوەکانی هەواڵی نزی���ک لەداع���ش رایانگەیاند، کە ئەم

بەچ���اوی مان���دو و جاروبار داخ���راوەوە، و خەمب���ار نیگایەک���ی و بەفرمێسکڕش���تن تێراماو، لە مەجلیس���ی تەعزیەكە دانیشتووە. کاتی رۆیشتنیشی زۆر بەخێرایی لەتەعزیەکە دێتەدەرێ. ئەم رس���تانە، ش���ەرحی تازەترین وێنەکانی قاس���م س���لێمانین، ب���ە ناوبانگترین فەرماندەی س���وپای قودس، ک���ە ئەم رۆژانە هێمای دەس���ەاڵت و س���ەرکەوتنەکانی ئێرانە

بەشی سیاسەت

ژماره 262 2015/1/17 23

سياسەت

ە ماوەی ەوی ل ەق تەڕی عێراق و ئێراندا ش

ەی ەرارگ ەرپرسی ق بەزان بووە رەم

ەرماندە ەو ف ەی ئ زۆربەی ئامادەیی ئێرانیان

ە عێراقدا ەردەوامیان ل بەتی ە، ئاشنای ەی ه

ەڵ زمانی ەگ ەواویان ل تە ەی ەرەبی ه كوردی و ع

بەشدار بووە، دواتر لەئۆپەراسیۆنی ناوچەی بەند لەباش���ووری سامەرا و باکووری بەغدا بەش���دار بووە. هەروەها لەرێکخستنی هێزی عەش���ایری عێراق���ی ش���ارەزاییەکی تەواوی

هەبووە.ئ���ەم گێڕانەوەی���ە، بەباش���ی و بەروون���ی، رەهەندەکانی ئامادەیی فەرماندەرانی سوپای قودس لەعێ���راق دەخاتە روو، ئێس���تاکە ئەم فەرماندەرانە ئەزموونی سێ دەیە ئاشنایەتیان لەگ���ەڵ هێ���زە چەکدارەکانی ش���یعەی عێراق لەبەردەست دایە. پێشینەی ئەمنی و ئامادەیی کەمڕەنگیان لەگۆڕەپانی سیاسی و سەربازی ناوخۆی ئێران، وایکردووە کە وەک کەسانێکی گومن���او و بێناونیش���ان بکەونە س���ێبەرەوە،

بەاڵم سێبەرێکی قورس و ترسناک.

س���وپای ب���ەدر، حیزب���واڵی عێراق، س���ەرایا ئەلح���ەق، ئەه���ل عصائ���ب ئەلخوراس���انی، كەتیب���ەی ئیم���ام عەل���ی، کۆمەڵی���ک گرووپی سەربازیی چاالکی سەر بەئێرانن، کە لەالیەن سوپای پاسدارانەوە لەزۆر رووەوە یارمەتی دەدرێ���ن”. بەپێ���ی ئ���ەم راپۆرت���ە، گرووپ���ی س���ەرایا ئەلخوراس���انی لەعەمەلیاتی عاشورا لەپارێزگای بابل کە 5٨ کیلۆمەتر لەباشووری بەغداوەیە، بەش���دار ب���ووە. هەروەها هاتووە ک���ە فەرماندەران���ی ئ���ەم عەمەلیات���ە بریت���ی ب���وون لە: هادی عامری فەرماندەی س���وپای بەدر، د.محەمەد ئەلغەی���ان وەزیری عێراقی، کۆمەڵیک لەراوێژكارانی س���ەربازی س���وپای پاس���داران بەفەرماندەیی قاسم سلێمانی، ئەم راپۆرتە ناوی س���ەردار تەقەوی وەک یەکێک

لەم موستەشارانە هێناوە.هەروەه���ا بەپێ���ی لێدوان���ی فەرماندەیەکی سەربازی ئێران، کار و چاالکیەکانی سەردار تەقەوی لەعێراق بەم ش���ێوەیە بووە: تەقەوی ماوەم���اوە بۆ دوو مان���گ لەعێراق دەمایەوە، عیراق���ی هێزەکان���ی س���ەعدیەی لەك���ردەی

بە یەکەم گەراکانی س���وپای قودس لەعێراق ئەژمار دەکرێ. سوپای قودس وەک بەشێک لەسوپای پاسداران، بەرپرسایەتی کاروباری س���وپایەی ئ���ەم س���نوورەکانی دەرەوی لەئەستۆیە و لەدیاریکردنی سیاسەتی ئەمنی و س���ەربازی ئێران لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاست رۆڵی س���ەرەکی هەیە، بەجۆرێک کە بە باڵی كردەی���ی عەلی خامەنەیی لەقەڵەم دەدرێت لە بەڕێوەبردنی سیاسەتەکانی ناوبراو لەواڵتانی وەک لوبن���ان، عێ���راق، س���وریا، بەحرەین و

یەمەن.قاسم س���لێمانی لەنیوەی دووەمی لەساڵی س���وپایەی ئ���ەم فەرماندەی���ی 1997ەوە لەئەس���تۆیە. لەم س���ااڵنەی دواییدا دەسەاڵت و نفوزی قاس���م س���لێمانی بەخێرایی پەرەی سەندووە، ئەم دەسەاڵتەی تەنیا باری ئەمنی و س���ەربازی لەخۆناگ���رێ. ماڵپ���ەڕی ئێرانی ناوک���ی ک���ە لەالی���ەن “مەه���دی محەم���ەدی” ئەندامی پێشووی تیمی دانوستانکاری ناوکی ئێران بەڕێوەدەچێ، لەراپۆرتێکدا ئاماژە بەوە دەكات، ك���ە دۆس���یەی ناوچەک���ە بەت���ەواوی لەدەس���تی قاس���م س���لیمانی دای���ە، تەنان���ەت لەعێراق قس���ەی فەرمی و کۆتایی حکومەتی

ئێران بەناوبراوە.دەک���را ئ���ەوە گومان���ی هەرچەن���دە س���ەردار تەق���ەوی ل���ەم س���ااڵنەی دوایی���دا بەرپرسایەتییەکی گرنگی لەسوپای پاسداران لەئەستۆ نەبووبێ، بەاڵم قسەکانی فەرماندەی بەس���یج ئەم گومانە دەڕوێنێتەوە. بەگوێرەی قسەکانی نەقدی، سەردار تەقەوی رێکخستن و راپەڕاندنی کاروباری گەش���تیارانی ئێرانی ب���ۆ کەربەال لەئەس���تۆ بووە، وی���ڕای ئەوەی خ���ۆی رۆڵ���ی ب���ەاڵم کراب���وو، خانەنش���ین لەعێ���راق پاراس���تبوو. لەڤیدی���ۆ کلیپێک���دا کە لەالیەن “س���ەرایا ئەلخوراس���انی-گرووپێکی چەکداری ش���یعی نزی���ک لەئێران���ە( ئامادە و باڵوکراوەت���ەوە، نازن���اوی “باوك���ی مەریەم” ب���ەم س���ەردارە دراوە. تەقەوی ل���ەم کلیپەدا فەرماندەی���ەک تەنی���ا وەک پێنیی���ە، چەک���ی رۆڵی رێکخەری چەکدارەکانی لەئەس���تۆیە و زمان���ی عەرەبی باش دەزانێت. جێی ئاماژەیە زۆرب���ەی فەرماندەکانی ئێران���ی کە ئامادەیی بەردەوامی���ان لەعێراق���دا هەی���ە، ئاش���نایەتی تەواویان بەزمانی ک���وردی و عەرەبی هەیە، ئەم���ەش الیەنێک���ی بەهێ���ز و یارمەتیدەرە بۆ

بەرەوپێشبردنی کاروبارەکانیان.ماڵپ���ەڕی “مەش���رق نیوز” کە لەس���وپای پاس���داران نزیکە، لەراپۆرتیکی تێروتەس���ەلی خۆیدا دەنووس���ێ “هەری���ەک لەگرووپەکانی

سەرۆکی پەرلەمانی ئێران پەیامێکی ئاڕاستە کرد، فەرماندەی سوپا و وەزیری ئیتالعاتیش دەرک���رد، راگەیەندراوێکی���ان و هەریەك���ە وەزی���ری پێش���ووی ئیتالعاتیش لەپرس���ە و ماتەمین���ی ناوبراو بەش���دار ب���وو و وتارێکی پێشکەش کرد، “قائانی” جێنشینی فەرماندەی سوپای قودس، “حسێن هەمەدانی” لەفەرماندە بااڵکانی ئێران لەس���وریا، “ئەحمەد وەحیدی” فەرمان���دەی پێش���ووتری س���وپای قودس و “محەم���ەد رەزا نەق���دی” فەرمان���دەی هێزی

بەسیجی ئێرانیش بەشدارییان تێداکرد.“عەلی ش���ەمخانی” س���ەرۆكی ئەنجومەنی ب���ااڵی ئاسایش���ی نەتەوەی���ی ئێ���ران وێڕای بەرگریک���ردن لەئامادەی���ی س���ەربازی ئێران لەعێراق و سوریا، ئاماژەی دا بەوردەکاریەکانی ئامادەیی ئەم س���ەردارە کوژراوە لەعێراق و رایگەیاند، کە ناو و ناوبانگی ئەم فەرماندەیە ناوێک���ی عێراقی���ەوە موجاهیدین���ی ب���ەالی غەریب و نائاش���نا نییە. بەوتەی ش���ەمخانی، س���ەردار تەقەوی س���ەركردەیەكی سەرەکی س���وپای پاس���داران بووە و لەدامەزرێنەرانی موجاهیدان���ی عێراق���ی ب���ووە. “محەمەد رەزا نەقدی” لەپەیامی سەرەخۆش���یەکەیدا، باسی لەرۆڵی تەقەوی ک���ردووە وەک کۆڵەگەیەکی س���ەرەکی کە لەدامەزراندنی س���وپای بەدردا ک���ە گرنگتری���ن بینی���وە، س���وپایەک رۆڵ���ی دام���ەزراوەی س���ەربازی پش���تیوانی ئێران���ە لەعێراق. تەقەوی لەش���ەڕی ئێ���ران و عێراق فەرماندەی قەرارگای رەمەزان بووە. بەوتەی فەرماندەیەک���ی س���ەربازی، ناوب���راو یەکێك بووە لەرێکخەرانی خەڵکی بەس���رە و عیمارە تا لەپش���ت بەرەکانی ش���ەڕەوە هێرش بکەنە

سەر سوپای عێراقی.بەپێ���ی راپۆرتی رۆژنامەی “ج���ەوان” کە سەر بە سوپای پاسدارانە، قەرارگای رەمەزان بەمەبەس���تی ئەنجامدانی کاری ئیستخباراتی ل���ە س���نوورەکان، دەرەوەی وعەمەلیات���ی س���نوورەکانی باش���وور و باک���وور عێراق���دا ئەرک���ی س���ەرەکی رێکخس���تنی موع���ارزەی عێراقی لەئەس���تۆ بووە. ئ���ەم دامەزراوەیەش

24 ژماره 262 2015/1/17

تیپی وەرزشی هەولێرل���ەم ماوەی���ەدا لە ش���ێخ وەس���انان تیپێكی وەرزشیمان بەناوی تیپی هەولێر دروستكرد، تیپ���ی بال���ە )تائی���ڕە( ب���وو، لەناوەخ���ۆ یاریان دەكرد و ش���وێنێكی وەك گۆڕەپانیان دروست كردبوو، لەدەوروبەری گۆڕەپانەكەش سەنگەر و حەش���ارگەمان ب���ۆ خۆحەش���اردان لەدژی فڕۆك���ە دروس���تكردبوو. هەركاتێ���ك فڕۆك���ە لەئاس���مان دیترابا، فیكە لێدەدرا و دەچونە ناو

حەشارگەكان، دواتر دەستیان پێدەكردووە.چەندج���ار وادەب���وو، الیەنەكان���ی ب���ەرەی كوردستانی ئەوانیش تیپیان دروست كردبوو، یاری دۆس���تانەیان لەگەڵ دەكردین. بارەگای ئێمە زۆرتر گونجاوتر بوو بۆ ئەو یارییە، بۆیە زۆرب���ەی یارییەكان بەرامبەر هەر تیپێك بایە، تیپ���ی ئێمە س���ەردەكەوت، هەندێكجار لەیاری ناوخۆشمان بەش���داریم دەكرد، ساڵی پێشوو بەش���داریمان زیاتر بوو. زۆرجاریش هەواڵی یاریەكانم���ان دەدای���ە رادی���ۆ ئەوی���ش باڵوی

دەكردەوە. بەراس���تی پێش���مەرگەكانمان زۆر چ���االك و بەجوڵ���ە ب���وون، لەهەم���وو بوارێ���ك پیاوی خۆمان هەبوو، بۆ ش���ەڕ و بەرگری قارەمانی بەرزی لێهەڵكەوتبوو، بۆ كاركردن و نوس���ین و بابەتی تریش چاالكوانی لێهاتوومان هەبوو، بەاڵم كاتی ش���ەڕی گەورە دەس���تیپێكرد، ئەم

ج���ۆرە چاالكیان���ە وەك دی���اردە نەدەم���ان و بەشێوەیەكی كاتیی دەوەستان.

چێ���ژی بەخێوكردن���ی پەل���ەوەر لەكاتی شۆڕشدا

هەندێ مریشكمان راگرتبوو بۆ هێلكەكردن، واتە مریش���كی هێلكەكەر ب���وون، لەبن دار و ب���ەرد هێلكەی���ان دەكرد، هی���چ كات بێ هێلكە نەبووی���ن، ج���اری واب���وو ماری���ش س���ودی

لێوەردەگرت.نزیكەی 300 تا 400 مریشكمان كڕیبوو، ئەو كات لەرێگای الی بێتواتە بە پیكاب مریشكیان دەهێن���ا و ئێم���ەش ژمارەیەك���ی باش���مان لێ دەكڕین و بەرەڵاڵی ئەو دەش���تەمان دەكردن. هەروەه���ا دوو سەگیش���مان بەخێوكردب���وو، لەرێ���وی و دڕن���دە دەیانپاراس���تین، لەدوایدا

باسی دوو سەگەكەش دەكەم.ئەم مریش���كانە نەك تەنیا ب���ۆ بارەگای لق ب���وو، بەڵكو بۆ خۆم���ان و بۆ میوانانیش بوو، پاش���ان دێمە سەر باسی كاتی ئەنفالەكان، كە لقی3 و لق���ی4 ماوەیەك میوان���ی ئێمە بوون، لەو گۆش���تە بەش���یان هەبوو، وات���ە توانیمان خزمەتی���ان بكەین، پ���اش ماندیبوون وهیالكی

و رزگاربوونیان لەكارەساتەكە.شەوانە زۆر رێوی و چەقەڵ و گورگ لەو ناوە دەسوڕانەوە، بۆ ئەوەی دەرفەت وەربگرن مەڕێكیش���یمان مریش���كەكان. رفاندن���ی ب���ۆ

هەب���وو لەب���ارەگا جێمان بۆ كردب���ۆوە، بەاڵم دوو گوجیلە سەگمان بەخێوكردبوو، دەوری چاكی���ان هەبوو. ئینجا تا ئەنف���ال كە لەمانگی ل���ەو پێ���دەكات، هەندێك���ی 19٨٨/6 دەس���ت مریشكانەمان هەرمابوون، بەراستی سوودی

باشمان لێبینین. كارك���ردن ب���ۆ ئامانج���ی ئاش���تەوایی و

تەبایی كۆمەاڵیەتیئاش���تەواویی و برایەتی لەنێ���وان خەڵك و پارتیمان و بەرەی كوردستان، رۆڵی چاالكی گێ���ڕا، ئێمە وەك پارتی لیژنە ناوچەكانمان بۆ ئەو ئامانجە ئاڕاس���تە كردب���وو، ئەم بابەتەش لەس���ەر داكۆك���ی زۆر پی���رۆز لەقورئان���ی ك���راوە ه���ەروەك لەس���وڕەتی )الحجرات:10( دەفەرم���وێ )إنم���ا المؤمنین اخ���وة، فاصلحوا بی���ن اخویكم(، واتە بڕواداران بەگش���تی برای یەكترن، ئاش���تی و تەبابی لەنێ���وان برایانتان ئەنج���ام بدەن. پارتیش���مان بەتایبەت بارزانی نەم���ر خ���ۆی رۆڵ���ی ئاش���تەوایی و برایەت���ی دەگێ���ڕا، چونك���ە ناكۆك���ی ناو میلل���ەت زیانی زۆری دەبێ و یەكێتی ناو میللەتەكە دروست ناب���ێ. ئ���ەوكات لێكدان���ەوەی ژیران���ە ناكرێت و زیات���ر بەرژەوەن���دی تاكێك ی���ان تاكەكان لێكدەدرێت���ەوە و لەس���ەر ئ���ەو بنەمایە كاری لەس���ەر دەكرێت. ئێس���تاش بەچ���اوی خۆمان

ئەو بابەتە بەو شێوەیە دەبینین.

محەمەد مەال قادر

شێخ وەسانانساڵێك لە

)20(

چەند چاالكیەكی وەرزشی و كۆمەاڵیەتی لەكاتی شۆڕشدا

سياسەت

ژماره 262 2015/1/17 25

نــــاوخــــــــــۆ

ئیدارە سەربەخۆكانی گەرمیان و راپەڕین بە نایاسایی دادەندرێن

26 ژماره 262 2015/1/17

ناوخۆ

رێككەوتنەكەی یەكێتی و گۆڕان لەپارێزگای سلێمانی تا كوێ بڕ دەكات؟

ەن دەبێت” ەژێر فشاری زۆردا بووە و كورتخای ە ل ەك ەوتن “رێكك

س���لێمانی و چاودێری سیاس���یی، ئاش���كرای فش���اری لەژێ���ر گ���ۆڕان و یەكێت���ی ك���رد، زۆری جەم���اوەردا رێككەوتنی���ان واژۆ كرد و بەقەناع���ەت نەبوو، بۆی���ە وەك ئەو دەڵێت، رێككەوتنەكەی���ان كورتخای���ەن دەبێ���ت. ئەو چاودێرە سیاسییە گوتی “ئەگەر فشاری خەڵك نەبوای���ە، ئەوا بەقەناعەتی خۆی���ان یەكێتی و

جگەلەوە رایەكی تر هەیە، كە زۆری پۆس���ت و پلە و دەس���تكەوتەكان بەهۆكاری مانەوەی رێككەوتنەكەیان دەزانێت، هاوكات یەكێتی و گۆڕان وەك خۆیان باس���ی دەكەن، رایانوایە كێش���ەیان ب���ۆ دروس���ت نابێ���ت و لەس���ەر

رێككەوتنەكە بەردەوام دەبن.“د.یەحی���ا ئەحم���ەد” مامۆس���تای زانكۆی

ئ���ەو پێیوای���ە، سیاس���یی چاودێرێك���ی رێككەوتن���ەی لەنێ���وان یەكێت���ی و گۆڕان���دا س���ەبارەت بەئی���دارەی پارێ���زگای س���لێمانی زۆری فش���اری لەژێ���ر ئ���اراوە، هاتۆت���ە جەماوەردا بووە و كورتخایەن دەبێت، بەاڵم

پێشەوا محەمەد

رێكەوتنەكەی نێوان گۆڕان و یەكێتی پۆستەكانی بەڕێوەبەرە گشتیەكانی تێدانیە، كە رەنگە ئەمە لە ئایندەدا كێشەیان بۆ دروست بكات

ژماره 262 2015/1/17 27

ناوخۆ

لەئەنجومەنی پارێزگای س���لێمانی، رایگەیاند، رێككەوتنی���ان لەگەڵ گ���ۆڕان زەمانەتی هەیە و جەختیش���ی لەوە كردەوە، پێویستە خەڵكی پارێزگای س���لێمانی ل���ەوە دڵنیاب���ن، كە هیچ

مەترسییەك لەسەر رێككەوتنەكەیان نییە. لەبەرامب���ەر ئ���ەو گۆڕانكارییانەش���ی ك���ە گ���ۆڕان لەپۆس���تەكانی ئیدارەی س���لێمانی و هەڵەبج���ە و گەرمیان و راپەڕی���ن دەیانكات، رێك���ەوت زەكی پێیوای���ە، ئ���ەو رێككەوتنەی نێوانیان لەگەڵ گۆڕان بەدیلی یاس���ای ژمارە گوتیش���ی زەك���ی نیی���ە. 2009 س���اڵی 3ی لەس���ەر ئەخالقی���ی ئەركێك���ی “حكوم���ەت ش���انە بەرامب���ەر بەڕێوەب���ەر و بەڕێوەبەرە گش���تیەكان، كە ئەمانە خاوەنی لێهاتوویین و دەبێت ش���وێنیان بۆ بدۆزرێتەوە، ناكرێت تۆ بەڕێوەبەرێكی گش���تیی یان قایمقامێكی نوێ دابنێی���ت، كە ئەوەی پێش���تر جارێ دەس���تی

لەكارنەكێشابێتەوە”.دووپاتیشی دەكاتەوە، رێككەوتنی یەكێتیی لەگ���ەڵ گ���ۆڕان بەدیلی یاس���ای ژم���ارە 3ی نییە، واتا دەبێت گۆڕانكاریی لەو پۆس���تانەدا، بەتایبەت���ی قایمق���ام و بەڕێوەبەری گش���تیی ، بەس���یڤی بێ���ت و بەفلتەرەكان���ی ئەنجومەنی پارێزگا و وەزارەتی پەیوەندیداردا تێبپەڕێت.

رەحی���م” “حەمەتۆفی���ق خۆش���ییەوە الی بەرپرس���ی ژووری دبلۆماس���ی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان، رەتیك���ردەوە هیچ كێش���ەیان لەگەڵ یەكێت���ی بۆ دروس���تبووبێت لەدابەش���كردنی پۆستەكاندا. ئەو گوتی “لەگەڵ یەكێتیدا ئەوەی رێككەوتنمان لەس���ەر ك���ردووە بەردەوامە و هی���چ كێش���ەیەك نیی���ە، رەنگە هەندێك ش���ت هەبێت پەیوەندی���ی بەگۆڕان خۆیەوە هەبێت، كە ئێس���تا خەریك���ی پااڵوت���ن و دیاریكردنی كاندیدەكانمانی���ن ب���ۆ ئ���ەو پۆس���تانەی مافی

خۆمانە وەریانبگرین”.گ���ۆڕان بەرپرس���ی ژووری دیبلۆماس���ی باس���ی لەوەش ك���رد، كە بەر لەهەر ش���تێك و خەڵك���ە ب���ۆ نێوانی���ان رێككەوتنەك���ەی لەخزمەت���ی خەڵك���ی دانیش���تووی پارێزگای

سلێمانیدایە.یەكێت���ی و دەبیندرێ���ت، لەئێس���تادا وەك گ���ۆڕان لەپارێ���زگای س���لێمانیدا رەزامەن���دن بەرێككەوتنەك���ە، ب���ەاڵم ئ���ەوەی رووی���داوە، ب���ووە رێككەوتنەك���ە پێش���اندانی تەنه���ا لەئاس���تی س���ەرەوەدا، ئایا لەوردبوونەوە و شۆڕبوونەوەی ئەو رێككەوتنەدا كە زیاتر لە 120 پۆس���تی ئی���داری پارێزگاكە دەگرێتەوە، ئەوان هەر بێ كێش���ە رێككەوتنەكە جێبەجێ

دەكەن؟

ب���ەاڵم پێچەوان���ەی د.یەحی���ا، چاودێرێكی تری سیاس���یی ئەگ���ەری هەڵوەش���اندنەوە و تێكچوون���ی رێككەوتنەكەی نێ���وان گۆڕان و یەكێتی بەدوور دەزانێت. “د.شۆڕش حەسەن” مامۆس���تای زانك���ۆ و چاودێ���ری سیاس���یی، ئام���اژەی ب���ەوەدا، پۆس���ت و ئیمتیازاتەكانی پارێزگای سلێمانی زۆرن و ئەو دوو الیەنەش دەستبەرداری س���ودمەندبوونیانەوە بەهۆی رێككەوتنەكەیان نابن. د. ش���ۆڕش بەس���ڤیلی گوت “حەوت مانگ رێكنەكەوتن بۆ ئەوەبوو كە هیچیان لەوی تریان پۆست و ئیمتیازاتیان زیات���ر نەبێ���ت، ئێس���تاش ك���ە كەوتوونەت���ە و پۆس���ت ت���ەواوی و رێككەوتن���ەوە ئ���ەو بەرپرسیارێتییەكیان لەنێوان خۆیاندا دابەش كردووە، كێش���ەیەكیان نایەتەڕێ”. هەروەها بێبەش���كردنی لیس���تی خزمەت و الیەنەكانی تری���ش لەپۆس���تەكانی ئی���دارەی پارێ���زگای ئ���ەو دابەش���كارییە بەڵگ���ەی ب���ە س���لێمانی

هێنایەوە. لەبەردەس���ت زانیاریان���ەی ئ���ەو بەپێ���ی س���ڤیلدان، رێككەوتنەك���ەی نێ���وان یەكێتی و گ���ۆڕان لەپارێ���زگای س���لێمانی پۆس���تەكانی ب���ۆ نیی���ە، تێ���دا بەڕێوەب���ەرە گش���تییەكانی نموونە، كە ئیدارەی راپەڕین دراوە بەگۆڕان، سەرپەرشتیاری ئیدارەكە و قایمقامی پشدەر و بەڕێوەبەری ناحیەی چوارقوڕنە و حاجیاوا گ���ۆڕان وەریاندەگرێ���ت، ب���ەاڵم بەڕێوەبەری پۆلی���س و ئەوق���اف و پ���ەروەردە و ئەوان���ی دیكە ناگۆڕێن، چونكە ئەمە لەرێككەوتنەكەدا نیی���ە. بەڵكو رێككەوتنەكەی نێ���وان گۆڕان و یەكێت���ی زیات���ر رێككەوتنێك���ی سیاس���ییە و لەپێن���ج هاوپێچ پێكهات���ووە، هاوپێچی یەكەم تایبەتە بەو پۆس���تە س���یادییانەی لەهەردوو پارێ���زگای س���لێمانی و هەڵەبج���ە و هەردوو ه���ەن. راپەڕین���دا و گەرمی���ان ئی���دارەی لەهاوپێچ���ی دووەم���دا، پۆس���تەكانی قایمقام و 3 ناحی���ە و 4 بەڕێوەب���ەری گش���تیی و 5 بەڕێوەبەرایەتیی وەزارەتی ناوخۆ لەسلێمانی دراونەت���ە بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان. بۆی���ە هەر گۆڕانكارییەك���ی ت���ر لەوان���ەی دیاریك���راون، مەترس���ین بۆ سەر تێكچوون و لەبارچوونی

ئەو رێككەوتننامەیە.گ���ۆڕان بزووتن���ەوەی لەئێس���تادا ب���ەاڵم كاندی���دی خ���ۆی ب���ۆ پۆس���تی بەڕێوەب���ەرە گش���تییەكانی س���لێمانی دیاری ك���ردووە، بێ ئ���ەوەی ئ���ەو كەس���انەی پێش���تر دەس���تیان لەپۆستەكانیان كێش���ابێتەوە، ئەمەش یەكێتی

نیگەران كردووە.“رێكەوت زەكی” س���ەرۆكی لیستی سەوز

گۆڕان نەك بەحەوت مانگ، بەڵكو بەچواردە مانگی���ش رێكنەدەكەوتن”. ئاشكراش���ی كرد، رێككەوتنەكەی���ان زۆر ناس���كە و لەئەگ���ەری ه���ەر كێش���ەیەكدا، دەش���ێت دروس���تبوونی رێككەوتنەكەیان بكەوێتە بەردەم مەترسیی و پارێزگای سلێمانی و دانیشتوانەكەی جارێكی تر باجی ناكۆكییەكانی ئەو دوو الیەنە بدەن.یەكێت���ی و گ���ۆڕان، دوای ح���ەوت مان���گ پارێزگاكان���ی ئەنجومەن���ی لەهەڵبژاردن���ی 4ی لەمانگ���ی ك���ە كوردس���تان، هەرێم���ی س���اڵی راب���ردوودا ئەنج���ام درا، بەش���ێوازی بەڕێوەبەردن���ی ئیدارەی پارێزگای س���لێمانی دوو س���اڵ ب���ەدوو س���اڵ ب���ۆ هەرالیەكی���ان رێككەوتن، لەسەرەتاشدا و دوو ساڵی یەكەم یەكێتی ئیدارەی سلێمانی بەدەستەوە دەبێت. هەر ل���ەو هەڵبژاردن���ەدا، دوای ملمالینێیەكی زۆری یەكێتی و گۆڕان لەپارێزگای سلێمانیدا، لەك���ۆی 33 كورس���ی ئەنجومەن���ی پارێ���زگا، گ���ۆڕان توان���ی دوانزە كورس���ی و یەكێتیش

یانزە كورسی دەستەبەر بكەن.

28 ژماره 262 2015/1/17

ناوخۆ

ئیدارە سەربەخۆكانی گەرمیان و راپەڕین بە نایاسایی دادەندرێن

ەخۆیان كارئاسانیان بۆ هاوواڵتیان كردووە” ەرب ەو ئیدارە س “ئ

هەرێمی كوردس����تان دامەزراون. گوتیش����ی “دروس����تكردنی ئ����ەو ئیدارە س����ەربەخۆیانە نایاساییە و لەیاسادا جێگەی نابێتەوە، بەاڵم بەبڕیارێك����ی ئیستس����نائی بڕی����اری لەس����ەر

دراوە”.باسی لەوەش كرد، لەكاتی دروستكردنی ئ����ەو ئیداران����ەدا، حكومەت����ی هەرێم پرس����ی و نەك����ردووە یاساناس����ان و بەپەرلەم����ان راس����تەوخۆ بڕیارەكەی داوە. هۆكارەكەشی گەران����دەوە ب����ۆ “رازیكردن����ی خەڵك����ی ئ����ەو ناوچانە، چونك����ە داوای بوون بەپارێزگایان

دەكرد”.ل����ە كابین����ەی شەش����ەم لەكۆبوون����ەوەی )10٨4( ژم����ارە وەزی����ران ئەنجومەن����ی رۆژی )2011/5/2( بڕیاری دروس����تكردنی ئی����دارەی س����ەربەخۆی راپەرین و هەڵەبجە و س����ۆران و زاخ����ۆ دەرچ����وو، س����ەرۆكی )1650( ژم����ارە بەنووس����راوی هەرێ����م

س����ەرۆكی حەمی����د” “مامۆس����تا ك����ردووە. ئیدارەی راپەڕین، نەیشاردەوە، كە ئیدارەی س����ەربەخۆ لەیاس����ای پارێزگاكان����دا بوونی نیی����ە، بەاڵم وەك ئەو دەڵێت بۆ كارئاس����انی هاواڵتی����ان ، كاروب����اری راییكردن����ی و بەئاگاداری����ی پەرلەم����ان، حكومەتی هەرێمی كوردستان ئیدارەی راپەڕینی دامەزراندووە و دەس����ەاڵتی پارێزگای پێداوە. روونیش����ی كردەوە، ئیدارەی راپەڕی����ن زیاد لەبەڵێنێكی بوون بەپارێزگای هەیە و تائێس����تا جێبەجێ نەك����راوە، بۆیە دروس����تكردنی ئ����ەو ئیدارە سەربەخۆیەش وەك پێش����ینەیەك بۆ بوون بەپارێزگا دروس����تكراوە. هەروەها گوتیشی “لەرووی ئیدارییەوە هیچ كێشەیەكیان لەگەڵ پارێ����زگای س����لێمانیدا نیی����ە و كاروبارەكان

باشتر لەجاران بەڕێوە دەچن”.بەپێ����ی ئەو رێككەوتن����ەی لەنێوان یەكێتی و گۆڕان����دا هەیە س����ەبارەت بەبەڕێوەبردنی ئی����دارەی ه����ەردوو س����لێمانی، پارێ����زگای پش����كی بوونەت����ە گەرمی����ان و راپەڕی����ن بزووتن����ەوەی گۆڕان، بەاڵم تائێس����تا گۆڕان كاندیدەكان����ی ب����ۆ ئەو دوو پۆس����تە یەكالیی

نەكردۆتەوە. لەالیەك����ی تریش����ەوە، جێگری س����ەرۆكی لیژن����ەی یاس����ایی لەپەرلەمانی كوردس����تان، جەخت����ی لەوە ك����ردەوە، كە دروس����تكردنی ئیدارە سەربەخۆكان پێچەوانەی دەستووری عێراقە و شتێك نییە ناوی ئیدارەی سەربەخۆ بێ����ت. “بەه����ار مەحمود” جێگری س����ەرۆكی لیژن����ەی یاس����ایی لەپەرلەمانی كوردس����تان، ئام����اژەی بەوە دا، ئیدارە س����ەربەخۆكان بە بڕیارێكی سیاس����یی ئەنجومەن����ی وەزیرانی

وەك یاساناس���ان باس���ی لێ���وە دەك���ەن، ه���ەردوو ئیدارە س���ەربەخۆكانی گەرمیان و راپەڕین نایاس���ایین و لەیاسای پارێزگاكاندا بوونی���ان نیی���ە، وەك روونیش���ی دەكەنەوە، ئەگ���ەر كارێكی ئ���اوا بكرێت، دەبێت پێش���تر یاس���ای و بكرێت���ەوە جێگ���ەی بەیاس���ا

پارێزگاكانی بۆ هەموار بكرێتەوە.“لەتیف ش���ێخ عومەر” پس���پۆڕی یاسایی روونیك���ردەوە، لەیاس���ای پارێزگاكان���دا كە هەرێمی كوردستان كاری پێدەكات، یەكەیەكی ئی���داری نییە ناوی ئیدارەی س���ەربەخۆ بێت. گوتیش���ی “لەدەس���توری عێراق���دا یەكەیەكی كارگێڕی نییە ناوی ئیدارەی سەربەخۆ بێت، بەڵكو یەكە كارگێڕیی���ەكان تەنها بریتیین لە: گوند، ناحیە، قەزا، پارێزگا”. تەئكیدی لەوەش كردەوە، ئەو دوو ئیدارە سەربەخۆیە كێشەی یاساییان هەیە و پێویستە بەیاسایی بكرێن.

ه����اوكات ك����ە یاس����اییە، پس����پۆڕە ئ����ەو گ����ۆڕان پێش����ووی خول����ی پەرلەمانت����اری ب����ووە لەپەرلەمان����ی عێ����راق، ئاش����كرایكرد، ئی����دارە س����ەربەخۆكان گرفت����ی یاس����اییش ئەوی����ش دروس����تدەكەن، پارێ����زگاكان ب����ۆ ل����ەو روانگەی����ەوە، ك����ە دەس����ەاڵتی ئی����دارە س����ەربەخۆكان دیارینەك����راوە و نازانرێ����ت دەتوانن چ كارێك بكەن و دەس����ەاڵتەكانیان

تاكوێ بڕدەكات. سەرپەرش����تیاری تریش����ەوە، لەالیەك����ی ئیدارەكان پێیانوایە ئەو ئیدارە سەربەخۆیانە ب����ۆ زۆری����ان كارئاس����انی و ه����اوكاری هاوواڵتیانی دانیشتوانی ئەو ناوچانە دروست

پێشەوا محەمەد

ژماره 262 2015/1/17 29

ناوخۆ

دیمەنێكی شاری رانیە

لەدەربەندیخان. چارەنووسی ئەو قەزایانەی لەچوارچێوەی پڕۆسەی تەعریبدا لەكەركوك دابڕێن����ران )ك����ەالر، كف����ری، چەمچەم����اڵ و دووزخورمات����وو( بەس����ترایەوە بەم����اددەی 140ی دەس����تووری عێراقەوە، ك����ە تایبەتە بەناوچ����ە جێناكۆكەكان لەنێ����وان حكومەتی عێراق و هەرێمدا. جێبەجێنەكردنی ماددەی 140 و نەگەڕان����ەوەی كەرك����وك بۆ س����ەر هەرێمی كوردستان، یان قەزا دابڕاوەكان بۆ سەر كەركوك، ئیدارەی ناوچەی گەرمیانی بەهەڵپەسێراوی هێشتەوە. لەساڵی 200٨دا ئەنجوومەن����ی وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردس����تان ناچار ب����وو بڕیارێك دەربكات، كە گەرمی����ان وەكو پارێزگا مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، بەش����ێوەیەكی كاتی ب����ۆ راییكردنی ناوچەك����ە خەڵك����ی ئی����داری كاروب����اری ببخەش����ێتە پارێزگاری����ش دەس����ەاڵتی و

سەرپەرشتیاری ئیدارەكە.

ه����اوڕای بەهار، “گۆران ئ����ازاد” ئەندامی لیژن����ەی یاس����ایی لەپەرلەمانی كوردس����تان هەمان بۆچوونی هەبوو و پێیوابوو، شتێك نییە ناوی ئیدارەی س����ەربەخۆ بێت و ئەمە لەدەس����توری عێراقی����دا جێگ����ەی نابێت����ەوە، هەروەه����ا ئیدارەی گەرمیان لەگەڵ ئیدارەی راپەرین جیاوازییان هەیە و ئیدارەی گەرمیان دەسەاڵتی پارێزگای پێدراوە، بەاڵم ڕاپەرین ئەو دەس����ەاڵتەی نییە. ئ����ەو گوتی “ئیدارەی راپەرین بۆتە مایەی دروستبوونی رۆتینات بۆ یەك����ە ئیدارییەكانی دەوروبەری لەنێوان

پاریزگا و ئەنجومەنی وەزیرانیش”.دوای رووخانی رژێمی پێش����ووی عێراق هاوپەیمانەكانی����ەوە و ئەمری����كا لەالی����ەن لەس����اڵی 2003دا، جارێك����ی ت����ر ناوچ����ەی مەركەزەكەیەت����ی، ك����ەالر ك����ە گەرمی����ان تووش����ی بۆش����اییەكی ئیداری هات، بەهۆی كەرك����وك پارێ����زگای هەڵوەش����انەوەی

لەبەرواری) 2011/2/٨( رەزامەندی لەسەر دەربڕی، لە )2012/3/1( سەرۆكی هەرێمی كوردس����تان بەفەرمان����ی هەرێم����ی ژم����ارە )57( سەرپەرش����تیاری بۆ ئیدارەی راپەرین دەستنیشان كرد و لە )2012/3/5( لەرۆژی س����اڵیادی راپەرینی كوردستان لەبەردەمی كەس����وكاری ش����ەهیدان و خەڵك����ی رانیە و دەڤەرەك����ە لەالی����ەن پارێ����زگاری ئەوكات����ی س����لێمانیەوە فەرمانی دەس����ت بەكاربوونی درای����ە، ئەنجومەن����ی پارێزگای س����لێمانیش بەنوس����راوی )325 ل����ە رۆژی 2011/3/2٨( رەزانەندیان لەس����ەر دروستبوونی ئیدارەی راپەرین دەربڕی و پێش����نیاری ئەوەش����یان كرد، كە هەردوو ناحیەی )خدران و بنگرد( بخرێن����ە )دوكان(ن، بەق����ەزای س����ەر ك����ە س����ەر ئیدارەی راپەرین، چونك����ە تێكەاڵوی كۆمەاڵیەتی و پەیوەندی ئابوورییان لەگەڵ

دانیشتوانی قەزای رانیە هەیە.

30 ژماره 262 2015/1/17

هەرچەندە س���ەرەتا راگەیاندنەكانی گۆڕان و یەكگرتوو كۆمەڵ خۆیان وەك ئۆپۆزسیۆن گش���تیش بەش���ێوەیەكی و دەردەخس���ت رەخنەیەكی زۆریان لەس���ەرۆكی حكومەت و س���ەرجەم وەزیرەكان دەگ���رت، بەاڵم لەپاش چونی ئەم حزبانە بۆ ناو حكومەت، بارودۆخی میدیاكانی ئەم حزبانەش گۆڕانكاری گەورەیان بەس���ەرداهات، ئ���ەوكات ك���ە بەش���ێكیان ب���ە )تۆپخانە( ناودەبران، ئێستا نەك هەر بوونەتە میدیایەك���ی بێ���وەی، بەڵكو بوونەتە س���ەكۆی گواس���تنەوەی چاالك���ی وەزیرەكانی���ان، گەر میدیایەكی دیكەش هێرش���یان ب���ۆ بكات، ئەوا

ئەمان ناچارن بەرگری بكەن.لەكابین���ەی هەش���تی حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تاندا بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان 4 وەزیر و یەكگرتوی ئیس���المی 3 وەزی���ر و كۆمەڵی ئیس���المی 1 وەزی���ران هەیە، ئەم س���ێ پارتە، ك���ە خاوەن���ی كەناڵەكانی )KNN و س���پێدە و پەیام(ن، بەدەگمەن شەوێك تێپەڕ دەكات گەر چاالكی وەزیرەكانی خۆیان باڵونەكەنەوە، جا گەر بێتو لەكەناڵی پەیامەوە رەخنە لەوەزیری كارەب���ا بگیرێ���ت، ك���ە الی یەكگرت���ووە، ئەوا لەوەزی���ری بەرەخنەگرت���ن كەناڵ���ی س���پێدە كش���توكاڵ وەاڵمی دەدات���ەوە، ئەم دۆخە الی یەكێت���ی و پارتی���ش بەهەمان ش���ێوەیە، بەاڵم

بەو پێیەی ئەوان زۆر دەمێكە لەدەس���ەاڵتدان، بوون���ی ئەو كلتورە تێیاندا بەهەمان ش���ێوەی س���ێ پارتە ئۆپۆزس���یۆنەكەی پێشوو دیار و

ئاشكرا نییە.“فاروق عەلی” بەڕێوبەری گش���تی كەناڵی پەیام ئەوە ناش���ارێتەوە، كە ئەوان زۆر لەكار لەحكوم���ەت وەزیرەكەی���ان و چاالكیەكان���ی ب���ەاڵم )وەزی���ری كش���توكاڵ( دەگوازن���ەوە، دەشڵێت بۆ ئەوە هۆكاری خۆمان هەیە. فاروق عەلی گوتی “ئێس���تا لەكوردس���تان میدیایەكی نیش���تمانی نیی���ە ك���ە كار و چاالكی حكومەت و وەزیرەكان بەیەكس���انی باڵوبكاتەوە، بۆیە ئێم���ەش ناچارین ئەو پرس���انەی لەوەزارەتی پەیوەس���تن و ئەنجامدەدرێ���ن كش���توكاڵدا چونك���ە بكەین���ەوە، باڵوی���ان بەخەڵك���ەوە، ئەگەر جاران ئەكتیڤبوونی حزبێكی سیاس���ی بوای���ە، پەرلەمانتارەكانیان���ەوە لەرێگ���ەی ئێس���تا بەه���ۆی ئ���ەوەی لەحكومەتێك���ی بنكە فراوانداین، هەمووان بۆ هەڵسەنگاندنی پارتە سیاسیەكان چاویان لەچۆنیەتی بەڕێوەبردنی پۆس���تی ئەو پارتانەی���ە لەحكومەت���دا”. بەاڵم دەس���تبەكاربوونی “لەس���ەرەتای دەش���ڵێت و ن���ارد ب���ۆ نامەیەك���م وەزیرەكەمان���ەوە، ئەوەم پێوت���ووە، كە نابێت بەنیازی ئەوە بێت كەناڵ���ێ پەیام ببێت���ە بڵندگۆیەك بۆ وەزارەتی كشتوكاڵ، یاخود بەشتە باش و خراپەكانیش ه���ەر بوترێت ب���اش، ئێم���ە تەنان���ەت هەواڵی

تەش���ریفاتیش بۆ وەزیر باڵوناكەینەوە، تەنها گرنگ���ی بەو چاالكیانە دەدەی���ن، كە بۆ خەڵك

گرنگن”.مامۆس���تای س���اڵح” حەم���ە ئاش���تی “د. ئ���ەم س���لێمانی لەزانك���ۆی راگەیان���دن دیاردەی���ەی ئێس���تا بۆت���ە كلتورێ���ك ل���ەالی مەترس���یدار بەهەڵەیەك���ی كەنااڵن���ە ئ���ەو سیاس���ەتێكی كارە “ئ���ەو دەڵ���ێ ناودەب���ات هەڵ���ە و مەترس���یداری راگەیاندنەكان���ەوە و جۆرێكیشە لەچەواشەكاری، بەو پێیەی ئەوان وادەردەخ���ەن، كە گ���ەر وەزیرەك���ەی ئەوان نەبێ���ت، حكوم���ەت پەك���ی دەكەوێ���ت و كارە باش���ەكانی وەزیرەكانی دیكەش دەشارنەوە، راگەیان���دن س���ەرەكی لەبنەم���ای ب���ەوەش دەردەچ���ن، ك���ە گواس���تنەوەی زانیاریەكانە، وەك ئ���ەوەی هەیە، ن���ەك وەك ئەوەی كە تۆ دەتەوێت”. پێشیوایە دواتر باجی ئەم كارەیان دەدەن، چونك���ە “خەڵ���ك بۆخ���ۆی خەریك���ە لەمیدی���ای حزبی دووردەكەوێت���ەوە و ئەوان رۆژ ب���ەرۆژ بینەری���ان كەمدەبێتەوە، ئێس���تا خەڵك بەدوای ئ���ەو راگەیاندنانەدا دەگەڕێت، كە خەمەكانی ئەوانی تێدایە، نەك راگەیاندنێك كە بەردەوام بەروحێكی سیاسیەوە كاربكات، بۆیە گ���ەر راگەیاندنە حزبیەكان لەس���ەر ئەم سیاس���ەتە هەڵەیە كاربكەن، ئەوا بەدڵنیایەوە لەئایندەیەكی نزیكدا توش���ی قەیرانی نەبوونی

بینەر دەبنەوە”.

راوێژ كامەران

ناوخۆ

هەر وەزیرە و كەناڵیكی ئاسمانی تایبەت بە خۆی هەیە!ەو كارەیان دەدەن ە باجی ئ ەنااڵن ەم ك ە ساڵح: دواتر ئ ەم د. ئاشتی ح

ژماره 262 2015/1/17 31

كۆمەاڵیەتی

بە مارەكردنی ژنێكی عەرەب خێزانەكەی هەڵدەوەشێنێتەوە

ەوە ە ماڵ ەوە دێنێت ە منداڵێك ەرەب ب ەبیانووی هاوكاریكردنیان ژنێكی ع ب

32 ژماره 262 2015/1/17

كـۆمـەاڵیـەتــی

لە سۆران كوڕان مەرجی پێشوەختەی هاوسەرگیریی بۆ كچان دادەنێن

ژماره 262 2015/1/17 33

كـۆمـەاڵیـەتــی

محەمەد هەسنانیڕنگرێك: زێ

ە ڕین و فرۆشتن ەو ك لەماوەی مانگێكدا ل

ەبووە ملیۆنێك تا پێنج هملیۆنی زەرەر كردووە

“زۆر هەوڵمـــدا بگەمـــە ئـــەو كـــوڕەی خۆشم دەویســـت، بەاڵم مەرجی كوڕەكە ئەوە بـــوو داوای زێڕی زۆر نەكەم، بۆیە رێكەوتین بـــۆ ماوەیەكی كاتـــی زێڕم بۆ بكڕێـــت و پاشـــان بیفرۆشـــێتەوە و تەنیا

چەند مسقاڵێكی كەمم بۆ بهێڵێتەوە”.ئەمـــە دەســـپێكی قســـەكانی ئافرەتێكی تەمەن 23 ســـاڵەی دانیشتووی گوندێكی ســـنوری ســـۆران بوو، كە ئـــەو كوڕەی خۆشی دەویست، بەر لە هاوسەرگیرییان مەرجـــی فرۆشـــتنی زێڕەكانـــی لەســـەر دانابوو. بەاڵم لەو مەرجەی هاوسەرەكەی دڵگـــران نەبوو و گوتـــی “زۆر داواكردنی زێـــڕ لەالیـــەن كچانـــەوە چاولێكەرییـــە و كارێكی باش نیە، چونكە رەنگە لە توانای كوڕاندا نەبێت و ببێتە ئاستەنگ لەبەردەم پڕۆســـەی هاوســـەرگیریی. بەالی منەوە هەمیشـــە بەختەوەریـــی لەپێـــش مـــاڵ و

سامان و ئاڵتوونەوە بووە”.ئـــەو نـــاوی خـــوازراوی رێـــزان كـــە ئافرەتەیە، تەواوی چیرۆكەكەی بۆ سڤیل گێڕایـــەوە و گوتی “ماڵی باوكم داوای 50 مســـقاڵ زێـــڕی پێشـــەكی و مارەیی 400 مســـقاڵ لـــە دادگایان دەكـــرد، ئەمەش لە توانای ئـــەو كوڕەدا نەبوو، كـــە هاتبووە داوام، بۆیـــە لەگەڵی رێكەوتـــم، كە دوای گواستنەوەم نیوەی زێڕەكە بفرۆشێتەوە، لەدادگاش بە نهێنی لەگەڵ كوڕەكە لەسەر 40 مســـقاڵ زێـــڕ رێكەوتیـــن. بۆیە دوای زێڕەكەمان نیوەی هاوســـەرگیریەكەمان

دایەوە دەست زێڕنگرەكە”.گەنجێكی دیكەی دانیشتوی سۆران، كە نزیكەی مانگێك دەبێت ژیانی هاوســـەری پێهێناوە، خۆی بە “دانا” ناســـاند و گوتی “لەبەرئەوەی لەسەرەتاوە بەمەرج لەگەڵ خێزانەكـــەم رێككەوتبووم، كە ئەمە نهێنی بێـــت لە نێوانماندا و دوای كردنی زێڕەكە و ئەنجامدانی پرۆســـەی هاوســـەرگیری، بەشێك لە زێڕەكە بفرۆشینەوە. ناشمەوێ ناوی راســـتەقینەی خۆم بە سڤیل بڵێم، تا دواتر نەكەومە بەر قسە و تانەوتەشەری

خەڵك”. دانـــا لەبەردەوامـــی قســـەكانیدا گوتـــی “پێموایە خۆشەویســـتی پـــاك مرۆڤەكان بەختـــەوەر دەكات، نەك زێـــڕو ئاڵتۆن و پارەوپول، لەئێستداشدا بەخۆشەویستەكەم شاد بوومە، هەست ئەكەم بەختەوەرترین

كەســـی دونیـــام. مەرجی فرۆشـــتنەوەی زێڕەكـــەش بـــە رێكەوتنـــی هەردووالمان رێگـــر ببـــووە زێڕەكـــە چونكـــە بـــوو، لەبەردەممـــان، ماڵـــی باوكـــی خێزانەكەم لـــە 70 مســـقال زێـــڕ نەهاتنە خـــوارەوە، بەداخەوە ئەم دیاردەیە وەك نەخۆشیەك

لەسۆران پەرەیسەندووە”.دانـــا باس لە چۆنیەتـــی هاوكاریكردنی لـــە بـــەر دەكات خۆشەویســـتەكەی هاوســـەرگیرییان و گوتی “ئـــەو پێیگوتم بڕێـــك هەفتەیـــەك چەنـــد مـــاوەی بـــۆ زێـــڕ پەیـــدا بكە دواتـــر چەند مســـقاڵێكی بهێڵـــەوە و ئـــەوی تـــر بفرۆشـــەوە، مـــن دەڵێـــم لەســـەر خواســـتی خـــۆم بـــووە”. بۆیە دانا پارەیەكـــی زۆری قەرزكردووە و 70 مســـقاڵ زێڕەكەی كردووە، پاشان دوای هاوســـەرگیرییەكەیان 50 مســـقاڵی

فرۆشتۆتەوە و قەرزەكانی داوەتەوە”.“ هەڵمەت حاجی نەســـڕەدین” خاوەنی زێڕنگری هەریاد لەبازڕی سۆران، لەباری ئـــەم دیاردەیە بـــۆ ســـڤیل روونیكردەوە كـــە “دواكردنـــی زێڕێكـــی زۆر لەالیـــەن كچانی ســـۆران لەكاتی هاوســـەرگیریدا، بۆتـــە دیاردەیەكـــی بەرچـــاو، هەرچەندە لەچەنـــد ســـاڵی رابـــردوودا نرخـــی زێڕ ئەوانـــەی تاڕادەیـــەك بـــوو، گونجـــاو پێكدەهێنـــا، هاوســـەرگیریان پرۆســـەی دەیانتوانـــی زێڕەكە بۆ هاوســـەرەكانییان بكـــەن، بەاڵم لـــەم دواییانـــەدا نرخی زێڕ بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، كاری هاوســـەرگیریی رێژەی لەكەمكردنەوەی كردووە. بۆیە ئێســـتا كـــوڕان پەنا دەبەنە بەر ئەو مەرجە بەر لە هاوســـەرگیرییان، كـــە دوای چەنـــد هەفتەیـــەك بەشـــێك لە

زێڕەكە بفرۆشنەوە”. هەڵمەتـــی زێڕنگر باســـی لەوە كرد، كە تەنیا الی ئەو زیاتر لە 15 كوڕ بەم شێوەیە زێڕیان بردووە و پاشان هێناویەتیانەوە و پێیانفرۆشتۆتەوە، ئامادەبوونە چاوپۆشی لەو بڕە پارەیە بكەن، كە لەم مامەڵەیەدا و لە مـــاوەی چەند رۆژێكی كەمدا زەرەری لێدەكەن، لەپێناو گەیشـــتن بـــەو كچانەی مەبەستیانە. گوتیشـــی “نرخی كڕینەوەی زێڕ بۆ هەر مســـقاڵێك نزیكەی 10 هەزار دینـــار هەرزانتـــرە لە فرۆشـــتنی لەالیەن ئێمـــەوە، ئەمـــە جگەلـــەوەی دەســـتهەقی دروستكردنەكەشـــی لەســـەر كڕیارەكان گەنجانـــەی ئـــەو بۆیـــە دەوەســـتێت. زێڕەكانیان دەفرۆشـــنەوە، لـــەو كڕین و

فرۆشتنەشـــدا زەرەر دەكـــەن، هەیانبووە لـــە مـــاوەی مانگێكـــدا ملیۆنێـــك تـــا پێنج ملیۆنـــی تەنیا لـــە كڕین و فرۆشـــتنەكەدا زەرەركردووە، كاتێكیش پێمگوتوون ئێوە هەڵـــەن بـــۆ كاری وا دەكەن، لـــە وەاڵمدا دەڵێـــن گرنـــگ ئەوەیە كچەكە بەدەســـت بهێنیـــن، گەر وانەبێت ماڵی باوكی كچەكە

بەم هاوسەرگیرییە رازی نابن”.لەگەڵ ئەوەشدا بۆ ئەو گەنجانە ئەم

زیانەی لە كڕین و فرۆشتنەكەدا لێیـــان دەكەوێـــت، كەمترە

و بـــەراورد ناكرێت بەو بـــە كـــە بارگرانیـــەی مسقاڵ دەیان كڕینی دەكەوێتـــە زێـــڕ و شـــانیان ســـەر ژیانیان دەسپێكی قەرزداریـــی بـــە

دەستپێبكەن.

34 ژماره 262 2015/1/17

بە مارەكردنی ژنێكی عەرەب خێزانەكەی هەڵدەوەشێنێتەوە

ەرەب ەبیانووی هاوكاریكردنیان ژنێكی ع ب

ەوە ە ماڵ ەوە دێنێت ە منداڵێك ب

كـۆمـەاڵیـەتــی

34 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 35

“كاتێك مێردەكەم ئەوانی هێنایەوە ماڵ، بەو پ���ەڕی میهرەبانی و خۆش���حاڵییەوە خزمەتمك���ردن، ن���ەك هەرپێ���م ناخ���ۆش نەبوو، بەڵكو شانازیش���م بەوەوە كرد، كە مێردەكەم هەس���تی مرۆڤایەت���ی ئەوەندە ب���ەرزە، ئامادەیە تا ئ���ەو رادەیە یارمەتی لێقەوم���ان بدات”. ئەوە قس���ەی “نیگار”ی تەم���ەن 3٨ س���ااڵنە. دەرچ���ووی كۆلێژی ئادابی زانكۆی س���ەاڵحەدینە. دایكی سێ منداڵ���ە و خەڵك���ی یەكێ���ك لەگەڕەكەكانی

شاری هەولێرە.وەك پارێ���زەرە. نی���گار، مێ���ردی خ���ۆی باس لەش���ێوەژیانی هاوس���ەرێتی خێزان���داری خۆی���ان دەكات، تا رادەیەكی باش ئاس���ودە ب���وون. زۆركەم ش���ەڕیان خەریك���ی بەخۆش���ییەوە و ب���ووە بەخێوكردنی منداڵەكانی���ان بوونە. لەگەڵ ئەوەی لەرابردوودا كێش���ەیەكی ئەوتۆی لەگ���ەڵ هاوس���ەرەكەیدا نەب���ووە، ب���ەاڵم ئێستا كاتێك رابردوو بیر خۆی دێنێتەوە هەندێ���ك نامان���ەوێ “زۆرج���ار دەڵێ���ت ش���ت ببینی���ن، ك���ە لەگ���ەڵ بیركردنەوە و قەناعەتم���ان ناكۆكە، ئەگەرن���ا كەمتازۆر خزم و هاوڕێ پێیاندەگوتم، كە مێردەكەم پەیوەندی تری هەیە و بەو مەبەس���تەش س���ەفەر دەكات، ب���ەاڵم هەرگی���ز باوەڕم نەكردبوو و پێشموانەبوو شایانی ئەوەیە

ئەو پرسیارەی لێبكەم”. هەرچەن���دە نی���گار ئەوە ناش���ارێتەوە، ك���ە زانیویەت���ی هاوس���ەرەكەی كەمێ���ك چاول���ەدەرە و لەتەنیش���تی ئەو س���ەیری ژن���ی ك���ردووە “هەندێج���كار بەیەك���ەوە بووی���ن، ژنێكی جوانی بینیبوایە س���ەیری دەك���رد، من پێموابوو ئاس���اییە و هەموو پیاوێ���ك بەنهێن���ی یان ئاش���كرا س���ەیری ژن���ی ت���ر دەكات، بۆی���ە گوت���م ب���ا خۆم هەستیار پیشان نەدەم، ئەویش هەمانكات پێیدەگوت���م، متمان���ەت بەم���ن هەب���ێ، تۆ

بەدنیا نادەم”.دوای روودانی شەڕی سوریا و هاتنی ژمارەیەكی ئاوارە بۆ هەولێر، چەندجارێك نی���گار لەگ���ەڵ مێردەك���ەی بەمەبەس���تی هاوكاریكردنی���ان س���ەردانی هەندێك ماڵ

دەكەن و ئەویش بەوە ئاسودە بووە.تا رۆژێك كاتێك مێردەكەی دەگەڕێتەوە ماڵ، ژنێك���ی عەرەب و منداڵێكی ش���ەش س���اڵی لەگەڵ دەبێت. پێیدەڵێت كە ئەوانە

بێ جێگا و رێ���گان و دەیەوێ�ت ماوەیەك لە ماڵەكەی ئەواندا بژین، تا كەسوكاریان دەیاندۆزن���ەوە. نی���گار ب���ەردەوام بوو لە گێڕانەوەی چیرۆكەكە و گوتی “هەرچەندە بەوە ئاس���ودە نەبووم كە كەس���ی بێگانە لەگەڵم لەماڵێكدا بژیت، بەاڵم لەبەرئەوەی گوت���ی جێگای���ان نیی���ە لێ���ی بمێنن���ەوە و ژنەك���ەش گەنج و ج���وان ب���وو، ویژدانم رێگ���ەی نەدا بڵێ���م دەبێ بڕۆن���ە دەرەوە، پێموابوو ئ���ەو كاری خێرخوازی دەكات،

نەمزانی بۆ دۆزینەوەی ژن گەڕاوە”. نیگار خۆی ژنێكی ئەسمەر و بااڵبەرزی جوانە، ئاس���تی رۆشنبیری و خوێندنیشی باش���ە، بۆی���ە بەپێ���ی گێڕانەوەكەی خۆی هەت���ا ب���ووە، بەخ���ۆی متمان���ەی زۆر بەجوان���ی نەزانی���وە هەموو پرس���یارێك لەمێردەك���ەی ب���كات. دەڵێ “ ق���ەت بیرم لەوە نەدەكردەوە مێردەكەم بیر لەهێنانی ژنێك���ی ت���ر بكات���ەوە، لەبەرئ���ەوەی م���ن نەئاس���تی خوێندەواری و تێگەیشتنم و نە رووكەشیش���م وەها بووە، كە شتیوام بە خەیاڵدابێت، هەرچەندە ئێس���تاش پێموایە راس���تە م���ن زی���اد خۆش���باوەڕ و دڵپاك بووم، ب���ەاڵم ئەوە مێردەكەم���ە زەرەری ك���رد لەوەی ئەو خێزان���ەی تێكدا، چونكە

هەرگیز رازینابم لەگەڵ ئێمە بێت”.نیگار دەگێڕێتەوە، هەندێكجار هەس���تی ب���ەوە دەك���رد، ك���ە ئ���ەو گرنگ���ی زی���اد لەپێویس���ت ب���ەو ژن و منداڵ���ە عەرەب���ە دەدات، لەكڕین���ی كەلوپەل���ی ژوورێك كە ب���ۆی تەرخان كردبوون ت���ا جلوبەرگ و خواردەمەنی، “رۆژێك خوشكێكم میوانم بین���ی زۆر ئەوان���ی ك���ە ژووری ب���وو، بەالیەوە س���ەیربوو، دواتر هەڵسوكەوتی ژنەكە و هەندێك پرسیاری لێكرد، بەمنی گوت، تۆ هەست بەهیچ شتێك ناكەی، یان خ���ۆت گێل كردووە؟ ئیتر گومانەكانی من

دەستیان پێكرد”. خوش���كەكەی پالن���ی بەپێ���ی نی���گار الی مێردەك���ەی دەڵێ���ت دەچ���م ب���ۆ ماڵی خوشكەكەم، لەوێ منداڵەكانی جێدەهێڵێت و لەگەڵ خوشكەكەی دێتە ماڵەوە، كاتێك مێردەك���ەی دەزان���ێ دەكات���ەوە، دەرگا لەماڵ���ە و ل���ەژووری ژنەكەی���ە، كاتێ���ك دەچێتە ژوورەوە هەردووكیان بەیەكەوە

خەوتوون”. نی���گار باس لەش���ڵەژانی خ���ۆی دەكات بەبینین���ی ئەو دیمەن���ە، لەگەڵ ئەوەش���دا مۆبایلەكەی دەردێنێت دووسێ رەسمیان

لیدەگرێت، لەو كاتەدا خەبەریان دەبێتەوە. نی���گار دەڵێ “مێردەكەم زۆر بە ئاس���ایی پێیگوتم، درەنگ بوایە یان زوو هەر دەبوو بتزانیای���ە، ب���ەاڵم ویس���توومە لەدۆخێكدا پێتبڵێ���م كە قبوڵی بك���ەی، كاتێك پێمگوت دەڕۆم���ە دادگا و س���كااڵ تۆماردەك���ەم و جیادەبمەوە وێنەش���م لێگرتون، گوتی من ئەو ژنەم مارەكردووە لەبەرئەوە خیانەت نیی���ە، گرێبەس���تی دادگای پیش���اندام، كە ل���ەدەرەوەی هەرێم كراوە، ب���ەاڵم نازانم چ���ۆن ل���ەم بارودۆخ���ە توانیویەتی ئەوە

بكات”. ئێس���تا نی���گار و منداڵەكان���ی بەیەكەوە لەهەم���ان خان���وو و ماڵ���دا دەژی���ن، ك���ە جیابوونەوەش���ی داوای هەیانب���ووە، گوتیش���ی دادگاك���ردووە پێشكەش���ی دەگرم���ە منداڵەكانیش���م “بەخێوكردن���ی ئەس���تۆ، ماف���ی خ���ۆم و منداڵەكانیش���می لێدەس���ەنم و هەرگیز ناهێڵ���م پێ بنێ�تەوە

ئەم ماڵە”. پێشیوایە “خیانەت و جیابوونەوەی ئەو زەربەیەكی دەروونی گەورەبوو بۆ خۆم و منداڵەكانیشم، بەاڵم ئەوە كۆتایی دنیای م���ن نییە، رۆژێك خۆی باج���ی هەڵەكانی خۆی دەداتەوە، چونكە تائێس���تا خۆش���ی باوەڕی بەوە نەكردووە من بەراستی لێی جیادەبم���ەوە و موڵك و ماڵی لەگەڵ بەش دەك���ەم، پێیوابوو من ئەوەش���ی لێ قبوڵ

دەكەم”.

بەهرە حەمەڕەش

نیگار: ەم هێندە وامزانی مێردەك

ەمزانی ە، ن مرۆڤدۆستەرهێناوم! ەس ژنی ب

كـۆمـەاڵیـەتــی

ژماره 262 2015/1/17 35

36 ژماره 262 2015/1/17

ی نــــە و نموبــــۆ هــــەن زۆر

كردنە دەســــتدرێژی بــــەاڵم ئافرەتــــان، و ســــەر ئــــە

راپۆرتــــە لــــەم دەیخەینە كەیســــەی روو، جیاوازە لەهەر كەیســــێكی تر، چونكە تۆمەتبارەكە دەســــتدرێژی كردۆتە ســــەر

خوشكی هاوسەرەكەی.“ئــــارام محەمــــەد مافپــــەروەر رائیــــدی ئەتروشی” بەرپرسی نوســــینگەی دهۆكی بەڕێوەبەرایەتی توندوتیژی دژی ئافرەتان ئەوەی بۆ سڤیل روونكردەوە، كە كێشەكە لەســــنووری پارێزگای دهۆك روویداوە و تۆمەتبارەكەش پیاوێكی تەمەن 32 ساڵە و

باوكی دوو منداڵە.بەهـــۆی كێشـــەكە ئـــەو، بەوتـــەی نەخۆشكەوتنی هاوسەری تۆمەتبارەكەوە دەڵێـــت لەمبارەیـــەوە بـــووە، دروســـت “شـــەوێك هاوســـەری تۆمەتبـــار بەهۆی نەخۆشییەوە لەنەخۆشخانە دەخەوێنرێت،

داوا بـــــــــۆیە شـــكە خو لـــــــە

13 تـــــــــەمـــەن ســـــــــــااڵنەكەی دەكات ئەو شەوە

چـــاوی لەماڵی ئەوان بخەوێت و لەمنداڵەكانی بێت”.

دوای نوســـتنی منداڵەكان، تۆمەتبارەكە خوشـــكی ژوورەی ئـــەو دەچێتـــە و خەوتـــووە تێیـــدا هاوســـەرەكەی دەســـتدرێژی دەكاتەســـەر، ئـــارام، دەڵێت و دەكات هـــاوار كچەكـــە “هەرچەنـــدە پێیدەڵێـــت مـــن خوشـــكی خێزانەكەتـــم و تەمەنیشـــم بچووكە، بەاڵم سوودی نابێت، لەو كاتانەدا تۆمەتبار هەڕەشەی كوشتنی لێدەكات ئەگەر بێت و رازی نەبێت بەوەی كاری بەدڕەوشـــتی لەگەڵیدا ئەنجام بدات، بۆیە كچەكە ناچار دەبێت خۆی بەدەستەوە

بدات”.ئەگەرچی تۆمەتبار، هەڕەشەی لەكچەكە

كردبــــوو، كە نابێت ئەو رووداوە الی هیچ كەسێك باس بكات، بەاڵم قوربانییەكە خۆی پێنەگیراوە و رۆژی دواتر لەنەخۆشــــخانە تــــەواوی رووداوەكــــەی بۆ خوشــــكەكەی و دایــــك و باوكــــی گێڕاوەتــــەوە، هەر ئەو رۆژە خێزانــــی قوربانییەكــــە ســــكااڵیەك دژی زاواكەیــــان تۆمــــار دەكــــەن، بــــەاڵم خۆشــــبەختانە دوای پشــــكنینی پزیشــــكی دەركەوت كە قوربانییەكە بەهۆی بچووكی

تەمەنییەوە لەكچێنی نەكەوتووە.بــــۆ دهــــۆك نوســــینگەی بەرپرســــی دژی توندوتیــــژی بەرەنگاربوونــــەوەی كــــە ناشــــارێتەوە، ئــــەوەش ئافرەتــــان، هاوســــەری تۆمەتبارەكــــە بــــڕوای بــــەوە نەهێنــــاوە هاوســــەرەكەی كارێكــــی لــــەو جۆرە بكات و متمانەی زۆری بەڕەوشتی و دایــــك بۆیــــە هەبــــووە، تۆمەتبارەكــــە باوكــــی ناچاركــــردووە لێــــی خۆشــــببن و لەســــكااڵكەیان پاشگەز ببنەوە، تائێستاش ئەو دەستبەرداری هاوسەرەكەی نەبووە و چاوەڕوانی روونكردنەوەی راستییەكانە

لەالیەن دادگاوە.

كـۆمـەاڵیـەتــی

دەستدرێژی دەكاتە سەر خوشكی خێزانەكەی

دهۆك

ژماره 262 2015/1/17 37

گرێبەســـتی هەڵوەشـــاندنەوەی دوای هاوسەرگیری نێوانیان، بەپێی رێوشوێنە ئاینییـــەكان بڕیـــار دەدرێـــت، ئافرەتەكـــە ســـەرجەم ئەو زێـــڕە بۆ هاوســـەرەكەی بگەڕێنێتـــەوە، كـــە پێشـــتر وەك مارەیی لێـــی وەرگرتـــووە، بەاڵم كاتێـــك پیاوەكە بەرەو ماڵـــی باوكی ئافرەتەكە دەچێت بۆ وەرگرتنەوەی زێڕەكە، لەالیەن خەزووری و چەند كەســـێكی تـــری بنەماڵەكەیانەوە بەســـاتور )كێرد( هێرش دەكرێتە سەری

و شەڕ و پێكدادان دروست دەبێت.ئەو كێشـــەیە ســـاڵی پـــار روویـــداوە، ســـكااڵكەی لـــەدادگای تاوانەكانی دهۆك تۆماركـــراوە، تۆمەتبارەكـــەی گەنجێكـــی مەسیحی بوو، كە بەتۆمەتی برینداركردنی هاوســـەری خانـــەوادەی ئەندامێكـــی پێشـــووی بەســـاتور، دەســـتگیر كرابوو، ئەگەرچی ئەو گەنجە كاتێك چووەتە ماڵی

ســـاتووری پێشووی هاوســـەری پێنەبووە، بـــەاڵم لێكۆڵینەوەكان دەریانخست كە ئەو ساتوورەی

لەئەندامانـــی یەكێـــك لەدەســـتی خانەوادەكـــەی بەرامبـــەری دەرهێناوە

و بەرگـــری لەخۆی كردووە، لەكاتی شەڕەكەشدا كەسێك بریندار بووە.

ســـكااڵكەرە، الیەنـــی هەرچـــی كـــە خزمـــی خـــودی تۆمەتبارەكەیـــە، لەدانیشـــتنی دادگا ئامادە نەبوو، بەاڵم لەلێكۆڵینەوەكاندا باسی لەوە كردووە،

جیابوونـــەوەی دوای تۆمەتبـــار كـــە لەخوشكەكەی، هەڵیكوتاوەتە سەر ماڵیان و ئەندامێكی خانەوادەكەیانی بەســـاتوور برینداركـــردووە، بەو هۆیەشـــەوە زاوای پێشووی بنەماڵەكە دەستبەسەر دەكرێت و دواتریـــش بەكەفالـــەت ئـــازاد دەكرێت، لەســـكااڵكەی ســـكااڵكەر دواتـــر بـــەاڵم

پاشـــگەز دەبێتـــەوە و هەردووال لەســـەر كۆتاییهێنان بەكێشەكە رێكدەكەون.

تۆمەتبارەكـــە ئەوەشـــدا لەگـــەڵ لەبـــەردەم دادوەردا ئامـــاژەی بەوەداوە، كە لەكاتی هەڵوەشـــاندنەوەی گرێبەستی بڕیـــاری كڵێســـا هاوســـەرگیرییەكە ئـــەو داوە، بـــۆ زێڕەكانـــی گێڕانـــەوەی ئێوارەیەش كە كێشەكە تێیدا روویداوە، ئەو لەگەڵ هاوڕێیەكی خۆی بۆ وەرگرتنەوەی زێڕەكانـــی چۆتـــە ئـــەو ماڵـــە. هەروەهـــا دەڵێـــت “لەكاتی دیاریكراودا چوومە ماڵی خەزووری پێشووم، بەاڵم بینیم خەزوورم بەساتوورێكەوە هاتەخوارەوە و هێرشی كـــردە ســـەرم، دواتر خزمێكـــی خۆم و

چەند كەســـێكی تریش هێرشـــیان كردە ســـەرم، بەاڵم

بەرگریـــم مـــن و كـــرد لەخۆم ســـاتوورەكەم ن ســـتیا ە د لەوەرگرت

و فڕیمـــدا و كەســـم برینـــدار نەكـــرد، تەنهـــا مەبەســـتی مـــن

وەرگرتنەوەی زێڕەكان بوو و بۆ شەڕ نەچووم”.

ئەو كەســـەش كە لەگـــەڵ تۆمەتبارەكە چووەتە ماڵی سكااڵكەر، وەك شایەتحاڵ ئامادەی دانیشتنی دادگا بوو، جەخت لەوە

دەكاتـــەوە، كـــە كاتێك چوونەتـــە ماڵەكە، ســـاتووریان پێنەبووە و بەزۆر لەدەستی

الیەنی بەرامبەریان سەندووە.بەهـــۆی دەكـــرا پێشـــبینی لەكاتێكـــدا نەبوونی هیچ بەڵگەیەكـــەوە تۆمەتبارەكە تۆمەتەكـــەی بەســـەردا ســـاغ نەبێتـــەوە، سەرۆكایەتی دادگا هیچ بڕیارێكی كۆتایی لەسەر كەیسەكە نەدا، چاوەڕوان بوو كە بەڵگەنامـــەی رێككەوتنی نێوان هەردووال بگاتـــە بـــەردەم دادگا و دواتـــر بڕیـــاری

كۆتایی لەسەر بدرێت.

كـۆمـەاڵیـەتــی

گەنجێك لەالیەن ماڵی خەزورانیەوە بە ساتور پەالمار دەدرێت

دهۆك

ژماره 262 2015/1/17 37

38 ژماره 262 2015/1/17

نەخۆشییەكانی مەمكی ئافرەتان و مەترسی شێرپەنجەی مەمك

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

ەفزیۆن و ەل ەر ت ەرامب ەوە و دانیشنت ب ەمجواڵن كە ە ب ە هۆكارەكانی توشبوونی ئافرەتان زیادبوونی كێش ل

ەمك ەی م ەنج شێرپ

ەكی ئافرەتی جاران 8 تا 10 منداڵی دەبوو و ماوەیەی ەنج ەمرت توشی شێرپ ە ك درێژتر شیری پێدەدان بۆی

ەمك دەبوون م

ەمكی بۆ كراوە ەری م ەرگ ەشت ئافرەتم بینیوە 2-3 نە ەمكی البردراوە، ك و شێوەی تێكچووە و گۆی م

ە! ەی ەیب ەوە بۆ پزیشك زۆر ع ەراستی ئ ب

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

لەواڵتانی پێشــــكەوتووی دونیــــا لەبواری تەندروستی، دەستنیشانكردنی نەخۆشییەكان و چارەســــەركردیان بە )Data( و لێكدانەوە دەبێ، بەتایبەتی لەواڵتانی ئەمریكا و ئینگلتەرا و ئەوروپای رۆژئاوا، هەروەها لەئوســــترالیا

و نیوزلەنداش.ئێمــــەی دامــــاو هەركەســــە و بەكەیــــف و نەخۆشــــی دەستنیشــــانی خــــۆی هەوســــی دەكا و بڕیــــاری چارەســــەری دەدا، ئینجــــا یان هەڵەیە یان راســــتە، لەبــــەر ئەو هۆیەوە سەرپێچی لەگەڵ زۆر لەنەخۆشەكان دەكرێ و چارەســــەری هەڵــــەی بــــۆ دەكــــرێ، بــــەو دەردەوە دەناڵێ ئەگــــەر ژیا، ئەگەر مردیش

ئەو ئەجەلی هاتبوو.لــــەو یەكێكــــە مەمــــك شــــێرپەنجەی نەخۆشیانەی زۆر هەڵە لەدەستنیشانكردنیدا هەیــــە، دەبــــێ بزانن بەگشــــتی شــــێرپەنجەی مەمــــك لەژنــــان رێژەكــــەی گەلێــــك لەهــــی پیــــاوان زیاتــــرە، بەواتای لەهــــەردوو رەگەز

نەخۆشییەكە هەیە.ئامار و لێكۆڵینەوە جیهانییەكان نیشــــانی دەدەن، لەســــاڵی 2014 لەئەمریــــكا 223.670 و لەژنــــان مەمــــك شــــێرپەنجەی حاڵەتــــی تۆماركــــراوە، لەپیــــاوان حاڵەتیــــش 2.360ئەمــــە لەتێكڕای دانیشــــتوانەكەی كە ژمارەی دانیشــــتوانی زیاتــــرە لە 300 ملیــــۆن كەس، بەشــــێوەی حاڵەتیــــش 62.570 هەروەهــــا

نوستوو هەبووە.رێــــژەی 1987-1980 لەســــاڵەكانی شــــێرپەنجە لەواڵتــــان زیادی كــــرد، ئەمەش بەكارهێنانــــی لەرێگــــەی كــــراوە، پێشــــبینی كــــە تیشــــكێك، )Mammography( جــــۆرە دەكا، دەستنیشــــان مەمــــك شــــێرپەنجەی ئەوە بڕیاری ئەو واڵتە پێشــــكەوتووانەیە،كە هەمــــوو ئافرەتێــــك لەتەمەنــــی 35 ســــاڵ بۆ ســــەرەوە هەر ســــاڵ جارێك ئەو پشكنینەی بۆ بكرێت، تا تەمەنی دەگاتە 45 ساڵی، دوای ئەوە ســــێ ســــاڵ جارێك تادەگاتە 65 ساڵی، ئینجا 5 ساڵ جارێك، لەكاتێكدا ئەو ئافرەتانە هیــــچ كێشــــەیان نەبووە و دەســــتیان بەگرێ

نەكەوتووە.بەكارهێنانــــی هۆڕمۆنــــی ئیســــترۆجین و پرۆجســــتیرۆن بۆ كێشــــەكانی راوەســــتانی ســــوڕی مانگانــــە، دەبێتە هۆكارێــــك كە ئەو دەردە لەناو مەمكدا هەیە زووتر ئاشكرا ببێ، یاخود لەچەند كەســــێك ئەو هۆڕمۆنە دەبێتە

هۆكارێك بۆ توشبوون بەو نەخۆشییە.لەســــاڵی 2008 لەهەمــــوو جیهانــــدا 1.38 ملیۆن حاڵەتــــی تازەی شــــێرپەنجەی مەمك

38 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 39

ەندێك جۆری گرێ هە ەك ەر ئافرەت ە گ ەی هە ئارام بگرێ ەفت 2 ه

ەر ێ، خۆ گ خۆی بزر دەبە الی پزیشكی بچێتەوە ەك ەڵ ەت ەزان، ب نەوە ێ ئ ێ و دەڵ دەب

ە بۆت دەردێنم! گرێی

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

دەستنیشان كراوە و چارەسەر كراوە.هۆیەكانی زیادبوونی شێرپەنجەی مەمك:

بــــۆ Mamore بەكارهێنانــــی .1دەستنیشــــانكردنی نەخۆشــــییە بێدەنگــــەكان لەقازانجــــی ئەوەیــــان )نوســــتووەكان(

نەخۆشەكەیە.وەك تــــازە، بەكارهێنانــــی خواردنــــی .2

قوتوو، فروزن لەناو فرێزەر.3. كــــەم جواڵنــــەوە و دانیشــــتن بەرامبەر

تەلەفزیۆن.4. زیادبوونی كێشی ئافرەتان.

5. بەكارهێنانــــی زۆری هۆڕمــــۆن تاكــــو پیریــــان پێــــوە دیار نەبــــێ )واتە بــــە گەنجی

بمێننەوە(.6. كەمبوونەوەی ژمارەی خێزان بۆ 3-2 منــــداڵ، جــــاران هەر یەكەو 8 تــــا 10 منداڵی

دەبوو، شیری خۆی پێدەدا.7. دەرنگ پێكهێنانی خێزان )كچان درەنگ

هاوسەرگیری دەكەن(.8. دەستتێوەردانی مەمك لەالیەن پزیشكی

نەزان.ئــــەو بابەتە زۆری دەوێ، لێرە مەبەســــتم نییــــە بۆ هاواڵتی خۆشەویســــتی باس بكەم، بــــەاڵم خۆپاراســــتن لەدەســــتتێوردانی ئــــەو ئەندامە ناسكە زۆر پێویستە، چەند رێنمایەك

هەیە بۆ ئافرەتان لێرەدا باسی دەكەم:مەمكــــی ئافــــرەت لەتەمەنــــی 11 ســــاڵیدا بنەمایــــەك دادەمەزرێنــــێ، هــــەردووال وەك گــــرێ لەژێر گۆی مەمك پیشــــان دەدا، ئینجا لەمــــاوەی 2 ســــاڵ مەمــــك دروســــت دەبێ، بەخانەكانی كارگەی شــــیر دروست دەكەن، بۆڕیەكان لە 24 ســــاڵی بەتەواوەی دروست دەبــــن و بــــەزۆری چــــەوری دەوروبــــەری خانــــەكان دەدا، شــــریتی بەســــتانەوەی ئەو بۆڕیانە جاروبار رەقبونێك دروست دەكات. بەهۆی پێگەیشتنی هێلكەدان و هۆڕمۆنەكان و غودە لەناو مێشك، هەموو مانگێك هیڵكۆكە دروســــت دەبێ، دوو هۆڕمۆنی ئیسترۆجین و پرۆجسترۆن كاردەكەنە سەر ئەو خانانە، توند دەبــــن، زۆر بەژان دەكــــەون، جاروبار ئافرەتەكەخــــۆی ناتوانــــێ دەســــت لەمەمكی

خۆی بدا لەبەر ژان.ئینجــــا ئەگەر هاتوو توند هەڵگوشــــرا یان خراپ نوست، جار هەیە گرێی لێ پەیدا دەبێ، 2 هەفتــــە ئارام بگرێ تەماشــــا دەكا گرێیەكە بزر دەبێ، خاو دەبێتەوە، ئا لەو كاتەدا ئەگەر ئافرەتەكە ئارام نەگرێ و بچێتە الی پزیشكی نەزان، بەتەڵەكــــەوە دەبێ، دەڵێ ئەوە گرێیە، دەبــــێ دەربێــــت، زۆرجــــار مەمكــــی ئافرەتم

بینیــــوە 2- 3 جــــار نەشــــتەرگەری بۆكراوە، شــــێوەی تێكچــــووە، زیاتر ژانــــی پەیدابووە، بــــەاڵم بەراســــتی ئەگەر هەندەســــەی مەمك تێكبچــــێ وەك البردنــــی گۆی مەمــــك، ئەوە زۆر زۆر عەیبە. نەخۆشەكە ئەگەر رۆشنبیر بێت دەتوانێ دژی ئەو پزیشــــكە داوای مافی خــــۆی بكات، بەاڵم ئەگــــەر مافپەروەر نەبێ، ئەویش هیــــچ!! ئافرەت هەیە بێ هیچ هۆیەك گۆی مەمكــــی لێكراوەتەوە، كە لەتەمەنی 25 ســــاڵیدایە، ئەگەر بێتو دووگیان بێت و شــــیر بێتــــە مەمكی، لــــەكام بۆڕی بێتــــە دەرەوە؟؟ بێگومان شیرەكە دیسان رەق دەبێ و توشی

نەشتەرگەری دەبێ.ئێســــتا لەدونیای پێشكەوتوو شێرپەنجەی مەمك چارەســــەر دەكرێ، بەبێ البردنی ئەو كۆئەندامــــە گرنگــــە، تەنهــــا گرێیەكە الدەچێ، تاكو 5 ســــاڵ چاودێری نەخۆشەكە دەكرێ،

دەرمانی دژە شێرپەنجەی وەردەگرێ. زوو پێویســــتە مەمــــك شــــێرپەنجەی لــــە ســــەرەتای بكــــرێ، واتــــا دەستنیشــــان پەیدابوونی خانەكان لەناو بۆری و غودەكە. بــــە پێچەوانەوە كە باڵوبووە و بۆ ناو خوێن و لمفاوی، دەچێتە شوێنی ترسناكەكان وەك

سینگ و جگەر.چارەســــەری شــــێرپەنجەی مەمــــك، زۆر پێویســــتە، چونكە دایــــكان گەنجن و منداڵیان ســــاوانە، منــــداڵ بــــێ دایــــك بەتەندروســــتی دەبــــێ، برینــــدار دەروونــــی پێنــــاگات، دەردەچــــێ، لــــێ برینــــداری ئادەمیزادێكــــی دەوروبەریــــش ئــــارام نابــــن، دایــــك و باوك پەروەردكردنــــی و منــــداڵ لەبەخێوكردنــــی فەڕقیــــان زۆرە، دایكــــی تەندروســــت واتــــا كۆمەڵگەی تەندروســــت. ئەو دایكەی منداڵی خۆی بەمەمكی خۆی و شیری خۆی گەورە دەكا، خۆی و خێزانەكەی تەندروســــت دەبن

و ئارام دەبن.

40 ژماره 262 2015/1/17

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

چەرەزات خۆشەویستی دڵە

درۆ تەمەنت درێژتر دەكات

گۆریەی تەسك تەنگەنەفەسی ناهێڵێت

پزیشـــكانی ئەڵمانیـــا چەرەس و گوێـــز و بادەم بە “خۆشەویســـتی كـــە دەڵێـــن و ناودەبـــەن دڵ” ســـوودی زۆری بـــۆ مـــرۆڤ هەیە، چونكـــە چەرەز رێژەی كۆلیسترۆڵی خراپ لەلەشدا لـــە دڵ و دادەبەزێنێـــت جەڵتە و نەخۆشـــیەكانی

دیكە دەپارێزێت.هـــەروەك خواردنی و گوێـــز و چـــەرەز فستەق و بادەم سودی بۆ مێشك و خانەكانی و هەیـــە مێشـــكیش بۆ دەكات، چاالكیـــان كە بەسااڵچوانەش ئەو توشـــی كەمخۆراكی بوونە، ڤیتامیـــن و وزەیان پێدەبەخشـــێ، چونكـــە لەهەر 100 گرام چـــەرەزات 680 یەكـــی گەرمـــی تیدایە. بۆیـــە ئەو پزیشـــكە ئەڵمانیانە ئامـــۆژگاری خەڵـــك دەكەن رۆژانە چەرەز بخۆن، ئەگەر نەشـــتوانرێ بەتەنیا بخورێت، واباشـــە لەگەڵ شـــیر و نان یا هەر خواردنێكی دیكە

تێكەڵ بكرێت.

زانایان لە زانكۆی )لەندەن كۆلیج( توێژینەوەیەكیان لەسەر 6.489 كەس ئەنجامدا، كە تەمەنیان لە 65 ساڵیدابوو، تێیدا دەركەوت ئەو كەسانەی دەربارەی تەمەنیان درۆیان كردوە و خۆیان بەبچوكتر لەتەمەنــــی راســــتەقینەیان نــــاوزەد كــــردوە و هەســــتیان وابــــووە بچوكترن و لەواقیعیشــــدا بچوكتر دەركەوتوون، تەمەنیان درێژتر بــــووە، بۆیە ئەو توێژەرەوانە گەیشــــتنە ئەو راســــتیەی هیوابوون بەژیــــان و درۆكردن دەربــــارەی تەمــــەن وادەكات بەبەراورد بە كەســــێكی ئاســــایی، تەمەنت درێژتر و تەندروســــتیت باشتر بێت. هەرچەندە لێرە لەكوردستان واباوە ئافرەتان دەربارەی تەمەنیان راستگۆنین و دان بەتەمەنی راســــتەقینەیاندا نانێن، بەاڵم وادیارە ئەمە كارێكی باشە و لەكۆتایدا كاردەكاتە سەر كاردانەوەی لەش و تەمەنیــــان درێژتــــر دەكات. زانایان دەڵێــــن هیوابوون بەژیان و بیركردنەوەی پۆزەتیفانە تەندروستی مرۆڤ بەرەو باشتر دەبات

و ژیانێكی ئاسودەتری بۆ دەستەبەر دەكات.

تەنگەنەفەسی لەخەوتندا حاڵەتێكە توشی رێژەیەكی گەورەی دانیشتوانی جیهانبووە، بەهۆیەوە كەسی تەنگەنەفەس توشی نەخۆشیەكانی دڵ و جەڵتە و بەرزبوونەوەی فشاری خوێن و جەڵتەی

مێشك و نەخۆشی شەكرەش دەبێت. هـــۆكاری تەنگەنەفەســـیش زۆرە، لەوانـــە گیرانـــی بـــۆری هەناســـە، بەهۆی كەوتنەســـەری زمانەبچكۆلـــە لەخـــەودا و بەرزبوونـــەوەی رێژەی ئاو لەلەشـــدا و كۆمەلێـــك هۆكاری تر، بەاڵم لەئەمریكا پزیشكانی خەو لەیەكەی )سلیپ میدسن( توێژینەوەیەكیان ئەنجامدا، تێیدا داوایان لە 22 نەخۆش كرد، رۆژانە تا كاتی خەوتن گۆریەی تەســـك لەبەربكەن، لەپاش ئـــەوە دەركەوت بەرێژەی 27% تەنگەنەفەســـیەكەیان كەمبۆتـــەوە. هەروەك ئەوانەش كە تەنگەنەفەسی توندیان هەبووە، تەنگەنەفەسیەكەیان لەحاڵەتی توندەوە گۆڕاوە بۆ حاڵەتی باشـــتر و سوكتر. دكتۆر “برادلی” پســـپۆر لەبواری خەوتن و مامۆستا لەزاكۆی “تورینتۆ” دەڵێت “یەكێك لەهۆكارەكانی تەنگەنەفەسی كۆبونەوەی ئاوە لەسیەكاندا، كە شەوانە ئەوئاوە لەقاچەكانەوە دەگەرێتەوە بۆســـیەكان و تەنگەنەفەســـی دروســـت دەكات، بەاڵم لەبەركردنی گۆریەی تەســـك و توند لەرۆژدا دەبێتە هۆی كۆنەبوونەوەی ئاو لەقاچەكان، بەمەش ئاوە

زیادەكە لەلەش دەردەچێت و كەسەكە توشی ئەو حاڵەتە نابێت”.

40 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 41

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

فشاری دەروونی ئافرەتان دووچاری خۆكوشتنیش بۆماوەییەشەكرە دەكات

لەئامێزگرتن بەگری لەش بەهێز دەكات

لەتوێژینەوەیەكـــدا لەئەمریكا، كە 6 ســـاڵی خایەند و لەســـەر 701 كەس ئەنجامدرا لەو كەســـانەی یەكێك لەباوانیان خۆی كوشـــتبوو، دەركەوت 191 كەســـیان هاوشـــێوەی باوانیان هەوڵی خۆكوشتنیان

داوەتەوە.بەپێی توێژینەوەكە خۆكوشتنی یەكێك لەباوان وادەكات منداڵەكەیان بەبارێكـــی دەرونـــی ناجێگیردا تێپەڕبن و لەكۆتاییشـــدا هاوشـــێوەی باوانیان هەوڵی خۆكوشتن بدەن. ئەمەش وەك نەخۆشیەكی دەروونی لەباوانـــەوە بۆ وەچەكانیان دەگوزارێتەوە و پێویســـتە ئاگاداری بن. “د.دیڤید برنت” پسپۆر لەبواری دەروونی لەكۆلێژی پزیشكی زانكۆی “پیتسبێرگ” رایگەیاند “تائیستا هۆكاری گواستنەوەی خۆكوشتن لە باوانەوە بۆ نەوەكانیمان بۆ دەرنەكەوتووە؟ دەكرێ نهێنیەك هەبێت و ئێمـــە تائێســـتا دركمان پێنەكردبێت، چونكە ئەو كەســـانەی یەكێك لەباوانییان خۆیكوشتووە، بەڕێژەی پێنج ئەوەندەی كەسانی ئاسایی

هەوڵی خۆكوشتن دەدەن.

توێژینەوەیەكی ئەمریكی كە لەســــەر 50 هەزار ئافرەت ئەنجامدراوە، دەریخســــتووە ئــــەو ئافرەتانەی فشــــاری دەروونیان لەســــەرە ئەگەری توشــــبوونیان بەنەخۆشــــی شــــەكرە زۆر زیاتــــرە لەكەســــانی ئاســــایی، بەتایبــــەت ئــــەو ئافرەتانــــەی توشــــی رووداوی ناخــــۆش دەبــــن، وەك دەســــتدریژی سێكســــی و لێدان و رووداوەكانی هاتوچۆ و لەدەستدانی كەســــە نزیكەكان، ئەمانە ئافرەتان توشــــی شــــۆك دەكەن و فشــــارێكی گەورەی دەروونی دەخەنە ســــەریان، كە ئەمەش هۆكارە بۆ توشبوون

بەنەخۆشی شەكرە.هەروەها ئەو ئافرەتانەی توشی نەخۆشی دەروونی هاتون و چارەسەر وەردەگــــرن، دەرمانەكانیــــان دەبێتە هۆی قەڵەویــــی بەرێژەیەكی زۆر و ئەگەری توشبوونیان بە شەكرە 50% زیاد دەكات. فشارە دەروونیەكان ســــەرەرای تێكدانی مێشكی كەســــەكە، كاریگەری راستەوخۆش لەسەر تەندروســــتی لەش دروســــت دەكات و تێكیدەدات و ئەگەری توشبوون

بەنەخۆشیەكانی دڵ و شەكرە و قەڵەویی زیاد دەكات.

لێكۆڵەرەوە ئەمریكیەكان دەریانخســــتووە لەباوەشــــگرتنی یەكتر و خۆشەویســــتان وەك دەرمانخانەیــــەك وایە و بەرگری لەشــــی هــــەردووال بەهێز دەكات، بەتایبەت دژی ســــەرما و توشــــبوون بە ئەنفلونزا. هەروەها لەئاســــتی هیالكــــی و ماندوبوونیش

كەمدەكاتەوە.ئەو توێژینەوەیە لەســــەر 400 تێیــــدا و ئەنجامــــدراوە كــــەس بەرگری هێــــزی دەركەوتــــووە لــــەش زیــــاد دەبێــــت، تەنانەت بــــۆ ئــــەو كەســــانەی نەخۆش زوو ئەگــــەری كەوتــــوون چاكبوونەوەیــــان زیاتــــرە، هۆكاركەشــــی ئەوەیە باوەشــــبەیەكداكردن دڵنیایی بەكەسەكان دەبەخشێ و بڕوابەخۆبونیان زیاد دەكات و رێژەی هەڵمژینی ئۆكسجین بۆلەشــــیان زیاد دەكات و لەخەمۆكی و هەســــتی تەنیایی دووریان

دەخاتەوە.

ژماره 262 2015/1/17 41

42 ژماره 262 2015/1/17

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

ـــی ـــەك ـــەوەی ـــن ـــژی ـــوێ تدەریــخــســتــووە، ـــازە ت پزیشكی

هەمیشەیی یاوەری سەماعەیەی ئەو پزیشكە و یارمەتی دەدات بۆ پكشنینی

نەخۆش و زۆرجاریش دەستنیشانكردنی نەخۆشیەكە، رەنگە لەالیەكی دیكەوە ببێتە سەرچاوەی مەترسی گەورە و كوشندە

بۆ نەخۆش.كۆمەڵێك زانا لە زانكۆی “جنێڤ” ئەم توێژینەوەیان ئەنجامداوە ــەوە و تــێــیــدا بــاســیــان لــە ئــەو كـــــردووە، كی یە عە ما سەــەســەر ل

ـــە ـــن شـــوێجیاوازەكانی

جـــــــەســـــــتـــــــەی ــــت، ــــرێ ـــۆش دادەن ـــەخ ن

ـــەوەی پــزیــشــك ـــوون ـــاب ـــی ـــن لـــە بــــۆ دڵــەی دیــــاریــــكــــراو لە ــشــان ــی هـــەنـــدێـــك نبەكتریای و مــیــكــرۆب نــەخــۆشــەكــەدا، خـــۆی لــــەگــــەڵ زۆر هـــەڵـــدەگـــرێـــت و ــــــی ــــــات ــــــەك ل

بەكارهێنانەوەی نەخۆشێكی ــۆ بــــە، رەنـــگـــە ــــك دیسەرچاوەی ببێتە مەترسی گەورە بۆ

نەخۆشی دووەم.ـــی” بـــەرپـــرســـی ـــت ـــی “بـــــەو پـــزیـــشـــكـــانـــەی ئـــەم ئتوێژینەوەیان ئەنجامداوە دەڵێ “پێویستە جــۆرە ئــەم پزیشكی كارمەندێكی هــەر ــاعــە پــزیــشــكــیــە بــەكــاردەهــێــنــێــت، ســەمپاك لەبەكارهێنانی جارێك هــەر دوای

بكرێتەوە”.ـــەو بــازنــە ـــان دەڵــێــن ئ ـــژەرەوەك ـــوێ تــــــــــەدەوری ســـەمـــاعـــە كــــانــــزایــــیــــەی بپزیشكیەكەوەیە و راستەوخۆ بەر پێستی ئەو بڕی زۆرترین دەكــەوێــت، نەخۆش هــەڵــدەگــرێــت. بەكتریایانە و مــیــكــرۆب و تری سەماعەكە بەشەكانی سەرەڕای كە پزیشكەكەش، دەستكێشی تەنانەت

دیوەكەی تری سەماعەی پزیشك ترسناكە

42 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 43

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

یەكەم فیلمی ئاشكن و دراماتیكی كوردییەThe best wife

44 ژماره 262 2015/1/17

هونەری

زمانی کوردی ەری ەحنێکی کاریگ ل

ە ەی ه

گروپی كامگاران ە ەرچاویان ل رۆڵی بناساندنی موسیقای

ەبووە كوردیدا ه

ەحاڵی خۆم ەش ب بەزۆر کۆنسیرتی ل

ناوخۆ و دەرەوەدا ە ەڵکم ل ک

موسیقای كوردی وەرگرتووە

زوهـــرە عیشـــقی خانمـــە موســـیقاری فارس، ســـەرەتا پیانۆ و مۆســـیقا الی مامۆســـتا حیجـــازی فێربووە و دواتر بۆ بنەماكانی ئـــاواز و گۆرانی چۆتە الی هونەرمەند “وارتان ساهاكیان”. پازدە ساڵە مامۆستای گۆرانی پۆپ و كالسیكە

و سەرپەرشتیاری گروپی “دەست ئەفشان”ە. مۆســـیقای بۆ زیاتر لە پازدە شـــانۆ داناوە. لەچەندین فســـتیڤاڵی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیدا بەشـــداری كردووە و لەفســـتیڤاڵی شـــەقامەڕێی هەورێشمی چین خەاڵتی یەكەمی وەرگرتووە. ماوەی پازدە ســـاڵ بێژەی رادیۆ بووە و ئەندامی ئۆركسترا سانفۆنیكی دەنگ و رەنگی ئێران بووە. ئێستا خەریكی لێكۆڵینەوە و خڕكردنەوەی الیالیەی گەالنی ئێرانە. لەم دیمانەیەی سڤیلدا باس لە ئەزموونی

هونەری خۆی و دیدی خۆی بۆ موزیكی كوردی دەكات.

موسیقای كوردی لە رووی ریتم و میلۆدییەوە دەوڵەمەند و پڕ لە جوڵەیە

ەر و مامۆستای میوزیكی فارسی: زوهرە عیشقی، ئاوازدان

44 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 45

هونەری

ژماره 262 2015/1/17 45

46 ژماره 262 2015/1/17

ئابســـتراکتەدا تێکەاڵوی رەنگ و شـــێوازەكان دەبێتـــە هـــۆی دەوڵەمەنـــدی بـــاری کولتوری ســـەدەی شارســـتانیەتەکان. گفتوگـــۆی و ئێســـتا، وەرزی پەیوەنـــدی خێـــرای مرۆڤ و کولتورەکانە. ئێســـتاکە خەڵک چاوەڕیی ئەوە دەکـــەن لەرێگەی مۆســـیقاوە بگەنە وێنەیەکی نـــوێ، جـــاری واش هەیـــە چـــاوەڕێ دەکـــەن بەپێچەوانـــەوە یـــان پێببەخشـــێ ئارامییـــان تووشی سەرســـووڕمان و هەیەجانیان بکات. بۆ خەڵکی ماندوو لەکۆمەڵگای پیشەســـازیی، شـــێوازەكانی رەنگـــەکان، تێکاڵوبوونـــی مۆسیقای زانســـتی )کالسیک( لەگەڵ موزیکی فولکلۆر یان موزیکی نەتەوەیی واڵتێك وێڕای موزیکی لەدایکبووی ئەم ســـەدەیە، بۆ نموونە راک، بلـــوز و ...هتـــد، ئاشـــتی و دۆســـتایەتی

نێـــوان کولتـــور و دەوڵەمەنـــدی ئـــەم هونەرە و ناســـاندنی مۆســـیقای واڵتێکی بـــەدوادا دێ لەئاســـتی جیهاندا. هونەرمەندێکی خۆشزەوق و ئاگا، بەو ناسینەی لەچۆنیەتی ئامادەکردنی بەرهەمێـــک هەیەتی، نـــە تەنیـــا کاردەکات بۆ ناســـاندنی مۆســـیقای دەوڵەمەندی واڵتەکەی خـــۆی بەجیهـــان، بەڵکـــو هەوڵـــدەدات بیکات بـــە بەرهەمێکـــی هەتاهەتایـــی و جیهانـــی، بۆ نموونـــە یانـــی کریسۆمالیســـی هونەرمەندی یۆنانی، یا لەئاستێکی زانستیتر و بەرباڵوتردا دەکرێ ئاماژە بەمۆســـیقای كۆمەڵە ئەلبوومی “بودابار” بدرێ، كە تێیدا ســـوود لەموسیقای ئەفریقـــی و ئاســـیایی )ئێرانـــی و توركـــی و عەرەبـــی و عیبـــری( وەرگیـــراوە و ئێســـتاکە لەئاســـتێکی بەرباڵودا کەوتۆتە بەر سەرنجی مۆســـیقارەکان و خەڵکی جیهان و رۆژ دوای رۆژیش فۆرمی ناســـاندنی مۆسیقای واڵتانی

جۆربەجۆری جیهانی بەخۆوە گرتووە. مۆســـیقای جاز و پۆپ كـــە لەئێران

ئایـــا مۆســـیقای فۆلكلـــۆری گەالنی كەنـــداوی ناوەڕاســـت پەیوەندیـــان بەیەكەوە ســـەرچاوەی دەتوانرێـــت پێكـــەوە هەیـــە؟

ئاهەنگەكانی بدۆزرێنەوە؟زوهرە عیشـــقی: لەکەلەپوور و کولتووری گشـــتیدا، بەتایبەتـــی کە مۆســـیقا بەشـــێکی لە الیالیە و مۆسیقای کار و مۆسیقای بەزموڕەزم پێکدێت، ســـنوورەکان مانای خۆیان لەدەست دەدەن و تێکـــەاڵوی و تێکچڕژاوی ئەم نەغمە نزیکایەتییەکـــی و وێکچـــوون گۆرانیانـــە، و فراوانـــی لەنێوان خەڵکی واڵتانی هاوســـنوور

پێکهێناوە.لەئێـــران کۆمەڵێـــک میلۆدیمـــان هەیـــە، کە میژووەکەی بۆ ســـەردەمی هاتنی عەرەبەکان لەســـەرەتاکانی مێژووی ئیسالم دەگەڕێتەوە.

بەشـــێک لەناوچەکانـــی ئێرانیش، بـــۆ نموونە سیستان و بەلوچستان و کەنارەکانی خەلیجی فـــارس لەژێر کاریگەری مۆســـیقای هیندی و تەنانەت ناوچە دووردەســـەتەکانی ئەفریقادان لـــەو یەکێـــك دەوڵەمەندیشـــن. یەکجـــار و موزیکانـــە لەواڵتی دراوســـێی تورکیا، كە لەم رۆژانە لەئاست جیهاندا ناوبانگی هەیە، لەژێر کاریگەری چەند نەتـــەوەی گەورە و هونەری دەوڵەمەنـــدی ئـــازەری، عەرەبـــی، کـــوردی و

ئێرانی دایە. رای ئێوە ســـەبارەت بـــە تێكڵكردنی مۆسیقای كالســـیكی فارسی لەگەڵ مۆسیقای

كالسیكی جیهانی و مۆدێرن چییە؟زوهـــرە عیشـــقی: ئەگـــەر تێكەڵكـــردن، یـــا بەزمانێکی ســـادە و دروستر بەمانای “ئاوێتە وەک مۆســـیقاش بکەیـــن، پێناســـە کـــردن” هونـــەری تەجەســـومی توانـــای لەخۆگرتنـــی رەنـــگ و شـــێوازی جیـــاوازی هەیە. مۆســـیقا ئابســـتراکترین جـــۆری هونەرە، لـــەم هونەرە

و ناوچەكـــە تازەیـــە، دەتوانێـــت وەك شـــێوە جیهانییەكەی جاز و پۆپ كاردانەوەی ببێت؟

بەهـــۆی لەئێـــران، عیشـــقی: زوهـــرە سنوورداربوونی هونەرمەندان و بەهرەمەندانی ئەم بوارە لەمیدیاکان، الوەکان و نەوەی نوێ کەمتـــر ئاشـــنایەتی و بەهرەیەکیـــان لەبارەی مۆســـیقای فاخـــری ئێمە، مۆســـیقای مەقامی، فۆلكلـــۆری ئێرانی و کالســـیک هەیە و زۆرتر کەســـانێک بەرچـــاو دەکەون، کـــە بەکەمترین زانیاریەوە لەمۆسیقای پۆپدا چاالکن و خۆیان دەنوێنـــن. دیارە دەبێ ئـــەوەش بوترێ، کە بۆ واڵتێکـــی گەنجـــی وەک ئیران، کـــە تامەزرۆی ســـەردەمیانەی و رۆژ مۆســـیقای بیســـتنی وەک جـــاز و راک و ئەمانەیە، باڵوکردنەوەی ئـــەم بەرهەمانە قەدەغە یـــە، ئەمەش وادەکات خەڵکەکەی تامەزرۆتر بن و خەڵکی بەجۆرێک بەرەو خودسانسۆڕی و نهێنیکاری پاڵپێوەبنێ، دەتوانـــم بڵێـــم لەئێرانـــدا چ لەئاســـت نوانـــدن و چ لەئاســـتی گوێگـــردا، لەقۆناخـــی گوزەر و

تێپەربوونداین.ئامادەیـــی کەمڕەنگـــی الوەکان بەهۆی ئەم ســـنوورداربوون و قەدەغەبوونـــە )لـــەرووی نەتەوەیـــی و میدیاییەوە(، بۆتـــە هۆی ئەوەی زۆرتر لەبەشـــی مۆسیقای ژێرزەوینی چاالک بـــن، هەرچەنـــدە دەتوانـــم بڵێـــم ژمارەیەکیان توانیویانە کاریگەریان بەسەر مۆسیقای ئێمەدا هەبێت، لەداهاتوویەکی نزیکیشدا دەتوانن ئەم هونـــەرە دەوڵەمەندە، بە دیدێکـــی ئەمڕۆیی و تێکەاڵوێکـــی تازەوە بەجیهان بناســـێنن. بەاڵم ئەوەی ئەمڕۆ وەک مۆسیقای پۆپ لەئارادایە، زۆرتـــر الیەنـــی ســـەرگەرمی و رابواردنـــی هەیـــە و ژمارەیەکـــی زۆرکـــەم لەچاالکانـــی ئـــەم بـــوارە خاوەنـــی بەهـــرەی هونەریـــن، چ لـــەرووی نێوەرۆکەوە و چ لەرووی نواندن و خستنەڕووی ئەم هونەرەوە، لەراستیدا ناکرێ

بەتێروتەسەلی قسەی لەسەر بکرێ. رایـــەك هەیـــە كە دەڵێت مۆســـیقای كالســـیكی فـــارس گەیشـــتۆتە بنبەســـت، ئایا

دەتوانرێ نوێگەری تێدا بكرێت؟زوهـــرە عیشـــقی: پرســـیارەکە ســـەبارەت بەم مەســـەلەیە کە مۆســـیقای رەســـەنی ئێمە هونـــەری کۆتایـــی؟ بنبەســـت و گەیشـــتۆتە نەتەوەیـــی و نەریتـــی هیچ واڵتێـــک هەروەک فولکلۆرەکـــەی هیچـــکات بەیەکجـــاری ناگاتە بنبەســـت و کۆتایی. بەڵکـــو بەپێی گۆڕانکاری کولتوری کۆمەڵگاکان، هەروەها بەپێی ئاستی چاوەڕوانی و روانینی خەڵک، دەبێ بەدیدێکی نوێ و بەشـــێوەیەکی ئاگاهانە، لەرووی فۆرم و جموجۆڵ و پرۆســـەوە گۆڕانکاری بەســـەر

هونەری

ژماره 262 2015/1/17 47

دەوڵەمەندی تەواوی لەرووی ریتم و مێلۆدیەوە پێوە دیارە و پرە لەجووڵە. عەشقە کوردیەکان خەمڵێنـــراون، ســـەرنجراکێش بەوێنـــەی هەروەک زمانی کـــوردی لەحنێکی کاریگەری هەیـــە، هەرچەندە مۆســـیقا بەزموڕەزمیەکەی لەئاستێکی بەرفروانتردا قسەی بۆ وتن هەیە و گەلێک مەترەحە. نابێ ئەوەش لەبیر بکەین کە ئامادەیی و بەشـــداری چاالکانەی کامکارەکان لەناساندنی ئەم مۆسیقایە دەورێکی بەرچاوی هەبووە، بەســـەرنجدان لەوەی کە مۆســـیقای کـــوردی خاوەنـــی وێنـــەی بەهێزە لـــەرووی لەحنـــی ریتمـــەوە، بەش بەحاڵی خـــۆم لەزۆر لەکۆنســـیرتەکانی ناوخـــۆ و دەرەوەم کەڵکـــم لێوەرگرتووە، سەرباری ئەوەی ئاشنایەتیشم لەگـــەڵ کەالمـــی دەوڵەمەنـــدی مۆســـیقاکەی هەیە، لەگەڵ خەڵکەکەشـــی لـــە پەیوەندییەکی

گەرموگوڕدام. حەز دەكەین رای خۆتمان سەبارەت

بە هەڵپەڕكێی كوردی پێ بڵێیت؟کوردی، هەڵپەرکیی عیشقی: زوهــرە

و ســـادە هەڵپەرکێیەکی نــمــوونــەی ــــەوەی بــیــر و ــــرای ئ رەســـەنـــە، وێبەدی تێدا تێکچڕژاوی هزرێکی و ژن کە هەڵپەرکێیەک دەکــرێ. پیاو پێکەوە و لەوپەڕی خۆشی و ــەشــدارن ب تیایدا شــادیــدا و و دەڕۆن ـــەوە ـــان ژی بـــــەدەم و پێ جووڵەی هاوئاهەنگن، پاکوتانیشیان بەسەر عەرزدا، نیشانەی نیستمانپەروەری و حەماسەتە. بادانی دەستماڵ و دەسڕ لەئاسمان نیشانەی ئازادی و سەربەستبوونیانە، ــــــەو دەســـــتـــــانـــــەش کــە ئلــێــکــگــرێــدراون هــــاواری و هاودڵی و یەکگرتوویی یەکتر لــەگــەڵ هاوڕێیەتی

بەرزدەکەنەوە.

خۆیـــدا بێنـــێ، ئەمەش لەئەســـتۆی کەســـانی خـــاوەن بیر و بەتوانادایـــە، لە لقەکانی هونەر، بەتایبەتی مۆســـیقا. بەوەالنانی دەمارگرژی و بەئاشـــنایەتی و زانیاری قووڵ و تێروتەسەل بەهونـــەری مۆســـیقا )لەئاســـتێکی بەرباڵوتر مۆســـیقای ئێرانی کالســـیک(، نەتەنیا دەتوانی لەئاســـتی جیهانیـــدا تاكـــو بـــێ یارمەتیـــدەر پێگەیـــەک بۆ خـــۆی مســـۆگەر بـــکات، بەڵکو بەتیکەڵکێشکردنی بەکولتوری واڵتانی دیکەی جیهان، لەداهاتووودا بۆی هەیە وەک مۆسیقای هیندستان و رۆژهەاڵتی دوور کاریگەرییەکی

تەواوی بەسەر ئەم بوارەدا هەبێت.کولتـــورە وەک هـــەر ئێـــران مۆســـیقای دەوڵەمەنـــدە وێژەییەکـــەی، لەئاســـتی جیهاندا گەلێک ناســـراوە، خەڵکی جیهان ئێمە بەحاف،

سەعدی، مەوالنا، خەیام و عەتارەوە دەناسنەوە و توانایـــی ئـــەوەی تێدایـــە، کـــە پەیامبـــەری ئاشـــتی و دۆســـتایەتی و خۆشەویستی بێت. ئەگـــەر خاوەنەکانـــی دەســـەاڵت دەمارگرژی و روانینـــی دژبەرانـــەی خۆیـــان لەســـەر ئەم هونـــەرە هەڵبگرن، ئێـــران واڵتێکـــی گەورەیە بۆ ئەوەی دەســـتی ئاشتی بخاتە نێوە دەستی خەڵکـــی جیهانـــەوە، هەروەک چۆن شـــیعری مەوالنا و حافز وێڕای مۆســـیقای ئەفسوناوی و کاریگەریـــان، دەتوانێـــت پەیامێکـــی پێبێـــت بـــۆ جیهانی پڕ لەشـــەڕ وئـــاژاوە و و تینووی

ئاشتی. رای ئێـــوە ســـەبارەت بەمۆســـیقای لەكەڵكوەرگرتـــن بیرتـــان چییـــە؟ كـــوردی لەمۆسیقای كوردی كردۆتەوە؟ بەو ناسینەی ئێـــوە لەمۆســـیقای كـــوردی هەتانـــە، شـــوێن ســـەبارەت كـــوردی مۆســـیقای پێگـــەی و

دراوسێكانی چۆن هەڵدەسەنگێنن؟زوهرە عیشـــقی: مۆسیقای کوردی، بەهۆی کارتێکـــەری بڕگـــە زمانیەکانـــی و هەروەهـــا بوونی حەماسەت لەناخ و رۆحی ئەم نەتەوەدا،

ەندی شارەزا، ەرم هونەوڵی ەنیا ه ەك ت ن

ناساندنی موسیقای ەجیهان ەی ب ەك واڵت

ەوڵ ەڵكو ه دەدات، بە دەدات بیكات ب

ەدی ەب ەمێكی ئ ەره ب

ێ كوتان ەی پ جووڵەرزدا ەر ع ەس ب

ەڕكێی كوردیدا ەڵپ ەه لەروەری ەی نیستامنپ نیشان

ە، بادانی ەت ەماس و حە ئاسامندا دەستامڵیش ب

ەی ئازادی و نیشانە ەستبوون ەرب س

ژماره 262 2015/1/17 47

هونەری

48 ژماره 262 2015/1/17

“باشـــترین The Best Wife فیلمـــی خولەكـــە 70 ماوەكـــەی كـــە هاوســـەر” دەســـتی واڵت لەچەندیـــن وێنەگرتنـــی و پێكـــردووە، هەر یەك لەگۆرانیبێژ “ســـامان شەوكەت” و “سەحەر عەبدوڵاڵ” شاجوانی ســـەرەكی ئەكتـــەری دوو كەســـایەتی فیلمەكەن، هەروەها “بڕوا تەها” دەرهێنەری فیلمەكـــە رایدەگەیەنێـــت، چوار ســـاڵ پێش ئێستا بیرۆكەی دروســـتكردنی ئەم فیلمەی هەبـــووە و ئاشكراشـــی كرد، كـــە لەمانگی

شەشدا وێنەگرتنی كۆتایی دێت.بـــڕوا تەهـــا دەرهێنـــەری فیلمەكـــە بـــۆ The Best Wife ســـڤیل( گوتـــی “فیلمـــی(فیلمێكی ئاكشـــن دراماتیكیە، پۆینتی من لەم فیلمە ئەوەیە، ئـــەوەی بەچاو دەیبینین نابێ بیكەینـــە خاڵی كۆتایی تێگەیشـــتن لەهەموو ئەو بابەتەی وەك بەڵگە دەمانەوێ بڕیاری لەسەر بدەین”، دەرهێنەر وەكو خۆی باسی

دەكات، بیرۆكەی فیلمەكە چوار ســـاڵ پێش ئێستا خۆی ئامادەی كردووە.

هەروەهـــا دەڵێت “جیـــاوازی فیلمی ئێمە لەگـــەڵ فیلمـــە كوردییەكانـــی تـــر ئەوەیـــە، كـــە ئاكشـــنەوە و لەچەندین واڵتـــی جیهان كاری وێنەگرنتـــی بۆ دەكرێـــت و ئەكتەری عـــەرەب و تـــورك و كـــورد و ئەڵمانـــی ســـامان دەگرێـــت، لەخـــۆی ئەفریقـــی و شەوكەت جگەلەوەی هونەرمەندە لەبواری گۆرانیگوتن، ئەكتەرێكی باشە و لەداهاتوودا هەموومان ئەو راســـتیە دەبینین، هەر خۆی

بەڕێوەبەری بەرهەمیشە لەم فیلمەدا”.ئامـــاژە The Best Wife دەرهێنـــەری لەهەمـــوو دەیانەوێـــت دەكات، ئـــەوە بـــۆ BOX لەرێـــگای جیهـــان ســـینەماكانی وێنەگرتنـــی بكرێـــت نمایـــش OFFICEلەمانگـــی 6ی ســـاڵی 2015 كۆتایی دێت یا زووتـــر لەم وادەیە. گوتیشـــی “من خۆم بۆ خەاڵتی گـــەورە ئامـــادە نەكـــردووە، بەاڵم

دڵنیام بەدەستی دێنین”.

كـــە شـــەوكەت” “ســـامان گۆرانیبێـــژ ئەكتـــەری ســـەرەكی فیلمەكەیـــە و هاوكات بەرهەمهێنـــەری فیلمەكەشـــە لـــە لێدوانێكدا بۆ )ســـڤیل( ئاماژە بـــۆ ئەوە دەكات، كە ئەو هەر لەمنداڵیەوە حەزی بەشەڕكردن بووە، بۆیە ئێستاش بەحەزی سەردەمی منداڵیەوە رۆڵی ســـەرەكی لـــەم فیلمەدا بینیـــووە، كە فیلمێكـــی پڕ لەشـــەڕە، بەقســـەی خۆیشـــی ئـــەوە یەكـــەم فیلمی كوردییە بـــەم بابەت و

سیناریۆیە بەرهەم بێت.“هـــەر گوتیشـــی شـــەوكەت ســـامان لەمناڵیـــەوە حـــەزم لەفیلم بـــووە و زۆریش حەزم لەشـــەڕ دەكرد، بۆیـــە لەمنداڵی زۆر شـــەڕكەر بووم، لەئێستاشـــدا هیچ فیلمێكی كوردیی نییە ئاكشـــن بێت، بۆیە حەزم كرد خـــۆم یەكەم كەس بـــم كارێكـــی وا گەورە بۆ ســـینەمای كوردی بكەم”. ســـامان زیاتر لەبارەی ناوەڕۆكی فیلمەكە قســـە دەكات و دەڵێت “شەڕی تێدایە بەچەك و بەكۆنفۆش، كە چەندین كەسی شارەزا لەبواری كۆنفۆ و

هونەریهونەری

زانا دڵشاد دزەیی

ە” ەرزی تێدای ە شوێنی ب ەڵدان ل ەیارە و خۆه ەوەی س ەقین ەك و كۆنفۆ و ت ەڕی چ “ش

ە: ەك ەری فیلم دەرهێن

ەی ەندین واڵتی جیهان وێن ە چ ل

ەڵامنی و تورك ەری ئ ەكت گیراوە و ئ

ەشدارن ەفریقیش تێیدا ب ەرەب و ئ و ع

یەكەم فیلمی ئاشكن و دراماتیكی كوردییەThe best wife

48 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 49

تایكواندۆ بەشداریان تێدا كردووە، هەروەها تەقینەوەی ســـەیارە و خۆهەڵدان لەشوێنی

بەرز، هەموو ئەوانەش لەفیلمەكەدا هەیە”.لەهەمـــوو فیلـــم تێچوونـــی خەرجـــی ســـامان زیاتـــرە، زۆر تـــر هونەرەكانـــی شـــەوكەت وەكـــو بەرهەمهێنـــەری فیلمەكە ئەم الیەنەی لەئەســـتۆی خۆی گرتووە، بۆ ئەمەش ســـامان شـــەوكەت دەڵێـــت “منیش حەزم دەكرد شـــوێنێك هەبێت هاوكاریمان بكات یاخود سپۆنســـەری بـــكات، بەاڵم كوا لەكوێ؟ لەبەرئەوە من ئەگەر ماڵ و سامانی خۆم بفرۆشـــم لەپێناوی ناســـینی سینەمای كوردی بەجیهاندا ئەم فیلمە تەواو دەكەم”.

“سەحەر عەبدوڵاڵ” شاجوانی كەسایەتی كە رۆڵی سەرەكی لەگەڵ سامان شەوكەت دەبینێت، لەبارەی بەشداریكردنی لەم فیلمە بۆ )سڤیل( گوتی “من هەمیشە خولیای كار و چاالكـــی هونەریم هەبـــووە، ئەم بڕیارەم خواســـتێكی نـــوێ نییـــە، هـــاوكات نازناوی شـــاجوانی كەســـایەتی وەكـــو پێناســـەیەك

كەڵـــك وەرگرتنـــی بـــە دەتوانـــم دەبینـــم، لـــەكار و چاالكـــی كۆمەاڵیەتـــی و كەلتوری كـــە ئامانجمـــە بەردەوام بـــم و درێژەی پێ بـــدەم، خزمەتێـــك بكەم، لەهەموو شـــوێنی دنیـــادا هەروایـــە شـــاجوان كار و چاالكـــی جیاوازیـــان هەیە، منیش هیچ بەربەســـت و رێگریەك لەنێوان دوو بژاردەی شـــاجوانی

و ئەكتەریدا نابینم”.ئـــەو ئاشـــكراكرد، ئەوەشـــی شـــاجوان لەپێشـــوودا چەنـــد فیلمێكـــی رەتكردۆتەوە بەشـــداریان تێـــدا بـــكات، بەاڵم نـــاوی هیچ لـــەم فیلمانـــەی نەبرد و گوتیشـــی “پێشـــتر دەرفـــەت كەمتر بوو بۆ چاالكـــی هونەری، هاوكات زۆر لەم پێشنیارانەی بۆ بەشداریم لەفیلمە كوردییەكان لەمن كراوە بەشـــیاوم نەزانیـــووە، بەاڵم كاتێك بۆ بەشـــداری لەم فیلمـــە ئاگاداریان كردم، پـــاش خوێندەوەی چیرۆك و ســـیناریۆكە بڕیارمدا بەشـــداری تێـــدا بكـــەم، پێموایە بڕیارێكی باشـــم داوە، چونكـــە یەكـــەم فیلمـــی ســـینەمایی كوردی

ئاكشنە كە بەم شـــێوازە بێتە بەرهەم”. ئەم قســـانەی شـــاجوان لەمیانەی ئەم پرسیارە هـــات، كـــە بۆچی شـــاجوان زووتـــر كاری ئەكتـــەری نەكردووە لەكاتێكدا حەزی زۆرە

بۆ فیلم و ئەكتەری.لەبـــارەی شـــەڕ و پێكـــدادان كـــە لەنێـــو فیلمەكەدا دیمەنـــی زۆرە و دەبێت هەریەك لەم ئەكتەرانە شـــەڕی خۆی بكات، سەحەر دەڵێت “هەموو مرۆڤێك پێویستە تاڕادەیەكی سروشتی لەشەڕ بزانێت و بەرگری لەخۆی بكات لەكاتی شـــەڕدا، منیش بەهۆی ئەوەی لەزانكـــۆدا وەرزشـــم خوێنـــدەوە، لەوانەیە بتوانم لەم فیلمەدا كە شەڕی تێدایە هاوكار بم، هونەرمەند پێویستە هەر رۆڵێك پێویست بێـــت بـــۆ فیلمەكـــە بیبینێـــت، زۆرجاریـــش دەبینیـــن جگە لەئەكتەری ســـەرەكی، كەڵك لەئەكتەری تایبەت وەردەگرن، بۆ دیمەنێك كە مەترســـی زۆری تێدا بێت، خۆشبەختانە تائێســـتا توانیوومە ئەركـــی خۆم بەتەواوی

ئەنجام بدەم”.

هونەری

ەت: ەوك سامان ش

ەستۆ گرتووە، ەئ ەم ل ەك ەرجی خۆم خ

ەر ەر ماڵ و سامانم فرۆشتبێت ه گ

ەم ەواوی دەك ت

ژماره 262 2015/1/17 49

50 ژماره 262 2015/1/17

ئاواز:

بێدەنگ نیم بەاڵم دوورەدەستم

شەریف حەزی لە دۆڵمەی هەولێریانە

شەهێن جەمال هاك كرا سڤیل: زانا دزەیی

خانم���ە گۆرانیبێ���ژ ئ���اواز حەس���ەن، ك���ە لەواڵت���ی ئەڵمانیا نیش���تەجێیە، رایگەیان���د ئ���ەو بەرهەم���ی نوێی هەی���ە، بەاڵم

دوورەواڵتە و كارەكانی بەرچاو نین.ئاواز حەس���ەن كە خوش���كی هونەرمەند سوهام حەسەنە و ماوەیەكی زۆرە هیچ بەرهەمێكی هونەری باڵونەكردۆتەوە، ئەم���ەش ئەو دەنگۆیەی بەدوای خۆی���دا هێنا، كە دەگوترێت

ئاواز حەسەن وازی لەگۆرانی هێناوە.لەوبارەی���ەوە ئ���اواز حەس���ەن بە)س���ڤیل(�ی راگەیاند “وازم ل���ەكاری هون���ەری نەهێن���اوە، چونك���ە ئ���ەوە ح���ەزی منە، هونەرمەن���د ناتوان���ێ واز ل���ەكاری هون���ەری خ���ۆی بینێت، ب���ەاڵم دابڕان و وەس���تان هەیە، م���ن بەرهەمی نوێم هەیە و نەوەستاوم، بەاڵم دوورم لەكوردستان و كارەكانم بەرچاو

نین، لەچاو ئەو هونەرمەندانەی لەكوردستان نیشتەجێن”.ئاواز حەس���ەن ئەوەشی ئاش���كرا كرد، پێشتر لەكوردستان ئەلبوومێك���ی بۆ ئامادە كرا، بەاڵم هیچ لەم گۆرانیانەی بەدڵ

نەبوو، بۆیە ئەلبوومەكەی رەتكردەوە.

سڤیل: زانا دزەییهونەرمەند شەریف قەیران ئەمجارە سەرسامی خۆی بەشتێكی

دیكەی هەولێریان نیشاندا، ئەویش دۆڵمەی هەولێریانە.شەریف قەیران، كە لەپێشوودا سەرسامی خۆی بەجوانی كچانی هەولێری نیش���اندا و هیوای خواس���ت ببێت���ە زاوای هەولێریان، ئەمج���ارە سەرس���امی خۆی بەدۆڵم���ەی هەولێریان نیش���اندا و ب���ۆ )س���ڤیل( گوتی “چەند جارێك كە هاتووم ب���ۆ هەولێر لەماڵە برادەران���ی خۆم لەهەولێ���ر داوەتكراوم و دۆڵم���ەم خواردووە، لەزەت و تاموچێژی لەرادەبەدەری هەیە، لەچەندین ش���وێنی تر دۆڵم���ەم خواردووە، بەاڵم ئەوەی هەولێریان بەراس���تی تایبەتە،

حەقی خۆیەتی بگوترێ بەس دۆڵمەی هەولێریان”.

سڤیل: ئەحمەد تاریقخانمە ئەكتەر شەهێن جەمال هاوڕێیان���ی خ���ۆی لەت���ۆڕی فەیس���بووك كۆمەاڵیەت���ی ك���ە دەكات���ەوە، ئ���اگادار

ئەكاونتەكەی هاك كراوە.شەهێن جەمال لە لێدوانێكیدا بۆ )س���ڤیل( هاوڕێیانی خۆی ئ���اگادار دەكات���ەوە، ك���ە ئەو خ���ۆی تایبەتەك���ەی الپ���ەرە لەفەیس���بووك هاك كراوە و خۆشی نەبوونی بەرپرسیار راگەیان���د، ل���ەو باب���ەت و پۆس���تانەی لەوێ���وەوە باڵودەبێتەوە. شەهێن گوتی “داوا لەهاوڕێیانم دەكەم، كە ئێستا ئەو فەیسبووكە لەدەس���ت مندا نەماوە، ئەوەی شەهێن جەمالیان دەوێت، ئاگادار بن ئەوە ش���ەهێن نییە، بەرپرسیاریش نابم لەهەرچی دەگوترێت و باڵودەبێتەوە، چونكە بەداخەوە هاك كرام و زۆریش هەوڵمدا

وەری بگرمەوە بێ سوود بوو”.

هونەری

50 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 51

نازێ خەریكی “كورستانە هەژارەكەم”ە

سڤیل: زانا دزەییهونەرمەن���د نازێ عەزیز بەمەقامی “كوردس���تانە هەژارەكەم” هاتە ریزی

ئەم هونەرمەندانەی گۆرانییان بۆ كوردستان و پێشمەرگە گوتووە.هونەرمەند نازێ عەزی���زی رایگەیاند، مەقامێكی ئامادە كردووە بەناوی “كوردس���تانە هەژارەكەم” لەم ماوەیەدا كلیپەكەش���ی بۆ دەكات. نازێ بۆ )س���ڤیل( گوتی “من ویستم ش���تێكی جیاواز لەوانی تر پێشكەشی كوردستانەكەم بكەم، بیرم كردەوە مەقامێك ئامادە بكەم، كە مەقام زیاتر دەچێتە ناو دڵی خەڵكەوە، ئێس���تا ئامادەیە و تەنیا كلیپكردنی ماوە، هەوڵدەدەم لەگەڵ ستافێكی باش و بەتوانا رێكبكەوم بتوانین

بەیەكەوە كلیپەكەی بۆ ئەنجام بدەین”.

هونەری

ژماره 262 2015/1/17 51

52 ژماره 262 2015/1/17

خانمە ئەكتەری توركی “نور فتاح ئۆغڵۆ” كە بە “سوڵتانە ناهد دەوران” لە زنجیرە درامای “حەریم سوڵتان” ناسراوە،

ل���ە لێدوانێكیدا ئاش���كرای ك���رد، كە ئ���ەو بوون بە دایك���ی ب���ەالوە گرنگ نیە، چونكە ئێس���تا لەگەڵ

منداڵی براكانیدا دەژی و زۆریش بەختەوەرە، گوتیشی “لەراس���تیدا من لەگەڵ برازاكانمدا ل���ە هەس���تی دایكایەتی���دا دەژی���م، هێندەش

بەسمە”.ن���ور لەبارەی وەس���تاندنی وێنەگرتنی زنجیرە

درامای “رێگای ژیان” كە ماوەی چەند هەفتەیەكە دەس���تی پێك���ردووە، رایگەیان���د، كە لەوە توش���ی

نائومێدی نەبووە، چونكە بەردەوام بە گەش���بینیەوە تەماشای داهاتوو دەكات.

رەنــگاوڕەنــــگ

ە ناهد: دایكایەتیم بەالوە گرنگ نیە سوڵتان

52 ژماره 262 2015/1/17

ژماره 262 2015/1/17 53

رەنــگاوڕەنــــگ

میكی ماوس لە كۆتایی ئەمساڵ و لە تەمەنی 86 ساڵیدا دەمرێت

گۆگڵ ترانسلەیت دەنگ بۆ تێكست وەردەگێڕێت

رۆژنامەوانی����دا لەكۆنگرەیەك����ی “دیزن����ی” كۆمیانی����ای وتەبێ����ژی رۆژنامەنوسانی توشی ش����ۆك كرد، كاتێك بڕیاری كۆمپانیاكەیانی پێڕاگەیان����دن، كە لەكۆتای����ی 2015دا مردنی كەس����ایەتی بەناوبانگی

جیهانی مندااڵن “میكی ماوس” رادەگەیەنێت.وتەبێژەكە ئاش����كرای كرد، كە كۆمپانیاكە فیلمێك بەرهەم دەهێنێت، لەبارەی ژیان و ساتە جوان و خۆشەكانی میكی ماوس و ئەو چێژ و خۆش����یەی بۆ جیهانی مندااڵنی هێنا، لەماوەی ٨7 ساڵدا، لە 192٨ تاكو 2015. وتیش����ی “كۆمپانیای دیزنی سەختترین بڕیاری لەبارەی ئەستێرەی یەكەم و پاڵەوانەكەی خۆی بەدرێژایی ئەو ماوەیە )میكی

م����اوس( دا. بەمەش وان����ەی گرنگی ژیان فێری من����دااڵن دەكەی����ن، چیرۆكی

میك����ی ئەفس����انەیی ژیان����ی ماوس����یش بەكۆت����ا نای����ەت و ل����ە بیر و زەین����ی هەموو

ئ����ەو نەوان����ەدا دەمێنێتەوە، كە سەردەمی منداڵیان لەگەڵ میكی

بەس����ەر ماوس����دا بردووە”.

كۆمپانیای گۆگڵ ئاش���كرای كرد، كە بەنیازە پرۆگرامێكی تازەی وەرگێڕان���ی خێرا لە دەنگەوە بۆ نوس���ین لەس���ەر ئ���ەو ئامێرانە

دابنێت، كە بە سیستەمی “ئەندرۆید” كاردەكەن.ئەم پڕۆگرامە تازەیەی گۆگڵ نەك تەنیا تێكس���ت وەردەگێڕێت، بەڵك���و دەنگ لە زمانە جیاوازەكانەوە وەردەگێڕێت بۆ تێكس���تی ئ���ەو زمان���ەی بەكارهێنەرەك���ە دی���اری دەكات. ئ���ەم هەنگاوەی

گۆگڵ لەبەرامب���ەر پڕۆگرامەكەی “مایكرۆس���ۆفت”دا بوو، ن���ی كە لە خزمەتگوزاری “س���كایپ”دا ا گێڕ ر ە و

خێرا لە زمانە جیاوازەكانەوە ب���ۆ بەكارهێن���ەر ئەنج���ام

دەدات.

جۆرێك لە نەهەنگ بەنەهەنگی سەر قۆقز ناسراوە، لەنێو گیاندارە شیردەرەكانی گۆی زەویدا درێژترین تەمەنی هەیە، كە دەگاتە 200 ساڵ.

زانایان خەریكی كردنەوەی ریزبەندی بۆهێڵەكانی “جیناتی” ئەم نەهەنگەن، تاوەكو ئەو هۆكارانەیان ب���ۆ دەركەوێ���ت، كە یارمەت���ی مانەوە و تەمەندرێژی ئ���ەو جۆرە نەهەنگان���ە دەدەن، بەتایبەت جەستەی نەهەنگ بەرەنگاری زۆر جۆری نەخۆشی ترسناك دەبێتەوە، كە توشی مرۆڤ دەبن، لەوانەش ش���ێرپەنجە. كێش���ی نەهەنگ دەگاتە 100 تۆن، جەس���تە و ژمارەی خانەكانیش���ی زۆر ل���ە هی مرۆڤ گەورتر و زیات���رە، بۆیە لەرووی لۆژیكیەوە ئەگەری توشبوونیشی بە شێرپەنجە زیاترە، بەاڵم تا ئێستا هیچ پشكنینێك دەرینەخس���تووە كە نەهەنگێ���ك دووچاری ش���ێرپەنجە بووبێت. بۆیە زانای���ان گەش���بینین بەكردن���ەوەی بۆهێڵی كرۆمۆس���ۆمەكانی ئەو نەهەنگە، كە بتوانن بۆ رێكخستنی بۆهێڵەكانی مرۆڤیش سوودی لێوەربگرن، بەجۆرێك كە جەس���تەی مرۆڤیش هاوش���ێوەی نەهەنگ بەرەنگاری نەخۆش���یەكان و پیربوونیش ببێتەوە

و تەمەنیشی درێژتر بێت.

مرۆڤ بۆ درێژكردنی تەمەنی چاوی لە نەهەنگە

ژماره 262 2015/1/17 53

54 ژماره 262 542015/1/17 ژماره 262 2015/1/17

پ��ۆرت��رێ��ت��دا دەن��اس��رێ��ت، ل��ەس��ەردەم��ێ��ك��ی��دا ك���ە ه���ون���ەری پ���ۆرت���رێ���ت ل���ەپ���ەراوێ���ز و س��ەرەڕای بوو، گ��ەورەدا پشتگوێخستنێكی كارە برۆنزیەكانی، ژمارەیەك تابلۆ و نەخشە

و وێنەی بەخەڵوزكێشراوی هەیە.“ئەلبیرتۆ جیاكۆمێتی” لە 10ی ئۆكتۆبەری س���اڵی 1901 لەشاری “ستامبا”ی سویسری لەدایكب���ووە، باوكی نیگاركێش بووە، لەنێوان ه���ەردوو جەنگی جیهانیی���ەكان لەتەمەنی 21 ساڵی لەپاریس نیش���تەجێ بووە. ئەو كاتەی فەڕەنس���ا ت���ژی ب���وو لەبیرۆكە و ش���ەپۆلی نوێ لەنمونەی پیكاس���ۆ، ستراڤنسكی، پیكت، جۆری���س و چەندان���ی ت���ر ل���ەو بیرمەندانەی شوێنی لەپاریس نیشتەجێ بوون. جیاكۆمێتی ئەوكات توانی س���ەرنجی س���وریالییەكانیش س���وریالییەكان رابكێش���ێ. خ���ۆی ب���ۆالی كۆمەڵێ���ك هونەرمەن���دی شۆڕش���گێڕ بوون بریت���ۆن” “ئەندری���ە ش���اعیر ل���ەدەوری

كۆبووبوونەوە.بی���ری بنەم���ای گ���ەورەی بەش���ێكی سوریالییەكان لەسەر عەقڵی ناوەوە دروستبوو بوو. پەیكەرەكانی جیاكۆمێتی هەستی ئەویان بەرامبەر خۆشەویستی و ژیانی هاوسەرگیری ك���ە هەب���وو كاری هەندێ���ك خەفەكردب���وو، زۆرب���ەی ج���ار پرس���ی ئافرەت ی���ان هەردوو كارەكان���ی ب���ەاڵم لەخۆدەگ���رت، رەگ���ەزی بێدەنگی���ان دەش���كاند، زۆربەی ج���ار ئافرەت لەبەرهەمەكانیدا بچوك كراوەتەوە و شێوازێك بەدەربڕینێك���ی وەردەگ���رێ. لەهەوەس���بازی تەنی���ا لەبەرهەمەكانی���دا، ئاف���رەت س���ادەتر، لەجەس���تە تێپەڕی نەدەكرد، بەڵكو زیاتر لەمە، لەكارەكانیدا ئافرەت بۆ بچوكترین گوزارشتی

جەستەیی دابەزیووە.

لەس���اڵەكانی تەمەنی���دا تا مردنی لەس���اڵی 1966، دەمانتوان���ی بەئاس���انی “جیاكۆمێتی” ببینی���ن، كەس���ێكی لەش���ەقامەكانی پاری���س س���ەری ب���ەردەوام ك���ە الواز، بااڵب���ەرزی ب���ۆ خ���وارەوە الركردب���ۆوە، ل���ە قاوەخان���ە و یانەكان���ی “مۆنتبانم���ا” دەژی���ا، بەتایب���ەت ش���ەوان، لەهەركاتێ���ك ب���ۆ ه���ەر ش���وێنێك رۆیش���تبا، وێن���ەی لەس���ەر پ���ەردەی س���ەر مێزەكان دەكێش���ا، پاش���ان جێیدەهێش���ت بۆ ئ���ەوەی كرێكارانی قاوەخانە و یانەكان فڕێی بدەن���ە ناو س���ەللەی زبڵەكە، ب���ێ ئاگا لەوەی ئەو شتەی فڕێی دەدەن بریتییە لەبەرهەمێكی هونەری ناوازە لەكەسێكی بلیمەت و شارەزا

لەفەلسفەی ژیان.جیاكۆمێتی بەر لەوەی ناوبانگ پەیدابكات و بەگەورەترین ئەفس���انەكانی س���ەدەی بیستەم ئەژمار بكرێت، كە هیچی كەمتر نەبێت لەپیكاسۆ، لەسەرەتای ژیانییەوە نەهامەت���ی زۆری چەش���تووە، كە لە وەس���فكردن نای���ەت. ئ���ەو زیاتر بە پەیك���ەرە برۆنزیی و كەس���ایەتیە لەڕ و الواز و پێچخواردووەكانی بەرهەمیشی ناسرابوو،چەندین ب���ووە، پۆرترێ���ت لەس���ەر

بەتایبەت لەكۆتایی ژیانیدا.ج�����ی�����اك�����ۆم�����ێ�����ت�����ی دەگمەنی هونەرمەندێكی ن���ێ���و ه���ون���ەرم���ەن���دە ن��وێ��ی��ەك��ان��ە، ك���ە بە ن��وێ��ك��اری ل��ەب��واری

ه����������ون����������ەری

هــــاوێنــــــــە

ئاالن عومەر

ەك ەری نرخی هەر و كارە ەیك ە پ ل

ەكانی دەیان و ەری هونەدان ملیۆن دۆالرە س

ژماره 262 2015/1/17 55

لەسەرەتای سییەكان ناوبانگی جیاكۆمێتی دەركەوت، بەاڵم زۆر پێی رازی نەبوو، بڕیاری دا ل���ەكارە پەیكەرییەكانی پەن���ا بۆ مۆدێلێكی زین���دوو ببات، بەاڵم لەنێوان س���وریالییەكان ئ���ەو جۆرە مۆدێلە جێی گاڵتەجاری بوو، ئەم ئاڕاس���تەی جیاكۆمێتی رەتكرای���ەوە، لەنێوان شەو و رۆژێكدا بووە كەسێكی پشتگوێخراو لەپاریس لەو شارەی جیاكومێتی دەپەرست. كەس���انی زۆر نزیك���ی خۆی پش���تیان تێكرد، لەم قۆناغەدا پەڕینەوەی راستەقینە لەبیابانی وش���ك دەس���تپێكرد، بڕی���اری دا هەرچی بە چاوەكانی دەیبینێ���ت، بیكاتە پەیكەر، نزیكەی 20 س���اڵ بەمجۆرە مایەوە، بەاڵم دیس���انەوە پڕۆژەك���ەی هیچ نەبوو جگە لەشكس���ت، لەم قۆناغ���ە ناكۆتایی���ە لەگومان���ی بەردەوامی���دا، لەبچووكبوون���ەوە پەیكەرەكان���ی قەب���ارەی نەوەس���تان، بەجۆرێ���ك هەندێكی���ان لە یەك ی���ان دوو ئین���ج، واتە نزیكەی 2.5 تا 5 س���م

تێپەڕیان نەدەكرد.دوای ئ���ەم قۆناغ���ە جیاكۆمێت���ی لەبارەی خۆییەوە باس لەگرنگی شكس���تەكانی دەكات و دەڵێ “مرۆڤ بەشكس���ت دەبێتە كەس���ێكی ت���ەواو ن���ەوەك بەس���ەركەوتن”. جیاكۆمێتی رێگە درەوش���اوەكەی تەواوك���رد، لەكۆتایی جەنگ���ی جیهان���ی دووەم، ش���ێوازێكی نوێی لەكارە پەیكەرییەكان���ی دەركەوت، بریتبوون لەسەرەكان، دەس���تەكان، قاچەكان، لوتەكان، لەش���ێوازی كەس���ایەتی كۆمەڵێ���ك لەگ���ەڵ جەس���تە الواز، لەبەرزترین ش���وێنی سەری تادەگات���ە قواڵی���ی پێیەكان���ی. ئەو جەس���تانە دەرب���ڕی حاڵەت���ی مرۆڤایەت���ی ب���وون، ئەو دەیویست ئەوەی هەستی پێدەكات و دەیبینێ دەریبب���ڕێ، بەاڵم هەرگیز نەگەیش���تە ئەوەی

دەیوس���ت، لەنێوان ئەو كەسانەی كردبوونیە نمونەی كارەكانی، براكەی خۆی بوو بەناوی “دیكۆ”، كە كەسێكی دڵسۆز و هاودەمی بوو، لەماوەی مان���ەوەی لەپاریس لێی نزیك بوو، دەستەڕاستی بوو، جگەلەمە مادەی برۆنزی بۆ دەتواندەوە و دەیخستەسەر پەیكەرەكانی، رێكدەخس���ت، ب���ۆ پێش���انگاكانی هەروەه���ا لەهەم���وو ئ���ەو بەرهەمانە لەگەڵی���دا بوو، كە

دواتر بوونە ناوبانگی ئەو.ئیلهامبەخشێكی تری كارەكانی جیاكۆمێتی، خێزانەك���ەی “ئانێ���ت” ب���وو، پەیوەندی نێوان جیاكۆمێت���ی لەگەڵ ئافرەت لەوپەڕی ئاڵۆزیدا بوو، تاكە ئافرەت كە زۆر خۆش���ی دەویست دایكی بوو، بەر لەهاوسەرگیری لەگەڵ “ئانێت” ماوەیەكی زۆر نەیوست هاوسەرگیری بكات، چێژی لەهاوڕێیەتی سۆزانییەكان وەردەگرت، پێ���ی وایكردب���وو كچگەلێ���ك ناوبانگەك���ەی سەرس���ام ب���ن، لەنێوانیاندا خانم���ە ئەكتەری فەڕەنس���ی بەناوبانگ “مارلین دتریس” دوای بینین���ی كارەكان���ی ویس���تی بیناس���ێ، بەاڵم نەخایان���د، چونك���ە پەیوەندیەكەی���ان زۆری لەهەمانكات���دا پەیوەندی لەگ���ەڵ كچە الوێكی هەب���وو، نەناس���راودا س���اڵەی 30 تەم���ەن بەن���اوی “كارۆلی���ن”، زۆربەی ج���ار لەكارە برۆن���ز و تابلۆكانی���دا دەردەك���ەوت، بوون���ی ئەم عەش���یقەیە هیچ بواری بۆ خۆش���كردنی پەیوەندی نێوان جیاكۆمێتی و هاوسەرەكەی نەهێش���تەوە، هەردوو ئافرەتەكە زۆر رقیان لەیەكت���ر دەب���ۆوە، كاتێ���ك جیاكۆمێت���ی مرد لەوەسیەتەكەیدا هیچی بۆ جێنەهێشت بوون.

ئەلبێرت����ۆ جیاكۆمێت����ی زۆر بەئاگایی����ەوە مامەڵ����ەی لەگ����ەڵ ناوبان����گ و دەرهاویش����تە خراپەكانی دەكرد، هەرگیز خۆش����گوزەرانی

نەدەویست، پێچەوانەی ئەوانی تر، بۆ نمونە پیكاس����ۆ لەخۆشترین ماڵدا دەژیا، ئۆتۆمبێلی رۆزرای����زی هەبوو، هاوڕێكەی لەقەس����رێكی گ����ەورەدا دەژی����ا، ب����ەاڵم جیاكۆمێتی هەموو هۆكارەكانی خۆش����گوزەرانی رەتدەكردەوە. تامردنیش����ی لەخانویەك����ی س����ادەدا دەژی����ا،

لەسەر شێوازی كۆن دروست كرابوو.گەش����تكردنی نەب����وو، بەدرێژایی تەمەنی كۆن����ی پایس����كیلێكی نەب����وو، ئۆتۆمبێل����ی ب����ڕوای واب����وو، س����ادەیی ژی����ان هەب����وو، وایلێ����دەكات خاوەن����ی ئ����ازادی رۆحی بێت، ب����ەردەوام بەدوای پاكی����ی رۆحییدا دەگەڕا، كە س����ەرچاوەی ئیلهامبەخشی داهێنانەكانی ب����ووە. بەردەوام دووب����ارەی دەكردەوە، كە ئ����ەوە دەكات كە كردوویەت����ی، هیچ رۆژێك ئیله����ام لێیجیانەبۆتەوە. هی����چ هونەرمەندێك جیاكۆمیت����ی وەك بەردەوامیەك����ەی نیی����ە بێ����ت. لەس����ادەیی ژیان����ی خۆیدا ب����ەردەوام بوو، هەس����ت و خۆشەویس����تی خ����ۆی بەو ش����ێوەیە دەردەبڕێ “من گ����ەر ماڵێك ببینم گ����ڕی دەگ����رێ، لەب����ری ئ����ەوەی تابلۆیەكی هۆڵەن����دی نیگاركێش����ی هونەرمەن����دی )رامبرێت( رزگار بكەم، دەچمە ناو ئاگرەكە بۆ رزگاركردنی پش����یلەیەك لەسوتان”، بەم ش����ێوەیە رێزی لەژی����ان دەگرت، ك����ە بووە بیان����ووی خۆشەویس����تی قوڵ����ی خەڵ����ك بۆ

كارەكانی.ئێس����تا پەیك����ەر و ش����اكارە هونەریەكانی جیاكۆمیت����ی نرخەكانی����ان دەیان و س����ەدان ملیۆن دۆالرە، ماوەیەك لەمەوبەر پەیكەری ئەو ژنە الوازەی بەسەر عەرەبانەیەكی دوو تای����ەوە وەس����تاوە، بە زیاتر ل����ە 100 ملیۆن

دۆالر فرۆشراوە.

هــــاوێنــــــــە

جیاكۆمێتی ئەفسانەی سەدەی بیستەمەدەكرد، ەشتی ن ەكی سادەدا دەژیا، گ ەخانووی تا مرد ل

ەبوو ەنیا پایسكیلێكی كۆنی ه ەبوو، ت ئۆتۆمبێلی ن

ژماره 262 2015/1/17 55

56 ژماره 262 2015/1/17

شەموان

موچە و بەفرحكومەت و جنۆكە

خەڵكـــی بـــوو، ســـادە ژیـــان جـــاران لەخۆشیان بێ ئەوەی بیر لەزەحمەتییەكانی ژیـــان و پارە و مەســـروفی ژیانی رۆژانە بكەنەوە، بۆ خۆشـــی دەچونـــە نێو بەفر و شەڕەبەفریان دەكرد و دوایی ئیتر بەفر و

دۆشاویان دەخوارد.ئێســـتا ژیـــان ئاڵـــۆز بـــووە و خەڵكـــی لەبیرچوونـــەوەی بـــۆ و لەبێزارییـــان زەحمەتییەكانی ژیان و مەســـروفی گرانی ژیانـــی رۆژانـــە دەچنە نێو بەفر و شـــەڕە بەفـــر دەكـــەن، بەاڵم وەك جـــاران بەفر و

دۆشاو ناخۆن!و خۆشـــی و ئەمســـاڵ بەفربارینـــی شـــەڕەبەفر نەبووە هۆكاری ئەوەی خەڵك تۆزقاڵێـــك حكومەتـــی لەبیـــر بچێتـــەوە و موچـــەی لەبیرنەمێنـــی، چونكـــە هەر زوو وەعدەكانی حكومەت وەكو بەفربارینەكەی ئەمســـاڵ زوو توانەوە. خەڵكی كوردستان

پتر لەخەڵكانـــی دی حەزیان لەدیتنی بەفر و بەفربارینـــە. مەســـەلەیەكیش هەیە دەڵێ “مرۆڤـــی دڵـــڕەش حـــەز بـــە بینینـــی بەفر ناكات”، چونكە پێچەوانەی ناخی ئەو، بەفر سپیە و تەعبیر لەئاشتی و جوانی و هێمنی دەكات. هەرچەندە بەفربارینەكەی ئەمساڵ خۆشـــییەكەی، و جوانییەكـــەی جگەلـــە بـــوو مەرگەســـاتێك دیكـــەوە لەالیەكـــی بـــۆ هاونیشـــتیمانییە ئـــاوارەكان، منداڵـــە بێســـۆزەكان، كـــە هەندێكیـــان بەداخـــەوە لەسەرمان گیانی پەپولەئاسایان لەدەستدا.كوردســـتانی خەڵكـــی بەفرباریـــن دڵخۆشـــكرد، بەاڵم ناخی رەشـــی تیرۆر و داعشییەكانی دەرخست، كە دژ بەو جوانی و دنیـــا بێگەردە ســـپییەن. بۆیـــە هاوكات لەگـــەڵ بارینـــی بەفر هێرشـــێكی گەوەری ســـەنگەرەكانی ســـەر بـــۆ خۆكوژیـــان پێشمەرگە قارەمانەكان ئەنجامدا، لەئاكامدا هێرشـــەكانیان تێكشـــكا، هێـــزی بـــازووی پۆاڵینی پێشمەرگە خۆشی و جوانییەكانی شـــەڕە بەفرییان بـــۆ خەڵكی كوردســـتان

وەك ناخی پاكی خۆیان پاراست.بەاڵم شانســـی حكومەتـــی هەرێم لەوە خـــراپ بـــوو، هـــەر زوو بەفرەكـــە بەرەو توانەوە چوو، ئیتر خەڵكی دووبارە بیریان كەوتەوە ســـەر موچە، پاش ئەوەی ساڵی 2014 لەالیـــەن حكومەتەوە تەنیا 10 مانگ بـــوو، چونكـــە 10 مانـــگ موچـــەی تێیـــدا دابەشكرد. حكومەت هەر 35 رۆژ جارێك موچـــەی بەفەرمانبـــەران دا، ئێســـتاش وا بـــۆ 3 مانـــگ دەچێ موچە دابەشـــنەكراوە كوردســـتانیش زۆری خەڵكانێكـــی و

دەســـتیان بەخۆپیشـــاندان دژی نەهاتنـــی موچـــە و وعـــدە بەفرئاســـاكانی حكومەت سازدا. حكومەتیش هیچ بەڵێن و بڕیارێكی وەاڵمئاسای نییە و چاوەڕوانی رەحمەت و پارەی بەغدایـــە، ئەویش هەرزوو هەرزان دەبێت و لەناخۆشیش وەك بەنزین گرانە.

لوغـــز و ئاڵۆزییەكانی حكومەتی هەرێم وا تێكئااڵوە، بەچەشنێكە “نۆستردامۆس”ی وەك نەیتوانیـــوە ئەستێرەناســـیش پێشبیینەكانی ساڵی 2015 پێشبینی هاتنی بودجـــە و موچەی حكومەتی هەرێم بكات، یان بتوانێ نیمچە پێشبینییەك بۆ چاكبوونی

باری ئەو حكومەت بخاتەڕوو!!جارێكیـــان چەند مقاولێـــك لەحكومەت پەست دەبن، چونكە قەرزەكانیان ناداتەوە، خەفەتـــی دونیای لێدەخـــۆن، جەماعەتەكە )مقاولەكـــە( چوونە الی شـــێخێك داوایان كـــرد دوعایەكیـــان بـــۆ بـــكات، بەڵكو ئەو حكومەتـــە باش دەبێ و پـــارە و قەرزیان دەداتـــەوە. شـــێخەكە دوعایـــەك دەكات و لەدوعاكـــەی داوا لـــە )جنێكـــی خێرخواز( دەكات بەڵكـــو بزانێ كـــەی حكومەت پارە و قـــەرزی خەڵـــك دەداتـــەوە؟! لەوەاڵمـــدا شـــێخەكە بە مقاولەكان دەڵـــێ “وەاڵ كاكە ئـــەو جنۆكەیەش كە زۆر زیرەكە ســـەری لەحكومەت شـــێواوە و دەڵێ چەند دەیبینم تێناگەم و زۆر موعەققەد و ئاڵۆزە، نازانم و بەجێدەگەیەنـــێ وەعدەكانـــی كەینـــێ

قەرزەكان دەداتەوە”؟!جا نۆســـترادامۆس پێشبینی پێنەكری و جنۆكە تێینەگات، خەڵك چۆن ســـەری لەو

حكومەتە )ساوایە( دەربێنێ؟!

پشتیوان عەبدوڵاڵ