GökdelenlerGökdelenlerYÜKSEK YAPI MİMARLIĞI: TEKNİK, TOPLUMSAL,EKONOMİK YAKLAŞIMLAR2. SunuProf. Dr. Mehmet TUNÇER

GÖKDELENLER NEYİN SİMGELERİDİR?

“Gökdelenler, bilimsel ve teknolojik gücün simgeleridir.”

•Endüstri devrimi, gökdelenlerin hızla ve yükseklik yarışı içinde yapılmasını sağlamıştır.

• Dünyanın her yerinde yaşayan köyden kente göç, beraberinde gelen;

• Nüfus yoğunluğu,• Arsa spekülasyonu, • Ekonomiklik,• Optimum arsa kullanımının sağlanmasını

gerekliliği gibi nedenler de gökdelenleri meşrulaştıran, düşey gelişmenin tek çözüm olarak görülmesini sağlayan diğer yardımcı unsurlar olmuştur.

• Sert kaya tabakalarının toprak yüze­yine yakın olduğu yerlerde —New York ‘ta Man­hattan Adası’nda olduğu gibi— binanın yüksek­liği, hiç değilse temellerin sağlamlığı söz konusu olduğu sürece, sınırsızdır.

• Dünyanın en yüksek binalarından bir kısmının Manhattan’da toplan­ması bundandır.

• Bugün dünyanın bütün büyük kentlerinde yüksek gökdelenler, kat kat bloklardan meydana gelmiş iş hanları yapılıyor.

• Eiffel Kulesi

• 1889 yılında Fransız ihtilalinin 100. Yılında Paris sergisi için Gustave Eiffel tarafından sergi sonrasında yıkılmak üzere inşa edilen “Eiffel Kulesi” insanın bilimsel ve teknolojik gücünün 20. Yüzyılındaki yeni ifadesinin ilk örneği olmuştur.

• Önceleri büyük bir zevksizlik ürünü olarak nitelendirilen fakat matematiksel analizlerle elde edilebilecek narinliği ve estetik anlayışını simgeleyen bir heykel olarak görülen bu yapı;

• daha sonra yapım teknolojisinin eskimesi ile tarihi bir kimlik ve bulunduğu şehrin sembolü olma özelliklerini kazanmıştır.

• Council on Tall Buildings and Urban Habitat

• Dünyanın ilk gökdeleni olarak kabul edilen bina ise 1885 yılında Chicago’da, William Le Baron Jenney tarafından yapılan “Home Insurance” binasıdır. Ancak 1931 yılında yerini yerine daha yükseğini yapmak için yıkılmıştır.

• İlk çelik çerçeve yapım sistem ile yapılmış bina özelliğine sahip olan bu yapı çevredeki diğer yapılardan yükseklik olarak belirgin bir şekilde ayrılmaması ve kütle en­boy­yükseklik oranlarının aza olması nedenleri ile gerçek gökdelen olarak algılanmamıştır. Bu bina ile Chicago’da temeli atılan yükselme yarışı, inşa edilen birçok bina ile devam etmiştir.

• Empire State• 1931 yılında yapılan Empire

State binası yaklaşık 40 yıl yükseklik yarışında ilk sırada olmuş,

• Ayrıca çoğu katı boş kalması ile de gökdelenlerin yükseklik ve ekonomiklik sınırını belirlemiştir.

1970’lerde yeni bir bilimsel gelişme gökdelenlerin çok daha yüksek ve ekonomik yapılmasını olanaklı bir hale getirmiş ve bundan sonra kısa sürelerle ‘en yüksek yapı unvanı’ el değiştirmiştir.

Gökdelenlere Diğer Örnekler

• Singer: 1908 / 187 m. • Metropolitan Tower : 1909 / 213 m.• Woolworth: 1913 / 229 m. • John Hancock: 1968 / 241 m.• World Trade Center: 1972 / 417 m. • Sears: 1974 / 442 m.• Petronas İkizler Kuleler: 1998 / 527 m.• Taipei 101: 2004 / 486 m.• Burj Khalifa / Burç Halife: 2010 / 828 m.

Simge Yapılar

“Gökdelenler, ekonomik gücün simgeleridir.”

Gökdelenler, teknolojik ve bilimsel gelişmelerin ürünleri olması dışında, büyük bir ekonomik güç tarafından yapılabilecek büyük ölçekli yapılardır.

• Dolayısıyla da daha çok dev şirketlerin finanse etmeleri ile inşa edilebilirler. Gökdelenler, Amerika’da ortaya çıkmakla beraber, özellikle 20. Yy. sonlarına doğru Orta Doğu ve Uzak Doğu şehirlerinde görülmeye başlamıştır.

World Fastest Growing City

Some US$ 90 BILLION (2005 EST.) projects are on-going in Dubai alone!

• Bunda Orta ve Doğu Asya ülkelerinin hızlı ekonomik kalkınması ve bu ülkelerdeki uluslararası merkezler haline gelmesinin payı büyüktür.

Dubai Gökdelenleri

15% of the world tower cranes are currently in Dubai.

• başlangıçta Amerika‘daki teknolojik gelişmelere bağlı olarak ekonomik güç, gökdelenlerin gelişmesine neden olmuşken

• 1960’lardan sonra uluslararası danışmanlık yapan çokuluslu şirketlerin, Asya’daki işlerini izleyebilmeleri için birçok Uzakdoğu kentinde yerleşmeleri, başta Hong Kong olmak üzere kent siluetini gökdelenler tarafından belirlendiği kentlerin oluşması sonucunu getirmiştir.

Hong Kong

Ekonomik Güç ve Gökdelenler

• Kent siluetinde gökdelenlerin belirleyici olduğu kentler, aynı zamanda ekonomik güce de sahiptir, tıpkı 20. Ve 21. Yüzyılın en büyük güçlerinden biri olan para ve onun sahibi olan kişinin yaptırdığı gökdelen ile gücünü gösterdiği gibi.

Dünyada, ülkede, kentte en yüksek gökdelene sahip olma, kişilere ya da şirketlere prestij kazandırmaktadır.

Kent içindeki sakıncaları

• Gökdelenlerin kent içinde sakıncaları (gölge, rüzgar, trafik yoğunluğu, altyapı zorlaması, pahalı bir yapı olması gibi) ortaya çıktıkça imar planlarında kısıtlamalar getirilmiştir.

Güç ve Prestij Göstergesi

• Ancak, var olan imar planlarını ve bürokratik kısıtlılıkları aşıp gökdelen yapımı için gerekli iznin alınabilmesi de ayrı bir güç ve prestij göstergesidir.

• “Gökdelenler kullanıcılarının üst düzey sosyal, statü istemlerinin, simgeleridir.”

Mimari Psikoloji

• İnsanın sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarının mimariye yansıması konusunda mimarlar, antropologlar, sosyolog ve psikologlar, mimari psikoloji (architectural pscychology) bilim dalı kapsamında araştırmalar yapmaktadırlar.

• Bu araştırmalarda gökdelenlerin, insanların hangi psikolojik ihtiyaçlarından dolayı istendiği, hedeflenen ihtiyaçları ne ölçüde karşıladığı, hangi ihtiyaçları gözardı ettiği veya karşılayamadığı ve bu tür durumlarda ne gibi sorunların ortaya çıktığı şeklinde sıralanabilecek konular üzerinde çalışılmaktadır.

Görkem ve İhtişam İsteği

• Yapılan araştırmaların sonucunda gökdelenlerde yaşayan insanların binanın yüksekliği ile sahip oldukları görkem ve ihtişamın kendi yaşamlarına yansımasını bekledikleri,

Burj Dubai Tower - World tallest (2008):

Saygınlık, tek ve benzersiz olma isteği

• gökdelenlerin insanları, firmaları bir araya getirerek sosyal ilişki kurma olanakları sağladıkları ve insanların üstünlük kurma, saygınlık, beğeni kazanma ya da tek ve benzersiz olma isteklerine cevap verdiği belirlenmiştir.

World Biggest Ski Dome (Within Mall of Emirates):

En Yüksek Yapılar

• Sıra Adı Ülke Yapılış Tarihi Yükseklik Kat Sayısı1 Taipei 101 Tayvan 2004 509 m 1012 Petronas Kuleleri Malezya 1998 452 m 883 Sears Kulesi ABD 1974 442 m 1084 Jin Mao Kulesi Çin 1998 421 m 885 2 Uluslararası Finans Merkezi(Çin) 2003 415 m 886 CITIC Plaza Çin 1997 391 m 807 Shun Hing Square Çin 1996 384 m 698 Empire State Binası ABD 1931 381 m 1029 Central Plaza Çin 1992 374 m 7810 Çin Bankası Kulesi Çin 1990 367 m 7011 Emirates Kuleleri Dubai 2000 355 m 5412 Tuntex Sky Kulesi Tayvan 1997 348 m 8513 Aon Merkezi ABD 1973 346 m 8314 The Center Çin 1998 346 m 73