Golvende Glaswanden Hersteld en Herbestemd …...RIGO Verffabriek: de nieuwe naam van Ursa Paint en...

77e jaargang nr. 3 2015, juni, verschijnt 1x in de twee maanden. Informatie over: afbouw en afwerking in de nieuwbouw, renovatie en restauratie.

Golvende Glaswanden

Hersteld en Herbestemd

superstrak stucwerk

respectvolle restauratie

een uitgave van het technisch Bureau afBouw

mb03_cover.indd 1 08-06-15 14:54

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

0

300

600

900

1200

1500

0

2000

4000

6000

8000

10000

0

50

100

150

200

250

300

350

Bereik onder architecten Bereik onder afbouwbedrijven (zowel nat als droog)

Kosten per 1.000 bereikte afbouwbedrijven (zowel nat als droog)

Kosten per 1.000 bereiktearchitecten

3.904 € 1.235 € 3806.476 9.340 8.782 8.545 € 263 € 316 € 325

De Architect

De Architect

Mebest

Mebest

Mebest

Mebest

Plafond en Wand.in

fo

Plafond en Wand.in

fo

Woning Afbouw magazine

Woning Afbouw magazine

MEBEST biedt een top bereiktegen de scherpste tarieven

Bel met Shahin Habbah, tel. 0314 – 355 834 of stuur een mail:[email protected]

Mebest feiten:- met 23.000 exemplaren de hoogste oplage

- met 1 advertentie bereikt u de gehele afbouwbranche

- op de deurmat bij alle architecten in Nederland

- gemiddeld 1,9 meelezer ➔ bereik per editie van 38.000 personen

- hoogste bereik onder afbouwbedrijven

- advertenties in Mebest worden gratis doorgeplaatst in

de digitale uitgaveBr

on ci

jfers

:Ret

rieve

r,ok

tobe

r 201

4

Benieuwd naar decommunicatiemogelijkheden?

Mebest bereikt meer architecten dan bijvoorbeeld het magazineDe Architect. Daarnaast zijn de kosten per 1.000 bereikte architec-ten ook veel lager.

Mebest bereikt meer afbouwbedrijven en de kosten per 1.000gedrukte exemplaren zijn lager.

Stopper Mebest 10-10-2014 10:58 Pagina 2

MEBEST juni 2015 3

Als ik een vlag had, dan had ik hem van de week uitgehangen. Nee, niet omdat ik een kind heb dat zijn eindexamen heeft gehaald, maar omdat er blij nieuws in de kranten stond. Het gaat namelijk goed met de bouw! Het CBS heeft laten weten dat de cijfers van het eerste kwartaal van dit jaar zeer bemoedigend zijn. De bouwproductie is met 7,5 procent gestegen, er zit weer aardig wat beweging in de woningmarkt, nieuwbouw zit in de lift, vooral kleine bedrijven heb-ben hun omzet fl ink zien stijgen vergeleken met vorig jaar. Het vertrou-wen bij ondernemers groeit, voor het eerst in jaren kijken ze positief naar de toekomst. En de verwachting is dat niet alleen de omzet gaat groeien, maar ook de werkgelegenheid. Het afgelopen kwartaal kwamen er 7000 vacatures bij.

Maar waar ik de vlag zou willen uithangen, hebben anderen hem halfstok. 1 juli komt er namelijk een einde aan de tijdelijke verlaging van het btw-ta-rief, dan moet er weer met 21% gerekend worden. Tenminste, zo hangt de vlag erbij op het moment dat ik dit schrijf. Als Mebest in de brievenbus valt, dan is het stopzetten van de btw-maatregel misschien wel weer uitgesteld. De bouwlobby is immers behoorlijk machtig. Twee keer eerder is het gelukt om de tijdelijke regeling te verlengen, omdat de sector nog niet uit het dal was geklommen. En ook nu laat de branche weten ernstig tegen het verho-gen van het btw-tarief te zijn. Allerlei redenen worden daarvoor aangevoerd: de bouw is nog lang niet terug op het niveau van vóór de crisis, de vraag naar verbouwingen gaat afnemen, het gaat een negatief eff ect hebben op de bouwbedrijven, vooral kleine bedrijven gaan hierdoor in de moeilijkheden komen.

Ik weet het niet. Ik weet niet wat wijsheid is, die maatregel beëindigen of hem verlengen. Beëindigen gaat consequenties hebben, dat kan haast niet anders. Wat die zijn en hoe groot ze zijn, ik heb werkelijk geen idee.Een paar dingen weet ik wel zeker. Als je iets tijdelijk doet, dan betekent het dat er op enig moment een einde aan komt. Dat moment zal altijd het verkeerde zijn. Dat geldt ook voor deze btw-regeling. Ook als hij zou worden verlengd tot het weer helemaal crescendo gaat met de bouw, dan nóg zal er tegengas worden gegeven wanneer het tarief weer omhoog gaat. Niet dat ik de bouw nou zo’n zeursector vind, élke branche zou dat doen. Niemand zit er immers op te wachten om meer te betalen. Punt is echter dat we in een land wonen met 17 miljoenen mensen en dat wat voor de één werkt, voor de ander niet werkt, of zelfs averechts werkt. Met deze btw-regeling is dat niet anders. De regeling kost geld. De bouw levert minder belasting op, dus iemand anders moet dat betalen, direct of indirect. Dat is niet erg, dat is het principe van samenleven. Tenzij het een samenleving is waar de rekeningen altijd door een ander worden betaald. Alleen heet het dan anders.

Door: Jan Willem Kommer

Een kwestie van timing

mb03_voorwoord.indd 3 08-06-15 14:54

4 Mebest juni 2015

Transparant en muisstilAls personeelsbestanden veranderen, dan moeten kantoorpanden meeveranderen. Bij de renovatie van het Provinciehuis Zuid-Holland is daarom gekeken naar het Nieuwe Werken. Flexibele werkplekken dus, en de wanden vooral van glas.Pagina 6

Respectvolle restauratie crematorium kamp VughtRestaureren moet altijd gebeuren met respect voor het verleden, maar bij een plek als voor-malig concentratiekamp Vught geldt dat dub-bel en dwars. De vloer van het crematorium is hersteld met veel gevoel voor het loodzware verleden van de plek.Pagina 34

Wit graag, maar wel onderhoudsarmGedurfd om je nieuwe woning te laten voorzien van een wit gestukadoorde gevel terwijl je niet veel tijd kwijt wilt zijn aan onderhoud? Met de juiste materialen én

de juiste detaillering kan dat heel goed samen gaan.Pagina 24

Informatie over Afbouw en afwerking in de nieuwbouw, renovatie en restauratie. 77e jaargang nr. 3 2015, juni

In dit nummer

mb03_inditnummer.indd 4 08-06-15 15:22

Mebest juni 2015 5

43 Mebest KortKnauf introduceert revolutionair wandsysteem

Ontbijtsessie met het Weber BouwBroeders Café

Snel, accuraat en eenvoudig meten met de AEG LMG 50

Voorlichtingspakket over risico’s epoxyproducten

Remmers opent Service Center in Duiven

RIGO Verffabriek: de nieuwe naam van Ursa Paint

en verder...

Het einde uitgesteld

Als de bomen door het dak groeien rest vaak niets anders dan de sloophamer. Het mausoleum op begraafplaats Oud-Kra-lingen is echter zo bijzonder dat besloten werd tot een reddingsoperatie; compleet met herbestemming, want zo hoort dat tegenwoordig. Pagina 14

46 Adverteerdersindex 46 Colofon

43

43

44

44

45

45

mb03_inditnummer.indd 5 08-06-15 15:22

6 Mebest juni 2015

Een moeilijker werk dan dit vind je niet snel

Door de wanden in

verspringende seg-

menten te monteren,

kunnen ze de vorm

van het gebouw

volgen.

mb02_provinciehuis.indd 6 08-06-15 14:55

Mebest juni 2015 7

Golvende gevelAls je via de A12 Den Haag binnenrijdt, dan kun je het niet missen, het kolossale Provin-ciehuis op de hoek van de Zuid-Hollandlaan en de Koningskade. Het is al meer dan vijftig jaar geleden dat het onderkomen van de provincie Zuid Holland daar tegenover het Malieveld is neergezet. Hoewel dat niet eens zo heel ver terug is, heeft het gebouw al een flinke geschiedenis van verbouwingen achter de rug. Uitbreidingen, zoals de vleugel met de Statenzaal uit 1975 en het kantoordeel uit de jaren 80, maar ook sloop en nieuwbouw. In de jaren negentig is een flink gedeelte van het gebouw neergehaald en vervan-gen. De nieuwbouw aan de Zuid-Hollandlaan/Koningskade kreeg een opvallende golvende

Transparantie is het buzz-word, zeker als het om de overheid gaat. Veel

transparanter dan bij de provincie Zuid-Holland zul je het niet snel zien. In

ieder geval waar het om het kantoorpand gaat. Dat is met de recente reno-

vatie door System Flex voorzien van een kleine 2500 m2 glaswand.

TransparanT en muissTilTekst en fotografie: Jan Willem Kommer

gevel en aan het gebouw aan de Koningskade/Zuid-Hollandplein werd een scherpe en voorover-hellende punt gebouwd.

Overheid in bewegingIn het najaar van 2014 is het Provinciehuis op-nieuw onder het mes gegaan. Nu werd vooral het inwendige van de nieuwbouw aangepakt. OTH Architecten is bij zijn ontwerp van het kantoor-gedeelte uitgegaan van het nieuwe werken. Met een flexibeler werkruimte kan de provincie gemakkelijker inspelen op de veranderingen in het ambtenarenapparaat. Overheden zijn im-mers nogal in beweging. Het moet transparanter, goedkoper, met minder ambtenaren. Zo is door het afstoten, overhevelen en verplaatsen van


8 Mebest juni 2015

taken het aantal ambtenaren bij de provincie Zuid-Holland in vier jaar tijd afgenomen van 2100 naar 1500, en wat er in de komende jaren gaat gebeuren, is ongewis. Na de renovatie van de nieuwbouw kan de provincie Zuid Holland met haar huisvesting in ieder geval gemakkelijker inspelen op veranderingen.

Hoge eisenZoals alle Nieuwe Werken-kantoren zijn er ook in het Provinciehuis verschillende soorten werk-plekken ingericht. Kantoortuinen waar mensen samen kunnen werken, kamers voor overleg, concentratieplekken, ruimtes om te bellen enzovoort. En zoals bij veel van dit soort flexibel ingedeelde kantoren is het een zeer transparant

geheel. Het merendeel van de afgeschermde werkplekken en vergaderruimtes heeft glazen scheidingswanden. Die zijn geplaatst door System Flex. “Het is onze Flex Light de Luxe, de topper uit ons assortiment”, zegt Olaf Haarmans van het bedrijf uit Dongen. Een topper was nodig, want OTH Architecten stelde stevige eisen aan de glazen scheidingswanden. Zo moest op verschil-lende plekken een geluidsisolatie in de praktijk van 42dB worden gehaald.

Uitgekiende opbouwDe 100 mm dikke Flex Light de Luxe is opge-bouwd uit twee panelen van gelaagd glas. Het ene paneel bevat 2 lagen glas van 6 mm met daartussenin een 1 mm dikke geluidswerende

In het midden is zo’n wand nooit lek Op sommige plaatsen zijn in de glazen Flex Light de

Luxe stalen wandenpanelen gemonteerd. Fraai en

nuttig maar wel met het risico van een geluidslek.


Mebest juni 2015 9

Folie met afbeel-

dingen van de aan-

dachtsgbieden van de

provincie Zuid Holland

zorgt voor een beetje

privacy in het verder

zo transparante

kantoor.

Kenmerkend voor

het Nieuwe Werken

zijn de transparante

werkruimtes.


10 Mebest juni 2015

folie, Stratophone. Het andere paneel is net zo opgebouwd, alleen is daar een normale folie in gebruikt. De panelen worden in aluminium profielen geplaatst die, met PE-band ertussen, op de vloer en aan het plafond zijn bevestigd. In de bakken zitten aan beide zijden profielen met een 42 dB Deventer dempingsrubber waar het glas tegenaan is geplaatst. Een beglazingsrubber drukt het glas vast in het profiel, strak tegen het dempingsrubber aan. Tussen de glazen panelen zit een spouw van 76 mm. Dit geheel levert in de gecontroleerde laboratorium een geluidsisolatie-waarde op van 47 dB.

Broodnodige overwaarde47 dB is meer dan waar de architect om vroeg, maar die overwaarde is broodnodig, zo legt Olaf Haarmans uit. “Als de wand in de praktijk 42 dB moet halen, dan zal hij in het lab nog 5 tot 6 dB hoger moeten scoren. In de praktijk verlies je namelijk altijd dB’s. In het midden is zo’n wand nooit lek, maar je zit rondom met aansluitingen, met doorvoeringen, met deuren enzovoorts. Hoe strak er ook wordt gewerkt, het blijven geluids-lekken.” Om er zeker van te zijn dat de lekka-ges tot een minimum beperkt zouden blijven, bouwde System Flex met aannemer Strukton Worksphere een mock-up. Vooral de gevel van het Provinciehuis bevatte namelijk een aantal kritieke punten en in de proefopstelling kon wor-den gekeken of de bedachte aanpak zou werken.

Glazen systeemwanden brengen met zich mee dat

elk detail zeer nauwkeurig gemaakt moet worden.

Wijkende naden zijn immers geen gezicht.


Mebest juni 2015 11

“We hadden hier te maken met convectorjuk-ken en kabelgoten langs de gevel. Dat zijn echte klankkasten. Op ons advies zijn de kabelgoten volgestopt met steenwol en is er extra gips en steenwol om de convectorjukken aangebracht.” Aannemer Strukton Worksphere heeft daar veel werk aan gehad maar het was de moeite waard. De mock-up haalde met de geluidtest de ge-wenste waardes dus aanpassingen en detaillerin-gen zijn ook in de rest van het gebouw toegepast. Mocht de isolatie dan ergens onder de vereiste waarde uitkomen, dan kon makkelijk achterhaald worden waar dat door kwam door te vergelijken met de referentie-opstelling.

Gesegmenteerde wandenOok al was duidelijk hoe er moest worden gede-tailleerd en gemonteerd, System Flex had een enorme kluif aan het plaatsen van de wanden.

Per segment was er niet meer dan 2 mm speling

De golvende gevel geeft het al aan, vrijwel niets in het gebouw is recht. Uiteraard moesten de wanden meegaan in de slingerende vorm. Omdat wandpanelen nu eenmaal recht zijn, moesten ze in verspringende segmenten worden geplaatst. De afzonderlijke elementen van de Flex Light de Luxe worden echter stuitend gemonteerd met slechts een siliconentape ertussen; er waren dus geen profielen om mee te stellen. “We moesten de elementen dus verspringend plaatsen”, zegt Olaf Haarmans. “Dat luisterde ontzettend nauw, per segment was er niet meer dan 2 mm spe-lingsruimte.” Dat moest genoeg zijn; van tevoren was alles immers precies ingemeten. Aan de hand van die theoriematen maakte System Flex in de eigen werkplaats alle elemen-ten exact op maat. Dat ging om zo’n 300 tot 400 ruiten per verdieping, waarbij vrijwel elke ruit een unieke afmeting had.

Aan de verschillende wanden werden verschillende eisen gesteld.

De wand tussen twee concentratieruimtes moet R’w 38dB scoren,

die tussen een concentratieruimte en een R’w 42dB.


12 Mebest juni 2015

Extreem moeilijkDe glazen panelen zijn steeds per kamer aan-geleverd, zodat die als een soort bouwpakket in elkaar kon worden gezet. Praktijk is echter vaak anders dan theorie. Ook bij dit werk waren er si-tuaties waar de werkelijkheid niet overeen kwam met de tekening. Als het verschil groter was dan met die magere speling van 2 mm kon worden overwonnen, moest zo’n element terug naar de werkplaats om daar op de juiste maat te worden gemaakt of te worden vervangen.

Geluidsmetingen door het TBA is gecontroleerd of

de wanden voldeden aan de stevige eisen van OTH

Architecten.

2300 m2 glaswand heeft System Flex op deze manier geplaatst, verdeeld over vijf verdiepingen. Daarnaast monteerde het bedrijf uit Dongen ook nog 400 m2 stalen wand. Dat metaal is opgeno-men in de glazen wanden, ook een heel nauw-keurig werk. Verder is er nog 600 m2 dichte wand ingegaan, maar zeker vergeleken met de glazen wanden was dat een peulenschil. “En dat alle-maal in een bouwtijd van nog geen tien weken!”, blikt Olaf Haarmans terug. “Een moeilijker werk dan dit zul je niet snel vinden.”


Mebest juni 2015 13

Renovatie ProvinciehuisOpdrachtgever: Provincie Zuid Holland, Den HaagArchitect: OTH Architecten, AmsterdamAannemer: Strukton Worksphere, AmsterdamWandmontage: System Flex, Dongen

GeluidsmetingOm er zeker van te zijn dat de verschil-lende wanden aan de gestelde eisen voldoen, werd Technisch Bureau Afbouw (TBA) ingeschakeld om geluidsmetingen te verrichten.

De volgende waardes moesten worden gehaald:• Tussen twee concentratieruimtes: R’w

38dB • Tussen concentratieruimte en kantoor

R’w 42dB • Tussen concentratieruimte en verkeers-

ruimte R’w 28dB • Tussen kantoor- verkeersruimte R’w 32dB • Tussen vergaderruimte- open kantoor-

ruimte/verkeersruimte: R’w 32dB met deur R’w 35dB zonder deur

Op twee plekken waar 42 dB werd geëist, werd die waarde net niet gehaald. Dat zat hem echter niet in de wand zelf. Bij één ruimte zorgde een deur ervoor dat de iso-latiewaarde niet verder dan 41 dB kwam en bij een andere ruimte was het een niet optimale aansluiting waardoor de meter op 41 dB bleef steken.“Dat zijn altijd zwakke plekken”, zegt technisch adviseur Hermen de Hek van het TBA. “Maar wat de wanden betreft kan ik kort zijn, die halen echt een verbluffend hoge isolatiewaarde.” Zijn metingen laten inderdaad niets aan duidelijkheid te wensen over. Vrijwel alle wanden scoorden ruim boven de gestelde eis, eentje haalde zelfs 7 dB meer dan nodig was!

Hoe strak er ook wordt gewerkt, het blijven geluidslekken

Het Provinciehuis heeft een golvende vorm die met de

scheidingswanden moest worden gevolgd.


14 Mebest juni 2015

Niets is gebouwd voor de eeuwigheid, ook een graf-

monument niet. Maar zeker bij bijzondere bouwwerken

als het mausoleum op begraafplaats Oud-Kralingen mag

het onvermijdelijke afscheid zo lang mogelijk worden

uitgesteld. Een vakkundige restauratie heeft de unieke

praalgrafkapel gered van een vroegtijdig einde.

Mausoleum Oud-Kralingen

Het einde uitgesteld

Tekst: Jan Willem KommerFotografie: Jan Willem Kommer, Anton van Delden, Norman Langelaan, begraafplaats Oud-Kralingen

mb03_mausoleum.indd 14 08-06-15 15:02

Mebest juni 2015 15

Een deel van de lijsten heeft Delstuc met de saneer-

mortel opgebouwd en getrokken, al is dat daar niet

het meest ideale materiaal voor. Hoger in de koepel

was minder vocht en zoutproblematiek, daar durfde

de stukadoor het wel aan om met een ljstenmortel te

werken. (JWK)


16 Mebest juni 2015

Historische laatste rustplaatsBegraafplaats Oud-Kralingen mag zijn naam met ere dragen, de geschiedenis van het kerkhof gaat bijna 500 jaar terug. Het hoorde bij een paro-chiekerk die in 1550 in het dorpje (oud)Kralingen werd gebouwd. Zo’n driehonderd jaar later, in 1856, werd de nieuwe Hoflaankerk in het huidige Kralingen in Rottedam gebouwd als vervanging. De oude kerk werd afgebroken en in het onderste overgebleven deel ervan maakte men grafkelders.Alles bijelkaar maakt dat van de begraafplaats een bijzondere en historische plek. Ook al omdat veel Rotterdammers van naam en faam en met vermogen er hun laatste rustplaats hebben ge-kregen. Zo ook Pieter Kruyff Bartholomeus Zn. en zijn naaste familie. Waar anderen echter ter aar-de werden besteld, zijn hun lichamen bijgezet in

hun mausoleum. De rijke Rotterdammer had de grafkapel in 1911 laten bouwen. De muren van het vierkante gebouwtje zijn gemetseld, de graf-kelder en het koepeldak met de lantaarn zijn in beton opgetrokken. In de vierkante betonkoepel is een achthoekige koepel van drijfsteen (bims) gebouwd. De buitenzijde van het gebouw is met Belgisch hardsteen bekleed, met zwart granieten zuiltjes en trap. Het is met carara wit-marmeren details rijk gedecoreerd. De buitenkant van de koepel is gestukadoord met een cementmortel, en van kamwerk voorzien.

Kostbare ingreep noodzakelijkDoordat er weinig onderhoud aan het mauso-leum werd gepleegd, holde de conditie van het gebouw achteruit. Het mausoleum was nog geen


Mebest juni 2015 17

eeuw oud en er groeiden al bomen op. Er was een grondige restauratie nodig om het te behouden. Nazaten van Pieter Kruyff Bartholomeus, waren er echter niet meer, slechts wat verre familie voor wie de kostbare ingreep weinig prioriteit had. De stoffelijk overschotten werden uit de grafkapel gehaald en op de begraafplaats begraven. Het mausoleum viel toe aan de Hervormde Ge-meente Kralingen, eigenaar van de begraafplaats. Samen met architect Ad Backx werden er plan-nen gemaakt voor een restauratie, maar ook de kerkgemeenschap ging die ingreep boven de pet.

Herstellen en herbestemmenPas toen restauratiearchitect Norman Langelaan er bij betrokken raakte, kwam er schot in de zaak. “Ik zag het mausoleum bij toeval, bij een begrafe-

nis op Oud-Kralingen en raakte gefascineerd. Toen ik van het kerkbestuur had begrepen hoe de vork in de steel zat, heb ik aangeboden een subsi-dieaanvraag te maken.” De tekeningen van de op-metingen van architect Ad Backx kwamen daarbij goed van pas. Belangrijke voorwaarde voor het verkrijgen van subsidie was dat het monument een herbestemming moest krijgen. Besloten werd om er een columbarium in te maken, dat genereert inkomsten die voor toekomstig onder-houd gebruikt zouden kunnen worden. Dankzij de monumentensubsidie van de provincie Zuid Holland, een grote gift van stichting Volkskracht en een restauratiehypotheek konden spijkers met koppen worden geslagen.

Op de hoeken van het dak kwam het er qua kamwerk echt op

aan. De groeven van de twee verschillende ‘dakpannen’ moes-

ten perfect op elkaar aansluiten. (AvD)

Als er een begrafenis was, mocht er geen lawaai te horen zijn

Anton van Delden is

er van overtuigd dat

bij een restauratie

met vakmensen het

beste doen wat je

kunt, meer zekerheid

geeft dan garantie op

de producten die je

gebruikt. (JWK)


18 Mebest juni 2015

Gelijkwaardig en betrokkenOpvallend besluit was om geen gebruik te maken van een hoofdaannemer. Norman Langelaan vervulde de rol van bouwheer. Een verstandige keuze, vindt stukadoor Anton van Delden die met zijn bedrijf Delstuc het stucwerk restaureerde. “Onder een aannemer heb je vaak geen ruimte om elkaar goed te helpen, is het ieder voor zich. Hier was dat anders. Iedereen was erg betrokken bij het project én bij elkaars werk.”

Vocht- en zoutproblemenDelstuc had zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde van het mausoleum stucwerk te vervangen. Stap één was een grondig onderzoek naar de toestand van de ondergrond. Duidelijk was dat er een flink vocht- en zoutprobleem was. Op sommige plekken groeiden bomen op het mausoleum en die hadden de hardsteen weg-gedrukt. Daardoor had de regen vrij spel gehad en de muren van het gebouwtje doorweekt. Van binnen was het mausoleum afgewerkt met een kalkmortel die wit was gepleisterd en geschil-derd. Die wandafwerking was flink beschadigd door het vocht en moest compleet vervangen worden.

De oorzaak wegnemen“Duidelijk was dat we met een saneersysteem moesten werken”, zegt Anton van Delden. “Maar tovermiddelen bestaan niet, je moet dus altijd zorgen dat je de oorzaak wegneemt.” De oude kalklaag werd compleet verwijderd en de kale wanden werden ingespoten met een algendoder. Vervolgens zijn ze schoongespoten en een aantal maanden met rust gelaten zodat ze goed konden uitwasemen. Aan de buitenzijde van het gebouw werden de hardstenen platen verwijderd en waar gebroken gelijmd. Ook zijn er zo’n 400 roestige doken door rvs vervangen. Om te voorkomen dat er dampspanning kan ontstaan, zijn er ook nog wat bouwkundige aanpassingen gedaan zodat de spouw kan ventileren.

In de koepel is nu ver-

lichting aangebracht.

Vroeger volstond

het licht dat door de

glas-in-lood ramen en

de open vensters in de

lantaarn op de koepel

naar binnen kwam.

(JWK)

Altijd zorgen dat je de oorzaak wegneemt


Mebest juni 2015 19

De restauratie van het in 1911

in Neo-Romaanse stijl gebouwd

mausoleum is afgerond en he

gebouwtje is door burge-

meester Aboutaleb officieel

geopend. (JWK)

Garantie geven op een monument is geen doen


20 Mebest juni 2015

Bufferen en doorlatenZodra de baksteen droog genoeg was, heeft de stukadoor hem behandeld met Technicure CS van Technicem. Dat is een zoutomvormer, hij maakt zout onoplosbaar zodat het niet meer naar buiten kan worden getransporteerd en daar zijn schadelijke werk doen. Ook bij een volledig droge muur is dat raadzaam om te doen. Zouten kunnen immers ook oplossen als er een vochtige mortel op de muur wordt aangebracht. De wanden zijn uitgeraapt met de bufferende en enigszins doorlatende saneermortel Parlumiere STH van Parex Lanko en fijn afgeschuurd met een witte Parlumiere STH. Ten slotte is de wand geschilderd met de kalkverf Calcilane Antico, na een voorbehandeling met Calcilane Fond.

Geen garanties“De wanden zijn iets ruwer dan ze waren, maar dat is de consequentie van een open systeem”, zegt

Anton van Delden. “Als je hem dichtpleistert, dan is hij weliswaar gladder, maar dan kan het vocht er niet meer uit.” Dat laatste is van groot belang. Als er nog iets in de muur zit, dan moet het door de specielaag naar buiten kunnen. Het verfwerk zal er wel door worden aangetast, maar dat is gemakkelijk te herstellen. Als de mortel maar blijft zitten. Garantie geeft de stukadoor daar niet op. “We hebben het maximale gedaan, daar heb je volgens mij meer aan dan aan garantie. Garantie geven op een monument is ook geen doen. Zo’n gebouw beweegt en doet, daar heb je geen grip op. Het beste wat je kunt doen, en dat hebben we hier ook gedaan, is met vakmensen gezamenlijk kijken hoe je het het beste kunt aanpakken. Daar heb je veel meer aan dan dat alle partijen zich op hun ‘garantie-eilandjes’ terugtrekken.”

DakpansgewijsVoor een restauratiestukadoor als Delstuc was

Zoiets was ik nog nooit tegengekomen

De koepel mocht niet worden geverfd dus er moest met een

door en door gekleurde mortel worden gewerkt. (JWK)

Doordat er bomen op het mausoleum groeiden, werd de stenen

gevelbekleding weggeduwd en had de regen vrij spel. dat had

een desastreus effect op het het stucwerk. (OK)


Mebest juni 2015 21

het binnenwerk niet al te ingewikkeld. De echte uitdaging zat hem aan de buitenkant van het mausoleum. Het dak van het gebouwtje bestaat uit een 9 cm dikke koepel met een lantaarn erop. Beide zijn van beton met daarop een zandce-mentlaag. De afwerking was met een kalkmortel gedaan waar met een blokmotief het uiterlijk van dakpannen aan was gegeven. Het stucwerk was gekamd zodat het oogde als gefrijnde steen. “Zoiets was ik nog nooit tegengekomen, ik denk dat het echt uniek is’, zegt Anton van Delden. De lantaarn was het nog wel redelijk intact, maar het stucwerk van de koepel zelf moest compleet worden vervangen.

Nauwkeurig meetwerkDe buitenkoepel werd tot op het beton kaalge-maakt en net als de binnenmuren behandeld met algendoder. Nadat hij hem met de bouchar-deermachine licht had opgeruwd, raapte de stu-kadoor de ondergrond uit met Parmurex. Aan de cementmortel werd Lanko latex toegevoegd om de mortel waterdicht en wat flexibeler te maken. De raaplaag is in horizontale banen aangebracht, dakpansgewijs. “We hadden vooraf de kromming berekend en mallen gemaakt”, zegt Anton van Delden. “De lagen moesten precies in één lijn uitkomen op de snijpunten, en ook weer op de lantaarn en de pinakels op de hoeken.De waterdichte raaplaag is afgewerkt met Morte Pierre TF waar Fixopierre aan was toegevoegd om de hechting te verbeteren. Omdat er niet geschil-derd mocht worden, moest de kalkmortel in kleur worden aangebracht. “Dat is ook de reden om voor Parex Lanko te kiezen. Op een werk heb ik bij voorkeur producten van één en dezelfde produ-cent. Nou is de keuze niet heel erg ruim als je een kalkmortel in kleur wilt, maar als je er dan ook nog een saneermortel bij nodig hebt, dan blijven er maar weinig over.”

Linkshander gezochtDe kalkmortel is in twee lagen aangebracht. In de laatste laag is het imitatiefrijnwerk gekamd. Aanvankelijk was het idee om het kampatroon op overtrekpapier te zetten, maar vrijwel iedere ‘dakpan’ was anders. Vooral bij de hoekstukken was het moeilijk om te bepalen in welke richting er gekamd moest worden. “Eigenlijk was er maar één oplossing’, zegt Anton van Delden. “Uit-gaan van één lijn en haaks daarop kammen. De groeven lopen dan op enig moment als het ware de schifting uit. Ze moesten dan in het volgende vlak op precies dezelfde plek worden opgepakt.”Bij het fronton kwam er nog een ander pro-bleem om de hoek kijken. Er werd langs een mal

Iedereen was erg betrokken bij het project én bij elkaars werk

Doordat de muren drijfnat waren geworden, was het stucwerk

in het mausoleum ernstig beschadigd. Het is afgehakt, de mu-

ren hebben een paar maanden kunnen drogen en vervolgens is

er een bufferende én dampdoorlatende mortel opgegaan. (NL)


22 Mebest juni 2015

gekamd maar aan de rechterkant van het fronton was het voor een rechtshander niet mogelijk om de mal vast te houden én te kammen. Guido Mouthaan, de meester restauratiestukadoor van Delstuc die de gehele stucrestauratie uitvoerde, moest hulp inroepen van Quinten Theijn, een linkshandige collega.

Eeuwige discussieToen de afwerklaag voldoende droog was, is de koepel nog behandeld met Minéralisant. Dat middel moet zoveel als mogelijk voorkomen dat er weer algen op het dak groeien. “Doe je dat niet, dan ziet het er met een jaar weer niet meer uit”, zegt de stukadoor. Het was nog wel een kluif om toestemming van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed te krijgen om het middel te ge-bruiken, laat restauratiearchitect Norman Langel-aan weten. “Het middel was er vroeger ook niet, daarom zou het destijds ook zo snel vervuild zijn, zeiden ze. Punt is echter ook dat het destijds niet gebouwd is om zo snel af te takelen.” Niet onbe-langrijk ook is natuurlijk de herbestemming die het mausoleum heeft gekregen. Mensen zullen niet snel urnen met de as van hun nabestaanden in een verloederd columbarium plaatsen.

Vele momenten van stilteDe restauratie heeft ruim een jaar geduurd, en dat is langer dan gepland was. “Voor een deel komt dat doordat je sommige werkzaamheden nou eenmaal niet tegelijkertijd kunt uitvoeren, dan moet je op elkaar wachten”, zegt Norman

Langelaan. Een factor van betekenis was ook het gebruik van de begraafplaats. “Als er een begrafe-nis was, mocht er geen lawaai te horen zijn. Voor de stukadoor maakte dat niet zoveel uit, die kon meestal wel doorwerken. Voor de steenhouwer lag dat anders, die hakte en werkte met lieren en dat maakt nu eenmaal veel herrie. Soms waren er wel vier begrafenissen op een dag, en dan kon er eigenlijk maar weinig worden gedaan.” Door alle hindernissen is de restauratie niet in het najaar van 2014 maar in het voorjaar van 2015 afgerond. Eind mei is de unieke gerestaureerde grafkapel officieel geopend door burgemeester Aboutaleb.

De wanden zijn iets ruwer dan ze waren. Dat is de consequentie

van werken met de broodnodige saneermortel. (JWK)

Tovermiddelen bestaan niet

Mausoleum begraafplaats Oud-KralingenOpdrachtgever: Hervormde Gemeente Kralingen, RotterdamRestauratiearchitect en bouwbegeleider: Norman Langelaan monumentenrestauratie-advies, RotterdamRestauratiestukadoor: Delstuc, MonsterNatuursteenrestaurateur: BamBam, LeidenVerguldwerk: Davique Schilderwerken, Moordrecht


Naamloos-9 1 26-05-15 12:21

VOOR MEER INFORMATIE: www.evenementenhal.nl/sga

HARDENBERG6, 7 & 8 OKTOBER 2015

GORINCHEM10, 11 & 12 NOVEMBER 2015OPENINGSTIJDEN

14.00 TOT 22.00 UUR

Schilder, Glas & Afbouw

VA K DAG E N

K L E I NTRANSPORT P

LEINN

PLEIN

EEN KLEURRIJK TOTAALOVERZICHT VAN DE BRANCHE

Evenementenhal Cosmar.indd 1 01-06-15 09:59

24 Mebest juni 2015

Het idee voor hun woning deden ze op in

Blaricum, een wit gestukadoorde gevel, zwart

geverfd houtwerk en een rieten kap.

mb03_emst.indd 24 08-06-15 14:56

Mebest juni 2015 25

Gevels en binnenmuren wit en strak, het blijft prachtig.

Zonder risico is het natuurlijk niet. Vuil en beschadigingen, al zijn

ze nog zo klein, vallen op zo’n oppervlak op als een vuurtoren in

de nacht. Met de juiste voorzorgsmaatregelen, technieken en

materialen zijn die risico’s prima binnen de perken houden.

Wit graag, maar Wel onder-houdsarm

Tekst en fotografie: Jan Willem Kommer

mb03_emst.indd 25 08-06-15 14:56

26 Mebest juni 2015

Stukje Gooi op de VeluweWat meer privacy, wat meer grond, wat meer ruimte; dat was de reden voor Sylvia en haar man om direct toe te happen toen de knusse boerderij op de Veluwe te koop kwam. Het huisje zelf moest wel tegen de vlakte, want dat was te klein. “Toch hebben we er nog twee jaar in gewoond voordat we met bouwen konden starten”, zegt ze. Architectenbureau EVE moest de nieuwe woning nog ontwerpen. Het bureau uit Nijverdal had daarbij met de nodige regels rekening te houden. De lap grond mocht dan wel 1,7 hectare groot zijn, dat wil nog niet zeggen dat je er zomaar van alles op kunt neerzetten. “We zaten met een maximum van 600 kuub. Boven het maaiveld dan, wat je ondergronds bouwt telt

niet mee.” Daar is gebruik van gemaakt door er de slaapkamers en sanitaire voorzieningen voor gasten te maken. Als zogeheten ‘hobbyboer’ mocht het echtpaar ook nog een bepaald aantal vierkante meters bijgebouw hebben dus qua ruimte kwam het allemaal wel goed. Dan was er nog de welstandscommissie. Het huis zou een rieten kap krijgen, witte gepleisterde gevels en zwart houtwerk. Eerder een Gooise stijl dan die van de gemiddelde Veluwse boerderij. “We hebben dat idee inderdaad opgedaan in Blaricum. Daar zagen we zo’n pand staan. We zeiden allebei: Wauw! Die moderne stoere look, dat willen we ook!” Verrassend genoeg stuitte de keuze niet op bezwaren, het droomhuis mocht worden gebouwd.

Die moderne stoere look, dat willen we ook!

Een ruime

overstek helpt

nog eens extra

bij het schoon-

houden van de

gevels.

mb03_emst.indd 26 08-06-15 14:56

Mebest juni 2015 27

Wijzigingen in overlegVoor de gevels had architect EVE in het bestek een kalkcementmortel voorgeschreven die afgeschuurd en gesausd zou worden. Stuka-doorsbedrijf Kijk in de Vegte uit Nieuwleusen werkte echter liever met een ander materiaal, een traskalkmortel van Technostuc. “Ik heb daar zeer goede ervaringen mee, vandaar dat ik al bij de aanbesteding zei dat mijn voorkeur daar naar uitging”, zegt stukadoor Gerwin Kijk in de Vegte. Bouwbedrijf Braakman & Pannekoek uit Epe, dat regelmatig met de firma Kijk in de Vegte werkt, wilde wel aan de wens tegemoetkomen. “Zo’n wijziging van het bestek is altijd even lastig, zeker als de prijs er hoger door komt te liggen”, zegt aannemer Dennis Braakman. “Maar ik vind

het belangrijk dat je kunt werken met materialen waar je achter staat en waar je goede garantie op kunt geven.” Opdrachtgever en architect moesten er nog wel van worden overtuigd dat de tras-kalkpleister eenzelfde uitstraling zou opleveren, en dat het de meerprijs waard was. Dat lukte de stukadoor en mortelleverancier Technostuc Systemen prima.

Tras versus cement“Aan kalkpleisters wordt vaak cement toege-voegd”, zegt Robin Zwarteveen van Technostuc Systemen. “Kalk heeft namelijk als nadeel dat het door vocht wordt aangetast. Cement voorkomt dat, het maakt een pleister snel hard. Niet zelden wordt zo’n pleister té hard waardoor er niet veel

Superstrak stucwerk met behulp van stucstops en

hoekstrips. Ze zijn van kunststof, omdat rvs wel eens

zou kunnen gaan roesten door de hoge zuurgraad van

de traskalkmortel.

mb03_emst.indd 27 08-06-15 14:56

28 Mebest juni 2015

De keukenmonteurs waren diep onder de indruk van

de strakheid van het stucwerk; ze hoefden niets aan

te passen aan het keukenblok.

Breedplaatvloeren in plaats van kanaalplaat omdat er absoluut

geen naden in het plafond te zien mochten zijn.

mb03_emst.indd 28 08-06-15 14:56

Mebest juni 2015 29

nodig is om hem te laten scheuren. Dat is jammer want kalk heeft juist een bepaalde taaiheid die spanningen goed kan opvangen. Aan de Techno-stuc traskalkmortel is geen cement toegevoegd, maar tras. Dat maakt een wezenlijk verschil. Als je water aan cement toevoegt, dan wordt het hard, doe je water bij tras dan gebeurt er niets. Tras maakt de mortel dus niet hard maar het kap-selt de kalkmoleculen als het ware in, waardoor ze worden beschermd tegen weersinvloeden. Dat maakt traskalk tot een fantastisch product voor buitensituaties.”

Liever geen mixEvengoed pleit Robin Zwarteveen ervoor om een beschermende verflaag aan te brengen. “Maar dan wel de juiste verf”, waarschuwt hij. Geen acrylverf of latex, maar een silicaat. “Het stucsysteem is namelijk dampopen en dat moet

Altijd met producten uit één stal werken

Gebroeders Kijk in de Vegte heeft een

voorliefde voor de Belgische versie van

de MP75, omdat die fijner is en dus glad-

dere oppervlakken oplevert.

de verflaag ook zijn.” Dampopenheid zorgt ervoor dat vocht van binnen naar buiten kan worden getransporteerd. Dat kan niet als de verflaag de boel afsluit. Gevolg is dan dat de verflaag van de ondergrond wordt afgedrukt. Het is dus van we-zenlijk belang dat de verschillende lagen van een systeem goed op elkaar zijn afgestemd. Daarom wordt Robin Zwarteveen graag zo vroeg mogelijk bij een traject betrokken. Dat is het beste mo-ment om toekomstige schades te voorkomen. “Ik merk dat nog te vaak in bestekken een laagop-bouw met verschillende merken wordt opge-nomen”, zegt Robin Zwarteveen. “Mijn advies is om altijd met producten uit één stal te werken, dan heb je een systeem met optimaal op elkaar afgestemde onderdelen.” Bijkomend voordeel is dat daar ook garantie op kan worden afgegeven, en met producten van verschillende leveranciers wordt dat lastig.

mb03_emst.indd 29 08-06-15 14:56

30 Mebest juni 2015

Het is zó strak geworden!

In de natte cel hebben

de stukadoors van

Gebroeders Kijk in de

Vegte een cement-

gebonden mortel

gebruikt maar voor

de rest is het allemaal

gips wat de klok slaat.

mb03_emst.indd 30 08-06-15 14:56

Mebest juni 2015 31

Bijpassende muurverfHet liefst praat de leverancier zelfs al mee bij het kiezen van de ondergrond, maar die teerling was al geworpen. “Gelukkig is er een goede baksteen gebruikt. Je wilt namelijk geen last krijgen van sinters en zoutuitvloeiing.” Stukadoor Gerwin Kijk in de Vegte heeft op die ondergrond een 11 tot 12 mm dikke basisraaplaag TKP traskalk aangebracht. Voorbehandelen was niet nodig, de mortel kon direct op de baksteen worden gespoten. “Na een dag hebben die laag gerabat-teerd”, zegt de stukadoor. “Vervolgens hebben we hem een week of twee, drie laten staan totdat hij droog genoeg was om hem af te werken.” Dat is met een fijnpleister gedaan, eveneens op basis van traskalk. Die 3 mm dikke laag is geschuurd, zodat hij precies dat uiterlijk kreeg dat de ar-chitect voor ogen had. Weer een aantal weken later is de gevel geschilderd. Dat is met Kieselit gedaan, een silicaat muurverf voor buitengevels. “Net als de traskalkmortel en -pleister is dat een natuurproduct”, zegt Robin Zwarteveen. “Deze verf versteent met de stuclaag. Anders dan een acrylverf of een latex dicht een silicaatverf hem dus niet af.”

Hoge zuurgraadVoordeel van dit dampopen systeem is niet alleen dat de kans op schades aanzienlijk vermindert, maar ook dat de gevel schoner blijft. Dat is iets wat de opdrachtgeefster als muziek in de oren klonk. “Ik wil zo min mogelijk onderhoud, daarom had ik eigenlijk het liefst baksteen”, zegt Sylvia. “Mijn man wilde liever stucwerk, en we hadden natuurlijk dat huis in Blaricum gezien als voor-beeld. Maar ja, stuc moet je wel steeds verven, dacht ik.” Dat schrikbeeld is inmiddels weggeno-men. “Doordat het systeem vocht opneemt en ook weer afgeeft, kun je van een zelfreinigende gevel spreken”, zegt Robin Zwarteveen. “Op een droge ondergrond hechten algen en schimmels minder goed. Wat daar ook bij helpt is dat de traskalk een hoge zuurgraad heeft, en daar hou-den algen en schimmels niet van.” Nadeel van die alkaliteit is dat je goed moet oppassen met wat je in de stuclaag opneemt. Zo is het wapeningsweef-sel dat de stukadoor bij de hoeken van de vensters en kozijnen in de stuclaag heeft aangebracht, alkalibestendig. En hij heeft kunststof stucstops en hoekprofielen gebruikt. “RVS is roestvast en dat is iets anders dan roestvrij”, zegt hij.

Belangrijk dat je kunt werken met materialen waar je achter staat

Het stucwerk is voorzien van

mat afneembaar sauswerk

want wat mooi is moet mooi

blijven.

mb03_emst.indd 31 08-06-15 14:56

32 Mebest juni 2015

Woonboerderij VeluweArchitect: EVE Architecten, NijverdalAannemer: Braakman & Pannekoek, EpeStukadoor: Gebroeders Kijk in de Vegte, NieuwleusenLeverancier stucmateriaal: Technostuc Systemen, Almelo

“Zeker in deze mortel kan het na een aantal jaren gaan roesten.” Met behulp van de strips hebben de stukadoors van Kijk in de Vegte een enorm strak gestucte gevels opgeleverd.

Vetter en fijnerDatzelfde strakke beeld vind je terug in de woning. Nóg strakker is het zelfs, want waar de gevel geschuurd is, zijn wanden en plafonds in de woning glad gepleisterd. “We hebben met de gipsspuit alles afgewerkt met gips, Knauf MP75”, zegt Gerwin Kijk in de Vegte. “Alleen hebben we dan Engis gebruikt, dat is de Belgische variant. Die is vetter en fijner van structuur. Daardoor kun je hem gladder pleisteren. En hij droogt witter op.” Het plafond bestaat uit breedplaat. “Dat had onze voorkeur boven kanaalplaat omdat we absoluut geen naden in het plafond wilden”, zegt opdrachtgeefster Sylvia. Weliswaar heeft breed-plaat ook naden, maar doordat er een druklaag van beton op de plaat komt, zullen die naden niet werken zoals bij kanaalplaat. Een breedplaatpla-fond is dan ook goed te stukadoren zonder het

risico van scheuren, of zonder dat er eerst nog een verlaagd plafond met stucplaat moet worden gemaakt. Stukadoor Kijk in de Vegte heeft er een laag van 7 mm. op aangebracht.

Onder de indrukDe wanden zijn door aannemer Braakman & Pannenkoek met Wienerberger lijmblokken opgebouwd. Daar is een iets dikkere laag gips opgegaan, zo’n 10 mm. Het stucwerk is voor-zien van mat afneembaar sauswerk zodat het eenvoudig met een doek te reinigen is en mooi blijft. Want mooi is het. Opdrachtgeefster Sylvia is razend enthousiast over het eindresultaat. Gelukkig met de prachtige gevels van de woning en onder de indruk van het binnenwerk. “Het is zó strak geworden! Toen ze de keuken kwamen inmeten, werd ons op het hart gedrukt dat we er voor moesten zorgen dat er goed gestukadoord moest worden. Vaak hebben de monteurs nog veel werk om het passend te maken. Nu kon alles er zo in worden geschoven. Dit hebben we nog nooit meegemaakt’ zeiden ze!”

De gevel is gestukadoord met

een traskalkmortel voor de no-

dige flexibiliteit en onmisbare

dampopenheid.

mb03_emst.indd 32 08-06-15 14:56

Verwijderen Schuren Frezen Opruwen Polijsten

Overmat Industries b.v. | Scharlo 11 | 5165 NG Waspik | The Netherlands

Tel: +31 (0) 416 31 77 88 | E-Mail: [email protected] | Internet: www.overmat.nl

Meer informatie? Vraag vrijblijvend een demo aan!

Adv_Mebest_90-135mm.indd 1 10-09-13 14:11

Als het op duidelijkheid over criteria voor brandwerend toegepaste geluidschotten aankomt, zit er nog altijd weinig schot in de zaak. Dat is jammer. Want alleen op basis van eerlijke en transparante informatie kunt u de juiste keuze maken. Informatie waar u op kunt bouwen.

En die krijgt u van ons, de fabrikant van de Nofisol brand- en geluidschotten. Of die informatie dan wel zo objectief is? Dacht het wel. Samen met de geaccrediteerde onderzoeksbureaus Peutz BV en MPA Dresden is namelijk een serie tests ontwikkeld om alle Nofisol schotten volgens de laatste Europese normen te beoordelen.

Uniek ?Neem nu brand- en geluidschotten die 33dB combineren met 60 minuten brandwerendheid. Er zijn bedrijven die dergelijke schotten als uniek in de markt proberen te zetten. Maar hoe uniek zijn ze feitelijk? Niet zo heel erg. De Nofisol eXtreme 47 is dat wél met een directe geluidisolatiewaarde van 47 dB in combinatie met een brandwerendheid tot El 60*/E 120*/EW 120* en dat bovendien met een CORRECT uitgebreid toepassingsgebied als brand- c.q. rookschot, nl. boven El-gecertificeerde scheidingswanden en niet alleen boven een “specifieke” scheidingswand van minimaal 125 mm dik met dubbele beplating die in de praktijk niet of nauwelijks wordt toegepast.

Luisteren !Dat willen we wel van de daken schreeuwen. Waarna het ongetwijfeld heel stil wordt, zodat wie maar wil ongestoord kan luisteren. De Nofisol eXtreme 47 legt nu iedereen het zwijgen op.

De technische data spreken voor zich.Nofisol eXtreme 47 is een geluidschot dat specifiek ontwikkeld is om het plenum boven lichte scheidingswanden en onder verhoogde vloeren dicht te zetten. Met toepassing van dit geluidschot verbetert de totale overlangsgeluidisolatie van een constructie.

Sssst.....Over luisteren gesproken, uw montagewensen zijn bij Nofisol niet tegen dovenmansoren gezegd. Bij ons dus geen gedoe met borgpennen of metalen bevestigers. De Nofisol eXtreme 47 is nét zo gebruiksvriendelijk als u van ons gewend bent. Zeg eens eerlijk…hier wordt u toch ook stil van?

Noise Fire Solutions

Dit lettertype hebben wij niet.Nu Bauhaus Heavy gebruikt.

Nofisol eXtreme 47:

daar wordt iedereen stil van…

Luisteren!Om te kunnen luisteren moet het eerst stil worden ...

Nofisol Europe BVEverdenberg 9-d4902 TT Oosterhout (NB)

Tel: +31 - (0)162-431231Email: [email protected]

* Voor details met betrekking tot het toepassingsgebied, de bijbehorende beperkingen, begrenzingen c.q. aansluitingen van Nofisol eXtreme 47 verzoeken wij u contact met ons op te nemen

2151580 LIGGEND ADV EXTREME 47_MEBEST.indd 1 02-06-15 16:05

Benieuwd naar de communicatiemogelijkheden?

Bel met:Shahin HabbahT 0314 - 35 58 34E [email protected] www.pshmediasales.nl

Adverteren in het

afbouwvakblad van

Nederland?

Bereik 23.000 afbouwbedrijven en georganiseerde uitvoerders in de afbouwbranche.


34 Mebest juni 2015

Respectvolle RestauRatie van cRematoRium kamp vught

Het crematorium is het enige gebouw op

het terrein van het Nationaal monument

Kamp Vught dat nog is overgebleven van

het concentratiekamp.

mb03_vught.indd 34 08-06-15 14:57

Mebest juni 2015 35

Precies voor Dodenherdenking was het gereed, de restauratie van het

crematorium in Nationaal Monument Kamp Vught. De ingreep is uit-

gevoerd met veel respect en vakmanschap. Dat werd beloond met een

unieke ontdekking.

Tekst en fotografie: Jan Willem Kommer

mb03_vught.indd 35 08-06-15 14:57

36 Mebest juni 2015

Zwarte bladzijdenZeventig jaar geleden is het dat Nederland bevrijd werd van de Duitse bezetter. Vijf jaar lang had die in ons land een schrikbewind gevoerd dat ruim 100.000 Joden het leven kostte, zo’n driekwart van het totale aantal Joden dat in Nederland woonde toen de oorlog uitbrak. Het merendeel daarvan werd gedeporteerd naar Polen en Duitsland om daar in concentratiekam-pen om het leven te worden gebracht. Nederland telde zelf ook een aantal concentratiekampen. Dat waren geen vernietigingskampen maar zogeheten ‘Judendurchgangslager’. Kampen dus waar Joden werden opgesloten in afwachting van hun transport. Al vanaf het begin van de oorlog gebeurde dat in Amersfoort en Westerbork. Om-dat die onvoldoende capaciteit hadden, werd er

in 1942 in Vught een derde kamp gebouwd; daar konden 15.000 mensen in worden opgesloten. De deportaties verliepen echter zo voorspoedig dat kamp Vught voldoende ruimte bood om naast Joden ook bijvoorbeeld verzetsstrijders, studen-ten, homosexuelen, Roma, Sinti en criminelen gevangen te zetten. In totaal hebben er vanaf de ingebruikname in januari 1943 tot de sluiting in september 1944 ruim 31.000 mensen in het kamp vastgezeten. De Duitsers ontruimden kamp Vught toen de geallieerde troepen dichtbij kwamen.

Andere functie, maar niet helemaalNa de bevrijding veranderde er in eerste instan-tie weinig aan het gebruik van het kamp. Er werden van collaboratie verdachte personen in

Voor de holle plinten kon Willie de Vries geen grote machines

gebruiken, die heeft hij dus met handmachines moeten schu-

ren. Gelukkig kreeg hij daar wel hulp bij, van zijn zoon Roel en

collega Jilles Maarschalkerweerd.

Met de hand geschuurd

mb03_vught.indd 36 08-06-15 14:57

Mebest juni 2015 37

opgesloten, krijgsgevangen en ruim 5.000 Duitse burgers die door de geallieerden uit het frontge-bied werden geëvacueerd. In 1949 verloor Vught zijn functie als interneringskamp. Twee jaar later kreeg een deel van het kamp een compleet nieuwe bestemming toen het werd omgedoopt in woonoord Lunetten en gezinnen van Molukse KNIL-militairen in de barakken werden onderge-bracht. Inmiddels zijn die barakken, op één na verdwenen, maar er woont nog altijd een groep Molukkers in de woonwijk Lunetten die er voor in de plaats is gebouwd.

Gevangenis in gevangenisEen deel van het voormalige kampterrein wordt nog steeds als gevangenis gebruikt, daar is de Penitentiare Inrichting Vught verrezen. In die

gevangenis is nog een onderdeel van het oude kamp terug te vinden; ‘de Bunker’. Dat was in de oorlogsjaren de gevangenis van het gevangenis-kamp. Pal naast de moderne strafinrichting is het Natio-naal Monument Kamp Vught opgericht. Aanvan-kelijk was dat alleen een herinneringscentrum, maar sinds 2002 is er een nieuw gebouw ver-rezen met een archief en een museale collectie. Op het museumterrein staat, naast nagebouwde wachttorens en een dito barak, nog één origineel gebouw. Het crematorium is in 1943 gebouwd, in december van dat jaar werd het in gebruik ge-nomen. In een jaar tijd zijn er ruim 700 stoffelijk overschotten verbrand, niet in de laatste plaats om bewijzen van mishandeling en moord uit te wissen.

Het crematoriumgebouw is door lokale aannemers

gebouwd met hulp van de gevangenen. In de boeken

is er niets meer over terug te vinden, maar naar alle

waarschijnlijkheid hebben zij de keiharde kwartsvloer

met de hand geschuurd.

mb03_vught.indd 37 08-06-15 14:57

38 Mebest juni 2015

Broodnodige restauratieUiteraard is de historische waarde van het oude crematorium enorm groot. Het had in de loop van de jaren echter ernstig te lijden gehad van vochtproblemen. Wilde het museum het gebouwtje behouden, dan moest er grondig worden ingegrepen. Onder leiding van restaura-tiearchitect Miel Wijnen van Wijnen architectuur uit ’s-Hertogenbosch en aannemingsbedrijf Nico de Bont uit Vught is het crematorium recent compleet gerestaureerd. Daar is een lange voorbereiding aan vooraf gegaan. “Twee jaar geleden ben ik er gaan kijken nadat de architect me had gevraagd een prijsopgave te doen voor het herstel van de terrazzovloer in het gebouw”, zegt Willie de Vries uit Oss. Het ging om een lange gang, twee voormalige artsenkamers, een laboratoriumruimte, een autopsiekamer, diverse

opslagkamers en de ruimte met de verbrandings-ovens. Op één artsenkamer na lag in alle ruimtes een grijze vloer met zwarte banden en zwarte opstaande plinten. In de meeste ruimtes zaten er scheuren in de vloer. “In de gang was hij ook nog eens verzakt waardoor er in de plint een scheur van bijna twee centimeter zat.” Aan verzakkingen kon de terrazzoman weinig doen maar de scheu-ren leken goed te herstellen, dus daar gaf hij een prijsindicatie voor.

Verrassende vloerLange tijd hoorde Willie de Vries niets tot aan-nemer Nico de Bont eind 2014 contact opnam met de vraag of hij in januari kon starten met het werk. Toen de terrazzoman er nog een keer heen ging om het goed op te nemen, wachtte hem een verrassing. “Het bleek helemaal geen terrazzo-

Ook in de sectiekamer is de

kwartsvloer onder handen ge-

nomen. De terrazzo sectietafel

verkeerde nog in goede staat,

daar hoefde De Vries Terrazzo

niets mee te doen.

Ruim 700 crematies in nog geen jaar tijd

mb03_vught.indd 38 08-06-15 14:57

Mebest juni 2015 39

vloer te zijn maar een kwartsvloer! Dat kom je dus echt zelden tegen!” Het verschil tussen de twee vloeren zit hem in de steentjes. Bij ter-razzo zijn het brokjes marmer die aan de cement worden toegevoegd terwijl bij een kwartsvloer kwartssteentjes worden gebruikt. Het is gissen waarom in 1943 die steentjes voor de vloer werd gebruikt. Hoewel Kamp Vught een uitgebreid archief heeft, is dáár niets over te vinden. Het ligt echter voor de hand dat het uit kostenoverwegin-gen gebeurde. Bouwmaterialen waren schaars terwijl in de omgeving van Vught voldoende zand was te vinden waar de kwartskorrels uitgezeefd konden worden.De terrazzoman vindt het niet vreemd dat hem niet eerder was opgevallen dat hij met een kwartsvloer te maken had. “Je moet echt heel goed kijken, dan zie je dat er een verschil in vorm

is. Kwartssteentjes zijn wat ronder dan marmer-korrels, die zijn immers gebroken. Menig terraz-zowerker zal zich vergissen. Dat ís ook gebeurd, we zijn een reparatie tegengekomen waarbij wél marmer is gebruikt.”

Een wereld van verschilZelf had hij maar één keer eerder in zijn lange carrière een kwartsvloer hoeven herstellen. “Daar heb ik technisch adviseur Onno de Vries van het Technisch Bureau Afbouw bijgeroepen. Hij heeft toen voor me gemeten tot hoever ik kon slijpen met oog op de slipvastheid van de vloer.” Omdat de vloer in Vught hetzelfde kleine korreltje heeft als die vloer destijds, wist Willie de Vries precies wat hem te doen stond in het crematorium. En uit de eerdere ervaring wist hij ook dat het werk hem aanzienlijk meer moeite én diamantschij-

Jarenlang heeft het crematoriumgebouw als kantoor

gefunctioneerd voor de medewerkers van Nationaal

monument Kamp VughtMenig terrazzowerker zal zich vergissen

mb03_vught.indd 39 08-06-15 14:57

40 Mebest juni 2015

Waar de draagbaren met de stoffelijk

overschoten voor de ovens werden

neergezet, is de vloer uitgesleten. De

beschadigingen zijn een stil bewijs van

wat hier gebeurd is en mochten niet

worden hersteld.

mb03_vught.indd 40 08-06-15 14:57

Mebest juni 2015 41

ven zou gaan kosten dan aanvankelijk gedacht. “Kwarts is een stuk harder dan marmer. Het scoort een 7 op de hardheidsschaal van Mohs terwijl marmer een hardheid van 3 heeft. Je moet er niet aan denken hoe het geweest moet zijn om die vloer destijds te slijpen, zonder de machines die we nu hebben. Ongetwijfeld waren het gevangenen die de vloer met de hand hebben geschuurd.”

Eerbied voor de historieAnno 2015 is het 175 m2 tellende vloeroppervlak uiteraard wel machinaal geschuurd, voornamelijk om verf, kalk en vuiligheid verwijderd. Een glans hoefde de vloer niet te krijgen, dat had hij tijdens de oorlogsjaren ook niet. Willie de Vries moest ook nog de nodige scheuren en beschadigingen repareren. Architect Miel Wijnen had op papier aangegeven om welke het precies het ging, want sommige beschadigingen wilde het museum zichtbaar laten. De putjes voor de verbrandings-ovens bijvoorbeeld, die zijn veroorzaakt door de draagbaren met lijken die keer op keer op diezelfde plekken zijn neergezet.

Op zoek naar oude materialenDe truc bij dit soort restauraties is vooral het vinden van de juiste materialen zodat het herstelwerk goed aansluit op het oude werk. Kwartssteentjes zijn tamelijk makkelijk te vinden, dat gaat over de toonbank als filtergrind. Lastig is wel dat het hedendaagse filtergrind wat lichter is dan vroeger werd gebruikt. Bij de firma Oord & Co in Almere vond Willie de Vries echter nog een aantal zakken oud filtergrind, voldoende voor de reparaties. Een andere materiaal dat het uiterlijk bepaalt, is de cement. Willie de Vries was er vrij zeker van dat hij Dijckerhoff cement nodig had voor deze restauratie. “Destijds werden acht van de tien vloeren met Dijckerhoff gemaakt”, weet hij. “Je kunt het ook zien. Hij is wat zachter van tint dan de cementen van deze tijd, er zit een tikje bruin in.” De donkere randen en plinten zijn met hetzelfde materiaal gemaakt, alleen is die roetzwart gemaakt met steenkoolgruis of iets dergelijks. Monsters toonden aan dat de terraz-zoman goed zat met zijn gekozen materialen.

Aan de vorm van de

korrels kun je zien dat

het een kwartsvloer

is, maar het verschil

met een terrazzovloer

zal niet iedereen

opvallen.

Een kwarts-vloer kom je dus echt zelden tegen!

mb03_vught.indd 41 08-06-15 14:57

42 Mebest juni 2015

Crematorium Kamp VughtOpdrachtgever: Nationaal Monument Kamp VughtArchitect: Wijnen Architectuur, ’s-HertogenboschAannemer: Nico de Bont, VughtRestauratie kwartsvloer: De Vries Terrazzo, Oss

Beladen sfeer behoudenHet reparatiewerk zelf was niet al te ingewikkeld. De scheuren werden uitgezaagd en tapsgewijs uitgehakt. Daarna zijn ze gevuld met cement waar een superplastificeerder aan was toege-voegd. De dag erop werden de kwartssteentjes erin getikt. Zodra de reparatie voldoende droog was kon er worden geschuurd. Een week of drie is De Vries Terrazzo er mee bezig geweest, van begin tot eind januari. Bij Nationaal Monument Kamp Vught zijn ze erg enthousiast over het werk van het bedrijf uit Oss. “De vloer ziet er weer prima uit, precies in de sfeer van het monument. Je ziet sommige reparaties wel, maar dat hoort bij dit gebouw”, vinden Els van der Meer en Bri-gitte de Kok van het museum.Na de restauratie van de vloeren is er nog het nodige gedaan aan de vochtproblematiek. Zo zijn onder meer de wanden van een dampopen systeem voorzien en zijn er grindbaken aange-legd. Er is over gedacht om regenpijpen aan te brengen maar de opdrachtgever was bang dat het crematorium met zijn beladen geschiedenis daar de uitstraling van een pannenkoekhuisje door zou krijgen. Eind april is de restauratie van het crematorium afgerond, precies op tijd voor een gepaste dodenherdenking.

Een deel van de scheuren in de vloer heeft De Vries

Terrazzo zo gerepareerd dat ze nauwelijks

opvallen, maar op een aantal kun je duidelijk zien dat

er is gerestaureerd. Voor de bezoekers moet immers

duidelijk zijn dat dit een oud gebouw is met een harde

geschiedenis.

Precies in de sfeer van het monument

mb03_vught.indd 42 08-06-15 14:57

Mebest juni 2015 43

De redactie behoudt zich het recht voor de ingezonden berichten in te korten. De inhoud

van de pers- en nieuwsberichten valt niet onder de verantwoordelijkheid van de Mebest-

redactie. Met plaatsing van een bericht spreekt de redactie van Mebest dan ook geen

waardeoordeel uit over de genoemde kwaliteit en/of prestaties van diensten/producten.

Wordt samengesteld aan de hand van pers- en

nieuwsberichten van, voor en over de afbouwsector.

Berichten voor deze rubriek kunt u sturen naar:

[email protected]

Knauf introdu-ceert revolutionair wandsysteemIn samenwerking met BoWall en bbn ad-viseurs introduceert Knauf BoWall Flow. Dit revolutionaire wandsysteem ventileert ruimtes, maar maakt zo min mogelijk gebruik van techniek. Hierdoor kunt u een beter binnenklimaat creëren tegen lagere investerings-, energie-, onderhoudskos-ten.

BoWall Flow is het antwoord op de vraag hoe we het binnenklimaat van scho-len kunnen verbeteren tegen zo laag mogelijke kosten. Het klimaatconcept voorziet ruimtes als het klaslokaal en de gang beide van verse lucht zonder extra ventilatielucht en energie en met behoud van de gewenste luchtkwaliteit. En de akoestische scheiding tussen de ruimtes blijft behouden.

BoWall Flow bestaat uit het BoWall Base-systeem B75-128-S12 in een dubbel-skeletwand met enkele Knauf Diamond Board-beplating. In combinatie met een innovatief CO2 gestuurd ventilatiesysteem wordt schone voorverwarmde lucht via de wand het lokaal ingezogen. Door toepas-sing van het speciale wandsysteem is er in de lokalen geen enkel luchtcomponent meer benodigd. Dit biedt veel flexibiliteit en maakt het systeem ongevoelig voor storingen.

Ontbijtsessie met het Weber BouwBroeders CaféNa het grote succes van vorig jaar gaat ook dit jaar het Weber BouwBroeders Café weer van start. Vanaf maandag 1 juni worden bij verschillende bouwmaterialenhandels klanten in de vroege ochtend voorzien van heerlijk ontbijt, de laatste ontwikkelingen op gietvloerengebied en desgewenst een advies op maat voor de projecten waar ze mee bezig zijn. Deelnemers van het Weber BouwBroeders Café maken ook nog eens kans op te gekke prijzen.

Het Weber BouwBroeders Café reist in juni, juli, september en oktober door Nederland langs diverse Bouwmaterialenhandelaren om iets extra’s te doen voor haar klanten. ’s Ochtends vroeg is het team van Saint-Gobain Weber Beamix aanwezig om het Weber BouwBroeders Café op te bouwen, de bar en de koffie klaar te zet-ten en de broodjes te smeren.

Tijdens het Weber BouwBroeders Café maken de bezoekers ook kans op verschillende prijzen. Zo is er elke dag een dagprijs t.w.v. € 50,- aan weber.floor producten, in te wisselen bij de Bouwmateri-alenhandelaar waar de prijs wordt gewonnen. Aan het einde van de tour van het Weber BouwBroeders Café wordt er een aantal prijzen verloot onder de bezoekers die zich aanmelden voor het BouwBroeders spaarprogramma. De hoofdprijs is een professionele bedrijfswageninrichting van Sortimo ter waarde van 3.000,- euro, de tweede prijs is een weekendje weg!

Wilt u weten wanneer het Weber BouwBroeders Café bij u in de buurt is? Kijk dan op www.weberbeamix.nl voor de laatste versie van het tourschema.

mb03_kort.indd 43 08-06-15 14:57

44 Mebest juni 2015

Snel, accuraat en eenvoudig metenAEG Powertools introduceert de meest veelzijdige laserafstandsmeter op de markt. Afstanden, oppervlakten of in-houd, één druk op de knop is genoeg voor een nauwkeurige meting! De robuuste bouw, het slanke design met een groot en helder display en vooral de enorme veel-zijdigheid maakt het een ideaal meetap-paraat op iedere locatie, voor iedere klus. De unieke Pythagoras 3 functie maakt het mogelijk om op 2 verschillende manieren indirecte oppervlaktemetingen te doen, waardoor er snel en accuraat gemeten kan worden op de meest lastig te bereiken locaties.

De AEG LMG 50 kenmerkt zich door het handzame formaat. Ondanks een afme-ting van slechts 109 x 40 x 32 mm is er een helder LCD-display verwerkt waar 3 regels op getoond kunnen worden. Hier-door is het display erg overzichtelijk én blijven de voorgaande 2 metingen zicht-baar. De rubberen afwerking zorgt voor een goede grip en maakt het apparaat water- en stofbestendig volgens de IP54 norm. De knoppen zijn duidelijk en groot zodat deze gemakkelijk te bedienen zijn, ook wanneer de gebruiker handschoenen draagt.

De LMG 50 meet oppervlaktes, volumes, hoogtes en breedtes tot een afstand van 50 meter. Het uitklapbaar hulpstuk maakt het mogelijk om vanaf drie punten te meten; vanaf de achterzijde, voorzijde en vanaf het uitklapbare hulpstuk.

Wilt u de veelzijdigheid van deze multi-functionele afstandsmeter ervaren? Stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel 0413 – 24 44 44.

Voorlichtingspakket over risico’s epoxyproducten Bouwpersoneel dat regelmatig met epoxy’s werkt, moet beter worden voorgelicht over de gezondheidsrisico’s. Dat concluderen BG Bau en Arbouw op basis van gezamenlijk onderzoek naar de factoren die huidklachten veroorzaken.

Epoxyproducten worden in de bouwnijverheid op veel manie-ren toegepast, onder meer in de vloerenbranche. De producten bestaan meestal uit een hars en een harder die worden gemengd. Het eindresultaat is van technisch hoogstaande kwaliteit, maar het contact met de grondstoffen houdt ook risico’s in. Bij ongeveer één op de vijf verwerkers ontwikkelt zich een epoxyallergie. In de bouwnijverheid in Duitsland, waar epoxyallergie een erkende beroepsziekte is, worden ruim honderd nieuwe gevallen per jaar geregistreerd.Om inzicht te krijgen in het effect van de beschermende maatre-gelen, hebben BG BAU (de Duitse organisatie voor het verzekeren tegen beroepsziekten) en Arbouw samen met de Universiteit van Utrecht de precieze oorzaken van de klachten onderzocht. Hieruit is gebleken dat het gebrek aan goede instructie over de risico’s, on-voldoende beschermende kleding, geen of de verkeerde persoon-lijke bescherming en gebrekkig reinigen en verzorgen van de huid de belangrijkste veroorzakers zijn.

BG BAU en Arbouw pleiten er voor dat werknemers die met epoxy’s gaan werken, eerst uitvoerig worden voorgelicht over het beheer-sen van de risico’s. Om bedrijven bij het voorlichten van werkne-mers te ondersteunen, heeft Arbouw kant-en-klaar materiaal voor een toolboxmeeting over epoxy’s gemaakt. Deze is gratis beschik-baar via www.arbouw.nl bij ‘Producten’. Werkgevers vinden hier

ook de kant-en-klare toolbox over hand-schoenen. Het dragen van volledig gedipte handschoenen van neopreen of nitrilrub-ber in combinatie met lange mouwen en broekspijpen helpt om blootstelling te voorkomen.

mb03_kort.indd 44 08-06-15 14:57

Mebest juni 2015 45

Remmers opent Service Center in DuivenOp 4 juni is aan de Impact 35 in Duiven het eerste Remmers Service Center ge-opend. De leverancier van hout- en bouw-beschermingsproducten en kunsthars-vloersystemen heeft hiermee de eerste stap gezet naar een landelijke dekking met locaties waar afnemers producten kunnen kopen en afhalen.

Remmers laat met de opening van het Service Center zien hoe het bedrijf zijn 3D-concept invult: naast Duurzame producten en diensten concentreert Remmers zich op perfecte Dienstverle-ning, van advies tot service. Daarnaast op Dichtbij zijn, zowel in de vorm van lande-lijk verspreide service centers als -vanaf volgend jaar- via een webshop.

Remmers is een Duits familiebedrijf dat internationaal opereert. De hoofdvesti-ging staat in Löningen; in totaal telt het bedrijf veertig vestigingen wereldwijd. De producten en systemen van Remmers dra-gen bij aan verlenging van de levensduur van gebouwen en hiermee aan duurzaam bouwen. Remmers onderstreept zijn ambitie om partner te zijn in duurzaam bouwen door het partnerschap van het platform voor duurzaam bouwen Duur-zaam Gebouwd.

RIGO Verffabriek: de nieuwe naam van Ursa PaintUrsa Paint, de producent van RigoStep, Aquamaryn, Evert Koning en Rigo Wandstyling, heeft haar naam veranderd in RIGO Verf-fabriek. Door de nieuwe naam wil het bedrijf meer samenhang aanbrengen tussen de verschillende merken, en haar identiteit duidelijker vorm geven.

RIGO Verffabriek is een familiebedrijf dat sinds de oprichting in 1938 (Verfmanufactorij RiGo) verf produceert in IJmuiden. De eige-naren Toon en Machiel van Westerhoven, de derde generatie in dit familiebedrijf, willen onder de nieuwe naam het vakmanschap, in de verschillende branches waar zij actief zijn, gaan benadrukken. De vier merken en de winkel RIGO Verfcentrum blijven bestaan, alleen de overkoepelende bedrijfsnaam verandert.

RIGO Verffabriek is meer dan alleen een verffabriek. Het is ook een technisch laboratorium en een creatief atelier; de plek waar een vakman welkom is om nieuwe technieken te leren of te proberen. Schilders, parketteurs en stukadoors leren bij RIGO Verffabriek hoe zij zich met vakmanschap kunnen onderscheiden. Architecten, ontwerpers en stylisten kunnen er experimenteren met nieuwe kleuren, technieken en producten.

mb03_kort.indd 45 08-06-15 14:57

46 Mebest juni 2015

Redactieadres: Technisch Bureau Afbouw, MebestJan Willem Kommer, hoofdredacteur Mauritskade 27, 2514 HD Den HaagTelefoon: 070 - 33 66 544E-mail: [email protected]

Fotografie: Jan Willem Kommer, Delft; Stukadoorsbedrijf Delstuc, Monster; Begraafplaats Oud-Kralingen, Rotterdam; Norman Langelaan, Rotterdam

Beeldbewerking: Henk van der Veen, Maassluis; Jan Willem Kommer, Delft

Vormgeving: Sylvia Oxenham, X-Media Solutions, Doetinchem

Druk: Senefelder Misset B.V., Doetinchem

Abonnementen: Adreswijzigingen uitsluitend naar Mebest abonnementenadministratie Mauritskade 27, 2514 HD Den Haag Telefoon: 070 - 33 66 500Fax: 070 - 33 66 533E-mail: [email protected]

Redactieraad: F. Sterks, FNV Bouw; R. van Dijk, CNV Vakmensen; A. Terstal, BNI; L. Candido, NOA; P. van Herk, NOA; T. van Dijk, BNA; F. Haringsma, NOA

Advertenties: Tarieven en inlichtingen uitsluitend bij PSH Media SalesKronenburgsingel 515, 6831 GM ArnhemPostbus 30095, 6803 AB ArnhemTelefoon 026 - 750 18 00Fax: 026 - 750 18 02E-mail: [email protected] Website: www.pshmediasales.nl

Mebest verschijnt omstreeks het einde van de maanden februari, april, juni, augustus, oktober en december. Verspreiding vindt deels plaats volgens het controlled-circulation system.

is een uitgave van

Cosmar

Evenementenhal

Mebest

Nofisol

Overmat

PSH Media Sales

Puur kleur

Strikolith

Technostuc Systemen/Pavatex

Eerstvolgende uitgave: Mebest nr. 4-2013 Verschijningsdatum: 11 september 2013Aanlevering advertentiemateriaal: 26 augustus 2013

Adverteerdersindex

23

23

2

33

33

33

47

48

47

mb03_colofon.indd 46 08-06-15 14:58

PUURkleur is de Nederlandse importeur van de decoratieve verven en stucco’s van de gerenom-meerde Italiaanse producent Giorgio Graesan.

Wij voeren een uitgebreid pakket producten met eindeloze creatieve mogelijkheden.

Benieuwd naar wat we voor elkaar kunnen

betekenen? Neem contact op!

PUURkleur

Jachthavenweg 9 | 5928 NT Venlo | 077 464 0088 [email protected] | www.puurkleur.com

Voor informatie en advies:

T +31 (0)53 433 03 60 - E [email protected]

www.technostuc.nl

Technostuc Rajasil TKP,

tras-kalk pleister,

ideaal voor monumenten

pleisterwerk systemen

Verstandig stuccen

Verstand van stucwerk én na-isolatie


DESIGNMICRO

DE UITSTRALING VAN STRAK STUCWERK MET DE VOORDELEN VAN EEN SIERPLEISTER

NIEUWSGIERIG?WWW.STRIKOLITH.COM/DESIGNMICRO

Naamloos-3 1 12-05-15 10:00

Golvende Glaswanden Hersteld en Herbestemd …...RIGO Verffabriek: de nieuwe naam van Ursa Paint en...

Documents

Transcript of Golvende Glaswanden Hersteld en Herbestemd …...RIGO Verffabriek: de nieuwe naam van Ursa Paint en...