Glossary of Terms for Multi-Stakeholder Engagement_MNG and ENG_2011
-
Upload
batregzen-khayankhyarvaa -
Category
Documents
-
view
222 -
download
3
Transcript of Glossary of Terms for Multi-Stakeholder Engagement_MNG and ENG_2011
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí
òàéëáàð òîëü
2011 îí
Glossary of Terms and Definitions for Multi-stakeholder Engagement and Responsible Resource Use
ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàí íü áàéãàëü îð÷íû ÷èãëýëýýð àçèéí îðíóóäàä òºñºë õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä 20 ãàðóé æèë áîëæ áàéíà. Ìîíãîë îðíû óðò õóãàöààíû õºãæèë äýâøëèéí òºëºº óñ áîëîí ýðäýñ áàÿëãèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûã äýìæèõ çîðèëãîîð 2006 îíîîñ õîéø àæèëëàæ áàéãàà áèëýý. Òóñ ñàí íü áàéãàëü îð÷íû ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã îðîëöîã÷ òàëóóäûã ìýäýýëëýýð õàíãàæ, õ¿÷èðõýãæ¿¿ëñíýýð îëîí íèéò, òºð çàñãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí àæ àõóéí íýãæèéí õîîðîíäûí õàìòûí àæèëëàãààíä èäýâõòýé îðîëöîõ áîëîëöîîã õàíãàí àæèëëàæ áàéíà.
Ýíýõ¿¿ íýð òîìú¸îíû ëàâëàõ íü õî¸ð äàõü óäààãàà õýâëýãäýæ áàéãàà áºãººä ÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàíãààñ áîëîâñðóóëàí ãàðãàñàí “Õóóëèéí ýìõòãýë” áîëîí “Áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòàä òàëóóäûí îðîëöîîã õàíãàõ íü” ãàðûí àâëàãà çýðýã ìýäýýëëèéí áàãöûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã þì.
ÒÀËÀÐÕÀËÛÍ YÃÝíýõ¿¿ ëàâëàõûã Íèäåðëàíäûí Âàíò Óëñûí Ýë÷èí ñàéäûí ÿàì áîëîí Øâåéöàðèéí õºãæëèéí àãåíòëàãèéí ñàíõ¿¿æèëòýýð õýâëýâ.
Ýíý ëàâëàõàä îðñîí ìýäýýëëèéã íýãòãýõ àæëûã ÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàíãèéí àæèëòàí Øåëà Ðîçåíòàë, Ï¿ðýâæàâûí Áîëîðìàà, ×óëóóíáààòàðûí Ýíõçàÿà íàð ã¿éöýòãýæ, ̺íõáàòûí Íàðàí, Ýíõöýöýãèéí ×èíçîðèã íàð îð÷óóëæ, ×óëóóíû Óðàíãóà õÿíàí òîõèîëäóóëñàí.
ÝÍÝÕYY ËÀÂËÀÕ ÍÜÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàí áîëîí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí ¿çýë áîäëûã èëýðõèéëýýã¿é áºãººä óã ýìõòãýëä îðñîí ìýäýý ìýäýýëëèéã àëáàí ¸ñíû çîðèëãîîð àøèãëàõ òîõèîëäîëä òóñ ñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é áîëíî.
ÀÍÓ-ÛÍ ÀÇÈÉÍ ÑÀÍÃÀÀÑ ÕÝÂËÝÍ ÃÀÐÃÀÑÀÍ ÁÓÑÀÄ ÁYÒÝÝËYYÄÕóóëèéí ýìõòãýëÁàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòàä òàëóóäûí îðîëöîîã õàíãàõ ãàðûí àâëàãàÎëáîðëîõ ñàëáàðò îëîí òàëò õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý áàéãóóëàõ ãàðûí àâëàãàÁàéãàëüä õàëã¿é óóë óóðõàéí òåõíîëîãèéí ãàðûí Áàéãàëèéí íººöèéã õàðèóöëàãàòàé àøèãëàí õàìãààëàõ ãàðûí àâëàãà
INTRODUCTIONFor more than two decades, The Asia Foundation has initiated successful environment programs throughout Asia. Since 2006, The Asia Foundation in Mongolia has been promoting, facilitating, and supporting responsible use of water and mineral resources for the long-term prosperity of all Mongolians. The Foundation’s approach is to inform, and empower key stakeholders to participate actively in decision-making that has direct consequences on how citizens, government and industry engage with each other.
This second edition of the Glossary of Terms and Definitions complements other information resources produced by The Asia Foundation, including the Compendium of Laws and the Guide to Multi-stakeholder Engagement.
ACKNOWLEDGEMENTSThis publication was produced with the generous support of the Embassy of the Kingdom of the Netherlands and the Swiss Agency for Development and Cooperation.
The Asia Foundation recognizes the contributions to this edition by Shelagh Rosenthal, Bolormaa Purevjav and Enkhzaya Chuluunbaatar who compiled the information; the external partners who reviewed it; Naran Munkhbat and Chinzo Enkhtsetseg as translators; and Urangua Chuluun as editor.
DISCLAIMERThe views expressed in this document do not necessarily reflect those of The Asia Foundation or the funders. The Asia Foundation bears no liability for use of the information in this publication for official purposes.
OTHER PUBLICATIONS BY THE ASIA FOUNDATIONCompendium of LawsGuide to Multi-stakeholder EngagementGuide to Multi-stakeholder Collaboration AgreementsGuide to Environment-Friendly Mining TechnologyGuide to Responsible Resource Use
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü6
A
ENGLISH MONGOLIANAbandoned mine Õàÿãäñàí, îðõèãäñîí óóðõàé
Abiotic Àìüäðàëã¿é, àìüä áóñ, àìüã¿é
Absorption Øèíãýýõ, çàëãèõ, øèíãýýëò
Abundant Ýëáýã, áàÿí
Accountability Õàðèóöëàãà, õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð
Accusation ßë, çýìëýë, áóðóóøààë
Acid Õ¿÷èë, èñãýëýí
Acid mine drainage (AMD) Õ¿÷èëëýã ÷óëóóëãèéí ø¿¿ðýë
Acid pollution Õ¿÷èëëýã áîõèðäîë
Acidic precipitation Õ¿÷èëëýã õóð òóíäàñ
Acid rain Õ¿÷èëëýã áîðîî
Acid rock drainage (ARD) Õ¿÷èëëýã ÷óëóóíû ø¿¿ðýë
Acid soil Õ¿÷èëëýã õºðñ
Acre 4047 êâàäðàò ìåòð òàëáàé
Acting ¯¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé, àæèëëàæ áàéãàà
Action ¯éëäýë, ¿éë àæèëëàãàà, àðãà õýìæýý
Adaptability Äàñàí çîõèöîõ ÷àäâàð
Adaptation Çîõèöîë, íóòàãøèëò, äàñàí çîõèöîõ
Adverse effect Ѻðºã íºëººëºë
Adverse environmental impact
Áàéãàëü îð÷èíä ñºð㺺ð íºëººëºõ
Adverse impacts Ѻðºã ¿ð ä¿í
Advertisement Çàð ñóðòàë÷èëãàà
Advisory Committee Ǻâëºëäºõ õîðîî
Advocacy ͺ뺺ëºë, ºì㺺ëºë
Advocate ªì㺺ëºõ, õàìãààëàõ, äýìæèõ
Aesthetic values Ãàäààä ¿çýìæ, õàðàãäàõ áàéäëûí ¿íý öýíý
Affected areas Íýð Íýðâýãäñýí ãàçàð íóòàã
Affirm Áàòëàõ íîòëîõ, çºâøººðºõ, òîìèëîõ
Affirmative Íààøòàé, çºâøººðñºí, çºâøººðºõ, áàòòàé
Affluent Ãîëûí öóòãàëàí, ýëáýã äýëáýã, óðñàí îðñîí
Afforest Îéæóóëàõ, ìîäæóóëàõ
Afforestation Îéæóóëàõ àæèë
Affray Íèéãìèéí õýâ æóðàì çºð÷èõ, õýð¿¿ë ìàðãààí, àéëãàõ, öî÷îîõ
Agency Áàéãóóëëàãà, òºëººëºã÷èéí ãàçàð, àãåíòëàã, ñàëáàð
Agenda Õýëýëöýõ àñóóäàë
Aggravation Äîðîéòîë, ã¿íçãèéðýë, õ¿íäðýë, äààìæèðàë
Agreement Ãýðýý õýëýëöýýð
Agricultural harvesting պ人 àæ àõóéí óðãàö õóðààëò
Agriculture պ人 àæ àõóé
Aimag-level reserve rangelands
Àéìàã äóíäûí îòðûí áýë÷ýýð
Air Àãààð
Airborne Àãààðààð òýýâýðëýäýã, àãààðò õººðñºí
Air pollutant Àãààð áîõèðäóóëàã÷
Air pollution Àãààðûí áîõèðäîë
ALARP (As Low As Reasonably Practicable)
Àëü áîëîõ áàãà áàéëãàõ
Algae Çàìàã
Alkali Ø¿ëò
Alkaline substance Ø¿ëòëýã áîäèñ
Alpine Òàãèéí, óóëûí îðîéí
Ambient air pollutant Îð÷íû àãààð áîõèðäóóëàã÷
Amendment Íýìýëò ººð÷ëºëò
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü7
B
Ammonia Àììèàê
Announce Çàðëàõ, ìýäýãäýõ
Anti-corruption Àâëèãûí ýñðýã
Anti-desertification program Öºëæèëòèéí ýñðýã/ öºëæèëòººñ õàìãààëàõ õºòºëáºð
Appraisal ¯íýëãýý, ä¿í øèíæèëãýý
Apprenticeship Äàãàëäàíãààð àæèëëàõ
Aquatic Óñàí, óñíû
Aquatic ecosystem health Óñíû ýêîñèñòåìèéí ýð¿¿ë àõóé
Aquatic insect Óñíû øàâæ
Aquatic invertebrates Óñíû ñýýðíóðóóã¿éòýí
Area susceptible to fire Ò¿éìýðò ºðòºìòãèé ãàçàð
Arid Õóóðàé, õàòñàí, óñã¿é
Aridity Õóóðàéøèë, ¿ð øèìã¿é
Arsenic Õ¿íöýë
Artesian well ÿíèé õóäàã
Artificial surface ¯¿ñìýë ãàäàðãóó
Artisanal and small-scale mining
Áè÷èë óóðõàé, õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîõ
Assay Òóðøèëò, ñîðèëò
Assertion Áàòàëãàà, ìýäýãäýë
Atmospheric stability Àòìîñôåðèéí òîãòâîðòîé áàéäàë
Audience ¯çýã÷, ñîíñîã÷, îëîí íèéò
Audit Õÿíàëò, øàëãàëò, õºíäëºíãèéí õÿíàëò
Awareness Ìýäýýëýë, ìýäýýëýë ò¿ãýýõ, ìýäýýëýëòýé áàéõ
Ballot/Ballot paper Ñàíàë õóðààëò/Ñàíàëûí õóóäàñ
Ban Õîðèî, õîðèã, õîðèã öààç õîðèã òàâèõ, õîðèãëîõ
Baseline ¯íäñýí, ñóóðü
Baseline data Àíõäàã÷ ìýäýý, ýõ ìýäýý, ñóóðü ìýäýý
Baseline environmental assessment
Áàéãàëü îð÷íû ñóóðü ¿íýëãýý
Baseline survey Ñóóðü ñóäàëãàà
Bedrock ¯íäñýí ÷óëóóëàã, îðä ãàçàð
Benchmarks Æèøèã, õàðüöóóëàëò, õàíäëàãà
Benthic ¨ðîîëûí
Benthic macro-invertebrates ¨ðîîëûí óñíû ñýýðíóðóóã¿éòýí
Best available techniques Õàìãèéí ñàéí òåõíèê, àðãà áàðèë
Best practice Øèëäýã òóðøëàãà
Bilateral agreement Õî¸ð òàëûí õýëýëöýýð
Biodata Áèîëîãèéí ºãºãäºë, ìýäýý ñýëò
Biodiversity Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäàë
Biodiversity conservation Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí õàìãààëàë
Biodiversity indices Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò
Biodiversity offset Óóë óóðõàéí ¿éë àæèëëàãààíû óëìààñ ñ¿éòãýãäñýí ãàçðûí áèîëîãèéí òºðºë ç¿éë¿¿ä áîëîí ìàë àæ àõóéã ººð èæèë õýìæýýíèé ãàçàðò øèëæ¿¿ëýí ñóóðüøóóëàõ
Biological pesticides Áèîëîãèéí õîðòîíòîé òýìöýõ ïåñòèöèä õýðýãñýë
Biological process Áèîëîãèéí ÿâö, ¿çýãäýë
Biosphere Øèì ìàíäàë
Biophysical Áèîôèçèêèéí
Bipartisan Õî¸ð íàìûí
Bituminous coal Áèòóìòàé òîñëîã í¿¿ðñ
Blast area ªðìèéí òàëáàé
Blasting Òýñýëãýý
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü8
C
Boom and bust cycle ¯ñðýíã¿é ºñºëò áà áóóðàëòûí ìº÷ëºã, ¿å øàò
Border strip land Óëñûí õèëèéí çóðâàñ ãàçàð
Bore Óõàø
Borehole mining Öîîíîãîîð îëáîðëîõ
Botanical Óðãàìëûí, óðãàìàë ñóäëàëûí
Boulder ¯õýð ÷óëóó
Boundary dispute Õèëèéí ìàðãààí
Buffer zone Áóôôåð çîí áóþó îð÷íû á¿ñ
Buffer zone management plan
Îð÷íû á¿ñèéí ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº
Bylaw Ä¿ðýì
Cadastral Registry Center Êàäàñòðûí á¿ðòãýëèéí àëáà
Calcification Øîõîéæèëò, ÷óëóóæèëò
Camp construction Êåìïèéí áàéãóóëàìæ
Capacity ×àäàâõ, á¿òýýìæ, ¿ð àøèã, áàãòààìæ
Capacity-building ×àäàâõæóóëàõ, ÷àäàâõûã äýýøë¿¿ëýõ
Carbon Í¿¿ðñòºðºã÷
Carnivore Ìàõàí èäýøòýí
Cartographic registry Çóðàãç¿éí á¿ðòãýë
Catalyst Õóðäàñãóóð, ººð÷ëºã÷
Catchments Óñ õóðààõ òàëáàé
Central Laboratory of Environmental Monitoring (CLEM)
Áàéãàëü îð÷íû õýìæèë ç¿éí òºâ ëàáîðàòîðè
Certificate Ãýð÷èëãýý
Citizen engagement Èðãýäèéã òàòàí îðîëöóóëàõ
Citizen participation Èðãýäèéí îðîëöîî
Citizens’ Guide Èðãýäýä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãà
Citizens’ Representatives Khural/Assembly (CRKh)
Èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðàë
Civic engagement Èðãýíèé îðîëöîî
Civil servant Òºðèéí àëáàí õààã÷
Civil society Èðãýíèé íèéãýì
Civil society organization (CSO)
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãà
Claim Øààðäëàãà, íýõýìæëýõ çàðãà ìýä¿¿ëýõ
Claim for damages Õîõèðîë íºõºí àðèëãóóëàõ øààðäëàãà
Claimant Íýõýìæëýã÷ çàðãà ìýä¿¿ëýã÷
Classified/unclassified resources
Àíãèëàãäñàí/àíãèëàãäààã¿é íººö
Climate change Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò
Closure (mine closure) Õààëò (óóðõàéí õààëò)
Closure Phase Óóðõàéí òºãñãºëèéí ¿å øàò
Closure planning Õààëòûí òºëºâëºãºº
Coal Í¿¿ðñ, ÷óëóóí í¿¿ðñ
Coalbed Í¿¿ðñíèé äàâõàðãà/ ¿å
Coal deposit Í¿¿ðñíèé óóðõàé
Coalfield Í¿¿ðñíèé îðä ãàçàð
Coalition Ýâñýë
Coalmine Í¿¿ðñíèé óóðõàé
Coarse gravel Òîì õàéðãà
Cobble Áóë ÷óëóó
Code of conduct ¨ñ ç¿éí ä¿ðýì
Cogeneration Öàõèëãààí äóëààíû ¿éëäâýðëýë
Coke/coking Êîêñ, øàòàíãè í¿¿ðñ
Collaborate Õàìòðàí àæèëëàõ
Collaboration Õàìòûí àæèëëàãàà
Collaborator Õàìòðàã÷
Combating desertification Öºëæèëòòýé òýìöýõ
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü9
C
Comment Òàéëáàð
Commercial terms Àðèëæààíû íºõöºë
Common property Íèéòèéí ºì÷
Community Îëîí íèéò, íóòãèéí èðãýä
Community consultation Íóòãèéí èðãýäòýé çºâëºëäºõ, çºâøèëöºõ
Community development Îëîí íèéò èðãýäèéí õºãæèë
Community engagement Îëîí íèéòèéã òàòàí îðîëöóóëàõ
Community participation Îëîí íèéòèéí îðîëöîî
Community partnership Èðãýäèéí íºõºðëºë
Community relations Îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ
Community relations officer Îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ àæèëòàí
Community vision planning Îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõ õýòèéí òºëºâëºãºº
Compendium of Laws Õóóëèéí ýìõòãýë
Compensation ͺõºí òºëáºð
Complaint Ãîìäîë, ñàíàë, íýõýìæëýë
Compliance Íèéöýë, òààðàìæ, áèåëýëò, õýðýãæèëò
Compliance control Äàãàõ, ìºðäºõ, ã¿éöýòãýõ, áèåë¿¿ëýõ
Component Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã
Composite index of sustainability
Òîãòâîðæèëòûí îëîí òàëò ¿ç¿¿ëýëò, èíäåêñ
Concentrate Êîíöåíòðàò, áàÿæìàë
Confiscate Óëñûí ºì÷ áîëãîõ, õóðààõ
Conflict (dispute) resolution Ǻð÷ëèéã øèéäâýðëýõ
Conflict mediation Ìàðãààíûã ýâëýð¿¿ëýõ
Conflict mitigation Ìàðãààíûã 纺ëð¿¿ëýõ
Conflict of interest Àøèã ñîíèðõëûí çºð÷èë
Consensus Ǻâøèëöºë, òîõèðîëöîî
Consequence ¯ð äàãàâàð
Conservation Õàìãààëàõ, õàäãàëàõ
Conservation area Õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã
Conservation program Áàéãàëü õàìãààëàõ õºòºëáºð
Constituency Ñîíãóóëèéí òîéðîã
Construction materials Áàðèëãûí ìàòåðèàë
Constructive Á¿òýýë÷
Consult Ǻâëºëäºõ
Consultation ßðèà õýëýëöýý, çºâëºãººí
Consultative group Ǻâëºëäºõ á¿ëýã
Contamination control Áîõèðäëûí õÿíàëò
Content Àãóóëãà
Contract fields for oil Ãàçðûí òîñíû ãýðýýò òàëáàé
Contracting organization Ãýðýýò áàéãóóëëàãà
Control Council Õÿíàëòûí çºâëºë
Control site Õÿíàëòûí á¿ñ
Convener Õóðëûí äàðãà
Conveyors Õààëòòàé òýýâýðëýã÷èä
Cooperative Õîðøîîëîë, íºõºðëºë
Copper Çýñ
Copper concentrate Çýñèéí áàÿæìàë
Copper deposit Çýñèéí îðä/óóðõàé
Corporate crisis communica-tions planning
Êîìïàíèéí õÿìðàëûí ¿åèéí òºëºâëºãºº
Corporate income tax Àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàð
Corporate risk management Êîìïàíèéí ýðñäëèéí ìåíåæìåíò
Corporate social responsibility (CSR)
Êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãà
Correlation Õàðèëöàí õàìààðàë, õîëáîî
Corrosive substances Èäýìõèé áîäèñóóä
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü10
D
Cosmic ray/radiation Ñàíñàðûí òóÿà/öàöðàã
Cost effective ¯ð àøèãòàé, ºðòºã çàðäàë õýìíýñýí
Council Ǻâëºë
Count a claim Ýñðýã øààðäëàãà
Create a stable security environment
Òîãòâîðòîé àþóëã¿é áàéäëûí îð÷èí áèé áîëãîõ
Crop land Òàðèàëàíãèéí òàëáàé
Crude oil Ò¿¿õèé ãàçðûí òîñ/íåôòü
Crushing Áóòëàëò
Crystal Òàëñò, óóëûí áîëîð, òóíãàëàã ÷óëóó
Cultural and natural heritage
Ñî¸ëûí áîëîí áàéãàëèéí ºâ
Cultural sites Ñî¸ëûí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä
Culvert Ãîëûí ãàðàì
Cumulative Íèéëìýë
Cumulative impacts Õóðèìòëàãäñàí íºëººëºë
Customs duty Ãààëèéí àëáàí òàòâàð
Dam Äàëàí, õààëò
Damage assessment Õîõèðëûí ¿íýëãýý
Dangerous goods Àþóëòàé áàðàà òàâààð
Deadline Ýöñèéí õóãàöàà
Debouchment Ãîëûí àäàã, íóóâ÷íààñ, õàâöëààñ ãàðàõ, èë ãàðàõ
Debris Õàãàðõàé, ýâäýðõèé õýìõýðõèé, áàëãàñ,
Debt ªð çýýë, çàðëàãà
Debtor ªðºíä óíàñàí õ¿í, ºðòýé õ¿í
Decentralization Òºâëºðºëèéã ñààðóóëàõ
Declaration Òóíõàã, òóíõàãëàë
Decomposition Çàäðàë
Deforestation Îéí íººö õîìñäîõ
Defray Òºëºõ
Degenerate Áóóðàõ, äîðîéòîõ
Degradation Äîðîéòîõ, ìóóäàõ, äîðîéòîë
Degradation of pasture land Áýë÷ýýðèéí äîðîéòîë
Degree of aridity Õóóðàéøëûí ò¿âøèí
Dehydrate Óñã¿é áîëãîõ, õàòààõ, óñã¿éæ¿¿ëýõ
Delaying license Ëèöåíç õîéøëóóëàõ
Delict Ýðõ ç¿éí çºð÷èë, õóóëü çºð÷èõ ¿éëäýë
Delimit Õèë õÿçãààð òîãòîîõ, çààãëàõ, çààã òîãòîîõ
Delineation Òàíèëöóóëàõ, òîäîðõîéëîõ, çóðãààð ä¿ðñëýõ
Democratic Àðä÷èëñàí
Demographics Õ¿í àì ç¿é
Denouncing Áóðóóøààõ, áóðóóòãàõ, õîâëîõ, ìàòàõ
Density Íÿãòðàë, íÿãòøèë
Denudation Í¿öãýðýõ
Department Ãàçàð, õýëòýñ, òàñàã, ÿàì
Department of Geological and Mining Cadastre
Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí êàäàñòðûí ãàçàð
Depasture Áýë÷ýýðò ãàðãàõ, áýë÷ýýðë¿¿ëýõ, áýë÷èõ
Deplete Áàãàñàõ, õîðîãäîõ
Depletion of ozone layer Îçîíû äàâõàðãà öîîðîõ, íèìãýðýõ
Depletion of soil Õºðñíèé ¿ðæèë øèì áóóðàõ
Depollution Áîõèðäëûí óðøãèéã àðèëãàõ
Depopulation Õ¿í àì öººðºõ
Deposit Îðä ãàçàð
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü11
Deposition Òóíäàñ ¿¿ñýõ, ¿å äàâõàðãà ¿¿ñýõ
Deposits of common minerals
Ò¿ãýýìýë òàðõàöòàé àøèãò ìàëòìàëûí îðä
Deposits of conventional minerals
Åðäèéí àøèãò ìàëòìàëûí îðä
Deposits of strategic importance
Ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé îðäóóä
Desertification Öºëæèëò, öºëæèõ
Destroy Ñ¿éòãýõ, ýâäýõ, óñòãàõ, ñºíººõ
Detailed Environmental Impact Assessment (DEIA)
Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýý
Deterioration Ìóóäàõ, äîðäîõ, ÷àíàð íü äîîøëîõ/áóóðàõ
Detoxification Õîðäóóëàõ ÷àíàðûã àðèëãàõ, õîðûã ñààðìàãæóóëàõ
Detoxified chemicals Õîðã¿éæ¿¿ëñýí õèìèéí á¿òýýãäýõ¿¿í
Detrimental Õîðòîé, õºíººëòýé, óðøèãòàé
Detrition Ýëýãäýë
Detritus Äýòðèò
Devaluation Õàíø áóóðàëò, ¿íèéí óíàëò
Devastate Ñ¿éòãýõ, öºëìºõ
Devastation Ñ¿éðýë
Dewatering Óñã¿éæ¿¿ëýõ, óñ çàéëóóëàõ
Dialogue Õýëýëöýýð, õàðèëöàí ÿðèà
Die off Óðãàìàë ¿õýæ ìóóäàõ
Die out Óñòàæ ¿ã¿é áîëîõ, ñºíºõ ìºõºõ
Diffuse Òàðõñàí, ñàðíèñàí, òàðõàõ, ñàðíèõ
Diffusion Òàðõàö, ñàðíèëò, äýëãýðýõ
Dig Óõàõ, ìàëòàõ
Direct competition Øóóä ºðñºë人í
Direct impacts Øóóä íºëºº
Disaster Ãàìøèã, àþóë
Disaster prevention Ãàìøãààñ ñýðãèéëýõ
Discharge ßëãàðóóëàõ, õàÿõ, ãàðãàõ, óðñàö
Discharge monitoring Óðñàöûí ìîíèòîðèíã
Discharge pipe Çàéëóóëàõ õîîëîé
Disclosure Íýýõ, èëð¿¿ëýõ, îëîõ
Dispersal Òàðõàëò
Displacement of people Õ¿ì¿¿ñèéã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ
Disposal of refuse or spoil Õîã õàÿãäàë çàéëóóëàõ
Dispute resolution Ìàðãààíûã øèéäâýðëýõ
Dispute settlement Ìàðãààíûã çîõèöóóëàõ
Dissemination Ò¿ãýýëò, äýëãýð¿¿ëýëò
Dissent Ñàíàë çºðºõ, ñàíàë ¿ë íèéëýõ, ýñýðã¿¿öýõ
Dissolve Óóñàõ
Dissolved oxygen Óóññàí õ¿÷èëòºðºã÷
Distillation Íýðýõ
Distort Ãóéâóóëàõ, ìóøãèõ, ººð÷ëºõ
Diversion channels Óñ óðñãàõ õîîëîé
Diversity (ecological) Îëîí ÿíç áàéäàë
“Dividing the pie” “Áÿëóó õóâààõ”
Domestic discharge Àõóéí õàÿãäàë
Domestic solid wastes Àõóéí õàòóó õîã õàÿãäàë
Dominant communities Çîíõèëîã÷ óðãàìàëûí òºðë¿¿ä
Downwind Ñàëõèí äîîð
Drainage system Áîõèð óñíû ñèñòåì, óñ ãàäàãøëóóëàõ ñèñòåì
Drawdown Áóóðàëò, áàãàñàëò
Dredge ¨ðîîë õàìàã÷
Dressed ore Áàÿæóóëñàí õ¿äýð
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü12
E
Drilled hole ªðºìäñºí öîîíîã/í¿õ
Drilling ªðºìäëºã, ºðºìäºëò
Drinking water Óíäíû óñ
Drought Õóóðàéøèë, ãàí
Dumper ªºðºº áóóëãàã÷
Duration ¯ðãýëæëýõ õóãàöàà
Dust suppression (watering) Óñàëæ òîîñûã äàðàõ
Dutch disease Ãîëëàíä ºâ÷èí
Earth Day Äýëõèéí ºäºð
Earth-moving Ãàçàð øîðîîíû àæèë
Earth’s crust Äýëõèéí öàðöäàñ
Ecological degradation Ýêîëîãèéí äîðîéòîë
Ecological integrity Ýêîëîãèéí öîãö áàéäàë
Ecologically sound product Ýêîëîãèéí öýâýð á¿òýýãäýõ¿¿í
Ecological pyramid Ýêîëîãèéí ïèðàìèä
Ecology Ýêîëîãè
Economic entity Àæ àõóéí íýãæ
Economic feasibility Ýäèéí çàñãèéí õóâüä àøèãòàé, çîõèñòîé áàéõ
Ecoregion Ýêîá¿ñ
Ecosphere Øèì ìàíäàë, îð÷èí ìàíäàë
Ecosystem diversity Ýêîñèñòåìèéí îëîí ÿíç áàéäàë
Education for sustainable development (ESD)
Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë
Effective date Õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ ºäºð
Effluent Øèíãýí õàÿãäàë áîäèñ
Emergency preparedness ßàðàëòàé òóñëàìæ àâàõ ¿åä áýëýí áàéõ/ áýëýí áàéäàë
Emergency response Îñëûí ¿åä àâàõ àðãà õýìæýý
Emission Õàÿãäàë (õèéí), øèíãýýëò
Emission source Õàÿãäëûí ýõ ¿¿ñâýð
Emission status Áîõèðäëûí ò¿âøèí
Employee well-being Àæèë÷äûí ñàéí ñàéõàí áàéäàë/ àæèëëàõ òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ
Empower Ýðõ ìýäýë îëãîõ, õ¿÷èðõýãæ¿¿ëýõ
Endangered animal Íýí õîâîðäñîí àí àìüòàí
Endangered species Óñòàõ àþóëä õ¿ðýýä áàéãàà ç¿éë
Enforceable action Àëáàäàí õèéëãýõ àæèë
Enforceable standard Çààâàë ìºðäºõ ñòàíäàðò
Enforcement of compliance ÿéöýòãýëèéã ìºðäºõ, õàíãàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ
Engagement Îðîëöîî, òîõèðîëöîî, õýëýëöýýð
Engaging Stakeholders for Environmental Conservation (ESEC)
Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõàä òàëóóäûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ íü
Enhance governance Çàñàãëàëûã áýõæ¿¿ëýõ
Enrich Áàÿæóóëàõ, áîðäîõ
Environment Áàéãàëü îð÷èí
Environmental and social impact Assesment
Áàéãàëü îð÷èí, íèéãýìä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë
Environmental and social management strategy
Áàéãàëü îð÷èí, íèéãìèéí ìåíåæìåíòèéí ñòðàòåãè
Environmental appraisal/ assessment
Áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí (÷àíàðûí) ¿íýëãýý
Environmental assets Áàéãàëèéí òààòàé íºõöºë, áàéãàëèéí ºâ, áàÿëàã
Environmental attributes Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò, øèíæ áàéäàë
Environmental awareness Áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëýë, ñóðòàë÷èëãàà
Environmental behavior Áàéãàëü îð÷íû òºðõ áàéäàë, áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ
Environmental constraints Ýêîëîãèéí õÿçãààðëàëò
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü13
E
Environmental events Áàéãàëèéí ¿çýãäë¿¿ä
Environmental footprint Ýêîëîãèéí óë ìºð
Environmental governance Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë
Environmental impact assessment
Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýý
Environmental impacts Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë
Environmental incident Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íîöòîé àþóë çàíàë
Environmental law Áàéãàëü îð÷íû òóõàé õóóëü
Environmental legislative scorecard
Áàéãàëü îð÷íû õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýý
Environmental liaison center Áàéãàëü îð÷íû õîëáîîòîé àñóóäëûã çîõèöóóëàõ òºâ
Environmentally conscious Áàéãàëü îð÷íû ìýäëýã ìýäðýìæ îéëãîëò ñàéòàé
Environmentally fragile area Ýìçýã ãàçàð íóòàã
Environmentally friendly Áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé
Environmentally harmful Áàéãàëü îð÷èíä õàëòàé
Environmentally hazardous Áàéãàëü îð÷èíä àþóëòàé
Environmentally safe Áàéãàëü îð÷èíä àþóëã¿é, òààòàé
Environmental modification Îð÷íû ººð÷ëºëò
Environmental Monitoring Plan (EMP)
Áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûí òºëºâëºãºº
Environmental Monitoring Program (EMP)
Áàéãàëü îð÷íû ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð
Environmental performance Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò
Environmental protection Áàéãàëü õàìãààëàë
Environmental Protection Plan (EPP)
Áàéãàëü õàìãààëàõ òºëºâëºãºº
Environmental resistance Îð÷íû ýñýðã¿¿öýë
Environmental restoration Áàéãàëü îð÷íû íºõºí ñýðãýýëò
Environmental risk Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýë
Environmental risk assessment
Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýëèéí ¿íýëãýý
Environmental science Õ¿ðýýëýí áóé îð÷íûã ñóäëàõ óõààí
Environmental services Áàéãàëü îð÷íû àëáà, áàéãàëü îð÷èíòîé õîëáîîòîé àæèë ¿éë÷èëãýý
Environmental stewardship Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí íººöèéã çîõèñòîé àøèãëàõ
Environmental sustainability Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë
Environment impairment liability
Áàéãàëü îð÷íûã äîðîéòóóëñíû õàðèóöëàãà
Environment trust fund Áàéãàëü îð÷íû èòãýìæëýãäñýí ñàí
Ephermeral streams Ò¿ð çóóðûí óðñàöòàé áóëàã
Equator Principles Òýíöâýðòýé áàéäëûí çàð÷ìóóä
Equilibrium Òýíöâýð, òîãòâîðòîé áàéäàë
Eroded land Ýâäýðñýí ãàçàð
Erosion Ýëýãäýë
Escherichia coli (E.coli) Õºõòºí àìüòäûí á¿ä¿¿í ãýäñýíä áàéäàã ñàâõàí õýëáýðòýé áàêòåðè Ãýäýñíèé ñàâõàíöàð
Evaporation Óóðøèõ
Exacerbate Äîðäóóëàõ, äààìæðóóëàõ
Excavating test pits Òåñòèéí öýã¿¿ä óõàõ
Excavation Ãàçàð øîðîîíû àæèë, ìàëòàëò
Excess profit tax Èë¿¿äýë àøãèéí òàòâàð
Exchange mechanism Ñîëèëöîîíû ìåõàíèçì
Exchange of information Ìýäýýëýë ñîëèëöîõ
Excise tax Îíöãîé àëáàí òàòâàð
Exclusion zone Õàìãààëàëòûí á¿ñ
Excrement ßëãàäàñ
Exotic species Îíöãîé, ñîäîí òºðºë ç¿éë
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü14
FG
Expel Õººæ ãàðãàõ, õàñàõ
Exploitation Èëð¿¿ëýëò, àøèãëàëò
Exploration and mining companies
Õàéãóóëûí áîëîí óóë óóðõàéí àøèãëàëòûí êîìïàíèóä
Exploration area Õàéãóóëûí ãàçàð, òàëáàé
Exploration license Õàéãóóëûí ëèöåíç, òóñãàé çºâøººðºë
Exploration Phase Õàéãóóëûí ¿å øàò
Exposure Ãàäíû íºëººíä îðóóëàõ, íºëººëºë, ºðòºëò, èë÷ëýõ, èëð¿¿ëýõ
Expression of Interest (EOI) Òºñºëä îðîëöîõ ñàíàë
Extinct species ̺õñºí òºðºë ç¿éë
Extract Îëáîðëîõ
Extraction license Îëáîðëîëòûí ëèöåíç, òóñãàé çºâøººðºë
Extractive Industries Transparency Initiative (EITI)
Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýëèéí èë òîä áàéäëûí ñàíàà÷èëãà
Extractive industry Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýë
Extreme weather events Öàã óóðûí íîöòîé íºõöºë áàéäàë
Facilitator Çîõèöóóëàã÷, ñóðãàëòûí óäèðäàã÷, ÷èãë¿¿ëýã çàëàã÷
Fauna Àìüòíû àéìàã
Feasibility study Õýðýãæ¿¿ëýõ ãýæ áóé òºñëèéí òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýëèéí ñóäàëãàà
Ferrous metals Õàð ìåòàëë
Fertile Øèìòýé, óðãàö ñàéòàé
Fertile layer ¯ðæèë øèìò äàâõàðãà
Fertile soil Øèìò õºðñ
Fertilizer Áîðäîî
Field guide Õýýðèéí ãàðûí àâëàãà
Field study Õýýðèéí ñóäàëãàà
Financial security Ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãàà
Fiscal terms Òàòâàðûí íºõöë¿¿ä
Flammable Øàòàìõàé
Flora Óðãàìëûí àéìàã
Fluorspar Õàéëóóð æîíø
Food chain Èäýø òýæýýëèéí ãèíæ
Food web Èäýø òýæýýëèéí ñ¿ëæýý
Forum ×óóëãà óóëçàëò
Fossil ×óëóóæñàí ¿ëäýãäýë
Fresh water Öýâýð óñ
“Friendship” ger Ýâ íýãäëèéí ãýð
Gender equality Æåíäåðèéí òýãø áàéäàë
Gender sensitive program Æåíäåðèéí ìýäðýìæòýé õºòºëáºð
General Agency for Specialized Inspection (GASI)
Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí åðºíõèé ãàçàð
General Environmental Impact Assessment (GEIA)
Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí åðºíõèé ¿íýëãýý
Geological and Mining Inspection Agency
Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí õÿíàëòûí àëáà
Geological survey Ãåîëîãèéí ñóäàëãàà
Geomorphology Ãåîìîðôîëîãè
Germination Ñî¸îëîõ, ñî¸îëîëò
Globalization Äàÿàð÷ëàë, äàÿàðøèë
Global warming Äýëõèéí äóëààðàë
Goal Çîðèëãî
Gold deposits Àëòíû îðä
Gold mine Àëòíû óóðõàé
Gold rush Àëòíû õàëóóðëûí ¿å
Good governance Ñàéí çàñàãëàë
Government platform Çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí õºòºëáºð
Granite Áîðæèí ÷óëóó
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü15
I
Grant Òýòãýëýã
Grassroots Àðä ò¿ìýí, îëîí íèéò
Gravel Õàéðãà
Grazing capacity Áýë÷ýýðèéí äààö
Greenhouse gas emissions Õ¿ëýìæèéí õèéí ÿëãàðàë
GreenStar Íîãîîí îä
Grievance Ãîìäîë ãàðãàõ, çàðãà
Grievance mechanism Ãîìäîë áàðàãäóóëàõ ìåõàíèçì
Groundwater ÿíèé óñ
Groundwater contamination ÿíèé óñíû áîõèðäîë
Gross Domestic Product (GDP)
Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í
Gross National Product (GNP)
¯íäýñíèé íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í
Habitat Àìüäðàõ îð÷èí
Habitat assessment Àìüäðàõ îð÷íû ¿íýëãýý
Habitat fragmentation Àìüäðàõ îð÷íû òóñãààðëàëò
Habitat loss Àìüäðàõ îð÷íû àëäàãäàë
Habitat management Àìüäðàõ îð÷íû ìåíåæìåíò
Hamo Õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷èä
Hard rock deposit Óóðõàéí ¿íäñýí îðä
Hauling À÷èõ, òýýâýðëýõ
Hay ground Õàäëàíãèéí òàëáàé
Hayfield Íóãà, ºâñèéã íü õàäñàí íóãà
Haymaking area Õàäëàíãèéí òàëáàé
Hazard Àþóë ýðñäýë
Hazardous Àþóëòàé, õîð õºíººëòýé, õîðòîé
Hazardous materials Õîðòîé ìàòåðèàë
Hazardous rating Àþóëûí ¿íýëýìæ
Headwater Ãîëûí ýõ
Heavy industry Õ¿íä ¿éëäâýð
High risk ªíäºð ýðñäýë
Hot spot Õàëóóí öýã
Human capital Õ¿íèé íººö
Human Development Fund Õ¿íèé õºãæëèéí ñàí
Humane and ethical Õ¿ì¿¿íëýã ¸ñ ç¿éòýé áàéõ
Human rights Õ¿íèé ýðõ
Humus layer ßëçìàãò äàâõðàãà
Hydroelectronic power station
Óñàí öàõèëãààí ñòàíö
Hydrological exploration Óñíû õàéãóóë, ñóäàëãàà
Hydrology Óñ ñóäëàë
Impact Benefit Agreement (IBA)
¯ð àøãèéí íºëººëëèéí ãýðýý õýëýëöýýð
Impact site ͺ뺺ëºëä ºðòºõ á¿ñ
Inadequate rehabilitation Õàíãàëòã¿é íºõºí ñýðãýýëò
Incentive Óðàìøóóëëûí õºø¿¿ðýã
Incident reporting Àþóë îñëûã ìýäýýëýõ
Inclusive Áàãòààñàí, õàìàðñàí, îðîëöóóëñàí, àãóóëñàí, îðóóëñàí
Indicator species Áîõèðäëûí õýìæýýã èëýðõèéëýã÷ áèîëîãèéí òºðºë ç¿éë¿¿ä
Indigenous Íóòãèéí, óóãóóë
Indigenous people Íóòãèéí õ¿ì¿¿ñ
Indigenous rights Óóãóóë èðãýäèéí ýðõ
Indirect impacts Øóóä áóñ íºëºº
Industrial development ¯éëäâýðèéí õºãæèë
Industrial solid waste ¯éëäâýðèéí õàòóó õîã õàÿãäàë
Infiltration Íýâòðýõ, øóðãàæ îðîõ
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü16
JKL
Inform Ìýäýýëëýõ
Informal miner Àëáàí áóñ àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷
Informed consent Ìýäýýëýëä òóëãóóðëàñàí çºâøèëöºë, òîõèðîëöîî
Infrastructure Äýä á¿òýö
Inspection Øèíæèëãýý/ñóäàëãàà
Inspector Áàéöààã÷
Integrated Water Resources Management (IWRM)
Óñíû íººöèéí íýãäñýí ìåíåæìåíò
Intergenerational equity Òýãø áàéõ çàð÷èì
Intergovernmental negotiation
Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýð
Internal assurance process Äîòîîä áàòàëãààæóóëàëò
International best practice Îëîí óëñûí øèëäýã òóðøëàãà
Internationally recognized Îëîí óëñûí õýìæýýíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí
International standards Îëîí óëñûí ñòàíäàðò
Invalid ballot Õ¿÷èíã¿é ñàíàë
Invalidated Õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
Invalid claim ¯íäýñëýëã¿é øààðäëàãà
Invalidating a license Òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
Invertebrate Ñýýðíóðóéã¿éòýí
Investing into the future Èðýýä¿éí õºãæèëä õºðºí㺠îðóóëàõ
Investment Õºðºí㺠îðóóëàëò
Investment Agreement (IA) Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýý
Investor Õºðºí㺠îðóóëàã÷
Involve Îðîëöóóëàõ, õàìðóóëàõ
Irresponsible mining Õàðèóöëàãàã¿é óóë óóðõàé
Irrigation Óñæóóëàëò
Issuance ªãºõ, îëãîõ
Issued license Îëãîãäñîí òóñãàé çºâøººðºë
Joint venture Õàìòàðñàí ¿éëäâýð
Justice and equity Øóäàðãà ¸ñ, òýãø áàéäàë
Justification Ǻâòãºõ øàëòãààí/¿íäýñëýë
Know-how Øèíý òåõíîëîãè
Knowledge gap Ìýäëýã ìýäýýëëèéí õîìñäîë, ìýäýýëýëã¿é áàéõ
Land acquisition Ãàçàð ýçýìøèëò
Land dispute Ãàçðûí ìàðãààí
Land fee Ãàçàð àøèãëàñíû òºëáºð, ãàçðûí òºëáºð
Landmark Ñîäîí õàðàãäàõ, òîìîîõîí áàðèëãà áàéãóóëàìæ
Land owner Ãàçàð ýçýìøèã÷
Land ownership Ãàçàð ýçýìøèë/ ºì÷ëºë
Land privatization law Ãàçàð ºì÷ëºõ òóõàé õóóëü
Land reform Ãàçðûí øèíý÷ëýë
Landscaped area Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò ãàçàð
Landscape protected area Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò õàìãààëàëòòàé ãàçàð
Landslide Õºðñíèé íóðàëò
Land surface Ãàçðûí ãàäàðãà
Land tenure Ãàçàð ýçýìøèõ ýðõ
Land use integrity Øóäàðãà ãàçàð ýçýìøèëò
Land user Ãàçàð àøèãëàã÷
Land use values Ãàçàð àøèãëàëòûí ¿íý öýíý
Large-scale mining Òîì îâðûí óóðõàé
Law abiding Õóóëüä çàõèðàãäñàí, õóóëèéã õ¿íäýëñýí
Law of tolerance Õ¿ëýýöòýé áàéäëûí õóóëü
Lawsuit Ø¿¿õ àæèëëàãàà
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü17
M
Law enforcement Õóóëü ñàõèóëàõ, ìºðä¿¿ëýõ
Law enforcement agency Õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãà
Layer Äàâõàðãà ¿å
Leachate Õàÿãäàë ëàã (øèíãýí)
Leaching Óóñãàõ
Lead Õàð òóãàëãà
Legacy issues ªâ çàëãàìæëàëûí ýðõ ç¿éí àñóóäëóóä
Legal person Õóóëèéí ýòãýýä
Legal prohibitions Õóóëèéí õîðèãóóä
Legislative decree Õóóëèéí äàãóó ãàðñàí òîãòîîë
Legislative framework Ýðõ ç¿éí îð÷èí, õóóëü ýðõ ç¿éí òîãòîëöîî
Legislative scorecard Õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýýíèé õóóäàñ
Legislature Õóóëü òîãòîîõ áàéãóóëëàãà
Legitimate Õóóëü ¸ñíû, ç¿éä íèéöñýí, ç¿é ¸ñíû
Letter of Agreement Ǻâøèëöëèéí çàõèäàë, ãýðýý
Liability ¯¿ðýã õàðèóöëàãà
License Òóñãàé çºâøººðºë
License fee Òóñãàé çºâøººðëèéí õóðààìæ/òºëáºð
License fee for use of natural resources, except mineral resources
Àøèãò ìàëòìàëààñ áóñàä áàéãàëèéí áàÿëàã àøèãëàõàä îëãîõ çºâøººðëèéí õóðààìæ
License holder Òóñãàé çºâøººðºë ýçýìøèã÷
Licensing procedures Òóñãàé çºâøººðºë îëãîõ ¿éë ÿâö
Limestone Øîõîéí ÷óëóó
Livelihood Àìüæèðãàà
Lobbying Ëîááèäîõ
Local communities Íóòãèéí àðä èðãýä
Local decision-making Îðîí íóòàã äàõü øèéäâýð ãàðãàõ ÿâö
Local movement Îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í
Local Multi-stakeholder Council (LMC)
Îðîí íóòàã äàõü îëîí òàëò çºâëºë
Lode mining Õ¿äðèéí äàâõðàãà
Longitude Óðòðàã
Low risk Áàãà ýðñäýë
Macroinvertebrates Ìàêðî ñýýðíóðóóã¿éòýí
Mainstream Ãîë ÷èã õàíäëàãà
Majority Îëîíõ
Manage stockpiled topsoil Õàäãàëñàí ºíãºí õºðñºíä çºâ ìåíåæìåíò àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ
Marginal land Çàõ õÿçãààðûí ãàçðóóä
Market pressure Çàõ çýýëèéí øàõàëò, äàðàìò
Mass Îëîí íèéò
Mass media Îëîí íèéòèéí ìýäýýëëèéí õýðýãñëýë
Mediate Ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàõ
Mediator Çóó÷ëàã÷
Memorandum of Understanding (MOU)
Õàðèëöàí îéëãîëöëûí ñàíàìæ áè÷èã
Mercury ̺íãºí óñ
Mercury pollution ̺íãºí óñíû áîõèðäîë
Mine closure Óóðõàé õààõ
Mine closure plan Óóðõàéí õààëòûí òºëºâëºãºº
Minehole ªðºìäñºí öîîíîã
Mine life cycle Óóðõàéí ìº÷ëºã
Mine pit de-watering Óóðõàéí óñ çàéëóóëàëò
Mineral deposit Àøèãò ìàëòìàëûí îðä
Mineral exploration Àøèãò ìàëòìàëûí õàéãóóë
Mineralization Ýðäýñæèëò
Mineral mining Àøèãò ìàëòìàë àøèãëàõ
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü18
MN
Mineral processing Ýðäýñ áàÿæóóëàëò
Mineral prospecting Àøèãò ìàëòìàëûí ýðýë õàéãóóë
Mineral reserve Ýðäýñ áàÿëãèéí íººö
Mineral resource Àøèãò ìàëòìàë/ ýðäýñ áàÿëàã
Mineral Resources Authority of Mongolia (MRAM)
Àøèãò ìàëòìàëûí ãàçàð
Mineral specimens Àøèãò ìàëòìàëûí ñîðüö
Mine reclamation Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëò
Mine reclamation plan Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëòèéí òºëºâëºãºº
Minerology Ýðäýñ ñóäëàë, ýðäýñ ç¿é
Mine tailings Óóðõàéí õàÿãäàë, îâîîëãî
Mine tailings repository Óóðõàéí õàÿãäëûí õóðèìòëàë
Mining area Óóðõàéí òàëáàé
Mining claim Óóðõàéí ýäýëáýð ãàçàð
Mining Institute Óóë óóðõàéí õ¿ðýýëýí
Mining license Óóë óóðõàéí òóñãàé çºâøººðºë
Mining ore Óóðõàéí õ¿äýð
Mining plant Óóðõàéí ¿éëäâýð
Mining waste Óóðõàéí õîã õàÿãäàë
Ministry of Justice and Home Affairs (MOJHA)
Õóóëü ç¿é, äîòîîä õýðãèéí ÿàì
Ministry of Mineral Resources and Energy (MMRE)
Ýðäýñ áàÿëàã, ýð÷èì õ¿÷íèé ÿàì
Ministry of Nature, Environment and Tourism (MNET)
Áàéãàëü îð÷èí, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿàì
Mismanagement Áóðóó óäèðäëàãà, áóðóó ìåíåæìåíò
Mission Ýðõýì çîðèëãî
Misuse Áóðóó õýðýãëýõ õîðòîéãîîð àøèãëàõ
Mitigate/mitigation Ǻºëð¿¿ëýõ, õºíãºëºõ, áàãàñãàõ, áóóðóóëàõ
Moderate risk Äóíä õýìæýýíèé ýðñäýë
Mongolian Law on Environmental Protection
Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü
Mongolian river monitoring network
Ìîíãîëûí ãîëóóäûí õÿíàëòûí ñ¿ëæýý
Monitoring Õÿíàëò øèíæèëãýý
Monitoring program Ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð
Motherland gift Ýõ îðíû õèøèã
Multilateral cooperation Îëîí òàëûí õàìòûí àæèëëàãàà
Multi-stakeholder Collaboration Agreement (MCA)
Òàëóóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý õýëýëöýýð
Multi-stakeholder forum Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ÷óóëãà óóëçàëò
Multi-stakeholder process Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ¿éë ÿâö
Mutual benefit Õàðèëöàí àøèãòàé ºãººæòýé áàéõ
National Agency of Meteorology, Hydrology & Environment Monitoring
Óñ, öàã óóð, îð÷íû øèíæèëãýýíèé ãàçàð
National border Óëñûí õèë
National conservation park Õàìãààëàëòòàé á¿ñ íóòàã
National Development Strategy (NDS)
¯íäýñíèé õºãæëèéí ñòðàòåãè
National park Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð, áàéãàëèéí ¿íäýñíèé ïàðê
National reserve Áàéãàëèéí íººö ãàçàð
National security ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë
National Water Committee Óñíû ¿íäýñíèé õîðîî
Natural assets Áàéãàëèéí õèøèã, ºãººæ
Natural complex area Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü19
OP
Natural disaster Áàéãàëèéí ãàìøèã
Natural gas Áàéãàëèéí õèé
Natural selection Áàéãàëèéí øàëãàðàë
Newsletter Ìýäýýëëèéí ýìõòãýë
Non-ferrous metal ªíãºò ìåòàëë
Non-government organization (NGO)
Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà
Non-partisan Íàì áóñ
Non-point pollution Öýãýí áóñ ýõ ¿¿ñâýðòýé áîõèðäîë
Non-renewable ͺõºí ñýðãýýãäýøã¿é
Non renewable natural resource
Áàéãàëèéí íºõºí ñýðãýýãäýøã¿é íººö
Non-technical language Ìýðãýæëèéí áóñ õýëëýã
Non-violence Õ¿÷èðõèéëýëýýñ àíãèä
Not-for-profit organization Àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà
Nuclear power Öºìèéí ýð÷èì õ¿÷
Nuclear power station Öºìèéí öàõèëãààí ñòàíö
Nuclear waste Öºìèéí õàÿãäàë
Nugget Öóë àëò, ãóëóóç
Nuisance Õîð óðøèã
Nutrient cycle Øèì òýæýýëèéí áîäèñûí ýðãýëò
Objectionable Òààã¿é, çîõèñã¿é
Objective Çîðèëò
Occupational disease Ìýðãýæëýýñ øàëòãààëàõ ºâ÷èí
Oil pollution Ãàçðûí òîñíû áîõèðäóóëàëò
Oil well Ãàçðûí òîñíû öîîíîã
Open cast mine Èë óóðõàé
Openness and transparency Èë òîä íýýëòòýé áàéäàë
Open-pit mine Èë óóðõàé
Operation Phase ¯éëäâýðëýëèéí ¿å øàò
Orebody Õ¿äðèéí áèåò
Ore mining Õ¿äýð îëáîðëîëò
Ore processing Õ¿äýð áîëîâñðóóëàëò
Orphaned mine Îðõèãäñîí óóðõàé
Overburden Õó÷äàñ
Over-cultivation Ãàçðûã õýò èõ õàãàëàõ
Overgrazing Áýë÷ýýðèéí òàëõàãäàë
Over-irrigation Õýò èõ óñæóóëàëò õèéõ
Owning land Ãàçàð ýçýìøèõ, ºì÷ëºõ
Oxidation Èñýëäýë
Parameters to be measured Õýìæèõ øààðäëàãàòàé ïàðàìåòð¿¿ä
Partially state-owned Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé
Participation Îðîëöîîíû
Participatory decision-making
Îðîëöîîíû àðãààð øèéäâýð ãàðãàõ
Participatory engagement Òàòàí îðîëöóóëàõ
Participatory monitoring Îðîëöîîí äýýð òóëãóóðëàñàí õÿíàëò øèíæèëãýý
Partner organization Ò¿íø áàéãóóëëàãà
Partnership ͺõºðëºë/ò¿íøëýë
Perennial plants Îëîí íàñò óðãàìàë
Performance standards ¯éë àæèëëàãààíû ñòàíäàðò
Permeability Óñ íýâòð¿¿ëýõ ÷àäâàð
Permitting process Ǻâøººðºë îëãîõ ÿâö
Pest Õîðòîí
Petroleum production sharing contracts
Á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý
Phosphate deposit Ôîñôàòûí îðä
Pilot study Òóðøèëòûí ñóäàëãàà
Placer deposit Óóðõàéí øîðîîí îðä
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü20
R
Placer gold deposit Àëòíû øîðîîí îðä
Plant coverage Óðãàìàëàí íºìðºã
Poaching Õóëãàéí àí
Policy Áîäëîãî
Policy reform Áîäëîãûí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýëò
Polling station Ñàíàë õóðààõ áàéð
Pollutant Áîõèðäóóëàã÷ (áîäèñ)
Pollution Áîõèðäîë
Pollution migration Áîõèðäëûí øèëæèëò
Pollution potential Áîõèðäóóëàõ ÷àäàâõ
Pollution sources Áîõèðäëûí ýõ ¿¿ñâýð
Porphyry Ïîðôèð
Post-disaster assessment Ãàìøãèéí óðøãèéã ¿íýëýõ, ãàìøãèéí ¿ð äàãàâðûã òîîöîõ
Post-mining land use Óóðõàéí õààëòûí äàðààõ ãàçàð àøèãëàëò
Post-mining phase Óóðõàé äóóññàíû äàðààõ ¿å øàò
Potable water Ǻºâðèéí óñ
Potassium Êàëè
Potential erosion risk Áîëçîøã¿é ýëýãäëèéí ýðñäýë
Potentially renewable ͺõºí ñýðãýýãäýõ áîëîìæòîé
Poverty alleviation ßäóóðëûã áóóðóóëàõ
Precautionary principle Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çàð÷èì
Prevailing environmental conditions
Áàéãàëü îð÷íû çîíõèëîã÷ íºõöºë
Prevention Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ
Preventive action Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý
Primary processing Àíõàí øàòíû áîëîâñðóóëàëò
Principles of community participation
Îëîí íèéòèéí îðîëöîîíû çàð÷èì
Principles of environmental protection
Áàéãàëü õàìãààëàõ çàð÷ìóóä
Prior assessment Óðüä÷èëñàí ¿íýëãýý
Pristine Îíãîí
Privatization ªì÷ õóâü÷ëàë
Processing Áîëîâñðóóëàëò
Product Sharing Agreement (PSA)
Á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý
Project justification Òºñëèéí ¿íäýñëýë
Prospecting Ýðýë õàéãóóë, òàíäàëò ñóäàëãàà
Protected area Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð
Protected Area Administration (PAA)
Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçðûí çàõèðãàà
Public awareness Îëîí íèéòèéí ìýäëýã, ìýäýýëýëòýé áàéõ, ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýõ
Public consultation Îëîí íèéòèéí çºâëºë人í, õýëýëö¿¿ëýã
Public interest organization Îëîí íèéòèéí àøèã ñîíèðõëûã èëýðõèéëñýí áàéãóóëëàãà
Public land Íèéòèéí ýçýìøëèéí ãàçàð
Public participation spectrum
Îëîí íèéòèéã õàìðàõ õ¿ðýý
Public private partnership (PPP)
Òºð áà õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë
Public relations Îëîí íèéòèéí õàðèëöàà
Public reporting Îëîí íèéòèéí òàéëàãíàë
Publish what you pay Òºëñºí òºëáºðºº íèéòëýõ
Qualification Ìýðãýøèë
Quarry Èë óóðõàé
Quota Õóâü, õýìæýý, íîãäîë
Radiation Òóÿà, öàöðàã
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü21
R
Radiation accident Öºìèéí àþóë ñ¿éðýë, öºìèéí îñîë
Radiation level Öàöðàãèéí ò¿âøèí
Radiation therapy Òóÿàíû ýì÷èëãýý
Radioactive Ðàäèî èäýâõò
Radioactive substances Öàöðàã èäýâõò ýëåìåíò¿¿ä
Radioactive waste Öàöðàã èäýâõò áîäèñûí õàÿãäàë
Rangeland Áýë÷ýýðèéí íóòàã, áýë÷ýýð ãàçàð
Ranger Áàéãàëü õàìãààëàã÷, îéí öàãäàà
Rare earth elements Õîâîð ìåòàëë
Rating Çýðýãëýë
Raw materials Ò¿¿õèé ýä
Reconnaissance drilling Ýðýë õàéãóóëûí ºðºìäëºã õèéõ
Recycling Äàõèí áîëîâñðóóëàõ
Red Data Book Óëààí íîì
Refining Öýâýðø¿¿ëýõ
Reforestation/ reafforestation
Îéæóóëàëò
Regeneration ͺõºí òºëæèëò
Regulation on Foreign Investment
Ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí çîõèöóóëàëò
Regulatory impact assessment
Çîõèöóóëæ áîëîõ íºëººëëèéí ¿íýëãýý
Rehabilitation ͺõºí ñýðãýýëò
Rehabilitation risk ͺõºí ñýðãýýëòèéí ýðñäýë¿¿ä
Reimbursement ͺõºí òºëºëò
Reintroduction Äàõèí íóòàãøóóëàõ
Re-issue a license Òóñãàé çºâøººðëèéã äàõèí îëãîõ
Relinquishment Øààðäëàãà
Remediation technology ͺõºí ñýðãýýëòèéí àðãà òåõíîëîãè
Renewable ͺõºí ñýðãýýãääýã
Renewable resource ͺõºí ñýðãýýãäýõ áàÿëàã
Reserve area Áàéãàëèéí íººö ãàçàð, íººöºä àâñàí ãàçàð
Resettlement Í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ
Residual impacts ¯ëäýö íºëººëºë
Residue ¯ëäýö
Resistance Òýñâýðòýé áàéäàë
Resource curse Áàÿëãèéí õàðààë
Resource over-use/ exploitation
Áàéãàëèéí áàÿëàã/íººöèéí õýòð¿¿ëýí àøèãëàëò
Respiratory disease Àìüñãàëûí çàìûí ºâ÷èí
Responsible for environment and human security
Áàéãàëü îð÷èí, õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûí ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ
Responsible mining Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàé
Responsible Mining Initiative Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàéí ñàíàà÷èëãà
Responsible resource use ͺºöèéí õàðèóöëàãàé àøèãëàëò
Retention license Õàäãàëàãäàõ ëèöåíç, òóñãàé çºâøººðºë
Revegetation Óðãàìàëæóóëàëò
Revoke Öóöëàõ, õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
Revoke a license Ëèöåíç/ òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
Rich soil Áàÿëàã õºðñ
Riparian zone Äàëàéí, ýðýã õàâèéí á¿ñ
Riparian zone Ýðãèéí á¿ñ òàòìûí á¿ñ
Risk analysis Ýðñäëèéí øèíæèëãýý
Risk assessment Ýðñäëèéí ¿íýëãýý
Risk-based approach Ýðñäýëä òóëãóóðëàñàí àðãà, õàíäëàãà
Risk categories Ýðñäëèéí êàòåãîðè
Risk governance Ýðñäëèéí óäèðäëàãà, çîõèöóóëàëò
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü22
S
Risk prone area Ýðñäýëä ºðòºìòãèé ãàçàð íóòàã
Risk rating Ýðñäëèéí ¿íýëãýý/ ðåéòèíã
River Basin Council (RBC) Càâ ãàçðûí çºâëºë
River bed Ãîëûí ãîëäðèë
River realignment Ãîë ìºðíèé óðñãàëûã çîõèöóóëàõ, ººð÷ëºõ
Robust ×èéðýã, òóóøòàé, õ¿÷èðõýã
Rock armor ×óëóóí õàìãààëàëò
Rock concentration ×óëóóëãèéí õóðèìòëàë
Root zone ¯íäýñíèé á¿ñ
Routine monitoring ºäºð òóòìûí õÿíàëò øèíæèëãýý
Royalty tax Ãàçðûí õýâëèé àøèãëàñíû òºëáºð
Safeguard Õàìãààëàõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ
Saline soil Äàâñæñàí õºðñ
Salinity Äàâñæèëò
Sample Ñîðüö, äýýæ
Sampling Õýñýã÷ëýí ñóäëàõ, ñîðüö àâàõ
Sampling core Ãîë äýýæ¿¿ä
Sanitary zone Ýð¿¿ë àõóéí á¿ñ
Sanitation Ýð¿¿ë àõóé
Sapling Ñî¸î /óðãàìëûí/
Satellite observation Õèéìýë äàãóóëûí àæèãëàëò
Saturated soil Õàíàñàí õºðñ
Scarcity Õîìñäîë
Scope of the assessment ¯íýëãýýíèé õàìðàõ õ¿ðýý
Scorecard ¯íýëãýýíèé êàðò
Secure multi-stakeholder participation
Îëîí òàëûí îðîëöîîã õàíãàõ
Sediment Òóíäàñ, õóðäàñ
Seedling Òàðüö, ñóóëãàö
Self-monitoring Äîòîîä õÿíàëò
Self-sustaining ecosystem ªºðºº ººðèé㺺 òýòãýõ ÷àäâàðòàé ýêîñèñòåì
Semi-arid Õàãàñ õóóðàé, õóóðàéñàã
Sensitivity Ìýäðýìòãèé áàéäàë
Service fee ¯éë÷èëãýýíèé òºëáºð/ õóðààìæ
Sewage Õàÿãäàë áîõèð óñ
Sewage treatment Áîõèð óñûã öýâýðø¿¿ëýõ áàéãóóëàìæ
Shallow hand wells ÿåõýí õóäãóóä
Shareholders Õóâüöàà ýçýìøèã÷èä
Shareholding company Õóâüöààò êîìïàíè
Shrub Ѻºã
Silt Øàâàð, øàâðàíöàð
Slag ¯íñ, øààð
Slurry pipe Íèìãýí õîîëîé
Small-scale mining Áè÷èë óóë óóðõàé
Smelter Õàéëàõ ¿éëäâýð
Smelting Õàéëóóëàõ
Smoke concentration Óòààíû àãóóëàìæ, õýìæýý
Social exclusion Íèéãìýýñ òóñãààðëàõ
Social impact assessment (SIA)
Íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿íýëãýý
Social inclusion Íèéãýìøèõ
Social license to operate ¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ íèéãìèéí çºâøººðºë
Social risk Íèéãìèéí ýðñäýë
Social values Íèéãìèéí ¿íýò ç¿éëñ
Soil erosion Õºðñíèé ýâäðýë
Soil fertility Õºðñíèé ¿ðæèë øèì
Soil fertility indicator Õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü23
T
Soil management Õºðñíèé ìåíåæìåíò
Soil morphology Õºðñíèé ìîðôîëîãè
Soil pollution Õºðñíèé áîõèðäîë
Soil removal Õºðñ õóóëàõ
Soil stability Õºðñíèé òîãòâîðòîé áàéäàë
Soil texture Õºðñíèé øèíæ, á¿òýö
Solid waste Õàòóó õîã õàÿãäàë
Sovereign wealth fund Òºðèéí ºì÷èò õºðºíãèéí ñàí
Special Protected Area (SPA)
Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð
Special purpose territory Òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàð
Species Ç¿éë
Speech Õýëýõ ¿ã, èëòãýë
Spillage Àñãàðàëò
Spiritual sites Øàøíû à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä
Spring camp Õàâàðæàà
Stability agreement Òîãòâîðòîé áàéäëûí ãýðýý
Stable landform Òîãòâîðòîé ãàçðûí òîãòîö
Stable tax environment Òàòâàðûí òîãòâîðòîé îð÷èí
Stakeholder (multi-stakeholder)
Îðîëöîã÷ òàëóóä
Stakeholder engagement plan
Òàëóóäûã òàòàí îðîëöóóëàõ òºëºâëºãºº
Stakeholder involvement Îðîëöîã÷ òàëóóäûí îðîëöîî
Standing committee Áàéíãûí õîðîî
Standing water Òîãòìîë óñ
State-funded operation Óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð õèéñýí ¿éë àæèëëàãàà
State information database Òºðèéí ìýäýýëëèéí ñàí
State inspector Óëñûí áàéöààã÷
State owned Òºðèéí ºì÷èéí
State registration certificate Óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýý
Steady flow Òîãòóóí óðñãàë
Stockholder/stockowner Õóâüöàà ýçýìøèã÷/õóâü íèéë¿¿ëýã÷
Stockpile Îâîîëãî
Stockpile sloping Îâîîëãûí õýâãèéæ¿¿ëýëò
Stockpiling waste rock Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí õàäãàëàëò
Strata/stratum Äàâõàðãà
Stressor ͺ뺺ëºë ¿¿ñãýã÷
Strictly Protected Area Äàðõàí öààçàò ãàçàð
Submit a draft resolution Òîãòîîëûí òºñºë ºðãºí áàðèõ
Submit an application ªðãºäºë ãàðãàõ, ºãºõ
Subsistence Àìü çóóëãà
Subsoil Øîðîîí äàâõàðãà, õºðñíèé äîîä äàâõàðãà
Subsoil assets Õºðñºí äîîðõ íººö áàÿëàã
Sudden disaster Ãýíýòèéí ñ¿éðýë
Supply chain Õàíãàí íèéë¿¿ëýëòèéí ýðñäëèéí ¿íýëãýý
Surface geochemical survey Ãàäàðãûí ãåîõèìèéí ñóäàëãàà
Surface geological mapping Ãàäàðãûí ãåîëîãèéí çóðàãëàë
Surface water Ãàäàðãûí óñ
Survey Ñóäàëãàà
Sustainability Òîãòâîðòîé áàéäàë
Sustainable development Òîãòâîðòîé õºãæèë
Sustainable livelihoods Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà
Sylviculture Îéí àæ àõóé
Tailings ¯ëäýãäýë, õàÿãäàë, îâîîëãî
Tailings disposal Õàÿãäàë çàéëóóëàëò
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü24
UV
Tailings storage facilities Õàÿãäàë õàäãàëàõ òºõººðºìæ (õàÿãäëûí àãóóëàõ)
Target Áàé, çîðèëãî, çîðèëò
Target group Çîðèëòîò á¿ëýã
Task force Àæëûí õýñýã
Tax incentives Òàòâàðûí óðàìøóóëàë, õºø¿¿ðýã
Technologically advanced Äýâøèëò òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí áàéõ
Temporary land use Ò¿ð çóóðûí ãàçàð àøèãëàëò
Terminate a license Ëèöåíçèéã äóóñãàâàð áîëãîõ
Terminology Íýð òîìú¸î
Terms of reference Àæëûí óäèðäàìæ
Thermal pollution Äóëààíû áîõèðäîë
Thickened tailings Íÿãòàðøñàí õàÿãäàë
Third party verification Ãóðàâäàã÷ òàëûí ìàãàäëàãàà
Threshold Áîñãî
Tolerance Õ¿ëöýë, õ¿ëýýöòýé áàéäàë
Topography Áàéð ç¿éí çóðàãëàë
Topsoil ªíãºí õºðñ
Topsoil fertility Õºðñíèé ¿ðæèë øèì
Toxic waste Õîðò õàÿãäàë
Trafficking Õóóëü áóñ íàéìàà
Transboundary movement Õèë äàìæèí øèëæèõ õºäºë㺺í
Transboundary waters Õèë äàìæèí ºíãºðºõ óñ
Transfer points Øèëæèëòèéí öýã¿¿ä
Transient Ñóóðüøìàë
Transparency Èë òîä áàéäàë
Transparency foundation Èë òîä áàéäëûí ñàí
Transparent Èë òîä, òóíãàëàã
Trench Ñóâàã øóóäóó
Tributary Öóòãàë, öóòãàëàí
Tripartite agreement Õàìòûí àæèëëàãààíû ãóðâàí òàëò õýëýëöýýð
Tripartite negotiation Ãóðâàí òàëûí õýëýëöýýð
Trustee Èòãýìæëýõ ºì÷òºí
Turbulent Õóéëàðñàí, áóæèãíàñàí
Turnover (economic turnover)
Ýðãýëò
Unacceptable risk Ìàø àþóëòàé ýðñäýë
Uncertainty Òîäîðõîéã¿é áàéäàë
Underground mine Äàëä óóðõàé
United Nations Convention to Combat Desertification
Öºëæèëòòýé òýìöýõ ͯÁ-ûí êîíâåíö
Universe Äýëõèé åðòºíö
Unused Àøèãëààã¿é
Unused reserves Àøèãëààã¿é íººö
Uranium oxide Óðàíû èñýë
Urban development Õîòûí õºãæèë
Urbanization Õîòæèëò
User group Õýðýãëýã÷äèéí á¿ëýã
Value ¯íý öýíý, ¿íýò ç¿éë, à÷ õîëáîãäîë
Value Added Tax Íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàð
Vegetation communities Óðãàìëûí á¿ëãýìäýë
Vegetation cover Óðãàìëàí íºìðºã/ á¿ðõýâ÷
Vegetation map Óðãàìàëæèëòûí çóðàã
Ventilation Àãààðûí óðñãàëûí ñîëèëöîî, àãààð ñýëãýõ, àãààðæóóëàëòûí õîîëîé
Vision Àëñûí õàðàà, õýòèéí òºëºâëºãºº
Visual assessment Àæèãëàëòûí ¿íýëãýý
Void Õîîñîí çàé, òàëáàé
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü25
WZ
Voluntary commitments Ñàéí äóðûí ¿¿ðýã, àìëàëò
Voluntary principles Ñàéí äóðûí çàð÷ìóóä
Volunteer Ñàéí äóðûí àæèëòàí
Volunteer group Ñàéí äóðûí á¿ëýã
Vulnerability ªðòºìòãèé, ýìçýã áàéäàë
Waste Õîã õàÿãäàë
Waste disposal Õîã õàÿãäëûí çàéëóóëàëò
Waste incineration Õîã õàÿãäàë øàòààõ
Waste management Õàÿãäëûí ìåíåæìåíò
Waste rock Õàÿãäàë ÷óëóóëàã
Waste rock dump Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí îâîîëãî
Waste rock pile Õàòóó õàÿãäëûí îâîîëãî
Watchdog Õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà
Water audit Óñíû õÿíàëò øàëãàëò
Water Authority Agency Óñíû õýðýã ýðõëýõ ãàçàð
Water cycle Óñíû ýðãýëò, ìº÷ëºã
Water deficit Óñíû õîìñäîë, äóòìàãøèë
Water information system Óñíû ìýäýýëëèéí íýãäñýí òîãòîëöîî
Water inventory Óñíû òîî á¿ðòãýë
Water management plan Óñíû ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº
Water quality Óñíû ÷àíàð
Water quality monitoring Óñíû ÷àíàðûí õÿíàëò øèíæèëãýý
Water regime Óñíû ãîðèì
Water reserves Óñíû íººö
Water reservoir Óñàí ñàí
Water scarcity Óñíû õîìñäîë
Watershed Óñíû àé ñàâ/õàãàëáàð
Watershed protection Óñíû (àé ñàâ)õàãàëáàð ãàçðûí õàìãààëàëò
Water supply Óñ õàíãàìæ
Water table Óñíû ãàäàðãà, òîëèî
Water treatment facility Óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæ
Water user Óñ õýðýãëýã÷
Water utilization Óñ àøèãëàëò
Well Õóäàã
Wetland Íàìàã, íàìãàðõàã ãàçàð
Wetland drainage Íàìãàðõàã ãàçðûí ñóâàã øóóäóó
Wilderness Çýë¿¿ä/àãëàã ãàçàð, àòàð ãàçàð
Wildland Îíãîí ãàçàð íóòàã
Windfall profits tax (WPT) Ãýíýòèéí àøãèéí òàòâàð
Winter camp ªâºë溺
Win-win outcome Òàëóóä ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ àðãà çàì
Working group Àæëûí õýñýã
Workshop Ñåìèíàð
Zero economic growth (ZEG)
Ýäèéí çàñãèéí òýã ºñºëò
Zero injuries Îñëûã òýãëýõ
Zero population growth (ZPG)
Õ¿í àìûí òýã ºñºëò
Zinc Öàéð
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü26
À
ÌÎÍÃÎË ÀÍÃËÈÀâëèãûí ýñðýã Anti-corruption
Àãààð Air
Àãààð áîõèðäóóëàã÷ Air pollutant
Àãààðààð òýýâýðëýäýã àãààðò õººðñºí
Airborne
Àãààðûí áîõèðäîë Air pollution
Àãààðûí óðñãàëûí ñîëèëöîî, àãààð ñýëãýõ, àãààðæóóëàëòûí õîîëîé
Ventilation
Àãóóëãà Content
Àæ àõóéí íýãæ Economic entity
Àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàð
Corporate income tax
Àæèãëàëòûí ¿íýëãýý Visual assessment
Àæèë÷äûí ñàéí ñàéõàí áàéäàë/ àæèëëàõ òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ
Employee well-being
Àæëûí óäèðäàìæ Terms of reference
Àæëûí õýñýã Working group
À÷àà, õýò èõ à÷àà Overburden
Àéìàã äóíäûí îòðûí áýë÷ýýð Aimag level reserve rangelands
Àëáàäàí õèéëãýõ àæèë Enforceable action
Àëáàí áóñ àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷
Informal miner
Àëñûí õàðàà, õýòèéí òºëºâëºãºº Vision
Àëòíû îðä Gold deposit
Àëòíû óóðõàé Gold mine
Àëòíû õàëóóðëûí ¿å Gold rush
Àëòíû øîðîîí îðä Placer gold deposit
Àëü áîëîõ áàãà áàéëãàõ ALARP (As Low As Reasonably Practicable)
Àììèàê Ammonia
Àìü çóóëãà Subsistence
Àìüäðàëã¿é, àìüä áóñ, àìüã¿é Abiotic
Àìüäðàõ îð÷èí Habitat
Àìüäðàõ îð÷íû àëäàãäàë Habitat loss
Àìüäðàõ îð÷íû ìåíåæìåíò Habitat management
Àìüäðàõ îð÷íû òóñãààðëàëò Habitat fragmentation
Àìüäðàõ îð÷íû ¿íýëãýý Habitat assessment
Àìüæèðãàà Livelihood
Àìüñãàëûí çàìûí ºâ÷èí Respiratory disease
Àìüòíû àéìàã Fauna
Àíãèëàãäñàí/àíãèëàãäààã¿é íººö
Classified/unclassified resources
Àíõàí øàòíû áîëîâñðóóëàëò Primary processing
Àíõäàã÷ ìýäýý, ýõ ìýäýý, ñóóðü ìýäýý
Baseline data
Àðä ò¿ìýí, îëîí íèéò Community
Àðä÷èëñàí Democratic
Àðèëæààíû íºõöºë Commercial terms
Àñãàðàëò Spillage
Àòìîñôåðèéí òîãòâîðòîé áàéäàë
Atmospheric stability
Àõóéí õàòóó õîã õàÿãäàë Domestic solid waste
Àõóéí õàÿãäàë Domestic discharge
À÷èõ, òýýâýðëýõ Hauling
Àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà Not-for-profit organization
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü27
Á
Àøèãëààã¿é Unused
Àøèãëààã¿é íººö Unused reserves
Àøèãò ìàëòìàë àøèãëàõ Mineral mining
Àøèãò ìàëòìàëûí õàéãóóë Mineral prospecting
Àøèãò ìàëòìàë / ýðäýñ áàÿëàã Mineral resource
Àøèãò ìàëòìàëààñ áóñàä áàéãàëèéí áàÿëàã àøèãëàõàä îëãîõ çºâøººðëèéí õóðààìæ
License fee for use of natural resources, except mineral resources
Àøèãò ìàëòìàëûí ãàçàð Mineral Resources Authority of Mongolia (MRAM)
Àøèãò ìàëòìàëûí îðä Mineral deposit
Àøèãò ìàëòìàëûí ñîðüö Mineral specimens
Àøèãò ìàëòìàëûí õàéãóóë Mineral exploration
Àþóë îñëûã ìýäýýëýõ Incident reporting
Àþóëòàé áàðàà òàâààð Dangerous goods
Àþóëòàé, õîð õºíººëòýé, õîðòîé Hazardous
Àþóëûí ¿íýëýìæ Hazardous rating
Áàãà ýðñäýë Low risk
Áàãàñàõ, õîðîãäîõ Deplete
Áàãòààñàí, õàìàðñàí, îðîëöóóëñàí, àãóóëñàí, îðóóëñàí
Inclusion
Áàé, çîðèëãî, çîðèëò Target
Áàéãàëèéí áàÿëàã/ íººöèéí õýòð¿¿ëýí àøèãëàëò
Resource over use/exploitation
Áàéãàëèéí ãàìøèã Natural disaster
Áàéãàëèéí íººö ãàçàð National reserve
Áàéãàëèéí íººö ãàçàð, íººöºä àâñàí ãàçàð
Reserve area
Áàéãàëèéí íºõºí ñýðãýýãäýøã¿é íººö
Non-renewable natural resource
Áàéãàëèéí òààòàé íºõöºë, áàéãàëèéí ºâ, áàÿëàã
Environmental assets
Áàéãàëèéí ¿çýãäë¿¿ä Environmental events
Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò ãàçàð Landscaped area
Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò õàìãààëàëòòàé ãàçàð
Landscape protected area
Áàéãàëèéí õèé Natural gas
Áàéãàëèéí õèøèã, ºãººæ Natural assets
Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð Natural complex area
Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð, áàéãàëèéí ¿íäýñíèé ïàðê
National Park
Áàéãàëèéí øàëãàðàë Natural selection
Áàéãàëü îð÷èí Environment
Áàéãàëü îð÷èí, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿàì
Ministry of Nature, Environment and Tourism
Áàéãàëü îð÷èí, íèéãìèéí ìåíåæìåíòèéí ñòðàòåãè
Environmental and Social Management Strategy
Áàéãàëü îð÷èí, íèéãýìä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë
Environmental and Social Impact Assessment
Áàéãàëü îð÷èí, õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûí ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ
Responsible for environment and human security
Áàéãàëü îð÷èíä àþóëã¿é, òààòàé Environmentally safe
Áàéãàëü îð÷èíä àþóëòàé Environmentally hazardous
Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí åðºíõèé ¿íýëãýý
General Environment Impact Assessment
Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýý
Detailed Environmental Impact Assessment
Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýý
Environmental Impact Assessment
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü28
Á
Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íîöòîé àþóë çàíàë
Environmental incident
Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë
Environmental impacts
Áàéãàëü îð÷èíä õàëòàé Environmentally harmful
Áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºõ
Adverse environmental impact
Áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé Environmentally friendly
Áàéãàëü îð÷íû àëáà, áàéãàëü îð÷èíòîé õîëáîîòîé àæèë ¿éë÷èëãýý
Environmental services
Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë Environmental governance
Áàéãàëü îð÷íû çîíõèëîã÷ íºõöºë
Prevailing environmental conditions
Áàéãàëü îð÷íû èòãýìæëýãäñýí ñàí
Environment Trust Fund
Áàéãàëü îð÷íû ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð
Environmental Monitoring Program
Áàéãàëü îð÷íû ìýäëýã ìýäðýìæ îéëãîëò ñàéòàé
Environmentally conscious
Áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëýë, ñóðòàë÷èëãàà
Environmental awareness
Áàéãàëü îð÷íû íºõºí ñýðãýýëò Environmental restoration
Áàéãàëü îð÷íû ñóóðü ¿íýëãýý Baseline environmental assessment
Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë
Environmental sustainability
Áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí (÷àíàðûí) ¿íýëãýý
Environmental appraisal/ assessment
Áàéãàëü îð÷íû òºðõ áàéäàë, áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ
Environmental behavior
Áàéãàëü îð÷íû òóõàé õóóëü Environmental law
Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò Environmental performance
Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò, øèíæ áàéäàë
Environmental attributes
Áàéãàëü îð÷íû õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýý
Environmental legislative scorecard
Áàéãàëü îð÷íû õýìæèë ç¿éí òºâ ëàáîðàòîðè
Central Laboratory of Environmental Monitoring
Áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûí òºëºâëºãºº
Environmental Monitoring Plan
Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýë Environmental risk
Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýëèéí ¿íýëãýý
Environmental risk assessment
Áàéãàëü îð÷íûã äîðîéòóóëñíû õàðèóöëàãà
Environment impairment liability
Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü
Law on Environmental Protection
Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí íººöèéã çîõèñòîé àøèãëàõ
Environmental stewardship
Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõàä òàëóóäûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ íü
Engaging Stakeholders for Environmental Conservation (ESEC)
Áàéãàëü îð÷íû õîëáîîòîé àñóóäëûã çîõèöóóëàõ òºâ
Environmental liaison center
Áàéãàëü õàìãààëàã÷, îéí öàãäàà Ranger
Áàéãàëü õàìãààëàë Environmental protection
Áàéãàëü õàìãààëàõ çàð÷ìóóä Principles of environmental protection
Áàéãàëü õàìãààëàõ òºëºâëºãºº Environmental protection plan
Áàéãàëü õàìãààëàõ õºòºëáºð Conservation program
Áàéãóóëëàãà, òºëººëºã÷èéí ãàçàð, àãåíòëàã, ñàëáàð
Agency
Áàéíãûí õîðîî Standing committee
Áàéð ç¿éí çóðàãëàë Topography
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü29
Á
Áàéöààã÷ Inspector
Áàðèëãûí ìàòåðèàë Construction material
Áàòàëãàà, ìýäýãäýë Assertion
Áàòëàõ íîòëîõ, çºâøººðºõ, òîìèëîõ
Affirm
Áàÿæóóëàõ, áîðäîõ Enrich
Áàÿæóóëñàí õ¿äýð Dressed ore
Áàÿëàã õºðñ Rich soil
Áàÿëãèéí õàðààë Resource curse
Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäàë Biodiversity
Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò
Biodiversity indices
Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí õàìãààëàë
Biodiversity conservation
Áèîëîãèéí ºãºãäºë, ìýäýý ñýëò Biodata
Áèîëîãèéí õîðòîíòîé òýìöýõ ïåñòèöèä õýðýãñýë
Biological pesticides
Áèîëîãèéí ÿâö, ¿çýãäýë Biological process
Áèîôèçèêèéí Biophysical
Áèòóìòàé òîñëîã í¿¿ðñ Bituminous coal
Áè÷èë óóë óóðõàé Artisanal and small-scale mining
Áè÷èë óóðõàé, õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîõ
Small-scale mining
Áîäëîãî Policy
Áîäëîãûí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýëò Policy reform
Áîëçîøã¿é ýëýãäëèéí ýðñäýë Potential erosion risk
Áîëîâñðóóëàëò Processing
Áîðäîî Fertilizer
Áîðæèí ÷óëóó Granite
Áîñãî Threshold
Áîõèð óñ Wastewater, effluent, drainage
Áîõèð óñíû ñèñòåì, óñ ãàäàãøëóóëàõ ñèñòåì
Drainage system
Áîõèð óñûã öýâýðø¿¿ëýõ áàéãóóëàìæ
Sewage treatment
Áîõèðäëûí ò¿âøèí Emission status
Áîõèðäëûí óðøãèéã àðèëãàõ Depollution
Áîõèðäëûí õÿíàëò Contamination control
Áîõèðäëûí øèëæèëò Pollution migration
Áîõèðäëûí ýõ ¿¿ñâýð Pollution sources
Áîõèðäîë Pollution
Áîõèðäóóëàã÷ (áîäèñ) Pollutant
Áîõèðäóóëàõ ÷àäàâõ Pollution potential
Áóë ÷óëóó Cobble
Áóðóó óäèðäëàãà, áóðóó ìåíåæìåíò
Mismanagement
Áóðóó õýðýãëýõ, õîðòîéãîîð àøèãëàõ
Misuse
Áóðóóøààõ, áóðóóòãàõ, õîâëîõ, ìàòàõ
Denouncing
Áóòëàëò Crushing
Áóóðàëò, áàãàñàëò Drawdown
Áóóðàõ, äîðîéòîõ Degenerate
Áóôôåð çîí áóþó îð÷íû á¿ñ Buffer zone
Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã Component
Á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý Product Sharing Agreement (PSA)
Á¿òýýë÷ Constructive
Áýë÷ýýðèéí äààö Grazing capacity
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü30
Ã
Áýë÷ýýðèéí äîðîéòîë Degradation of pasture land
Áýë÷ýýðèéí íóòàã, áýë÷ýýð ãàçàð Rangeland
Áýë÷ýýðèéí òàëõàãäàë Overgrazing
Áýë÷ýýðò ãàðãàõ, áýë÷ýýðë¿¿ëýõ, áýë÷èõ
Depasture
Áÿëóó õóâààõ “Dividing the pie”
Ãààëèéí àëáàí òàòâàð Customs duty
Ãàäààä ¿çýìæ, õàðàãäàõ áàéäëûí ¿íý öýíý
Aesthetic values
Ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí çîõèöóóëàëò
Regulation on Foreign Investment
Ãàäàðãûí ãåîõèìèéí ñóäàëãàà Surface geochemical survey
Ãàäàðãûí ãåîëîãèéí çóðàãëàë Surface geological mapping
Ãàäàðãûí óñ Surface water
Ãàäíû íºëººíä îðóóëàõ, íºëººëºë, ºðòºëò, èë÷ëýõ, èëð¿¿ëýõ
Exposure
Ãàçàð àøèãëàã÷ Land user
Ãàçðûí òîñíû áîõèðäóóëàëò Oil pollution
Ãàçàð àøèãëàëòûí ¿íý öýíý Land use values
Ãàçàð àøèãëàñíû òºëáºð, ãàçðûí òºëáºð
Land fee
Ãàçàð ºì÷ëºõ òóõàé õóóëü Land Privatization Law
Ãàçàð øîðîîíû àæèë Earth-moving
Ãàçàð øîðîîíû àæèë, ìàëòàëò Excavation
Ãàçàð ýçýìøèã÷ Land owner
Ãàçàð ýçýìøèë/ ºì÷ëºë Land ownership
Ãàçàð ýçýìøèëò Land acquisition
Ãàçàð ýçýìøèõ ýðõ Land tenure
Ãàçàð, õýëòýñ, òàñàã, ÿàì Department
Ãàçðûã õýò èõ õàãàëàõ Over-cultivation
Ãàçðûí ãàäàðãà Land surface
Ãàçðûí ìàðãààí Land dispute
Ãàçðûí òîñíû á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý
Petroleum production sharing contracts
Ãàçðûí òîñíû ãýðýýò òàëáàé Contract fields for oil
Ãàçðûí òîñíû öîîíîã Oil well
Ãàçðûí õýâëèé àøèãëàñíû òºëáºð
Royalty tax
Ãàçðûí øèíý÷ëýë Land reform
Ãàìøãààñ ñýðãèéëýõ Disaster prevention
Ãàìøãèéí óðøãèéã ¿íýëýõ, ãàìøãèéí äàðààõ ¿ð äàãàâðûã òîîöîõ ¿íýëãýý
Post-disaster assessment
Ãàìøèã, àþóë Disaster
Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí êàäàñòðûí ãàçàð
Department of Geological and Mining Cadastre
Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí õÿíàëòûí àëáà
Geological and Mining Inspection Agency
Ãåîëîãèéí ñóäàëãàà Geological survey
Ãåîìîðôîëîãè Geomorphology
Ãîë äýýæ¿¿ä Sampling core
Ãîë ìºðíèé óðñãàëûã çîõèöóóëàõ, ººð÷ëºõ
River realignment
Ãîë ÷èã õàíäëàãà Mainstream
Ãîëëàíä ºâ÷èí Dutch disease
Ãîëûí àäàã, íóóâ÷íààñ, õàâöëààñ ãàðàõ, èë ãàðàõ
Debouchment
Ãîëûí ãàðàì Culvert
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü31
Ä
Ãîëûí ãîëäðèë River bed
Ãîëûí öóòãàëàí, ýëáýã äýëáýã, óðñàí îðñîí
Affluent
Ãîëûí ýõ Headwater
Ãîìäîë áàðàãäóóëàõ ìåõàíèçì Grievance mechanism
Ãîìäîë, çîâóóðü, äóðã¿éöýë Grievance
Ãîìäîë, ñàíàë, íýõýìæëýë Complaint
Ãóéâóóëàõ, ìóøãèõ, ººð÷ëºõ Distort
Ãóðàâäàã÷ òàëûí ìàãàäëàãàà Third party verification
Ãóðâàí òàëûí õýëýëöýýð Tripartite negotiation
ÿåõýí õóäãóóä Shallow hand wells
ÿéöýòãýëèéã ìºðäºõ, õàíãàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ
Enforcement of compliance
ÿíèé óñ Groundwater
ÿíèé óñíû áîõèðäîë Groundwater contamination
ÿíèé õóäàã Artesian well
Ãýíýòèéí àøãèéí òàòâàð Windfall profit tax (WPT)
Ãýíýòèéí ñ¿éðýë Sudden disaster
Ãýð÷èëãýý Certificate
Ãýðýý õýëýëöýýð Agreement
Ãýðýýò áàéãóóëëàãà Contracting organization
Äàâñæèëò Salinity
Äàâñæñàí õºðñ Saline soil
Äàâõàðãà, ¿å Layer
Äàâõàðãà Strata/stratum
Äàãàëäàíãààð àæèëëàõ Apprenticeship
Äàãàõ, ìºðäºõ, ã¿éöýòãýõ, áèåë¿¿ëýõ
Compliance control
Äàëàéí ýðãèéí õàâèéí á¿ñ Riparian zone
Äàëàí, õààëò Dam
Äàëä óóðõàé Underground mine
Äàðõàí öààçàò ãàçàð Strictly Protected Area
Äàñàí çîõèöîõ ÷àäâàð Adaptability
Äàõèí íóòàãøóóëàõ Reintroduction
Äàõèí áîëîâñðóóëàõ, àøèãëàõ Recycling
Äàÿàð÷ëàë, äàÿàðøèë Globalization
Ñàëõèí äîîð Downwind
Äîðäóóëàõ, äààìæðóóëàõ Exacerbate
Äîðîéòîë, ã¿íçãèéðýë, õ¿íäðýë, äààìæèðàë
Aggravation
Äîðîéòîõ, ìóóäàõ, äîðîéòîë Degradation
Äîòîîä áàòàëãààæóóëàëò Internal assurance process
Äîòîîä õÿíàëò Self monitoring
Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í Gross Domestic Product (GDP)
Äóëààíû áîõèðäîë Thermal pollution
Äóíä õýìæýýíèé ýðñäýë Moderate risk
Ä¿ðýì Bylaw
Äýâøèëò òåõíîëîãè Technology advanced
Äýä á¿òýö Infrastructure
Äýëõèé åðòºíö Universe
Äýëõèéí äóëààðàë Global warming
Äýëõèéí ºäºð Earth Day
Äýëõèéí öàðöäàñ Earth’s crust
Äýòðèò Detritus
Åðäèéí àøèãò ìàëòìàëûí îðä Deposit of conventional minerals
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü32
¨ÆÇÈ
¨ðîîë õàìàã÷ Dredge
¨ðîîëûí Benthic
¨ðîîëûí óñíû ñýýðíóðóóã¿éòýí Benthic macro-invertebrates
¨ñ ç¿éí ä¿ðýì Code of ethic
Æåíäåðèéí ìýäðýìæòýé õºòºëáºð
Gender sensitive program
Æåíäåðèéí òýãø áàéäàë Gender equality
Æèøèã, õàðüöóóëàëò, õàíäëàãà Benchmarks
Çààâàë ìºðäºõ ñòàíäàðò Enforceable standard
Çàäðàë Decomposition
Çàéëóóëàõ õîîëîé Discharge pipe
Çàìàã Algae
Çàð ñóðòàë÷èëãàà Advertisement
Çàðëàõ, ìýäýãäýõ Announce
Çàñàãëàëûã áýõæ¿¿ëýõ Enhance governance
Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýð
Intergovernmental negotiation
Çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí õºòºëáºð
Government platform
Çàõ çýýëèéí øàõàëò, äàðàìò Market pressure
Çàõ õÿçãààðûí ãàçðóóä Marginal land
Çîíõèëîã÷ óðãàìàëûí òºðë¿¿ä Dominant communities
Çîðèëãî Goal
Çîðèëò Objective
Çîðèëòîò á¿ëýã Target group
Çîõèöîë, íóòàãøèëò, äàñàí çîõèöîõ
Adaptation
Çîõèöóóëàã÷, ñóðãàëòûí óäèðäàã÷, ÷èãë¿¿ëýã÷, çàëàã÷
Facilitator
Çîõèöóóëæ áîëîõ íºëººëëèéí ¿íýëãýý
Regulatory Impact Assessment
Ǻâëºë Council
Ǻâëºëäºõ Consult
Ǻâëºëäºõ á¿ëýã Consultative group
Ǻâëºëäºõ õîðîî Advisory Committee
Ǻâòãºõ øàëòãààí/¿íäýñëýë Justification
Ǻâøèëöëèéí çàõèäàë, ãýðýý Letter of Agreement
Ǻâøèëöºë, òîõèðîëöîî Consensus
Ǻâøººðºë îëãîõ ÿâö Permitting process
Ǻºâðèéí óñ Potable water
Ǻºëð¿¿ëýõ, õºíãºëºõ, áàãàñãàõ, áóóðóóëàõ
Mitigate/mitigation
Ǻð÷ëèéã øèéäâýðëýõ Conflict (dispute) resolution
Çóðàãç¿éí á¿ðòãýë Cartographic registry
Çóó÷ëàã÷ Mediator
Ç¿éë Species
Çýë¿¿ä/àãëàã ãàçàð, àòàð ãàçàð Wilderness
Çýðýãëýë Rating
Çýñ Copper
Çýñèéí áàÿæìàë Copper concentrate
Çýñèéí îðä/óóðõàé Copper ore/deposit
Èäýìõèé áîäèñóóä Corrosive substances
Èäýø òýæýýëèéí ãèíæ Food chain
Èäýø òýæýýëèéí ñ¿ëæýý Food web
Èë òîä áàéäàë Transparency
Èë òîä áàéäëûí ñàí Transparency foundation
Èë òîä íýýëòòýé áàéäàë Openness and transparency
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü33
ÊËÌ
Èë òîä, òóíãàëàã Transparent
Èë óóðõàé Open cast mine
Èë óóðõàé Open-pit mine
Èë óóðõàé Quarry
Èëð¿¿ëýëò, àøèãëàëò Exploitation
Èë¿¿äýë àøãèéí òàòâàð Excess profit tax
Èðãýäèéã òàòàí îðîëöóóëàõ Citizen engagement
Èðãýäèéí îðîëöîî Citizen participation
Èðãýäèéí íºõºðëºë Community partnership
Èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðàë Citizens’ Representative Khural/Assembly
Èðãýäýä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãà Citizens’ Guide
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãà Civil society organization (CSO)
Èðãýíèé íèéãýì Civil society
Èðýýä¿éí õºãæèëä õºðºí㺠îðóóëàõ
Investing into the future
Èñýëäýë Oxidation
Èòãýìæëýõ ºì÷òºí Trustee
Êàäàñòðûí á¿ðòãýëèéí àëáà Cadastral Registry Center
Êàëè Potassium
Êåìïèéí áàéãóóëàìæ Camp construction
Êîêñ, øàòàíãè í¿¿ðñ Coke/coking
Êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãà
Corporate social responsibility
Êîìïàíèéí õÿìðàëûí ¿åèéí òºëºâëºãºº
Corporate crisis management planning
Êîíöåíòðàò, áàÿæìàë Concentrate
Êîìïàíèéí ýðñäëèéí ìåíåæìåíò
Corporate risk management
Ëèöåíç õîéøëóóëàõ Delaying license
Ëèöåíç/ òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
Terminate a license
Ëèöåíçèéã äóóñãàâàð áîëãîõ Revoke a license
Ëîááèäîõ Lobby
Ìàêðî ñýýðíóðóóã¿éòýí Macroinvertebrates
Ìàðãààíûã çîõèöóóëàõ Dispute settlement
Ìàðãààíûã 纺ëð¿¿ëýõ Conflict mitigation
Ìàðãààíûã øèéäâýðëýõ Dispute resolution
Ìàðãààíûã ýâëýð¿¿ëýõ Conflict mediation
Ìàõàí èäýøòýí Carnivore
Ìàø àþóëòàé ýðñäýë Unacceptable risk
Ìîíãîëûí ãîëóóäûí õÿíàëòûí ñ¿ëæýý
Mongolian river monitoring network
Ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð Monitoring program
̺íãºí óñ Mercury
̺íãºí óñíû áîõèðäîë Mercury pollution
̺õñºí òºðºë ç¿éë Extinct species
Ìóóäàõ, äîðäîõ, ÷àíàð íü äîîøëîõ/áóóðàõ
Deterioration
Ìýäëýã ìýäýýëëèéí õîìñäîë, ìýäýýëýëã¿é áàéõ
Knowledge gap
Ìýäðýìòãèé áàéäàë Sensitivity
Ìýäýýëëèéí ýìõòãýë Newsletter
Ìýäýýëëýõ Inform
Ìýäýýëýë ñîëèëöîõ Exchange of information
Ìýäýýëýë, ìýäýýëýë ò¿ãýýõ, ìýäýýëýëòýé áàéõ
Awareness
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü34
Í
Ìýäýýëýëä òóëãóóðëàñàí çºâøèëöºë, òîõèðîëöîî
Informed consent
Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí åðºíõèé ãàçàð
General Agency of Specialized Inspection
Ìýðãýæëèéí áóñ õýëëýã Non-technical language
Ìýðãýæëýýñ øàëòãààëàõ ºâ÷èí Occupational disease
Ìýðãýøèë Qualification
Måòð òàëáàé (4047 êâàäðàò ) Acre
Íààøòàé, çºâøººðñºí, çºâøººðºõ, áàòòàé
Affirmative
Íàì áóñ Non-partisan
Íàìàã, íàìãàðõàã ãàçàð Wetland
Íàìãàðõàã ãàçðûí ñóâàã øóóäóó Wetland drainage
Íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿íýëãýý Social Impact Assessment
Íèéãìèéí ¿íýò ç¿éëñ Social values
Íèéãìèéí õýâ æóðàì çºð÷èõ, õýð¿¿ë ìàðãààí, àéëãàõ, öî÷îîõ
Affray
Íèéãìèéí ýðñäýë Social risk
Íèéãìýýñ òóñãààðëàõ Social exclusion
Íèéãýìøèõ Social inclusion
Íèéëìýë Cumulative
Íèéòèéí ºì÷ Common property
Íèéòèéí ýçýìøëèéí ãàçàð Public land
Íèéöýë, òààðàìæ, áèåëýëò, õýðýãæèëò
Compliance
Íèìãýí õîîëîé Slurry pipe
Íîãîîí îä GreenStar
ͺ뺺ëºë ¿¿ñãýã÷ Stressor
ͺ뺺ëºë, ºì㺺ëºë Advocacy
ͺ뺺ëºëä ºðòºõ á¿ñ Impact site
ͺºöèéí õàðèóöëàãàé àøèãëàëò Responsible resource use
ͺõºí ñýðãýýãääýã Renewable
ͺõºí ñýðãýýãääýãã¿é Non-renewable
ͺõºí ñýðãýýãäýõ áàÿëàã Renewable resources
ͺõºí ñýðãýýãäýõ áîëîìæòîé Potentially renewable
ͺõºí ñýðãýýëò Rehabilitation
ͺõºí ñýðãýýëòèéí àðãà òåõíîëîãè
Remediation technology
ͺõºí òºëáºð Compensation
ͺõºí ñýðãýýëòèéí ýðñäýë¿¿ä Rehabilitation risks
ͺõºí òºëºëò Reimbursement
ͺõºí òºëæèëò Regeneration
ͺõºðëºë/ò¿íøëýë Partnership
Íóãà, ºâñèéã íü õàäñàí íóãà Hayfield
Íóòãèéí èðãýä Local communities
Íóòãèéí èðãýäòýé çºâëºëäºõ, çºâøèëöºõ
Community consultation
Íóòãèéí õ¿ì¿¿ñ Indigenous people
Íóòãèéí, óóãóóë Indigenous
Í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ Resettlement
Í¿¿ðñ, ÷óëóóí í¿¿ðñ Coal
Í¿¿ðñíèé äàâõàðãà/ ¿å Coalbed
Í¿¿ðñíèé îðä ãàçàð Coalfield
Í¿¿ðñíèé óóðõàé Coal deposit
Í¿¿ðñíèé óóðõàé Coalmine
Í¿öãýðýõ Denudation
Í¿¿ðñòºðºã÷ Carbon
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü35
Î
Íýâòðýõ, øóðãàæ îðîõ Infiltration
Íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàð Value Added Tax
Íýìýëò ººð÷ëºëò Amendment
Íýí õîâîðäñîí àí àìüòàí Endangered animal
Íýð òîìú¸î Terminology
Íýðâýãäñýí ãàçàð íóòàã Affected area
Íýðýõ Distillation
Íýõýìæëýã÷ çàðãà ìýä¿¿ëýã÷ Claimant
Íýýõ, èëð¿¿ëýõ, îëîõ Disclosure
Íÿãòàðøñàí õàÿãäàë Thickened tailings
Íÿãòðàë, íÿãòøèë Density
Îâîîëãûí õýâãèéæ¿¿ëýëò Stockpile sloping
Îâîîëãî Stockpile
Îçîíû äàâõàðãà öîîðîõ, íèìãýðýõ
Depletion of ozone layer
Îé ñóóëãàõ, ìîäæóóëàõ, îéæóóëàõ
Afforest
Îéæóóëàëò Afforestation
Îéæóóëàõ àæèë Reforestation/reforestation
Îéí àæ àõóé Sylviculture
Îéí íººö õîìñäîõ Deforestation
Îëáîðëîëòûí ëèöåíç Extraction license
Îëáîðëîõ Extract
Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýëèéí èë òîä áàéäëûí ñàíàà÷èëãà
Extractive Industries Transparency Initiative
Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýë Extractive Industry
Îëãîãäñîí òóñãàé çºâøººðºë Issued license
Îëîí íàñò óðãàìàë Perennial plants
Îëîí íèéò Mass
Îëîí íèéò, íóòãèéí èðãýä Community
Îëîí íèéòèéí îðîëöîî Community participation
Îëîí íèéòèéã òàòàí îðîëöóóëàõ Community engagement
Îëîí íèéòèéã õàìðàõ õ¿ðýý Public participation spectrum
Îëîí íèéòèéí àøèã ñîíèðõëûã èëýðõèéëñýí áàéãóóëëàãà
Public interest organization
Îëîí íèéòèéí çºâëºë人í, õýëýëö¿¿ëýã
Public consultation
Îëîí íèéòèéí ìýäëýã, ìýäýýëýëòýé áàéõ, ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýõ
Public awareness
Îëîí íèéòèéí ìýäýýëëèéí õýðýãñëýë
Mass media
Îëîí íèéòèéí îðîëöîîíû çàð÷èì
Principles of community participation
Îëîí íèéòèéí òàéëàãíàë Public reporting
Îëîí íèéòèéí õàðèëöàà Public relations
Îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ àæèëòàí Public relations officer
Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ¿éë ÿâö Multi-stakeholder process
Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ÷óóëãà óóëçàëò
Multi-stakeholder forum
Îëîí òàëûí îðîëöîîã õàíãàõ Secure multi-stakeholder participation
Îëîí òàëûí õàìòûí àæèëëàãàà Multilateral cooperation
Îëîí óëñûí ñòàíäàðò International standards
Îëîí óëñûí õýìæýýíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí
Internationally recognized
Îëîí óëñûí øèëäýã òóðøëàãà International best practice
Îëîí ÿíç áàéäàë Diversity (ecological)
Îñëûí ¿åä àâàõ àðãà õýìæýý Emergency response
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü36
ªÏÐÑ
Îëîíõ Majority
Îíãîí Pristine
Îíãîí ãàçàð íóòàã Wildland
Îíöãîé àëáàí òàòâàð Excise tax
Îíöãîé, ñîäîí òºðºë ç¿éë Exotic species
Îðä ãàçàð Deposit
Îðîëöîã÷ òàëóóä Multi-stakeholder
Îðîëöîã÷ òàëóóäûí îðîëöîî Multi-stakeholder involvement
Îðîëöîîíû Participatory
Îðîëöîîí äýýð òóëãóóðëàñàí õÿíàëò øèíæèëãýý
Participatory monitoring
Îðîëöîîíû àðãààð øèéäâýð ãàðãàõ
Participatory decision-making
Îðîëöóóëàõ, õàìðóóëàõ Involve
Îðîí íóòàã äàõü îëîí òàëò çºâëºë
Local Multi-stakeholder Council
Îðîí íóòàã äàõü øèéäâýð ãàðãàõ ÿâö
Local decision-making
Îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõ õýòèéí òºëºâëºãºº
Community vision planning
Îëîí íèéò èðãýäèéí õºãæèë Community development
Îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í Local movement
Îðõèãäñîí óóðõàé Orphaned mine
Îð÷íû àãààð áîõèðäóóëàã÷ Ambient air pollution
Îð÷íû á¿ñèéí ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº
Buffer zone management plan
Îð÷íû ººð÷ëºëò Environmental modification
Îð÷íû ýñýðã¿¿öýë Environmental resistance
Îñëûã òýãëýõ Zero injuries
ªâ çàëãàìæëàëûí ýðõ ç¿éí àñóóäëóóä
Legacy issues
ªâºë溺 Winter camp
ªãºõ, îëãîõ Issuance
ªäºð òóòìûí õÿíàëò øèíæèëãýý Routine monitoring
ªì㺺ëºõ, õàìãààëàõ, äýìæèõ Advocate
ªì÷ õóâü÷ëàë Privatization
ªíãºí õºðñ Topsoil
ªíãºò ìåòàëë Non-ferrous metal
ªíäºð ýðñäýë High risk
ªºðºº áóóëãàã÷ Dumper
ªºðºº ººðèé㺺 òýòãýõ ÷àäâàðòàé ýêîñèñòåì
Self sustaining ecosystem
ªð çýýë, çàðëàãà Debt
ªðãºäºë ãàðãàõ, ºãºõ Submit an application
ªðìèéí òàëáàé Blast area
ªðºìäëºã, ºðºìäºëò Drilling
ªðºìäñºí öîîíîã Minehole
ªðºìäñºí öîîíîã/í¿õ Drilled hole
ªðºíä óíàñàí õ¿í, ºðòýé õ¿í Debt
ªðòºìòãèé, ýìçýã áàéäàë Vulnerability
Ïîðôèð Porphyry
Ðàäèî èäýâõò Radioactive
Ñàâ ãàçàðûí çºâëºë River Basin Council (RBC)
Ñàéí äóðûí àæèëòàí Volunteer
Ñàéí äóðûí á¿ëýã Volunteer group
Ñàéí äóðûí çàð÷ìóóä Voluntary principles
Ñàéí äóðûí ¿¿ðýã, àìëàëò Voluntary commitments
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü37
Ò
Ñàéí çàñàãëàë Good governance
Ñàíàë çºðºõ, ñàíàë ¿ë íèéëýõ, ýñýðã¿¿öýõ
Dissent
Ñàíàë õóðààëò/Ñàíàëûí õóóäàñ Ballot/Ballot paper
Ñàíàë õóðààõ áàéð Polling station
Ñàíñðûí òóÿà/öàöðàã Cosmic ray/radiation
Ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãàà Financial security
Ñåìèíàð Workshop
Ñîäîí õàðàãäàõ, òîìîîõîí áàðèëãà áàéãóóëàìæ
Landmark
Ñî¸ëûí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä
Cultural sites
Ñî¸ëûí áîëîí áàéãàëèéí ºâ Cultural and natural heritage
Ñî¸î /óðãàìëûí/ Sapling
Ñî¸îëîõ, ñî¸îëîëò Germination
Ñîëèëöîîíû ìåõàíèçì Exchange mechanism
Ñîíãóóëèéí òîéðîã Constituency
Àøèã ñîíèðõëûí çºð÷èë Conflict of Interest
Ñîðüö, äýýæ Sample
Ѻºã Shrub
Ѻðºã ¿ð ä¿í Adverse impact
Ѻðºã íºëººëºë Adverse effect
Ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé îðäóóä
Deposits of strategic importance
Cóâàã øóóäóó Trench
Ñóäàëãàà Survey
Ñóóðü ñóäàëãàà Baseline survey
Ñóóðüøìàë Transient
Ñ¿éðýë Devastation
Ñ¿éòãýõ, öºëìºõ Devastate
Ñ¿éòãýõ, ýâäýõ, óñòãàõ, ñºíººõ Destroy
Ñýýðíóðóéã¿éòýí Invertebrate
Òààã¿é, çîõèñã¿é Objectionable
Òàãèéí, óóëûí îðîéí Alpine
Òàéëáàð Comment
Òàëñò, óóëûí áîëîð, òóíãàëàã ÷óëóó
Crystal
Òàëóóä ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ àðãà çàì “Win-win” outcome
Òàëóóäûã òàòàí îðîëöóóëàõ òºëºâëºãºº
Stakeholder engagement plan
Òàëóóäûí îðîëöîî Participatory engagement
Òàëóóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý õýëýëöýýð
Multi-stakeholder Collaboration Agreement
Òàíèëöóóëàõ, òîäîðõîéëîõ, çóðãààð ä¿ðñëýõ
Delineation
Òàðèàëàíãèéí òàëáàé Crop land
Òàðõàëò Dispersal
Òàðõàö, ñàðíèëò, äýëãýðýõ Diffusion
Òàðõñàí, ñàðíèñàí, òàðõàõ, ñàðíèõ
Diffuse
Òàðüö, ñóóëãàö Seeding
Òàòâàðûí íºõöë¿¿ä Tax conditions
Òàòâàðûí òîãòâîðòîé îð÷èí Stable tax environment
Òàòâàðûí óðàìøóóëàë, õºø¿¿ðýã Tax incentives
Òåñòèéí öýã¿¿ä óõàõ Excavating test pits
Òîãòâîðæèëòûí îëîí òàëò ¿ç¿¿ëýëò, èíäåêñ
Composite index of sustainability
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü38
Ò
Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà Sustainable livelihoods
Òîãòâîðòîé àþóëã¿é áàéäëûí îð÷èí áèé áîëãîõ
Create a stable security environment
Òîãòâîðòîé áàéäàë Sustainability
Òîãòâîðòîé áàéäëûí ãýðýý Stability agreement
Òîãòâîðòîé ãàçðûí òîãòîö Stable landform
Òîãòâîðòîé õºãæèë Sustainable development
Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë Education for sustainable development
Òîãòìîë óñ Standing water
Òîãòîîëûí òºñºë ºðãºí áàðèõ Submit a draft resolution
Òîãòóóí óðñãàë Steady flow
Òîäîðõîéã¿é áàéäàë Uncertainty
Òîì îâðûí óóðõàé Large-scale mining
Òîì õàéðãà Coarse gravel
Òºâëºðºëèéã çàäëàõ, ñààðóóëàõ Decentralization
Òºëñºí òºëáºðºº íèéòëýõ Publish what you pay
Òºëºõ Defray
Òºð áà õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë
Public Private Partnership (PPP)
Òºðèéí àëáàí õààã÷ Public servant
Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà Non-government organization (NGO)
Òºðèéí ìýäýýëëèéí ñàí State information database
Òºðèéí ºì÷èéí State owned
Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé Partially state-owned
Òºðèéí ºì÷èò õºðºíãèéí ñàí Sovereign wealth fund
Òºñëèéí ¿íäýñëýë Project justification
Òºñºëä îðîëöîõ ñàíàë Expression of Interests
Òóíäàñ ¿¿ñýõ, ¿å äàâõàðãà ¿¿ñýõ Deposition
Òóíäàñ, õóðäàñ Sediment
Òóíõàã, òóíõàãëàë Declaration
Ò¿ð çóðûí ãàçàð àøèãëàëò Temporary land use
Òóðøèëò, ñîðèëò Assay
Òóñãàé õàìãààëàëòòàé õ¿ðýýëýí National Conservation Park
Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã
Conservation area
Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçðûí çàõèðãàà
Protected Area Administration (PAA)
Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð Protected area
Òóðøèëòûí ñóäàëãàà Pilot study
Òóñãàé çºâøººðëèéã äàõèí îëãîõ
Re-issue a license
Òóñãàé çºâøººðëèéí õóðààìæ/òºëáºð
License fee
Òóñãàé çºâøººðºë License
Òóñãàé çºâøººðºë îëãîõ ¿éë ÿâö Licensing procedures
Òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
Invalidating a license
Òóñãàé çºâøººðºë ýçýìøèã÷ License holder
Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð Special protected area
Òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàð Special purpose territory
Òóÿà, öàöðàã Radiation
Òóÿàíû ýì÷èëãýý Radiation therapy
Ò¿ãýýëò, äýëãýð¿¿ëýëò Dissemination
Ò¿ãýýìýë òàðõàöòàé àøèãò ìàëòìàëûí îðä
Deposits of common minerals
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü39
ÒÓ
Ò¿éìýðò ºðòºìòãèé ãàçàð Area susceptible to fire
Ò¿íø áàéãóóëëàãà Partner organization
Ò¿ð çóóðûí óðñàöòàé áóëàã Ephermeral streams
Ò¿¿õèé ãàçðûí òîñ/íåôòü Crude oil
Ò¿¿õèé ýä Raw materials
Òýãø áàéõ çàð÷èì Intergenerational equity
Òýíöâýð, òîãòâîðòîé áàéäàë Equilibrium
Òýíöâýðòýé áàéäëûí çàð÷ìóóä Equator principles
Òýñâýðòýé áàéäàë Resistance
Òýñýëãýý Blasting
Òýòãýëýã Grant
Óëààí íîì Red data book
Óëñûí áàéöààã÷ State inspector
Óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýý State registration certificate
Óëñûí ºì÷ áîëãîõ, õóðààõ Confiscate
Óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð õèéñýí ¿éë àæèëëàãàà
State-funded operation
Óëñûí õèë National border
Óëñûí õèëèéí çóðâàñ ãàçàð Border strip land
Óíäíû óñ Drinking water
Óðàìøóóëëûí õºø¿¿ðýã Incentives
Óðàíû èñýë Uranium oxide
Óðãàìàë ¿õýæ ìóóäàõ Die off
Óðãàìàëàí íºìðºã Plant coverage
Óðãàìàëæèëòûí çóðàã Vegetation map
Óðãàìàëæóóëàëò Revegetation
Óðãàìëàí íºìðºã/ á¿ðõýâ÷ Vegetation cover
Óðãàìëûí àéìàã Flora
Óðãàìëûí á¿ëãýìäýë Vegetation communities
Óðãàìëûí, óðãàìàë ñóäëàëûí Botanical
Óðñàöûí ìîíèòîðèíã Discharge monitoring
Óðòðàã Longitude
Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ Prevention
Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý
Preventive action
Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çàð÷èì Precautionary principle
Óðüä÷èëñàí ¿íýëãýý Prior assessment
Óñ àøèãëàëò Water utilization
Óñ íýâòð¿¿ëýõ ÷àäâàð Permeability
Óñ ñóäëàë Hydrology
Óñ óðñãàõ õîîëîé Diversion channels
Óñ õàíãàìæ Water supply
Óñ õóðààõ òàëáàé Catchments
Óñ õýðýãëýã÷ Water user
Óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæ Water treatment facility
Óñ, öàã óóð, îð÷íû øèíæèëãýýíèé ãàçàð
National Agency of Meteorology, Hydrology & Environment Monitoring
Óñàëæ òîîñûã äàðàõ Dust suppression (watering)
Óñàí ñàí Water reservoir
Óñàí öàõèëãààí ñòàíö Hydroelectronic power station
Óñàí, óñíû Aquatic
Óñã¿é áîëãîõ, õàòààõ, óñã¿éæ¿¿ëýõ
Dehydrate
Óñã¿éæ¿¿ëýõ, óñ çàéëóóëàõ Dewatering
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü40
Ó
Óñæóóëàëò Irrigation
Óñíû (àé ñàâ)õàãàëáàð ãàçðûí õàìãààëàëò
Watershed protection
Óñíû àé ñàâ Water basin/Watershed
Óñíû ãàäàðãà, òîëèî Water table
Óñíû ãîðèì Water regime
Óñíû ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº Water management plan
Óñíû ìýäýýëëèéí íýãäñýí òîãòîëöîî
Water information system
Óñíû íººö Water reserves
Óñíû íººöèéí íýãäñýí ìåíåæìåíò
Integrated Water Resource Management
Óñíû ñýýðíóðóóã¿é àìüòàä Aquatic invertebrates
Óñíû òîî á¿ðòãýë Water inventory
Óñíû ¿íäýñíèé õîðîî National Water Committee
Óñíû õàéãóóë, ñóäàëãàà Hydrological exploration
Óñíû õîìñäîë, äóòìàãøèë Water scarcity, deficit
Óñíû õýðýã ýðõëýõ ãàçàð Water Authority Agency
Óñíû õÿíàëò øàëãàëò Water audit
Óñíû ÷àíàð Water quality
Óñíû ÷àíàðûã õÿíàõ, àæèãëàõ Monitor water quality
Óñíû ÷àíàðûí õÿíàëò øèíæèëãýý
Water monitoring
Óñíû ýêîñèñòåìèéí ýð¿¿ë àõóé Aquatic ecosystem health
Óñíû øàâüæ Aquatic insect
Óñòàæ ¿ã¿é áîëîõ, ñºíºõ ìºõºõ Die out
Óñòàõ àþóëä õ¿ðýýä áàéãàà ç¿éë Endangered species
Óòààíû àãóóëàìæ, õýìæýý Smoke concentration
Óóãóóë èðãýäèéí ýðõ Indigenous rights
Óóë óóðõàéí òóñãàé çºâøººðºë Mining license
Óóë óóðõàéí õ¿ðýýëýí Mining Institute
Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò Climate change
Óóðõàé äóóññàíû äàðààõ ¿å øàò Post-mining phase
Óóðõàé õààõ Mine closure
Óóðõàéí õààëòûí äàðààõ ãàçàð àøèãëàëò
Post-mining land use
Óóðõàéí ìº÷ëºã Mine life cycle
Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëò Mine reclamation
Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëòèéí òºëºâëºãºº
Mine reclamation plan
Óóðõàéí òàëáàé Mining area
Óóðõàéí òºãñãºëèéí ¿å øàò Closure Phase
Óóðõàéí óñ çàéëóóëàëò Mine pit de-watering
Óóðõàéí ¿éëäâýð Mining plant
Óóðõàéí ¿íäñýí îðä Hard rock deposit
Óóðõàéí õààëòûí òºëºâëºãºº Mine closure plan
Óóðõàéí õàÿãäàë, îâîîëãî Mine tailings
Óóðõàéí õàÿãäëûí õóðèìòëàë Mine tailings repository
Óóðõàéí õîã õàÿãäàë Mining waste
Óóðõàéí õ¿äýð Mining ore
Óóðõàéí øîðîîí îðä Placer deposits
Óóðõàéí ýäýëáýð ãàçàð Mining claim
Óóðøèõ Evaporation
Óóñàõ Dissolve
Óóñãàõ Leaching
Óóññàí õ¿÷èëòºðºã÷ Dissolved oxygen
Óíäíû óñ (aìíû óñ) Potable water
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü41
¯ÔÕ
Óõàõ, ìàëòàõ Dig
Óõàø Bore
¯çýã÷, ñîíñîã÷, îëîí íèéò Audience
¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ íèéãìèéí çºâøººðºë
Social license to operate
¯éë àæèëëàãààíû ñòàíäàðò Performance standards
¯éëäâýðèéí õàòóó õîã õàÿãäàë Industrial solid waste
¯éëäâýðèéí õºãæèë Industrial development
¯éëäâýðëýëèéí ¿å øàò Operation Phase
¯éëäýë, ¿éë àæèëëàãàà, àðãà õýìæýý
Action
¯éë÷èëãýýíèé òºëáºð/ õóðààìæ Service fee
¯ëäýö Residue
¯ëäýö íºëººëºë Residual impacts
¯íäñýí ÷óëóóëàã, îðä ãàçàð Bedrock
¯íäñýí, ñóóðü Baseline
¯íäýñëýëã¿é øààðäëàãà Invalid claim
¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë National security
¯íäýñíèé á¿ñ Root zone
¯íäýñíèé õºãæëèéí ñòðàòåãè National Development Strategy
¯íñ, øààð Slag
¯ñðýíã¿é ºñºëò áà áóóðàëòûí ìº÷ëºã, ¿å øàò
Boom and bust cycle
¯íý öýíý, ¿íýò ç¿éë, à÷ õîëáîãäîë
Value
¯íýëãýý, ä¿í øèíæèëãýý Appraisal
¯íýëãýýíèé êàðò Scorecard
¯íýëãýýíèé õàìðàõ õ¿ðýý Scope of assessment
¯ð àøãèéí íºëººëëèéí ãýðýý õýëýëöýýð
Impact Benefit Agreement
¯ð àøèãòàé, ºðòºã çàðäàë õýìíýñýí
Cost effective
¯ð äàãàâàð Consequence
¯ðãýëæëýõ õóãàöàà Duration
¯ðæèë øèìò äàâõàðãà Fertile layer
¯¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé, àæèëëàæ áàéãàà
Acting
¯¿ðýã õàðèóöëàãà Liability
¯õýð ÷óëóó Boulder
¯¿ñìýë ãàäàðãóó artificial surface artificial surface
Ôîñôàòûí îðä Phosphate deposit
Õààëò (óóðõàéí õààëò) Closure (mine closure)
Õààëòòàé òýýâýðëýã÷èä Conveyors
Õààëòûí òºëºâëºãºº Closure planning
Õàâàðæàà Spring camp
Õàãàðõàé, ýâäýðõèé õýìõýðõèé, áàëãàñ, ÷óëóóëãèéí õýëòýðõèé
Debris
Õàãàñ õóóðàé, õóóðàéñàã Semi-arid
Õàäãàëàãäàõ ëèöåíç Retention license
Õàäãàëñàí ºíãºí õºðñºíä çºâ ìåíåæìåíò àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ
Manage stockpiled topsoil
Õàäëàíãèéí òàëáàé Hay field
Õàäëàíãèéí òàëáàé Haymaking area
Õàéãóóëûí áîëîí óóë óóðõàéí àøèãëàëòûí êîìïàíèóä
Exploration and mining companies
Õàéãóóëûí ãàçàð, òàëáàé Exploration area
Õàéãóóëûí ëèöåíç Exploration license
Õàéãóóëûí ¿å øàò Exploration Phase
Õàéëàõ ¿éëäâýð Smelter
Õàéëóóëàõ Smelting plants
Õàéëóóð æîíø Fluorspar
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü42
Õ
Õàéðãà Gravel
Õàëóóí öýã Hot spot
Õàìãààëàëòûí á¿ñ Exclusion zone
Õàìãààëàõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ Safeguard
Õàìãààëàõ, õàäãàëàõ Conservation
Õàìòàðñàí ¿éëäâýð Joint venture
Õàìòðàã÷ Collaborator
Õàìòðàí àæèëëàõ Collaborate
Õàìòûí àæèëëàãàà Collaboration
Õàìòûí àæèëëàãààíû ãóðâàí òàëò õýëýëöýýð
Tripartite negotiation
Õàìãèéí ñàéí òåõíèê, àðãà áàðèë
Best available techniques
Õàíàñàí õºðñ Saturated soil
Õàíãàëòã¿é íºõºí ñýðãýýëò Inadequate rehabilitation
Õàíãàí íèéë¿¿ëýëòèéí ýðñäëèéí ¿íýëãýý
Supply risk assessment
Õàíø áóóðàëò, ¿íèéí óíàëò Devaluation
Õàð ìåòàëë Ferrous metals
Õàð òóãàëãà Lead
Õàðèëöàí àøèãòàé ºãººæòýé áàéõ
Mutual benefit
Õàðèëöàí îéëãîëöëûí ñàíàìæ áè÷èã
Memorandum of Understanding (MOU)
Õàðèëöàí õàìààðàë, õîëáîî Correlation
Õàðèóöëàãà, õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð
Accountability
Õàðèóöëàãàã¿é óóë óóðõàé Irresponsible mining
Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàé Responsible mining
Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàéí ñàíàà÷èëãà
Responsible Mining Initiative
Õàòóó õàÿãäëûí îâîîëãî Waste rock pile
Õàòóó õîã õàÿãäàë Solid waste
Õàÿãäàë (õèéí), øèíãýýëò Emission
Õàÿãäàë áîõèð óñ Sewage
Õàÿãäàë çàéëóóëàëò Tailings disposal
Õàÿãäàë ëàã (øèíãýí) Leachate
Õàÿãäàë õàäãàëàõ òºõººðºìæ (õàÿãäëûí àãóóëàõ)
Tailings storage facility
Õàÿãäàë ÷óëóóëàã Waste rock
Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí îâîîëãî Waste rock dump
Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí õàäãàëàëò Stockpiling waste rock
Õàÿãäëûí ìåíåæìåíò Waste management
Õàÿãäëûí ýõ ¿¿ñâýð Emission source
Õèéìýë äàãóóëûí àæèãëàëò Satellite observation
Õèë äàìæèí øèëæèõ õºäºë㺺í Transboundary movement
Õèë õÿçãààð òîãòîîõ, çààãëàõ, çààã òîãòîîõ
Delimit
Õèëèéí ìàðãààí Boundary dispute
Õèë äàìæèí ºíãºðºõ óñ Transboundary water
Õîâîð ìåòàë Rare earth elements
Õîã õàÿãäàë Waste
Õîã õàÿãäàë çàéëóóëàõ Waste disposal
Õîã õàÿãäàë øàòààõ Waste incineration
Õîã õàÿãäëûí çàéëóóëàëò Disposal of refuse or spoil
Õî¸ð íàìûí Bipartisan
Õî¸ð òàëûí õýëýëöýý Bilateral agreement
Õîìñäîë Scarcity
Õîîñîí çàé, òàëáàé Void
Õîð óðøèã Nuisance
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü43
Õ
Õîðã¿éæ¿¿ëñýí õèìèéí á¿òýýãäýõ¿¿í
Detoxified chemicals
Õîðäóóëàõ ÷àíàðûã àðèëãàõ, õîðûã ñààðìàãæóóëàõ
Detoxification
Õîðèî, õîðèã, õîðèã öààç õîðèã òàâèõ, õîðèãëîõ
Ban
Õîðò õàÿãäàë Toxic waste
Õîðòîé, õºíººëòýé, óðøèãòàé Detrimental
Õîð Hazard
Õîðòîé ìàòåðèàë Hazardous material
Õîðòîí Pest
Õîðøîîëîë, õàìòëàã Cooperative
Õîòæèëò Urbanization
Õîòûí õºãæèë Urban development
Õîõèðëûí ¿íýëãýý Damage assessment
Õîõèðîë íºõºí àðèëãóóëàõ øààðäëàãà
Claim for damages
պ人 àæ àõóé Agriculture
պ人 àæ àõóéí óðãàö õóðààëò Agricultural harvesting
Õººæ ãàðãàõ õàñàõ Expel
Õºðºí㺠îðóóëàã÷ Investor
Õºðºí㺠îðóóëàëò Investment
Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýý Investment Agreement (IA)
Õºðñ õóóëàõ Soil removal
Õºðñíèé áîõèðäîë Soil pollution
Õºðñíèé ìåíåæìåíò Soil management
Õºðñíèé ìîðôîëîãè Soil morphology
Õºðñíèé íóðàëò Landslide
Õºðñíèé òîãòâîðòîé áàéäàë Soil stability
Õºðñíèé ¿ðæèë øèì Topsoil fertility
Õºðñíèé ¿ðæèë øèì Soil fertility
Õºðñíèé ¿ðæèë øèì áóóðàõ Depletion of soil
Õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò
Soil fertility indicator
Õºðñíèé øèíæ, á¿òýö Soil texture
Õºðñíèé ýâäðýë Soil erosion
Õºðñºí äîîðõ íººö áàÿëàã Subsoil asset
Õºõòºí àìüòäûí á¿ä¿¿í ãýäñýíä áàéäàã ñàâõàí õýëáýðòýé áàêòåðè. Ãýäýñíèé ñàâõàíöàð
Escherichia coli (E.coli)
Õóâü, õýìæýý, íîãäîë Quota
Õóâüöàà ýçýìøèã÷/õóâü íèéë¿¿ëýã÷
Shareholders
Õóâüöààò êîìïàíè Shareholding company
Õóäàã Well
Õóéëàðñàí, áóæèãíàñàí Turbulent
Õóëãàéí àí Poaching
Õóðäàñãóóð, ººð÷ëºã÷ Catalyst
Õóðèìòëàãäñàí íºëººëºë Cumulative impact
Õóóëèéí õîðèãóóä Legal prohibition
Õóóëèéí ýìõòãýë Compendium of Law
Õóóëèéí ýòãýýä Legal person
Õóóëü áóñ íàéìàà Trafficking
Õóóëü ¸ñíû, ç¿éä íèéöñýí, ç¿é ¸ñíû
Legitimate
Õóóëü ç¿é, äîòîîä õýðãèéí ÿàì Ministry of Justice and Home Affairs (MOJHA)
Õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãà Law enforcement agency
Õóóëü ñàõèóëàõ, ìºðä¿¿ëýõ Law enforcement
Õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýýíèé õóóäàñ
Legislative scorecard
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü44
Õóóëü òîãòîîõ áàéãóóëëàãà Legislature
Õóóëèéí äàãóó ãàðñàí òîãòîîë Legislative decree
Õóóëüä çàõèðàãäñàí õóóëèéã õ¿íäýëñýí
Law abiding
Õóóðàé, õàòñàí, óñã¿é Arid
Õóóðàéøèë, ãàí Drought
Õóóðàéøèë, ¿ð øèìã¿é Aridity
Õóóðàéøëûí ò¿âøèí Degree of aridity
Õóðëûí äàðãà Convener
Õ¿äðèéí áèåò Orebody
Õ¿äýð áîëîâñðóóëàëò Ore processing
Õ¿äýð îëáîðëîëò Ore mining
Õ¿äðèéí äàâõðàãà Lode mining
Õ¿ëöýë,õ¿ëýýöòýé áàéäàë Tolerance
Õ¿ëýýöòýé áàéäëûí õóóëü Law of tolerance
Õ¿ëýìæèéí õèéí ÿëãàðàë Greenhouse gas emission
Õ¿ì¿¿íëýã ¸ñ ç¿éòýé áàéõ Humane and ethical
Õ¿ì¿¿ñèéã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ Displacement of people
Õ¿í àì ç¿é Demographics
Õ¿í àì öººðºõ Depopulation
Õ¿í àìûí òýã ºñºëò Zero population growth (ZPG)
Õ¿íä ¿éëäâýð Heavy industry
Õ¿íèé íººö Human capital
Õ¿íèé õºãæëèéí ñàí Human Development Fund
Õ¿íèé ýðõ Human rights
Õ¿íöýë Arsenic
Õ¿ðýýëýí áóé îð÷íûã ñóäëàõ óõààí
Environmental science
Õ¿÷èðõèéëýëýýñ àíãèä Non-violence
Õ¿÷èë, èñãýëýí Acid
Õ¿÷èëëýã áîðîî Acid rain
Õ¿÷èëëýã áîõèðäîë Acid pollution
Õ¿÷èëëýã õºðñ Acid soil
Õ¿÷èëëýã õóð òóíäàñ Acid precipitation
Õ¿÷èëëýã ÷óëóóëãèéí ø¿¿ðýë Acid mine drainage (AMD)
Õ¿÷èëëýã ÷óëóóíû ø¿¿ðýë Acid rock drainage (ARD)
Õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ ºäºð Effective date
Õ¿÷èíã¿é áîëãîõ Invalidated
Õ¿÷èíã¿é ñàíàë Invalid ballot
Õýëýëöýõ àñóóäàë Agenda
Õýëýëöýýð, õàðèëöàí ÿðèà Dialogue
Õýëýõ ¿ã, èëòãýë Speech
Õýìæèõ øààðäëàãàòàé ïàðàìåòð¿¿ä
Parameters to be measured
Õýðýãëýã÷äèéí á¿ëýã User group
Õýðýãæ¿¿ëýõ ãýæ áóé òºñëèéí òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýëèéí ñóäàëãàà
Feasibility study
Õýñýã÷ëýí ñóäëàõ, ñîðüö àâàõ Sampling
Õýò èõ óñæóóëàëò õèéõ Over-irrigation
Õýýðèéí ãàðûí àâëàãà Field guide
Õýýðèéí ñóäàëãàà Field study
Õÿíàëò, øàëãàëò, õºíäëºíãèéí õÿíàëò
Audit
Õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà Watchdog
Õÿíàëòûí á¿ñ Control site
Õÿíàëòûí çºâëºë Control Council
Öàã óóðûí íîöòîé íºõöºë áàéäàë
Extreme weather events
Õ
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü45
Öàéð Zinc
Öàõèëãààí äóëààíû ¿éëäâýðëýë Cogeneration
Öàöðàã èäýâõò ýëåìåíò¿¿ä Radioactive substances
Öàöðàã èäýâõò áîäèñûí õàÿãäàë Radioactive waste
Öàöðàãèéí ò¿âøèí Radiation
Öîîíîãîîð îëáîðëîõ Borehole mining
Öºëæèëò, öºëæèõ Desertification
Öºëæèëòèéí ýñðýã/ öºëæèëòººñ õàìãààëàõ õºòºëáºð
Anti-desertification program
Öºëæèëòòýé òýìöýõ Combating desertification
Öºëæèëòòýé òýìöýõ ͯÁ-ûí êîíâåíö
United Nations Convention to Combat Desertification
Öºìèéí àþóë ñ¿éðýë, öºìèéí îñîë
Radiation accident
Öºìèéí õàÿãäàë Nuclear waste
Öºìèéí öàõèëãààí ñòàíö Nuclear power station
Öºìèéí ýð÷èì õ¿÷ Nuclear power
Öóë àëò, ãóëóóç Nugget
Öóòãàë, öóòãàëàí Tributary
Öóöëàõ, õ¿÷èíã¿é áîëãîõ Revoke
Öýâýðø¿¿ëýõ Refining
Öýãýí áóñ ýõ ¿¿ñâýðòýé áîõèðäîë
Non-point pollution
×àäàâõ, á¿òýýìæ, ¿ð àøèã, áàãòààìæ
Capacity
×àäàâõæóóëàõ, ÷àäàâõûã äýýøë¿¿ëýõ
Capacity building
×èéðýã, òóóøòàé, õ¿÷èðõýã Robust
×óëóóæñàí ¿ëäýãäýë Fossil
×óëóóëãèéí õóðèìòëàë Rock concentration
×óëóóí õàìãààëàëò Rock armor
×óóëãà óóëçàëò Forum
Øààðäëàãà, íýõýìæëýõ çàðãà ìýä¿¿ëýõ
Claim
Øàâàð, øàâðàíöàð Silt
Øàòàìõàé Flammable
Øàøíû à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä
Spiritual sites
Øèëäýã òóðøëàãà Best practice
Øèëæèëòèéí öýã¿¿ä Transfer points
Øèì ìàíäàë Biosphere
Øèì ìàíäàë, îð÷èí ìàíäàë Ecosphere
Øèì òýæýýëèéí áîäèñûí ýðãýëò Nutrient cycle
Øèìò õºðñ Fertile soil
Øèìòýé, óðãàö ñàéòàé Fertile
Øèíãýí õàÿãäàë áîäèñ Effluent
Øèíãýýõ, çàëãèõ, øèíãýýëò Absorption
Øèíæëýõ/õÿíàõ Inspection
Øèíý òåõíîëîãè Know-howØîðîîí äàâõàðãà, õºðñíèé äîîä äàâõàðãà
Subsoil
Øîõîéæèëò, ÷óëóóæèëò Calcification Øîõîéí ÷óëóó Limestone Øóäàðãà ¸ñ, òýãø áàéäàë Justice and equity Øóäàðãà ãàçàð ýçýìøèëò Land use integrity Øóóä áóñ íºëºº Indirect impact Øóóä íºëºº Direct impact Øóóä ºðñºë人í Direct competition Ø¿ëò AlkaliØ¿ëòëýã áîäèñ Alkaline substances Ø¿¿õ àæèëëàãàà Lawsuit Ýâ íýãäëèéí ãýð “Friendship” ger
Ö×Ø
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü46
Ýâäýðñýí ãàçàð Eroded land Ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàõ Mediation Ýâñýë Coalition Ýäèéí çàñãèéí òýã ºñºëò Zero economic growth (ZEG)Ýäèéí çàñãèéí õóâüä àøèãòàé, çîõèñòîé áàéõ
Economic feasibility
Ýêîá¿ñ Ecoregion Ýêîëîãè Ecology Ýêîëîãèéí äîðîéòîë Ecological degradation Ýêîëîãèéí ïèðàìèä Ecological pyramid Ýêîëîãèéí óë ìºð Environmental footprint Ýêîëîãèéí õÿçãààðëàëò Environmental constraintsÝêîëîãèéí öîãö áàéäàë Ecological integrity Ýêîëîãèéí öýâýð á¿òýýãäýõ¿¿í Ecologically sound product Ýêîñèñòåìèéí îëîí ÿíç áàéäàë Ecosystem diversity Ýëáýã, áàÿí AbundantÝëýãäýë Erosion Ýëýãäýë Detrition Ýìçýã ãàçàð íóòàã Environmentally fragile area Ýðãýëò (ýäèéí çàñãèéí ýðãýëò) Turnover (economic turnover)Ýðäýñ áàÿæóóëàëò Mineral processing Ýðäýñ ñóäëàë, ýðäýñ ç¿é Mineralogy
Ýðäýñ áàÿëàã, ýð÷èì õ¿÷íèé ÿàì Ministry of Mineral Resources and Energy
Ýðäýñæèëò Mineralization Ýðñäëèéí êàòåãîðè Risk categoriesÝðñäëèéí ¿íýëãýý/ ðåéòèíã Risk rating Ýðñäýëä ºðòºìòãèé ãàçàð íóòàã Risk prone area Ýðñäýëä òóëãóóðëàñàí àðãà, õàíäëàãà
Risk-based approach
Ýðñäëèéí óäèðäëàãà, çîõèöóóëàëò
Risk governance
Ýðñäëèéí ¿íýëãýý Risk assessment
Ýðñäëèéí øèíæèëãýý Risk analysisÝð¿¿ë àõóéí á¿ñ Sanitary zone Ýðõ ç¿éí îð÷èí, õóóëü ýðõ ç¿éí òîãòîëöîî
Legislative framework
Ýðõ ìýäýë îëãîõ, õ¿÷èðõýãæ¿¿ëýõ EmpowerÝðõ ç¿éí çºð÷èë, õóóëü çºð÷èõ ¿éëäýë
Delict
Ýðõýì çîðèëãî Mission Ýðýë õàéãóóë, òàíäàëò ñóäàëãàà Prospecting Ýðýë õàéãóóëûí ºðºìäëºã õèéõ Reconnaissance drilling Ýñðýã øààðäëàãà Count a claimÝõ îðíû õèøèã Motherland gift Ýöñèéí õóãàöàà Deadline ßàðàëòàé òóñëàìæ àâàõ ¿åä áýëýí áàéõ/ áýëýí áàéäàë
Emergency preparedness
ßäóóðëûã áóóðóóëàõ Poverty alleviation ßë, çýìëýë, áóðóóøààë Accusation ßëãàäàñ Excrement ßëãàðóóëàõ, õàÿõ, ãàðãàõ, óðñàö Dischargeßëçìàãò äàâõðàãà Humus layer
Ýß
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü47
TERMS DEFINITIONENGLISH MONGOLIAN
(Right of) Access to Information
Mýäýýëýë àâàõ (ýðõ)
The principle behind the right of access to information is that because public bodies are elected by the people and sustained by taxpayers’ funds, the public should have a right to know how that power is being used and how that money is being spent. The right of access to information places two key obligations on governments. First, there is the obligation to publish and disseminate key information about what different public bodies are doing. Second, governments have the obligation to receive from the public requests for information and the obligation to respond, either by letting the public view the original documents or receive copies of documents and information held by the public bodies.
AccountabilityÕàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð
Accountability ensures that actions and decisions taken by public officials are subject to oversight in order to guarantee that government initiatives meet their stated objectives and respond to the needs of the community they are meant to be benefitting, thereby contributing to better governance and poverty reduction. Put simply, accountability is taking responsibility for your words and actions.
Advocacyͺ뺺ëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà
Social advocacy is the representation done by anyone committed to the concerns of any particular group in society. Such concerns may be rights based or needs based. Social advocacy differs from the type of advocacy done by lawyers, who normally argue from the basis of the law, as social advocacy closely examines even the laws that might be perpetuating wrong behavior to the disadvantage of the voiceless and weaker members of community or society. It is also different to lobbying (see below).
Artisanal and small-scale mining (ASM) or small-scale mining (SSM)
Áè÷èë óóðõàé
ASM (SSM) refers to mining by individuals, groups and families. It is an activity of simplified mineral extraction of primary and secondary deposits. ASM activities are typically highly mobile and labor in-tensive – they generally involve small deposits and are usually exhausted after only a few years. Tools and extraction methods are simple and do not require specialized skills. In contrast to large scale min-ing, ASM has only two phases: extraction and processing. ASM creates far more jobs in rural areas than large scale mining. According to Mongolian law, “Small-Scale Mining” means the activities of an individual undertaken by unregistered partnerships established as stated in Sub-section 1 of Article 481 of the Civil Code for the purpose of extracting minerals from the deposits of non-commercial and non-economic value and artificial deposits formed by the extraction and technological waste and areas of mineral occurrences, allocated for the purpose stated in Article 16.1.11 of the Law on Land.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü48
Best practice (or international best practice)
Øèëäýã òóðøëàãà (îëîí óëñûí øèëäýã òóðøëàãà)
A technique, method, process or activity that is known to give a desired result, with results superior to those achieved by other means. These results are proven through previous experience and research by recognized authorities or by well-respected institutions. “International best practice” is a set of policies, norms, procedures and protections that industry and lawmakers in developing countries can follow to achieve relatively predictable results. International best practices result from the successful application in other countries. Examples of such international best practices are the Performance Stan-dards on Environmental and Social Sustainability published by the International Finance Corporation.
Capacity ×àäàâõ
Capacity is the ability to function and to achieve objectives successfully. Increases in capacity gener-ally lead to an improved ability to function and to achieve objectives. The capacity of an individual, organization or a system is usually measured according to decision-making ability, leadership, service delivery, accountability, transparency, financial management, ability to learn and adapt, pride and motivation, organizational integrity, and so on. Upgraded individuals can enhance the capacity of a system, and upgraded systems can enhance the capacities of individuals.
Capacity-building×àäàâõæóóëàõ/ ×àäàâõ áýõæ¿¿ëýõ
The strengthening and/or development of human resources and institutional capacities. It involves the transfer, sharing and strengthening of practical knowledge and experience to develop or build a particular skill or competence.
Citizen (or civic) engagement
Èðãýäèéí (èðãýíèéí) îðîëöîî
All measures and/or institutional arrangements that link citizens more directly into the State’s decision-making process in order to influence public policies and programs in a manner that impact positively on their economic and social lives. In processes of citizen engagement, citizens represent themselves as individuals rather than representing stakeholder groups. Although the words “civic” and “citizen” are often used interchangeably, there is a distinction between the two terms. The “civic” concept re-fers to the values, and acceptance of the idea that people should be involved in their constituencies. “Citizen engagement” refers to how people are individually involved as voters, volunteers, etc.
Citizen monitoring Èðãýäèéí õÿíàëò
An instrument to help build and implement accountability and that relies on civic engagement, i.e., where ordinary citizens and/or civil society organizations participate directly or indirectly in exacting accountability. In a public sector context, social accountability refers to a broad range of actions and mechanisms that citizens and communities can use to hold public officials and public servants accountable. Citizen-driven monitoring is a means of driving accountability measures that comple-ment and reinforce conventional mechanisms of accountability such as political checks and balances, accounting and auditing systems, administrative rules and legal procedures. Evidence suggests that social accountability mechanisms can contribute to improved governance, increased development ef-fectiveness through better service delivery, and empowerment.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü49
Civil society Èðãýíèé íèéãýì
Civil society refers to the arena of uncoerced collective action around shared interests, purposes and values. It is the arena, outside of the family, the state, and the market where people associate to advance common interests. Civil society is thus the wide array of non-governmental and not-for-profit organizations that have a presence in public life, expressing the interests and values of their members or others, based on ethical, cultural, political, scientific, religious or philanthropic considerations.
Civil society organization (CSO)
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä
Civil Society Organizations (CSOs) refer to a wide array of organizations: community groups, non-governmental organizations (NGOs), labor unions, indigenous groups, charitable organizations, faith-based organizations, professional associations, and foundations. CSOs work to advance universal val-ues for common good, around human rights, the environment, and governance. Their role has gained special importance in aligning economic activities with social and environmental priorities.
CollaborationÕàìòûí àæèëëàãàà
A cooperative arrangement in which two or more parties (which may or may not have any previous relationship) work together towards a common goal.
Communicate effectively
¯ð ä¿íòýé õàðèëöàõ
Effective communication is a process where a message is received and understood by the receiver in the manner that the sender intended it to be. Making oneself understand properly is foundational for constructive engagement.
Community
Íóòãèéí èðãýä (íóòãèéí àðä ò¿ìýí, îðîí íóòàã, õàìò îëîí ãýæ ÿíç ÿíç õýëäýã)
A social group of any size whose members reside in a specific locality, share government, and often have a common cultural and historical heritage. Community can also mean a social, religious, occupa-tional, or other group sharing common characteristics or interests and perceived (or perceiving itself) as distinct in some respect from the larger society within which it exists.
Community consultation
(Îðîí íóòãèéí) Èðãýäèéí çºâëºãººí
Consultation is one level of community engagement and specifically involves interactions between identified groups of people. Consultation involves seeking advice on or responses to an actual issue, event, activity or process. Consultation will typically involve an authority holder informing the com-munity about activities related to the authority, listening to community feedback, and then consider-ing using this feedback when making decisions. Community consultation does not mean that mutual agreement about decisions has to be reached, rather, it acknowledges that the authority (for example, a mining company) is likely to make better decisions by using community input. “Free Prior and In-formed Consultation” is consultation that is free of intimidation or coercion and that provides timely disclosure of information that is relevant, understandable and accessible.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü50
Community development
(Îðîí) Íóòãèéí èðãýä, õàìò îëíû õºãæèë
A process of developing or building communities of people to enable empowerment, self-sufficiency, and control over their environment. Community development differs from community consultation in that it achieves deeper knowledge, empathy, active participation, and an increase in overall com-munity confidence in its capacity to make decisions.
Community engagement
(Îðîí íóòãèéí, íóòãèéí) Èðãýäèéí, õàìò îëíû îðîëöîî
Outreach activities carried out by a government, company or non-governmental organization to build or improve its relationship with a particular community. Community engagement occurs when com-munities or stakeholders decide to participate and become involved in activities, decisions, or process-es. The focus is on the collective community rather than individual concerns, involving inclusiveness to ensure consideration is made of the diversity that exists within any community.
Community participation
Èðãýä, õàìò îëíû îðîëöîî
Covers a spectrum of activities involving people in their communities, from passive involvement in community life to intensive, action-oriented participation in community development (including po-litical initiatives and strategies). Community participation means that the members of a community participate directly in decision-making about developments that affect their own community.
Conflict (Dispute) resolution
Ǻð÷ëèéã (Ìàðãààíûã) øèéäâýðëýõ
Conflict (or Dispute) Resolution is the process of resolving conflicts or disputes between parties. The process aims to meet at least some of each side’s needs and address their interests. Conflict resolu-tion refers to methods used by trained neutral facilitators (who do not take sides or represent parties) to help people to communicate more clearly, negotiate effectively, develop and evaluate solutions, or resolve conflicts. These processes may include negotiation, mediation, arbitration, collaborative law, and litigation.
Consensus Ǻâøèëöºë
Consensus is a process for group decision-making. It is a method by which an entire group of people can come to an agreement. The input and ideas of all participants are gathered and synthesized to arrive at a final decision acceptable to all. Through consensus, people work together to achieve bet-ter solutions, and to promote the growth of community and trust. Consensus does not mean that everyone thinks that the decision made is necessarily the best one possible, or even that they are sure it will work. What it does mean is that in coming to that decision, no one feels that her/his position on the matter was misunderstood or that it wasn’t given a proper hearing.
Constructive¯ð ä¿íòýé, á¿òýýë÷ õàíäëàãà
Serving to improve or advance; helpful. For example, constructive criticism is the process of offering valid and well-reasoned opinions about the work of others, usually involving both positive and nega-tive comments, in a friendly manner rather than an oppositional one.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü51
Consultation Ǻâëºãººí
A process for managing two-way communications between different parties or stakeholders. The goal is to improve decision-making, reduce risk, build understanding and potentially ensure more equitable benefits by actively involving individuals, groups, and organizations with a stake in an issue or project. Consultation processes may be initiated or facilitated by any party including a third (or uninvolved) party. An example is a meeting arranged by a soum governor with local stakeholders to review an environmental impact assessment prepared by a mining company that seeks a license to explore or to operate. Consultation processes can be managed using participatory tools such as focus group discussions, etc.
Constructive engagement
Á¿òýýë÷ îðîëöîîBring about results and positive change. Dialogue leading to problem solving. Bringing together people with differing views or positions to build consensus and mitigate conflict.
Corporate social responsibility (CSR)
Êîìïàíèé íèéãìèéí õàðèóöëàãà (ÊÍÕ)
The way that business (the private sector) integrates the social, economic and environmental expecta-tions of its stakeholders into its business practices. CSR means that a business monitors and ensures its support to laws, ethical standards, and international norms. In addition to integrating this into corporate structures and processes, CSR often involves creating innovative and proactive solutions to societal and environmental challenges, as well as collaborating with both internal and external stake-holders to improve CSR performance.
Dialogue Õàðèëöàí ÿðèà
Unlike debate, dialogue emphasizes listening to deepen understanding. It develops common perspec-tives and goals, and allows participants to express their own interests. A community dialogue is a forum that draws participants from as many parts of the community as possible to exchange infor-mation face-to-face, share personal stories and experiences, honestly express perspectives, clarify viewpoints, and develop solutions to community concerns and opportunities.
Empower Ýðõ ìýäýëæ¿¿ëýõ
To have power or control. Community empowerment is the most active form of participation. It is when members of the community are directly involved in relevant decision-making and feel they have the ability to achieve their self-determined goals, with some measure of significant control over the processes and strategies. It places final decision-making in the hands of the public.
Engagement Èäýâõòýé îðîëöîî
A process of relationship-building comprising contact, dialogue and interaction. Engagement involves any type of interaction between people and can include consultation, communication, education or public participation.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü52
Environmental governance
Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë
Environmental governance is the formal and informal institutions/policies/rules/practices that shape how humans interact with the environment at all levels of social organization. This may be expressed in terms of the policy, legal and regulatory framework for utilization and allocation of natural resourc-es, or distribution of resulting wealth. Other governance tools include standards, codes or protocols to prevent or mitigate pollution for example. Environmental governance at the national, regional and global levels is critical for the achievement of environmental sustainability.
Environmental sustainability
Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë
Environmental sustainability is development that meets the needs of the present generation without compromising the ability of future generations to meet their own needs.
Grievance mechanism
Ìàðãààí çºð÷èë, ãîìäîë øèéäýõ ìåõàíèçì
A formal process to address and resolve disputes or grievances between two or more parties engaged in business, legal or societal relationships.
Goal Çîðèëãî A general guideline that explains what one wants to achieve. Goals are often longterm and represent a vision. A goal has an observable and measurable end result, having one or more objectives to be achieved within a more or less fixed timeframe.
Inclusive
Á¿ãäèéã õàìàðñàí, áàãòààñàí îðîëöóóëñàí/ Õàìàðóóëàí áàãòààõ
Inclusion is a sense of belonging: feeling respected, valued for who one is, and feeling a level of supportive energy and commitment from others so than one can do ones best work. Social inclusion means that all citizens participate meaningfully in the community, and are provided with equal op-portunities and basic levels of well-being.
Justice and equityØóäàðãà ¸ñ áà òýãø ýðõ
Justice and equity are fundamental in a civilized society. Social justice means equal rights for all, regardless of gender, race, class, ethnicity, citizenship, religion, age or sexual orientation. It implies economic justice – which means governments must take active steps to alleviate poverty and redress past injustices. Examples of injustice are a lack of adequate housing, poor sanitation, an inadequate supply of pure water, and environmental degradation related to industrial pollution. Equity is the qual-ity of being fair and impartial towards all concerned, based on the principle of evenhanded dealing.
LearningÑóðàëöàõ ººð÷ëºãäºõ
Learning is acquiring new or modifying existing knowledge, behaviors, skills, values, or preferences and may involve synthesizing different types of information. Human learning may occur as part of education, personal development, school or training. It may be goal-oriented and may be aided by motivation. Learning may occur consciously or without conscious awareness.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü53
Lobbying Ëîááèäîõ
Lobbying is a form of advocacy where a direct approach is made to legislators on an issue that plays a significant role in modern politics. Lobbying is the act of attempting to influence decisions made by officials in the government by individuals, other legislators or government actors, constituents, or advocacy groups. A lobbyist is a person who tries to influence legislation on behalf of a special inter-est or a member of a lobby.
Local decision-making
Îðîí íóòàãò øèéäâýð ãàðãàõ
A process for making decisions that takes place at the sub-national level. In Mongolia, this typically refers to the aimag, soum or community level and involves the local governor.
Local movementÎðîí íóòãèéí õºäºë㺺í
A group of citizens that are organized either formally (as a registered non-government organization) or informally at the sub-national level. In Mongolia, this usually refers to the aimag, soum or com-munity level. A local movement typically is focused on achieving a particular outcome, for example, protecting a nearby water source or developing a local industry.
Local Multi-stakeholder Council
Îðîí íóòãèéí îëîí òàëò îðîëöîã÷èéí çºâëºë
A group of individuals representing major stakeholders in a locality that is committed to constructive dialogue and action for the purpose of addressing mining and environment-related issues of concern. This group’s mission and working modality is articulated in a non-binding (legally) agreement. The LMC’s meetings may be facilitated by a third party that is neutral and/ or uninvolved.
Mainstream
Àæèë õýðýã áîëãîõ, æèøýýëáýë áîäëîãî, õºòºëáºðò òóñãàõ, ¿íäñýí õàíäëàãà, ãîë ÷èãëýë áîëãîõ
The prevailing current of thought, influence, or activity; representing the prevalent attitudes, values, and practices of a society or group.
Multi-stakeholder engagement
Îðîëöîã÷ òàëóóäûí îðîëöîî (Îëîí òàëò îðîëöîã÷)
A process of bringing together stakeholders for relationship building and joint problem solving com-prising contact, dialogue and interaction. Within the Engaging Stakeholders for Environmental Conser-vation (ESEC) program, multistakeholder engagement involves a tripartite of three main stakeholder groups: a mining group (company, or artisanal and smallscale miners), government, and citizens (often represented by civil society organizations). Multistakeholder engagement can take place on different levels, from national to local.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü54
Multi-stakeholder Collaboration Agreement
Îëîí òàëò õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý
A tripartite agreement based on principles of equality between a mining company, the local gov-company, the local gov-ernment, and local residents, often represented by civil society organizations. In other words, the three parties of the agreement should have equal rights in proposing terms of reference, during negotiations, finalizing the agreement, implementation, and especially in the monitoring and evalu-ation cycle. Any single party should not have the underlying authority to settle a contract without informed consent of the other two parties. The goal of a Multistakeholder Collaboration Agreement is to support human rights; mitigate environmental violations caused by mining operations; develop good governance; support regular operations of private industry; establish public participation in legal enforcement and monitoring; and to enhance both public and private social responsibility. Agreements established between mining companies and local government only without any participation of local residents cannot always be transparent and are never democratic.
Non-governmental organization
Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà
An NGO is a form of legal entity for citizens to become organized with the goal of benefitting their members or society as a whole. It is a non-government affiliated, non-profit making, voluntary, service-oriented or development oriented organization, operating either for the benefit of members (a grassroots organization) or of other members of the population (an agency). NGO’s can be orga-nized on local, national, or international levels. Civil Society Organizations (see above) are an example of an NGO.
Objective ÇîðèëòAn objective defines a strategy or implementation steps to attain identified goals. Unlike goals, objec-tives are specific, measurable, and have a defined completion date. They are more specific and outline the “who, what, when, where, and how” of reaching the goals.
Openness and transparency
Èë òîä íýýëòòýé áàéäàë
Openness and transparency can be understood as the availability and accessibility of relevant informa-tion about how a government, agency, or organization etc. functions. Transparency suggests holders of public office should be as open as possible about all decisions and actions they take. Policy-makers should give reasons for their decisions and they should restrict information only when wider public interest demands this. The more transparent and organization is (via its web site or otherwise), the more it is willing to allow citizens to monitor its performance and to participate in its policy processes.
Participatory engagement
Òàëóóäûí îðîëöîî
A process that typically involves citizens and other major stakeholders in carrying out an action or making a decision with outcomes that affect such groups.
Policy Áîäëîãî A course of action or principle adopted or proposed by a government, party, business or individual.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü55
Policy reformÁîäëîãûí øèíý÷ëýë
A process in which changes are made to the formal “rules of the game” – including laws, regulations and institutions – to address a problem or achieve a goal such as economic growth, environmental protection or poverty alleviation. Policy reform usually involves a complex political process, particularly when it is perceived that the reform redistributes economic, political, or social power.
Problem solvingÀñóóäëûã øèéäâýðëýõ
The process of working through the details of a problem to reach a solution, enabling people to move from a given state to a desired goal state. It stimulates critical and creative thinking skills and encour-ages stakeholders to develop a vision for the future. Problem solving takes both “will” and “way” to improve a project, an organization, or an entire community or region. That is, it takes both support and commitment from stakeholders (will) as well as the needed productive capacity (way) to make an impact on conditions.
Public private partnership
Òºð, õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë /ÒÕÒ/
A public private partnership is a legally binding contract between the public (government) and pri-vate sector (business) to provide public services or infrastructure. A PPP allocates responsibilities and business risks among the various partners; the private party provides a public service or project and assumes substantial financial, technical and operational risk in the project. PPPs are usually longterm and involve services or facilities that were traditionally provided by the public sector. In a PPP, govern-ment and business work together to provide services rather than completely transferring public assets to the private sector, as with privatization.
Responsible resource use
Áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëò
The utilization of natural resources in a manner that is ecologically sustainable and socially equitable for stakeholders. These resources include water, soil, metals and minerals and many others. Activi-ties to locate, extract, process or transport these resources should be as little polluting as possible, allowing for the greatest possibility of restoration to the environment’s previous state, if not better. This is in terms of ecological stability and biological diversity, among others.
Responsible Mining Initiative for Sustainable Development (RMI)
Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàéí òîãòâîðòîé õºãæèë
The RMI is a non-profit, non-governmental organization founded by representatives of government, civil society, industry, and academia, with the goal of advancing and developing a responsible mining sector in Mongolia. RMI was born out of the first Multi-Stakeholder Forum that discussed respon-sible mining in 2006, bringing together representatives from government, civil society, industry, and academia. These working groups developed a definition of responsible mining and eight guiding prin-ciples, which led to the development of a Declaration on Responsible Mining. This served as the basis for the establishment of the Responsible Mining Initiative. More than 60 organizations have signified their support of the Declaration on Responsible Mining, reinforcing the transformation of the RMI into an officially registered NGO in 2007. RMI has been implementing activities since April 2008. To achieve its mission, the RMI works toward building a common framework of responsible mining in Mongolia among the public, government, industry, and investors; providing open and transparent information; and securing the equal participation of stakeholders in these activities.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü56
Social license to operate
Íèéãìèéí çºâøººðºë
Broad acceptance of a company’s activities by society and/or local communities. The social license to operate is outside of the government or legally granted right to operate a business. Without this social approval, a business may be unable to carry on its activities without incurring serious delays and costs.
Social risk Íèéãìèéí ýðñäýë
Social risk is the potential and real challenges to companies regarding the social consequences of their business practices. It can affect not only public perception, but also product or service cost, marketability, business operations, supply networks and company reputation. Social risk occurs when stakeholders identify a company’s vulnerability on a social issue - such as an unfavorable policy, ethic, or practice - and pressure the corporation to change its approach. Common areas of social risk involve human rights, labor, or environmental sustainability, and can destroy a company’s reputation if left unchecked.
Stakeholder (Multi-stakeholder)
Îðîëöîã÷ òàë (Îëîí òàëò îðîëöîã÷)
Any person or group of people that may be affected positively or negatively by the financial, environ-mental (including health and safety) and social aspects of an exploration or mining project, including those who have an interest in or influence over project activities.
Sustainable livelihoods
Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà
Sustainable livelihoods are those livelihoods that empower individuals to earn enough money to pro-vide for basic amenities such as food, clothing and shelter. It encompasses activities intended to help economically disadvantaged members of society meet their daily subsistence needs in a manner that is dignified, locally appropriate, and environmentally sustainable.
Vision Ýðõýì çîðèëãî
Defines the way an organization or enterprise will look in the future. It is the stated aims and objec-tives of a group, business or other organization. A vision is a long term view, sometimes describing how the organization would like the world in which it operates to be. For example, an organization’s vision could be “to influence government policy and decisions affecting natural resource use and to protect citizens’ rights to live in a healthy and safe environment”.
Voluntary principlesÑàéí äóðûí çàð÷ìóóä
A set of principles which are not required by law or regulated by government, but adopted by an organization or entity in order to encourage stronger and more meaningful self regulation. Voluntary principles are often adopted as companies or organizations try to implement best practice when such practices go above and beyond current legal requirements. For example, the Voluntary Principles on Security and Human Rights an initiative by governments, NGOs, and companies provides guidance to extractives companies on maintaining the safety and security of their operations within an operating framework that ensures respect for human rights and fundamental freedoms.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü57
ÍÝÐ ÒÎÌڨΠÒAÉËÁÀÐÌîíãîë Àíãëè
Àæèãëàã÷ Watchdog ¯ð àøèãã¿é áàéäàë, õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãàà çýðãèéã ñýðãèéëýõ õ¿í ýñâýë á¿ëýã õ¿í.
Àæèë õýðýã áîëãîõ, æèøýýëáýë áîäëîãî, õºòºëáºðò òóñãàõ, ¿íäñýí õàíäëàãà, ãîë ÷èãëýë áîëãîõ
MainstreamÎëîí íèéòèéí äóíä ºðãºí äýëãýðñýí, ò¿ãñýí, îëíû äàâàìãàéëñàí ñàíàëûã ¿íäñýí ÷èãëýë áîëãîõ, æèøýýëáýë æåíäýðèéí òýãø áàéäëûã õàíãàõ àñóóäëûã àæèë õýðýã áîëãîõ ãýõ çýðýã.
Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ
Problem solvingÈðãýä áîëîí áóñàä îðîëöîã÷ ãîë òàëóóäûã îðîëöóóëñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ ýñâýë ýäãýýð á¿ëã¿¿äýä íºëººëºõ øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöûã õýëíý.
Áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëò
Responsible resource use
Îðîëöîã÷ òàëóóäûí õóâüä ýêîëîãèéí òîãòâîðòîé, øóäðàãà àðãààð áàéãàëèéí íººöèéã àøèãëàõ. Áàéãàëèéí íººö ãýäýãò óñ, õºðñ, ìåòàëë áîëîí áóñàä ç¿éë áàãòàíà. Ýäãýýð íººöèéí áàéðøëûã òîäîðõîéëîõ, àøèãëàõ, áîëîâñðóóëàõ, òýýâýðëýõ ÿâöàä áàéãàëèéí óíàãàí òºðõèéã áàãà àëäàãäóóëàõ, íºõºí ñýðãýýõ íü ÷óõàë þì. Ýíý íü íýí ÿëàíãóÿà ýêîëîãèéí òýíöâýðòýé áàéäàë, áèîëîãèéí îëîí òºðºëò áàéäëûã òóñãàéëàí àíõààðàõ íü ÷óõàë.
Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë
Environmental governance
Íèéãìèéí á¿õèé ë õ¿ðýýíä õ¿ì¿¿ñ áàéãàëü îð÷èíòîé õýðõýí õàðüöàõûã òîäîðõîéëæ áàéäàã àëáàí áîëîí àëáàí áóñ èíñòèòóö/áîäëîãî/ä¿ðýì/ æóðàìóóä áàéäàã. Áàéãàëèéí áàÿëàãèéã àøèãëàõ ìºí õóâààðüëàõ ýñâýë ¿ð ä¿íäýíä íü áèé áîëñîí õºðºíãèéã õóâààõ òàëààð ýðõ õóóëü ç¿é, áîäëîãûí ò¿âøèíä òóñãàäàã. Æèøýý íü: Áàéãàëü îð÷íû áîõèðäîëûã óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, óñòãàõ ñòàíäàðò, õýì õýìæýý, ýðõ ç¿éí áè÷èã áàðèìòóóä, çàñàãëàëûí õýðýãñýë¿¿ä þì. ¯íäýñíèé, á¿ñèéí, äýëõèé äàõèíû ãýñýí á¿õèé ë òºâøíèé áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë íü áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäëûã áèé áîëãîõîä íýí ÷óõàë øààðäëàãàòàé þì.
Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë
Environmental sustainability
Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë íü èðýýä¿éí õîé÷ ¿åèéíõíèé ñàéí ñàéõàí áàéäëûã ìóóòãàõã¿éãýýð ºíºº ¿åèéí õýðýãöýý øààðäëàãà, ñàéí ñàéõàí áàéäëûã õàíãàõ ÿâö þì.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü58
Áè÷èë óóðõàé
Small-scale mining (SSM) (or Artisanal and small-scale mining (ASM))
Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷ ãýäýã íü àìüæèðãààãàà çàëãóóëàõ çîðèëãîîð àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîæ áóé õóâü õ¿íèéã õýëíý. Áè÷èë óóðõàéã àøèãò ìàëòìàëûí òºð뺺ñ øàëòãààëàí ãýð á¿ë, íàéç íºõºäòýéãýý õàìòðàí ýñâýë áèå äààí ãàíöààðàà áè÷èë óóðõàé ýðõýëäýã. Áè÷èë óóðõàé îëáîðëîëò, áàÿæóóëàëò ãýñýí õî¸ð ¿å øàòààñ á¿ðääýã. Áè÷èë óóðõàé íü õºäºëìºð, öàã õóãàöàà èõ øààðäñàí ¿éë àæèëëàãàà áºãººä õºäºë㺺í èõòýé áàéäàã. Áè÷èë óóðõàéä ýíãèéí òîíîã òºõºðººìæ õýðýãëýääýã ó÷èð áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷äýýñ òóñãàéëàñàí ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã øààðääàãã¿é. Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷èä òîì óóë óóðõàéí õàÿãäàë, òîì óóðõàéí ìàøèí òîíîã òºõººðºì溺ð îëáîðëîëò ÿâóóëàõàä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é òàëáàé ýñâýë áàãà íººöòýé ãàçàð îëáîðëîëò ÿâóóëäàã. պ人 îðîí íóòàãò òîì óóðõàéòàé õàðüöóóëáàë áè÷èë óóðõàé íü àæëûí áàéðûã èõýýð áèé áîëãîäîã. Ìîíãîë óëñûí õóóëèàð áè÷èë óóðõàéã: “Íýãä¿ãýýðò: óóðõàéí àøèãëàëò, áàÿæóóëàõ òåõíîëîãèéí õàÿãäëààñ áèé áîëñîí ¿¿ñìýë îðä, õî¸ðäóãààðò: ¿éëäâýðëýëèéí àðãààð àøèãëàõàä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é áîëîõ íü òîãòîîãäñîí îðä, èëýðöèéí íººöèéí àëü íýãèéã òîõèðñîí òåõíèê, òåõíîëîãè õýðýãëýí, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãòàéãààð, îñîë ýíäýãäýëã¿é îëáîðëîæ, áàéãàëü, íèéãìèéí ºìíº òîäîðõîé ¿¿ðýã, õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷èä Èðãýíèé õóóëèéí 481.1-ä çààñíû äàãóó áàéãóóëñàí íºõºðëºëèéí ýðõëýæ áóé óóðõàéã áè÷èë óóðõàé ãýíý” õýìýýí òîìú¸îëñîí áàéäàã. Èðãýíèé õóóëèéí 481.1-ä “ Õàìòðàí àæèëëàõ ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð õýä õýäýí ýòãýýä õîëáîî áîëîí íºõºðëºëèéí õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëàãäàæ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áîëîõ áºãººä èéì áàéãóóëëàãûã óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëýõã¿é, á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòûã ãèø¿¿ä õàðèëöàí òîõèðîëöîæ òîäîðõîéëíî” ãýæ çààæýý
Áîäëîãî PolicyÇàñãèéí ãàçàð, óëñ òºðèéí íàì, áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà ýñâýë õóâü õ¿íèé ñàíàë áîëãîõ ýñâýë áàòëàõ ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýë.
Áîäëîãûí øèíý÷ëýë Policy reform
Áîäëîãûí øèíý÷ëýë ãýäýã íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëò, áàéãàëü îð÷íû õàìãààëàë, ÿäóóðëûã áóðóóëàõ çýðýã àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîîð õóóëü, ä¿ðýì æóðàì áîëîõ àëáàí ¸ñíû “òîãëîîìûí ä¿ðýìä” ººð÷ëºëòèéã îðóóëàõ ÿâöûã õýëíý. Áîäëîãûí øèíý÷ëýë íü ÿëàíãóÿà íèéãýì, ýäèéí çàñàã, óëñ òºðèéí ýðõ ìýäëèéã äàõèí õóâààðèëàõ òîõèîäîëä òºðèéí öîãö ¿éë ÿâö ÿâàãääàã.
Á¿ãäèéã õàìàðñàí, áàãòààñàí îðîëöóóëñàí/ Õàìàðóóëàí áàãòààõ
Inclusive
Íèéãìèéí õàìààðóóëàí áàãòààõ ãýäýã áîë á¿õ èðãýä òóõàéí íèéãýìäýý á¿ðýí óòãààðàà îðîëöîæ, òýãø áîëîìæ, ñàéí ñàéõàí áàéõûí ¿íäñýí ýðõýýð õàíãàãäñàí áàéõûã õýëíý. Áóñäààñ äýìæëýã, èòãýë ¿íýìøèë àâ÷ õèéõ þìàà õàìãèéí ñàéí õèéíý ãýñýí ìýäðýìæ àâ÷, áóñäààð õ¿íäë¿¿ëæ, ººðèé㺺 áàéãààãààðàà ¿íýë¿¿ëýõ ìýäðýìæ þì.
Á¿òýýë÷ îðîëöîîConstructive engagement
Ýåðýã ººð÷ëºëò, ¿ð ä¿íã ãàðãàõ. Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çàì. Ǻâøèëöºëä õ¿ðãýæ, çºð÷ëèéã áàãàñãàõ çîðèëãîî𠺺ð ¿çýë áîäîë, áàéð ñóóðüòàé õ¿ì¿¿ñèéã öóãëóóëàõ.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü59
Çîðèëãî Goal
Þóíä õ¿ðýõèéã ýðìýëçýæ áàéãààã òîäîðõîéëæ ãàðãàñàí åðºíõèé óäèðäàìæ. Çîðèëãî íü óðò õóãàöààíû òóðø õýðýãæèõ áà èðýýä¿éä õ¿ðýõ ¿ð ä¿íãèéí òºñººëºëòýé áàéíà. Çîðèëãî íü ¿ð ä¿í ãàðãàõûí òºëºº áàéõ áà åðºíõèé çîðèëãûã òîäîðõîé òºëºâëºñºí õóãàöààíä õàíãàí áèåë¿¿ëýõèéí òóëä õýä õýäýí çîðèëòóóäûã äýâø¿¿ëæ áèé áîëãîæ áîëíî.
Ǻâëºãººí Consultation
ßíç á¿ðèéí á¿ëýã áîëîí òàëóóä õîîðîíäûí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ ¿éë ÿâö þì. Òóõàéí àñóóäàë ýñâýë òºñºë äýýð õóâü õ¿í, á¿ëýã áîëîí áàéãóóëëàãûã èäýâõòýéãýýð îðîëöóóëàí, øèéäâýð ãàðãàõ, ýðñäýëèéã áàãàñãàõ, õàðèëöàí îéëãîëöîë áèé áîëãîõ ò¿¿í÷ëýí èæèë àøèã øèì õ¿ðòýýõ íü çºâºë㺺íèé ãîë çîðèëãî þì. Ǻâºë㺺íèé ¿éë ÿâöûã ãóðàâäàã÷ òàëûã îðîëöóóëàí (îðîëöîîã÷ áóñ òàë) ÿâóóëæ áîëäîã. Õàéãóóë õèéõ ýñâýë ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ãýýä ëèöåíç àâàõ ãýæ áàéãàà óóë óóðõàéí êîìïàíèéí áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýýã ñóìûí çàñàã äàðãà òóõàéí îðîí íóòãèéí îðîëöîã÷ òàëóóäòàé õýëýëöýõ óóëçàëò íü çºâºë㺺íèé æèøýý þì. Ǻâºë㺺íèé ¿éë ÿâö íü ôîêóñ á¿ëãèéí ÿðèëöëàãà ãýõ ìýò÷èëýí îðîëöîîíû àðãààð ÿâàãäàæ áîëíî.
Ǻâøèëöºë Consensus
Ǻâøèëöºë ãýäýã íü á¿ëãèéí øèéäâýðò õ¿ðýõ ¿éë ÿâö þì. Ýíý íü á¿õýë á¿òýí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ íýãýí òîõèðîëöîîíä õ¿ðýõ àðãà þì. Á¿ëãèéí á¿õ ãèø¿¿äèéí ñàíàë áîäëûã õóðààæ, íýãòãýýä á¿õ õ¿ì¿¿ñèéí õ¿ëýýí çºâøººðºõ ýöñèéí øèéäâýðò õ¿ðíý. Ǻâøèëöºëèéí çàìààð èë¿¿ ñàéí øèéäýëä õ¿ðýõ ò¿¿í÷ëýí òóõàéí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ áîëîí èòãýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð õ¿ì¿¿ñ õàìòäàà àæèëëàäàã.Ǻâøèëöºë ãýäýã íü õ¿í á¿ð òóõàéí øèéäâýð íü õàìãèéí øèëäýã ãýæ áîääîã ýñõ¿¿ë ýíýõ¿¿ øèéäâýð íü õýðýãæèíý ãýäýãòýý èòãýëòýé áàéíà ãýñýí ¿ã áèø þì. Õàðèí ýíý íü òóõàéí øèéäâýðò õ¿ðíý ãýäýã áîë òóõàéí àñóóäàë äýýð õýí ÷ ººðèéõ íü áàéð ñóóðèéã ¿ë îéëãîñîí ýñâýë ººðèéã íü ñîíñîîã¿é ãýæ áîääîã¿é ãýñýí ¿ã þì.
Ǻð÷ëèéã (Ìàðãààíûã) øèéäâýðëýõ
Conflict/dispute resolution
Òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí çºð÷ëèéã (ýñõ¿¿ë ìàðãààíûã) øèéäâýðëýõ ¿éë ÿâöûã õýëíý. Ýíý ¿éë ÿâö íü òàëóóäûí õýðýãöýý ìºí àøèã ñîíèðõîëûã òóñãàæ øèéäâýðëýõýä ÷èãëýäýíý. Õ¿ì¿¿ñèéã õîîðîíä íü íýýëòòýé õàðèëöóóëàõ, ¿ð ä¿íòýé õýëýëöýõ, øèéäýëä õ¿ðýõ ýñõ¿ë çºð÷ëèéã øèéäâýðëýõýä çîðèëãîîð òºâèéã ñàõèñàí áàéð ñóóðüòàé, àëü íýã òàëûã áàðèìòëàõã¿é ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàõ ìýðãýæëèéí ¿éë÷èëãýý àâ÷ çºð÷ëèéã øèéäâýðëýæ áîëíî. Ìàðãààí øèéäâýðëýõ îëîí àðãà õýëáýð¿¿ä áàéäàã ¯¿íä: õýëýëöýýð, ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàë, ìàðãààí øèéäâýðëýõ óóëçàëò, ø¿¿õ õóðàë çýðýã áàéäàã áàéíà.
Èäýâõòýé îðîëöîî Engagement
Õàðèëöàí õîëáîî òîãòîîõ, õàðèëöàí ÿðèõ, õàðèëöàõ çýðýã îéëãîëòóóäûã áàòààæ õàðèëöàà ¿¿ñãýõ ÿâö þì. Èäýâõòýé îðîëöîî íü õ¿ì¿¿ñèéí õîðîîíäûí õàðèëöààíû ÿíç á¿ðèéí õýëáýðèéã àãóóëæ áîëîõ áºãººä çºâºë㺺í ÿâóóëàõ, õàðèëöàí ìýäýýëýõ, ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýõ ýñâýë îëîí íèéòèéí îðîëöóóëàõ ãýõ ìýò ÿâöûã áàòãààæ áîëíî.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü60
Èðãýä, õàìò îëíû îðîëöîî
Community participation
ªºðñäèéí îðîí íóòãèéí õºãæëèéí àñóóäëààð òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýä øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöàä øóóä îðîëöîõûã èðãýäèéí îðîëöîî ãýíý. Óëñ òºðèéí ñàíàà÷ëàãà áîëîí ñòðàòåãèèéã õàìààðàí ººðñäèéí îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõýä òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýäèéí èäýâõã¿é îðîëöîîíîîñ ýð÷òýé ìºí ¿éë àæèëëàãàà ðóó ÷èãëýãäñýí îëîí òºðëèéí ¿éë àæèëëàãàà õàìðàãäàíà.
Èðãýäèéí (èðãýíèéí) îðîëöîî
Citizens engagement
Èðãýä íèéãýì ýäèéí çàñàã, òºðèéí áîäëîãî, õºòºëáºðò íºëººëºõ çîðèëãîîð òºðèéí øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöàä èðãýä øóóä îðîëöîõ á¿õ ¿éë ÿâöûã õýëíý. Ýíý ÿâöàä èðãýä îðîëöîã÷ òàëûí á¿ëãèéã òºëººëºõ áóñ õàðèí õóâü õ¿íèé áàéð ñóóðüíààñ îðîëöäîã. Õýäèéãýýð “èðãýäèéí”, “èðãýíèé” ãýñýí ¿ãñ õàðèëöàí áèå áèåíýý îðëîæ áîëîõóéö ÷ ÿëãààòàé òàë ýäãýýð îéëãîëòóóäàä áèé. “Èðãýäèéí” ãýäýã íü ¿íýò ç¿éë ò¿¿í÷ëýí õ¿ì¿¿ñ ººðñäèéí çàñàã çàõèðãààòàé õàìààðàëòàé ãýñýí îéëãîëò þì. “Èðãýíèé” ãýäýã íü õ¿í ñîíãîã÷, ñàéí äóðûõàí çýðãýý𠺺ðñ人 õóâü õ¿íèé áàéð ñóóðüíààñ îðîëöîõûã õýëíý.
Èðãýäèéí õÿíàëòCitizens monitoring
Òºð çàñãèéí ãàðãàæ áóé øèéäâýð àìüäðàë äýýð õýðõýí õýðýãæèæ áóéã èðãýä áèåýð ìýäýõ, õÿíàëò òàâèõûã õýëíý.
Èðãýäèéí, õàìò îëíû îðîëöîî (Îðîí íóòãèéí, íóòãèéí)
Community engagement
Òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýäòýé õàðèëöàõ õàðèëöààã áèé áîëãîæ, ñàéæðóóëàõ çîðèëãîòîé òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä, êîìïàíèèéí ÿâóóëæ áóé èðãýäýä õ¿ð÷ î÷èõ ¿éë àæèëëàãàà. Øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöàä îðîëöîõûã íóòãèéí èðãýäèéí îðîëöîî ãýíý. Õóâü õ¿íèé ¿çýë áîäîë ãýõýýñ èë¿¿ á¿ëýã äîòîðõ îëîí òàëò ¿çëèéã òóñãàñàí îëîí íèéòèéã õàìàðñàí õàìòûí øèéäâýð ãàðãàõàä ÷èãëýãäñýí áàéíà.
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä
Civil society organizations
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãàä îëîí òºðëèéí áàéãóóëëàãóóä õàìààðäàã. ̄ ¿íä: îðîí íóòãèéí õàìòûí á¿ëýã, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä (ÒÁÁ-óóä), ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë¿¿ä, óóãóóë èðãýäèéí á¿ëã¿¿ä, áóÿíû áàéãóóëëàãóóä, èòãýë ¿íýìøèëýýð íýãäñýí áàéãóóëëàãóóä, ìýðãýæëèéí õîëáîîíóóä áîëîí ñàíãóóä îðíî. Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä õàìòûí ñàéí ñàéõàí, õ¿íèé ýðõ, áàéãàëü îð÷èí ìºí çàñàãëàëûã ñàéæðóóëàõûí òºëºº àæèëëàäàã. Íèéãýì, áàéãàëü îð÷èíû òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûã ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààòàé õàìòðàí ÿâóóëæ áàéãàà íü òýä íàðûí ¿¿ðýã ÷óõàë áîëñîí.
Èðãýíèé íèéãýì Civil society
Èðãýíèé íèéãýì ãýäýã íü õàìòûí ñîíèðõîë, çîðèëãî áîëîí ¿íýò ç¿éëòýé õîëáîîòîé ñàéí äóðûí õàìòûí ¿éë àæèëëàãààíû òàëáàðûã õýëäýã. Èðãýíèé íèéãýì ãýð á¿ë, òºð áîëîí çàõ çýýëýýñ ãàäóóðõ òàëáàð áºãººä õ¿ì¿¿ñ õàìòûí ñîíèðõîëîî áýõæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé õîëáîãääîã. Èéì ó÷ðààñ ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýý, ñî¸ë, óëñ òºð, øèíæëýõ óõààí, øàøèí ø¿òëýã áîëîí ýíýðýíã¿é ¿çýë äýýð ¿íäýñëýí ãèø¿¿ä áîëîí áóñäûí ñîíèðõîë, ¿íýò ç¿éëèéã èëýðõèéëæ áàéäàã îëîí òîîíû òºðèéí áóñ áîëîí àøãèéí òºëºº áóñ áàéãóóëëàãóóä èðãýíèé íèéãìèéã á¿ðýëä¿¿ëäýã.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü61
Êîìïàíèé íèéãìèéí õàðèóöëàãà (ÊÍÕ)
Corporate social responsibility
Òóõàé îðîí íóòãèéí îðîëöîã÷ òàëóóäûí íèéãýì, ýäèéí çàñàã áîëîí áàéãàëü îð÷íû øèéäâýðëýõ àñóóäëûã áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà áóþó õóâèéí õýâøèë ººðñäèéí ¿éë àæèëëàãààíä òóñãàí, õýëýëöýæ áàéãàà ¿éë àæèëëàãààíû íýã õýëáýð þì. ÊÍÕ ãýäýã íü õóóëü ä¿ðýì, ̧ ñ ç¿éí ñòàíäàðò áîëîí îëîí óëñûí õýì õýìæýýã òóõàéí áàéãóóëëàãà íü õÿíàæ äàãàíà. ¯¿íèéã áàéãóóëëàãûí á¿òýö, ¿éë ÿâöäàà îðóóëàõààñ ãàäíà òóõàéí îðîí íóòãèéí íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû òóëãàìäàæ áóé àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä øèíýëýã àðãà çàìûã ñàíàà÷ëàõ ò¿¿í÷ëýí äîòîîäûí áîëîí ãàäíû îðîëöîã÷ òàëóóäòàé õàìòðàí ººðñäèéí ÊÍÕ-ã äýýøë¿¿ëýõýä àæèëëàäàã.
Ëîááèäîõ Lobbying
ªíººãèéí óëñ òºðä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîë á¿õèé àñóóäëûã õóóëü òîãòîîã÷ íàðò øóóä õ¿ðãýõ àðãà çàì áîë íºëººëëèéí ¿éë àæèëëàãààíû íýã õýëáýð áºãººä ëîááèäîõ þì. Èðãýä, áóñàä õóóëü òîãòîîã÷èä, òºðèéí àëáàí òóøààëòíóóä, ñîíãîã÷, íºëººëëèéí á¿ëãýýð çàñãèéí ãàçðûí ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòíóóäààñ ãàðãàñàí øèéäâýðò íºëººëºõ îðîëäëîãî õèéõèéã õýëíý. Ëîááè÷èí ãýæ áîë òîäîðõîé íýãýí ñîíèðõîëûí ç¿ãýýñ õóóëüä íºëººëºõèéã îðîëäîæ áàéãàà õ¿íèéã àëü ýñâýë ëîááè á¿ëãèéí ãèø¿¿íèéã õýëíý.
Ìàðãààí çºð÷èë, ãîìäîë øèéäýõ ìåõàíèçì
Grievance mechanism
Áèçíåñ, ýðõç¿é, íèéãìèéí õàðèëöààíä õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí ìàðãààí ýñâýë ãîìäîëûã áàðàãäóóëàõ, øèéäâýðëýõ ¿éë ÿâö.
Ìýäýýëýë àâàõ ýðõ(Right) of Access to information
Èðãýäýýñ òºðººñ àâàõûã õ¿ññýí ìýäýýëëèéã òºð ¿íýí çºâ øóóðõàé ºãºõ. Æèøýý íü, òºðèéí ¿éë àæèëëàãààã èðãýäèéí òºëñºí òàòâàðààð ÿâóóëäàã òóë èðãýäýýñ îëãîñîí ýíýõ¿¿ ýðõ ìýäëèéã ÿàæ àøèãëàæ, ìºíãèéã íü þóíä çàðöóóëæ áàéãàà òàëààð èðãýä ìýäýõ ýðõ íü ìýäýýëýë õ¿ðòýõ ýðõèéí çàð÷èì þì. Èðãýäèéí ýíýõ¿¿ ýðõ íü çàñãèéí ãàçàðò õî¸ð òºðëèéí ¿¿ðãèéã ºãäºã. Íýãä¿ãýýðò òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð ìýäýýëëèéã õýâëýæ ò¿ãýýõ ¿¿ðýã. Õî¸ðäóãààðò ìýäýýëýë àâàõ õ¿ñýëòèéã çàñãèéí ãàçàð èðãýä, îëîí íèéòýýñ õ¿ëýýí àâàõ, òºðèéí áàéãóóëàãóóäàä áàéãàà áàðèìò, ìýäýýëëèéí ýõ õóâèéã ¿ç¿¿ëýõ ýñõ¿¿ë õóóëáàðûã ºã÷ õàðèó ºãºõ ¿¿ðýãòýé áàéíà.
Íèéãìèéí çºâøººðºë
Social license to operate
Íèéãýì, îðîí íóòãèéí èðãýäýýñ òóõàéí êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààã ºðãºíººð õ¿ëýýí çºâøººðºõ ÿâäàë. ̄ éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ íèéãìèéí çºâøººðºë íü çàñãèéí ãàçàð, áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà àâóóëæ áîëíî ãýñýí õóóëü ¸ñíû ýðõýýñ àíãèä ç¿éë þì. Íèéãìèéí èéì çºâøººðºëã¿éãýýð íîöòîé ñààòàé ó÷ðàõ áîëçîøã¿é áºãººä çàðèì òîõèîëäîëä êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãàà çîãñîõ ÷ òîõèîëäîë áèé
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü62
Íèéãìèéí ýðñäýë Social risk
Àæ àõóéí íýãæ, êîìïàíèóä ¿éë àæèëëàãààíû íèéãìèéí ¿ð äàãàâàðòàé õîëáîîòîé áîäèòîîð ó÷èð÷ áîëîõ áýðõøýýëèéã íèéãìèéí ýðñäýë ãýíý. Ýíý íü çºâõºí îëîí íèéòèéí õàíäëàãò íºëººëººä çîãñîõã¿é ò¿¿í÷ëýí á¿òýýãäõ¿¿í, ¿éëäâýðëýõ ÷àäâàð, áîðëóóëàëò, íèéë¿¿ëýëò ìºí òóõàéí êîìïàíèéí íýð õ¿íäýä íºëººëäºã. Çîõèñã¿é áîäëîãî, ¸ñ ç¿é, ¿éë àæèëëàãàà çýðýã íèéãìèéí àñóóäëûã îðîëöîã÷ òàë íàð ãàðãàæ èðõýä íèéãìèéí ýðñäýë ãàð÷ èðäýã, èíãýñýíýýð òóõàéí êîìïàíè õàíäëàãàà ººð÷ëºõ øàõàëòàíä îðäîã. Õ¿íéè ýðõ, õºäºëìºð ýðõëýëò, áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë çýðýã àñóóäëóóä íèéãìèéí ýðñäýëä õàìðàãääàã áºãººä õÿíàëò, øàëãàëò õèéãýýã¿é òîõèîëäîëä êîìïàíèéí íýð õ¿íäèéã óñòãàõ ìàãàäëàëòàé.
ͺ뺺ëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà
Advocacy
Íèéãýìä òîäîðõîé àñóóäëààð àëèâàà íýãýí íèéãìèéí á¿ëãèéí àñóóäëûã òàâüæ, òºëººëºëºõèéã íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿éë àæèëëàãàà ãýíý. Òóõàéí íèéãýì áîëîí îðîí íóòãèéí ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ÷àäâàð ñóë èðãýäýä õóóëèéã çºâ òàíèóëäàãààðàà íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÷óõàë þì.
Íóòãèéí èðãýä (íóòãèéí àðä ò¿ìýí, îðîí íóòàã, õàìò îëîí ãýæ ÿíç ÿíç õýëäýã)
Community
Òîäîðõîé íýãýí ãàçàð àìüäàð÷ áàéãàà, íýã çàñàãëàëòàé, èõýíõ òîõèîëäîëä ò¿¿õ, ñî¸ëûí íýã ºâ óëàìæëàëòàé ÿìàð íýãýí õýìæýýíèé á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý. Íóòãèéí èðãýä øàøèí ø¿òëýã, õèéæ áóé àæèë, ìýðãýæèë áîëîí áóñàä õ¿÷èí ç¿éëñ, ººðèéí íýãäìýë àøèã ñîíèðõîë áîëîí ¿çýë áîäëîîð íýãäýæ íèéãìèéí òîìîîõîí á¿ëýã äîòî𠺺ðñäèéí ¿çýë áîäëîîð ÿëãàð÷ æèæèã á¿ëãèéã ¿¿ñãýæ áîëíî.
Íýýëòòýé èë òîä áàéäàë
Openess and transparency
Òºð çàñàã áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààðõ õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéí îëäîö, õ¿ðòýýìæòýé áàéäëûã èëòãýñýí îéëãîëò. Èë òîä áàéäàë ãýäýã íü òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí óäèðäëàãààñ ãàð÷ áóé øèéäâýð, ÿâóóëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà, àðãà õýìæýýíèé òàëààðõ ìýäýýëýë àëü áîëîõ íýýëòòýé õ¿ðòýýìæòýé áàéõûã õýëíý. Áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ íà𠺺ðñäèéí òóõàéí ãàðãàñàí øèéäâýðò øàëòãààíûã ºãºõ ¸ñòîé áºãººä òýä ºðãºí õ¿ðýýíèé îëîí íèéò øààðäâàë ìýäýýëëèéã õÿçãààðëàõ õýðýãòýé áàéäàã. Áàéãóóëëàãûí áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãàà íýýëòòýé èë òîä áàéõ òóñàì èðãýä øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä èäýâõèòýé îðîëöîæ, ¿éë àæèëëàãààã õÿíàõ áîëîìæ á¿ðäýíý.
Îðîëöîã÷ òàë (Îëîí òàëò îðîëöîã÷)
Stakeholder (Multi-stakeholder)
Óóë óóðõàé, õàéãóóëûí òºñëèéí ¿ð ä¿íä ñàíõ¿¿, (ýð¿¿ë ìýíä áîëîí àþóëã¿é áàéäàëûí îðîëöóóëàí) áàéãàëü îð÷èí áîëîí íèéãìèéí àñóóäàë äýýð íü ýåðýã, ñºðºã íºëºº ãàð÷ áîëîõ õóâü õ¿í áîëîí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ ýñâýë óã òºñëèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ, îðîëöîõ ñîíèðõîëòîé õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý.
Îðîí íóòàãò øèéäâýð ãàðãàõ
Local decision-making
Îðîí íóòãèéí ò¿âøèíä õèéãäýæ áàéãàà øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöûã õýëíý. Ìîíãîë óëñàä áîë àéìàã, ñóì, áàãèéí ò¿âøèíä øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâö áºãººä ¿¿íä çàñàã äàðãà îðîëöîíî.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü63
Îëîí òàëò õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý
Multi-stakeholder Collaboration Agreement
Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷ ãýäýã íü àìüæèðãààãàà çàëãóóëàõ çîðèëãîîð àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîæ áóé õóâü õ¿íèéã õýëíý. Áè÷èë óóðõàéã àøèãò ìàëòìàëûí òºð뺺ñ øàëòãààëàí ãýð á¿ë, íàéç íºõºäòýéãýý õàìòðàí ýñâýë áèå äààí ãàíöààðàà áè÷èë óóðõàé ýðõýëäýã. Áè÷èë óóðõàé îëáîðëîëò, áàÿæóóëàëò ãýñýí õî¸ð ¿å øàòààñ á¿ðääýã. Áè÷èë óóðõàé íü õºäºëìºð, öàã õóãàöàà èõ øààðäñàí ¿éë àæèëëàãàà áºãººä õºäºë㺺í èõòýé áàéäàã. Áè÷èë óóðõàéä ýíãèéí òîíîã òºõºðººìæ õýðýãëýääýã ó÷èð áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷äýýñ òóñãàéëàñàí ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã øààðääàãã¿é. Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷èä òîì óóë óóðõàéí õàÿãäàë, òîì óóðõàéí ìàøèí òîíîã òºõººðºì溺ð îëáîðëîëò ÿâóóëàõàä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é òàëáàé ýñâýë áàãà íººöòýé ãàçàð îëáîðëîëò ÿâóóëäàã. պ人 îðîí íóòàãò òîì óóðõàéòàé õàðüöóóëáàë áè÷èë óóðõàé íü àæëûí áàéðûã èõýýð áèé áîëãîäîã.
Îðîí íóòãèéí èðãýä, õàìò îëíû õºãæèë
Community development
Îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõ ãýäýã íü òóõàéí íóòãèéí èðãýäýä ýðõ ìýäýë, áèå äààñàí áàéäëûã îëãîæ òóõàéí íóòãèéí áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûã ãàðò íü ºãºõ ¿éë ÿâö þì. Îðîí íóòãèéí õºãæèë íü èðãýäýä èë¿¿ ã¿í ã¿íçãèé ìýäëýã îëãîæ, èäýâõèéã ñàéæðóóëàõ, îðîí íóòãèéí èðãýäèéí øèéäâýð ãàðãàõ ººðòºº èòãýõ èòãýëèéã åðºíõèéä íü íýìýãä¿¿ëäýãýýðýý îðîí íóòãèéí èðãýäèéí õºãæèë îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çºâºëãººíººñ ÿëãààòàé.
Îðîí íóòãèéí Èðãýäèéí çºâëºãººí
Community consultation
Èðãýäèéí çºâºë㺺í ãýäãèéã íèéãìèéí òîäîðõîé á¿ëã¿¿äèéí ãèø¿¿ä ººð õîîðîíäîî õàðèëöàõ íèéãìèéí õàðèëöààíû íýã õýëáýð ãýæ îéëãîæ áîëíî. Ýíý õàðèëöààíä õ¿ì¿¿ñ òîäîðõîé íýã àñóóäàë, ¿éë àæèëëàãàà, ¿éë ÿâöûí òàëààð çºâëºëäºæ õàðèó ºãäºã. Íèéãìèéí á¿ëãèéí óäèðäàõ ãèø¿¿ä èõýâ÷ëýí ýíý õàðèëöààíä îðäîã áà á¿ëãèéí óäèðäëàãààñ ÿâóóëàõ ãýæ áóé ¿éë àæèëëàãààã òàíèëöóóëàõ, ãèø¿¿äýýñ ñàíàëûã ñîíñîæ øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä ãàðñàí ñàíàëûã òóñãàäàã. Îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çºâëºãººí òóõàéí àñóóäëààð òàëóóäàä õ¿ëýýí çºâøººðäºõ¿éö íýãäñýí øèéäâýðò õ¿ðýõ ¸ñòîé áóñ õàðèí óäèðäëàãà íü (æèøýý íü, óóë óóðõàéí êîìïàíè) îðîí íóòãèéí èðãýäèéí ñàíàë, áîäëûã õ¿ëýýí àâ÷, òóñãàæ øèéäâýð ãàðãàõ íü îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çºâºë㺺íèé à÷ õîëáîãäîë þì. “Óðüä÷èëñàí ìýäýýëëèéí ÷ºëººò çºâëºãººí” ãýäýã íü àéäàñ ò¿ãø¿¿ð, àëáàäëàãàã¿é çºâºë㺺í áºãººä öàã ¿åý îëñîí, îéëãîìæòîé, õ¿ðòýýìæòýé ìýäýýëýë ºãäºã.
Îðîí íóòãèéí îëîí òàëò îðîëöîã÷èéí çºâëºë
Local Multi-stakeholder Council
Óóë óóðõàé, ýäèéí çàñàã, íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû ÷óõàë àñóóäëûã øèéäýõ çîðèëãîòîé, ¿ð ä¿íòýé ÿðèàãààð äàìæóóëàí îðîí íóòãèéí ãîë îðîëöîã÷ òàëóóäûã òºëººëñºí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý. Ýíýõ¿¿ á¿ëãèéí àæèë íü ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð ÿâàãääàã. Òóñ çºâëºëèéí óóëçàëòóóäûã òºâèéã ñàõèñàí ýñâýë îðîëöîîã¿é ãóðàâäàã÷ òàë ÿâóóëæ áîëíî.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü64
Îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í
Local movement
Òîäîðõîé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîòîé òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çîõèîí áàéãóóëëàëòòàé ¿éë àæèëëàãàà. (ÒÁÁ áîëæ) àëáàí ¸ñîîð á¿ðòã¿¿ëñýí àëü ýñâýë îðîí íóòãèéí íýãæèéí òºâøèíä àëáàí áóñààð íýãäñýí èðãýäèéí á¿ëãèéã õýëíý. Ìîíãîë óëñàä ýíý íü àéìàã, ñóì, áàãèéí òºâøèíä áàéäàã. Æèøýý íü îéð îð÷íû óñíû ýõèéã õàìãààëàõ ýñâýë îðîí íóòãèéí àæ ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ ãýõ ìýò÷èëýí àñóóäëààð îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í òîäîðõîé íýãýí ¿ð ä¿íä õ¿ðýõýä ÷èãëýãäñýí áàéäàã.
Ñàéí äóðûí çàð÷ìóóä
Voluntary principles
Õóóëèàð øààðäàãäààã¿é, òºðººñ çîõèöóóëàãäààã¿é õàðèí áàéãóóëëàãà ººðèé㺺 èë¿¿ ñàéí çîõèöóóëàõûí òóëä õýðýãæ¿¿ëäýã çàð÷ìóóä. Áàéãóóëëàãóóä ¿éë÷èëæ áóé õóóëü òîãòîîìæîîñ ãàäíà øèëäýã òóðøëàãûã ¿éë àæèëëàãààíäàà íýâòð¿¿ëæ õýâø¿¿ëýõ çîðèëãîîð ñàéí äóðûí çàð÷ìóóäûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëäýã. Òóõàéëáàë áàéãóóëëàãà äîòîðõ õ¿íèé ýðõ, ¿íäñýí ýðõ ÷ºëººã áàòàëãàæóóëàõàä ¿éë÷èëæ áóé îäîîãèéí õóóëü ä¿ðìèéí õ¿ðýýíä àæèë÷äûí àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõàä ÷èãëýñýí óäèðäàìæèéã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð Õ¿íèé ýðõ, àþóëã¿é áàéäëûí ñàéí äóðûí çàð÷ìûã òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä, àæ àõóéí íýãæ êîìïàíèóä çàñãèéí ãàçðûí ñàíàà÷èëãààð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëäýã.
Ñóðàëöàõ ººð÷ëºãäºõ Learning
Ñóðàëöàõ ãýäýã áîë øèíý ìýäëýã, çàí ¿éë, ÷àäâàð, ¿íýò ç¿éë, ñîíãîëòûã îëæ àâàõ ýñâýë îäîî áàéãàà áîë ò¿¿íèéãýý ñàéæðóóëàõûã õýëíý, ìºí ýíý íü ººð òºðëèéí ìýäýýëëèéã íýãòãýõ áàéæ áîëíî. Áîëîâñðîë, õóâü õ¿íèé õºãæèë äýâøèë, ñóðãóóëü, ñóðãàëò çýðãýýð õ¿ì¿¿ñ ñóðàëöäàã. Ñóðàëöàõ ¿éë ÿâö óõàìñàðòàéãààð ìºí óõàìñàðã¿éãýýð ÿâàãäàæ áàéäàã.
Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà
Sustainable livelihoods
Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà ãýæ íààä çàõûí õýðýãëýýíèé ç¿éë áîëîõ õîîë, õóâöàñ, áàéðààð õàíãàõ õàíãàëòòàé îðëîãî îëîõ çîðèëãîòîéãîîð èðãýäýä òóñëàõàä ÷èãëýãäñýí ¿éë àæèëëàãààã õýëíý. ¯¿íä íèéãìèéí ýìçýã á¿ëýãò ºäºð òóòìûí àìüæèðãààíû õýðýãöýýã íü õàíãàõàä ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä òóñëàõ òóõàéí îðîí íóòàãò çîõèñòîé, áàéãàëü îð÷íû õóâüä òîãòâîðòîé ¿éë àæèëëààãóóíóóä îðíî.
Òºð, õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë /ÒÕÒ/
Public-private partnership (PPP)
Òºð áà õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë ãýäýã íü òºðèéí ýñâýë ñóóðü ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ çîðèëãîòîéãîîð òºðèéí áîëîí õóâèéí õýâøëèéí áàéãóóëàãûí õîîðîíäîõ õóóëèéí õ¿ðýýíä áàéãóóëñàí ãýðýý þì. ÒÕÒ íü õàðèóöëàãà, áèçíåñèéí ýðñäýëèéã îëîí òºðëèéí õàìòðàã÷ áàéãóëëàãóóäàä õóâààðüëàæ ºãäºã; õóâèéí õýâøëèéí òàë íü òºðèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ, ñàíõ¿¿, òåõíèê, ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã òîîöîîëæ òºðèéí ¿é÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã. ÒÕÒ íü ãîëäóó óäààí õóãàöààíûõ áàéäàã áºãººä òºðèéí ¿ç¿¿ëäýã áàéñàí ¿é÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã áàéíà. Õóâü÷ëàë øèã òºðèéí õºðºíãèéã õóâèéí õýâøèëä á¿ðýí øèëæ¿¿ëýõ áóñ õàðèí ÒÕÒ-ýýð òºð áîëîí õóâèéí õýâøèë õàìòðàí àæèëëàäàã.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü65
¯ð ä¿íòýé õàðèëöàõCommunicate (effectively)
¯ð ä¿íòýé õàðèëöàõ ãýæ ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâàã÷ òàë õ¿ëýýæ àâààä èëãýýã÷ òàëûí èëýðõèéëñýí òýð ë óòãààð îéëãîõ ¿éë ÿâöûã õýëíý. ªºðèé㺺 á¿ðýí îéëãóóëæ ÷àäàõ íü ¿ð ä¿íòýé õàðèëöààíû ñóóðü áîëäîã.
¯ð ä¿íòýé, á¿òýýë÷ õàíäëàãà
ConstructiveÑàéæðóóëàõ, áîëîâñðîíã¿é áîëãîõ; òóñòàé. Òóõàéëáàë, á¿òýýë÷ õàíäëàãàòàé ø¿¿ìæ íü áóñäûí õèéñýí àæëûã ¿ã¿éñãýõ áóñ õàðèí ýåëäýã çàìààð òîäîðõîé ýåðýã áîëîí ñºðºã ø¿¿ìæ ãàðãàõ çàìààð òóõàéí àæèëä ¿ð ä¿íòýé, ñàéí ¿íäýñëýëòýé ä¿ãíýëò ºãºõ ¿éë ÿâö þì.
Õàìòûí àæèëëàãàà Collaboration Õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû òàëóóä íýãäýí çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä õàìòðàí àæèëëàõ.
Õàðèëöàí ÿðèà Dialogue
Ìýòãýëöýýíýýñ ÿëãààòàé íü õàðèëöàí ÿðèà íü òóõàéí àñóóäëûã èë¿¿ ã¿íçãèé, íÿãò îéëãîõ íýã àðãà õýëáýð þì. Õàðèëöàí ÿðèà íü õàìòûí ¿çýë áîäîë, çîðèëãûã õºãæ¿¿ëýõ ìºí õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ñîíèðõîëûã èëýðõèéëýõ áîëîìæèéã îëãîäîã. Íèéãýì äýõü á¿ëýã äîòîð ÿâàãäàæ áóé õàðèëöàí ÿðèàíä á¿ëãèéí äàâõàðãà á¿ðèéí ãèø¿¿ä îðîëöîí í¿¿ð í¿¿ðýý õàðàí ìýäýýëýë ñîëèëöîæ, õóâèéí òóðøëàãààñ õóâààëöàæ, ¿çýë áîäëîî ÷èí ñýòãýëýýñýý èëýðõèéëýæ, ¿çýë ñàíààã òîäðóóëæ ìºí îðîí íóòàãò òóëãàð÷ áóé àñóóäàë áîëîí áîëîìæèéí òàëààð øèéäëèéã îëîõ ¿éë ÿâö þì.
Õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð
Accountability
Òºðèéí áàéãóóëëàãà ã¿éöýòãýæ áóé àæëûíõàà òàéëàíã èðãýäýä èë òîä ìýäýýëëýõ áºãººä ººðèéí ¿ã áîëîí ¿éëäëèéã õàðèóöàõ ÷àäâàðûã õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð ãýíý. Òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí õýðýãæ¿¿ëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà áîëîí òýäãýýðèéí øèéäâýðèéã õÿíàõ, óëìààð çàñãèéí ãàçàð òàâüñàí çîðèëãîäîî õ¿ð÷ áàéãàà ýñýõ ìºí îðîí íóòãèéí õýðýãöýý øààðäëàãûã õýð õàíãàæ áàéãàà, ÿâóóëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà íü çàñàãëàëûã ñàéæðóóëæ, ÿäóóðëûã áóóðóóëæ áàéãàà ýñýõèéã õÿíàõûã õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð õàíãàäàã.
×àäàâõ Ñapacity
¯éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ, çîðèëãîäîî õ¿ðýõýä øààðäëàãàòàé ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã ÷àäàâõ ãýíý. Øèéäâýð ãàðãàõ, ìàíëàéëàõ, ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ, õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ, èë òîä áàéõ, ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíòòýé áàéõ, ñóðàõ, äàñàí çîõèöîõ ÷àäâàðòàé áàéõ, áàéãóóëëàãà øóäàðãà áàéõ ãýõ çýðýã õýìæ¿¿ðýýð õóâü õ¿í áîëîí áàéãóóëëàãûí òîãòîëöîîíû ÷àäàâõûã õýìæäýã. ªñºæ äýâøñýí õóâü õ¿í òîãòîëöîîíû ÷àäàâõûã ñàéæðóóëæ ÷àääàã áà áîëîâñðîíã¿é áîëñîí òîãòîëöîî õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ÷àäàâõûã ñàéæðóóëæ ÷àääàã áàéíà.
×àäàâõæóóëàõ / ×àäàâõ áýõæ¿¿ëýõ
Capacity-buildingÕ¿íèé íººö, áàéãóóëëàãûí ÷àäàâõûã ñàéæðóóëàõ áîëîí áîëîâñðîíãóé áîëãîõûã õýëíý. ¯¿íä òîäîðõîé óð ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ ïðàêòèêèéí ìýäëýã òóðøëàãûã äàìæóóëàõ, õóâààëöàõ áîëîí ñàéæðóóëàõ õàìààðíà.
Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü66
Øèëäýã òóðøëàãà Best practice (or international best practice )
T¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã àðãóóäààñ èë¿¿ ¿ð ä¿í ºãñºí àðãà÷ëàë, àðãà áàðèëûã øèëäýã òóðøëàãà ãýõ áà äàäëàãà òóðøëàãà áîëîí ñóäàëãààãààð îëîíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí áàéãóóëëàãà, ìýðãýæèëòýíýýð áàòëàãäñàí áàéäàã. Îëîí óëñûí èéì òºðëèéí øèëäýã òóðøëàãûí æèøýý áîë Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöèéí ýðõëýí ãàðãàñàí “Áàéãàë îð÷èí, íèéãìèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí òàëààðõ õýðýãæèëòèéí ñòàíäàðòóóä” þì.
Øóäàðãà ¸ñ áà òýãø ýðõ
Justice and equity
Èðãýíøñýí íèéãìèéí õàðèëöààíä øóäàðãà ¸ñ áà òýãø ýðõ ãýäýã íü ñóóðü óõàãäàõóóí þì. Íèéãìèéí øóäðàãà ¸ñ ãýæ õ¿éñ, àðüñ ºíãº, äàâõàðãà, àðüñ ºíãº, èðãýíøèë, øàøèí ø¿òëýã, íàñ áîëîí áýëãèéí ÷èã áàðèìæàà ¿ë õàìààðàí á¿õ õ¿ì¿¿ñ òýãø ýðõòýé áàéõûã õýëíý. Ýíý íü ýäèéí çàñãèéí øóäðàãà ̧ ñûã èëýðõèéëäýã, ººðººð õýëáýë Çàñãèéí ãàçàð ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, øóäàðãà áóñ ÿâäëûã çàëðóóëàõ ¿ð ä¿íòýé àðãà õýìæýýã çàñãèéí ãàçðààñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ ãýñýí ¿ã. Îðîí ñóóöíû õàíãàëòã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãààã¿é áàéäàë, öýâýð óñíû õàíãàëòã¿é áàéäàë ò¿¿í÷ëýí àæ ¿éëäâýðèéí áîõèðäëîîñ ¿¿ññýí áàéãàëü îð÷íû äîðîéòîë áîë øóäðàãà áóñ ¸ñíû æèøýý þì. Øóëóóí øóäðàãà õàíäàõ çàð÷èì äýýð ñóóðüëàæ áóñàäòàé àëàã÷ëàõã¿é, ýðõ òýãø õàíäàõûã òýãø ýðõ ãýíý.
Ýðõ ìýäýëæ¿¿ëýõ Empower
Ýðõ ìýäýëòýé áàéõ ýñâýë ýðõòýé áàéõ õÿíàõ ãýñýí îéëãîëò. Õàìò îëíûã ýðõ ìýäýëæ¿¿ëýõ áîë îðîëöîîíû õàìãèéí èäýâõòýé õýëáýð þì. Ãèø¿¿ä øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä øóóä îðîëöîæ, ººðñäèéí òîäîðõîéëñîí çîðèëãîäîî õ¿ð÷ ÷àäíà ãýñýí èòãýë ¿íýìøèëòýé, ñòðàòåãè áîäëîãûí õýðýãæèëòýä áîëîí ÿâöàä õÿíàëò òàâüæ áàéäàã. Ýðõ ìýäýëæ¿¿ëíý ãýäýã áîë ýöñèéí øèéäâýðèéã îëîí íèéò ãàðãàõ ÿâäàë þì.
Ýðõýì çîðèëãî Vision
Áàéãóóëëàãà, àæ ¿éëäâýð íü èðýýä¿éä þóíä õýðýõ ãýæ áàéãààãàà òîäîðõîéëñîí õýòèéí çîðèëãî. ÒÁÁ, áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà, ººð òºðëèéí áàéãóóëëàãûí çîðèëãî, ÷èãëýë þì. Æèøýý íü Ìîíãîëûí áàéãàëü õàìãààëàõ èðãýíèé õºäºëãººí¿¿äèéí ýâñýëèéí ýðõýì çîðèëãî íü “Òîãòâîðòîé õºãæèëä òóëãóóðëàñàí, õ¿í òºâòýé, èðãýäèéí îðîëöîîòîé Íîãîîí íèéãýìèéã áàéãóóëàõàä õóâü íýìðýý îðóóëàõ” þì.