i88> Glof.orclin.&NicoIaideLyra. 886

fjtulm

Incipit Prologus in Librum Sapientix.

Ibcr Sapicntix apud Hebraros nuf-

quam cit . Vnde & ipie t ityius Grx-

cam magis eloquentiam rcdolct. Hunc

Iudari Philonis e(Te affirmant . Qui proinde

Sapientiaenominamr, quiaineoChriitiadueii-

tus qui cft fapientia patris, & paflio

eius , cuiden-

tcrcxprimitur.

C A P. L

lliviUiflitia>n,&c> Rab. HunclihrumHicrony

mq*aflcri< non a S.ikmione(vcpucuur) fed

aPWlonc^oaiflimo qoodamlud.eoftrfUcCo

fcripcum,qucni pfcudograpbum, (;dcfl falfo,

infcnptum ) appel

pienciam dicens:0''^/re'MC?i'u/,eJr.

b Trrram. Carnem. f.d fcrecc rcprimicis,nc fuperbiat con-

trafpuicum Qn$&rimimq**mere%ntim Dci,&c.

c rn fimpUcit i. . Ideft,vB>!u!]ta:i ilhus vosfubijcice,8:m.in

dacacuft.}dice ) qiuii dicac.O^u uon mcclligicis, nolicercprchendcre , quia fc-

].!t,quianomenahcnumfll

' ,al

R luscxpofuioncpres

bytcr bellator o&ovolunvnibu* com-

prchcndit.Dicitta-

mcn Hicronymushunc librum apud

Iuda;os non habc-

n.fcdGrxtamma-gisredolerc cloquc

cum ,nccintcrca

nonicas recipi fcrt-

pturas.Vtadvcramluditunos rcducc-

ret&iinuiraretjpri-, L .)ii : uniid.r rio

C bis iulhcum ,per~

quam . -dla-

pien

1NCIPIT LIBER SAPIENTIAE.C A P. I.

a V t caio obcdiat fpi r i tm. Non foliun6cite.

Qiiibus Jjiacit potertisiudicamli.

Vt oboi.at t.ro lpiruui.

Iii^ire'iuititiam , qui iudicatis terram

j H >C tit fcripiuuin pie legitc U inre',1 g.te.

Sentite de domino in bonitate , &in

iimplicitatc cordis quarriteillum , quo-

a Non temabis dom num r>cum tuam.

niam inuenitur ab his qui uon tentaa

nt

a Iu!Us"fc.licet,cjuiaiu:tusex tidev u.t.

b Qux ioc.ctas lucis ad tenebni.aut qux conuentio Chrifti ad Bcual

illum ,apparct autem eis qui fidem babent in lllum.tPer* 7

uerfa> enim cogitationesYeparanta Deo , probata autem 9

fJ^JP^a u,H U en. uTfipientiam.

b Vbi zelus & contentio.ib. mcomla.u.a,& omne opusprauum. t r X

virtus cdiripit iniipicntes. Qudniam in maleuolam ani- 11

^l.^I^^a

crcta Dci non pof-

funt humana ratio-

iic comprchcndi,

(j',.!i mcomprchcn-libilia funt uiJic.a

cuiSj&inuefligab-les,vue~ius.cj >uoniam in mnle.

Ideftjinanimalihominc , mxta illud:

A uimaiis ho nonperci.

c-c Ecideonodixit

ipintum. i.amnuhi

fpintualcm.Q^v.in rna. Raba

Fruliia flbibland;G

turphilofophi&hgrctici &: talfl Chn-

^f do-

Poitillavencrabilispatrisfratris Nicolai dc

Lyra fuperlibrum Sapientianncipit.

C A P. L

lTirice iuflitiam. Tofl libros hifloriales non canonicos,

magistamen rcpulatos.quod dicopropccr hifloriam Su-

fjr.i:* & Bti:s,&Jecundu fdr,qubiflori&vitinio po

nemurrationedttlain piinciptoTvbu cxponendijint

duo non CdConici,qniJuntfimpitciier moraics, fcilicct li

bcr Sapiititt,& Uft EccUJLjtuus.lncer nuos prmiutcndus tfl Uber

fcnuius Slomoms,prcpter qi Salovion ejl cius autlorprmcipalis.Lo

tjucdo lami n de aueioribus humau is.vnac inf> a%.& ix.c.expnjk lo-

ouitur auci>r in peifonaSalomoi.is: lefus autejitius Sirachfcnpftt li

Iru EccUjiafluum tcmpore simonisfitij Onia vclpoji,<

tuod patctper

bo. niinfra l.cap.fit mcnHojatisproUxade ipfo,& Jic fmi poilerior

S alumonc 6~ tepwe& autloritate. t\atio [ct.udi cfl^uia -ptcrquepar

tim procedit rati<><.i>i*tiut,ar ptrtim exemplattue,vt m ffccutione vi

dtbnur dotain loicdcntc.ExcwpLi vcrv pcfita>nii.Sapiei\ctincipiut

4 prtori.f.ub .Ada,vt habctur infra io-: .C U rmmatur m patrtbus ex

./>/. dc lr.]ypto.ExempLvero pojita in U.EtcUfiaftUc incipiiit

abEivc o~ p> OLfi-.ini vfqut,td Simoi.epuum Onitr, vtpatet Ecclc.l.

tj -tju t patum antc tempora Machabforim,& fic patet ratiofi cudi.

tlit igtint prtntifiisliber ijtc ifui

noimne i ap.rnfc intiuilatnr,in duas

fjrtcidiuiditi, frjmo inditcit autlvr aajapicntiamdcfideran

dam <T babcn4am,V hoc rjtioci>mndo,fecHndo ad ide iuducit cxcm-

pajfo. phficandoi.fra xy.c.Ad vtiiujijhcconfidcradum,

quodtn htc lib,-o vt freiiucnler J^. tnlutaprocodc accipiun

tnr^tccipttur.n.hic inflitia legalisyautfitHt dkitur.cEihi.cfl omnis

vtrtusMilex prxtipu de atl.ln > omnium rntntum. Efi cnim intctio

Ugis>(iues facerebonos. 10,Eth. '^njt bdn itJi fit pcr v.rtutes.Similiter

fapiemit prout dC<.tpitur hicjmliidtt omncvtrtHte.TJjtm ad fapicn'

tcmpcitmct drtcrminare tUud quod efl formaU in QMatjbet virtute

pJOptcrquo4.i i>tusfic:f'i>tuscflhabituselcflinusin

picdt(tJteconfiflcni,p>ut Jaiiins ditcrintnauii.Etidcofapieiiaqus

efl cuiultibet wntuiit ditlo modo dctti minatiua, includit omnem virtu

fCM.Et fic pttet quare inflttia cflJapicntia,& qualitcr p\ o codemfre-

qucnter acupiuntur in hoc Lbro.S iicndii ctiam,qui<d liipuntia vel iu-

jiuta hvc mododitfa dnpltciier accjpitur, fno mo prout per atlus /;-

manoi acquinti<r.^ilio modoprout a Dcv infundttt<>,w licctdc vtra

qxcmhoi. t.'j> o ungatur .t.inun dc Ulaqueejtpcr utjujtone^principa-

i;(cragHHr.l^.iu<ud ;."/'..

'-vi'.j.f>.Ztiamfic inid.c.Urn^anftorpri

ItiQ.

pio nos inducit.Sccudo chca hoc errores excludit,:bi: Nolite zelarc

mortem in crrore,&:c. Tenioprofequendo propvficureJhmic.6.c.

Jicut Vbiloftipbus in prinafio libri d? *&nmayp(imo ad notitia habi

da de anim.i iudacitt&fetuudo trrore> circa cam cxcludti in perfecu-

tione primi Ubri, & poflca ad trancladum dc awma & etus potentiis

proctai: fecio/do liorh</ tcrcio.

Circaprimampai tlfciitidun>,quodftcutin mnttente requiritur dt-

bita virius ad rcgnlarittr mouendmn , jic i mobilc retladilpefitio vt

vbediat moueti,CrJic efl in homcu.bus.\* in prxlatcs &principibut

rcquiricurfapicntia ftue iufiitia diclo mo intcCufla^td hoc quod bene

regant poputu , & in popuio porporaonabilictr requbitnrfapienti$%

vt benefubdatur,& obtdiut regimini tpfvru. Q^odprimo oueditur iit

prelatisJecundo^infubditis/bi.Spnituscwmiii^lusdiLiplmq.Circa primum dicitnr .

1 Dilig.iu. qtiniinciudit omnem vhtutem.

2 Qui mxet.i.babitantes in tcrrainforofcculari & ecekfiafllco.

Etquia in hocfunt miniflri &vtcarij Dci, a quoprocedtt omnis poft

fias retlf iudicandijdcofuhduur.

3 Scnti.de do.m bo. i.cbfo< ma/nini illi,quiaficut orsm:a ordinat

mfcipfum tanqnam in fincm vltimum & optimum ,<ta vos afius vc-

itros ordinate adcommune bonum & ad honorem diinnum.

4 E t in fimp.c. i.munditia mcntis,quiafecundnm ^iug.hcc efifi

plcx cor quod cfi mmdum cor.

5 C4ux.1l. i.habete notitiam ciusfapientiA donum,qu& ommm virt

tem indudit. Etfubditur modus ii.mniendi,cum dicttur.

6 Ciuoniam mue.ab.h.qui non ten.il. Tentat autem Dcum qui

habes m aiiquo ncgotio quodfitciat via humana, inationabiliter omit

tit itlnd expcclans effitlu ex prouifione diuina,p>optci q:-.odin a i

tionefapitniic omittens quodpoccfl agere, vtpotcfl.<dij c\erctiic,cx-

pctlans ca. babere a Deo eft qucdam ipfius Dci tentaio , p<optcr qujdmei iofibi dencgatm .Sedfa< ietibi-.s qud infc efl prr exercttiu

tuti<,Jtua:),& orutionis conctdttHrjo bcr/edicitur:Qupniam mueni.ab his quinon tcn.il. Et quca calcs qmntum ad id quod nopof*

fttnc attingere,corr.n. itttuntfe diuino:prouidentix,idco fubditur.

7 Apparct autem. i.tmdentcs in ipfumper amo>cmjavibus enim

vltra communem modum aliorum ma>ifeslanturfecrvta diuina.

8 Pcruerfa: en 1m co. /;'a ficut bonx funt caufa vnionis ad ipfutn,

ita malii feparationis ab :pfo,ideo contladitur.

9 Proba.autem virtus. idefi, approbata a Deo exiiiens infuperio-vibus.

jo Cornpitinfl. i.pcr ignoratiam pcccantcs,nam pcr corum inflr'

tlionem reducuntnr ad virtutem, non autcm fic fit de peccantibns ex

ccrta maiitiajdcofnbditur.11 Cjuoni.in ma.ani. Dicitur aute maleuola anima,cuiplacet ipf*

maltcia ptopter habitu vitiofnm,fecundu quod dicitur Trou. 2.c. Qyi

Lrcancurcumnuleteccnnt, &c cxultant in rcbus peffimis.Non

1887

pt.

II. 1.

do cordc fapienriam Oci pofsunt acciperea Spiritusenmfan.&c.

*Idac.Sanctuspater/anftus filius

fantus fpmcus fanftus. Dc pacrc in ESdta%Quoniafanatts Deus-rfi mrr_vEnn ^nmzo-.Sanaieslote quoniam& egofanausfumdmmus Dcs-*tflcr. De filio iEuagciio^ f*,/ ./<.#*Dei. Icc ibi,Quodna-

Sapicntia: Cap. I. 1888

fcecur ex c- fanchim,vocabitur riiius Dei.

De Spiritufancto mSalomone , SanGus e-

* r

nimfpriritns difcipfna

q.cffZ'et fifium& aufe-

. retfeacogitationi. qua} funt ftne wtelle&u.

b Ben. Contra ilios

inuehitur,quicogitadi- tiones bouas&: ma-

<> lasdicunta Deoim-b* mitti

litomncs

rihominesj&adco-gnitioneveritatisvc

B nire.lpfeenimnemt

N,fcrl,um. b quxH,rl , Irl,meft rudic=, P ,cifica>mcde<a.marn non

.ntroib.cfapientia , nechabitabirincorpore fubdi

topeccatis. Spimusenim fan&us difciplin* erTugiec fiJludtadt.. b

Cogitationeshominumvanftfunt.&

_tEt

Salomon xv.Spiritus Dmiuirepkuktrbemterrarum,&c. |)

&Sr vTdcont,rit "*<

'.fpiricus.qui omniaguberna: _f.a.

vLf ;^Cn,qi" att,n

rg ' C a fine vra

-uc ad finc

> fcic * habcc

c^i' ga?ai npcurarii Prcrtac hominibus. Vel q<Jconcmcc omma,.dcft homo qui conuenienc.a habec cu om

nicreacura, vnde:lce

ptedicaceeuagcliumomnicreacura;.e Scientiam babcl y>o.

idcftjdiucrfarum lin-

guarua lpiricusacto,

quidcdicapobhsloqui diuerhs

linguismagnaliaDci . Vel

1

2

Vel&tamtn. a 'omnem detrahemcm.'

i quod COCineC Omniafpintusfapicntiafi&noii libcrabit maleditfum a labiis fuis*J ^frhSSSffia

Dele<t_onum,quaic_fedescft m re.tms.1U"5 9

qui omnia replec fua

i, cum Deus ve- cquonia renijm illius reft.s t^r h,o

b ^*"""^"*;"^- {? dfcncia , fcieciam ha

nncs laluosfie- \ c

um IIiIUS ltis clt Deus , & cordis illius fcrutator'1

bevods,ideft,Verbi.min.VoH^- euverus, o<:iingua;ciusauditor.Quoniafpiritusdominir- ,>

Dci.idHfi.f,wr,..-j_a Domsgratii. b Eccleliam per omne* d,Utata_

' ""''A",pItm

a

nlatut1trftDiemU' 1,a 'en0'^^W?

fcVvcTtobc'CCip

vnC

e B? ?**[""rrarum ' & hoc qd crfndnce omnia, *

^.TeSSjScusA.* f ^^'^"^becvocis ProptcrhocquiJoquicuriniqua.nongbraham.r:?>ro* Mf, potcitIaterc,necpr_tcrietilIu" corripiensiudicium, Incoeita-Tp& tentamCy&C.Vmir- Dominus .nteirogat iultum impium. ZQb Clamor Sodomorum & Gomorrhsorum afcen

ditaddomumm, & iulUvltionepumuit1 1

eos.Murmurationes quoque rilioium II- r 2raeiiuitoiudioo Deus i*rcu( itM'A_;L, ,rae.iultoiudicw Deus i*rcufit .

tionibuscnimimpiuntcrrogatioerit, fermonuaucemillius^a Pnnifi.Mi..i^ ... "rPunitionem. i

Iniqui3U

.22 nDeum vcniet> ad corruptionem iniquitatum illius.a Wrtt,Dci re.anns propteramoiemquem habeLaaanimam.

guoniam auns zeliaudit omnia,^ tumultus murmurado

quifque aucem centat

Ja concupifccncia

fua,& iufto Dei iudi-

ciopermiccicur cadc

*e,quifpu;tui verica-

cisnoluicobcdite.c Spiritus domini re.

* Idacius . Vc fpiri-tumfanctum docea-mus vbiq; diffufum.Dauidicum inuefti-

gabimus tcftimomum ,excuius prophccia fpiricus fanclusdocecur no locis,vc^vos

m graui fomno dcccnu.fcdpocenc.afua,ficuc pater& fil.us vb,quc diffundi ficcEc n Saiomone!Spiritus Dornmi repteun orbcm terrarum* Vidor.Dc

Picicufantloquodadficvbiqididcprophcca-cx pfona Dci, <So m, ^s

&jytus meusftatin medl0*X%cSa-

Dcvdelt.ciufde fcie-

ci.t cumveroojVelhoc quod concmccomnia. i. ccclefiam,

qui alij dacur.&c.Rab. Qui in

prin-'

cipiofercoacurlupc-raquas, &maieftarfua omnem crcacu-.

ramimpiec&conci-nec.

t Tropterboc. Rab.Sicuc eiecli donumfcieciaj&pjecacisper

fpiricumaeeipiuCjfic

repiooifuperbia fuaw~~ ..~...u*t.u.> 111Ull IIU14UU -~i"w.i,gnumnonabfcondctur.Cuftoditecrgo vosamurmurationc,*!

lntiAtiJ

c& 4mui imirtuuuc, Jj5 impudenccr proie-

*j inriaci, crroremfuu

runc, quoniam fpi

_.

ricum Dei cclare nopoilunc.nec mftam penam cuadunt,quia licuc oculi dominifuper uiftos,f5t: aures eiusm pceces eor^uubica vuicus domuufuper faciences mala.

g Cojioditeergo. Rab. Perniciofe funcmurmnrariones&de-cracttones,vnde : Sufurrones enim & decractores Dco iuncodiblics, VndCTJ^fi detrahit aluui nijnfurtumfe ooligat.@ Qs

'; Ptai-jj.c.

Prou.lj.b.FRom.i.d.

. m N/COLAVS DE LYRA.I Non incro. fa. perfupcnorum correaionm, ntc pcr diuinam illuftrattonem.

r

3. Ncchz.in.idcfl,hominefubdito camalibm *itijs,nu* caufant hc

betutincm mentis,nam vita talium cfl brutalis,fuu, dicitur. i \hthxbpincuscnim iandus.

Hicconfequenterinduci,fubieaosadfa-pientiam t,ine aua nonfunt conucnienter

regibilesrcgimine moru . Etdmtiuurm duaspartcs,auia primopropomt intentu , fccundo probatpropoJicum,ibr.Quoniamfpmtus domini. Circa primufctUu quod &.tu dicit

Thilofopbu,.} .Thyftjdem sut duclnna & difciplina.-N aft-tut tbtde duttur . Hem eji aSus mouentis cr moti, diuerftmode tamennomma.us.T^a rt egreditur a moutte dicitur molio acliua,& w fufcipiturin motodicitur

motiopafflua. Et codc mododoaoris fir difcipuliidceft au ,s d,a*s d arina,>t cil a doccntc, & difciptina w cfficiturin dtfctpulo^ fic cadefapicntiaffecic eft in difciputo& morc

yaui*pcrfeRi propriumjjlfacere altcrum fibif.mile. \. Mefororii , propter

^/""tnfiivesi^gcHtf^ebed,ant,tdeodiat:SpitKUi cmmf. idcMtauaer japientia in difci-

4 tftugicc fi.idefljllumquiin virtutibus non quxritrem,fedappa

rennam tantum.* ' rt

5 Ec au.f. quantum adfuum effeatim , nam quantum ad perfonam"necefiariodi-pbiauc.

r J "

6 A cogitationibus. idedJine ratione, quaksfunt cogitationcs peccatorit qijeyuuur impitum fenjualicatis.7 Lccotnpietur. idifi,pun,ciur.8 A fupciucnicnte ini. nampeccati-m fequenseflpenapracede-tisperauidw, tn, ndperpcccaiupraccdes tolitur iuile ^ratia,ci,iusjubvaaioejtpina , w per confequens iUaquafequunturadhocfuntP** !'*-Et

iflafuutpcccatafequentta.in qutbus labitur homo adfubtrattioncmgratia , qua bmincm tmpu icbat a tali tapfu , & hoc eil

tfdutt ^poflolus np. i .c.Propcei c . tradidic illos Dcus in paf-uoncs ignominia:. iMn.ifitm cadere inignominiofa peccatajhi-

iicet3

licet.piopter alia minorapracedentia.9 Benignus cfte. ^ui.dator fapientia,qHia non folum dat eamfupenoribus & magms,fed etiam inferioribus &fubieais,dum tame adhoc dcbue dijponantur.ldeo alios excludendofubditur .

io Ec non li.ma. idefl,hominem inpeccatis obfliiatum.II

t\^bi)S.i.abtafp'}cmi)s&aIi)speccatis,labrorumotuppetratis.i

Quoniamrc.illius.i*/?,/fefilo*WW4to-w.1 5 Tcftis eft De.&c.il. cogitatioms ipfius.1 4 Scru.eft ve. q *ia mbit eum latere potefl.I y EclingUcT. idefljcrmonnm illmaui-tor, & multofortius operltiui injpeaor.

r

16 Quoniam fpi.domi. Hic confequenterprobat diBum fuu,fcili-eet,quod affiaiones& cogitaiiones& locutiones

pcccai >us no latent

Deu,quiafpiritus eiu, cfl vbiqueper effmtiam & prsfentiam, & hoceflqueddicitur. Quo. (pi.D.quiomniafcrutatur.ctiamprofyndaDci. i.Cor.z.

r

17 Repleuic or.ccr.naw omnia creatafunt &produaa per ipfumGen.ua.Spintut dominiferebaturfuper aquas,idefl,fuper materid iir

formem,ficut volmtas artificisfuper materiam, >ndefunt aliquaformanda,prout diaumfuit ibidem.

18 Ec hoc quod concmenc. idefl, fpiritufsan&us , omnia confer-uans

tnefse,ftcutpater &fiiius,nam indiuifa fut opera trimtatts .

6\ Scienciam ha.vo. idettjiotitium cuiusltbetdiaipublice >etocculte.ideo conciudilur.

2.0 Pro.hoc qui. qualitercunque,nonpotcfl laterefpiritum domini.1 1 Nec praceri . il. dimittendo impumtumXX Cornpicns m.ideli,diuinum idicium,puniens omnia rnaU.2 3 ln

cogicacio.cni.impij incer.c.-ir. i.difcuffio in iudicio diuino.

24 Scrmonum aucem il. repetitio efleiufdemfententix ad maio-rem affertionem.

2j Quo.au.zc. i.Dei,\qui nonfolum ^lotesfed^elus in abslraao

poteil duipropterfingnlarem& excellentem animarum %clum.X6 Cuft . cr. minui dicmdo plus fignificatjcilicet^uod multu obrfl.

Tom.j. Oo Ec

1889 Glof.ordin.&NicolaideLyra. i8>oaA

:' 1.4.

a o< <i*?d r:?::*?. Rsb.Eft mcndaciumle\iiori<;cuh t , cu

nef.au. Quod juccinLrp^im

eft

fed pcruerfa voluncacc,qu.-e ex liberi arbicrij qualitatc proce r\

dic.A Dco uon efr,quicqiiidconcra nacuraeft. Peccacu auce

coucranatura cft.de quo mors,..v:omniaque; morcisfunto-

riu:icur,idefi,ex eo qu id fii-tus d^- ccrra,non regnum infcr-

iiom.n,idcfr,diabuli & fuorurn,fcd pociusex vicio.

1e nee

arnh.i ***.r.

|U i J<1 tc

enntugiet ,&

iuiame

tti

* Anas.Eftinno.

ftrapoceftacc&libc.ro arbicno noftro fa-

lusnoftra &: mccri-

cus,vcfcripcum cft,

ls

f t falutem

(iiaferjiiTT-"

|u(.

obftecricibus Hebreorunv^ Raab mcxc t

.},quia mcci ;* func, I1 inifencordes

:c,ncc rcmunci aca clt fallacia, fed bcncuolccia.Sicu: e-

abfurdu nonef- *

fctfj ncusaliotcin-qu.vnihil prodclt , & adctractioneparcitc liti^ux . Quoniam r

PvWCCOriUlllfSamPrO: 1 Oo.u':m. b Oinnc vcrbun oii.M.im quou iuc.iui t'n.liocuo,i uiiinciii indif ijJ.rcJ.i^c. >

pcer poii. b >na a iermo oblcurus in vacuum non lbit t Os autem quod lnen 4

VCllct ignofcetCita a Mill l|UTlt1 b Mcntiemis. 5

conucmenscltquod b citur , occidicanimam Nolitczclarc mortcmin errcrevitae6

oeu^bwtuofach ho-

rvusvnumidemouc r !. -i 7 '* rc. Quaobremccc bo- vcftrar, ncque acquiratis perditioncm in opcnbus manuum 8 Sapiens n ncCf ^

num .lulum condo- |c vcftrarum . Quoniam Deus non fecit mortem , ncc la:catur in 9 *ortc xmulemini in cr-

i ipfum bonumrcmuncrac.

b 7{nliic ifUrc. Lnu

mcraujcqux funcho

rnini noxia,fciliccc,

murmuracioncs , dc-

cradiones,& mcnda

cium,nucidcmalijsvcrbis rcpl:cac,vcfd-licct , fiigiamus

ca.

Mortienim funtob

noxia.NoncnimplacccmotsnoftraDco.

Vt non pcriicnt. b Non argrotstinat. I O TOrC V.iA HOtlrd , HCqUC

pcrditionc viuoru.Creauit enim vt eflent omnia , & fanabiles ' 1 attrabatisexitjum

in 0.

* Vel voluit elfe. b on>- Vel generationci. c Innatutaeorum.il pcrib-IS manuUVcflvar::,d Pcr jittiphrafim,idelt,pcccaiuini;nodnonfanat fcd Deo eattrrainaf.

j, qnia Dcusmorte IIOI ft-

fccftnltiones orbis terrarum . Ndn eft inillis medicamen-^ cit,nefue deU3aturma Nihilhomininocuifll-tdiabolus.nifihomoac^uicuiuct. (

-pcrditionc Vtuorum O"

tum exterminii nec mfeWum rcgnum interra- luititiaper-^ ftendens noftramc-a Ide.t a perpetua morte iiberat. b Ueilraortcrunitur z.crna. , -, ucrfiotKm fponCC *

petua eft & immortalis , iniufcitia aute mortis eit acquiiitio. ig nobiscligi.a Fafti iViiice. & dictis. io c Deus mor.n n fccit.

b Qa.a puubant fc iin^micpeccare. ., r-

Impii autcm manibus &verbis accerdciuntiliam,c^a:iciman*

mjvcfit.cccauithc^1

'"TTe^emui. minenun incorrup-

EMciLisr qui aic: ^art moricd tcs iHam amicamdefluxerunt,&fponfiones pofueruntadil- ^ tioncm,

qucadjma-miMmus lfnttt Quia . . a- r r * nv 24 gine,fuifccic,fcdho-

nclomorccm pecca- lamquoniam mortcdigniiuntquiiuntexparteilliuSp-.n ::c.

coris, vcl moncncis,dicic dominus.Dcus cnim autor cft falucis non perdicionis,

quifccicomniabonavaldc . Scipcndium qmdcm peccaci

rs.graciaautcm Dci vua xccrna

Rab.hcm lignificacquod Dcus cftaucor bonorum, nonCJ, malorUjiScidcoiuftusiudcx.Nocuimnccciricaccpcccam is

fed

2j mines a nacuraj mu-x6 neredeuianccs,obno

xios fcccrc fc morc;,vc quafi ccrreni corrupacur.Scd Dcus p

tribulaciones ad p^nicen tia cogic, vc per pgnicecia vratuc <J:

cofummatunlludaccidensmalum improbicacis, 9c pcreac.d Etfpon. Percuilimus fcjdus cum morcc,^cum irifcrno fe-

cimus paclum.

NICOLAVS DE LYRA.1 Ec a dctrj.par.liii. b(jxm Ungut iniuriatur , cum ad detratlionem

profcnndum appLtaturjjuiapcr hocptnam meretur.vr.Ac Luc.i6.di-

citur de diuitc epulonc.quod g> auius aracbat in l.ngua,eo quod intcr e-

s pofnus dttrjjebatpaupenbus.z Quoniam f.o. idtlhualLatHS apparcniiafauc7itatis,cum interius

vtnenum in juiutis.". mptUUtmW non tranfibit.

m. quoi intcliigendum dt mendacio pernitiofo,non autem ioco

C tz. Hic circa appetitumfapietiji remouetur triplex enor

,,cx vna radice.Dtxerunt Cttim multi valde,r adhuc dkur.t

,auima b e mortall,fic& brutorum animahu,ex quo-tictM 'ut/.2.J.Vnuseitenim inccritushominis,iS<c

iirmcncoi u,^l cqua vcnufquccodif10. Et cx quo altqui ex angur-uuat ad ii;tcrft(tionefni ad cuadendtmi Ula mala, cre

1.1 pofl morte cflc^ify vcro pcr oppojitu quarebant de-

nalibm afiucn fmcfreno rationis,ftcut wbefiixjreputates,jt mottem iiulla ejfct punitio vel pramiatio operu humanoru.

rui tirtjd.tcbant , tpomnispenavitc prcfcntis era: pro aliqut

1 prsccdtmi ipfiui af]tifi;.Cutus errmsfuerit tres amici lob, vt

dijfufius dcctaraui.l ria autibxc cotrariaiur appctitui& acqui

ftli\jnijapiitix,qus rcprobatfm)pfius interfeiltone',& bona vitxfutu

rdprsftrtbonis v.ts prxftntis,i? in prnftnti vtaprxfert bona vir-

tutis diuiti)s,& bononbus,& actscijt.Sic ergoproceditur,quiaprimoremouctur prtmum jccur.dofetunduni,cap.l.tcrtio tertium ca.j.Ctrca

primum dtcitnr.Noli .zc.nior. idefl,appeterc eam.

6 In cr. idefl,per hoc omneni ptnalitatcm credcntct euaderejboecfl

t'timerroneum.7^im mmor punittofequiturin

animafeparata , idco

f*bii'ur.

7 Nrnuc ac.pcr. fcilicct,gchcnn*.8 In npc.ma. tdcH.per manui vtflras vos interimendo.

9 Quoniam Dcus non fc.mor. fctlicct,hominis quem creauit,potenti non mon,per donum originaiis iufliux.tpftferuajfet, ftne mortemediaadgloruih ammd& corporis tranftffet.I o Ncc lcta.in pcr. vi. per mortalcpcccatum.I I Crc.cn. iM bot tmnt crtauit rci,vtpcmaneant in eflc. Incor

rupti-

ruptibiles perfeipfas,vt angelos^animas humanas,corpora cxleflia&ttia tlemeta quantum ad totalitate, licet in aliqutbus eorum partibus

fitgeneratio& corruptio.l{es vao conuptibiles conferuatin effefecii

dum earumfpecics per conunuamgenerationem.11 Et fana. udiuerfas nationes hominu,quia licet humana natura ce

ctdericperpeccatumjamen non efl irren.ediabitc ficutpeccatu angeiicx naturd.Sitiliter Lcct homoperyeccatum incurrerit neccffttate mo

tiendi,non tarnenflatimjed deait flbi remediamedicinaru contra ca-

lamitates infirmitatum tnfurgcntium vfque ad humar.it vitx dtbitam

peiiodnm.I i Non cft,&c. Hic confeauenter dcclarat diclumfuum& primo

quantum adremedium contra motbos corporales , cumdtcitur: Noneft in il. idefljn bomintbtts.

14 Mc.e. i.remedium contra calamitates corporalesper extcrmi-nationem propria vitx,ficuifaciuni iUi quife interimunt,vt Lbsrctu r

a calamitatibtii buius viu,vt pnediSum cjljcuu.do qu+Htum adpa-nasfpirituaks,cum dicitur.

1 j Ncc m. ideflftn prxfentivita.Efi autelex infemalis regnitf nuLts ibi a culpa,& pena pot regredijedfim pcr in prxfenti vita pojfunthomines a cuipa per penttctiafanari,& per confequens cuadere paniinferni per gratiatn iuflificantcm,& ad tmmortaiitateniglorix ducc*

tem.ideofubditur.

16 Iuiiienim. qnxeflpergratiatn.1 7 Perpc.eit& im.JciUcctfJfccJiucrfuiafacit homines dignos im-

tnortatitate gloria .

18Inxn.Wt.quxeJtpcrpeccatummortale.Morcis ac. 1\amper ipfam incurritur mors gehenn*.Impij au.ma. idefl,opcribus.lic vcr.ac. illam,fciUcct^wtfiitiam.

txi}i.8cc.ideflJibiconuenientemproptcr habitum vitiori

inclinantem ad malum, vnde dtcitur. z.Eshic.^uaLs cfi vnufquifquc

taLsfinisfibi videtur.

2 J DeflmcerunCj&c. per diuerfa vitia.

24 Ec fpon.pofuer. inhxrcteseiinfepuabiliter,ftcittfpofusfponft.25 Quoniam mor.fcilicet gebennx.x6 Dig.funt qui funt cx

par.&cc.ficutilliquifunt expartc iujii-

tiydtgnifuntimmortalitategiri*>

C A P.

9to21

21

i<tyi sapientia: Cap. I I.

C A P V T II.

l8o

A 3 p\ Ixer.cn. Rab. Vox perdiroru qui tanquam bruta ani-*^J malia qua? func pre/enti.i amat.dcfpiciut futura,nec

VlX poiri hanc vicam requiem xcerna fperac. De quibus dicit; Ho'

wjo cuminbonoreeffet,nonintcl.&c. EcEfaias incrcpac dicens;Dhaftis en. Pcrcuffim 9

foedus cum morce,&cnm inferno fecimus

pactu, &c. EcAmos:p* |.k. A'* f.'/;' dormitis in ktlu-

lis tbtirneis , & lafciui-

tis in firacis veflris,

qui comedicis agnudegrcge . Verecxi-

guumeft,quiaex ni-

hilo . Vel alicet : Verc

non erit nobis quies pofl

ob. quiaexiguu eft,&in nihilu rcdigemur.

iltfllib

C A

brietatis vnguenu,,dc quo diciz Ecclefia nd fponftim fuum, DVnguentum cxinamiunvmen tuum : aliud okum quoarcus ais c, n .i.

&quxdam mebrapinguefcunt.Vn& Dauid dicit,fra/w/?K<i PfiU*.

ftiw oleo caput mam. Et hoc cft olcum liccitias quo vn&us eit

ChfsaDeopacrevcpra:oibusfuisem!ncictc6fortib*. Hoc nr , .x.

, Piai.44.aclubct vngerc caput HebtU

mus &: flatus cfi i na-

ribus noftris, ideo, in

corpore noftro ,ideft

corpus noftrum fu-

B mo & flacui compa-racur 'qui fimul oriun

tur,& deficiunr.

c Etjcr.fcin. ideftani

ma comparabilis fcin

rillc, quajftatimiicni

hil, fcrmo dico, ldeft

amma.d ^idco.omo. ideft

vegecac corpus . Ec q>ira lit exponcndum,probac fubdens: iluia

extinclus ci. & poft, fpiritus diffunde.

e Vi.pra.&c. *Amb.luxunofi dicunc,rino& vnguentis nos replca-

no mus, Vnguenco cnim^eafe vngunc

noftru, vcoleolarcicia;

obducatur omnis fi-

mulatacrifticia, nevi-

dearis ieiunium cuumvcndere hominibus,nevidearis contnfta-ri in animauuxfalu-te. Ncmocnimcri-ftis coronatur , nemomeftusrriuphk. Vn-

?ecrs,o naputtuum, vbi f*.r 1 r 1 Eccla.*.fenius fapientis (unt.

Oculi enim fapientis

1ncapic.ee1us.Ad my- \ Quafi Cx-

ftena vocaris Sc ne- "ncu

P. I I.

a S\ aperte non audcnt.

Ixeruntcnim impiicogitantes apud fe no.1 Fr.tle.ntis.

recle. Exiguu&cum tedioefttepusvitce3 CMcspolt mortein.

noftrje& no eft refrigeriu in fine hots , &a Po:lmirtnn.

noeftquiagnicus fic reuerfusabinferis.

Quia ex nihilo nati fumus, & poft ha;c crimus tanqua hionTAlias arflatus. a Fragilis nihil valens.

fuerimus. qiti fumus & flatus eft in naribus nfis , & fcrmo'

Quoniamfu. Vere j -f fcintilias ad commouendum cornoftrum. t Quiaextin-nihilenmus, quiaiu- ~ ... 1

-o r j<t 1 " 9 neria vo

ctus cinis ent corpus noitru , & ipintus diftundetur tanqua 10fcis dlfcisc n venc.

mollis aer. Et tranfiet vita noftratanquamveftigiumnubis,II

ris. Etretnmifcereil- E& ficut nebula diflbluetur , qu* fugata eft a radiis folis , & a \ \ !

ud > sicutf

e

r

nt"mP6L1,.

.,,. _ l n-ii-- -'

tncapttCy qnod aefcendtt

caloreiuiusaggrauata.LtnomennoltruobliuioneaccipietH itibarbm -(aroniwnc

per tempus , & nemo habebit memoriam operu noftroru. \\ cognofces quid iic.^ Matt.^.

VmbrJE-n.tranfitus eft tepus noftru , & non eft rcuerfio finis 1 7 do placucns Deo" vc

noftri,quoniaconfignataeft,& nemoreucrtitur.f Veniteer l8tibi fua patefaciat fa-

+ De dJ

p;o & fruamur bonis,que fun t,& vtamur creatuta tanqua in ,cMmenca ,

& dccgra- CtmtaatUin .

& ^ , . ,, - r o 1ciam fpincaiem .

luuetute celcnter . Vinopretioio&vnguentisnosimplea- f o^riw.Rab.Gene-mus,& 116 prastereat nos flos teporis. Coronemusnos rofis, ralicer percinenc Kacc

antequam marcefcant.Nullum pratufit,quod non pertran- tcmncnw^numfexuifcat luxuria noftra . Nemo t veltru cxors ht luxuria; noftra;. 2 1 vcl xtati parcunr, fed

t aofaam

Vbiqucrelinquamusfienalsctitise, quoniahazceftparsno-22 >niufte & auare

fs

a Wquoqueper&torumvox.

^b Spiritu .

^ *J OppnmUOC. SpCCiall-

ftra,hxc eft fors noftra. Opprimamus paupercm iuftum, &H ter vcro hcrec.cos can

, rSoWve.Apo.blf.V

b Sapientiam.'

gjint,qUl paiiperc

CC-

no parcamus viduar, nectveteraa

ni rcuereamur cab

nos multi Z5, *bi? rofc^uun-

a Qnyod enim infitmura clt inutile inuenitur. b Qaaii : Fortitudinem pro, iuftitu habeamus .'

,- _t

pcci idocisq

g pons.SitautemfortitudonouralS.tiuftiti^.Quodenim^ aSHSfiSr r r O 1 Vox Iudiorum. b Chnftum qui peccatum non fecit. ' ., ,

'

nrt

SiSSSS infirmaeft.inutileinuenitur. C,-rcumueniamuS ergc.tufifi.lS

ft*SttSC"

fldeft ecclefiam morte Chnfti viduatam. a Dum vtihtatf eiu in ommbus viderent. b Cacnahbus. A 1

quoniaminutiliscftnobis ,& cotrarius cft opeb

ribus noftris,2?

na^Xnon^[uinFleccbras mouere c5

I fueruuc. Aliud efi foC brie legis

NICOLAVS DE LYRA. CAP. II.

Dlxerunccnim. Confequenter rcmouetur errorfccmdus.fillo-

rnmquipropter animximmortalitatem fecundum fuum crrore

dneoat effecurredufmefreno rationis ad >itia carnalia.Etprimo bic

trror oo/uturjtcudo tolliturjbi.Hcc cogicaueruc. Vrima in duasy

$4 primo pouii trror in intelleftu,fecudo in ejfelu,ibi. Venicc ergo.

Circaprimu dicitur. i Dix.cn.im. Lleet enim in primisprincipus.

nonjit errorytamen in deduclione concluftonu ex illis cotingit errrare,

quoniaminorpropoftiiononaccipitur retlefub maiore. i Exig.iSC

cuin t^.quiafolum poneuant ifti vitapr&fentem,qu&citotranfit,tdco

fubdu ui. 5 Non eft,&c. quia negdbantpoft vita iflamprccmiu bo-

ni operts. 4 Lc non eft i.a mortuis . Sed bocpatet falfum.}.I{rg.

lj.de filiomulicris i> areptana tquefufcitauit Elias,& defilio mulieris

Sunamitis,quemfufcitauit Elifeus.^.^eg.a.de plurtbus alijs in nouo te

ftamento. J Quia ex ni. T^am materia corporis humani ex nibilo

fuit produtta in pnma reru creatione ,& anima infundiip creatione.

6 Ec pofi haec cri.can.Hoc non fequitur,na anima bominis cst im-

mortalis yfuppofitotame inflnxugencrali ipftusDei ftnc quo nulla res

putefleffe. 7 Quoma iiimus arflac Viuimus.n.per infpiratione

& rcfpirationem aeris. 8 Et fcr.fcinc. i.res qua pot dkifcintilla,

fcilicet,calor naturalis,quipropterfniparuitatem fcintilla poteftdici.

9 Ad com.cor.^ Quadiu enim calor naturalis efl in corpore, cor in -

fiuit motum in partibus alqsrfuiaprimo viuit, & vltimo moritur .

JO Qyiae xc&c. deficicnte naturaii talorc,flatm enim infrigid*it

& tandem in cineres refoluitur. li iic fpinc. idefttanima.

1 1 Diffundc. idefl,cuanefcetftcut anima brutoxum.

I J Et ttan,ui.no.tan. qu& totalitcr difloluitur per radiumfolis.

14 Etno.no.ob.ac.per. i.terlapfumopcris.i^amlicctpoftmor

tem bominis remaneat nomcn cius aUquantdum^ tamen per longitudi

nem temporis euanefat.

1 j Et ne. prxfentisvitt .

\6 Habebic mcmoriam ope. Deus tantum habebitmimoriam

ad puniendum maU,& prxmiandum bona.

17 Ecnonefirc. qnia poft mortem nullus reuertitur advitamde

curfu naturali . Ter miruulam tamen alifiifunt reuerft, vt prxdi-

tlnm eil,& omnesreuertentur in iudiciofi-iali .

1 8 Qupn iam con.eft Scc.per lapidemppfitumfuper corpus defitn

Elifepultum .

1 9 Vcnice cr. Hic confequenter ponitur effettus ditli erroris.T^Hft

de bominc nibil remanetpofi mortem,nec expctlctur aliquodpramiii

pro bonis,velpana pro matis,non reflat, nifi qubd bominesftne frmocurrantad concupifcibiliamundi , & deletlabilia carnis

, &boceft

qttoddicit primo de deletlabilibus camis . Veni. ergo& fru.bo.

conflituendo ibifinem noflrum.

20 Ec vcamur crea. canquam in iu. idefl , citbficutpoterimus.

CMerapatcnt vfqueibi .

11 Nemo vefirum exors fic. idcft,exclufus.

2* Luxuria: nofira;. ita quod fit omnibus communis .

25 Quoniamhajcefipars no. ideft nibtl pluspojfumus portarc

de bcms huius vit<e .

I4 Oppri.H^c confeqttenter exemplificat de concupijcibilibus wmi-

diper oppreffioncm iuftorum,cum dicitur: Oppn-pau.iu. quia tak-s

non poffuntfe,& fua contra oppreffores defcnaere .

z 5 Nec vcccrani rcuc.ca. ideji bomines antiquos , fed ei\ciamus

eos deftatu bonoris .

26 Sicau.for.no.lexiufticiz. ideft,quicquid pojfumus ,nobis li-

citum reputemus .

27 Quod cnim in.efi mu.in. fecundum iudicium noflrum.

i 8 Circumuc.crgo iu. ideft.dccipiamus ipfum .

29 Quon.in.eftno. quianonvuitcommunicare operibus noflris.

Tom.3. Oo 2 Ecim.

$93 Glof.ord.& Nicolai deLy ra. 1894

Nt.i.c.

^ lcgisdccreta.feder-

A rons fui ckui.ifcquu

. Ncoptippieiparcncfcd blafphe-

m.mt,&: arc,i)unr.

icj. R ib. Simi-

\m m cuagclip dicun

twr, vbiponti!iccs&:coniihum

inicrqc quomodo Ic

f vciitatt lurn morti tradercc,

&; incrucc polito U-

ludebacdicenccs: A-

Uos (alujtfrcitjnpfum

*ku,irt. S: rexluacla

ftt,dckcdac nuncde

crucc, &x.b iivtc tur. cruce.

Jciluxc,que, vfqucad

paliionc Chrilti|

rurcorum unr. Nucccophcucft victorix.

c ii^o.De. idcft, non b

eft auctor maK>rum

pcus. Ad immorcali

enimcrcauicbo

in.ncm, quiadiabolicx touicnciens fug-

gcflioni , moicisfcn-

(cnciae fubic^us cft.

d hniidiaau. dia. &c.

& Cxta.Alex. Qnid c

cftapoftacire, nnia

Uco difccdcrc ? Ec

. vciquc cunaDco di-

fiungicuc ,diabolo d

focutuc . Cuod autc

qui

Quifi tonfVefroribu,. b Qaa nmwiatum Det trar.fgrcdimiir proprer rationem noflram.

& imprdpeAt nobis peccata Icgis,& dirhmac in nos pcccataI Ommajnlitet . ISe fcte tatK|ium Deum. b Subllantialem Deo U coa-ternum.

difciplina: noitne .cPromictitfcientiaui Dcihaberc&hliuma Cogirationes noftras traducit in Iuccm.

Dei fcnominat.Fadtuseft nobis m traduClionem cogitatio-a Tenebrz nonpolTunt idere lucem .

num noftraru. craa

uis cft nobis,etiam ad vidcndum.quoniama Oinnmof.nepeocato. b DiXm.iles

tjftt.

c^Sanrtrid.fciphna.

diiTimiliscftaliisvitailliuSj&timmutataefuntviaeeius.Tana Inania tacrntei Scdicente i1 inrai4^iii....v. .

^

quam nueaces acftimaii fumus ab iIIo,& abftmet ie a \ m n<* "

1 Quia. fDc liitura vita nonco[>itanr,fpem futur.c vm pi.tteri.

b Artionibus.traditionibus.b

no-fux

r,iP

v )luntatido'.cnt : vnde ad ...

ftristanquamimmunditiis,&pr?fcrtnouifl*ma'iuftorum,&

gloriatur patremfc Deum habere . Vidcamus ergo fi fermo-J"

nes illius veri fint,& tcntcmus que vetura funt illi,& fciemus

qua: crunt nouitTima illius. Si enim eft verus filius Dei, fufci-ia

pict illum,&liberabit illum de manibus contrariorum Con-i 3

tumclia&tormcntointerrogemuscum, vtlciamusreuercn-M

tiamcius,&probcmuspatientiaillius.Morteturpiifimacon-a Q^a:: ! Videbimus fi poit monem lefufcitatevaleatcainemfuam.DLiiit

autern .Soluite tcmplumhoc.&in triduo,8cc.

dcmnemuscum. crit enimeireipe&us exfermonibusillius,

Hxc cogitauerunt,& errauerunt,excgcauit cnim illos malitiaf

a CoufiliaDei/quoniam in rnaleuolam animamnonintroibitfapicntia.'

Moms Chri.ti .

b16

eoru. Et nefcierutfacramenta Dei neq; mercedefperauerut1 1d;rt,non intcllexemnt.quia mors ChriiH honoi elt o. falus fanftonun .

'

iuftitiac , nec iudicaucrunt honore animaru (ancfhru. t Quo- ja Fccit Deus hominem ad imaginem & fiinilitudinem luam.

niam Deus creauit homine lncxterminabile, & ad imagincm*a Qui inuid^t homini beatitudinein quam perdidit.

fimilitudinis fax fecit illum . Inuidia autem diaboli mors

quiinuidnscf, , fine DdasmoncctTcpuificuc fcriptura dicir,

Inuidia diaboli movs ir# )

trauitin orbl tttrarnm*

Imitantur autcm iVum

aui funt exparte illius.

Na quod & llie quifornicacur, a diabolo

poftldctur, cacholica

nihilominus fchptu-ra teftatur.^i enim di-

cicpropbeta, Spiritn

formcationis decepti e-

fiir.*Greg. CJuia ip-

fc malignus fpiritus *Haduerfarnis nofter cq\u perdidic , condico

ad hochommiinui-

dir,&: damnationcmfuam perdicus adhuc

aliospcrdedo cumu-lauic. Admonedi sfit

inuidi, vt cognofcaC

quancis lapiibus fuc

crcfcencis ruint^ fub-

iaccacquia dumliuorcm acordenopro-ijciunc, adapcrtas o-

perum nequitiasde-uoluunf. Nificnim +1

Cain inuidiiTet fra- c

cnsacccptam hoflia,mmimc pcrueniflccad excinguendam vi

cam , vn lcnptu cfl,

N I C O L A V S D E LYRA.

I Ecimnobispec. lcgis. Semper enim apud omnes fuit lex natn

faliSyCkius tranfyrefsionem m.properabant iuUi peccatoribus.Et loqni

tur b:c fcripiura de tota multitudine iufiorumjicut de vnt homineyeo

modu lotiuendi quo duiiur Exod.^.f. Filiusmcus primogcnicus'Jfrael.

1 Promiccic fc fcientiam Dei habcre,&:c. Iflud pot referri ad.

p.fulvm Judaicum yf}ui habnit legem diuinitus data*n.Exod:io.

3 1-ilium Dei fc nominaCj&lc. qmajic nomtutwr ab eo, vt di-

Qum efi.

4 F.icius cfl nobis in craduccioncm cogitacionum no. eas ar

guendo fic.tJrccrw t muliifpiritu prophvtico.

5 Grauis cft eciam nobisad videndum. Et fubditur caufa.

$ Quoniam difsimilis cft alns vica ll.&c. Fuerunt enim lud&i ab

ali)sgentibus diflintli in babituyj- vittu, >icxcommunicabat Gentili-

bus^comedcndoC bibedo cum eis,& idcograurs crant eis ad videdu,

propter Quod ^intiocbus Epiphancs cogebat Iutbeos, vt trasferant je

ad ritum Gcn(ilium%vt habetur.i.,y i.Macha.& idem voluiffacere

.4man.Qu*& fimiUaprrtuidens infpiritu Salomnn dicit ifla.

7 Tanquam nugaccs. iiefl,nulius veritatis bomincs.

% Acftimaci fu.ab illo. T^am Gentiles erant idololatrx,rbi efl

<!' JS .

v l.cabiti.(caviisno.tanquamabimmundis.i\5iMoti*W/,c-di Gcnt iium eram w comejlione luololaticorum 6" ciborum lcgcpro-h.bitotum.

10 Er pr.v(vn.x\o.m.idcflibonaaiuflisexpecljtaprtcfert omnibusbonis vttitpralcntis.

li Vidcjmuscr. i.p afilitlinncs expertamur veritate verboru eius.

11 Sicniii.cft vciushlius Dd.pcrgratiam iufiijicantcm.

1} S Uum.libcrandu dc opprrfuonibus iniquis,& JicfaHutflfrcjuctcr temporc veteiis tcflamentijicutpjtam pcrfccutione ~4-man Umpore Mardot.b*i,& tcu.pore blachabfiorum de perfecutione

14 Concumci!3&:tormcnro interrogcmuscii. flcutpatet de

(epi' :un matrc contnmcliofr, & toime>ais magnisfue

,//' vcUa.tobedircicgi.i.M.ubj.l.AVter cxponitiir

P' r > cius pafsionrm pjJtnideui Salmu.n ,bic dcfcripfitcamjumd-citur.CHcmnKWAvnm CTgo iuflum, &cc. ituxfierutcnim ludiipiuriesQhriJiumcaptrc tu fcrmonc, vt patct tx decurfu

vpropetat ncbtspcccata lcgis. Impropcrauit enim eis

Mtr.

Mar.j.qitodirritafackbantmandata Dei propter traditiones fujt.

Tromittit fefcientiam Dei babere . loan.j. d . Eft vcrus qui mifit

mc,quem uos nefcicis.fed ego fcio eum . Ec fa&us eft nobis

incraducljonem cogicacionum noftrarum. Chrifluscnimcos

redarguens , cogitationcs eorum propalauit Matihtti nonc.a. Et cumvidiflec Icfus cogicationes eorum,&:c. Grauis efl nobis etia ad

viaviidum,pnvpter odium quod conceperant contra eum.Cvera patent

vfq; ibiiSi cnim eft verus filius Dei,&ce. Hoc videtur efkpro ifltt

cxpofitione, na vcra Deiflliatio competitfuli Chriflo,qui eftfolus Dei

filius naturalis,alij verojunt eius filif arfo/7'i.i/.ConcumeIia, &: Cor

mento interrogemus eum. Chriflo entm pendcnti in cruce dice-

bat,Mat.zy.eSifihus Dei cs dcfccndedecru &c. Morte tur

pifsima coade.eum. nam intcr latronesfulpcnderunt cum , vt ibi*

dem dicitur.Erit enim refpetJus ex fermonibus illius . Credtbant vnim

luddii,(p Chnfio mortuojermoncs ipftuspr&cedenies reputareturfalji*

fed conirarium contigit . J^am ipfo refurgente& in ctclos ajiendentt

Juit nomen evis exattatum,& dotlrina eius per orbem vninerjum.I J H.xc cog. Trtemijfo errore circa immortalitatem anim& hic con

fequentcr crror remouetur, cum dicitur: Hxc cogitauerunt. idett,

qusdiclafunt.1 6 Et erraueruncexcecauir. & fubditur canfa erroris,cudicitur:

Excarcauitenim illos.'Qjid Ji referatur ad Iudxos Jpecialiter Jvcu

dum expoJitionS fecundam,quod licctpcriti ludMrum habiterintiuti

tia de Chriflo,ficut plenius dixifuper illud Mat.d. Vidcnces autem

agricolEdixerunC:Hiccfthceres. quiatame ccpit pr*dtcarecou

cepcrunt contra cu inuidiam & odium,ex quibns obfcuratafuit m cis

noiitia,qui habebant de Chriflo, incipientes exponcre propheuas deeo

pernerfe.Si autercferatur admpiosgcneraliterjic fmtliter, efl vcru^

quod matitid affcflus cxatcat notitiam intelleilus,maxime in moraU

bus,quia qualis ei~tvnufquifque, talisfinis fibi videtur.^.Ethicorunt.

1 7 Er ne.fa.D21. i.occuita bona quApreparauit diUgeutibus J'e,i-

deofubditur.

1 8 Neque.mer.fpc.in. nulUmretributionemexpeclantes.1 9 Ncc 1ud i.ho.ani.fan. quod transferendtfunt ad confortium an

geiorum.10 Qnoniam Dcus crcz.ho.incx. iimmortalem exparte anim*

fontra corrupttonem corporis,eo quod efl compofitum ex contrarijs elt

mentis,dcdit donum originalis iujlitU,quopotcrat anima corpusfuuma corruptionepnferuare.21 t ad im.fim.fu.fc.il. quia fecitillttm capacem Dtiper cogni-tionem& <vnyrcm<

Jntp

1% s,apicntiac

j EjipexiC domlnus ad

atKLttadmunera<.i9,

aa Cain vero & adtni*

nera ei.s nonrejptxit.

Iratnjq; cjt Catn n bemente>,& ccncicit vnltns eiusJJuoT itaqj facnfic

ij tratricidij fcminanu fuit . Nam quc n. c liorcm fe cf-

, fc

Cao.IlI. 1896introiuit in orbem terrarum. Imitantur autem illum , qui

1Filijj..e.a;tionis. .*

funtexpartcifiius.expartci!

I

setilh

NICOLAVS D E i Y lCX.~

1 Inuid.aut.diabo.mors intr.in ot.qttiaper tcnt.nioncmipfiu,

pimipaicntcsri.and.itum Dci tranfgndientes perdiderunt orifinttlcm

iujii-

CAiJ. ill.

yftorum att.

an.li. priori

capite iniquorufcntcntia expreffaefl '^uamcon-tra Chufiii pro-tulerunt. Nuncauccm condem-

I nantur fiuicicia',

\ quia fanctos in-

t '. s pucanc ,

quos pro eius

confeflionc cru-

cidant.Sicutho-

locamium quodtocu per igncmoffeicur Deo ac-

cepcum cft , ita

paliio mattyrumper caiorem li

dei, &charicac.s

feruorcm m o-

durem fiau:ta

tis Dco obiata,in confpcctudo-m;u pietu.il.vnde : Prei ofa

in conipedud*-mini mors lan-

dorumcius.

fcdoluitne vtcum- Dquecffetampttcauic.

5 Diccndum eitinui-

dis.quiadumfe ifta

intrinfecus peffe confumunt, ctiam quicquid in fc aliud boni habere videntur lntcrununc .

iuftittam,& jicincurrertintnTceffitaiem moricudi, Genef.t.2 Imitantur autcm i\\um. fci'icet,di*bolum.

} Qu, fiint ex parte i\bu<;,&c.idefl,omncsimpii,de quibus dicitur

nban.R.f. Vos ex patrediabSoeftiSj&rc.

que vicam fecu-

C A P. H I. larium appcllat,

fMsrtyram. iProreftione. qiH niOttC anin-

VfiorumanimaeinmanuDci funt,&nontan- dinum per cem-

T Aetern. i poralem glbnaAetemac.

Jostormetum mo'rtis Vififuntoculisin-a IQ^ipalmammarryiijafmctionemputantScextermmiuin.

'

b T Idell rinis, qmanullum finem prxter

fforis quafi ad al-

ta proficiunt,fcdincus a folidica-

tc veritatis ina-

nefcunc. Vndc&: ludarotum re-

snumcalamoco

affli&mr.em putabant eos habituros.

fipientium mori, & sftimaia cft affli&io cxitus 4a Reputatione raalorum.

illoru . Ef ab itinerc iufto abierunt in extcrmi- *

aPtrueiua-quietis.nuncinfpctandeminte.

*.

nium , &quod a nobiscftiterexterminii, llli autemfuntinpace. 1 bropheum ap-a Quiacoioium Peo corona plorii . 5 * *

r r ,*

^feftiua.c v. 9

Parenccin vcr.- ^^EtficoramhominibustormentapafTifunt,fpesillorumimmo

c

rtaIi-iol

a Corpetaliter. b Quia fuper pauca fuifti fideiis, fupra mul-ta te condituam .

tatisplena eft.In paucis vexati.in multib

s bencdifponetur , quoniam i

a laea cajfa^auu multit uibulationibi. b Tentatosveltribulatos H

mino dicitur, Calamum quatla-cum non confria

get ,&. linum fu-

n migans non ex

Sicut airu.n ;n forn.ice non vritur, lcd probatur, ita mJrtyres non deficiunr , fed ad gratiapr.fparaiv .

fornacepr<'bn\iirillos, cV quafi holocauib hoftiamaccepitillos,

a O^ad I. nci. p rpeiua ir. ..;> lj.i+i uin.feJ i idie ui:ci* copiofa remuneratio .

b m a:e mdicij quJiidocoronaLit . 1 in Cie md.c j .

c Ig. * qui uundinetu.n cito coi famit,fubitain fa.ftorum mutationem , & vindiclam celeremrcprobotum cenion itat .

b .

Grcgor.

c Paiticipatidne bcatitudinis fu.x.

Dcus tentau/r eos ,& inuenit illos di^no^ fe . Tanquam aurum ini4 nnguec .

c Scint. Scintil-

la duo facicfci-

licec mutac citd

arundmetuin, &;

vindicat.

&in tempoVeeritrelpeb

^uscoru n tFuIgebuntiufti,&tanquafcin-15

JL

t reZn *' do.'

e Stritc\malosconiuinent. b CJuia penllos mdicabit Deus.quianuwiiefitKteis.l CumqUO&mC-

tilla: in arundmcto difcurrent. Iudicab

bunt nationes, & dominabun-^7 bra regnabunt.vnde m Danie-

\c:1\egnum &po-TQuiafecundumconfidentiam vcramdaturintelleiftusvcritatis.

tCllaS\J"^

magni-a

QuiainfuturoafocietateeiusnOTpotueruntauclIi, qucm hic fide Sc fpe tenebant . ._ tudo regni qUX efi

dunt in iIlo,ihtclligent vcritatem, & fideles in dilcrilione acquielcetZo f"f>er calum * da~

biiur populo fan-

ilorutnaltijfimi.

Sapien. F

a Regni eius nonent finis. b, Vere.K v I L '

/}' n-egnieius noneritnnis. D vere. o

&tv^am}!U

mU dturp.pulis,&regnabitdominusilloruminperpetuum. Qui confi-

Uinarur.tunetoai'

fcurrent .

A-ruiidinetum na-

que

Dan.?.d,

NICOLAVS DE LYRA.C A P. IIL

IVftorumau. Hic confequenter remomt tertius error , qui eft

circa moi u m iuftoi umrfitam muhi ignomini<j\am repntabani^uaitin af]1iclionibus,& tormenm,n.vn omntatalia credebant ejie

alicuiui pcccatip<&cedenU<,v fupta diflwn eft.Vrimo ergo pomtur huitts erroris temotto^fuund > miufdam dicli dectaratto, cap.fe-

qnenti.Circaprtmumprimo oHendUtr mors iu\iorum ( quamuis jtt penaii- ) fse gtoriofa.Setundo m>rs inicjuorum ignomintofajbt: Impi j

auc^'1 1). C i. . a prtmum dicitur.

I iuliorum au.an. Sunt enim immortalestvt ditlu eft,& ideofc-

para.xa corporibus per mortcmfuntin manu diumamijfericorditt per

atemgloritn confequendt.ls^am a temporepafsionis Cbnfli,pcr

qftirn aperta eft iantjtg'.ori,fi non habeant aiiquidpwgandu ,ftatim

tuottm adglo>iam.S'i autem babeantaliqittdpurgandim, detinentur

Vttnanu d:uintt iuHitidtin pcenapurgatonj ad tcmput, fttnt tamefecut* de jtta otatitudine confequeda.Tepore vero quod fiu.xit antepafjio-vt?H quamuts cffentpurgatt,non recipicbantur adgloria,erant tamen

fccur* detpfa confequenda, remoto impedimento naturxpcr futurum

tcdeniptorem.i Bcnoncan.il.cor.mor. Sianteloquamurde tormento quod eft

per ftpat.rioncm animx a corpore,boc ek coe bonis& malts.Scd tor-

m n,en'um m >nis bic dicttur iliud ad quodper morte deuenitur , & hoc

efl fmnentum zebenn*,-/uod non tangit iuftos,iicct lormentu puiga-

| itori) eot tagxt q >ado no purgantur totalittr in vita prxfenti, verunta

men non tangu eoifttut iujtos,fedvt pcccatores,no tarnca peci atit re

manentibutjedpr&tertutpro quibus temanfcrunt adpcenam tcmporalem

obl'gati.

5 Vi.SUt ocu.in. totaliter in a'ma & corpore,vt tatet cx pdittis.

4 F.t xii.cft af. idcji,exitus illorum </e boc mundo reputatus eji mc*4 affiiiiio at> illisrfuinuiUm vttam bwnmt crtduntpolt tjtam.

Lc

5 Ec ab itinerc iu. idcjl,a via iuftitie quam tcnucrunt in boc mun

dofecundum vcritatem.

6 Abicrunt in cxter.fecundum iaftpirntium errorem.

7 Ltquod a no.cfi iter.fecundum dtclum errorem quidicit reee-

dentts a nobis per tnortcm loialitcr exterminari.

8 Illi au. idtftjufti quiftc etronee creduntur exterminati.

$ Sunc m pa. ^inima emm remanens , co q^od ejiprincipalior partbomtnts acctpiturpro loto.

io Spes iJ.im.ple. quia non poteft amitti, immortalitas vtro~4d*

nonf. itptena:iiam amtitt potet at,&fuit amiffa.ii In pau.ve. fcilicet,m ilt/squxjunt homim communia &btut\s*.

12 Inmui.be.dlf./tfrg/OTdflJ anim* & corporis.

'} Qjoniam Dcus ccn. Efi a.nem tentare accipere experimentude ignoi antia,vnde,& illa pars togica,qux ad hoc otdinatnr , dicitur

tentatiua.Deus autcnibil ignorat,& ideo non tentat fanclosper affli

tltones corporis,vt acapiat tndc al quam nftitiajed vt vir. uspatientie eorum notafiat alijt adexewplum imttationis , &propceraug-mcntumfux retributioni<,idco fubd tnr.

1 4 Tanquam aurum in. quod ibi no deterioratur,fed melioratur.

i y Ec in cempo.retnb.er.rcf. i\onfolwnquantu a.l animam,Jedetiam qumtum ad corpus,quod tfurgetgloriofum ,'tdeofubditur.

16 Fulgebuntiu.pe dotem claritatis.

17 Etuqu.perdotemagilitaiis,quiatorpus obediet adnutum ani-

nne,qi4antum ad locatem motum.

rj Fudi.nat. namperfecli indcabmtcum Chifloin iudiciofinalu

19 Quicon.inilloin.venracem. Et ijiifunt ,quidefenjupro-

pno no prfnmunt,quprx{umptio homincm tnuolttit tcntbrts ignora

titzjedm dubin confidenter ad Deum recurrunt, & jic daturcis tunte

inieltigentite.Et quia talis cognitio habei ibaritatem annexam , ide

fubditur.

10 bt fidcl.m dikt acquief.il.c<*/>t/*'M intcllefiWfuum in ob-

Tom.j. Oo 3 fc

A

tlCMf*

$97a Sjpit*.

11 lb.

pofsunrh cictici

jn hacfcntcncia

nocarMjui&iidiuiinui,^

Bdeircgulaab-

ijdunc, Ijborcs

doCtriii.cUia:,&C

Crrorii fcclas fl-

nefructuviuEX-

tcrnorrxpcndcn

tcs,quorunim-[cncioHula , &ncquifiimaopc-ra. Factura Sa-

Eienimqua:

)eu$beoecJiccndo cicauit ,nonm.ilcdicicfcdo-

peratione rcproboruru malcli-

ctionc xtcrna di

cnacffc oftcdic.3>

Gfol.ord*.& Nicolai de Lyra: 1808

f Aeternx focietati.

cam i

b f PerrefJ'. C f Qjpselcf it de niundo. d ^QuiaT Arrernx 'ocieiaiu. u i rcii ...* - , -*^ .

i -.-------. .'

um iu t: . t ibjnt in re<iuiem cum popu ... wn.lon m alt n.mi.irop.i ibuui in lupp.iciomxiefnuin.

illi quoniam donum & pax ciUMcctiscius.Impii autem iccundu quai ,1

t Vmm. *> T luftrtUm.veliofum Dcum.^

comtauerunt.correptionemhabebuncquineglexeruntiultum,&

5' . . i .;--. ... : r,^,n.; am fc il T<it,!irjm abiiciuiu. b 1 M.iletveiaUilo. .

b llo.fc. Rab.

Potclt m ftcrili

t MUtj &infPado,ne Tii:

s.4.cij>.Juat. ginumordo m-

Eujt.b. tclligi.Dcquoinloaa-ij.c li.iaiadicitiir.\e

dicat cunuchus,

Ecceego lignuna-

ridmh,&c.~V3\cn\

fuiiiccunuchumfNauoiu.. Iohannem qtic

Iciusamauitplunmum.vt Eccle

fiaftca: hiffonai

tradunt, qui fu-C

pra

a ^ A doimn:>tece'ini,q>u .?'<:'''".~ - "'r

- - - . 4a domino rece/Teiunt. Sapientiam cnim & dilciplinam cjui

a bncit,in5

a ^uuuunitempoululbtextetn^cccauimnuniu.^ ^^^SSSSS^mum^

6

felix eft,& vacua elt fpes illorum,&laborcs fine f i iiciu, & inhabitabi 7

a T Quia Vo,;ip:atescari>,s,vclprsu* iftl .rpetaiioncs.vcl Jotmata..>,,.,..

liaoperacorum.Mulierescorum infeniatarfunt^&nequiffimihliiil-^. V upeta f , ve! dt;n>ara.

b 1 Ug^*gn ^^^^^S, J

loVum. t MaleMicla crearura eorum,quoniam fclix eft fterilis & nicoiia 1 Adulierii. b 5 In dieiudicii. c f Attctn* beatitudinil.I J

a f Q 1 oniamrefpicitl)eusanim..slaiK'bste,nii.ur,n(io,

Sc^pfxreipicient t um contrniphndo. .

^

inquinata qua: ncfciuit thorum in delido. Habebit fru&um in refpe, 5

t 2 f tunucimsproptertegnum ca'.

^ioncanirnarumfandlorurn. Etfpadoqiiinonopcratuscftpcrma-16

nusfuasiniquitatem , nec cogitauitaduerfus Deum nequimma.J

7J C

i f lmerfanctos. b Inc.vlo. *

t Dabitur cnim illi fidei donum eledu , & fdrs in rimplo t Dei acce-1 9

, 1 Quiaeaudmm lernum. Verc gloriofus cltfrutU.s.cliiia l..pi.r,tiac:Hruftu S . idcft.v.tat xternx,"

qua:i:1 p.cnuanonaufert,fedc

nfcrtv* la.n, b ? S edl,t-rpctuxUluti afterat truftum.

fc

ptilTima.Bonoru enim laboru gloriofuseft frudus , & quar non con

*a D,fcipu!iha-ret.conunquiyerk,iinneiad'ulier..nt.

b AeternafcUcet.confumptionr.

cidatradixfapientia!. t Filuautemadulterorum t mconlumma^a rollutx confcientix. b Filii. Difcipnli. .

c Infuturo.

ide.t.corpore polluto.confcentia maU,tdeo a domino exterminabitur;

tione crunt , & ab iniquo thdro fcmen exterminabitur. Et fi quideml*

a Qijia memona illatuinin xternt.m bencdiftione carebit. )

longxvitac eru

nouiiTimafenecl

10

21

int,in nihilum computabuntur,& fuie honoreerit^

..clus illorum . Et fi celerius defundi fuerint, non ha-xg

bebuntfpem,nec in die agnitionis allocutioneni'

t Nationesenim 2 9

Damnationis.

iniquse,dira:funtt confummationis.

30

5*

prapcdus dom^

niinccena rccu

buic , quiPcrtardius an-.bulari

tccleuacus vir^initacisalis ad do

minumcucucric,vc qui aufas cit

diccrc qux fecu

la ncfcicrant.

prhicipioerat m-bunii&c.FztikK

igitur cauillacio

Iudxorum,qua:fcmiuins np

rcgnum carli

cum pudicit:..

in voluntatc a-

nimi,nondclcacc corporis.c In die agn;

allocuiionem natio\\ncs enim iniqu/e, rfj .

r*fnnt confu.

ideft , mdicii. U

quando elcc.

iudice fuo agrici,ad regnu po<-fidcndum mui-

cabuntur. Malaucem nulla fpc

reflaurationiscc

iolabuntur .Scd

in acernum cru-

ciandi a confpc-itu fummi rcgis

expcllentur.?

CAP. .

E LYRA.HICOLAVS4< feqummChrjtii.j Qjtoiiiaw donum. gratie. in pra:fcnti.

x Et p.ix. in tururo. Ejt eUtlis eius. nam ibi quietabitur tota

litcr conim appecicus.

3 Impii rfrcwj. Hicconfequentcroftcdit mortcm impioru

lgnominiofam, & fccundo mulicrcs eorum &: prolem ,ibi_:

acs. Circa prnnum dicitur./ro^ an.fe.qui.cog. ldeft, fecii

dum dcmcrita crroris ipforum.

4 Cv>/i'pcinn.l).i. i.pumtioncm a:ccrna,cuius rario fubdicur.

y QmineglexemaiHt ideft,opusiuitum nojucruncfacere.

6 Eia/uMino rccefic. qtii eft bomtacis nifinica: , propcer qo*'

porum punitio eil infinita,non intenfiue,quia hoccit ina-

poisibilc,fcd cxceniitiCjidco fiibdicur.

7 Sapientiam cmm cr cufcipUnaw qui abiicit in.efl, quia per hoc

vcoicad hancpuniuonem.1 cflfpes dlorum. Licet fpc$ fit propric de futuro bo

nlargcaccipicndoaccipicurdecualionc mali futu

| prchcnditur vt quoddam bo-

num.Impij ' s loqiuccu: fcripcura, nullam pcnacdebant efsc poft moitcm. Ec ldco di-

! pes illorum, qua crcdunt cuaderc pm-uampoii mortcm.

9 . ,..,.<. (jtiialicccfrcqucntcr plujlaborencinhoc mundo qu. niHi(ti,t.iincndcltnslaboiibusn6afpottaut tructuui glori^fcd mifcnaui penx.10 A/.'.'/t.f>. Hicconfcqucntcr oftciulicur corum ignomi-cua in perfonis coniunctti, &: pnmofacitpropoficu,fccudo

.plcx corollanurr, ibi.j^omM/iri/x/im/ia-.CuDraprimum diciCUr. Aiulicreseo.in.funt. lcqucnccs mores virorumfuorum.11 1 1 nc.fi.co. fcqucnrcs vitam & do&rinam parcntum.11 Malcdifta crea.ea. ldeft, promoti pcr cos qui dicuntur coiumcrcatura,vVconformant fc illis.

j? iiui.n-am fr.fic. Hiccx pr^didtis infcrt duplex corolla-

rium.Sccundumponituribuf lUiautetn. quia dixerat,quodlorum parcncumccdunt in igHomiam ipforum,io

.itur : ilnoniamfcUx Rcrilu. quialicecfitin matrimonio,non

nontamcnhabet fiJios inciusignominiamccdentes.14 Etcoinquinata. quia fi esfet fterihs &: ?.dultera,non eisec

felix,fcd mifera.

1 5 Habcbatfruclum. a Deo pro fua continentia coniugali,melius quam fi fibi cfknt ftlij.

16 Et fpado,& c. ideft,impotens gcnerarcqui tamcn eft fan

c2x v!ta-,idco fubditur.

17 Qui nun ope, quantnm ad pcccatum opcris.18 T^ec cogitaait aduerfus JDovw.quantum ad peccatfi cordis.

1 9 Dabuur enim itli fideidonum. ideit,donum gloric^ quod da

turpro fideformatacharitate, ideo fubdicur.

10 Bonor.cnim la.ghno.eftfru. Ec quoniam a:ternus cft,fub-

ditur.

2 1 Et qtu non con.ra.fa, De tali.n.fpadone dicitur ,E fa. ^6.

b.7\(<w dicateunucbus:Ecce ego lignum aiidum , quia bacdicit do*

mhius eunucbistiiui cuftodicrintfabbatba mca ,& elegerint qnx, ego

-polui,& tenuerintfadnsmeum ,dabo cis in domo mea gr in muris

tncis locum,& nomcn melius a fitiis &fiUabus ,nomcn fempiternunt

dabo eisrfuod non peribit.

zz Eilii au.adul. Hic infcrt fecundum corollarium de filijs

iniquorum,diccs.Fi/ii<itt f4i. Etpotifsimeadulterio fpintua

li,quod cft idolohtria.

1 3 ln con.erunt. tdcft,in exterminatione.

14 Etfi qui.lun. m prarfenti.

ay ./ nib.com. Nam vitaprxfens nullius eft momenti re-

fpcctu futur?.i$ Etfinebo.vevo.

zj Erit no-fe. Nam honoreft premium virtutis.^.Ethi.pro

pterqupd ille folum eft honor verus , quidefcrturalicuiinteftimonium fua: virtutis,propter quod fenectus carens vir

ttitc pcr confequens vcro carcc honore.28 f//cf.</ir./f.anccfcnc6tutem. >

29 "Zlpn babe.ffiem. yitae futur^.30 'Hec in die agni. i.ipdicii generalis in quo omnia cogno-fccntur ctiam occulta cordium.1 1 Miocutionem, ideft,de fuis malis cxcufationcm.

32, T^ationes, &c.con. ideft,d^*concemplacionis,qu$eftad pcnam ignis gehcnnalis.

CAP.

$99l C A P. II II.

OQuampul-

ch- a, & r.Ra.

\ uperans&harre-t!cis & fchifmacicis

]audatcathol!Cos,&:

cbrudifcipulos,quon', [i^i*s pura & lim*

i plcxdoctrma , & io

seternadignamcmona, quoniameorumgcneratio apud Dcu

prchaca. Diftinguc

vcita,fcilicet, pul-

chra,quantumado-nera,cafia, quantumad iimocetiammen-

tis, clara. quantumI ad virtutn nicorem.

) PoteiceifecaftacGr-I porc.Si pulchra in

| fuperficie , & idco

|aic Cum claricacc.

[&c.

[b Trxmium vincens.

fPrarmium datu pto

l! eertaminc trrinfito-

L rio,quod maius efc

illis certaminibus&h pcrfecutionibus.

C Muligena aut. im.

\Akernatimdecathohcis & hireticis lo-

quitut,vthorumbu

| dubilemfapicnciam,illorum vicupetabi-

lcm demonfcrec vcr

M futiam.

Tlan-

SapicntJac Cap. IIILC A P. Hil.

JjQuam pulchraeft caftagcneratio cum cla- ?

Apud Deum. 2

ritate. Immortaliseftcnim memoria iiiius, Ja Ide i probataeit.

quoniam &apud Dcum nota eft, &apud *

In prarlenti fcilicet.vita. a Ptouocni eiemplo etii.

hom.ncs.Cum prefens eftillam imitantur f

a Qu a & rrc<'rdationcm fui pofleris re!ir.<iuit. b Noo 6erit fcilicet doloi de peiaftn CtHanrine^an perfecwionum magnitudincm prxmimn vincet.

& dcfiderant eam curn fc abduxerir,& in perpetuum corona- 7

b tatriumphat, incoinquinatoium certaminum pra^miumvin-8

a Multiplex. b H.Tici.cortim. c Multiptai falicetdoctrina. d Sednoona.

c cens . Multfgena autemimpiorum muititudo non crtt vulis, 9a Alias fpuria vitulamina, Supciflun aig.i:nuTia. b Expofitio. IO

Quraperfecution s vcnto.velcxamine iudicit citoriecident

d & adulten n? plantationes non dabunt radices aitas , nec fta-1 1

a Scnrentns peruetfx fcripturi.1 1

b Ad hotam tcilicet.

bilefirmamcntumcollocabunt.Etftinra^mis intemporcgeb

r-f }

minauerint,inrirmitcrf poiltaaventocommouebuntur, & a r4

a Peifecutionum,veldifcufsioi;um iuriicii. b I'cnitus eucllentnt. '

nimietatc vea

ntorum eradicabuntur . Confringcntur enimi^Senfiu. Jraui venenofi. ,IJ

rami inconfummati, & fru&us illorum inutiles& accrbi ad-* 8

manducandum,& ad nihilum apti. Ex iniquis enim omncs fi-

19

a Difcipuli,vel opcia. b Prolatio fcilicet, Scaigumenrum.cjiiia mertodimnandifimt. c Hxteticut.vclcjuoslibetmalus.

liiqui nafces

ntur , teftes funt nequitisaduerius parentes in i0a AmaHsoccifuspeifccutoiibus.

e interrogationcfua . Iuftusautem , fi mortepra^occupitus'-'

a jafi.Non xtas coipotisTed matiintas mcntis.Sc morum ptobitas laudatut.

fuerit j in rcfrigero erit . Se^nc&us enim venerabilis efta Quafi benc canus eitcjui benelenfatu

f non diuturna , neque numero annorum cOmputata.Cani au-\ J

a (^aliiBene elt fener.^ui mundus & fimplex.*

tcm funtfenfus hominis, &artas fenc&utis vita immaculata.l526

l^OOd Tlnta'iones. Quo Dniam #/<% Grac?,vitulus L icine dici-

tur : netfyjvixorrx quidam nou nitellcxe-

runt ctfe plantatio-nes

,& vitulamina

intcrprccaci funcquierror cam mulcoscodices prcjocciipauit,vc vix inueniacur ali

rcr fcnprum.e luftus, &c. Rab.CumdixifTct demalorum intentu , debonorum requie ad-

didit,qtiiapoft finc

vitar p:a.faitis , quiboniScVmalis efico

munis.hi de mortetranfeunt ad vitam,llii de vita ad mor-tem ajtemam.f Cani quidem funt

fenfus bomivum >& *-

tas,&c. ?* Ambro.

Etidco,inquit,CM;vcneris ad(eniorum con

cilium , claude os tmm y

&c.Et alibi habct fen

tentia ,Difcendum

prius cft quam lo-

quendum. Aures cr-

go paratas habe , vc

aliquiddefapietiurn

contllijs confcqua-

ris.Lingua repnmendaeft ,auditio praj-

paranda. F

t pofitz

L

NICOLAVS D E LYRA.C A P. 1 1 1 1.

I *(~\ Qiia,n P 11^ Erroreremotocircamoittmii<fl(>rum,hicconfe-V-X q-entei d< daratur quodda diSium ,fnlicet quod tuflt fempcr

fw.t melioris conditionis qna iniuiii, & bocprimo declaraturfccudU

|flr.u prxfentis vitfjecundofecundumflatum vitc futurx cap.feq.lfia

I tame diuifio non ifl ftc praci(a yqu'n de mattna vnius parasaliquidponatur in alia& ccomrapropter cennexiot,e.Trimamdi<as,qapri

ij

710 declaratnr propofitu in inflis t>it& longiorir,fecundo,in illis q funtBL b'tuions vits, ibi:Iujius aute fi morte.Circapnmuprimo ponitnr i-

U florum e>ninentia,cum dicitur.O quam pul.cfc ca.gen.i.iy?uraif>,uit!'udo qu* efi caila corpore,refcindendo illicita carnis, & etiam

inente^rxcauddo vuium mfideiitatis& idololatri*.

2 (Zumc\jn.falicct,fapienti*',qu*daturiuftis.

3 Immorta.cft cnim.me. Et fubditur immortalitatis modus.

Quo.apud Deum no. notitia approbationis.ln Dtum vero nul

la caait obhnio,& fic ems mrmoria efl immortalis jimpliciter.

4 Et ap.ho. & fic efl immortalis faltefecundum quid, nam memo-

|

r.a iuilerumfit in ucl:fia,qu& a primo ^4bel iufto inctpitfecudu Gre

go.homi.y.Si autem loqnamur de hominibus fantlis qui sut in patria,\ fu talis etiam mcmora efl immortalis ftmpliciter.

5 Cum prxfens tfc. idefl in pr&fenti v:

ta exiilens.

6 Imitantur illam. qma muUi etiaminfoientes per exempla vitx.

fantlorumemendantvnamfuam.

7 Etde. eamcu.fe. Cum cnimiufli devnolocotranflutinaliu,ad habitaridum

yillitum quibus habitabant,communiter deflderat eo-

rii rtditum.^iliter tamcn exponitur de edudione a pr&fcnti vita& $fenium, qu:a talis n:on diciturquafi naturaiif.Etfic tales diciiturfe

quodammado educere de prtfenti vita,quia folu efl a principio intrin-

Jeco . Tuft morte vcro taliurn rccordaturfrequeter bona vita ipforu,

tanqua defiderata redire fi poffet efie.Et huic txpoftttoni videtur lite

rafeqnens concordare,cum dicitur.

8 Lt m perp.coro.triump.inc.ccrt.pr^m.i'i;^i*ry7c//^yd.Et vincens ca: uc

tmundu& diabolum,qui perfetle vincuntur aiuftis

inmorteipJorum.TYMiri.idefl,acquiritpramium.lricoinqu.cc;r.i.

prxmium quod rtdditur pro tertaminibus incoinquinatis cvntra di-

tlo'. bojies.ln pcrpetuum CO. fupptc efl a Deopro dicla vicloria.

i> Multi.autem. Hicfecundo declamtur iniquorum drfictentia, cu

i/Vttr.Muk.auc.im.mul. qux dicitur muitigena propter eius ma-

niiudinm,Eul. i.d. Siultorum infinitus elt numerus.Non

io Non erit vtilis. quia non va let adfinem inteniujtcutmedin-'na dicttur inutdis,que non inditcitfanitatem.Omnes aute homines in

quatum fu nt ad maginem Di.\facli,fint ad bcatitudtn e ordinati, pro

pter qui>d impy ab ea dcficientes dicutur inutiles,iofubditur.Ec adul

tenn^ plan. idefl,omnes imp:\ quific nominantur,eo quodper adul

ttriiimifirituale fiunt fili) diaboli.

1 1 Non dabunc rad.al. na no pofsunt afcendere ad bona cdcflia.

12 Nccka.flt.colquiatotamfuamfiduciaminbonis mundanis

&rmnoftsponunt.

15 Et fi in ra. ideH,in bonis temporalibus projpcratifuerint.

14 lnf\rm\terpoti. i.inconfidentiaprxfentis vri& qu* labilis eft.

1 c A ventocommo. ide(i,a Dei Jententia fuper eos irrucnte.

16 Eradicabun. abonisprefentis vite,in qutbnsfixerantradkem.

17 Confnn.enim ra. quiafrequcnttirtalium mors acccleratur.

18 Et frucius illorum mutilcs,& acerbi ad manducan. namexeorum operibusnon babentur extmplabona,fcd mala.

15 Exiniquisenimomncsfili) qui nafcen.teftcs func nc-

quicie aduer. Ex hoc cnim quvdfunt imiutortspaternorum Jcele-

rum,t(flificantur malitiam ipforum.In incer.fua. Cum enim interrogatur cuiut Jintfilij/efyondent

fe efsefilios illorum,de vibus notum eft,quodfuerint iniqui.

2 1 Iuftus autcm ii mor. Hic confequenter ofteditm prxcminetiarj-uiSot

iuftoru breuioris vttx. Et dtuiditur in duaspartes, qa primofacitpro

pofuu,ftcundo panitur defeSns impiorunijbi: Populiautem. Ctrca

primum liiciW.Iuftus au.fi mor. antequam veniat aifcnttlUttm.

li In refri.crit. i.in quietea miferi)s prxfcntis vits,&/ic cfl me-

lioris conditionis quaimqt-us diu viutns,quifrequeici imurrit tnbtt

lationes corporis & anim&. '.ed quia pofset obi)ci,qUod fahcmpnu t

tuscfl iiatufenetlutis venerab:lts,idto rcmoutt hocdicens.

15 Scnedus cnim vcnerabilis cfi. i.ventran dig<:a,non ifl in

multitndine annorum,fcdin maturitate morurn,quam afiuutus tji iu

fius,licetftt iuuenis Aiate.idecfubditur.

24 Cani autcm funt fenfus hominis,&Cc.fcilicet,iufti,quiafunt

hontflatematuri.

25Et aetas fenectutis. venerabilis.

z6 Vitaimmaculata. fiue breuis fuerit,ftue hnga.Confequsterponitur alia conditio iufti cito moriemis,quiaper hoc ertpttur de conjor

tio impiorum,a quo poffet pe.oraripropter variabilitatet liberi arbi

iri),ptopter quod acctlcratiofux, mortis videtur fignum diuivx dile-

lioniSy& hoe eft quoddicitur.

Torn.j. Oo 4 Pla-

V

icoi Qof.ord.&NicolaideLyra. 190

S

Kouij.y.{

a Th(tn< Dro. :

jj>ll

ctu fuu

iiuci pcCcaip unniunem

a ncccata fc

rc, qrii ditcipn-

lo$c|iiosnn!

qu.ui agnos m-

tcr lupos patri

comend.uiic, di-

-.- Non roao

Vt rollas cos de

mudo,fed"tHrucs'os a tnaJo,

S^tl urJicij lui ra

tionc oWcroat,

vc quos prarlci'

uit & praidefti-

nauitjYuctciStiu

ftificcciahosau-

tcm pro miqui-

j> taccd.imncc. vn

i.pci.i.b. dc Vcm\s:7ionit

Dcuspios dctcnU

tionc cripc. iniquos

vcro i" dicm iudi-

cu crudandSs rc-

ft ruare .

b tafd*. Rab.

Notatur hac fibn

,. ccna.i gcncralisT'- ri- It

lafdqta rcpro-borum.fcd nu-Httcftius aftucia,

hcrccicoiu , qui

piams doctrinis

m. cupidicaceno

dccipe-

h

Phcens Deo faclus dile&us, &: viuens inter peccatores rranslatus efh

Raptusefl:,n_ malitia murarer inreltc&um cius,aut ticfi&icji

i l:i .. nslicibiu. b Cnrmmpunt bonos uio.coi. praua . Vndc ; Nc co.:

& unnutixla.&te.

retanimtm illius Fafcinatioenmi nug.icitatis obfcunft bona\& in-

conllmtiaconcupifcentixmmfuertir {erifum fmc malitia.Conlum-

matus in brcui explcuit tempora mulra . Placita cnrm er.n Deo ani-

maeius,propcc:rhoc,properauitcducereil!umde mcdio iniquitatu.

7

fcrfecutOJrt. i.ir.jm. Ciloriam futuram .

Populi autcm vidcntes , & non intelligcntes , nec poncntcs inprar

a Scilicer.vita xterna.

cordiistalia .cjuoniam gratia Dei&mifericordiainfanctoscius, &,oaCoi ,,0. b ludicabir.tcilicet, in futuro > IfartVI.

,i 1" il.-cutores fuo vndc:R.cddiieilli fiout ipferedddit!, St dup lieire duplicia 1. cur.dum operaeius.*

refpectusin electos illius. Condemnat autem iuftusmortups,yiuos, }*

Periecutoiit. '

impios ," & iuuentuscelerius confummata longam vitam iniuft

Mmicin. jMauvris. - Q^ird, Ililiccr, fit dat

Vidvbuntenimfinemfipientis, & non intell

Ariois fidei.

h.

.:ru

ctrrnam

& non ntelligentquidcogkaue-Mon fcilicet

s

9u

U>

'4

M

nima Sicut olera herbarum cito deci. b D'muatos. 2.0

runtpofthtfcdecidente^sfinehonore^&incontumeliaintcrmor-11

Domimis. - Superbia. b I xcufatioms. ^i-

tuos in perpctuum . Quoniam difrumpet illos inhVtos llne voce, & 25

a i.ucitet,fiilicet,vit.iin lllorpin, cjuam ftabilem ede putabant'.^. 4

a In poenis.cjuia confolatione millarelcuabuntur .

tur. Eteruntgemcntes, & memoria eorumt perict. Venie^ntin 2

^a Agnofcentes.fcilicet.quarfcceruntcogitationeaccufante. . b Confcicntia malaium . *"

c Inignem rcternum. d Accufantes.

cogitationepeccaD

torum fuorum timidi, & traducent illos ex aducr 2 cj

{o iniquitates ipforum .

fencDcuro,norflicuc Dcumglo

rificauerunt,nut gracias egerunt ,

fed euanueiunc in prauis

cum co"nouif-

cma , aucrtunt

fcnfum hois a cramice veriracis:Fafcinar.n.Sc' grauacg. adu-

Qil.sJb. jandomipcdit vcllaudandodccipic,vndc: Cmrebacnben^qius

cogicaciombus fms,

NICOLAVS DE LYRA.j Placcns Dco fa:tus dileitus , &. vuiens intcr peccacorcs

iranslacus etl. Et p.net iitera paucis exceptis,qn difcMrentur.

3 Ne iiulitia,&c.Id^ne apcrti mali mutarcntam viokntia tor

meaigrunf.

3 Au: nc fi. iicfl,hypocrit& decipercnt eum per apparentiam boni.

4 FJc;na::oe;i. (i atntm fafctnatio proprie illnft<jfcnfuum,fed

:t /; ejt boc nomcn ad fign.jicandum omncm dcccpthncm .

5 Njgacica./i/cjr

r,'a/'o/jmor<jr,e .

(, OoLurac bo. quiafrequenterfacit ea apparere mala.

7 Ltmconltanciacon.cr.in. QHiavebememU pa(fionis pcruertit

iudutum raiionis >& maximc inftmpl.cibns^ia quibus minus vigetra

tio.ldiojfbditur. Smc tmlicia.

8

ijitjnt

t$m ffl niaior T/iu!iitudoyvt prxdiJum cfl ,

y \'

i Jcnces. injlvtn mutcprxnccupatnm .

10 Etnonirj rcccpms innfrigcrio,ift prxdiclum cjl,quiahontrediwt aliwn vit.nnpoflijl.vn.

11 Nec ponent in prx. idcfl,in inttrinribus mcntis .

j 1 Talia./ij/icf/. C^uoniam gracia Pci &c mi.cft in fanc.cius.

in pr*fent:v;ta.

I } Et rc. di itnt dulcedinit .

14 lu clccto illius. infuturo .

Con-

7. IW *' J i.uuil 111 j:ill. iu.'lili.i.

1'opuhau. llic tonfcquenter ponit drfcclum impiornm, & primountum ad iuieilcclurfkcns: Populi MZCm.idcJi,inJipientcs,quo-

qtiisvos fafcin. V.t

in Proucrb.i I

tur: Do> -1

crucialocti.os . in-

uidus cnim (,i\:

ceiigniflcantiusfafcinaror d;ci-

tur. His excphsdocemur, q'.:i>d

inuidus aliena

f^licitate crucia

tur. Vcl , qin tc-

lix cfialio fafa-

nante la:ditur .

Rab. In priori

fchemace,velcomace hxiccico-

rum pcrfidiam,111 fcquenti ex-

primic maityru

gloriam , qui iu

breui cormcnto_ laudabilem cx-

rit dc llloDeus , & quare munientillumdominus. Videbunte- 1 /pcnderunt vitf

Qu*. noncxilteiitcin . a Iniudiclo , quanuo ilbi fpcr.?-"

i,,fJ ,1%r>rc mf^

bant prooefib.inuenicnt nocuifll'. J p

& contemncnt illum, illos autemdominusirridea

bit. Etc

mors ipfa

fuit in cis air.s

annofa , qui cis

xccrnam vita pe

pcric. Deus cntm

eos a malorumfo-cielare fcparanit ,

commouebit illos a fundamentis, & vlque ad fupremum dcfoiabunM JJ&SS3b In ztcinum. ,

c Adiudicium. '"

fiix a conturbatio-

nebonrinum.

c Slhevocc etco.

quia cruncinex-

cufabiles , quia

_., ~j

15 Condemnacaucem iu. Jiamrccordatio fux iufiitu oflendit

iniqiivs condemnabiles .

1 6 Vidcbunt enim finem fa. morte prettenti .

17 Ecnon m.quidco. quia non credunt beatitudintm futuram

quam Deits difpofuit cis dare .

18 Ecquarcillumdomi. brcuiando vitam eius ,cuius rationet

funtfnperius taclx .

19 Vidcbunce.&J con. itcputant enimfatuos,& infanos cxponen'

tc>fc mortipro lufluia .

zo Illos' aucem Dcus lrri. idcfl,dcrifibiles oflendet iu morte .

2 1 Et crunc pofi hC. idcfl,post delicias,& bonores huius vit.2 2 Decidenc fine honore. in manu dxnonum .

23 Et in con.in.mor.in p. Mortuus av.t cfl dtucs , &fepultus cfl

in infcrno.Er ftc priuar.tur bonore iujioru,quorum anim&ad requiem

deferuntur per obfequium angelon:,vt widem dicitur: Fatlum eji autc

vt morcrctur rnendicns,& portantur ab angelis inflnum ^ibrabx.

2,4 Quomam d i.illos. atttmas a corportbusfeparando.

2J Iniiacos,<S_c. fuperbia.26 Sme vocc. quia non poieruntfe defendere vde::cufare .

2.7 Elcom.i)losafunda.i.'/c/?,zZi.wi.'t:/'j carnahbus c-bonister-rcnis quibus iiiniteOanii<r,JiiUt co.tius fundamento .

8 Venicnc in.co.pcc.&c. sicut diiitur de ^lntiocbo Epiphant.29 Ec craduccnc lllos ex aduerfo, idcsl^afelicitatetemporali

ad

mtferiamfcmpitcrnam .

C CAP. v.

l*-irnYnc . Laffati

X /.Rab.Laf-taci

"Sli.

C A P V T~fdim iudicabuntur populi inipij.

V .

b fludicantes. c Perfecutoresfum.latliUt plllloiophi

VNC ttabuntiuftiin magna conftantia aduerfus eosl '" vu miqmcac.s,

I Inmauvrio. b StuItos.fcilicci,8t ranos mdicauerunt . c Conuctfcs2 q L, ia raClOCinaildO

qui fe anguftiaucrunt , & qui abftulerunt laboresil- s nH,nd,n

Diui.lo.

NICOLAVS DE LYRA.C A P. V.

TVncflabnnciufli in m.ig.ccm.Declarauprxerninctiaittflo

,& drfiiicntia minuoru qnantum ad ftnum phtts vitx, bic

I lemcr hoc facit qitant::_ i ilatu futurx.Et primofacit boc con

>n,fccundoftparatim,ibr. Ergo crrauim. Circa frima dicitur:

Tunc

diiii-

I Tunc. idfl,tempore iudicii,& contmuatur tnors illoru& iniquo

rum,dc qua faclus cflfemo tn ca. immediatepreecedenti , qnia qualisin mortequis inucnietur,talis in iudicio prxfentabitur.x Srabunc iu.in.ma. quia perfecli cum Chrislo iudicabunt .

4 Aduer.cosqui iean. Inferendoeis nocumcntum in pcrfonis .

4 Ec qui ab.labo.eo. eis nocendo in rebus pojftjjis .

Vidcn-

i9os Sapientix Cap. VI.

@ diuino honorefublimanres.creacure poritis feruici uc quam auc,excellcncia vcl hcrefim,pcr nauem vero.leuitatcm hu-

A creacon.IdeoinexquifinonefuadeFecerunf.non faliue,fed manemccis,queperamaras feculi vndas darmoniim ftatib.

i.e.perdiiioneinuenjences.Herecici quoq ; vias dilficilcs fupcr- agitacur.Perlazitcam, dolos & infidias miquorum . Harc.n.

4-i. bicndoambulancfedtascoponunc nefjndas, nec viam do- omniain munao vcrfaritur,fed taridem infril&uofam po>

mini (queeftveri- nitcritiam pofftffoa Se fciltcet de gloria acl penam'pcrduftns,?c aduerfarios fuos de pena ad coronnm tntnslatot.

lorum. Videntestuihabuntur timcrehornbili , & mirabuntura Qtiia dies domini iicut fur veniet.

in fubitationeinfpirarsfaluris, gementes pra: anguftia fpiri-

^Aitas dicent. AlusinterJ. Scro .

tus dicentes intra fe , pccnitenriam agcntes, &pneanguftia_,

ipiritusgemenres. Hifuntquosaliquando habuimus in I" dc-

rifum , & in fimilitudinem improperij . Nos infenfaci vitam co-

rum a?ftimabamus infaniam , & finem iilorum fine honore

t Eccequomodocomputatifuntinterfilios Dci , & inter fan-a f Euangcltj diuinje legis.

&oforsiildrumeft. Ergoerrauimusa via veritaa

tis , cV.iuftitiasa Chri.ius ibliuiUtix. b Q_iioritur timentibusfc,incuiuspennts , tdelt protcttione ell vcra

'

fanitas .*0

a lumea

n non luxit nobis, & iolintelligentiar noneft ortus no-

a Qnia vanas ttaditiones kimus fcttiti.

bis. Laflati fumus m viainiquitatis&perditionis, & ambula-ua Quinqtte luniHtudiiutus terrenarmn retttm defeitus oiiciulitur.

uimus vias difficiles , viam aucem domini ignorauimus . Quid l2

nobis profuit fuperbia, aut diuitiarum iadtantiaquid contulit .

a Qui- nullam ftabilitatcm babet.

b nobis? Tranfieruntomniailla tanquam vmbra", &tanquarrijf $

a Qr,; moram non patltur.

1 4

nuntiuspraxurrcns, Ettanquam nauisqua? pertraniitfludtuan-tem aquam,cuius, & cum pr^terierit.non eft veftigium inueni

:as CC vira) agno-

ftficldeo fcriictipr

fos m pcrdiuoncmtradiderunc , ncc

cisiuidiumprefcii,tis vicjealiquid vci

licacis coricuhc,quibus poft morcem

nonpremium, fed

penafuccedit.Vn-dcdicuedolenr.es .

' '"'!^'}d nobis profuitfu

perbia.a Sol inteUiget'<s,ctc.*Greg.Pcrfolem

dominiiS figuraturiicuc Sapieciejibro

pcrhibecur quodomncs impi; tn cxcremo die iudicij

B cognicafuadamnacione di&unfunc,Errauimus a via veri

tatis&lume iufl.ti.-c

rio luxit nobis,& Sol

no eft ortus nobis.ac fi

apercedicanclnrenm nobis luminis

radiusnonrefulfir.

Vri & Ioannes air,

Mh ieramSsfoi ,< tc.

b Tanqu.m vmbra.

Pcr vmbia.obliuio

nemcncis,velmor

tcmcarnis,qu:bi s

humana vica obi o

iaeft,accip:mus.Pcr nuncifi prxcur

oties

l vcl cwrpo

rtb.fufstelinqimnt.r Vride gcmcccsiul

la voccconfolano-nis rekuabuncur,

vr.dcfcquitur.i c TaB u ti. fe. >n infer.

} biatii. Adhucqua- t<fcrifii,&fo,

cuor fpccics alias luudme.

4 introducic,quibus5 ftulcam fpcm ini-

6 quoru demonfirar,7 qua pfcnriamanfu8 ra cancum pucanc,

vel cuadcrcfeim-

punitos .

d Lanugo efl, quxaventotolli , Qiiecxflore hcrbaru mar-

cidooricns,carnis

fragilicaccniexpn-

mic, quc^avenco^gncudinisvelmole Eftia corporis cico

colletur, quiaom-niscaro fccnum ,

c Et tancjuamfpu-Efil'40 1

rnagracilis qu& apro'cella dilbcrziiur , &

re,nequefemitamcarinxilliusinriuctibus. Autauisquartrani-r^ ta qUamfurrntrqtii*

m

uolatinaere,&nulium inueniturargumentum itinerisillius} fedl<J

ventodijfufus cfl ,&

tantumibnitusalarumverberanskuemvenrum, &fcindenspervim itinerisfaerem,commotis alis tranfuolauit,& poft hoc nul-

lum iignum inuenitur ltineris illius . Aut tanquam iagitta emif-a Quia nulia fui r;l qu

;t vcftigia.

fa in locum deftinatum, diuifus aer continuo in fe rcclufus eft, vtQraii,fic& httius vitx inftabili; & inicrtuseitcurfus.

Ipitisvnius dici prs-

tenuntis . Spuma faera.

ex aquis edica fu-

pcr aquam enatat.

Hic cft appccicushumani fiuoris, $c)

jgnorcturtranfitusiIlius,iic&nds naticontmuo deimimusefle,^ iacTrancia? vulgans

&vittutisqiiidem nullumiignum valuimus oftendere, inmali-j

fc,quep^ccdimt c gnitateautem noftra confumpti fumus. Talia dixeruntin in-2.0

i^vicecor-fcrn0) hiquipeccauerunt, quoniamfpesimpiitaaquamlanu-*J

bamis . Per e gocft, quasavento tollitur, & tanquam fpuma gracilis, quje^jauem,

quarproccllacencacionis vel dicuffio'

nc iudicij diflolui-

curucldifpergicur.

j.quam uana fuit

probacur . _^ juili F

NICOLAVS DE LYRA.I Videncescur.<7/.* viitbJtt inflosgloriofos in corpore & anima,

quodnnllo modo credidtruntfuturum .

z Diccn ce s i ncra fe pe agcn.infruclwfam tamtn . Tum quia erit

extra ilatum mcritiy& demeriti . Tum quia non eritproptcrojfenfam

Dei,fed propter duriiiam flagclli.

3 Hi func quos ha.aliquan.in dc.f.in vitaprafenti .

4 Ec fimi.im. quia imp/operantes aliquib.ponebantjidcles pro exe

1 flo diccntesyita miferfies,ficut talis Cbrislianus vel iuflus .

Nos infen.pev ignorantiam futuromm bonorum .

V icam il.eo quod contemnebant temporalem feiicitatem .

Ec ft.il.quia moriebantur ia contemptu prxjentis vitnt .

8 Ecce quomodo con.i.imer a'gelos,ad quorum confortium tunc

tunt affumpti. 9 l:

.rgo czra.Hicconfequcntcrponitur iuiiorum

nineutia,ctiniquorummiferiaJ'eparatim.Etprimoponituriniquoru

tiftria.fecttndo iuflorum cminentia,ibi. Iufti aucem. Circaprimumduiturm perfona damnatorum a veritate redargutorum . Ergo cr.a

uia uc.i mundo .

I o c iu.lu.non lu. licct autcm luceat Omnibus quantu efl ex parte

fui,nam diuini inflinclus ad bonuvu comviuniter fiunt omnibtts.Sed ali

qui eos recipiunt &fcquuntur.alu vero repellunt\ irficnon fiunt eis

adeorum vtilitatein,fed magis ad damnationem.El eode modo inteiii

Jtndum cfi quod fubditur.Et jol intelli.

II Laftaci lu.in uiaini.7v( frequenter plttslaborat bomines ad per

fttitmium fua pcccata,qua iufli ad iuftiti* opera, ftcutpatet dcforni-cr.tcrc vcl adultero,qut maioribus laborib.ttperkulisfe exponit ad babcndum intenti',luet frequenter deficiat,qnam bonus religiofus infur

gendo ad matutinumpluribus notJibus adDeum laudandum ,

1 i Quid nobis pro.fu. q.d.niinl.imo rnuhum nocuit .

Tran-

13 Tranfieruncomniailla.can.umbra.(7.<jlrff/w^j?c/f.1 4 Et tan.nuntius pvx.quiflatim datur obliuioni.Ez t$t.ftquiua\

15 Neq; femicamcari.illius.E/2 autem carinamediapars nauist

qUA latior efl &groffior, propter quod cius vefligium dcberet diutius

appaiere,&tamen ilatim difparet poftnauis tranfitnm .

1 6 Auc auis.fequitur.Vcrberans lcuem ucmum.i.aerem.Etpa.tent Ctera

vfqtteibi .

ij Sic & nos naci con.de. cffe.propter copofttionem ex contrarijs

tlementis.Homo natus ftatim tcndit ad corruptionem mortis,na cdor

naturalis continue confumit humidu radicale,in quo cofiftit vita,quod

fccundum medicos per nutrimentum non rcflauratur ,fecundum vcro

pbilofopbos naturales reflauratur,fed nonfecundu xquittakntum , vt

babeturi.de Generatio<te,et ftc neceffano tandemfequitur corruptio,

ficut vinu. cuiimponitur modicum aqtae conuertii Ularii tnf.ipjum, tct

men tfficiiur minus forte , & fi coniinue apponitUr }tandem vn. ii cor-

rump:tur,& efficitur aqua.18 Ec uir.quidcm. i.ilabilitatis.

19 Nullum fl.ua.often./eii tantnm defetlionis,;dcof bdirur.

20 In ma.au.no. Dicttur autcm malignitas, ijuafimala igneitas^

qtt confistit in ardore concupifcentitt , in qua confum tur v tqu:fds.

I^am luxuriofi confumuntur igne carnalis ionct<ptjcentitix , cupidi ,

igne *uariti<c,fuperbi,igne ambitionis mundar.a: gloria .

1 1 Talia di.liam in eis remanct remorjus conJcientix,qui eflpxn*

valde magna ,

22 Quoniam fpes rTnpij.iyte^g/rr* bonis tcmporalibus .

2 1 Tanquam h.cft.i.fios tribuli quiflatima velo tollitur.liad idc

ponit exempium dcjpnma aqus.&fumo ,& hofpitevniusdici

, qux

fiaiim diffipantur& dantur obiiuwii,& fic apparetdtfcclibdnas im

wN

u%ijm

ilu(liaute-<inper~-. Ml.PoH PCC-

C.corupena$,<S.fcra in infcrrw

ptrcnria, iuftora

pffc ;Mtn,

qc..,iucelarccci

ptt, v.ca bc.ua in

contcmclatione^

-Rci. i^lfiucntur, in

quo totam fti.un

fcafto. Ipcrn poiuerunc .

t ^tu;victa?maiu

Rabanui.Cuatoronu.iun.,cu-

B iusarrn? fcuu

ntas &iuliitia^:

iuJiciM.pcrcrca-turam ilbi fubic-

dam torripicdc-

hiiquciues . l'er

cuahgclij falicet

prxdicacorcs.perhdiam ludxerii

fiukinam Ger.ti-

}ium,d"lumha>lencorum . Dc>

jaiquiuth pcccaro & iufti-

ti.i &: dp mdicio

rcdarguir, & cclis

vciboium.pcdoT

1>k*na.

Gfol.ord.&NicoIaicIeLyra. 1006a Sirntft-.mtmtntodifr^lultur.frcUuniiniuitatftnrorym nnuiior.c d.fTcOuirut .

a procclla d.fpergitur,& tanuuam fumus qui a vex.to diftufus elt, &a Owne hii

yeregr r.i.St holj H',funius vndc Kcl'c. ai.Grne.in > picur.cc ge:i:tioa.iucnii.

4

tanquam memoria noYpitisvnujsdiciprctereuntis.Iuitiautein perJViti xtrrna. {lnVjuo Iperauerusrt.

a Laboria prxmium. b latH uiyttlini tunm in domro5,8c infe cc emurinc

pctuum viuent,&apud dominum eit mtirce%eorum,& cogit.uio cof Vt cuinChnlK. n-iiciit. b Deuiceo Lofle.

rum apud alrinimQIdco accipiet regmjm decoris,et diademat ipe*

a Cl..illo.r.r,uiiiianui > biiichaio),e< dextcrj j>-tni (ltciiur. 1 UicSc iatunno.

cieidc manu domini Dti.cjuoniam dcxtcta fua tcgct eos, & in bra- *

b chio-iuo dcfcndctillos Etaccip.entarmaturam2chisillius,c\:arma 6

bitcreaturamadvltioneinimicorum.Inducetprothorace iufticia, 7

&accipictprogalcaiudiciumicertum . Sumetfcutumincxpugna 95 Ecclelia fcilicir CUSD I rr- . .>,,.

c bilc 9quitate,acuct autem diram iramin lanceam,& pugnabit cum , j

a Eriore* f iniquurum. b Ad vtilitatem elcftorum vcl ad dainnationrni reproboium ._

^'"roi'j

votoactoris vcldinftori. c Tonnrua.f prxdicatiuii.s(' ci ri.Irationes laiiaculoru.

l *

illoorbisteirarum cotra infenfato*s IbuntdirccleemifTicmes fulgu'*a Per ptam fcilicet intentionem doctoruin. b ArfueifaiH. *T

rum^&tanquamihabe^naecuruatoarcunubium exterminabtintur, 1*

a Pro meriroium fciliccr cjual r.itr . b Inciepationes. .

a cV ad cenumlocuminfilicnt Eta penoTairaplen^grandincsmitte1 '

f Perturbatio leculi.

e tur,& candelcet in illos aqua maris, & flumina. concurrcnt duriter .17a Yinuirta vltimi iudici), qnxdiuidet intpios. 10

Contra illos ftabit fpiritu s virtutis , tanqua turbo venti diuidct eos, 1 9a Gehennx d<'oltionis xtcin*. b Terrenatn fub.rantiain ,^ carnalia opcra .

& ad eremum perducct omnem tcrram I iniquitatis illorum,& ma-'a Caufaeli fcilicet euerfioniseorum. *

lignita

a

seucrtetfedcspotentium.xz

Mpurr.-r^vtcx' I)

t^rrici ci.-J.inr,

ctj r;iiiicrc n5vala.i

c HtpH^nabhciilU >ibister>

5<Crcg.OibJStcrrarum cum

jfp

dnocontrain-sc5fact>s pucnac

quando in pe-na d^linqucu-tium,&cieinctorum aducrii

tasmilitat,

d Et ad cer.la.

Qj.i ccuque ne ,

cetk- c"' c, vel

cft, nnn cnim

potcff ciieconFu s u qnod c(t

duina (apictv,tiaociiiirtiuni.

e Etfiu.i.pctmfccutionucommoriones, ple-

iumque cnimcorda prauoruque prcdicacionocmollic.fla-

gcllu coliedio

nis irangi$ .

I

NICOI.AVS PE LYRA.t ]ufli,an::m. Hicconfcqucnccrponicurfcgrcgacim ilabili-

tasiufio:pm,cumdicicur./.^..<a.'<.iiper.i7;.vic.igloria:.2 Et jp/.cJ do.ejl mer.a quo fperanc prarmiari ,non a mundo .

j Et cQ.emum apud al.wd cuius honorem ordinant nAa fua.

4 Jtira(ict-i.rijM'it,

.i.ca;lcilisg]orix,vbi nihilcir turpe.

5 Et (Pa.fpcciei de manu do.Dci. Repccitio eff ciuidcm fencen-

turad maiorcmexpreffioncm.c Q^oniam dexte>afua tYgf?rco*.rcponcnendo cos in bcatitudi

nem.quz perdcxccram intelligicur, vc habctur Macth.i^.

7 Et in bracbiofuo difendet iihi.ln hoc defignatur fccurifas bea

ncudinis,qux a nuilo poceft aufcrn .

8 Et accipua armatuiamMic reucrcitufad dcfcribcndum mi-fcriam iniquprum fcgrcgacim, cum dicicur.ft accipkt arma

turam^clui lUiut. Namex zeloiuiluix procedcc adpunicio-ncm ui.ilornm .

j Et armabrt creaturam ad rltionem inimicorum.Na omnis crea-

turamfercreprobis nocuinencum .

to Induetprothoracetunitium. Aquan6poccrirdeflcdi,cumjpfc fic rcgula iufhcix .

1 1 Et acapiet pro gaiea iudicium rt.Nam iudicando no potcfl dcficcrc .

1 iun.tt fiutum incxpu&nabile tquitattm . qu$ ica cric cuidcns,

quod

quod nulluseam poceric impugnarc.i j jlcuet attttm diram iram.i. vindictam fuam, cui nullus potcricrefiftere.

14 Etp<gnabitcum illo orbis terrarum,&c. Na omnibus crcativ-

ris vtecur ad aiflictionem reproborum, ficuc econuerfoorn

ncs crcacurc cedenc ad gloriain cleclorum .

1 5 liuntdi.emif.fnlgu.ad arflittionem malorum .

itS" FJt*nquaniha~cu.4,cH nubiur. Quanco.ti.plus arcuscuru-

rui\canto grauius fcric,5<: per h jc defignacur , quod punicio-

malorum cru grauiffima .

17 Epa ptJra. i.ab na Chrifri qui dr pecra i.Cor^o.a. Pccra

auccmcracChnfius. Sed h^cexpoficio vidctur magis mvflp

ca.quam litcralis. Ideo dicicur aliter, Et ape.ira.i.ab ira J)ct

qux dicicur pccrofa,non formal icer,fcd gfiectiue,inquacummictit lapides grandinis , ideo fubdicur r

18 P/t:<*ii>.^r<tB.Plcnx.ujperfecix .

1 9 Et canj.11 U.aqua ma.qux cadcns apparcc quando marc eft

turbacum .

20 Conira il.ftabit fpir':.vir. i.ventus vehemcns .

21 Etad ef.i.inhabitabilcm locum .

22 Terdu.on.nem ftr.w.Nam igne conflagrationis purgabun

turclcmcncapropter iniquitaces fadtas in illis .

2j Et ma.euer.fe.po.pwpza luperbiam ipf>rum

C \ P. VI.

a\ 'tiorejl fd.&c.

iVi tf.Ra Monecccclelicvciu

llicia& veritaccmfcr

uct,&dil'crcccincclli

gcrcfcihncc,qi ;kcc

pca pmcfiatc a Dco

magifiri U ludices

funt

a 0^7 frmper benerrgit :nimam ,

m.itant. c Aiinno.

G A P. VI.b Corporis rciircet,8c qux fxpe in peccatj prat

Piudentia diripit gi-.liiis hominis.

E L IO R eltfapicntia' t quam vire^s, ck virpru-

a Corpore. ^ Frxlati.

dcnsmeliorquamitc, difcite ludiccs

funt fratru fuoru, vti

diccncilfos f;nequiu|cc,&: doceac regulafS-dci cum opcrib.boniS,& ipiiquoquciudicifl

fortfs. Auditc crgoreffes, jDcicxpccbiu,qinn<>

^c Cnintv. ,-.. r>^v.v

| a fallit, quianofoluopces hmum tcrrat . Prxbetc 4ra)fc^.og|ratlollci

NICOLAVS DE LYRA.(JAI'. VI.

'Xyft,!r' r ^/i.t/niw.Poflqna aucior in primocapiteindu

irX ic ad amorc fapiccic,& poflca rcmouiccrrorcs circai oncin{cntes,& aliqua diCtafua

dctlaraiiic.feiccofcquetrr rcut rtitur ad propofitum,& ad appccitvi fapiccie induccdu.&pnn.oadhocinducic, fccudoqualiccracquiraturon-dit,ibi.Qij;dcfl aucf.ipictia.Pnmain duas,nam prjmo indu-cic ad

fapi(.nii3m proptci cuiiioncra mah. fccundo proptcrcoq-

voluncaccsindicabJt,

^ Exi-

confccutioncm boni.ibi,.Y4 vosergo reges. Circ.i primum in

ducicpiincipaliccrrcgcs&: pnncipcsad fapiennam,&:alioJc6fccuciuc,quia ficuc didum cff fup. in principio libri ,

ficon

fapicncia nccetfana in fuperioribvr bcne reganc, ira fuo modocorrefpondcc m infcnorib.vc benc pbcdianc.Dicitergo.2 ^fudite crgo.re. aure corpori $ .

3 Etinteliigite. aurc mcncis .

4 Difcite iw.quia non poccflis bcne doccre,nifi piius difcacis

jTrsbetc <j.ad voluntarie audiendum .

Vos I

w@ % pxiguo.Hisfcili

A cec qui per jgno-

,r;i. ranciam uelrragii

ca-Jitate.uel necefii-

tacepcccauerunr,& humili poceciadeleuerunc .

b T-mn. quijfcili-

cecmandaca Dci

Icocemnendo,gra

uia pcccacacom-mi(crunc,necpcenicueruc.Sicuc.n.

poceciores fueruc

inimpierate,fbr-tiora fuftinebunt

tormeca gehenar.., -j Anafta. Quam

I nam ob causa pro

3 pterparuumdcli-ttu iufs

9fuic Moy

fes proculuidcreterra , prohibituseft aucnepopulujncroducerec?Per

hocnosnocecde5

Cp ab ijs qui func

in uircuccperfecti

Deuscxigicperfectione, & in alios

hoies qui magnaadmiccuncfcelera

lcnis&clemes,sahs non dac hanc

ueniam. Hocecia

dixic quidafapies.

T^am minimo quidecoctdtndi eflmiferi

cordia. Totetes auic

potctcrcxatninabun

tur.Eidr\s.7{acui,

inquic, parit fncrit

datu,paruabeo exi-

SfCordis.

apientiaea Acccpta poteftate * Deo.

CaD.VI.lP 1908^SuMertis .

- e

aures vos qui cdntinetis mulititudines , & placetisvobisin tur- 1

f Iudicandi in terra.

bisnationum, t cjuoniam dataeila dominopoteitasvobis, & ?TPunicndi. tlniudicio.

* ' ?

virtus ab altiflimo , quiintcrrogabitoperaveftra, &codtatio- 4a Tanqu.imdeomnibusiudicaturus. TEcclefia;. <

nesfcrutabitur, quoniam cum efTetis miniftri rceni illius , non 6 '

TAlios vcl nos. ^5

re&e iudicaftis, neque cuftodiftis legem iuftiti*, neque fe-.

a Devirti.rcinyi.tmem: b Koirendum clt inci.in macundum voluntatem Dei ambulaftis. Horrende & cito appa- 7

a Fotentcs f m.igis punienturriuibusptus committitur.

rebit vobis , quoniam iudicium duriffimum in his qui pra-8

fRemiffio peccatorum . Q

a funt, fiet. Exiguoenimconcediturmifericordia, potentesau-1^

b tem potenter tormenta patientur . Non enim fubtrahet per-Ir

c fonam cuiufquamdominus, qui eft omnium dominator, neci?vcrebitur magnitudinem cuiufquam , quoniara pufillum & 14

a TQua(ia:qualiscuracftiUidcomnibus,quiaoriines;creauit."J

nugnum ipfc fecit, & xqualiter cura eft illi deomnibus . Fortio-l6

a Eccleri* rectores vel omnes quibus animarum fuarum regimen commiflum eft .' 7

d ribus autem fortior inftat cruciatio. Ad vos ergoregea

s funt hil8

a Diuinam.^

b In pramaricationem priccptorum Dei."

fermones mei , vt difcatis fapientiam , & non excidab

tis . Qui c-2

a Qui fdlrcet fcquentur iuftitiarn. b Tldeil iuititiac fua: prasmium accipient .^ l

TlulUiicabuntui. 2,2

nim cuftcjdierint iuftitiam , iufte iudicabuntur, & quididice-2-5a Rertam fidem & opera. b

fCumdifcuffiovenerit,quiapervitsmeritumaccipientg!ii.v przmium . 24

rintiufta, inuenientquidrefpondeant. Concupifcire ergo fer-M

monesmeos, & diligiteillos, & habebitis difciplinam . Cla- 2^a Dccorfapietiz imraarcefcibilis,& his folis patet,qui eam bcne diligunt. In maleuolam aiam non introibit fapientia.

raeft, &quasnunquam marcefcct fapicntia , & facile vidcturZ7

TQujcrite 8c inuenietis. o

ab his quidiliguntcam, &inuenitur ab his qui quasrunt ll- 29a Chriftum.f.Dei virtutcni Sc Deifapientiam.

~ *

laa

m. pra;occupatquifeconcupifcunt, vt illisfeprior oftcn^joa Cordedeuoto a prmcipiolucentisfidei. b le vacuum fcilicet.

dat . Qui dc luce vigilauerit ad illam , non laborabit . Afti-Defiderie diuinz contemplationi.

ACt.lOC.

g dcntem enim illam foribus fuis inueniet .

Cogicare >l

getnr.Cuiaintmul- Dtumfi-ultuin quttjnc

exigctur ab eo.

c 7s{on.cn\m.?ipcfl pfonarit accrpcor

>(, vnuqucq; lUX

ta uias (uas iudicat.

d ^td uos er.Vmito

fcnr.onc ad potctes,&. eoruni duritia duris fermonibus increpata,adrc&orcs ecclefiae

cxhortacionecon

ucrcic.&fapientia

n:irispr^conijscxcollic.

e Etdiligite illos ,

& babebitisdifcipli

nam , Clara-eji, &qn<e mmquam mar-

cefcit fapkntia, & ^facik vidctur ab bis

qui diligut ea,et inue

niiab bisqui. Quidiligic ;fapieciam,

feruac, in mcri-

busdifciplina.7\(;oIobl4b-

enm amat fapientia

qui noferuat difcipli

na. Vnde.J'/ diiigi-

tis me mandata mea

fcruate .

f Tr&occupaU gra-'

cisfeofferes. lpfe

.n.eftjUiajUcritas,&uita. peripfui-tur, ad ipfum peruenicur.

g ^iffidentemScm -

.pcrparataXauxi-J;'4*

liari.vn.Kfccc^oy?,)r '

tdofliuetpulfoji^s

@pe-

NICOL.AVS D E L Y R A.

j Vosqui.con. etsrrgendo.

2 Ec place.uo.in cur. idefl,deleftamim in regimineearum.

3 Quoniam daca eft a dom i no po.uo. cuius in hoc eflis vicarii.

4 (^ui in ope.ue. i.illa difcutiet *]fue ad miairna, approbando bene

*t7a cr punicndo maia.Jdcofequitu,.

j Quoniamcumef.mi.re.iiiius.a^rz^' deinreadfequedumle

ges eius.

6 Nonrcccc iudi. fedlegeseiusreliquiflismaleiuiicando, &*i-uendo.ideo fubditur.

7 Horrcndc &l co ap#.'

morte qu& non tardat.

6 Quomam lu.du. i.p^nagrauijpma .

9 In his qui prefunc fiec. quiu qaato Ralus altior,tanto cafusgra

t*ior,crper confeqnens maioripcena dignior.

10 Exiguo cn\m.i.hom'miparuiiiatus,&par^xfcienH*.ii Concedicur mifc. quia talis,yt comuniterptccat cx ignoratia.

1 2 Poccnces au. liaius dignita'e& fcicntite magnitndint.

13 I)

ocencercormcncapaciencur.<./y2?ui,^/it grauiffimator-menta ratione ium ditla.

14 Noncnimfub. quantutncunque fitpauper,

i) Dominus. a bono fibi dcltito.

1 6 Ncc uerebicur. idefl,timcbit.

17 Magnicu.cuiufquam. qmndcbitepuniatcum.18 Qnoniam pu.iSc- mz.ficut.n.cx diuerfisgradtbus creaturarti

refultat yulchritudo vmucrfi,ftc ex diuerfis gradibus botninum reful-

tat pulcbritudo reipublica,1 y tic x. cft il.cu. Ifla cnra ide eflquod eius prouidentia.Si vcro ac

cipiatur acHus diuins. prouldcn?id,prout efl in m <:nte diuina, ficnoefl

ibialtqua dh\intlto,na vnico acli prouidet omnibus creaturis,fi aute

accipiatur efjetlus cxterior,fic efl tbi diflintth,tame cfl ibi tqnalitas

proportionis,na vnicui.itc rei prouidet fccundum conuenientiamfu&nature.Creaturts aute intelligtbUibus qttA

mereripoffunt& demereri,

prouidetfuper bocposna& gloriam, fecudummeritomn & dcmeri*

torum

torum ex\gentiam,tdcoftbditur.

20 Forcio.au.for.in.cru. nam cafus eorumgrauior efl,&per con

fequensgrauiori tormtnto dignus.

21 Ad vos crgo. Hic confequenter inducit adfapientia propter c'6

fecutionemboni. Etprimoponitfuarn i/iducltonem. Secundo remouet

quanda obieclioncm,ibi, Clara eft. Tcrtio,infert intentam conclufio

erKji^/iCogirarc ergo. Cinaprimudicitur, Ad uosergorcgcsfunc hi icv.mei.f.prmcipaliier& confccutiue ad fubditos^vt dtcli

efl in principio buius ca.

l z Ec 1.6 exci . curiofcperfcrutando diuina,circa quA efl propriefa

pientia,propter quod dicttur I\p.n.a. Non plusfaperequaoportct fapercfed fapcread lobrietacem. At/,^ifr,Ecnoexcidatis. durius debitopaupetes tr*c7ando,propter quodfubditur.2j Qiii enim cufto. iufti. tenendo debitam menfuram.

24 Iufte iudi. a domino,qui iudex cfl omnium.

Z j Ec qui didi .iu.fecundum lcges diuinas,& humanas.

26 Inucnient quid refpondeac. cu interrogantur de iuflitia. Hotnines enim recurrmt ad iudicem,ficut ad ius animatum.vt dicitur.$.

ethicorum. Caterapatent.

27 Clara eft &. Hic confequenter remouet quandam obieclionefeu

excufatione,qua poffet aliquis dicere,qt acquiftcio fapievtia efl nimis

dtfficilis propter qutdfacit bominesfefe retrahcre,propter hoc iflud re

rnouet rfi.Clara eft,& qu nun. mar.fa. proptcr qivifibilis efi oci

lis mentalibus,ficut fol oculis corporalibns, & boccflveru quatu. ad

primaprincipia omnibusper fe nota , ficut dicit Tbilofopbus.i.Me-

tapb.quod veritatis cognitio partim eflfacilis.ideo fubditur.

a8 E c facilc ui. T^a affetlus trahit intelleclu ad infcriorafaoietlt.

29 Ec inuenicur. per exercitum letTtonis& fludium orationis.

30 Preoccupacquifeconcupife.T^rfcor intelligitur,q,qutcren

tcs ditlo modofapientia in illaproficiuntin brcui plus qua crcdebat.

$ l Cogicarc crgo de il. Hic confequenter tnfert intentaconcjufio

nem.f.quod qu&rcre diligenterfapientiam efl optimutn,dicens.Qogi-

tare crgo de illa. perfanclas cogitatiwes,Scn-

*99 Glof.ord.& Nicolai deLintrotbo aA cum& ctnabo cum ilt,& ipfc mecunt.ln

fi^ pr^n:. flwdcndumefl fapiCOO^&fecundum nocuiamdi-

(cipl.!-.ciiiiViiicnriiini.

a Jv.;

)>ofic>J.;l<.iUs

klume.-frinrtuyprou .: ociutri! i

liiip-

pc a crcatorc fu

rv ratacrea

luro fo&

ccrn:niii$. potcnti.imfactor.siniramur. In

f f*#** ,ftis VMsa fap.cntia'

omiunobiiprouidcou.ioccurricur.quiafa

ctorisnobrs virtusin

quirendapropouuurin omnc qucd mira-

*bilitcr factii vidttur,

yra. 1910furgcdo maniiconfiderationis figimus,vbi pedcamorislu- Dbricicorrucnresncgli^cfidi iaccbamus. CJuia.n.ab nuilibili

buspcrvifibiliacecidimu',dignu nefl vtadmuifil 1! aiplisrurfum v.iibilib. mni-

^Tintfmioncmentis. , tamur,'t quo cafu arii

crgode illa^renruscftconrummatus^&quivigila^ueric pro- t maenkadmfima,eoa Qu\i eiu adcptio veta fecurita e!i.

_ 3 gradll rCLlcrtaCUr ad

prcrillam,c/toiccuruserit.Quoniamdignusreipfacircum- 4 fumma, atq.eifdon1 SMMK b tttxegtit,

__ _ 5 quib.COlTuit, paiilbuS

itqua:rens , & in viis iiiis oftendetfe illis hilariter, &in 6 furgac, dumiicucdi-a Adiutnx folicet. b Nemo r.pente hi iuinmns .

j CtQ eft,llla nOSad Dcii

omni tprouidentia occurrctillls. Initium enimilliusverif- 8 bcnccotidcrararcuo-a Quidiliptlegem.difciplinamcultodit. 9 cant

, qUXnoSabeO

iimaeftclifciplinx concupifcentia. Curaergodiiciplma:, 10 maleclcaadiuifcruc.

lileOio cft , & dileftio cultodia lcgum illius cit . Cuitoditio'

f* ^ "^**;

a Uieltsd mcorruiuionem inimojialrtatis peiducet.& , r

autcm legum,conlummatio incorruptiob

nis eft , incorruptio|

*

^^n* SSautemfacitefleproximumDeo. Concupifcentia itaquefa-,^ suc. Tuc bcne rcgicuc

HlcfcYCltC- . ... a QuodclUncognitioncdiumitat.s , 6 rcipubl.Ca.CUIT. phillK

,li vigilau- b picntix dcducetad regnum perpctuum. bi ergo deleCtami- 1? fophi rcguat,& regef

C

ruanmra.tcrin:cdic,ini)fJcm

ipfis Dcum muenit

pcrquercliqu:t,ciuf-

quepi icntiamcxcorum rurfuscdfidcra-

tioHCCOgnolcic, quoium amorc dcteruie

& pcrqux peruerfc

ccodicpcrhxccon-uctfareuocatur, vbi

cmmlapfi (umus.ibi

iucumbunus vt fur-

gamus , cxquafiibihir-

a Alias fenlifcu. ideivjdigmutit.us._

ig philofophantur . Mc-ni iedibifs ckfccpniso reges populi , diligite lapientiam , ut , 9 rito ergo rcaorescc-

regnetisinpcrpetuum.Diligitelumenfapientiaromnesqui10 clefie, afcidui func m

n- 1 a-n -1 n - r j 21 diuiiiz legismedua-

prseeitis populis.Quid eft autem iapientia , U qucmadmo- Z2 tIonc q^,, cnim cam

\- c oGcn

'r' c * 1 r i" l- r t> 2 5 difcendo, docendo,du hcta iit,rerera,& non abiconda a vobis iacramenta Dei , 24 Gperandoque fequi-

fed ab initio natiuitatis inueftigabo,& ponam in Iuccm fcien i s tur>rcSni cl eflli co-

tiam illius,& non prateribo vcritatem, neque cu inuidiata-^ [

n

^^cTmmu\dkbefcete iter habebo, quoniam talishomononeritparticcps^S ta. inudianoncom-^Ccetus pra:dicatoxum. a Qnia per doctrinam eorura ad fidem conuerfus eft. 2 q millllCaC fapientl2T

iapicntia:. Multitudoautemfapicntium, fanita's dc orbis 30 quia per inuidianj@ dia-

I

N I C O L A V S D E LYRA.I Senfus f fl co/wwdf.<.i.pcrfectus .

a Et au\ rigilauerit.pwpzcr lllam habendam .

3Cito critjccnrus. de poifeffionc eius .

4 Quoniam dignosfciffacircumit.Rcpct\iioc\\tentcntix pr^-inillar per alia vcrba ad maioie exprcffioncm.Nai.n per hoc

intclligiturvcloitprofcctusininis qui fapienciam quxruncfcrucncer &: dcbito modo .

5 Et in omniprvHidcntia . id eft, in omnibus agibilibus hu-

manis .

C> O.urret illis. cos d i rigendo .

- Imtim t'.:

TO/7/j.f.i'apienti^.

8 ya 'F.r,:a efl,6' cqua quis dclidcrat doceri a Dco,& doloi:brs 1

9 Cura i7o d//.i.cius concupifcencia .

10 Dtlcffio efl.iaptcntix.

I I Et dHcffio. fapicnti.e .

12 Cuilodia /c. /f/i.proptcr quod cocludic Apoffolus.Ro.u.c.JMcnicudo crgo lcgis.cft dilccbo .

1 3 Cufluditiu MMtem Ugtm confum.incor.cfl. fciliccr, fpiritualis

pcccati,quu fecundum Augu. Pcccacum cft cranf'reffio le-

gisdiuinx.J4 Incorruptio autem. i.puncas a peccaro,facitcffc proximumDcoproptcr iimilitudincm ad ipfum, qui eff fanausfjnctorum, & lic vkcrtus a pnmo ad vltimum corn. ludit .

1f Concupificntia itaaucfapien lix deducet ad rr^n-m pcrpe. Quia

facicc rcgnarc cuin Deo.cuius rcgni n r>n cnc fiuis,&: coclu-fioncm luam applicat ad propofmim,|diccns .

16 Sier^odeleffaininifcdibus. ludicantium .

Ktfitftru. dominancJBiti .

uefapi.vt rrnetis in pirpctuum .{. vc a tcmporali rcnoadxtCrnumtranfcuis.19 Diligitclutr.infapuntu. Sinc quo in faftis vcfiris din^i nopotctiis.20

<lide{lautctnfjpict,tij. Poflquam audorad fapicnriam ncquircndam inducit, hic con lc-qucnccr ondit cjualicer haberipofsu. iamcadintellcdumcl.Lcdonnr. aliquafunt hicpra;nocanda.Pnmum efl,q,audur h;c loquitur in pcrfona Salo-moms.vt paicbu cx p.c.cui cocinuacur litcrj ab hoc loco In

noricvciotuitduplexfapictiainfufa.PrimaiuitcoRniI

yrefturarum huius inudi.qujc licct pcr inucliigacionunronis & txorcmu fludiipofsic acqmn,hic cn cit parciaijccr 6C

diminutc.i ., vmla homo non pot omncs fciencias ficacqui-rcre,fed vixcius vita futric.cad

vnafuffic.ctcracquiieda Itcad hoc rcqu.rit magnus traitus tcpons.vc p.uct , & hoc iru5acquuK.c cucrtonb.mulcis, ci.paccc n Anft.qu. mceral.os

plu-

philofophos efl famofior,& camcn in pluribus crrauic,vtdcmundi a:cernicacc,de numcro incelligentiarum & earum fc

licicate.vc pacec.u.Mcc.Salomo aucem hanc fapicnciamhl

bu!Cexintufione,vcpaccc.3.Rcg4proptcrquo'.f nohabuicea dimmuce fcd incegi'al.cer,qa Da pfeda funcopera. D^u.

ji.a.nec pertractu tepor.s, fedm intianci in quo fit intulio

Dei,neccu admiftione erroru,q.a a Dco clfc' no polfunclflacan>en fapientia Saiomonis fmc eiuldem racionis cumilla

qua: per acquiiicione poccfi eife m alijs, iicuc oculus forma-

tus pcnraturam,&:dacusper miraculum.sutcuidem racio

nis.Nec obflat, quod in alijs acquincurcum admiitione er-

rorum,vt dictum efl,nam hoccontirrgicpei accidcnscx 111-

dcbicadeductionepnncipioruad cdciuiiones , maximere*

moras.Quodauteeitperaccidens.non vanat fpecie, necca-

dit fub arte. Alia vero,fuic in Salomone fapicnua iniuta,ad

qua no acccmgic facukas rationis , que ptinec ad cognitione

prophctica,naaliquospfalinosprophctJcecompoiuic,vtdicu Hier.in prologo fuper libru Pfalmoru.Libru ec Canticc-

ru prophctice fcripfit, ficut didu fuit ibidc iinn expoucores-Hebraicos $c Larinos. Cuigir/Salomohicloquafvt chctum

cit,pc6feques vf,q,loquacurdefapienciaprouc fuic in ipfo-

Itcfcicndu.cjjOmnis fapietiacreata,*: maxinieillaqu^cfl

aDeopmtuiione,cit qucdam rclaciovnius ad akcraiiccic

crlectus adcaufam,& econucrfo,proptcrquod Saloiuon lo-

quendodefapiencia vna,aliquandotraniicad alia,ck.ccoucr

io.His igicurpr^miffis rcfpettu fcquecium, primo pr^micci-cur brcuis prologus,fccundo iubduur cractatus, ca. fe. Grc

primumdicicSalonJon , velPhiloin pcriona Salomorus

Qgid efl autem ftptentia. iircundum propnecacem iux nacur

1 1 Et quemadmodurti faffajit- tp me.21 Hcfera.Vfi ia fequecibus dific fc ex dono Dci ea habuiffe

23 Etnonabfcondamavobisfacrajienta Dei.i.cms fecrecami-hi reuelaca. /4 Sed ab initio.natiuitatis me&in.Vndem principio fequca-

cis capituli cractac de fua concepcione 6C aaciuicace.

25 Etponamin luccm.i.m cuidcnci.2.6 sdcntiam tl. fludiofis camcn &c non ncgligcncibus.27 Et no.i pi terito t>e. omiccendodeconcingencibus.28 T^cque co.&c.ralcntum mihi aDeo creduu abicondcdo. \

19 Q^oniam taiis bomo noit erit parti.fapi, nS. diuina?, nam CUSdiuinum non eft nacum inuidere.i.Mecaphyiic.30 Multitueo autemfapientiumfanitas eii orbis terrarum.Nam fi-

cuc per fanuaccm benc d.fponicur corpus ad exercendu opcrafibi

conueniciuiajficpcrfapienccsbencdiiponitforbis adcxerccndum ca,qua:fmjchumanoencri conucniencia .

Et

S;15111 oapicntiac

chaboli introfuit mors in rmindum,&:per fapientiam libera

turabea gcnus humanum .

a Ergo ar.Rab.Oflenfura fapienria vircucem fuam,prius per

pdicacoremfuum human$condicionisdefcnbit oiigtnem,vc qui fq; fciat quid ex carnis ongine,&: quid ex Dei munerehabcac .Quodenimdicit deccm mcllum * ChrHIps Pri virtus.Bc Dei fapientia.

Cap. VII. \^1exfemincho.Si rfC.fom.eomicnieris,dcmoriffrnt vcrit:f :uc l>fexus diftercriam.Vc.n.aiunr. phyfici , Semc viri candidum

,

& muJicris eft faogiHnolentu , quorum com rrwftionecerus

fpatiiscorpus formarur,donccauimacu peruenhc adpartil.

Alijtamenfcptem, afj.S.alij 1119. nafcuncur menf:, fcd

quim dccimo.pcr-

Dominusfortitudopk-Msfua:. x fcChorcS & faliaCiui

tempore fe effecoa-a terrarum,& rex fapiens populi ftabilimencum efr . Ergo acci

gulamm mfanguinepjtc difciplinam perfermonesmeos, &proderit vobis .

&: vicales elfcdicun-

tur.ex~

N I c ola vs~d e ^lyka.I Et rex fapiens populi . T^anficut caput bene difpofnum infinit

.. mem-"

C A p7

a

s:il)

a Matr:-5.

CAP. VII.

l'mqui. Sequi-cur.

b 'N.emoe.ex.re. Ra.

Oftedic quod omnishomocerrenusex vi

ri& mulieris fcmine

orcus,cemporalis vi-

tzfortitur exordiu,

&; pcr mortem crati-

fudemundo.Scdcc^leftis Adamquifincfemine virilide ma-tre virgme nacus eft,

propnum habec naci

uitacismodu, qui&:morcisfuc ordmauic

occafum Decimo vc

ro menfe poft con-

cepcionem naciuitas

ipiius a Chriftianis

celcbraeur.St ab oeta

uoca.Aprilis,qi!Oto

teptus creditur ,vf-

qucad.8.cal. I.n.ia-

rij, quando natus crc

ditur vel trsditur.

176. dies,ntimeran-

Itur, idcfi, nouemjmenfes &: fcx dics.

Ita-

N I C O L A V S

C A P

tnembris fcnfnm et motutit bene ardinatttmjic rcxfapiesfubditosfuos

drigtt ad commune bonum, & ficfinaliter concludit

t Hrgoacci.difci.&c.eJ~/><tret. .

VII."a ForrnatumprofeJoijuenteinformatuminduxit fapientem fciUcer l

Jiientiar.

Vm quidem & ego morcalis homo, fimia Vcl rex de genere terreni.

lis t omnibus&ex ge*ncre terrenoii-TAdz.

lius qui prior fa&us eft, & in ventre ma-tris figuratus fum caro, decem mefium

tempore coagulacus fum in fangui-

Itaque fenteciaeua-

gclicaquaj.4o.&:<5.annis cemplunlcor-porisfuiedificarum,aludeis predixicef-fe foluendum,per fe

narij mukipfjcatio-nem , perfettionemincarnationis often-

dic , qu13,176. qua-

dragies. 6. fcnauumhabenc , vnde patcc,

Juia

ficuc pcrfeftus

)eus, k*6t perfe-

neJ

>exfeminehominis,&dele<5tamentot fbmnij conuenien- ?

T Onimbus . fj

te. Etegonatusacccpicommunemaerei&fimiliterdecidi 7 ccushomo efllcfus

interramfadam,&primamvocemfimilemomnibusemifi8

Qwjffr*' ... M .ttr , fT . i

r. . r --w.^C "Nec comparaui illi

niZZI i-u

b plorans. Ininuolumentisnutntus ium&cunsmagnis. Ne-10 pretiofum Upidem, quo

mo enim cx re^ibusaliudhabuitnatiuitatisinitium. Vnus' 1 niam omne aurum in

THumsmundi. f Mors .J1 compa. vndc,Inuenta

er2ointroituseltomnibusadvitam,&:fimilisexitus Propter^ vnapretiofa marga-a a rientiam. fD^airmm. *4 tita, vedic omnia,5<:

hocopta\ii, ckdatuseftmihifenfus, &inuocaui, &venitin l 5 emiceam.qiiienima CuiuS giatiafapientfum. b Omnia pietiofa in comparatione eius vilefcunt. '" CaJiCliCm lapseCi.im

vndeipfeiiiproiieibijsait.Mecum fuut

diuiti.t&gloria.^y VCtaCIttr inUCUiC.i.

mefpiritusfapie

a

ntia!. Et prxpofui lllam regnis & fedibus,i8 yerbu Dei , dcJpidc

& diuitias nihil effe dixi in comparatione illius . Nec compa-Tp omniacmolumencac .... . r . .

,

*.* r. * xo prefentis vite.l hilo

raui llh pretiolum lapidem, quoma omne auru in comparatio,, x fophiam, eloquetia,

ne illius arcna eft exigua}& taqua lutu arflimabitur argentum & diuina? thcoricac

vacarc contcndit. F,"/ ".. _0 Su-

L YR A.D EVIL

SVmqw.&e^fco.Hicconfequcntcracccdicad

traftacum.

t quoniam in fcquetib.pluradittucus efi defapiecia fua,

adremoucndutn nocam fuperbia:, pumodcclarathumihtatem natiuitatis fua:. Secundo excclletiam & acquilltioncm

iapicci^ficutpromifcracca.pccdenci.di.Qnid cit antemfapie

iMjCf.fecundaibnTopw hoc optaui.Cuca primum dicic.

1 Sum qui.& ego homo or.Si.n.Adam fiecitfec in onginah iu

fiicia.gcneraHcc filios timilcs f.iibi pocences,nonmon ,

fed

qu>a proptet lapfum pcr peccatum tuic neceffe mon,,fic h o-

mines ab co defccndcntes habenc neccfficatem mocicndi.

3 Et in r>en.ma.fi.fum ca.pet vircucem formaciuam .

3 Deum wen^ewporf.Aliqui.n.poerinafcunturin menfcicp-

timo,&: ahqui 111 n. no,&aliqui in decimo,dc: lfli func magis

vicalcs,de quibus fuit Salomon .

Coagulatusjum infanguine . menftruo matris .

Ex"feviicbo.\i-) gcncrationcenim mafculushabetvirtute

a,^iuam,cV femina paffmam,vcdicic Philofophus in libro d':

Gcneracioneanimahum. Et ideoinfcnunc vindcriuatur

virtus actiua &. formatiua fc^tus de maceria a macre miniflra

ta.qu^ cft fanguis incnftruus .

6 tt (fr/e./ow.con.Pucr.n.animatusadhuc in vtero matris exi

flcns,cft quafi dormicns .

7 ^rgonj.Tuncenimpucrincipicviuercper propriamre-

ipirationcm. ,

8 t/5.de.puer.n.nafcensin tcrram caderecnifi acciperccur

ab obftctnccvcl ab alia perfona uicem caisfuppjcnte.

9 Frpri.To.//.Mafculus.n.natcensgemendoprutcrta,fqmi-na ucro e, quafi conquercntcs

dc prunorum parcntum tra-

*grcfsione,proptcrquan\ nafcunf fiiij&c filiazire;&: mifen?.

Vndeuerfus,0w/5 mafculus, a:nafuns:cyf&minaprofert,^i> dut

*ddam genitor,r , ttcdit Eua priur.

10 in.inuol. quiapucnnaciinuoluuncur pannis&: pellib.&:

poflca ;rdumcntis,quianondatcis tegumcntum ticutdac

auibus plumas,& lanas ouibui , # cafteris prouidctde (utii-

rienti tegumento .

I

m

11 Etma.cur.Cqtcta ueroaialiaparuoteporenutriururaparentib.na dc uiccu fibi prouiderc polfunc infra breue cepus ,

fic aut no cft poifibile m natura humana.q logo crattu cepo-ns indigec nucncione parecu , anccquam neccifaria iibi pof-ficacquirere.cum propcer impotenciatn corporis,tum pro-pcerignoranciamencs. n 7^i:e.exrc. qui funcexcellentiorcs m populis. 13 Mi.h.n.in. quianafcuncur impotcncescorpore 6c ignoraces mencc iicuc 6c cqtcri. Anima.n.in fua

creacione clt ficuc cabularafa,in qua mhil efl acu fcnpcfi.}.deAuima. 14 Vn.t.ineH. quancumad impotentiam &:

ignorantiam. /5 f//.f.r.quantum adangufliam,&om-nium ccmporahum exp(^iacioncm.1 6 Prp.Aoc.yftcnfoquod Salomon habuic ex nacura

,hic

confcquencer ottedic quod habuit exfapicntiadiuinitus libi

data.Et diuiditur in duas parres, nam pnmo oftendicquan- rjiujd,,.

tum libi valuicfecundoponicoracionem quam pro ipfaha-bendaad Deumemidicca.feq.ibi.PKerrrdJw.Pcimain duas,

quiaprimooflendicqualicerfapiencia eum dircxicin vicaco

tcmplaciua.fccudo m vica acciua,ca.fc.Pnmaadhucin duas,

qutapnniodefcnbicprecioficaccmfapienti<i;,fjcundoqualiter dirigacuc m aicib.vita;conteplatiu.E,ibi.Ipfe.n. Circa primu dicit.7J

ro.feot.i.g.anatusfuit totalicec ignoras vc dicl:u cfl.

17 0/>M'/;.fapieriti;e donum .

18 Etda e^.i.donum fapicntie &:intelletus, quodaliqnadoper fcnfum intelligitur,Ucutcommumtcr dicicur, Talis bonc fencic de tali qua:ttione.i .bene capic& incelligic .<

19 Etin.pei oracioncm dcuocam .

20 Et ve.in mcf.ja. i.fpintuttanitus qui d.it fapicntiam .

21 f/>r.;7.re.Namcxccllentia:cemporalcs&:diuici.T natu-

rales &: arcificialcs communcs funt bonis &: malis,& frequctius conceduntur malis quam bonis,vt patet ad fenfum,pro

pcer quod non func vcra bona hoiiunis, quia fic conccdere- Boetiut .

turfolisbonis.vcdiftufe dcducicBoecius in lib.de cofolacio

ne.Sapiecia vero dc qua fit hic fermo,folis bonis coccdicur,pfiot ct homine fm cxcclientiore fui parcem,pp quod bonacxtcnora rcfpc&u iplius nullius momcnti func repucanda .

Su.

m GIofordin.&NicolaideLyra. 1514

/$ 3 S*pe>~

fpcciemdilrxicjm&prolHcepropofuihaberee.

^ .jc Jd.Kitii.Haiic luccm Dauid prophccadeliderans.an-itis proelamat

hecd , teluim tuam cr ventatem tnam.

pfji.jj. /,.: u .n inetnnvidtb:iiiuslntut-,. ln huiusigitur lominischritarc

tilnis fripfuni>n montcti:b.difcipulispra?oflcndic,&:mccu

mo:t ;,

>prccrnti,proCcmpuatione.uihit.tciCiii , nnc

cnfe-

runt.Hanc,inqua^u-.1 ledcmonOrans

ftu:s(pclamabac du

yc :ncadcm intercc-

dci ec fuos difcipulos

i-m.8. prcmoncbat.Oww lu-

f bciru">- ff>J/;jif//i,inquit, 1

Mj:cw<W.Et ucru.

1-go fum lux huius

mundi, qui fcquuurmcnoambuhc m tc

ncbris, fcd habcbit

lumcn vita: arccrna?.

Ecuangcl!{ta,>M:/jrifr<,inquic , quxiUnmi.tat omnem homi-

nem venirnfem in h.ir.c

b yene. nt mi.nmni.

Hoc expcrtus Salo-

1 Corpori

cli lalus aninix.

cic.Scd mcnsarrogantium doctoru fuorum fenfum non p?nccrac, qa ab iucerno guAu retto iudicio in cos fauort3

guur,quos foris amac, vcra auc fciencia afttcic,non cxcollit

Nca fupcrbieccs quos repleuerit,fed lamencances facic. c^u

quifq;cu rcplctus fuencprimolocofefcirc appctit , i

fui confciustacopcb

corpoMiiiijnrum .

^illam robuftius

fnp'

in confpcctu jliius. Supcr ialutcm & Ipeciem dilexi eim , & \ quanco fe lnfirmmi

inillavcriusrccognfcit

, arquc ampliorviam huius fcienti;

ipfacihumilirasapc.

ric.dumqueimbccillitatem

,fuam cor

fpicit, ipfaeicogn,tio fecretorum lul

limium abfcoudit<

fiuus pandit , c'.

cognicionc prcfli.

fubcilior rcdditur

910

1 1

IJD. !

. Qu /ipfct-pienc-^uofi^rfole.b Aetcnia- c Qu,x

propdlui proluce habcre illam, quoniam inextinguibile ell

fumeniliius. Vcncriitautcm mihiomnia bonapanter cum il5

a Opera Ulius. b IPnCdente in ojnnibus lbpiemia.

la, &innumerabilishoneftasper manus illius,e

b

tfitatusfumJ

in omnibus.quoniam antcccdcbat me ifta fapientia , & igno-u

rabam, quoniam t iiorum omnium mater eft. t Quama Qu^jfuiritusdifetplinxeflugiet fiflum.Sc In mairtiolam ai:imam ncn introibitfapientia :

b Q-xe.ttontraiuiargiutiliipientii. Qu* focirtas luci ad trncbras c Quia1 pudica p.iciuca,modclta,plena mifcncordia,& fruOihus bou:s.

fine"ficrionedidici,&fineiniudiacommunico, & honefta-a Quanto quifque ptotundiui dil'cit,tanto profundiora cognofcit.

tem illius non abfccndo . lnfinitus cnim thcfiurus eft homi- lzJJS

a

a AglOKeatet f.ftxccgn Sc TolunUtem Dci.vnde,Vos autcm dix 1 amicos.quia cmnia quacunque audiui a

patre meo nota feci vobis.

nibus,quo qui vli funt,participesfa6ti funt amicitia? Dci, pro

pter difciplinsdonacommendati . Mihiautemdedit Deusa Iudicia.

dicere cx fententia, & prafumere digna horum quse mihi da-fAutof a Quia fauientes coirign vt nemo prifumat.

n.on , qui pccens a . . . f r . . . r o r ' j

Deo hpicnciam , rc- tur,quomam ipie iapicnti? dux cit,6: iapientium emendator.

gni iubhmitatcm,diuitias ,&gloriacum

piatur. Hcliu

ln fiagcllis Bca:

ij idcirco vcraccm r

14 tionem non inu

nit, quia cam qu.6

TPotell3te.

In manu cnim iflius & nos & fermones noftri , & omnis fa-

fMorum

pientia, &operum fcientixdifciplina. Ipfe cnim deditmihiilh mcruic . Quicun-

que aucem Chnfh

pcrcipiec nocicia.om

njum faricerhicvirtucum hccgraciam.&in fjrtiro vitam eternam.ProcclTu meditationis mtelligit fc tantu profeciile, vc priorem fcntenria

poftcrioti coparando ignorantiam putct,Sicut Iohanes aic,

Ioan 1 d ^Sfi ntfcub*m euntjid qui mc tnifit bapti^are inctjita

illc mibi dixit,

Supcr (jttem viucri- fpiritufanclum dcfunitaiti m& mjnente, bic efi

tjui bjpttT^u. Sic& fiell^ in compararionefolis minimclucerc videcur.Vndet5c:fol,quia folusindicinccraftralucear,ficnommacur.c Mibiautem deditDeus.* Greg.Benc quidamfapicnsdixit,mihi aurem dct Deus hcc diceie cx fencencia. Ssncecia quippca fcnfuvocacaeit.licrcctjqui incclligir, noncx folafcie

tia.fcd c-x fenccncia dicere appctit, qui nequaquam tantum-modo fcicudo diccrc,fcd fcnticndo dcfiderac expcriri q, di-

C cir.

rerc humilitcr n|

fcit, &incrcparep|,

tius quam confof-

18 paracior dicit , H1 9 etgo in quononefl iuf

ficattts .

l0d Jpfefa.du. Dcl

pacer incarnaci fil:

cui dedit omncpotcfiatem in

cce.f& in terra

c Jpfeenim. Rab.de Snlomonc dick fcriptura,Deus dedit I

picr.tia Salomoni cV: prudenciam mulcam ninns,& precebac fapiecia Salomonis fapienciam omnium oriencalmm, I

Acgypcioru,&: erar fapicntior cudis hominib. & difpucat

delignis acedro,vfqucad hyiTopum,& de iumccis,&: vol'[crib.& repcilibus,& pifcibus, &: vcnicbanc decutbs popu]adaudiedam fapienciam Salomonis . NoflcrveropacificfDci vircusdicicur.oc Dei fapiecia, cuiomnia nuda &apen|Difcipulis eciam dac myiierioru fuoru intelligentiam, vt r.f

ftoi-ia,allegoriam,cropologiam,anagogem incelliganc. fpcnim illuminacomnem ho. veniencem m hunc munduilqucm quifequitury

non ambulat in tembns .

'

fli

NICOLAVS DE LYRA.I Su.fj.ar fp.i.lupci fjnitacccorporisik eius pulchhrudine.% O/.cam.quia ianitas&: pulchncudo iunc pttfcdioncs corporis ,fapicntiaveromciuis , bc ideo quantoanimacft mclior

corpjrc,tanro hpicncia cfi illis pra!lo*rcnda .

5 ^ro.quiaiicutluxcorp6rahsdirigitincorporalib.ficfapicncta

in fpiricuahbus .

4 iiuMuw. inextin.&cSi loquamur de fapicnria increaca,lumcnciuscftfimplicicer,^ pcromncm modum incorrupcibilc,n.im cft quoddam ncccflecfic.cum lic idem quod ipfeDcus.Si autem dc (apjcncia crcaca, fk non eii incorrupcibi-lis pcr omncin modum . nam omnis crc.uura poccft no cflc

pcr fubcractionc cofcruacionis ipfius Dci,Sicaucdcfim'ccffciftafapicciaperhocquod hcnscamdemerecurdiuina: conferuarionis fubcractioncm, ramcn cius nacura eft incorrupcibihs.quia forma coraimpuur dupliciccr, vno modo per corruptioncm fubu cti,al:o modo pcr fuum concrarium, vcdi-cicl'hilofophusdcmorce&: vita. Sapiencia vero creaca dcqua loquimur,non cit incorrupribilis pcr corruptionem fu-

bicai.cumlicinanimainccllcdiuaquxcft incorrupcibihsncc rcr luum concrarium,quia non habcc, nan in hac fapictia non coniidcrantur niii cna.Iumcn nacurale, inccllcctus,6 Iumcn diumum fuper infufum, &fpccicsintcllie.bilcs ,i-umcn vcro naturalc mtcllcctus non habct concranum , &muico mmus diuinum.

Similitcrnccfpccics lncelliaibiles,qu.a fpcc.csconcranoru in incclledu non lunc concraria:,&:

tftSSn f3P

uC

,

nnX CICZt P teft dlcl icxcinguibi|c,Iicuc&:mcorrupcibile.

b

)r-cu m,

-.ijuodpatcc. j.Reg. 3 .b. vbi d:citur,quod Salo-mon pctcdo hpicmiam a donuno,no folum illa obc.nuu,fcd

fcd eciam cumilla diuicias, &: honores fuper omnesregc,6 Etintui.bo.perma. \.pcroperaipCm$, quajper manusdel

gnancur, eo quod manus eftorganu organoru,3.de Anim7 Et

k/a./ttw.Iungacurficlicera.Quoniam ipfafapienciaaltcccdebatmcinomnibusoftededo qualitcr ageredcbcrl8 Et iguora. antequam iphm haberem.9 Q^o.om.bo. Sed ipfa habua hoc cognoui, ideo prtjmitticurene.autemmi.omnuibo. ficucfllia?cum matre.10 Qam ft.fi.di. a ))eo,aquoipfam deuotc poftulaui.i.Ri,3 &: a Nathan &: prophcta, cui fui traditus ad erudicndun

a.Reg.iz.1 1 Etfi.in.co. vci bo & fcripco.Nam omnes reges& fapicrtes deiiderabant audire fap.etiam Salomonis.ScnpUc eciai

mulca ad noftram inflructione, vnde &c aliqui eius libn fuin canonc computati.1 2 infi.e.thc.efi. i.mappretiabilis, vt praediclum eft.l $ il:>o t-ui vftfu. opera hpientis exercendo.14 Tar.fa.fti.ami.Dei. tanquaconformes ei in operibus fuir

que conformicas caufacft diledionis,Ecclc. i4.c.Omuc ai

n.aldihgitfimilefibi.1 j Tro.di.do. i.Dco,cuiUs uerc funt difcipuli.1 6 Mtht antem dedit Deus diccre cxfententia,& prncfu me, & C.

loqui ad honorem Dci & cdificacionem proximi fecundigratiam adominomihi dacam.17 iluoniam ipfefa.dux cfl. i.audtor cius .

18 Etfapientium cmen, Dona ftia in ipfispropcer vfum boraugmcncando.19 Jn manu cnim il.

t^ui-j nullum bonum finc co agcrcifumus.nec cciam loqui.nec cogicare.2.0 JpfcnAedit. Dcclarata precioficacc fapicntic, hiccofcqm I

^ ter

w SapienticC% a Efleniminil.f/mtHsintel.fanclus.&c. Rab. Vr Ifaias oflencfitr

\ omniadonafpintufiandi in humankate faluatoris exiftut,a, i. in quo funt omnes thefaun fapjc-ntic & fcietie abfconditi,^:&.' plenicndodiuinitacis ,cur non dacurfpiritusad menfuram.

Rab.Spintus qui implec omnia,mobil!s fimul &.' ftabilis di

citur. Homo enim

vbiqucdifcurrit,ubi

queobuiamucm't,&:repente ubi noncrediturxinu?i)i^.Omni

potes ergo fpiritus,

ut ubiquc prefcns fi-

K. gnetJ

, fiabilisfimul

h ii &mobilis dicitur.

Raba.unde,-T/?/c-

dorglorix& figurafub

flv-tu em.reges omii nia uerbo utrtucis

fua\ Pacer cnim fa-

pienciadicic uc uer-

burn fic, n5 quomo-doprofercur autco-

I gicacur.Hocenim te

l poralc,illudetcrnu,I & illuminando dicic

( de fe &: de patre qd*- 1 dicendum cft nobis,I unde aic, T^emo nouit

1 patrcmniftfiiius, et cui

I filiusvolnerit reuelart.

i quia per fillum reue

lacpacer,id eft,perucrbum fuum . Si.n.

uerbumquodproferimuseft tcmporale& traficorium.&' (c oftendit,& de quoloquimur,multo magis uerbum Dci

, pcr quod funt bmnia,oftendttpatremficuceft,quia 5d ipfum icacft

, & hocquodpaccr, fecundumquod fapicmia eli

, &: effencia. Nam fc-

~undum quod verbum efl,no:i cft hoc quod pacer,quia uero bum

Cap.Vil. i%6

reinfemecipfo,to>c esl

lumen verum , quod il. . ,

om.bo.ve.&c. HocvertoI,-la '

bum no cff patcr,verbum.n.rel.itiuedicitur,ficut ffliusT qtw Dnon eft pacer.Cbfs ergo Dei vircus &cDd fipieria , quu dcpacrc vircuce&: iapiecia.ipfe qnoq ; vircns & lapienm eft

, f>cuc lumc dc luininc pat rc,& fbns uiceapud p.itrem Ibntemuic?. vnde . Qnoniam apud te esifons *it*

,& in lumine tuo vide- [^1 *M

r p .r *>"* lumen . Sicuc e-

'*'*'

Iiorum quas lum (ciennamveram,vM:fciam.d"ifpofitionem or-

*

mmpacer habcc uica

bisterrarum,& virtuteseIementorum,iniiium &confumma* *in f?m^ipfo,ficde-

;^=-. ,^,.J- -^ i* aic htio uitr.m babc-tionem ^medietatcm, temporum viciffirudincm permuta-

tiones.&confummationes tcmporum , t annicurfus,&ftel- 1

larumdifpofitiones, naturasanimalium.&irasbeftiarum,9lo bumerarzpuc

vimvencorum, &cogirationcshominum, dirTercntiast vir- " & Deus eracncrbu !"

gultorum, &virtutesradicum,&qucunqucfuntt' abfcon- i" ^S^S^m^r o T j*j- r\ . /- . n ia corporale, fedfpiri-

laScimprouiJadidict. Omnium emmartifexdocuirme fa- ,? tuale.necilluminacro RT-n* ^up

".ipra

.nvej ' t

;ti * c 8nitio<1',tur

-..bSifjffiten.oo.ni.. u ncfactu, ficucapofto ,7 l

pientiam. htteniminillafpiritusintelligcntiarfancl:us,mul-

'

l.qbusdf,^ ellhbx. MuWplicesgranjsdan. b Vniens bonos. c Viuus ftfermoDeieffiax, & pc

,8mund'. Sed qdillumi-neuab.l,oron)n lfeladioancip.ti,&c. d Veibo. e IDiIcmshat lui-

' <"-u_qu lliumi-

, b. guas ifantium. *o nac omne homine,

tplex , vnicus , fubtflis , modc ftus , diferrus mobilis, incoin-" hoc eft fap'entia de

aSinemacula. b Necfa'ltt,necrallitur. c Mitis & mifcricors.**

qua a^imUS. Sapieriat fc

d Quianong.i.idetfiii.erini S]uit.ntf,conSaudetautemTeritaii. *JergO filiuS defapien- 4

quinatus,certus,fuauisamans bonumtaaum, quitnihil l) ciapacris,ficutlurne'

a Commnnij omnibus: b Innw bon.ate. e Qui dat lalTo rittutem . %6 delumine , DeUS dcvetat bene facere , humanus, bcnignus, (ra

c

bilis, certus, fecu-'

Deo,&fingulus pa-a Pernaturamomniactntnet. >T Via, verua, & wta. b Qnia lumen omnium.

28tCr lume, & finguluS

rus, omoe^m habens virtutem, omniab

profpicicns , & ]l filiuslumen,fingulusa Vrrfe,0^ainmanuemfimtormiesnnesterii> cuionuicgenuflectitvu,ca:leftmm,terreto 31 fpiritufsanctuslume.

icrnoium. ,, c 1 i^

qui crfpiat omnesfpiritus intelligibilcs , t mundus. iltaS^^D^C**

1*'*. &lingulusrpiricuflkn

''"'''O''

c y e ., 3 aus D K.Ergo& mtB<listtl,r.

fingurus patcr fapientia,& ucrunque iimul unu lumen,unusDeus,una fapicntia Sed filius factus efc nobisfapicciaa Deo,&iufcina,& fandificacio,quiacemporahcer adipfumcon-uenimur,uccumilloin xcernum maneamus,&ipfc incemporc uerbum caro fadtiim cfc, &habicauic in nobis .

NICOLAVS DE LYRA.ttr Salomeoftcudic qualicer eum dircxir in attib. \kq co

en.pla:iue,&:p.imo qaicu n idconccmplacionem rerum

iaciua!,u,iccLi:idofv.ipernacjralium,ibi.E/1e/j/iini.Circapriium diciz.Ipfe enm de.mibi bwtmqttjtfnnt.m nacura .

ycienr iw.finc admiftionc fal(icui<;,q'ie a Dco non poceftE0b,fae:ia vero dc talibus acquilica li ^qucntcr habec aliquafall . admilfa.vcdictum eftfupra.

^f/cirf.quancu ad ficum corporum cclcftiu & elcmccariu.

|j-Et vir.ele. quancu ad ea qu^ poflunc fien per virruccs eoru.

4 //.e?"cof.eric.Kw.Diuidicur.n.annusinquacuorcempora.f.ver,cftacem,aucumnuin,&: hyemen.& quodhbcc iftoru'

abcccercum principium.mcdiuin, &: fincm .

FUiC.ptrmu.tde calore in frigus,&: econucrfo,i5c de die in

iodtem,& huiufmodi .

\6 Et cunf.tc i.qu^libcc.n.rcs gcncrabilis hecccrtam pcriodu1

cemponsin quaaugmetacur,decrefcic,& candc corrupitur.\y iAn.cur.pcr mcnfes,hcbdomada$,&: dics .

!8r/t'e7.rf'.quarum ad licum planctarum & eorum curfum,

i&fimilitcroctJUEfpha;ra:,in quafuntftcllefix.e .

1$ 2\(4.<jH..quoiumfpccics & moresfunt valdc diucrfi.

Et ir.bcmm aliqi j^ funt alijs ferociores .

Vm en.naaliquifuntfcrcni,alij proccllofi,&:aliqui?grotaciui,&: aliqui fatiaciui .

\% Co.;o.qua:poffunccognofcidupliciccr.Vno modo pcrcercicudinem,&: hoc modo cognofci non poffunt nifi diui-

na reuelacione. propcer quod hec cognicio non pcrtinet ad

contcmplacioncm,qua;eft rerum nacuralium . Alio modopofTunc cugnofci per conietturam ex fignis cxcerionb.&: fic

fapicnccshomints de cogicacionib.aliorum frcquenccrconiccturanc,&: dc cali cogicacionc loquicur hic Salomon .

13 D//ere/fi<t'/^K/iorK'.i.atborum,quarumfunc multefpecies 6l varig vi rcuccs,&: aliqua: crcfcunt in rcgionib. calidis,

liqua;in fngidis.

14 tt vhtutts radicum. diucrfarum herbarum.15 Et quxcunquefunt abfconfa .ficuc virtus pcr qua magnes tra

hic fcrrum cff abfconfa homtnib.liccc vidcant cffectum.Notioa it?oru &: fupradidorum falte pro magna partc data tiuc

Salomonipcrinfufioncm,vtdictumcft fupraideofubdit.1 ( Qmnium r.Jdco potuit doccrc Salomonim cficdum fuorum naturam .

17 ne.///.HicconfcquenteronditSalomon qualicer fa-

pientia direxitcum in fupeinaturalicontemplacione.Ecdiuidicur in duasparces,nam primo declarac vircucemcreaca;

fapienci2:fccundo,qualicer dirigic in fupernacurali contcm-

plationc,ibi,Ec per nacioncs.Circa primu df.// e.in //.f.fapietia increaca de qua immediace an dixir.Omniu.n.arcifex,&:c1 8 SpiritMs //jw.f.formalitcr in fc 6c effediue ahafandificas.1 9 Muliipkx.m donis .

20 rnicus.in fe.propterquod Apoftolus;i.Cor.i2.b.cnumeratis varijjs fp:ntuffandidonis,fubdit, Hccauteomniaopc-racur vnus atqueidemfpiricuSjdiuidensiinguhs proucvulc.a 1 Subti. i.pcnecrans omnia fua vircuce. vnde.i.Cor.z.cdici

tur,Spir:cusomniafcrucacur,eciam profunda Dci .

21 Djcrivs. efiediue, nam facicdiferce loqui eciam in omniidiomate, vt patct Ad.i.dc apoftolis .

a j Mobilis .fimilircr erfcdiuemam homincsfacit mobilej&:

agibiles ad fequendum inftindu fuum. Ko.S.c.ilfiifpiriiu Dei

aguntur bi fi.Deifunt .'

14 iflco.formalicer & cffediue,quianullacoinquinaciopof-fib.lis eft in eo.necab co caufan .

* c Cer.ii milicer formaliter &: etfedine.quia de nullo poccft

dubicare,&:quod reuelac.infinuacabfqucambiguicacc, pro-

pccr quod propheca; fandi veritatem libi reuclacam dcnuri

tiabancfineha'fitatione. Iere.ztj.e.In ventaccmiiicad vosdominus .

26 Sua.in fcquia cft fummum bonum,&: in al:js, nam om-niagrauia facic fuauia .

7 ^tmans i>o.nam cft ipfa bonicas per efienriam .

a8 Qui n/.minus dicendo plus fignificac.f.quod ad omne bonum agcndum inuicac .

2.9 Hwa.noftrisdefedibus compaciendo.30 f/.i.benc igniens,ad amorem Dei nos infiammando.

3 1 Stabi.contra mala prxfencia nos firmando .

32 .SVcK.dc fucuris malis immincncibus timore aufcredo.

jj 0/ew/;<j.j/r.inopcrando.34 Owi/i/?ro/.incognofcendo.

35 Etqui ca.omnesfpi.in.quia quicquidperfedioniscft ,vcl

cifepoccft in fpecieb.crcatis mulciplicitcr &: diuifim,toturain eo fimpliciter cft &: vnitum .

36 Mmdusyfub. Expofitum cfi fupra,vbi didum cfi,Subci-

lis , incoinquinatus .

Qtnni-

<?

i?i7a Vapar tfl en\m Vir-

^ tntiiDii.

ihoeb.EpifcNqcamminor maicfiace

V.bus d? iUcdcqMOSalomonait.Splidor

!uus ctcrnc&fpcculufinc rn.acula Dci

rm;cfiacts,PUnefpc-culu finc macula. Cuiiod.c. n.Dci vulcus,

&ngurji ficjefccrc*-

fOetale.air. pnthens plena pfisi-* _ niagtnc rcdJidit,ivc.** b C<or c>i ci<to /-

ftl dicrn4 ,

* Amb.lionusfilius,

Candor ctt cnitnlu-

cts xccinx &: Ipccu-

lum finc macula Dci

maicitacis, &imagabonicatis ijlius. C^uo-modo ergo non bo-

nus.qiu elt 'mago bo

jpufior. nicaos: Sicutcnimi-

mago Dci Deus , fcd

Ynu pcus ,ita & di-

uina: imago bonita-

t:buna,lcd vnabo-r mus.Mihiccrtcvtilc

cft

Glof.ord& Nicolai deLy ra.

i Hihilenim tubtiliin.raobiliut fipicnti qu* omnia creauir.regit.otJinat.In ipf enirn, viuimus.Se moue-

tvut.Sc fuinu .

fubtilis . Omnibus enim mobilibqs mobilior eft fapientia. i

a A rine vfi|UC ad Jnein. b Quia iux c.t.Sc tencbrx meonoii funt.

c CiiejaciCi.s frlgus iiifiicliittis noftrz.

a Attingitautcmvbiqifcproprcrmunditiamfuam. Vaporeit;a Splend.itghria: confub;iant:s!is.r.

iu!is coa-Krnus . J

cnim virtutis Def , & emanatio quardam eft claritatisomni- 4a Suinmofconoiwnjppropin.iu.il ir.a^nn. b Scmper C inp|*;j bonum eft.

potentisDeifyncera.&ideonihil incjuinatum in illam in- f

a lauuo vrietur patci.Q.ii videtmc.vidct 6: patrein. b Qui pcctatuiu 11011 iecit , nccinuentua cit dolus in ore em.. .

. cutrit.tCandorcftenimlucisaetcrna?,&ipeculum finc ma- $" a Dena r-.-pizfematio . q

cuIaDcimaieftatis, cVimago bonirarisillius . Etcumfitv-ia Cum patre. b Qjja omnipoiens. c Immma'-) IU. d Regnando 01-

j [dinandr). fOinnia per ipfum fa.funt.

na*,omniab

poteft,& in fe permac

nens,omnia innouar > & pcr [*

nationesinanimasfandtasfetransfsrt , amicosDei &pro-i4a S:ultitia Deu odib.lis e.t. b Qui in lcge domini medita. die ac nocle.

[c

phetas conftituit . Nemfnem cnim diligit Ueus-, nifi eum quic<ja Q^j .1 corporahs luxqux modooij.t,inodooritui,fpcc;aii lucicomparata fcinrilla viderur.Clinftus juo iycjuc unftornui cUntaiem lonije tranfccruiit.Injr lp(i pcnbnnt.tu autcm permr.ncbis. -g

cii lapicntiainhabitat . Eft enim hax tpecfoiiorfole,& fuper \

omnemdifpofitiop.em ftellaium lqci comparata t priorin-20a Quia nullu tine pectato,vel immuius a pcccjto. b Quia peccatum non fecit , ncc inuemus eft 2 I

dolus in ore cius.

uenitur. llli enim fuccedft nox^iapientia^m autem non vincit"

malitia . 24

*5

I^l8cftj bonum Dco crc- )

dcte,qucm ,ncorumhabiturus funi iudi

ccm dclictorum , iiH

viderint qutcrcdercbonum nolunt. Ica-

quc quia legifperitus

clt iftequitcntac ,fi-

cucin libro alio dc-

monftrat^bcnc di^;c.

T^emobonus , nifi -pnus^lit

Deus . vc admoncrcc

quiafcriptumcU.^otentabis Dtum tuum,

(cd m.igis coficeretur

Domino, quoniabo-nus .Deniq-,cumfcpc

pcrl^t ingicnii gloi u-

ciinlcgcquod aiuuc

cutcfua omniacufio-

diiTcc, vcinanemia-ctatiam ciusexponc

ret,o3cndic ci adhuc

dccflc quodfegis cli.

Ecideoad mifericoi

dia: pra:ccptum tri

ftisinducitur , vt :i

eum nacuralis qtir-

dam dcrur forma fei!

tcncii- .

& CAP.

NICQLAVS DE LYRA.

I Qmnihus cnim mo.&e.Motio ifta fimilitudinarie dicitur, in

quancu.ndiuinafapienciagdomncsclfettusDei dtfponen

dos pcrcingic vfque ad minima .

9 ^tttingie an tcm vbi .l.puricaccm .Eo cnim quod nihil habcc

cxcraneum adni(tutrinon habcc aliquid rcltnnges ad vnu

locum.

3 V&porejlenim virtutis 7>ei,&e.Va$or auccm eft quodda elc

uatum ptoccdcnscx aqua,a nacuraaquarcxiftcs, ficuc filius

jndiuifiisquidiciturfipicnciapacris proccdtcabeo, 6c cft

ciufdcm nacura: cum ipfo .

4 Eftmu.'iu&iam }yc. S:c.n.Ioquitur Apoftolus . Hcb.I.^i

cui/i fit fplendor cr ;;gurafubfljntieiusyZ7c.

5 Et tdeo mhil inquinatumin tUam incurrit , &c. Hoceftexpofi-cum fupra .

6 Canaoreflenimlucistternx.qwifilius in diuinis cft lux dc

lucc.

7 Etfpeculnm ftne macula Deimaieflatjst&c. m quo omnia rclu-

ccntclanflime.

8 Ei iimgo bomtatis i///j-.Proprium cft cnimfilij Dci , quod

lic nnago pacris.Angcli.n.&c honuncs ad imaginem cius cf

fcdtcuntur .

9 r 1KW//1 vna. (impliciffima.10 Omniapotcfl. quiainfinica.II Etin jcperma. omnino immutabtlis .

2 Omnia in/otff.facicns omncm mucabilitaccm.Ec hoc modo (-"htlofo.y. Phylicotum,omnia mobilia rcducic ad vnamcaulam pnmam omnino immobilcm .

1 i t Offenia virtutcfapicntia; incrcata:, hicconfc-

qucnccroltcndicur quahccrdirigic lnfupcruacuialiconccm

placione,cuin di>-icur.r/)c>- iiationet. diucrias iinc pcrfonaru

acccpuonCi14 ln *MMi /in.i.pcr conatum ltbcri arbitrij in bonum difpoiicasad fjpicnux donum .

15 Jcrrrt/ii/cT/.hucdonutn confercndo.16 .Jinicos Dci. pcr ridcm chanutc formatam .

17 Etpropbetas.pcr cognitionem fupcrnaturalcm .

lii Comi.iuit. licuc patct in vctcn tciuincco.qtiod multi fucrunt prophcta-,tH)U lulum dc Hcb.fcd cttani dc Gcntijibus,Jicut pacec dc (ando Iob qui luit Gcntilis ,S,bv lla ctiam ri

Uu*a habuit fpintum prophcucum,vc dicit Aug. Siimliccr

m

inhiftorijsR.omanorumlcgitur, quodcemporc Conftancj-nt tk. Hclcn^ macris eius muecum fuic quoddamlcpulchru,m quo iacebac homo lanunam aurea habens m peftorc fuo,

in qna fcripcum erar,Chnftus nafcccur ex virginc ,& credo

in cum.O fol Helen^& Conftancini temporibus lcerum mc >.

videbis.ideft facies me videri .

19 ^miwc/Myj^c.fapieciainhabicaCjquodpocefcincclligi dc

fapicntia incrcaca,cuin quahabicachomoperchancatem.i.Ioh,^X.%</ manet in chantate,iu Deo manet,& Deus in eo.Pocdt

ctiam incciligi defapiencia crcaca,cum qua habitac homo,

habens cam lnquancum refiecticurinccllewtus fupcr fe ad co

gnofccndum iV amandum fapicncicjdonumj&i huncdiligit

Dcus,nam lapicnoa prouc e(t donuin fpincutianti ,6c pcr

j

quam homo bene iudiC3cdediuinis,pcrquandam connacu

ralicacem ad ipfa.quamuis non habeac nociciam fcripturaru,ficut vircaofus bene iudicacdc percinencib.ad vircucem,quaUis nun habeac uociciamlibn tchiCorum.Connacuralicas^utem addiuinaeft percharicacem quc vnichominem Dco,

&(iclapienciadequaloquicur hicfcripcura, prafupponitcharicatcm vc ci anncxam,ncmincm auct3 diligic Deus, niB

fkmchancacc,2,0 // entm hfcfpe.fcle.Hoc paiet vcrum non folum de fapiitia incrcata,fed eciam de crcaca,quia fpccioficas foliscorpo-ralis cft quam prax.eilit fpeciolicas fptncualis .

z 1 Etfuper onmem dijpQ.flella.innkcndit lpeciofitas fapiecij,oc cadem racionc .

ti Luci. f.corporali ,

x ? Comparatapriur iwte.Si intelligatur defapietia increata,fic

prior cft dignicacc & dttratione.na eft ccerna ,lux auce cor-

poralis tada eft in cepore . Gcn. i.a.Fiac iux, &L fatta eft lux.

Ec quod dc ittaloqoacur hrc,paccc per hoc quod fubdicur.

2.4 lUi enimfucccdii nox. & Gen. i.a.dicicur, Appcllauicquc lu

ccm dieinv&: cencbras nottem.Si auc incelligacur dc fapien-tia creaca,prout e(t donum fpintuffandi dacum homimbus,fic pnor e(t lucc dignicace,uo came duranone, nam lux tita

fafta futc pnma die,natura vero humana dic fexca ,Gcn.c

2j Sapicntiam autcnt non v/n.mtf.Qnpd paccc verum de fapicu

cia {ncrcaca,&: limiliccr dc crcaca quancum ad hoc,quod per

maliciamculpajnon corrumpicurefFeCtiucfedcancu demc

ricoric.inquancum homo pcccas dcmcretur, vc fibi domunfapicnciae a Deo fubcrahacur, vidccur camen hic fcripcuraloqui dc fipicncia mcrcaca,per hoc quodfubdicur .

&apicntia:

C A P. VIII,Ttingh a H'ir. i.apriricipio mundi vfq^ad aduen-cum Chrifli, mirifica opcra & fyncer-a ceftimo-nia per vccus ceflarnecum forcicer allcnc , &: abincarnacione verbi vfq; ad fjnem rnundi fuaui-

tacem euangcJij expo

Cap. VIII. 1910

B

nic.A fine ergo vfquead finem forriccr per-

tingif, quiavbiq; per-

fccteagit. Finisenim

perfcchonem iignifi-

cat.

a Glori. con. i. repra>fcncat gene. illius.f. patris, qui eft ei coxter-

nus& coomnipocensvel partim dc tcmporali natiuitace, parcimdeeterna poteft legi.

Habet sontubemiumDei. i. humanitatem,in quahabitatDeus,

Stabili foedcre. bmififti Iefnm Chrtiium.

fumere\ &amator fa&us fum formseillius . Generoficaccma fatiit fcilicct,quia ei co*ttnus. b In ptincipioetatverbum, 8c yerbumeiat apud De.Sc

Deus erat verbum, hoc erat in piinci.apud Deum.Et veibum caro lactuui elt.St hab.in no

quiefifapicnciapatris a jllnis P-lorificacconcubeVnium habens Dei: fed&omniumve fflnnhear pcrtcm. o_ . .

a Qiiia pater dilig t tiliuin, & omnia dedit ei in maniis.

contulir, quocunque tempore,quacunquckgc,quacunquc Dgente.Quidam cn lpeciem pietacis habeces,vircucem iguo-rauerunt, quiacrearori fubdi nolucrunt, ldco viadifciplmxnefcieruntSc pericrunc . Deus efnm folus virtus &fapicntiapacrisinuenityia difciplmx, 6t dedit illa lacob puerofud.

e Etftmuititudinem.

P. VIII. * Didym. Ciyia nec

ignoraiuia m eo eft,

nianifcftat Danicl deeo diccns.% ognofcit

f]UA in tencbns funt &lux cumeo cfl .EtiWud t

Occnltorum agnitor Deus-

cognofcent omnia ante-

quamfiant. Sienim ha-bet fcientia occulcoril

atque ccntbrQforum.

&omniumqux f.ieie

da funt, cuius vltenus

ericignarus ? Non ha-

becigitur communionem hxc lux cu igno

racioneincelligibiliu.*Vnde fcripcum eft, E

C Aa Id eft, a principio mundi. Ab xterno vfquc in xternurn.

b vfquead.idiienuiiii Chrirti. c t^iiaDei v rtus.

Tcingic ergoafinea

vfqueadfinemfoc

r-a Quia Dci fapicntia.

b Ego diligo diligentes ine, 6c qui maiie v gilauerit.adnie, inueniet me.

titer, &difponiromniafuaufter. Hab

nc \

amaui & exquifiui eam a iuuentucca Beatus qui obferuat ad poltes oliij mei.

mca, & qua

xfiui fponfam mihi cam af- 4

Ventatis : vnde, Hatc elt vita sterna, vt cognofcant te folum, &Qma coxtema patri coomnipotenti

Ljuem

8

910

vel glonficac gcncro.

illius.deftDeiparr.s, b dominifr dilexfcillani. Doclrixenimefl:difcipIinaDci,& ^^mmmvoiuciadte\d eftciufdem eiicn- . . .... r .. . .r , nebras* Si volunc hx

tix cft cum pacrc ab tclcctrix perum llllUS . Et h diuitu:appctuntur ln Vlta, 13 reticidiccre.vcdero-

14gent deicaci difcorda-

re prxfencia ,ad illud

quid fapfenria locuplctius, quasoperatur omnia ? Si auccm 1 * quoddicrum eft. t>o*

a Tiofundam, fcilicet&fanamintclligf-niiain.'

b Bonoium opeium Sc vinutum. l6fult tetiebr.1.1 latlbuluttt ,

hoceftjDeus.Ecillud

ecerno genica, nata 1n

tempote de matre.

b Do.cfie. Depleni-tudineeius omncs ac

ccpimus.-pcrquc g;atia 6c vericas fjCta eft,

idcft reuclaca. DeumI nemo yiditvnoHam ,fvd

filiits aui efl infmupatris

ipfe enarramt.

c Etb. Nihil cnimdefidiofum in operi-buseius. Quarcunque

1 func vera,qua?cunque

pudica.qu^cunque iu

ftaagic,^: agcnda fuis

commictic.

JC d Sob. e.&fa. Raba

Stabilem f.faluicm ponit.

fenfus operaa

cur, quis horum qu.-efunt magisquam illaeft)

t fipicnti^,

1?2.0

11

21

artifex?Et fi iuftitiam quis diligit,& t labores huius magnas

a Temperantiam. Q^ntuoreniin ptincipales vittutes p^nit.

habcnt virtutes. Sobrietatemcnim & t prudentiam docec,a Fortitudincm. b Ad sternam vitain.

& iuftitiam , & virtuteam , quibusvtiliusnihilelcintvitaho

l+

a Niliile! quodcam latcat .quiaab aternogenitaeltcum patre cuncta difponit. \Ipla.

l6

minibus . Ect fi mulritudinem fcienticedefiderat qufs, fcit Ha Quja initium Sc finis. h Qjii ait : Egp dabo vobis os Jc tapientiam, &C. %g obfcUriCaCCm 11011 in

pretcrica, & dcfutua

ris seftimaclcic verfutias iermonum, ? Deo,qm luxcft. Ip-

tJI

iis quoquc fermoni-

bus aduertcdum cft,

quia idcm fignificauit id quod diclum eft m tencbris^ nu-

bcfeu caligine Deum cflc,tk:latibulum fuum in tcncbris

"JSppfuifle

Intrauit Moyfcs in nube

vbi crat Domintts . Sciac

tenebras in his figni-fic.iri inccmpra^heli- t T'3<

bilicatis ckis obfcuri-

tatem . Poffibile eft

namquc pcr ignoran,-tiam nofiram

, ratio-

num hanc nobis ficri

Qui tcmperans eft, prudens, forcis &: iuftus , quid itli decft?

Hasaut vntutes ncmo habct, nilicui ois vittutuorigodcus

f- contulit

N i C O L AVS DE LYKA.C A P. VIII.

ATtin.erg(Kafi.vpjueadfi.forti. Omniacreata penecrando

fuavircucevfque adminima. 1 Etd. omnia fua. quiadat omnib9 creaturis formas & inclinationes,per quas mo-nencur connacuralicer ad adus& fines fuos, licuc lapidi gra

uitaccmpctquanaturaliter cendit deotfum. i Uanc am.

Oftcnfo qualitcr fapientia dirigit in vita contcmplatiua hic

confequentet ofteditur qualitcr dirigit m vita attiua. Et di-

uiditurinduaspartes,quiaprimo ofteditur,quod fapientia

cftfummediligenda. Sccundo,qualitcrdirigit circa agcn-

da,ibi : Etftiuflitiam. Circa primu dicit Salomon. Hanc ama.

iingulanter. 3 Et ex.f^waiK.mfj.DifcendoaNatthanpro

phcca,&: petcdo cam deuote a Dco mihi dan, vt diclum eft

iupra.Et iicpatct,quodloquiturhicdefapientiacrcata.Subcodemenimcontcxtu litcrxfrequenter traniicdeincrea-

taadcreacam,&cconucrforonefupradida,cap. 6. 4 E*

tjux.fpon.mi. id eft,meditationibus infcparabilicer adhasrere.

5 Et ama.fa. Eft.n.dccor anima: affimilans ea dccori crea-

toris. f> Gc.;7.^/6r/.i.homohabcnsconcubcrnium Deipercharicaccm , per quam homo manet in Deo , & Dcus in co,

Qlortficat. id cft glonofam confitctur ck laudat. Genetofita-

tem.f. fapiencix crcata;, quam cognofcit cile quandam im-

prcffioncm&emanationem a fapicntiadiuina. 7 $ed&omnium do. d't. il. Inqunntum facit homincs Ueodiligibiles,

vtprardidumcft. % Do.e.efldi.Dei. Nam donum fapicntiejiacit hominem fubdi mandatis diuinis. 9 Et ele.ope. il. Napcr ipfamclcgic homo opera Dco placica . Confequenter

arguitipfam cffediligibilcm pcr locurn a minori, di.

10 Et //.Ecaccipicurhicfi, ptoquia.quiaficeft vtapparecadfenfum. 11 Quid fapien.q.d. (apientiahactonediligibi-lior cft, pcr quam multo plura maiora,& meliora pfit habc

ri,quam perdiuitiasccporalcs.vndeProu.17. Ciuidprodeftftulco habcrc diuitiasxum fapicntiam emere non poflic?

ii Si

11 f/tfRfcm/f&.i.induftriahumana. ij O^t-.inagibiiibushumanis. 14 Quis bo.qu<c funt.id cft operam hurannorum.15 Ma.quamil.tfla,.(j.d. ln operibushumanis mulro magisopcracurdonum fapicnti^',quam virtusnacurahsinduftnc.

propcerquodeftmagis diligendum. 16 Et/iiuflj.

Ottcn-

foquod fapientia ficfumme appetcnda ,hic confcquenter

oftenditur qualiter dirigic in vitaactiua.piimoquancumadpartem actiuccqux vocatur monatTica.quaJ refpicit bonumregimen vnius pei fonar. ecundo quanrum ad lllam partc

qua:dicicurpolitica,qiiajrtfpicitbonumregimcn multicu-.

dinis,ibi. Habtbopropte, bant tlarkatt m. Monaftica vero con-liftit inacquifitione&exercicio moraliu virtucum,qua:rc-ducucur ad quatuor vircuces.i.principalcs, de qtiibus hic df.

17 Etftiu.qni. Accipiifhiciurticialegalis quarincludicocmvircucem , licuc diCtum fuic fupra.cap.i. 1$ Labo.i.opern

fapicncix. 1 9 Ma.ha. iibi annexas quas cxplicac diccns.

20 io/r.i.cemperanciam. n (/j.i.prudciniamqua?eft'

fapientiacirca agibilia humana. tz Etiu. qux elt virtus

fpecialis. z^ Efp'u. i.fbrtitudincm j Iftxfuntquatuorvir-*tuces cardinales,ad quxaliaj virtuccs morales reduamt;, 10

fubditur. 24 J2></Wr.pra?fcnti. 15 Hotn. quiapcrvirtu-tcsmorales efficirurhomo bonus fimplicitcr , pcrvircurcsaut incelledualcs, qux funtartes Scfcicntixfpcculatiux.no

crficiturhomobonusfimpliciter, fcd fecundum quid.-vtbo

nusarcitcx, bonusphilofophus&hmoi. 26 Et. pratticx.

17 Dcft. hoc fupple habcc pcr fapicnciam. idco fubdu ur.

2$ Scit. i.fcire facic,eo modoloqucndi quogramacicafa-

ciccongrucloqui. vf cnim hicfcnpcuraloquide fapicntia

prouc fuic in Snlomone,vc fupradictu eft cap.prxccdenti.Salomon aut pcr fapientiam fibi data multa cognouit depra?teritis , tte per illa potcrat comeiturare de fucuris. ideo fub*

ditur. 19 Et de. Salemon ctiam plura cognouit dc futuris

pcrfpir''cum prophetixccrcicudinalicer. 30 Scifper.idctt

iallacias. 3 1 Sermonum. quas lapientia tacic aucrtcrc.

Tom.^. Pp

Dinifi-i.

10U GIoord.&NicolaideLyra. 1022

6

Luc.i.c

^pcfuiiTcquodngnifi.A car ex his verbis, &: rc

pebrx inconon func

vl!x. Inipfoiaiturnofunttcncbrar.quiancc

paturxciuseft bas ha-

bcrcipfcvcrointenebnscVcaliginrclfcvi-

dctur.nobis vtiqueco

preheniioncmciusnohabcnribus,cuuisfub-

flanticcflcnofcuntur.

a Tmpofui. Ra.porcft

lioc dc gcmtrice Dci

intclligi,quxp:opofi-to virginitatis

meruic

vcrbo Dci fcrcundari

& gcncrarc filium Dci

adYalucem mundi vcl

jj gencrishumani, &: ab

omnibus vnicc cclc-

brari. vnde ; Beatamme

dicet omnts generationes.

Cui concordat quod

{equitur:H.ibebo propter

hanc cLtritatem.

b jldmirabUis. Partus

virginisomnibus fuic

admirandus.quiainrefurrc&ioneir. &ruina

multorum extitit qui

flat infignumpopuloru, fuper quc contine-

bunt regcs os fuu, ipsu

gcntcs deprccabutur.C Intrans m dom. Rab.

Poft prxdicanonem,_ poft opcris farniti iola-

*-> cium

fropofitione*. Aliasdifpofitiones. .... ,b Qiyait,EruntfigiinloleScJuna,Jcflcllii.8ciBtcrMs.

Scc.

& diflblunones argumcntorum : (igna & monlti a fcit ante

a Populus X>-\ commumoncm fa; i ntizXChrifti fe habcie yauder;<c ii ainplexu

custlclertari.Cjiii ait.ii quit mihiapeiucrit.intiabosd illum.ck cutnaDu cum

illo.icipli-mci.um. ^ _

quam fianr, & euentus temporum & feculoru. Propoiui er-

eo hanc adducere mihi ad conuiuandum , fciensquoniam*> a ld e:l alleuiatio.

mecum communicabit de bonis, & erit allocutio cogitatio-a vox doctoruin. b Doatbttra faluatons.

c Quiiius euangelium prardicabo.

nis&tedij mei. Habebopropterhancclaritatemadiijrbas,a Quia principatu & potedates fubijcitChriftianx ic:igioni. b Fatnnrchas & pro

phctasquibuifocultui ,c Oniniafecunduin lcgrmdijud-.cans.

& honorem apud feniores Iuuenis & acutus inueniar in iu-

a 'Cum reges Sc piincipes mirantufpia:dicationem cuangelij. Alhs amabilis.

dicio,& in cofpectu potentiu admirabilis ero,& facies prin-a Non audcbunt loqui.

cipum mirabuntur me. Tacentem meiuitinebunt&loqueni

a Attenti ad fermones meos. Non audentes mihi rcfi.lcre.

tem mc refpicient, &fermocinantemepluramanusorifuo

a Inunottaliratem habent fanfti in chatitate tadicati Sc fundati,8c fpem immoitalitatis.

imponent.t Pranerea habebo per hanc immortalitatem , &a Mecrum opcrum 5c virtutum. b Secuturi funt ine.

mcmorfam asternam hisquipoft mefuturi iuntrelinquam.a Etudiam- b Qnibus euangclium prxdicabu, necpervarias fcftas abire peimittam.

c Ahas fubiecta:. d Vifti patientia mea, Sc videntes Chrilti mnacula

qui aicCocfiditc, quia ego vici mundum..

Difponam populos,& nationeb

smihieruntfubditar.Time-a Fidelium. b Benignu

bunt me audientes regcs horrendi,& in multitudine bonus

a Aduerfarioium. b Cactera fons agennbus quid intus prarftct, adiungit.c Sapiemiani fcilicet. Conhdentiam mentis.

videbor,& in bello fortis. Intrab

ns in domum mea,conquic-

fcam cum illa.Non enim habet amaritudine conuerfatio il-

lius, nectardiuconuidtusillius, fed letiriam & gaudiu . Hxc

cogitans apud me,& commemorans in corde meo: quonia

tium pi cbcnr.nd k re-

deuntcjdiuir

placiom vat unt.vbi fi>

pcmidulcedinisquicccm inueniunc.

Corporalcs dclicia?

corpus grauanc , fpiri-rualcs veio mccem rc-

lcuanr,&: cato cfuriua-

tur,quancoampliuscomcduntur. In

illisap-

^ pcticus placec, expcnetia difpliccc. Augcnc

9 Vcro fpirituales dclicitj10 dcfidcrium . qua? quo

magis fumuncur , aui-

diusaniacur. vndcDa-llid: Gujiate &vidcte quoniamfuauis.&c.

Ong. Quiaperitosmutum,r5chnguasin-fantium facic difcrcai,16ha:coIa func in Chri-

17fToaccipienda.Ipfce-nim fapicntia, forncu-

do)iufiiria,fancritas3

prudentia.Scdcum (it

Jg vnusinfubiacenci.pro, 9 vanctatc fcnfuum di-

io uerfis vocabulisnucu-11

patur. Almd cnim ii-

gnificac fapictia ,aliud

n mftitia. Sapientiaqui-3 dcm , difciplinani liu-

24 manarum <k. diuinarfi1 t reruminftruit.Iufticia2,6 autcm quod diltnbu-

cor & mdex mcnto-rumiic. ^Tm

I

D.:::^,

NICOLAVS DE LYRA.

j Ef diffolutiones arjumentorum. quxfiunccontravericacem

fpccialitccinmoralibus.

X Signn (T monfira.fcit an.fiant. Hoc pacet vcrum de fapien-

tia increaca, quam nihillarec.Similiterdecreataproucfuic

in Salomone.Nam ipfe cognouic difpoficioncm cxli &: ftcl-

larum , vtdictum eft cap. pr*cedenti.&: fic prarcognouic or

tum iignorum &: conficllarionum , qua: monftrantaltqua

futura, vt ftcriliratem terrx futurafn,vel fert.licacem,&:

huiufinodi,proprcr quod dicuntur monftra a monftrando.

j Tropofui ergo. proprer prardicta bona.

4 Hanc adduce.mibi ad conui. pcr frcquentcs meditacioncs fa

picntix,m quibus cft delcdabili s vica.

5 Sciensauoniamtne,&c. pcr frequcntes enim medicacio-

jics fapicncix augmcncacur fempcr bonum in homine.

( Et erit allocutio cogi. quia cales medicaciones func verba

incntis.

7 txdtj mei. fcilieet cxcludcndi . Talcs enim mcditatio-nes omne txdium cxcludunr.

8 Habebo. Hic confcqucnccr oftendirur, qualicer fapiencia

dingicin policica. litdiuiditur m duas parres , quia primo

oftcnditur qualircr peream populus "ubcrnatur . fccundo

qualitcr ipfa fubicchim propnum confolacur , ibi : lntransin

domum wfaiw.Circaprimum dicitur . Habe. propter hanc clari.

ad turbat, audicntcs fcntcntias meas vcras, &: ad populi ccan

quillicatcm ordinatas.

9 Et bono.apudfe. Et hoc fuic verum ad litcram in Salomo-DC , qui populum gubernauit pacificc , &: qui fapicntiaprx-tcllcbat aliosfapientes&; fcniorcs. j.Reg.j.10 luutnis& acu. inueni. in iudi. Iuucnis cnim adhuc cxi-ftcns

, valdc folcrtcr ludicauit filium rcddi verc marri. 3.

lUgum. \.

1 1 ln confpetlu poten. admira. ero. Omnes cnim rcgcs mira-bantur dc

fapicntia Salomonis.

Et

1 2 Etfacies principum mirabuntur me. vnde.J.Rcgum.io.di-

cirurquod regina Saba qux erat fapienrifinna , vidcns ma-

gnificcntiam Salomonis non habcbat vltra fpiritum.1 j Tacentem mefulMnebunt . ld cft cum 1 euercntia cxpe&abuncquoufque verbum rcfumam, veldcm eisloqucndili-cenciam.

14 Loquentem mere. acconici de mea eloquencia.1 5 Etfcrmo.me plura ma.erc.id eft quancumcunquc protra-ham fermonem,rcuerencer aufculcabunc.

16 Troptereahabtbo per hanc immortalitattm . apud Deunj., 17 Etmemoriam&ternam. apudhomines.1 8 Difponampopulos. ad bonum commune.19 Et nattones mi.erunt fub. Mulci nanque Genciles fuerunt

fubierfti Salomoni.zo Timebunt me

, &c. Mulci enim reges horrendi alijs , au-

diences fapienciam &: pocetiam Salomonis , cimebanc eum,&: rcddebanc ei tributum.* i Et in multitudine. fubdicorum meorum.12 Videdur bo. efs bcnefaeiendo.2 j Et in bellofortis. concra aduerfarios meos.

24 Intrans in do.meam . Hic confequencer oftenditur quali-

rerfapienciafubiectum propriurn coufolacur . Intransin dO.

meam. id eft propriam confcicnciam . nam inccllettus &: vo-

luncas func potentix reflexiux fuper feipfas.

25 Conauiefcam cum illa. Homoenim pcrdonum fapientixhabec medicaciones valde delectabiles apud fc. idco fubdi-

cur.

26 Tfon enim ha.ama. Dicirur aucem conuerfacio fapicnrix&: cius conuictus mcdicacio , qux ex mcellettu &: habicu fa-

picncic procedir.Ec fubdicur caufa huiusdelectarionis,cumdicitur*.

27 Quoniam im. id cft propccr hoc eft deleftabilis, quia fa-

cic cogicare dc immorcalibus &: diuinis , ficuc fapiencia ani-

malis &: cerrcna facic cogicare de carnahbus &c cerrcnis,quorum cogicatio anxictatcm inducic.

Etia

Oiiapicntia:

T a T,*st **? fram h;*eniofhs.& fortitusfum ammam bonam$EtCap. IX. 1924

- v- T ..i..u .uV jnwM, "ncomagisluniiiorrcucrittir.

t lmmortalis cit in cogitatione t fapientia,& ifl aWitia il-1 1 1

'

-1 u> __-_?_-__ f.. _1 _ i"

A ffcw ^e tiugisbews, &c. Rab. Salomon m pueriria poftulaifersc _ Deo fipicn-

i na,&: vc recte indica-

tctpopuiuui,& difccr

nercc inter-bonum &;

maJum: factusefter-

.; go Cjpienciilimus, &_

vidrcur forcicus ani-

Uiiim bonam,quiha-buir corf.ipiens& in-

tt.il igens. Sed quomodo conuemc ei quoddicitur.

b Veniadcorpusin.&c," cu mulierealienigenaamauenc,& ldola <edi

ficaueric? Vidcturer-

go magis eonuenire

fludijscert.Hiericperiienireadculme,vircutum.vndcfcqui Dtur.- Etcumeffem mapibonus, &c. Pater noiudicatqtiemqu2, l<>h.ln .-.(,.

, *, mpflta- , totum immcrtalf, k ftmp riueK

*d r^iaum dcintclligitur.

> Q11 .1 quanfomagis amatur, tanto mogis fliarfior rcpcritn

a Qiiia per ^fum faftafunr omniQui e;t omnium lerum origo , & q..od fartum e<t,in ipfo vita erat.

lius delecTatio bona,& in openbus manuum iliius honeftas *

iinedeiectione, &incerramine_oquela:iIjI

ius fapientia& 4

praxlaritas incommunicationefermonumipfius:circum

a Dilipemer & ftiiHin<*. cn/l^ tn.n j:i 1- . .: ;r_ *.

dic rii.o. Huius rncrh-bra fafti func imican-teseum.c ; ?/ /c/j auoniam

&c. $ Ida-.//f

^feSi* ft"dios*> vnd<r' Sufga dilucub,& circumibo cmitatcm , q,lmm~

*

dijigitanimainea.b Fortiter, tiirmtcr.

4*mqUem

ibam quxrens, vt mihi iliam afiumerem. Puer autem eramHumannrum & di uinarum rerutn. 7

aliter non .

cius. Donum Dei pa*tris.donum filij, do-

num&fpiricu5fancii.

DepacreinApofiolo, Rom.ir.

Grattafaluifatli efiis pCr

fidem,et boc non ex vobis,

Deidonum eft. Defi- *"*lio in Salomone ; ^uik

^nemo potefl effe continens

ingenicfus.&fortitusfumanimam bonam . EtcumclTem .t^T^P^^^^^^ir& 9

fDeusJi&bocipdatumop, 1m Um &:cmnedonumperft4mdefUrfum8elt .

de , Omnefum fapicnti* tr t fcnc

ffE"^in"c^cnibmaglsboni

;

s > ven^dcorpusincoinSuinatum. Etvtfciui > *****-."-*tus cft,& fide faluaco- quoniam alner non poiTem effc continens,nifi Deus det,& ," bulv^keltfaV

A&Q. I.

ris imbucus, pueritia

indolis fua. bona. &iimplicis innocentia:

percepciit ,& cunciis

ftudijs

, - - ... arite*

JJ&bapfvKetur ymfiuif-hoc ipfnm ciatt fapicntia fcire cuius cifet hocdonum : adij

;] %b

efn nominedomniIe.dnm,& deprccatus ium lllu,& dixi cx totis pr^cordijs meis: il f cbrim& acdpktisdo

numfpirituffdntli.

NICOLAVS D E L Y R A.1 Etinamicitia illiitsdele. bo. namharc deicdacioconuenithomini fecundum illam partem anima.,m qua conuenic cu

angelis fanclis. z Et in operi.i.in openbus a fapiencia pro-cedcntibus. 5 Honeflas fme de. nam ab ea nihilinhonefiu

potefi procedere. 4 Etin certamine. r.in collatione fapien-tium ad lnuicem, qma non conferuncde vanis, fed de vcili-

bus.& honefiis. 5 Et praclariiai in commnnica. fer. nam ier-

monesquibus f;ip:ens communicac alijs doclrinam fuam,clari func&inccJiig;bilcs,quiaquxmcliusfciuncur, clarius

pronunciantur . 6 Circumibam (jnxrcns ,vt illam . inuenicur

cnim fapientia per diligentcm rationis inucfligationcm.7 Tne> auiem. poffquam Salomon ofiendit qualicer fapicntia proficic in vica concempluiua &C adiiua , h;c confequen-terponicoracionem,quam fccicpro ipfahabenda.ii,: pi ;mopomcorandi mociuum, fecundo oracionis fua. formam&:modum ca. fe. Circa primum dicic . Tuer autem tram ingenio-

fus. pcr mcelle&us fubcilicacem . 8 Et for.fum. per aticctus

purita-

punratem , hzcemm habuit Salomonaiuuenruce, quandofuic iub difciplina Nachan propheca. , propccr quod vocanicnomen eius amabilis domino.i. Rcg. 1 1. f.

9 Et cum cfsemma.bonus. i.proficiens in vircutibus.10 Fciti ad corpns incoinquinatum . hoc non potefi intelliWdecontinenca virginal^qui.i Salomon valdeiuuemsconcraxic macnmonium cum fiiia Pharaonis : propcer quod mcel-ligendum efi dcconcirienria coniugali , tk. eciam abalijs vi-tijs

V!cabi]ibus,quamfcruau.tperlon"umrempus.vndcdi-citur.^.Rcgum. 1 i.a.Cumqueiam eflec fenex, deprauatumeftcoreuis per muliercs.1 1 p vt fci. &c.effe cont. a vizijs <5_ criminibus.ii 'NjfiDcus. finecuiusdonohomononpoceflperfeuerare in bono. 1 j Et hocip. erat &c. fcilicec fcire quod hzscbntinencia eft Dei donum: nam

fapienciacftcogitatio di-uinorum. 14 ^dijdo. accence.

15 i-t dc.fum illum. dc uote.16 Et dixi ex. id eft tx toco incelle&u meo& affcciu.

C A P. IX.

Eus patrum meorum , & '

dominemifericordi?,qui 1

a Omnia per ipftun fafta (unt;

fecifti oiaa

verbo tuo, &Ia +

pientia tua t conftituifti

homine v* dominarctur s

a O.nnibui terrenis. Chriitus quoque in mui.L i.-i dum miliiis orbc reget ec.lcl.c in cquitatc.

creatutx , quae a te fac5ta eft , vt dilponatorbcma Etit iuftitia cingulum Imnbotum eius.

terrarum in a.quitate & iuftitia3, & in dite&ione <

NICOLAVS D E LyTaT"C A P. IX.

DKuspatrummeorum . Hic confequenter ponit Salomon

iuzoracioms formam &: modum : Ecdiuidicur incres

p.n ces : nam pnmo Dei beneuolcnciaDi capcac.Secundo petirioncm fuam formac, ibi. D* .fii/3;,Tercioad hoc racionem

alicgac,ibi. Tuautem. Circaprimum captat Dci beneuolen-tiam eiusclcmcntiam conficendo. d. 1 Deus pj.meorum.

quos clcmencer clegifti,vt Abraham,Iiaac,& Iacob,&: fpe-cialitcr Dauid pacrem meum ,quemelcgifiiadregnum.z Do.w//i-.qui remififtipatri mcopeccacudemoicc Vri.c.

% Quifea.om.tiam dscerc Dci,cfi t.icerc,&: m hoc conficc

tur Dci poccntian. , & tcrtiocius fapientiam , cum dicitur.

4 Etfjpi.tua coniii.bo. Si.n.flctiflct in flatu natura., babuif-

ictplenumdniiH.. fupcr creatur.is inferiores fe . Sequitur*

5 Vt dif.orbem.ip 1. difj ontdo ci eaturas ad id ad quod func

iucia.. 6 Et in a,, , .cordis. fccundutn ditfamen rccU ronis.

7 ludiciumiudicet. c. hoc propn ptintcad fupcriorcs , quinabcntdeinfcrioriUisiudicare. 8 D4/W.HicC81cqucn-rerformac fuam pc:;oncm diccns. Da mibijcdi.tua, Loqu;-

tuc

a Verum. b Oiatio fili j ad patrcm pro corpore (uo.c Anima iufli fedes eil lapicntiat. R

rpore^ Aimia iu.[. icucs eit iapicnnat

jcordis itfdiciu iudicct, da mihifediumtuarum

a Quiformamferuiai;cepi.

9 afTiftricem fapicnriam , & noli me^reprobarc aa Iunumetisfubiethiscalibus.

10pueris tuis: t quoniam fertfus tuum fum cgo, ^p&Lin.k* Qiiia. b Mateienimdixit.Ecceancilladomini, &>t mihi fecundiun

vetbum tuum.

, c Sinemenihil poteftisftcete.

" t filius ancilla: tua: : homoc

infirmus, & exi-a Breues dies homtnis funt. Percipiendum.

j* gun

i temporis, & minor ad intellccT:um iudicija In iudicio hominum.

14 & legum. Et fiquis eritconfummaa

tus interfi-

tur de Deo, fieut de iudice fummo cui affifiunc fapiences,&_

a quo fapicntia deriuacur ad iudices inferiores , &: hoc mo-do Salomon, vc iudex inienor pecica Deo fapiencia fibi da-

ri. Poc ec alicer exponi,vc fedes Dei dicafTedes t egni Ifrael,

ficuc.i. Paral.z9.dicitur de Salomone,quod fedic fuper foliu

domini.Echocnomenfedesnominacurfcdesinplurali,eo

quodad pluresaitusfeexcendic, &fecundum hocpecicSa-

lomon,quod Dci fapiencia affiftac fedi regni fui,vc iinecrro

rcgubernccur.ideofubdicur. 9 T\(o/irer-e/io^^.denegan-

domihidonumfapienciar. 10 Quoniam ferum tuus fum cgo,

&c. SalOmon .n. &: cius maccr ex recepcione lcgis Mofaicf|eranc obligaci feruicuci diuinz . 1 1 Homo in. Eft.n.breuis

vira hu mana,&: mulcis infirmicatibus fubie6ia,pp quod pa-

tum icire poccft ex acquifitione propria : nam ad acquificio

ncm fcicnciacicquiricurlongicudocemporis&cxperieciat:,ideoiiibdicor.

1 i Et minor. id eft infufficicns.

j 3 ^id ir<tdkc.in.& %w.fcilicet diuina: &: humana:,fccundum quas debec iudicium dari.

14 Etfi nuisent con. i. perfeClus in fapientia humana.

Tom.3, Pp 2,

1Q2C Qoord&NicoIai deLyra. 191VXs

Dioina.

A hoshominum,fiabinofi]gcritfapientiatU3,;n ,

a Crni! Dci furu id ijuod fum. 1

rjw^.Kab.Da- a mhiMumconutabitur.tTu 3

Uld <(lli.l Vir langUi" a Jalomoncm.vel Chnllum.

;::,& mujca"bcl autcm elegilcimc re

1

ge po'' - :n d"

pulo tuo , & iudice' tiiioru

T^ Z tuoru&filiam. Etdixifti 4

puutur. mcjcdihcnrctepluinmp-'* < .SCrgO Hoofo*6Ca.uBon*e.

a- tefan&otuo,&inciui'tatccurvt Dcifapieociafe i"_/*r.vun; : * habitationistue a!rarc,ii- ,

cmroVewm dirigae. m ilirudine tabernaculituiScdquiatcmpluni,e- . retMoy ren. b cu,neduce.ri;iot.

im cccjdiam figni-ifci de >

_

ftcaCi quamCbnftus fan&ijqcTppaVafti abini- g

o vcrus pacificuspcro-a

niiw^

tftaAA pcrariosfuos.i.prcdi- tio, & tecumfapfetia tua, 7

. Wj, C.ltori.'3 xdlficat pOl- a Nemonouitpotrcmniiifi.ius.

lunc Bf. hcc in pcrfona q U^ notfit opera tua , cj & 8

prxdk'a.onJl.1illCclll a Omnia in fapientia f.cilti.

gt , qui fciunc oninia aftuit tac cuai orbe^m tcr-

qUC.lJrCginiCnpopU Quiafapiemia tuaeft.

li pcrcmcric , non fui j.^ faceres,& fcie^bat q,d

. ttSSSJ? placitucffctoculistuis,^

ucoc opcrisiU largi- quid dirc &u in pratcepusCOC fummi-pcrfci-IO

Omnednumop .Scomnedo.prrfc.dc.Vc.

uis Qiiicacfcnim de tuis. Mitte llla de caeiis ian 9

<ap>cnt<aDcidicif,ada

^SpftS**^*'"^*ipsu rcfenmus qui cft

a[s^& a fe^tmao-ni-pax noflra , qiu tccic

, Cum fidcl|blls &,,.

vcraq, vmuo,vircus& tudinis w ^^ q^ & ^tauicOiUt. iapiCnUaDC|,&.ima-

. Deiadlut0IftlumUs. b Inmcmbrismeis. xi

goDciinUlllblliS.c Vtmliilcomraracianr.

mcciim laboret, & fciam quid acceptu fit apud ,

a Omnia nuda & apcrta. b Fer cailem viiiutum.

C tc Scitenimillaomniaa

&intelligit, &deb

ducet j

t Ke offendarabenet^.ii;s.

me in opctibus meis fobrie , & cuftodie't mc inCoiam Den.

fua potentia. Et erunt acccpta opcra mea, & di-a lvcgam. b Rcnjuiietationc rrgni ca;lefli,,

Hna'm populum mctim iufte, & ero dignus ie-

D

b H.it e.ho.Adrni-tratur excellecia Dci.

QuaCv.O alticudo diui-R(

tiarttfapienti* &ftientix Dei. Et. Quis nou.it

faifnm domint,aut quit

confiliarius eiusfuit r"

14 diupatrismci. t quisenim

hominumpoterit fcirecon

fiiium Dei?Autquis potcnca Victrix caufajiicisplacuit , feu vicla

C-.tuni.

xj cogitaYccjdvelirDcus?Cb-a Qnia ftagilcs.

b Qiija anima no.ua tnutabilia , caioiiin.1.1 cnrtu;>.ib!lis.

,^ gitationescnim rnortaliumtfmidx , &incertx

I7 prouidcntia; noftrse. Corpus enim quodcor-a Coriuutibile.fi: lieet.

i8 rumpitur,aggrauat animam: & terrena inhabi-

ip tatiodeprimit fcnfum multa cogitante. Etdif- n

20 a Opetum Dei nullain poteft homo inuentte rationcm.b OjyG in aperto.

ficilea

?ftimamus quse in terra funt, & quxin11

profpedtu funt inuenimus cum labore. Qua: in

1] c$lis funt autem quis inue- c senfum auiemJia Ne dcipcremuscx pra.miflls,fubiungic

confi lationcm Spiriius far.cri.

4 ilieabitJSe^nfurnautetuum

*5 quisfciet, nifi tu dcderis fa-

pientia,1& mifcrisfpiritumfandtum tuum de altiilimis:

Vel fententue.

**&ficorre6tsefuntfemit?eo

mofcicqucfiuiitiucordehoisnifi

tushominis,&:iie-mo nouit q siic Dci

nififpincus Dei.Spiritus aute oia fcru-

tatur, etprofundiDci qiu illuminac

corda fanctornm.

rumquiin terrisfunt, &quar tibiplacentdidi-a Exponit.quod uerfapiemiamDei.id eit,perChiilluni,

cmncs ianati funt c,uiDco placuerunt.

17 cerLpthomines? Nampcrfapientiafana^tifuncMundi.

a8quicunqueplacucrunttibidominca prineipio.

I

NlCOLAVS DE LYKA.I Siabillofugcritfjpientiatuaj.atemfutA. z In nibilumcom

pntabitur. quia fuafapicntiaiatuitas reputabitur. i.Cor. 5. d.

SapientialiuiusmudiftulcitiacftapudDcum. 3 Tuantem.

Poftquam SalomOQ peciuiciapicnciam diuinam, hic confe-

quenccr ad hoc allcgac multipliccm racionem, &: primo ra-

tionem fumptam cx partc fui fpccialitcr.Secundo,cx parte

gcncris humani generalitcr , ibi : Q*is enim hominum . Csrca

pnmum dicit. Tu autemeirgijlt mc re.po. tuo. pro Dauid patie

meo. 4 Et dixifli me xdif.&c. Hase duo habenrur 1 .Paralip.

xi.i. Harc non poliunt dici dc Philone,qui non iiiic rcx,nec

ccmpluma:diricauic,fcdfolum dcSalomonc. 5 StmUitu-

dinemtabcrnacuii . quodfecic Moyfcs de mandatodomini.i Qnodprxparafii ab inttio. fcilicct exitus dc Acgypto, vt habcturExod. *^. 7 Et tccum ftpiintiatua. Si acdpiacurhic

iapicntia gcnita,(ic cft idcm quod filius in diijinis, qui fcm-

pcreft idcni ia eiTcnciacum pacrc, diflinftus camcn ln pcr-

fona,&: cum co cunda opcracur.Si autcm accipiatur fapien-tia diuina abfoluce, fic diftmguicur ab co fola tacione, 6i de

vtraquc venficacur hic litcra , cum ful#ditur .

8 h*& ay 1 c quoniam ad duo praxji&a.fciliccc rc

gimen populi Si adiiicationcm tcmpli requirebatur in Salo

moneiapientiainlufa, qua: cft qujedam imprcliiofapicncixd;uin.r, idco fubditui.

9 Mitte d.di cx. pcr cife&um fuum in mc.10 yivtc.Jit. mciuftificando.

I I Et mc.Ubo.\n opcnbus mc dirigcndo,11 Siitcntm ilUm. lunpliciccr viqucad minima,fiaccipiatur fapicncia prouc cft m Dco: fi auccm accipiacur pro fapie-tia iatuta, ikfcicomnia, idcftfacic lcircomniafbrmalitcrno omniaabfulutc, icd omniancccffaria iionuni cui datur.1

5 Et deductt mc in operibui mcisfobrie . id cft iinc exceflu ra-tionis &c legis dtuina:. Cxtcra patcnt.1 4 J^ii cnim bominitm potc it fcire conftUum Dei . Hic confc-

qucntct allcgattir ratio ex parccgcncns humani .cnerali-tcr :quod paticur dcfcftum 111 cognolccndo, & maxime cir

cadiuiua.adqqc fc habcc inccliedus noftci ,iicurocu!us notkux ad luccm folis.idco dicit. Quis emm bominum pote.fii.co.

Z)#/.C>c.q.d.nullus,nilipcrfapicnciamdininiuisiibidatam'.I j Cyitattoncs. Hic pomc iccunda

io,^ua. accipicur c:< dc -

icctu

fectticognitionisnoflra: circaagibilia humana:qua:faltem

vcinplunbustaliafunt,quod adeanon habcturdemonflra

tio,fcd folum probabilis racio.quar non facit intelledlu afTcn

tirefimplicitcr vni parti,fed cum formidincalrerius.& hoccft quod dicit . Ccgita;io. enim mortalium titnids. . quia cum op-

pofici formidine , vc didum eft, & per confequens.1 6 Jncertxprouidentis noflrx. nifi dirigantut dono fapicnt>'o

duiinz. 17 Corpt<s enim. Hic ponitur tertia ratio,qua: acci-

picurexcorruptibilicate corporis intellecluni impcdientcin fuo opcrc , ideo dicic Corpus er.im quod corrumpitur aggraeManimam . q. di. hoc non- facit corpus inquantum coipus,

^quia nonimpedicbat in ftatu innocentiar, fed inquantum

corruptibilcqualefaciumeftper peccatu Ade- 18 Etttr*

rena inba. depri.fcn. i.intciledtum. 19 Multa ccgitantem . Na

propter hanc inhabitationem habethomo cogirare de ne-

ceflarijs multis ex partc corpons. zo Etdiffi. Hic ponitur

quarta ratio.qua: accipitur ex dcfcctu cognition is noftrtj cir

ca naturam fenfibilium,quorum propriccatcs no pofrumusfcire pcrfectcficuc patet quod propnetaccs rii inim 1 foli

jar-

bor's quancum ad vjrtutcm.figuram, colorem & huiufmo*

di,ad plenum pcrrationem nonpoflumus inucfligare. Ec-

clefiaftes. 1 .b. Cunctz rcs dirBciles, ncc eft qui pofflt cas ex-

plicare fcrmone.idco dicit. Et diffcil; rf/2/.i.cogni uoncm de-

bilcmhabemus , & cum difficultatc. ai Ecqnxinpro.&c.i.fubicctafcnfibus humanis. 11 trtuc.cum /-j.i.roneseoruBi

aliquasmucnimusculabonb* multis , & frcqucter cnmad-miftione crroris, vt patet de philofophis,qiii camen circa ta

iia inuenienda fuerunt valde laboriofi : & in multis eiraue-

runq, ftcuc dittum cft Cupra de Ariftotele. 15 Qu<e in c*&,

(ejrf.q.d.nullus nifi per fapientiam a Deo datam.Sic ex ratio

nibusprcpoficisarguicur,quod fapientiad.uinitus infufa ncccffana cft homini,&: maxime popuh regimcn habenti.vn-detubditur. 24 Sen. a.r.confiliumdiuinum.2 5 Qisfcict , &c. nifi per tfapientiam & fpiritum tuum.26 Etfi corrcclx funt fc. 1. hominum perreditum a-culpaad

gratjam.pcrquam placira iiint tibi operaeorum, fupplcnullus lcire poteft;nifi pcr lapientiam &fpiritum tuum rcuclantcm

, Ecdef.p.a. Ncmo fcit vtru amorc vcl odio dignus hi-

27 7\(jto per fa. diuinam .

2. 8 Sa.fnnt qui. pl. ti. Poft lapfum primi parcntis.CAP-

w Sapicntia: Cap. X. 19286Aa

C A P. X.

HUecitlnr; qniprimus. Rabba. fionitate Dei primus ho-

mo crcatus.m paradifolocatus,cunic!s ;;iancibosprc

]aius,per craiifgrefnonem mandari, in miferiji buius feculi

dckccus eft,& per Dci fapiencia.i.Chriftum rcparacus, ma-wnum pjetatisd.uine;

indiciumefr.

b Iriinftus m ira. vt

Cam , qui iiacrcm nolufie peremit ,

cuius

pijtuii vmdrcta indi-

luuio foluca efi, Sc gc-ntratio Caiii dclcra:

fcd Dci f.ipietia Noede ftirpe Seth

,ad re-

parationem orbis cfi

filijs fuis in arca ferua

u;t. vmh fequitur.TVo

pter f/uud &c.

B C Hxc & in confenfu

fupcrbitt&c. Rabbany.

Diabolus pcr fuper-biam in ooftruclionc

curris leduxic genushumanum.vndecon-fufa cfrcomunio lin-

guarum,fed Dci fapietia ftirpcm Abrahxadiuuic

, dans culcum

&lege vc vnu Deumcolercnr : de cuius fe-

mine redcmpcorempt oduxic.in quo benedixtomncs gcces, ica

quod diaboh fuperbiaconfudic

, humrlicas

tChriftiadunauic.

d Hxc iu. &c. HincPctrus ait: QuicatemSodomorum &"Go-morrhcorum in cine-

\q rcm redigens eucrfio

ne

C A P. X.

ne damnauic, exemplu corum qui impic acburi funt poncs,' D&iuftum Lox opprcUlim a ncfahdorum iniurijs, aucrfioaccripuit^&c.Vxor Lot recrorefpicics.in ftatuam falis couer-fa eft.ne qui pcr grana Dei ad vicam voc?n furnus,veccrem

Gia - lt - f-

hominem rcfpic:amus,media viareroanctc&In ftacua falu

vcrfa alios falic,vnde

M< mentote rxoris Lot ne Luc.17. pf.taquafatui nrgligutnu t

fed prui!ct?r cm.exmus.

e Sapientiam enim,&c.Hxcawem

, &c. lacob Gcn.t. 7. g.

fiigicns Efau fracrcm

fuumvcnicad Labamauunculum fuum , &i

in itinerepcr fomniuvidit fcalam ercctam,ic angclos Dei afcen-

dcnjjcs& ddcenden-

. ces,&.;p(umdominu..,../. . _

* DllT''

,n innixumfcalaediccn-

homicidij traternitas depenjt.1

.

Propter cjaodcum aqua de- -

? ccm nt,j , Eofum mu ea JFer pailionem ciucis ChrUi.dclemm e.i pcccjtum muridi,&J regnum czloium lide- 1+ jUyaU**, n-,fr 't,,- **

lesreducU^lOfa-iam put.lSlU , w

Iy Dcusrfaacjerraminqua Ibiietmi.b1 6 dormts, dabo tibi,&femi

lignum luitum gubernans .Wc&iii confenfu fuperbi* \\ JtfaSSSSSi1 Abcaham e. U 1 1 j

cum fc nationesextuliilcnt.fciuitiultum, & conferuauit 1 * SibteSmljSSSSAbrahx,

AdVm.

Aic illumcjui primus formatus eft a

Deopaterorbisterrarum , cumfblus3 PerpcMi; eiitimn.

eirctcrearus,cuitodiuir:&eduxitillua l'rapo!teratioeit.

a deliclo fuo. Et eduxfr illum de limo

rerra? , & dedir illi virtutem condnediADeo, b Cain.

omnia. Abhact ndn receflit iniuftus in ira lua , per iramIO

leretterram , fanauft iterum fapientia , per contempcibileQuid lapier.tia po.l diluuium fec*Jt oftcuw.i Arcam. b Noc.

fine querela Deo,& in filfis mifericordiam fortcm cuflodi-Lot. Sodomitis.

ii uit. t Hax iuftuma pereunribus impijs liberauitfugien-a Deczlo. b

Qcyiiqui; ciuitatuni regionem.

tcm , defccndente igne in pentapolim , quibus tn teftimo-a O.tendcrunt.r.miod in inrerno damnatz animx linc f.uitu poenitentiz in xternum aidebuut.

fo quibus ouesLabadiu

\i piciir. Ciuiciimercc-

tl dc fua frauduJecer pri

*$ uarc voluit. Sed per fa

14pietiam Dei priuatus.

v efi Laban, & Iacob di

tatusjcum mulcis opi-bus redi jt. Mvfiice ve Myftice.

niu nequitie tumieabunda conltat deierta terra,& i ncerto *?rp h?cad mzwecs D .

tempore fru&us nabentes arbores, &incredibilis animcE l9 tmcnc, quos Chnfii

memoriaftansfiementum falis/. Sapientiamenim prsrer- ' WWW39* V',CCL'

e 9 ., 1 rr 1

r, ji tonbuslibera iic, on-

euntes non tantu in hoclapti Iunr,vt lgnorarenr bona : ied 3* fortans eos^raciafpi-

&infipientijefua:reliquerunthominibus memoriam, vtin \\ ruflanai,&:fpcrucu-

remercedis,iScrademviclis

*"

NICOLAVS D E LYRA.C A P. X.

HMciiUm qui primus for. &c. In prxccdentibus induxit

iutor ad appertum fapientiar raciocinando,hic confe-

qucncer inducic ad idem excmpjificando, ponendo eorum

cxempia,quiper fapienciam diuinam iliuftraci febencha-

buenincci: per oppoficum illorum qui propcerdcfeccum hpicncia: male fe habierunt, vt oppoiita iuxca fe pofita magiseluccfcant.Ltdiuditurin duss p.irtcs. Nam pnmoponuu-turaliquarum perfonarum exempla fpecialicer . Secundo,tocius populi Ifi acl gcneraliter capice fequenci. Prima diui-

ditur in fepccm perfonas nocabilcs,& patebunt partcs pro-

fequcndo. Pnma pcrfona efi ipfe Adam,qui per fapientiamdiuinam pocnicens fuluatus fuit,&: econtrano Cam pcr infi-

pienciam pcrijt,8c hoc cfi quod dicicur ; Ha?c fcilicet fapientiadiuina. 1 ll.auipn.formj.rfld Deo. f.Adam,Gen.i.X Vatcrorbis tcr. id ctr,omnium hominum.3 Cum fnluseffet cre.it -s

.quia poBcaformara eft mulicr decofia euis.Gai. 2. 4 Cuft. quandiu in fiatu innoccntias ftc

lit.J Et edu.iliumd dilic.fuc. poitqua peccauit. 6 Etedn.

ii.de li. corpus cius 1 ndc formando , Gcn. 1 . & hoc fuic ante

pcccacum eius. 7 Etde.il vir. &c. namdedic illidommiu

ftiperomniainfcnorn.Gen.i. 8 ^/>b4t.fcilicecfapientia.

9 Vt rcin. fcilicct Cain. i o In ira.co quod Deus ad mu-ncra fratris fui rcfpcxerat &c non ad fua. 1 1 Ver iram h. id

cft per pcccatum tratricidij. n FMfer.rf.ideftamicitiafra

tcrna. 1 j Tro.quod. Hic poniuir fccundum excmplum de

Noc,qui pcr fapienam fibi a l>co dacam cum domo fua fuic

faluacus mcntonc, al-js in diluuio pcrcutibiis. 8i hoc eft qo*

dicitur.Pro.^worf. id cii proptcr fapicnciaj donum.

14 Cum aqua dflerct. Geti.J. IS Sanauit iterutnfapientia.id

pcrarcam de lignis iacbtn ronccmncbanc honuncs illiris

tempons rcpuuntcs iauiosNoccvCiusfilioS. 16 lu.gu.id

cflfapicntiagubcinans Nocmfium cumfuafamilia.

17 HAc&u:.i.F,ic pomtur tcitn.mtxcnpluni dc Abra-

ham.qui pcr du: iu n i. picntiamiuitlibcraiusdc Vr Chalda. ( ,rum,vcditium iuitplcnus Gtn.n.&ihic breuittritpc-

litui tum dicitur. H*t.fcilicu l.<f ;tntia djuina.fc in fcqucn-tibus

tibus fimilicer intelligatur . Et in confcnfu fupcrbia: cum fe

nationcs exculi(fenc,volcnces ajdificace currim vfque ad ce-

lum ad magnificandum nomen fuum. Gen. 1 1.

18 Sci. .f.Abraham.quem fciri fecicperapprobacionem.19 Et coa.fi.quere. id cft notabili culpa.20 ^i'Ji'.Abrahx. 11 Mi./o.namhofteseoruinforcicerdebellauic: vtpatctinExod.&:li. lofue. zi tlxc. hicpo-nicur quurcum excmplum de Loc, cum dicicur. Htc f. Lor.

i j *A pertwitibns. dc ciuicace Sodomorum, vc hf Gen. 19.

14 Dcfcendenteignc, fulphureo.2 j lnpentapdimSxc vocabatur illaregio.eoquod cranc ibi

quinquecmicaces qua:fucruncfubuei-fi adomino.16 Q^ibus m tcjli.u vicij concra naruram, q uo erunc infcdti.

17 fumgabunda conflat. nam fada eft inhabicabilis. cv: mJc

furgit fumus 6c fa-cor quaii incolerubilis m ccftimomuinda mnacioms prioruin hubicarjcium.

28 Et incoto tem.fru.id ctt prqtcr folicumcurfumnacurarin

tcftimonium quod habicacores illius ccrrepeccaueruntcoiitra nacuram. Dcitur eoam, quod ibi fuiu arbores pulchrosfruftus habenccs exccrius, qui cuin manu caiigunctir,incinerancur: &c fcfcorexhalaccxcisintcftimouiuiii dicliI vicij&:

damnanonis,

29 Et incredi.ani. i.vxoris Lor, quar fuit incredibilis angelo

prarcipicnci, ne refpicetet poft tergum fuum . Et accipitur

hicanima, pro totocon:uncl:o, ficut Hxod.1-1. Omncs animx

qux cgreffxfunt defemore Jacob.

30 Mcmaria iiansfigmen. fi. verfa enim fiiit vxor Loc in fta-

cuam falis.Gcn.ivj.f.vtpofterimcmorcsclIcncfuxincrcJulitatis adetutandum eam . vndedicic fuluator Lucx. 17. d,-

Mtmores tsiote vxoris Lot. Confcqucnter ofii-ndit .malum llio

rum qui diu ina fapicntia catut-runc cum dicitur.

3 1 i tf/?/.f/.pretereuntcs, i.ipfam haberc negligentes.

3 3, T^jun tantum m hoc,&c. vt ignoi arent boRa , fcilicet vir-

mtum, qtia- funt vcte homini bonaj quia faciunt homincmfimplicitcrbonum.3 j Sed irift.fna reiiquerunt ho.mc.per fuam punicionem,ficucdi&iim cft de Sodomicis &: vxdrc Lor.

34 Vt in his qut.Ad hoc.n.fccic Dcus ppunicione cotu pec-

Tom.j. Pp 3 cata

'929GIoforcl&NicolaicleLyra. io

3o

S hi,qu.pc.BeniDi, clatercpotuinint^

picmiaautem hosquifeobferuacadolonbus .

.. .. hberabit. H>c autcm prdtugumira: fca

btrU i

juftum deJiwit P vias rc&as , & oftend.t 4

ilii rc<mum Dci : & dcdic llli fcicntiam fan- <

ctorum . Honcftaim illum in laboribus , & *

complcuir laborcsjllius. ln fraudc circum-

J^ban!< r-aoiumejtY , ..'

ucnientium illi affuit, & honcftum fccit il-;o

Jum.Cuftodiuitilluabinimicis.&afcduct^-

ribustutauitillum- Etcertimefortcdeditilli, 'J

a L,'Ciuis in ncicdi^aiibus;

B Vtvinccrct:&fciret,quoniamomniumpoten- 14

tiorcftfapietiaH?cve-.i

vifti$hoi.ibus, ad rc- a Afutnbus biof^h

gnumccjorumpcrdu- ditum iuftum nodcreli

xic ad 1judem U $lo--

t. ^

*

peccatoribus'

riam nominis fut.J^ Cnm aceu&,e ,ut & aduiteno.

* 'rtZ" liberauitemdefcenditej; t,

&(. Rab. Myttice. ba-a Cirtctis

picnaa Dd martyrcsfi ,, } foU^m & jn l8

dcperfccunonibusen w

putc & cxalcau;c in re- vinculis no dcreliquit ll-

gnoccleit..Vndecum.

ftifriai^fitofc*Chr.fio ventun func ,* .i ftnJraflFcrrctiUifcejudiccs boltium fuo- Iu,donecattcrrcuiiiitc

rum>ptrure

c

gni,&potetiaad- 1,

ucrfus cos quieu deprimebat: & medacesofte- *

dit qui macuiaucruntillum,& dcdit llli clarita-

"

liraditwmn.

19**

lacob.

't:s M

. i,...C i...tUm. D n<tcprpn[,: i.R" temarrerna.HxcpopuIum > Myflicc.LiberacD

rtarAami clc&osfuosa perfcCu*iuftum <5: iemen (inequcrc conbus,&:permit-acu-

Jorum corufcaciooew*' la liberauiia nationibuscj rerrccaducrfarios,dac24

a in.utoMa. lapienciam cui non

illuoppnmebant.lnrrauit poflunt aducrfcrij re-

Moyfi._

lificre. Vnde coram

\\ inanimufcruiDcijiicftctit regibus &: prmcia Pharaoncm.ftcalia fttoctf**.

.illitttinc IHCITp

7 contraregcshorrendosinducialiccr loqunucs

a OiutfceitinAgypo vetbum Dci , & per

s portetis&fignis.Erreddi- marcyriurn pcrueniuca iGieliti. b Ternni pronillioms. :ld prXIXMa rCgtll , vbl

dit iuftis mercede laborua Pcrdefcitum.

*' fuorii.&deMuxiteosinviaa tn nubr. b In columna ignis

mirabili: &fuiteis invelamea

ntodici, &inlu:e E

3 ftcllarumpernodem. Ettranftulitillosperma-

rcrubrum, &trafucxitillosperaquamnimiam.Inimicos autem eorum dcmerfit in marc, & ab al-

.1 Inefribiliumaciionum.

J[titudinc infero

arum cduxit illos. Idcc iuftitule-

pcrpcruo dccanranclaudcs liberacori iuo.

a Vafa aurca it argentca.

b

b Aejyptioruna.c Cantemus domino.gioiiose enirn.2cc.

ji runtfpoli'aimpiorum,&deca

c

ntaucruntdomine

nomen fancirum tuum , &34 vi<5tricemanutualaudaue c

^onUmfapi.&i. .- r c Smci piennaDeinec

y

rutpariter.Quonialapien- humanamensaliquid

Adi^ai^eimyftic^ dignecogicatc,nec cs

profcrre pocefr : .tb if-

foergo &:fapicntia6s lntantiufccitdiicrtas.

Clu.ftus.m^..imu^

u .w,,.^,-^ dignccogicare,necc:tfa apermtos mutoru , lin-

proferrepoceff :.ib.r

aExorcinfantium^&laaen. fo ergO ckfapicntiafi

gtia\sintantlUlCCltdlkrtaS. cloquenciapeccdaeft

I rph,

NICOLAVS DE LYRA.caca manifcfia, vt alij tcrrorcpcrna: atalibus arcercnrur.

i sap;en.iiittMkQs<i*ircobft.T.pcv(mfamconucrfatjoncm

&; dcuotam orationcm.

t jl doloribus hbet . vt patccin exemplis didis St cciam di-

ccndis. . ,

? Htc autm rro^m.Hic pon.tur quincum excmplum de

Iacobcutndicicui : H tc ssutem pr<,f<gum. h*fra.i*Jl*M. fciliccc

]^ Ivqu. uiilus fuic&in Mcf pocarman) mic fugiens iram

EfaufraC!isfu:.Gcn.2-7.

4 DtJuxitftlrviasrcSlas.monim.t F.t oiicndit Hli rcgtium Dei. quando vidic fcalam,cu ;us fum

jnit-stangeb.itc^lum.&domir.uminnixum fcal<T,Gcn.

j8. c. Tunc cnim habuicrcuelacioncm de fuperna lerufa-

lcm.propccc quod cuigilans dixic : Non cfl hic al.ud nifl do

jnus Dci,&: porca cqli.ldco fubd.tur.

6 11' dedit illifcicntiamfanSonun.i.notitiam de fandis nncjc-

Jis qqos vidit afcendcntcs ,& defcendentes per illam fcaJa.

7 'Honeftauif illum i" /j.id<.'H reddldit ctlm lnclitum cV: diui-

tc-mprohrxuibusfuisincuftcdicndisouibusLabam.Gcn.

jo.^.DitatusqueclThomo vltramodum,&c.

8 E' compU.ljbo. illi. quando Deo protcgcnrc receffit dc

Mcfopjt.uniacun vxonbus &: libcns&diuitijsfuis.

9 ln fra^dc circ> "ir.it nti"m iHum . i<J c(\ Laban& filiorum

Juoiiun qui n:ccb.i'uur cuin dctipcrc puicando frcqucnccr

jncrccdcm fuan.,Ckn.?t.

,t) jiffnt .;

.'/;.nuiUiplic.indor;rc",cs,qui fccundum pac\umdebcb.mt ccdcrc in mcrccdcm I.icob.

i j El bfusfbm fccit ilum . duando cum m temporalibus &fpjritualibusdiujujs.1 1 inttndiuit :l!um ab in>. i. 3 Laban U eius filijs infequcnti-

l>us I icobrcccdcmcm ad cum fpoliaudum, Gcn.z6.

j } h.: irftamcnfortrdcdit itl :. rum agc!o kidanti, (ien. J2.

14 Vt w.fcilicccEfjufibiaducrfantcin. Adhoccnimfuic.jjla lir^ i,vt lacob aHccurarctur de Lfau, qucm nimis timc-

bjc propcerquod dixit fibi angelus : Sicontra dominu fot-

fuifti, quanco magis concra homincs pnruilcbis?

1 , f/.cyr'frf/(K'Rj/2m.H>cponicijr fextumcxcmplumde! .ph cum dicitur. H*c vtnditum iuflum. Ifinabcjitis a fratri

busfuis^Gcn.j?-j r, Sed iptcfAtoribut U. jd cfi, a fracribus fuiscum occidcrc

Vojcnt.bus.

;7 x>r-

17 Dcfccndhquecum. id efl,in carcerem regis Aegvpci,Gen.3<a.a.vndo dicicur ibidem : Fuic auccm dominus cu Iofcph,

dcdicqucci gratiam in conipcdtu principis carccris ,oJc.

18 Ei in.id ett , dominationem m rcgnu Acgypti pofi rc-

gcm immediate. Gcn.41.1 9 Etpotemiam aduerfus tos . qui cum dcprimebant. fciliccc

Puciphar& vxorcm cius , quibus fupenoi fatlus fmc.

20 Et mcndaccs oiltndit , i]uim%cu[aunHnt iiuim . imponcndoiibi adulccriuni, nam malicia mulieris fuic detecJa.

2 1 Et dcdii. fcil.cct bonx fama: qua: mancc adhuc& mancb ic in pofterum fcmper.22. H<ec.poputumihjlum . HiC ponitur fcpcimum exemplumdc Movfc, qui per fapientiam dminitus iibi datam libcrauic

populum Ifraclab Aegypcifcruitucc.cumdicicur. Hxcpnp><lum luflum ^crftmcn fmc qucrda . id cit populum Iftaelicicum

colcncem dommum.tj Libcra.a ,j.Aegypcioru, quq illu opprimebac nimis gra

uircr,incantu c], pcrduccbant ad amaritudine vitam coi t'i,vc

habcturLxod.i.iit fubditur modus liberandi.cum dicicuc.

24 /fijrjw/r.fcilicec diuina fapiencia.2 J In anintamfer. Dei. fciliccc Movfi.2 6 Etftetit contra re. f. Pharaonem & principes fuos.

27 in porttntis& fignis. flagcllando Acgypcu decc plagfr.

25 Et reddidit iujtos mt.la.f*. Na dc mandaco dn:, filij1

rcccdcntes fpoliauerunt Acgyptu,pctcnces mucuo a vicinis

vafa aurca &: argencea,Exo. 1 2.e. Lc hoc in recompenfacio-

ncmhborum,quibus iniuftedcfraudaueranceos Acgypcij.

Z9 Et eduxit eos in >ia mirabili . nam columna nubis prxce-

debacperdicm,5columna ignis per noJtem, Exod.ij.JO Et tranflulitil. per m<t.ru.&c. hoc habctur Exod. 1 4.

31 Et ab aiitudine iuferoi umi.de ptoiuado mavis.

3 2 Ideo iufli m.fpo. impio. Vidcrut.n. Acgyptios mortuos fu

perIittusmaris,Exo.i4.g.Etfpoliaucruccosarmis&:oibtis

preciofis.Ec m Hebrcos ifta iecunda preda fuic maior,<i il-

jaquapriusfpoliaucranc Acgvprum vafisaureis&argcccis.2 j Et decanta.do.nomcnfan.tuum. Dicenccs. Can temus do-

minogloriosc&c. Exod.iy.a.34 Et vitlri.ma. tuam. pocentia tua Acgyprios fubinergecc.

3 ? Qup.fap.ape.ot mu.&t. id cit Hcbra:orum,qui p' ius cxt

ficnccs m Aegypco,non audebanc mucire nec aliud fari con

Cta opprimcncesfenequitcr,&:iniufte. SedquiahaJCOiTKiiaaccribuuncur rncricis Moyfi . Idcoiubdicur..

C A P.

m i

4a IPN <rex'v vpera eo

1J ,-un

G A P. X ;-

rumin in.nib*

j\&c:

.Popul'Chtiitis pcrdefef--

tum himis mnndi

proj hetiamfequitur, vcperucniarad patnam rcjrni

celeflis ,vnde Pc-

trus: Habemuspr<-

pbeticumfermonem,cui bene facitis at-

tetuientes quaft lu-

cernxlucenti in cali

g ginofoioco , &c.a De petra altiffi-

vta & reyuies^fitis

de Upide du. Pccra

autem erat Chri-

itius,quivirgacrucis perciUnis, queerat in maiubus,id eft in fcriptuns

prophetarum,fu-ditaquaviua. vn,

Qui fith, veniatad

tne& bibat, &c.

b "Per qu<eenim

pen.paffifuntinimi.

Rabanus. Mcmoracis bcncfieijs

pnori populo da-

tis narrat ptrnasini-

Sapicntf* Cap. XI. mi

C A P. XI.a Ifr.iclinr.im.

^fe?! IrcxitopcracoYunia Moyfi.

in manib. prtfphea rropertmres.fciike; ed tcuam

proniiflionis.

tarfandti. Itea

r fecerunt perdeferta qu# non habitaban-

tur,& in locis defertis t fccc- *

a Tabemacula

runtcaa

fas. Steteruntcontra 3

a Amalec&aiios.

hoftec

s, & de inimicis fe vin-

dicauerunt. Sitierunt &in- 4

uocaueruntte, &dataeftil- s

a Spiiituali giatiapleniilima.

a lis aqua depe"tfa altiffima,& f

a Cdfatio. b Super quem adifi-

cat fapieru.

requTes ficis de lapide duro.

i> per qua: enim pcenas paili7

Aegyptij.^

funt inimici illorum , a defe- 8

cSfcione potus fui in eis , cum 9

a t^uia fluebat aqua de petia.

abundaa

rent rilij Iirael I^tatiIf--el t

:

s.

funt . Per hxc cum illis deeC-J^

fent, benecumiliisactueit: 13

a Quoprius vtebanmr.

nampro fonteft fempiterni \]

NICOLAVS D E LYRA.CAP. Xt.

DJrexitopcraccruminm.pro.fan. f. Moyfl dc quo dicitur

Dcut.vit.c.Ecnon furrex>tprophetj vlcra 10 Ili.icl,li-

cut Muyfcs , quem noffet dommus fciciead faciem.-

1 Iterfece. Poftqua pofica funt cxempla fpeciali;,,hic cvn-

fcquenterponunfurgencralia.declarandubencriLiidiuinacirca populu Ifrael per fapienciacoliaca, 6c econucrfo mala

populis alijsinflicb pp mfipiecia.Et diuidicur in iex parces,

fmfex beneficia I{raclcollata;quepatebunrprofcquendo.Prima vcro pars eocinec bencficiu collacu in exitu cic AegVpto.f.aquxcollatepopuloficienu,ancequavenitccad mon-

teSinai.Exod.i^.Ecconcinecur inhoccap.Quod diuid.cus

in duas parccs. Nam prir.io por it huc bencficium.fecundb

contranu Aegvptijsinflic"cum,ibi.Pcr quajcmm. Circa pri-

mu deaqua; bcneficioduoptumittuntur.l.procclfus luael

poft exitum de mari rubro,cum dr. iterfeten.t per dfirca <\u&

nonbakita.&tidi. onon muenicbanturibi richialia .-propcer

quod vixicpopulus dc his qu.eapporc uic dc Acgypco, vfq;

adccrr.pusquodacafuiclibi mannadecelo, Pxud. 16.

2 Et in lo. ac fi. ca. . tentona i5<: tuguii.. dc raniis arborumfacta. Sccundum eft di-bcllacio hoitiuni, cum dicicur.

3 Stet.con.ho. &c. f. colura rcgem Amalcc& focioscius,

cotraquos pugnamt lofucarmjs, Mcyitspiccibusdcuotis,

Exod.17. Etfubclitui-bcncficiuni aqux, cum dicitur.

4 Si.&in.tc. Mov'lcs.n.propcpuloclaiiiauitnddnm,Exo.

17. 5Et J.j.e////,^rij Je/3.j/.f.pctraHorcb,vtibide df,que

forteerac in loco ako &'liccd ad maiore dccl.nacione mira

culi. 6 Etre.jiA, J.i.d: .naaqua lfia putata,popu!us requieuita fit;. 7 Tcrqux e. Hic confcqucntet ondit contrana

Acgypcioru afHitlione.f.percduerUonc fluminis in iangui-ne. vt hf Exod.^.Scicudu aut,quod hicloquiC comiftim de

p^na AcrypciorCijCX bcncflcio Hcbr^oru,&: malisilloru,ck:

bonisiliuru: ldcolub vnocorexiu literxdeAcgypcijscranlitad Hcferacos,&: ccouerfo.Et diuiditur in trc parccs: quia

primo ponitur ha-c Acgyptioru attlictiu . Sccundu fuluitdt

3ua;danitacitaqu.cltiu, ibi. Cum emm untatifum . lcrciofub-

itur dicb ratio,ibi. V\o c.^itationibus.Cnca primum dicitur:

;ux e.px.pa.fu).t im.il.Aegyptij oppreffoies Hebr^orum.

8 JL de.po.fuiA.pct conucrhonem numinis potabil.s 111 fan

guincmqucm nonpoterant Aegyptij biberc. 9 Ineis.i.in

aciuisfluminis. iq Cum abun.p, :jracl.quia hcuc chthmi tuit

Exod.7.qn Hchnti lisui iebanc dc dictu flumine,ftatim qcf

hauiiuciat,reucitcbaturadnatura potabiiisaqux,&:iicl^-cabantur filij Ifrat i dc duuno bcncficio. Nam cx codcin fiu

minc

a Q;np,|j atjus verfa; fu:;t iii fangul-niin.

i6 fluminis , huma'num fangui-a Qiii accepcniit gladium, gl.idio pcri-

luint. '

17 nemdedr-ftjiniufbs. Quicum3 minuercntur in rraducftione

a S^cutiiibHerodefaSumeil.

i

" infantfum occiforum , dediftia Qiia ia!it in vitamaiernain.

3

iliis abundantem acjuatn in-a De imniuuil<\

'

fpen

rate , oftendens per firim

c]ugtuncfuir,quemaclmodum

Ed.tfj.b.

Cuin tonentc volup.itis tua; potaMscos,Vel nos.

b Perfecutores.

aduerfa-* 3 tuds exaltares , &

a Sitixterna.

rios. illorum ne'cares^4

l)

ai5

Cumenim tentati funt,&quidam

Cdtieftionem.

cum rrhfericordia difciplinamExperiinento.

II t accipientes , fcierunt qucm-

^ admodum cum ira iudicati

3impij' tormenta paterentur.

Ifiaeiitas.

]* Hos quidem tanquam patera Aegyptios, atu Chananios.

34 moncnsprobafti, iIlo1

sautem

ic tanquam rex durus interro-

gans condemnaili . A bfentes

lnimicoru, qu.is D

in morte primo-gcniro'ti Sc vaiia

cJade paffi funr.

Myfl^epopulus^Dei & oues pa-

fcua: e:tis fitian-

ttirde fonteaqueviuar : & perfccu-torcs xcerna egc-liaredeficiunc.vn

dcEfaias, Eccefer-

uimeibi.& vosfiti.

-C^Pocna eft ma-

lis,gaudiuefrbo-nis fitientibus fe

tenrari ad corrc-

cuone. Siueergopaciancur fiue no

gloria eft eis.

c Cini e. ten. Rab.

Ifraclicaspeccan-tes digms plagiscorr ;

puitDetis,c\:

penitenccsconfo f acccpcru.lacus cfl , Aegy-ptios $c Chana-

n^os canquanvmifericordia indi-

gnos excermma-uic. vnde fequi-cur . Hos quidemtanquam 6cc.

<$Tor

E

mine Acgypcij affl;gebantur,& filij Ifrael reficiebantur. lofubditur. 11 Vetlixc. i.peraquaspotabiles. 12 Cumillis

:,

deef. i. Aegyptijs. 1 5 Be. cum il.ac. efl. Cum Hebraiis mododifto. 14 Klamprofon. i.aqua potabili. ic Sem.flu.i.Ni-

li,quidiciturfempiternus,eoquodcftaprincipiomudi. Eft njIuj.

emm vnus de quatuor flumimbus Paradifl , & vucatur alio

nomineGvon;Gen.a. 16 Hu.fan.de.iniu. i.Aegvptijs,qui-bus aqua fiuminis erat fanguis. Et dicicur humanus,quia ii-

milis erac humano fanguini.Confequencecloquicurde Hcbrarisdicens. 17 Quicumm. In numero. 18 Intradu.in-

fan. occi. quos Pharao preccpicin fluminefubmergi. Exod.

i.qui (i vixitienc maior iuiilcc numcrus filiorum Iftael.

15 De.il. i.Hebraris. 20 .Abunia.in. perreucrlionemfan-

gumishauftiad naruram potabilisaquoj,vcprzdic1umeft;vel per aquam fluentem dc pecra Horeb miraculofc.

2 1 Ojicn. pcrfi. qu& tuncfut. In Acgypcijs 6c Hebrxis.

2 J Quemadmodum ttfw.i.ttebraros aqua pocabilc eius dado.

2 j kt aduer.H.nc.pro aqua fanguinem cis propinando.

24 Cum cnim. Hic confc quenter foluicur cacica qu.rilio ex

pratditStis ortum habens. Diclum eft cnim , quod Acgyptijfuctuitt affiicf1 liti per cunuerfionem aqu^ m tangumcm mAegypto,& quod limiliter filij Ifrael tucrunc afflicti flti perdetectum aquxindefcrto. Q^ualiccrergo Dcusfuit magis.

fauorabihs iftis quam illis? Ad hoc refpundctur,quod pcnalitis lmmifit Hebraris ad probationcm corum.-Acgyptijs au

tem ad eorum damnationem.Sicuc iudcx aliccr punic filiii

propnum-f.ad eius cmed3cionem,& alicer lacroncm excra-

neum.fad eius morcem ,8c hoc eft quod dicitur. Cum enim

tentaiifunt. fcilicec Hcbrai per palfioncm fius. 2 5 Et qui.i.

cerce. . 16 Cum nnfe. di. ucci. quia poft iicis atHictionem per

Dei mifcncordiam confecuci func aqu* rccreacionem .

27 Scicrunt. perhoc.28 L!vem.cum ira. dmina,

29 lndi im.id eft, Ac gvpcij condemnaci.

jo Tor.fcibcec fine cai: Dci miicricordia fubfcquente.pro

pter quod fubdirur. * 1 Hosifui.

fcilicec Hijbreos.

3 2 Tan.pa. mo, pcr afflidionc licis ; ad eotum correclione.

3 j lllos au. ld eft Acgypcios.

34 Tanquam ri.i.rcviWer.i.tormenris fubijcien^.vnde&co-muni fcrmone talia tormenta quxtfionesdicuntur.

3 % Com. non iulum pena tefnporali,fed ctiam astcrna.

36 ^Abfcn.e, &pr&.ji. 101. AcgyptijexiftencesPhauoni,&eciam abfcnccs ab eius prefentia limihcec affligebancur ,

fi-

cuc veiicis curgencibus 6c al:>s plagis limilibus. Confequen-tcr loquitur de Hebrais diccns.

Tom.j. Pp 4 Du -

mi GfoI-ord&NicoIaideLyra. 1954

/ a r. A fharaone,

4 vbituq-, fcjlicctciTt-n .

Vcl, nontambiQUOiHr.nlicarrcccnticladc

IS ClUIC.UCS

percmeuint . pumct, fcd fc omnes

C . tunci audicnces

.toriam popuh Dci,

vndcIUabd .ic,i'r.;r

i nt,i tcrror vcfler , e~> .

Mvfticc aucem luddc.:i inonucionem fi-

1 |I)ci, &c prardic.nrio-

ncni dcfpici.hanc,v-

|Ue tcrrarum vagi

&: profugivariis cla-

dibusaffligut.ur.Gen-B tiics vcro ad fidc con-

ucrfi , &: fufctpicntcs

paterracorrcccioncm

aDci mifcrrcordia n6

reccdunt : vt qui fuc-

rant in capite , finc in

cauda : & cconucrfo.

b DupUx. &c. Prz-

ccricorum malorum

rccordatio non minui

HOric prefcnnum tcm

peftasaugurjr.Vndc

ncc habcnt fpcm rc-

med:j,quia pccnitcn-

tiamfimulanccs, non

itudcnt cmcndationi.

vnde: dm occideretos,

qnsnbini eum ,& dilcxc

Qrunt eum, &C.

pfj.77.d. c 7ipnfimi.ikfl.fj.&c.

Qi'ia

cnim &prefentcsfimilitert Cy<\* prweritorum

miloriitn iccoidj-

. tio, jiiiicniiuni tcm;>eiai.

3 torquebantur. Duplcxe- ,

b nim txdiumaopcpcratil-

los, &gcmitus cum me- *

ruori.i pretcritoru. Cum J

cnim audirent pcrftiator 4

rncnta bene (ccum agi, 6

commcmorati funt do- 7

minum , admirantcs in fi- 8

nem cxitus. quem cnim 9

in expofttionc praua pro-

ie&um dcriferunt, in fi-,0

nem cuentus mirati funt: ua Vt iniulVu.

c non fimilitcr iuftis facies,a Scaindum dur.tpm

!iiam|,cc i.or

uni,<ori!iten* thcUurieat iibi luni

rn die irx.

pro cogftationibautem' ,J

a Fraua opera que ex co-

gitatione proccdum.

infenfatis infquitatesillo-I4

j rum . Quod quidam cr-a Alias niultos.

rantescokbat mutoa

sfcr-

a Ea iiini itudinepoeiuc cogoofcorent cjuMi-

UtCBiCJtlpC.

18 ift fcircnt , quia per qux

pcccat quis , per ha?c Sz

toiquetur . Non cnim im-

poffibiliscrat omnipotens

.1 Filius.

manus tua, que crcauitora Tcru em in.inis 5c vama, & tc-

nebia: crant fuper ra abyf.

19 bcm tea

rrarum, ex matcria

inuifa,immittere fllis mula Dzrnonutn.

titudinemvriorum,autau

daces lcones , aut noui ge-

ncris ira plenas, & igno-

tasbeltias,aivapore' ig-a Ira:,Ycl libidinis

1 Efculapium.b Arietes', canes.

pe'ntes , & beftias fu-*

peruacuas: immififti illisl6

multitudinem mutorum

animalium in vindic5tam: 17

b Onfciirantes.fcilicet,

oculos fpitituales.

neumfpirantes, odorem

fumi profercntes,author-

a Qui fcilicct, omoia videndo

vrunt.

rendas ab oculis fcintil-

a Ignita iacula , vel ignotalafciuia.

Qnjhnonfiivil crpec 1

i . Sepcicsetnmca-diciuftus, tk rcfurgic.

lmpiusautcm ctni-i iti

ruiidum v< iicric

um,contemnic,d ilModoui.er.&c.KsL P

Dignum luic , vc qiu D

pro creacore crcacu-

l.im vencrabancur,vn-dc opcm qu.crcbanc,luitincrcnc penam: pugnat cnint pro co or-

bisterrarun. concrainienfacos. Myfiicr vcro

Hlololscia.- , hxrccici.,

lchifn-.acici, quicrro-i i;m fuorum fcctas pro

^

vcricaccfolunc, cVfpi-

licualibusbclt.jspui

uncur,dcqu bus dici-

CUr.7v{i/rji2.;j/)'// Jf.;

vlv> touf.ti > tei tii.

jumafpccfusccrribil s

fuior immcnfus. Tocacnim inccncio cli eorfi

gcnus humanutn pcr-

fcqui&cruci.trc idqueolbus modis . Scd vjmaDcus ncmmcm iniu-

laa

s emittentes : quarum_" non folum lxfura poterat ^cZmw" illosexterminare, fed 6c Sedom.

\\ afpe6"tus pcr timorem occidere . Nam & finc

7

1

IndignationeDei.

vel iuflu

( his vno1

fpiritu poterant occidit perfecutionem8paffi

abipfis

fadis fuis , & t difperfi pcr fpintum

NICOLAVS DE LYRA.

i Duplex enim il. udium ac . Ec quod fucric illud duplex ca>

dium fubdicur.

i Et %em. & pro.id cfr, gemicus pro prefencibus afflictioni-

bus : ficucdicicur Exod.iecundo.d. Etingcmfcentesfiliilfrnct

propteropcrtt,&C.

3 Cum me.prte.

fciliccc bonorum habicorum cempore Io-

fcph . Ha:c enim mcmoria elt valdc cxdiofacVafflicciua

tcmpore inforcuni) fubfcquencis . vnde dicic Boecius de

coniolationc. Infelicjffimum infortumj genus cft fuiffcfe-

liccm.

4 Cum rnim audirent. id cft, intclligerent.

!Tcrfua tormenta. ld cfl per afBicJioncs in Aegypto fibi il-

aus.

t5 Bcnefecum agi. in liberatione fua mirablli, quam merue-

rant pcrtnbulationisfuffcrcntiam. Exod. t. d. Afcendit-

clamor eorum ad Dcum ab openbus, &C.

Cvinmemoraii funt dominum. de fua clementi prouiden-7tia.

8'

jtdmirantes in finem exitus . fcilicet,fui de Aegypto.

9 Qzcm enm '" txPfn'one pr*ua proieclum. fcilicet Moyfen ,

qui fmc morti cxpoficus in flumine in vafe iunceo.

10 Denfe. diccndo . Quisconflicuiccc iudicemfuper nos i

&:c. Exod.r.&: 5.diccnccs Moyfi&: Aaron: fatercfeciflis odo

yem nofirum coram Tbaraone,& feruis vius.

1 1 Jn finem tmniui mirati fuut . proptcr mirabilia qua; per

Moyfcnfccit Dcus.

1 1 i\nn fimiUtcr imflii faciens. fic habenc libri corrctci.Ec di-

cuncurhiciufli ipli Hcbr^i , Acgypcij vero iniutfi , quibuspon tiiiuliccr fccit Dcus . Nam Acgypciospoft flagellapla-

garum m mari fubmcrfic : Hcbrxos auccm pofl affiiccio-

ncm nurSbilicer hberauic

1 1 Tm t i^itationibus . Hic confequcnrcr rcddic caufam di-

cHi , fciliccc quarc Dcus fc habuic ad Hcbr^os canquam p-tcr

ter monens, ad Acgyfcios aurcm ficuc rex durus condcm-nans . Ec pnmo facic propoficum . fecundo declarac mcen-cum , ibi : Multum enitn . Propofici vcro tsnufa cft ,quialicet i

Hebrxiin mulcis pcccarencDeumcamertvcrumcolebac,&:adipfumpcrpceniccnciamrecurrebaric.Aeypc:j veroin

idololacria obftinaci eranc : &: hoc eft quod dicicur : Tro co-

gitationibus cutem infenfatis, &c. Aegyptiorum.1 4 lniquitatd illorum.Q^iod qnidam errantcs colebant.id eft op*c

^ancquiifimaex illis cogicacionibus proccdencia . Ecquzfuncopera illa ,fubdicur.ij

Et befl;as Juperua. ld eft inuciles, vc calpas &: vefpercilio-

nes, fecundum quod dicicur Efa.r.

16 lmmififti iltis multit.mutorum animalium . vilium &1 inuti-

lium raaarum , fcilicec &: cyniphicum , vc habecur Exo. 8.

Liccc auccm calia animalia habeanc vocem , camen non eft

arciculaca : propcer quod dicuntur muca ,ficut homo mu-cus dicicur quiproferc vocem inarciculacam.

17 In vinditlam . idololacrie, quia coJcbanc animalia vilia.

1 8 Vtfcirent &c. fciliccc quod peccacum correfpondec pc^

V\X. i\on cnim in pof.erat &c. fcquicur.1 9 Efl matcria inuifa. Nam macena prima per fe non eft co

gnofcibilis,cum fic pocencia pura. Immittere illis multiiudi.vt-

forum,&c. Sequicur.zo iiuarum non folum Ufura potc. per morfus , vcl incoxica-

tiones ,& fimilicer.

2 1 Totcrat illos extcrminarc. fubico.

n Sed & afpcclus. earum cetribilis.

23 Tertimoremoccidere. Timoremmvehemensaliquandoincerficic hominem.24 i\am&ftne his. animalibuscecribilibus.

Vntfpiritu \d cft vno cuo iuffu.

Toterant occidi. ideo fubdicur.

Terfecutionem. paf. \d efl morcem.^tb ipfu fafris (uis , & difperftperfpiritum. id cft , pro fuis

cnormibus pcccacis.

Sed

M26

*ff Sapiencia: Cap. XJL

j,

15)36quidam ign/s vaporac. Vndc.n .Warboresgerminarcr.auc DIrumenr.i,aur faca prorupercrt.vcl orca coquerentur,n;iieaincenor quoq; ignis animarct? Qui cciam dc faxis frcqiiecerexcHcicur,& dc ipfo fvpe du cardicuc ligno cxilic. Ergo ficuc

neceflariaigniscreacura, vtordiuaca,& difpoficapnYincac,

cazliqucclemetia rc-

a virtutis tua^Sedomniainmenfura,&numero,&poderedi-l

a 1 Deo mhil e;t iinpoflibile,cui leiiftere nemo poteft.

'fpofuifri.Mulrum enim

valcretibifblifupcrcratfcmp,&vir *a fFUii tui.vnde Efaias.Induerefortitudinem biachiuui doraini . 1

b tuti braa

chij tuiquis reiiftet? quoniam tanquam momentu 4a Lingui. cj

ftaa

tere, liceftanteteorbisterrarum, & tanquamguttaro- 6a Potentiadjinini bonitate p)ena,opusfuum propterjpeccata nondelpicit,led per pe

nileniiaraabluit 1&piefuct l& nutxit.vnaefiibdit": Diligis cnim om.

risantelucani,qua;dcfcenditinterram. t Etmiferefrisom-

nium, quoniamomniapotes , &diiTimulaspeccatahomi-c num propterpcenitentiam.Diligiscnim omnia,quar funt,&

nihil odifti eorum, quefecifti,nec enim odicnsalicjflid

con-*

ftituifti, aut fecifti . QUomodoautempolTetaliquidperma-nere,nifi tu voluilTcs?aut quod a tc vocatum non efltt,confer

uaretur? Parcis autem omnibus, quoniam tua funt dcmine,

qui amas animas.

a Scd omn:

.i .'; n.tfura,& numero,& pond<re difptfuiili.Multum.

<$cAnaflaS. Ec Theodorcz.Tonderc,&tnenfuraomniaregity

& adminiflrat dominus. Nam cnm ijs , cjui ViuebanccemporeNoe,vitae terminum centum annis definiifec, poftqua vidic

peccacum crefcere,& inundarcnon cxpectauic plcnpcu cer

mmum,fcdeumc6-fcidic, iMbreuiorem

reddidic ,& ccncefi-

nio anno omnibus

induxicdiluuiii . Ita

etiam Abrahamo in-

quilmum fucuru ei'

femen praedixic , &doccccaufam. 7{pn-y

dum cn/w,inquiC,cow-

pletA [ur.t iniquitatct

jlmorrb&orum, huc vf

que . Nondum inT

quic, caadmiferunc

peccara , qux caufa

finc, vcpenicusinte-reanc Quamobrem,non paciar , vc nuncvobis omnino occi-

dendos cradam , fed

iniquicacis expeccomenfuram.Sub me-furam enim cadunc

noftra,qu;cin cempore fiunt peccaca, vfque ad aliquam quatitacem,&tunc innigit poenas luftus iudex noffcr dcus.

Quia omnia fecundum vericacem, & iudicium,& luftina

facic.Omnia .n. opcra fua ccrco numcro,& mefura,& pode%re creauit.vn: Qui numerat mul.iitl.& omni. eius nomina vncans.

Ecalibi:(Ji/7* ventispondus,& aquas appcndit menfura. Vndequida ait:0w..i,7* aprintxua naturaJlututafunt. rmmevotiim\idccur ratione firmara. Hoc enim fuic principale in animo

condicociscxemplar,&c Inmcnfura,qualicas,in numero,

quanricas,in pondere.racio. In his confhcuic deus mundum,<X gubernac,&: iudicacurus eff.In his iuftus iudex comprehedi non poreft ,

ncc ceprehendt ,omnia m clauffro horu tnQ

abfconditalatcncqusfolisclauibusiudicij, & mifericord'c;

dei referabuntur, quando illuminabuncur abfcondica cene-

brarum, & reuclabuncurconfiliacordium.

}:Ambrof.Qyiaexudacignis,&feruec,etaquacxundauicin ccrris, ne eas fucgencis folis ,

& ftellarum micanciu ardor

cxurcrec , & tenera rerum exordia infolicus vapor larderet.

Quancit'ontes,fluui),lacus,irnganccerras , quiaeas mccrnus

quidam

7

8

10

11

11

13

perecaquarum ngo-rem,iraeciamaqua-rumr-dundanriano

fupciflua , nealceruabalccro cofumere-

cur,quian ficonue-

nicnsvcciufquemenfurafic,ficucigmsa- 1

quum exficcac", ica&f

<zei

aquaextinguicigne. Sap.1'1.

Ideoqnepondete,& men fc,

fura examinauit vniutr

fa , numcrata enim funtei, & fldlicidia pluuia-

rK,ficucii.libro Iob Iobl8 - *3 8 '

legimus,fciens, vcl

rcrum facilcmdefe-

ctumfore, vcl folu-

tioncm vniucrficacis

fiakerum exfupera-recurabalccro.Ica-

que vcriufque tcmperauit difpendia ,

vc nequc plus ignis excoquerec,ncquc cxu-

berarccaqua.fcd lmminucio fictcc vcriufque modcrata,qu<j& fuperfluum decraherer, & neccffarium referuarec.

b Momentiifla.&c. Simile dicic Efaias : Eccegentesjicutflilla E(a 40.4.

fuuU,& quaft momentii s~iarera rcputats, ftint. vulc.n. incelligi,q,

mens,6<: ratio,& fenfus diii,per quem omnia fatta funt,6i fi-

ne quo factu eft nihil,ille fit de quo dicicur : Verbo dominice\' firmati func,&c. Omnesgentcs,qu non coguouerunt creatore p&i.j.b,/, ad compacacionem dei quafi ff illa ficula? func,& quafimomencum ftacera^ quod leuicer dcclinatur,& ficut guccaroris ancelucani,qua: pnmo afpecfufolis ficcacur . Vel ficuc

fltula: ftilla,fi flujc a porcance defpicicur , vel negligicur,ica

gentium mulcicudo cadefti fplcndori , fupcrnis myftcrijs,&angelorum mulcicudini comparaca, pro nihilo ducitur.

c Diligis enim^&c. Bonus opifex,& opus fuu diligit,& regic& fi homoaliqn peccac,fuftincc in mulcapaciencia,& per p^ Fnicenciain meliusconueccic.VnJe: Solem juumfac it onnfuper Matth. j.g.

bonos,& malos,& pluit/K/w//^,<jHi/2oi, imp^nicecesauceP" 1 *10-"*

lufto indicio damnacur . Iujius criim dominus,& mftaUs dilexit.

I

NICOLAVS DE LYRA.1 Sed omnia in mcnfura,& numero,& pondcre. ideft,ordinatifll

nieeos punifti per anmfalia vilia, ficuc in vilibus animalibus

peccaueranr,vc prasdidcum eft. 2 Ain/fivmmim.Hicdecla

rac quoddam dictum, fcilicec, quod dcus immifit animalia

vilia Aegvptijs,non proptcr.impoccnciam,nam aliter poce-

raceospumrcfecundum fuam voluncatem.&hoceft.quoddicicur:Multum enim valere.idcR, pofle. 3 Tibi folifupererat

femper. qux ab xcerno uircucises infimt^.Idcofubdicur.

4 Et virtuu bracbii luiquis rcftflet* q.d.nullus.& fubdicur r6.

j Q^oniam tanquam momemum fla.fic efl an.te or.ter. qu fub-

tractaconferuacioncdiuina ftacim redigerecur m nihilum .

6 Et tanquamgutta. qua: cadens in cecra ftacim euancfcic,&iiccacur. 7 Et mifercris omnium. conferuando ea in effe.

% Et dijfimulas peccata,&c.Quod dupliciccr poceft mcclligi.Vno

Vno mo fic:f diffmulas peccata. i.dimiccispunirepijnaajcer-na, comucandoillamintemporalem propcerrxEmcenciamueram fuperuenienccm. Aliomodofic: Et diJJimuUs peccata,

drr.ideft diflers eapunirepropccrp(xjnicenciain,ids.*ff,ucdcs

hominibus poeniccndi cempus, & fubdicur caufi .

9 Diligis entm omnia,qun /:.confcruaado ea in eile.

10 Et nihil odtfli eorum,quxfecifli. Dcus enim diligic nacura,

quam fccic,culpam aucem odic, quam nonfecic,quiano eft

aucoc mali culp<c. Idco fubdicuc. J^cc enim odiens,&c.

11 Quomodoautempoffet,t&c. quafidicacnullo modo.quiaomnia redigerencur m nihilum cefiance fua mfluencia .

1 1 Tarcis autem om. conferuando ea in effe cua mera beni-

gnicace. 15 jp^/<jw<w<j/m<w.Specialimodo.Ecloquicurdeanimabus racionalibus quas diligic uolendo eis bonum nonfolum nacurar,fed ccia graci^ in pr5fenci,& glornj m fucuro.

CAP. XII.

OQuarnbo~

nus,&f<a-uis etl domine, fpi-

ritustuus in omni.

per cos quos re-

ples,

C A P. XII.a Quaamor dei,& fonstotius boni elt .

Quam bonifs,& fuauis eft domine, fpiritus tuus in t om-nib. Ideoq; hos,quiexcrrattpartib.corripis> &dequib*'

plcs , uel p alios

qttos uolueris .

unde: lllearguet i h.i*.b.

mundumde pccca- fnobi.

to,&de:ufiitia,&

deiudicin^

a illos

t patribus.

6iniKl

NICOLAVS DE LYRA.C A P V T XII.

OQuabonuu&fuauis efl do.&c Poit collatum bcneficium

populo Ifracl in exitu de Acgypto.hicponitfbencficiuti i-ollaxu in introitu tcrrx ^pmiffionis , a qiu ciecit Chana-

naros pp idololatna, & fecit ibi hnbicarc Hebraeos pp lacria.

Lc diuidic in duas parces,f.principi.'lc,& incidecalc,u mcipic

fcq.c.Pnma in duas, cjuia primo ondicpropoficu.fccfodecla

rat fuudictum.ibi: i{on qniaimpoiens. Grcaptimumdicicur.% 1 quam

1 7?/2feo.eir/K<7.Sichabenclibricorre<n:i. Spirirus.n.diiiac

tingit a fine ufque ad fincm forcicer, & difpomcola fuauiccr

uc hecur fupra.cap.8. a Ideoque. id eft.propcec bonicacem

tuam. 3 Hos qui exerrant. Perdiuerfapcccaca.

4 Tar.corri. ideft,parrialicec punis,& non timul eosauferen

do de uica,uc habeanc tempus pccmcendi.Ideo fubditur.

$ Etdequibus. Aliquandopcrinftindtum in a:tecnum,ali-

quando per uexationcm corporis , quaj dac incelledfum. Ec

inducit ad hoc exemplum de Chananxis cum fubdicur.

1 lllts

w Gloforcl. & Nicolai dcLy ra'. 38

_

I. . Ch-tunf 1

a / mtitftios

inbal M*nus.Hiftorialitccdi-

cit , quomodofcpteprnces, qiuterram

nanxorum pof-

am.pnfterini

quitatcs eorueiccit,

&. filios ifracl uomi-

nisfuiciltorcs intro

duxit.Mvfriceautc.

Sc pccrn gctes BgnJpficantwnmerfiMtcm

onim , quat 1et

prcuancationem pri

nu"parcntIS P01^ ;runt genus humanufcd pcr gtatia Chri-

Jtiexpuffafunt,&introduda numcroU-

casvirtutum,vtcic-

ftishabitatonbusnc

fandis, vir.utcsadiu-

uante fpiritufancto,

vtilcs rructus aff.r-

rcnc.

b Quit cnim dicct ti-

H,quidfecijlt>^tiit quis

Rabanus. Ma-niicftaratioiKjoften

dicquod noncftco-

1 fB.atu-,qu:auditvX-mad;r.or*rti..

peccantadmdnes, &alloqueris, vcrcliaamalitiacredantin

a tedominc . llloscnim antiquos inhabitatorcsfan&x terra:-\

tua.,auos exhorru^iti , quoniam odibilia opcra tibi faciebat

per medica'mina7& facrificia iniufta,*. filiorum fiV>rumflC-lv '

b VH.o. nonlfg mi fc-tum fmfic. T1 ^Hocnonlegitur. -V i

,c

catoresfincmifcricordia,&comcaoresviicerum hominu, 5

Eoruuv ui Ir non p.tei-nt dcfcndere, %-! quou. hok+ant a__ilian.

& dcuorarores fane;uinis , & autores parcntes afaimarura in- 7

auxiliatarum volu.i.i perderca mcdio facramcnrostuoper -

manusparcntumncftrorum.vtdignamperciperentpcregrinationem pucrorumDei, quaetibi

omnium chariorcfttcr-

ra.Scd & his tanquam hominibus peperci-_i,&mififti ante-

a Arcrrimo. timo.e-,quibuscoid.igcmiuinpung.-anriu-.

ccflorcs exercitus tui vefpas , vt illos paulatim exterminaret.

Ni noia impotenscras inbellouibiicereimpiosiuitis,aut' rt c_

1 ' 'J ^ij>c:l,jerpartes,iddt,i'iulatim,

nonC-Cicens omncmvin.:icr.m.^l7

h(

bcltiisfeuis, autverbo durofimulexteiminarcfed partrbus^"'r ' ... 19 nx ciibcrnatK

iudicansdabaslocumpoenitcDtiacnonignorans, quomam zo inhobcailt,m ,

rcfiftereei. l

in otnnibui ?>:

sfir. vn

defc-quitur; -

;._'</....,;>..

C Hjc eji enim

ticus ,cuius cura efl de

omnibm . .< S.ihiia-

nus. Cnmfistrgojfa

quit, iujiui , iutte om-

nia dijponis,& cum mx

gna rcucrentia di

nis nos . Ecce h

itigitcrdifponcntcm10 Dcum, iugiter gu-1 1 bern.rnem , qu.im-11 uisin ifto fcfipttiraJ. loco non guberna-J 4 tio cantuin facra, fcd

M ctiam dignicas de-

clarecurhumann .Fn

oc enim, quod.iit,> iliibonii nos , vis d Ui-

f ,udl.

Terri

^iu.-e

hn&i

J,Permanens mucterata.

iniqua eft natio eorum, & naturalis malitiaipforum,& quo-^/ a 1Indura*roprianequtia. b ln pnfcientia , ue! ex quo fuerunr,i,ua-dam

^^^pnua cjualitasimpfiserat malediftione digna .

niam nonpotcrat mutari cogitatiolllorum inperpetuum.

a ^Originallpeccato;

femcn cnim erat maledidlaim a'b initio, nec timens aliquemHw ,Nunqu.ddicitngmentumei<,uifefinxeriv quiJmelk.ec,m!

tradiccndum crcato b veniadabaspeccatis illoru. Qjtfisenimdicettibi^d teciiti?

2-4

252627

ri,fi crcaturam fuara

fccundum propnamdifponit Vviliitatem,

quiain volutatecius

vniucria funt pofita,

&: non cft , qui poffit- refiitcrc

tQao iufe Iudicas, b tq^Non culpa creatoris llcpereunt,fcd00 natura: uitium.

Autquis ft"abitc6traitfdiciutuu?Autquisin cofpc-lu tuove ^niettvindex iniquoru hoim ? Aut

q.stibi imputabit,fi pcrie- 2p

tBonas.

-' cummagna rmeretu

12. culmcn humana; o-

2j fienditur dignit:iAlibi quoq; in Pr>

phcca , 'ix( iincjti'"'

t_f/r, inquiCf &ram tgo impleo ? Cur

aucecunotaimplcat,

ipfc dcclarac . il;;it

vobifatm fnin, inqujt,

Vtfalnosfacia vos. I

ce cnim non modo

rcgimefuum Dorni

rint nationes,quas tu fecifti ? Nec. n. cft alius Deus,quam tu, 3nus>&: impiccioueru^ # fcd

n_is, perquos aliqui rcccfTcruntde terra antc ingrcffum fi-

liorum lfi;ic),fcilicccHeuxi,i<<:aliquiadfidem vniusdci fuc

runcconucrfi,& populo Ifracl coniuncli , vcpatccdc Raab,

&ciuscognacionc,lofue.<J.6_ dcGabaonicis,Ioiuc 6.

18 7vj>n<//a. Hiccoufcqucncerdcclaracdiitumfuumdi-eens, quod dominuscx fua bonicacc Chanana?os parciahcer

punjuic,danseislocumptEnicencix,8_hocdcclaratclup]ici-tcr.pnmo negaciue.fccundo affirmatiue,ibi: Cumergofiiimy2..Pnma in duas,quia pnmo oftendicur,q, Dcus non fecic

hoc cx defcctu potcntie . fecundo quod, nec ex timorc,ilu:

l^cc timen alujutm.Qxxca primu dicitur: \onquia impotcns trtt

in beliofubiicerc impios iuliis. id elt , (Jhananeos Hcbra_is,q uos

non omncs pcr Hcbreos dcbcllauic, quia muki illoru mtcc

filios lfrael remanferunc, vc habecur 111 libro lof.inpli.:

locis- ip ?{j>n beftiis jsttiis. qu^ftacini eos iugu.allcnt.10 Jlut v.riorf-o.fciliceccuo.

2 1 SimttlexterminareScihcct Chanan^os,& fupplcndum eft

quod fiiftanun fecifh cis, non fuitcx impotencia tua.fed cx

mifei icordia.ideo fubditur.

ii Scdpartibus iudicans. ld eft,partialiter eos puniens.z ? D abas loam poenitentix. licct etiam fcires eos pro maiori

parte in malicia perfeuerare.ideo fubdicur. T^on ignorans,&c.

icfluitur. J4 Etnaturalis malitia ipforum. id cfi,longacon-fuccudinc induraca , que quidem coufuecudo cfi qucdim al

teranatura , vt diciturmlibrode memoria,& reminifcctia.

25 Etquoniam mnpoterat. hiud non pollc non efl limplex,&: abfolutum.Nam quadiu viuic homo, poccir rcucrci ad bo

num.fed cft fccundum quid, quia talcs cum ditliculcacc poffunc rcdirc , propccr confuetudinem peccaudi inclinai

pcc modum nature.vnde j.Mctaphvlices. Impollibilc dicit

vno modo.quod cli difticilc , ficut ctiain communi fermo-

nc de hominc male vidcncc dicicur, quod 116 poccft vidcrc.

16 Sernen enim^&c. Gcnc. 9.a. Maledicl.ts Cbanaan^&c.

27 T^ectimcns. Hicconicquenccroflcndicquod dcusnon

puniuic Chanan^os parcialiccr ex cimore alicuins fuperioi iv

quipoffcc taccafua cocngcrc,^a hoccfl impofhbile, & hoc

eft,quod dicicur:?^. timens ahqucm^c. & pacec litera vf^uclbi: 18 viutquisttbi imputabit. adculpam.29 Sipericr ntnationis. q.d.nullus,quialicucmeravolunr_-

tcproduxiccasincffc, lcalibercpocefteasinnihilu rcdige-rc 30 ^ec enim cjl alius dcus, quamtu. namcciam iccundu

philofophos ncceflc eft cfle vnam primam saufam omniu.1 Cni

NICOLAVS DE LYRA.I lllos enim antiquos tnhabitatnresfaua* terrs tiu. 1. ludee,qu?

diciturfancta.coquod ibiviguic cultus dcitcmpotevctens

tcftamcci ,fi. ibi lmpletum cfl Chnfti myftenum rpe noui.

I Quos cxhorruijl: quoniam odibdia opcra tibifacie. idcfl,cnoc-

miapcccaca.

3 Ver m.(//.4m;<j.ideft,fortilcgia,fi_ auguna.

4 Etfacrificia iniujla. qua daemomjs oblata.

c E' filiorumfuorum necato. Eos idolis facrificantes.

6 Et comtsiores vifcerum hominum.\Son inucniturm vCteri tc

ltamcnto , q, Chananzi habitatores Iud3_a. ante filios 1 frael

comedcrcnt carncs humanas ,U biberent fanguinem.ideo

vidctur,q, hic iit metaphorica locucio,licut de pra-done.vcl

vfuranodicitur.quod comcdithomincs,quia tapitfubftan-

Iiam cotum,& hcK modo dicitur Plal.78.b. Comederentlacob

6 locumeius drfolancrunt. lfli vcro Chananari erant prxdoncs

8. raptorcs, & fic dicimus hominum comeftores.

7 Et antoret paremes. Patres.n.tencntur filijs auxiliari.Cha-

nanxi vcro filios fuos idolis lmmolabac, vcdidum cft,&.iic

eiusauxiliumdcbicum fnbtrahcbant,igituriungaturficli-

tera.fr />4ref(..fcilicct Chananceos.atoranimarum. idcft,fi

horum fuorom. In fcnpturacnimfrcqucntcraccipiturani-

maprocotocompofito.vtdictumcftftipra.8 Inauxiliatarum. idcft,auxilio dcbito drfhtutatum.

9 Terdere. idelt,dcflrucre.

I o yoluijltptrderea mediofacra. idcft.a Iud.ra,qua: dicirur fa

Cra,rationcpd!cla,&:cftin mcdio climacc habitabilisccrr?.

I I Ter manus parcntum nojirorum. ideft,cemporc Iolue.

ji Vt d.gnampcrcipcrtnt. iciliccc Iofuc,& qui cum eo crant.

1 ) Tcrc^rinatioHtiii pu erornrn deiJciuCCt AbrallX',lfaac,5i Ia-

pob,qui iueruiic pcrcgr ini m tcrra lila, 5- ex hoc fuit pronuflailla tcrra eorum fcmini , vt habctur in plurib.locis m Ge.

M Q^.tti'01omnium charior cll tcrra. rationc lupradi&a.

jj ifi.cyfc/T.Kl.ihCh.inan.-is.

\6 Tanq-iam homriiibuipcpcrajii. Non fic autem angelis peccan: ibus. 1 7 Lt miiifli antcccjjbres cxercitus tui ve/pas.OiCUZ

Cnim cxpofitorcsaliqui , qubd ancc ingrcflum filiorum If-

racl ,ad tciram protni^Bonis , dominusadliceram immific

Chananxisvcfpas habcntcsaculcos vcncnacos, qu.r plures

lanxoium inrcrfcccrtmc ,& pcr hoc

alj|occalioncm

pccnitcn. cacisftiishabucrunc. Al.j vcrodicunt,^,irtiniorcs : quosdc:v.u.usav.jn:iicChana-

nxis,

W9 Sapientia: Cap. XII.\. fed etiam vi'm ac beneficium ipfius adimpletionis oftendit.

1 Hunc enim modum in fe habet diuimtatis impletio , vt fal-

uet ea,qua:adimplentur.a Virtus cnim,&c. Quia iudiciu dei,fiue in corrcctionc ele-

dtoru.fiue in damnatione malorum , fummasa:quitatispfe-ftio cft ,

& idco pcrbonitatem fuamdiudirfcrcndo fufpcndic

iudicium , vtplurcs

babeat , quibus red-

dac benehciu.Qt.ian-

do enim creatura fc

crigit contra crcato-

rc, iuftapuniturvin-

Ga opera Dci inftruuntur fidclcs , nc compliccntur iniquis, Dfed wudeancfemconraminatos feruare conficcndo , & fpe-rando in dommo,& non

negligantpccnitcntiartempus.b si enim,&c. Rab.Decem plagis verbcrauit Aegvptios \\oftes populi fui,& intcr plagas refpirare permifir, vrcorrige-

recur.Sed quia perfecui cura eft deomnibus,vt oftendas quoniam non iniufte iu

dicasiudicium . Neque rex,nequetyrannus in cclpettu tuoa tVtrumiuiteperdideM.velvcrethiucntur. b 5 liiftum filmm puniens.

inquirentdehisquosperdidifti. Cum ergo fisiuftus, iuftea f In xternum.

omnia difponis.ipfum quoque, qui non debct puniri conde-a fCorripis,vel ipfum, qui non recipit cWrreftionem condcmrias in perperuuin .

tAlienum,Sc indignuirr a tua pietate. ^ Filius immolatus.

2

5

45

6

ucrauerut in malicia

delctifunc diuinaiuflitia . Populus aute

dci, quibuspromif-fiofactaeft, partimcorripiebatur,& co-

fblabatur.dudifciplinam dei perciperet.

dicla , vt fe infcriore a na*

s & cxteb

rum xftimas a tua virtute. Virtus enim tua iuftirie l P?tIuam cuageliu

initium cft,& ob hoc, qu6d omniu dominus es , omnibiis te9 *iudd cruc'fixerur,

a In correftione reorum , ne de fua uirtute pratthiriat conrumacia fuperborum.inimiCl taCtl limt, &

parcerc facis. Virtutem enim oftendis tu , qui no crederis inl r

cognofcat. Poffunc

hec ad paftlone Chri

ftircferri, quempa-terpronobis inmor

temtradiditj&reum,

qui non noucrat peccatu, pronobispec-catumfccit, quinifiindebitam mortcm

fufcipcrct, non nos a

dcbita mortelibera-

ret. Pater ergo iuftus

iuftum puniens>iuftcomnia difponit.Om-

nipotcns deus cumfumma tranquillita-te mdicat omnia, hu-

inani tamen afFectus

&membraei,tropi-Ca locutioncafcribu-

vtfccundumca-. :acem noftram

>. 5formetoc cloquiaI ditiina. Leguntur.n.

j

itl fcripcuris , oculi

ni,aures,manus,os,pcdcs,ira,furor , &huiufmodi, cu

lex n.itura nunquam rccipiat vanetace,nec vcca vnitas

druifione.Multiplicia vero,&diuerfa vnus,&idemoperat'.V nde: Mutabis eo.',& mutabuntur

,tu autem idem ipfe es,& anni

tui,&c.El ahbi:Egofum Deus,& non mutor .Etallbi: ^ipudquemnon eU tranJmutauo,&c. Docuifti auc populu tuum,per mirifi

ca

5 Vt qui pr.cs potencia.mitefcas natura."

_' IpreuerUnC,& fi-

ideo de tcrra fua cic

. TVifu,&e*ercmo.* 2 & fant pcr O.be dl-

virtuteeiTetconfummatus,&hos, qui te nefcmnr,in auda- * p -' c

?d or

,.~ , *-. ...x 4 r'gatur,ctfaluencur.

ciam traducis.Tu autem dommator virtutis cumtranquilli- 15 Perfecutores quoq;

. TOmn,apr*d.Aa.'

.

"

_.** CU Chrifti COnfcffii

tateiudicas, & cum magna reuerentia diipoms nos . Subelt; 17 res crucubat, patic-

cnim tibi cum volueris , pofle . Docuifti autem populu tuum lS5.

iacoru inOrui pof-

tBenignum.l 9 lent,vc ldololatriam

pertaliaopcra, quoniamoportetiuftumeJTe,&humanum,2 *n?nt&Chri

& bonz fpei fecifti filios tuos,t quoniam iudicans daslocum t2 li^n/.^d^ficuchib inpeccatispoenitentia:. Sieniminimicosferuorumtuorum, *5 perpcenaitcmpora-

& debitos morti, cum tanta cruciafti attentione , & liberafti,*4 lcs conkc

.uti funr

.?-

1 _ . rr .,"..*? ternam glonam , lca

danstcmpusj&locum, perqua! t poiientmutariamahtia, 16 hipoftparuagaudia

cumquantadilieentia, Hudicaftifiliostuos, quorumparcn- x~l

xtcrnam rccipiunc_.u > l j j-it-l -r 28 miferiam.ttbusiuramenta,6C f conuentioncs dedilti bonarum promif- 29 c cumer?o,&c. vn-

c fionum ? Cumergonobisdifciplinamdas,inimicosnoftros 30 de-MuitafltqeUapee-^v*'catores, fperantem au-

tem in domino miferi.

cir.Magna diftantiacft intcr iudicium elctorum, & repro-

borum.IIlosdominuscorripit, vtemcndet, hifuperbia?,&

perfidia: piEnas luunc ,vc contra dominacorem omnium fc

rcpugnarc non poffccognofcant. Felixiudex,quipiccacem& bomcatem fui mdicis femper infpiac. ludicium enimfine mi-

,aco1 '* c

fcricordia ei,qni nou fecit tmfericordiam.

a Infenfate p

fpoiluac

NICOLAVS DE LYRA.X Cuicuraefldeomnibus. namdiuinaprouidenciaadomniafecxtcndir,quantumcunque minin-.a.Ca;tera patent.1 Cum ergo. Hic confequenter declarat diiitum fuum aftir-

matiue,&: diuidicur in duas partcs, quia primo facit propofitum.fccundo.ex hoc infert triplcx corollarium,ibi: Docuiiii

auiem. Declarat auccm,quod fupradidumeftdcpunitioncChananxorum.ex hoc,quod dcus eft iuftitia, & bonitas per

effentiam,, propter quod non poteft aliquid faccre , nifi pic,

& iuftc,ideodicitur:Cr frjo/;j/^Kj.pereflcntiam.

3 Ipfum quoque. confidcrando fuam mnocentiam.

4 Condemnas. id cft,punis aliquandoadfuajpacicntixpro-bationem,ficut patct de fanito Iob.

5 Erexferm.ideft,extraneum.6 Jtcfrimas a tua vtttute. i.aiftimari pmittis,vndeamici Iob

! rcputabantipfum pcccatorcm,S<:adeoalicnum,eoqu6d vi

dcbat eu fic flagcllatu.vt in libro Iob plenius fuit dcclaratu.

7 yirtus enim t;<.idcft,potcntia tua.

8 iuflitia initium esi. nam pcr omnipotentiam fuam iuftifi-

catimpium . Naficutdicit Aug. Maiuseftiuftificarcimpiu

quam crearc cxlum,& tcrram,& quia iuftitiam dci femperconcomitatut mifericordia , idco fubditur . 9 Etobhoc,

quoddo.omnium cs,omni.tepar.fa. nam fempcr punitcitracon-

dignum,ctiamindanatis. 10 firtutemenimofleudis.i.pa-tcntiam tuam infinitam . 1 1 Tu qui non crederis.ab idolo-

latris. ii Ejfeim>ir.con. i.fimpliciccrperfetus. Infidcles

cnim,& idololacrx ncgantcs dcum vcrum , non credcbanc

^jpfumcficfimpliciccr pcrfcdum .

1 3 El bos,quitgnefciunt.ideft.infideles.

14 ln audaciamtraducis. ideft,craduci pcrmittis dcpcccatoin pcccatum. cx hoc cnim , quod dcum ignorant , auda&cr

peccant .

1 5 Tu autem dominator -pirtutit. idcft,in virtute pcrfcftUS.16 Cum tratiquil!iiateiudicas.idcH,modc{\cTpunis.

17 Et

17 Et ctim magna reuerentia difponis nos . non ftatim peccata

punicndo,fcd adpcenitcntiam expedado.Et fubdit'caufa.

ig Subefl cnimtibi cum volueris poffe. fciliccc peccaca punire.19 Docuifli autem. Hiccxdictis infcrt triplexcorollarium.Primum cft,quod perhoc,quod dcus in puniendo fempcrfe habet iufte,&: pie, dedit cxemplum iudicibus huius mundi , vt ctiam fic fc habcant fubditos puhiendo . Et hoc eft,

ciuod d icitur.-Z)oc;ni aittempopulum tuurn. per talia opera iu-

fta,& pia .

20 Quoniam oportet . id eft,benignum iudiccmfccularem.21 Etbontfpei. hicponiturfecudum.pcrhocenim,qu6dcum mifcctia puniuitChanan^oSjdeditfpem fllijs IfracJ co

lentibus ipfum.confequcdi ab co maius bonum,& huc eft,

quod dicitur:f bonafpei fecifli filios tuos. id cft,Hebra:os.vn-de Exo.4-f. Filius meus primogenitus Ifrael.

il iiuoniamiudicans. ideft,puniens.

2 j Das locum inpeccatis^&c. Chananau's,vt pntet ex prredi-

ccis,& exhocarguic'diccns.

24 Si eniminimicosferuorum,&c.idci},Chanar)Qsi&L' Aegy-

ptios.2f Etdebitosmorti. ideft,obligatosmortiproptcrpcccatafuaenotmia,vtditum eft fupra.

x6 Etliber afli..penam in parcc diffcrens,vt habcrenr tepus

pcenitcndi. 17 Cumqnantaddigentuiudicaiiii&c. i.punilM

Hcbrxos modcfte , & pie corum punitioncnxordinans ad

corumemendationem.. .28 Quorumparcntibus,&c.\d<j\i,

Abrah?Ifaac,&:Iacob,q.bi'factafiutdci

ipmiffio. 29 Qunt

cr^o.Hic ponitv

tcrtiu corollariu ,& fcifo declarntur quodda

di"du,ibi:Vnde & illis . Circa primu cocludicex pdktiscir-ca Hebracos, & eoru aduerfarios diuerfum diuinc puniciois

modu. na vnus modcitmedici|ialis,alcerno,quatuadobftinatos in malo,& hoc cft,qcf dr. Cum ergo das nos,&c. l.fla-

gellas nos ad noftra correchonc, ficut verbcrat magifter di

fcipulu,& paccr filiu. 30 Inimicos noftros.itx malo obftinatos.

I Multipli-

\c>a\ Gloford.&NicolaideLyra'. 15541

^ a ltfcrfate.vi qui na

A Irbar crcatoc jgno-

fcero, fchonorare,di

pne trad.tt w rcpro-

bumfcnfam,fiicertica, oua; nonconue-

niunt , concumclijst liu

*onu.i.r. in<C.nCt.ptiv.;W^O'/|

KrtiMrMi tierttalfm

jxi /' nendat i*tk , ^*

frruitruntin:it<rJ po*

rivfi <?* creatari .

inr.mo.erte !e &C idclt , qiliadco,fcan: . cjl.ui n6 lunt cor-

\%** ; n.condtgiUUii da-

nnrionc experti fittic,

ndhoc cornpicdcus,vccmendcc. C<ui au-

temtngiatus , cvim-P

pacicwnurmurat,dfi

tcmpo-

tormrn-ucuur ad axa-multiplicitcr ffagellas,

vt bonitate tuam cogitemus; udican

) \ ^Jjgtcs,&cumdenobisiudicatur,fpcrcmusmiicricordiatuam. j"

num .

idoioiatii./> 7 c ln bis enim , <jr rxr.

Vnde&illis.quiinvitafua infenfate, &inmltevixerunt,per R;,b. Gentiiitasdum

hxcquzcoluerunr,dcdilUfummatormetaEtenimmerro f iddisferuiebat,cteai

risvia diuriuscrrauerunt, deos tfftimantes.haccqu* intani-; ^Sfioibus

U(

JSniabbusfuntlupcruacua,

infantiutn mfenfatorum morcvi- ;? bat. ideodiuerfispcr

ucntcs.Proptcr hoc , tanquampucnsinfcnfatisiudiaumin *J ""^^J*'

dcrifum dcdifti . Qui aurcm ludibnjs, & mcrcpationbus no

r funt^orretti^dignumdeuudiciumexpertifunt.Inhisc-

t

niuLqu^paticbancur.moleftcferebanninquibuspatictcs^o ommpotcncindi

rnabantur. pcrhaectquosputabant deos, inipfiscum 14 uerunr. Dominacor

exterminarentur, vidcntcs lllum quem olim negabat ie noiJJ

icvctumdeum agnouerunt.ProptcrquoJ,&finiscondem

rutionw illorum venkt fuper iilos.

"

1 7 rum quem m benc-1

ficijs credere noluc-

runc, iniuftoiudicio

cniinomniii, autbu

2 t

2.6

pcr pcefwcnciam co-

ucrfis nnfcncordiam

7 impcndiCr auc mcor-*8 rec-tis arternam pa-

nam jnftigic.

NICOLAVS D LYKA.i MnhipUciurflagcUas. Pnmo pena temporali.vc per hoc fi

vcllccpoficnta malicia mutari.vt pred.ciii cft.Sedi quia abu-

funt pcr ubftinacioncm. fecundo

flagellacifunt pcr peoam

jeccrnam. I Vtbon;tatcm'u.vn ctgitmu^tudicania. deft.VC

cum alios punimus, hoc faciamus modcfleexcmplo bonita

tis tu.T. } E' am dc nobiiudlcatur. id eftycum pcena nobis

jnfercur. 4 Spcrcmut w//er/,6"vcreucrccntesad ce n pcun-

rcrum, 5 Vi.ie&tUis. Hic confequenterdcdaiacquod-d un diCtum, fcilicec, quod pccna cemporalis oblinucorum

non cfi medicinalis, quia pcr hoc npn euadunt a-tcrnum in

Ptaifto. (critum. Etp'imopouicfumdcclararionem. Secundorc-

xnouccquindamfalfamrefponfiMiem.ibi.-Ptr/^cf^/ojpfaC.Circa primum d;cicur:rt<ie& dlis,qui in vita jua mfct.fa-

j\r.quancuinaddcum. 6 f///?e.quancum adproximos.

y . vfqueadmorcem. 8 T:rhc^ux,crc. ideft,

propccrculrum ida!orum,qucm infcnfaceccia vilibuscrea-

tutiscxhib.ictunc,vchabccurinfra. 9 Dcdijti fttwima.&c.

idcft,*::criU. 10 Etemnt in e^roris viadiutitts ena. ideft,per

cotamvitam. m Dtos Xjltmanuibc,quin^c. idcfi,ho-

jninibus inucilia,fed imgisnociua, vc feipcnc-S.vefpcitiiio

ncs,& talpas, vtdi.tumeii fjpr, 11 InfanJnfenfa.mqrc^fi,

jdcfi ,bonum a nulo non dutingucntes . 1 3 Tropier lh>c

tantjH.mpue.infen.iudi.ijrc.infcrendo eis pceium,per qua deri

fib:ics rcddcbancur , vc cum Acgypuj rains,tV cyniphicibus

graiiiccraftligebancur, 6c Chanaran vefpispungentibus vul

ncr-b.mcur. 14 -Qj: jutcm ludibrus,& tncrepationibus. lflis.

Mf \on

15 T^on funt corretTt. fed magis obfiinati. 16 Dignum-d

irfit//,ideft,pocnam xcernam. 17 Experti funt^Sd fubdw

huius caufam diccns: 1 8 1 bh cnim^uxpaiieba-mtr . a ra-

nis,&:vefpis,&:huiufmodi. 19 Mok\iefen bant. idcfi^irn-.

pacienccr. xo in quibus paticntes . non a paticntia , lcda

pa(fione,vt fitfcnfus.-InquibuspaffionibuSjCc plagis

2 ( Indignabantw .(.oocva deum blafphemanrxsipium.Similc dicicur Apo. 16. b. Ec blafphemauciunt nomcn ckJ^habc-

tis pocefraccin fupei h;is plagus .

1 z Tcr bxc. H ic coniequcnter rcmoucc quandan> refpon-iionem falfam

?quia poflec ahquis dicere, qcjod ptopcer hoc

punicionem dei fercbanc indignancer,& niolcfie,quia noti

tiamcius non habebanc.hocteinouec pethocquod viden-

tcs deos fuos deflrui per filios lfrael, quib9 deus prarcepccac

deos Chanansorum deflruere.Exo.34 Cognoue?tk,q, de'

Hcbrxorum erat potcncior dijs fuis,&: ficcu cognouerunr,non cn adorauerunc,ficuc ad Ro. 1 .c.dicicur dc- philofbphis.

Qt-iiutttdium cognouiJkn' yuon jict deum glorificaktcmns^uc gra-

tias tgerunt,^i c.Sk. hoc cfl,quod dicicurrPer htcqwspuidc&tintercos. 23 Cimextfitntina^entur. a

filijsIlracl.

24 /''/aenre.i.idcfljaliqualicer cognofcentes.

*5 Illum qucm olim ncgjlant. fcilicct dcum Heb.16 Vtrum deum agnouuuut. per efleCtum,vt didum eft,notamen ficutdeum gUnificauciunc.idco fubditur.

27 Tropter qttodyS f.nis condemnationis. ideff,pcena scerna,

18 Vcnictfnper tllus. fcilicec in finali iudicio.quando crucia

buncur inaninu,^ corpotc poena gehennx.

Amm lib ic

rAniaHtcm,&c, ): Augu.Vaniias anitatum,& omnia vani-

C A 1\ XIIIa T

J.tni tntcmy&c,',: Augu./^<j

,

c V t J). J-'.i' h -.nii.i ubu-ida>.tia in urn i laburc fitj iiuq labo.at fnb

yo.t rEccuexhaclenccncuconnecteretcetera,comemoras^ruius.errorcfquc vnx hums,6_ euanefccnccs inccrca ccm-

jotumlapfusvbi ni-

uliduni.nihilfla

ilc rccmetur ,in e i

rcrum vanic.ice fub

n dc-

plotat quodamIcelc.i. uuod

riancia fapiciitia: fuc

lniipicciani ,Ucutpu

C A P.

communu.b J'c/i//j.Timor,fciliccr,&: rcuerentia.Vnde:Eccetitrjor

dni.ipfecft fapiencu,cV recedereamalo inceiii^cncia.Rcce

diccnimama!o,quircccdicacuicuraidoloru.DcGcimcr,cjmadaca eius cufto. quia iattmm fapienti* timor domini.lnttl

omntb. facientiims eunu

XIII.t ^Vniueifa vanitas omnis homo viuens, m,gis ergo vsuii fum,'qui cteatorera

nunagnolcunt .

Aniatitcmlunt omnes homincs , inquibus non r

fubeit fcicntia dei,& de his , qua: videntur bona,*

a ^Obliant caicitate peccati. >

nonpotucrunt intdligcrc cum,quielt . Ncque operibus4

abunJ -1 rtcnebias.fapicnnfqacoctili fintinca crgo vanitashommfi.qui procreacorccreactiras vcncracuc

ptciptius,:,;uu, . ulec, vnuscamenincur d T^eq <e ope.Ahj ignccolebant,qucni Vtiicanu vocabanc,

Q fus incurracomnb.vcique in hac vica,<]ua: fub folaagicur.fi alij a'.herc,vd acrc,que Iouc , & Iunonedicebacalij numigniruaas vidciicccca mala, cj

boms , & nubs vidcmuseflcac; (i.Ncpcunu,alij gyrfi ftcllaiu,quidiucifis fiitirisaialium,

j

com-' ^ pofitioncs

L Y RA.

c Debis. cperibus,

fcilicet hominis po-tucrunt cognofcercbonu arcificc,quipro

priecft,quuiinmucabiliSj&fempcridcm

femp mfenuncs, re

gitomnia.Vaniflima

NKOLAVCAr

S D EXIII.

P.ulo,

1 X J inia r:tfu.&c?c\r' tfipaismcidctalis.inquaoccafio-V ncidololatnx Chanjneoru tracbr gnalitcrdcido-

1 ta oium gentiu . tt diu;d;c in duas pai tcs.Na ptimorcut* ldololatria gcciii

St clo comcndat' latria Iudxorum,c. 1 j.Primam duas, quu irimo rcprobaf idololatna cxhibiu mjrabilib.crcatutis. Scdo cxhibitaimagimbuslabncacis,

ibi,

\bv.lifJicrs aiitfunt. Primaadhuc in duas,qui.i primo idolo-

latria dicra dcclaratur.Secundo reprobacur,ibi: Qu >rum,&fifpecic. C;rca primum dicitur: fani auicm funt.idei\ y

j vei icace

vacui. 2 Omnes bomincs.Sc ifti func idololacr^ carctes noti

tia veri dci. % Et dc his,qux videntur bona. fct participario-

ne,ficutfuntfol,&luna, & huiufmodi,exquoru influencia

nobis(pueniuncbona. 4 7vj> potuerunt inteili.eum ,quieil.

fcilicccbonu5percfientiam. 5 Wsqueopctibus. dminis-

1 Mt:tir

43 oapientuc Cap. XlllJST poficioncs,

& n-rfom diflrifuebataflrorunvtfij folem.queA rbarbum vocabaiv,alij iunsm,idcft,Dunain.

Rab. Dupiicitcr pcccan'.fnmu>quia e]emenrs,kfcf?,dci

opera deo pra-ferunr. Dendcquia clcmentoru figurasfiib

hunianafpcciecolunc.Sobcmni,&luna:burnaiiafigur3tribuunc. Igni quoque,iV cerra?,&mari,quc;

Vulcanum , Ve-

Cam,Ncptur.;imquevc ant > non tainen

, cletuencis ina-

pci cis lacnficac.Tata

cnim cupidicas ima-

ginum homines ce-

o nec, vc viliora finc,

qua? verafunt.Auro,

fcilicet, &gemisde-lect.mtur, horum ni-

tor pcrftringit ocu-

los -Sine hisnon pu-tanteffe rcligionem.In his crgo auaritia,& cupidicas colitur.

Credut deos amare,quod ipfi amant, proptcrquod fiuntfurca

1044.Booum cft.quod tcncnt,fcd malueft vbi tcrifuirerin Dtm > mqm*H d, iine.-t.&c.Vndc ergo dctincnt veriratc vclm ipfe iniquuatej Aud.ce quod !cquicur,& oftendic .Qtih :nocum eft devnquit, mamfeRfi eft in illis . Det.s cnim illis

manifeftautf . Mauikliauit.Ilisqutbuslcgcm nodcdit?Au-

di guomodo maiu-

tbftauit, Inuiftbiliacattedentcs

agnoucruntquiselTetartifex, fcdautigne.autfpi \

ritu ,autcitatuacrc,aurgyruftellaru,auc nfmia*aquam,aut \ ^f*fr'***i*-1*

folem.&luium recWsorbisterrarudeos pufauc^ Quo- l ^fiSJjSrum,& h fpccie dclcctati,dcos putauerunt,fciant quanto his di ornacum,coi ful-

, - .

*Quitantalpeciofafecit. r. gOrem,&Ca?. & Vldfi

dominator eoru fpecio fior eft . Spcciei enim generator hsec li non canquam tibt

omnia coftituit . Aut tvirtutem,&opera eorum mirati funt,

3 ZESgtjgZ'

inteIiigantabipiis,quomamquiha:c t fecit, fortioreftil-\>deAPoflolo,&ficuc P

conftituitlis

Amagnitudineenimfpcciei,&creatura!cop;nofcibili- 'Joftendlfli nobls vn -

n

terpoterit creator horum videri . Scdta^JLeinhhZtSSS^S^minoreftquerela. EthicnimfortaiTeerrantDeumqujBren- 11 dei > quoniaminuifi-

^Sf^"?^"^ .Etenimcuminoperibusilliuscon- S fiSISrSSiSSuerientur,&inquirunt , &periuafum habent, quoniam bo- f confPicificur,itanuc

nafunt,qua: videntur, iterumautem, ncc hisdebctienofci. ** oftendcqomodo diz cenccs fe effe fapien-*

ces flulti facti funt.

Audi. Quoniamimmu-taucrunt, ait, gloriam incorruptibilis dei in fimilitudintm imaginiscorruptibilis bominis,& volucrur,& t>uad>upedum,&ferpentium.Figuias cnim iftorfi ammaliu fibi deo pagani fcccrunc . In-uenifti dcu,& colis idolu.Inucnifti veritacem,& ipfam veritatem in iniuttitia decincs.Ecquod per dei opera cognoui-fti,peropera hominisperdis. Tocu confiderafti,ceh,rerrae

lnarisclemencorfiqueomniu ordinemcollegifti ,iftudno

vis actcndere, quod mudusopus eft dei,idolum opus eft fa

bri. Siiaberidolo,ficucdedicfiguram ,darec& cor,abipfo

idolofaberadoraretur . Quomodoenim, ohomo.fabcrF

tuus deus cft, fic homo idoh faber eft .

a Scdtamen adbuc in bis minorett qnerela. Hinc Paulus ait:Pve Roma.i.b.ueiaf.tr enim ira dei de calofuper omncm impictatcm eorum, qui vc-ritatim dei ininiuflitia -jtctincnt , quia quod notum efl dei , mantfe-flum tfl in iliis,&c. Nocicia dei ex mundi fabrica percipic"". Vc

Hebr-' lt-

enim dcus inuifibilisex inuifibilibuscognofcercrur, opusab eo faftum eft,quod opificcm manifeflarec,vt deus om-nium inccll:gerecur , qui hoc fccic, quod nonpoiliincalij.Sed cum cognouijfent,non (icut dettmglmficauernnt,fed euanuerunt Roma.in cogitationibusfuis.

a Infelices

Sc lacrocinia, tk. bcl!a

confecrancdijsmanubias, &rapinas, qui valdeimbecillesfunc,ficupidicacib.fubieai func. Cur.n.csleftes pucancur, fi

tcrrcna defidcranc, vcl beati fi indigenc ,

vel incorrupci fi inhis deletancnr,in quibus cupidicas hominis damnatur?

-^Auguft.Deuni eilequanda vicam a?cernam,immucabi-lcm,incclligibilem,incelligcntem , fapiencem, fapienres fi-

cicme.nonnulli ec huius fcculi philofophi viderunt,vcntatef:xa,ftabilem,tndeclinabile, vbifuntomncs rationesreruoroniu creataru. Viderunt quidcm,fed de longinquo,vide-runt,fcd m crrore pofiti, &idcirco ad ca tam magna,& ineffabilcm,& beacificapofieffioncm , qua via peruenicur,noninuencrunc. Na quod viderunccciam ipfi ( quancum vidcriab hominepoc, ) crcacorem p crcactua, faclorcm per fadu-ra.fabncacorem mundi per mundu,Paulus ApoflolusccftiscQ cui vciquc debenc credere Chnftiani

, Aic enim cum dctahbus loquerecur, i\cuelatur ira dei decalofuper omnemimpietaUm. Ifta vc recognofcicis, Apoftoli Pauli verba func. I{euela-turemm ira dei de ccelo fuper omnem impietatem , & iniuflitiam bo-tninum

, qui veritatem in iniquitate detinent . Nunquid dixitcosnon decincre vericacem ?

Sedveritatemininiquitatcdeti-nent.

i.c

NICOLAVS DE LVRA.I ^ttcndcntes agncuerunt quis cffet artifcx. fcilicec dcus vcrus,qui licec a priori no poflic cognofci , cognofcibilis camen cfta pcfteriori,fcilicecab erfedbbus.a Sedautignem. qucm Vulcanum dicebant.

3 ^int fpiritum. ideft,purum archerem, vcl acrem,quem vo|

cabanc loucm.

4 aut citatum ao-rw.ideft,mobilem qucm dicebac Iunone.5 ^tutgyrutnflellarum. idcft.iigna in zodiacoreuolura,quxdeosdictbanc. vndedefignoGeminorumdicebancquodcranc Caftor,& Pollux in deos cranflaci, ;

&: fic de fimilibus.6 ^iut nimiarn aquam. quam Tcchim vocabanc.7 jLutfolem,& tnnam.quos vocabanc Pha:bum,& Dianam.8 i\ec7orcs orbis terrarum deos putauerunt. id cft, crcdideruntTedcosmundum rcgences.Qorum.Hic cofequcncer diftus error remouetur,& pri-morenK.ucturetroncaopinio.fccundOjquxdam infufficics

Cxcufatio,ibi. Scd tamen . Circa primum dicicur.

ii^rttm.fcilicec folis,& lunx,& huiufmodi.lo Etfifpecie. idcft,pulchrirudine.I I Deletlati deos putauerunt.cos cfle,vc diftum eft.

1 2 Sciant. quafi dicac,& hoc dcberenc ftatim fcirc.

lj Quantohtsdomuatoreorum. idcft,deus quieflcaufapri-Imaomnium.r4 Specioftor cft.mm eius pulchritudo excedicin infinicumuod probacur cum fubdicur.

1 5 Speciei enim m/tr<tfor.i.pulchricudinis vniuerfa: aticor.

\6 Hxc omnia conflituit.& per confcquens corum pulcbricudoin ipfocxccllencius iniufinicum prstexiftic.1 7 Jlutfi TMtttitcm,& opera eoium. qua; faciunc in cranfmu-tacionc crcacurarum .

iS Mirati

i8_ M/r///f.tanquam qujcdam excellencia incellcdu no DiiGIbu. 19 /flft7//gfZ^y;i.i.incelIigeredebencabittis.20 Quouiam,qui fxecfecit.fciiiccz deus,qui ab omnibus dici

tucpnmacaufa.2i Forthrcflillis. namemincnciorimodoomniacocinctereata.ideo fubdicur .

22 iA magnitudine enim (peciei,& creatur*. ideft,pulchritudinis vniueril.

23 Cognojcibiliterpoteritcreatorborumvideri . nampercffe-cfus pocefl in cognicionem caufz deueniri. 24 Sedtame.Hic remonet' quarda excnfatio, qua poffecaliquis diccrcq,laborances in cognitione creacuraru poffunt excufari,fi nocognoueruc deu, qui cxcedic crearuras in infiniru,quod ex-cludicuc hic pcr hoc,q, licec pcr crcacuras non poffic cognofc< deus quacuad diftmclioncperfonarudiuinarum, potcfttn per eas cognofci ouatu ad eflentialia accribuca, f. pocen-cia,fapiencia, & huiufmodi

,in quib. improportionabiliter

tranfcendit oem natura creacuraru mundi.Ec hoceft,q, df.

Sed tamen adbuc in Aw.qui coluerunccreacuras excellences

tanquam deos,vc folem,& lunam,& huiufmodi.2 J Minor efl querela.quam in illis,qui colucrunc fcrpenccs,& vilia animalia .

2 6 Et bi enim fortafle errant deum quArentes. & ideo creacuris

eminencibus dcicacem falfe accribuences .

27 Etenim cum in operibus illius conuerfentur. ordinem crcacu-rarum medicando.28 Inquimnt,& pcrfuafum bdbent.idcft,pro vero cencnc.2 <? Quoniam bonafunt,qu<& videntur. fcilicec lol,& luna,& a-

liq nocabilcs crcacure,fcd per hxc eoruni crcatorem noluc

runccognofcerc.idco fnbdicur.

3 o Iteru.q.a vcre func culpabilcs. Cuius ca fubdif,cum dr.

1 Si enim

>94 5Glof.orcL& Nicolai de Ly ra.

4

1946/to-^.Q^fcilicctdeoshonoranr.vtanrumoculs domosviduarurn, fcabuteces vulgi impcrfcia,artedia1c<

cu^c.marmonsvelcbor^aun.inrHS caquafiaa-m.tcrebro.lum^uKma^urmatdeum

iuum

veffcs, & quanwornatoria funxtcmpla, cudu.Kmallco.acqnnauratrh.toncavcnulTnt^u^hnoratimula

t F cra.ttotoplusmaiohsbabent. velha

bcredia.nt Rel

ergoeft,velcn

quod cup.d*cas hu-

manamiratur,b *Jur jiquisar.Ra.

banus. Infultar fapie

tiahts, quicolutidola,vtintclligat, qua

jfe*4ucrit. j-,rnitiofum fitom-

niporctem dcfcrcrc

U figmfta adorarc.

vndcLfaias.SJim/o^mauit Dcum, & fculpti

leconflauit ad nihiUm

lile':Ecceomnes par-

ticipeseius cofunittur,

Hinc Flaccus ait , Olim

truncus eram , ficulnut

inutile Ugnumfum fa-

ier incertttsfcamnufa~

ceret te Vriapum,Mf

luitejfcDeum. Qiiic-

quid autem dc ldo-

l.sdictumcft,potcft

rcfcrri ad hasrctico-

rum pnncipes. Qui

flmulacra dogmatufuorum artifici cor-

decomponuc, &: ve

r.crantur,qujefecc-runc:Nccfuchciter-

ror propn*,nififim-

pliccs deceperint,

qui quzftum putant

.pictatCj&deuorantdomos

vcntcreli , &gloria

Sicnimtantumtpotuifl*cnrrcire,vcpofrC ac^rtirnnrC rccLihl,

\ ^confuljonc>-

quomodo Kuius dominum non facilitis inucncruc ? Infcliccs ~ c Tty erubefi.it /.-'

hK

autcm funt , & intcr mortuos fpcs illorum eft.qui appcllauc- 4 *' cwniUo^ui/inea

fHiefM.Tetkloia. tSeofcm. 1 Scnnonem. "> ><* e. # Augllfj

runt deosopcramanuum hominum,aurum,&argcntum,ar<*

f CoinpofiiM.ieinai^.iientonim. lirnorum . .... .

'

tis inuetionem ,& fimilitudmcs animahum,aur lapicife

muti-

blem,opusmanusantiqua..Autfiquisarrifexfiberdefyluali g

gnum re&um ! fccucrit,& huius dodfcc eradat corticem om

deus aurcus,& deus

ligncusad pretiudi

ipares funt,adhercoculos,&: nonvide-re pares funt, fratrcs

8

horstun pri-

(n* ferQio .

fji.r.Ecccqualib.__

ncm.&auel-uavfusdihgenterf-ibricecvastioutilein con-

; ^SStaS I

ucrfationemvitar, reliquiasautehuiusoperisadpraeparacio- l2 miferunc habctibi

ncmcfcreabutatur.&rcliquumhorii, quodadnullumfacit n oculos.oinonvidg1,

*v;, ., ,

xr 1

fc J;|,v,^. 14 cib'.Autllkomaui

vfum,lignumcuruum,&vcrticibusplenumiculpatdiligen- ^ fcruare poruerunJ

terpcrvacuitatemiuam,&perfcientiamfuaeartisfigurctil-16 quarcipfiancc|

t

lud!& affimilct iilud imagini hominis , aut alicui ex animali-j^g^

busilludcomparet,pcrlinicnsrubrica,&rubicundumracics Ip pctierunc. Nonm-

fuco colorem illius.&omnem maculam, qua? in illo cft pcrli-20 qu.unc, ipfi perierut

/ -i -ii- . __,..__. ~~._._..__. 11 lcdiiinulachracom

niens,t&faciateidigna habitationcm , tfin panete ponens ^ ^omixlt)Crgo Cll .

illud,&confirmansferro,nefortecadat,profpieiensilli.fcies ^ ftodirettedavcftraiJ

quonia non potcft adiuuareferimagoenim eft, &opus cftil- H ^XSSS

li adiutoriu . Et dc fubftantia fua, & de filiis fuis,& de nuptiis, l6 fua % &c# Et ,11^1votum faciens inquirit

. No erubclcit loqui cum illo,qui finc 17 dicunt noncft vctu,

animaeft, &profanitate quideminfirmumdeprccatur,& 2

/9 ^'J^ ^provita morcuum roaat,&in adiutorium inutilem inuocat, JO cft,afflida cft. Pror-

. . II n o. i - . r.,, ..,.,, ,.a .,_r,.r__

& pro itincrc peticab co,qui ambularc non poceft,& dc acqui

J x

Jntcf^ubchraljrendo, & dc operando , & de c

eo,qui in omnibus eft inutilis.

52 Antcfimulachraiprendo, & dc operando , & deommum rcrum euentu petic ab fa cucrfa func

?& flc

vi&i funt Gochi cii

Rhadagaifo.

#CAP.F

NICOLAVS DE LYRA.l si enim tantum poiucrmt fcire. per rationein naturalem.

i Ptpojlent tflimarcfeculum. ideft,cognofccrccreaturarumordinem.

3 Qnomodohuiusdomloum.fcilicctfccuU.

4 Facilius non inuenerunt. q.d.dcbucrut ftatim inucnire.Na

pmniamutabilinopottetad vnfi primupnncipiuimmuta-bilc rcduccrc ,

ali ter ctTct procelfus in infinitu.quod eft lm-

pofiibilc.cum igitut oes creaturje vifibiles fint mutabiles ali

quo n.udo, potucrunt vcnircex illisad cognitionem primiPhilo&phuf . n.ocoris oino immobiltSjficutf-hilofophus dcducit 8.Phyfi.

5 lnfelices autemfunt.Wxc confcqucnter rcprobatur idolola

Piuifio. triaimaginib.exhibita.EtdiuiditJ

intrcspartcs,quiaprimo

rcprobacurimaginufabricatio.fccundoeafu adoratio,ibi.Et

defubjiantia. tcfcioadorat.ois inchoatio.fe.c.ibi.7nitium cnim.

Circaptimum dicirur: lnfelices. ideft,priuati vcra fclicitatc.

6 Ei intcr mortuosfpes illorum r^.quia nulla fpcs cft de corumfalute, quandiu funttales.

7 Qut appellaueruntdeos opera,&c. idolanamquequantuad

figutam nunt pcrartcm, matcria vcro eft res natura:, vtau-

tum,&: argcntum, & tcliqua dc quibus fiunt idola.

^ Opus manus ami.yix. hoc additpr.nam idola ab antiquo fa

&a in tmior i rcuei entia habeb.umrr . vndc& aliqui fimpli-ccs Chnflianialiquasimagincsantiquascrucifixi, qua;dicuturi. icucrentur.

9 ^tutfiquis artifix/kr. kilicct lignanus. 10 Defylualignirctiifccu- i, f . idcft.p. rfcdc radar. ri Fabricetyas inuttlc. Sic cft in libris corrtibs ,

ld cft, valdc vtilc, vt di-Vir.in jeo. cunc al;mit,&adducunt pro limili diilum Virgilij:7vj7^4

imp> iwbcr Ofnit, idcft,valdc prudcntibus.Poflet ali-

tcrd:u,luliccr, quodfintibiduxdidioncs . Vas invtile,idcft,faclun. ad vtiliratcm hun.anam. idcofubditur.

\i In conucrfjtione vitx.in qua iicccilana func multa vafa li-

^nca,

fjnifto Wico-dci.

gnea .

1 3 Bjliquias autem huiusoperis. ideft,dolaturis.

14 ^dpraparationem. idcft.adcoquendumcfcas.- 1 j Et reliquum horum. idcft,rcfiduum ligni .

1 6 Ouod ad nullum pfumfacit.quiz non eft aptum ad uas ali-

quod fiendum.

1 7 Lignum curuum,&c. ideft,nodis.18 Verticibus pkmim. de tali vcroligno aliquando fit ima-

go, co quod eft magis durum.1 9 Sculpat diligentcr per vacuitatemfuam. ideft,ab co fadhm,nam fculpendo facit aliquas vacuitates in ligno. Cartera ju-tent vfque ibi: zo

///a'coTO/.<i.-.ideft JadaptetjVel alliiTM

let. 21 Per//'jieBD-6w4.idcft,colorerubro.21 .

Et rubicundnmfacicr.sfuco. ideft,pidura.

23 Et omnem maculam,qu in illo eslpcrliniens.cc\or\b.ad hoc

aptis.Aliqui libri habent hic:Terta,fed non eft in libns cor

reclis. 24 Et faciat ei dignam habitationem. ideft,locum ubi

rcponacur.C^tera patcnt.

i5 Et de fubjtantiafua.Hic confequcnter rcprobatur imaginum adorario . Et primo pro negocijs in rcbus ccrreni:

cundo pro negocijs marinis.c.feq.Circa primum dicicur.

Et defubfiautia. idcft,de diuicijs.z6 Votumfaciens.\do\o,\tcxzud'ntc\.\rci.

Z7 Inc/uirit.i.peuz abco diuitias, filios,& nupcias filiorum.

z8 T^pn erubefcit loqui cum iUo,&c. quafi dicat dcberet cru-befccrc .

19 Etprofanitate q /^m.obtinenda,ucl confcruanda.30 Infirmumdeprecatut. Hicaccipirur infirmiraslargeprolmpotcntia.nam idolumnon potcftfeiuuare.Infirmitasc-nim ptopric eft in animalibus tancum, licuc& famcas.

31 frproWu.confcruanda.3 i Mortuum rogai.idcft,carcns vita . Nam proprie loquen-do morcuus non dicitur,mfi qui vixic. Carcera paccnt

CAP.

W Sapientiac

CaC A P. XIIIL

Terum dins nauigare,&c. Hax quoq ; cotra ido-

lolatriamdiCunt^Maxima.n.vecordiaeft.vthomo ad imagine dei edicus ronabile ab ipfohabens anima,qua excogitauit quomodo tra

firet fludtiis , nauem

p. Xilll. io48

fabricans fecundumaicis fua? peritia,non

honoracillu, quihacI

fibi deditfcientiam,& inuocec idolum ,

quod fimili arce, &:

rnaiori vanicace for-

mauic. Cu enim ma-lttt i iorfir, qui fecit

, quafn

i -

qucd fit, fa&ura fua

I adorare mfanire eft.

^' A deo nauigadi cur-B fuspetendus , a quonauigij praparatio.

; Ha:reciciaucem,quit vana finguncfimulaH cra errorum, ideo in

I fiuchbus feculi per-

( cunt, quia nauem ec

j clefiereliquerunt,&I gubcrnatore Deum.L b Quoniam dedi. If-

Hraelitas permareru-! brum ficco vcftigio

II craduxic dei pocen-[\ tia,& lordanisaquas

[|diuificvt terrorein-

flcuccref gentibusex-

lcuauerucadcclos. Oaonanusquoqi fignificac ecclefia, 0, Dm iacrameto domimce refurredbonis pcipitlauacru baptif-mi.Vtficutipfe refurrcxit a morruis Dglona pfis.ita &c nosin nouitate vite;ambulcm 9

aqua regcncrationis abltiti. Hinc *** *

leremias : Stulcus faclus efi omnis ho a fcicncia fua, confu-

fus eft fadtor in fcul- ,

X 1 1 1 1

HF^

* a

10. q Gloford&NicolaicleLy., /, - .N\>n cfti;nofcendfi idolis vcl coruinhabira-

fcuid cft,dxmonibus,quboaiine<adin agmcmdei

ra'. 1050

TOmabipfu rctrahunc, & in crrons mufcipula kibi;c;tunr

Crici quoquc,qmhomincsfcducunt>d !tir.dum nocua-

dcntiudiciumb i/w/;*- Peflimu

cnim gcnus eft for-

n:c-tionis ,cuoani-

uureccdica dco, &fornicacur cum ido-

lis,vel diumidogma-iis veritatcm relin-

quic.& fequicur falfi-

utem hxrcticx pra-

utacis,vcl opinicnis.Hinc Paulus ntnri-

tiarn idolorum fcrui

ruccm appcllac . Vn-dc conft.it omncmmalam concupifccn-cam fornicationcm

vocari, quaanimarc-hcta fuperiori legeinfenorum volupta-

tc turpi naturarum

quaiimcrccdc pro-

ftraca, vclprofticuca

corrumpitur.C T^on enim . Difper-

det dominus vniuerfa Ubia dolofa,& omnes,oui

lofiuntM mtndacium.

Hinc Icremias: M,ifui

caelos,& terram non

feceiunt , ptreant de u r-

la&utiw ra,&c. Laitacius Pro-

mcmoriam defunSqra coicre cccperuc, vtbt nrmcritis

tia referrcnt,& fucceflbres. eorfi ad bencimpexi

cerent.vnde Ciccto; Sufctpitanccvitahominumcdo cois.vt beneficijs excelkntes

viros m cehl fama,&volu-p

tace tollercnt. hinc Hercules,hinc Caftor, hinc Pollu*,hinc

Efculapi*, hinc hbcr,

Etenim quod fa&um eft.cum illo , qui fecit,torrneta patief. J

Prcipterhoc,&inidoli<?nitionunoneritrcrpec5lus, quonia j

creatura: dci in odium facbc funt , & in tetationem animx 4

hominum, &inmufcipulampedibusinfipietium.Initium \

cnim fornicationis elt exquifitio idolorum,& adinuctio il- 7 gratia pcriculum adi

lorum corruptio vicx eft.Non enim erant ab initio,neq; e-'CL W

*foltenditvndeproce.lcruntidola.

Ecalio Joco dicitCi-cero: Acq ; in plcr.i-

que cniiracibusintd-

ligi poteft acucndacvirruris gratia , qudIibencius reipublic*

rent,

que viroru forruin

ru

tw

ttalm,ua,

lert. w,k.

1 LrilCIlUU VIIUC JHVCt.lvaMUl,v*vy..

ntinperpetuum.Supcruacukasenimhominumha.cad- JJ

*

inuenit m orbcm terrarum , & ideo breuis illorum finis eft

inuentus Accrbo enim lu&u dolcns pater cito fibi rapti filii

fecit imagine, & jllum,qui tunc quafi homo mortuus fue-

rat,nunc tanquam deum colcre ccepit,& coftituit intcr fcr-

uos ttios facra,& facrificia . Deinde interueniente tempore,

conualefcentctantiquaconfuetudine , hicerrortanquam

lex cuftodituseft,& tyranorum impcrio,colcbatur figme-

liuii) clle con-iz fecratos . Hmc R.o|1 \ mani Crfares 1

14 conll-cranerunc , 6c

15 Mauri/uos rcges.Sic16 pauJacim crepei

17 religiones, d.nn;

ini, qiiieos noiicrann

coritu , libcros i

&C nepotcs , dc

18

19omnes poftcros im-

Jjbr.i, ftul-

ta. Et hos quos in palahomines honorare non poterant,pro ^ btK

pter hoc, quod longe cflent,c longinquo figura eorum alla

ta,cuidcntcm imaginem regis quem honorare volebant,fe 2 1

cerunt, vtillum,quiaberat, tanquam praefentem colerent**

fua fohcitudine.Proucxit autem ad horum culturam,& hos 24

qui ignorabant artjficis cximia diligcntia. Ille enim-Vb- W

lensplusplacercilli, qui fc ailumpfit , claborauitartcfua,*

?

prcr hommumtitia.&prauicacc, quiagreftcm vitafinc vlloreftore viue-

bant,hoies ipfum rege,cotamquegente fummis laudib.ex-

tulcrunc.vcccdeos appellarcnc, vel pro lnfigniviranc con-

ualefcence,veladulacione,vclpro bencficijs . Deinde,ideft,

poftmortcregesamicisfuis magnu dcfideriu reliquerunt.

fdeohoies fimulacraeorufinxerunt, quoruconteplanone

aliquod habercnc folacium.lJ

rogrcfiiquelongius,per amorernemoriarh

kimmi reges obbntatem nomini

prouincijs omnibdscocelebrabatur . Pri-

uaci vero linguli po-

puli, gencis aut vibts

lba; codicores, vel vi-

ros fortitudine infi-

gnes, velfoemmasca

ftitate mirabiles,fummavcnerationecoluerut,vc Acgyptij

IfideiPcenijVraniamiRomani^nrmuiSamos^lunonem,Naxos,Liberu:Matiri,Iiib5:L.iCini,F.itinu:[

J

aphi,Vcnerem.Sic n populc s,& rcgionc s vana facra fufcepta ftinc,du hoies

graci cfle in fuos prmcipes cup:fic. Precerea pieras eorii,oui

fuccefferar plurimu cottilit ad errore.q. vt drii:>a liirpc nmvideretjdiuios honorcs paretib.detulerutjd'-.1' ;

'

!q,!ulierut

NICOLAVS DE LYR.A.1 Etenimjundfattum efl.hoc non pot mtelligi de idolo abfo

lutc,cu fenfum non habeatper que polftt tormentu fentire,

ppquod intelhgitur dedarmone , q.colebat"

1

in idolo, & ibi

rcfponfa uibataliqn.npquoddf Mat.25-d. Dijcediteamema

le litli in igapm Jtterrjum, aui paratus esi diabolo,et an^tlts eins.

x Vropter boc,& in idniis. i.in darmonib.in idolis habitatib9 .

3 7{oncritrefpe3us. fcilicct mifericordixdiuinc.nam pcccatum dxmonum eft irremillibilc . 4 QjtimUm creatunt dei.

idcft dxmoncs a dco crcati quantu ad natui a. 5 ln odium

f.tljtfunt. pcrcortmculpam,qu^nonefta deo autore.fed a

libcri arbitrijdcfec^ibilitate. 6 Etintentathnem animxho

tntnu n. nain de cttlo eicdi fludent hommes impediie a fua

f.iluce. 7 Etmmufcipulam. qui vincuntui tentationib. da:

ino.ium.Sjpicntibusaut,quiviriliterrcliflur,hmoj tentatio

ncs non func 111 mulcipula, fcd magis in victona,&:corona.

8 lnitiumenim. Hiccofcquetcrponittir idololatna; inchoa

l^iuifto, tio. cuius prnno ponitur initium. fccundo proccdcns idcm

malum,ibi:fc' nonfnffccerat. prui:.i in duasfcctindum duplicc

inchoationiscaul.im.fecfidaponitur.ibi: Dandc iauruenunte.

prima vcro caufa Jdbncationis idolotuin, &c idololatria: fuic

aflcdusinordmacis hommu ad propmquosfuos defunttos

quib.tectiu>t imagincsad luaconlo!;.noncm,vt iic inafpeBdm aN.no ctu iHUgnium defundorum coulolaientur .vndcdeNinoaUiiscjuii, rc c ^uynorum fcrjbitqr, quod morcuo Uelo pacrc fuo nna

. ;ii fuam ftcir,cui cantain rcuercnciamexhibuic,vc fuis

delm luentibus proptcr refugiu adimagmcm patnsparccrct,npquodhominesilli iniagim impendcreurpcrutdiutnos botiores, >S(:huiusexenip!oalijpotctcsccpciiintfaccrcfuis ch-iris de functis imagines, quib. tiimle rciicicncia cxhi-

it a bclo ichoata clt f.ibncacio idoloru,lic 6c abciusnominedenomin.itio jliorum.proptcr qtiodaliqui ido

J.un fuuin nominauetuntlie!,ali| Jj.'elzebub,fecundum va-

netatem idiom.uum. Et licut Ninusad fuiconfolutionciu

fecit idolum patti fuo,ita pjcrcsaliqtn pnmogenicis fuis ;in-

fc cos moricnubus fcccrunc idola,^ ex cadeni caufa. S;c cr

go

godicicur:7/".e./Jjr.i.idololacrie,quceft fornicatio Ipualii.

9 E/l exquifiiio idolorum. idefl,fabncatio corum.

10 Et adinnentioillorum corruptiovitxcfl. kilicct fpiricualis,

quzcoflflit m vnionc ad deum , tf_ interrumpic idololatri

11 Tsjonew/wtidnr.namacreacionemundi vfqjaddiluum&:ec poflpermagnu tcpus nolegitnr fuilfc aliqd idukn^i

12 "\\equeeruntin perpctuum. iacnim ceflauerunc idolacMfi percocum mundum . ij SuperuacuhascKimiohinuhidefl, defectusfapienc;a:eoru. 14 Hsxadium<ucinor

terrarum.fLz fubdicur modus,ctim didtur: <Acc/l>oc>>im lu

ideftjirracionabili. 1 j Dokni pater ci.fibirapti fiiii.J.aolt

morcepacris. i5 Fccitimaglnem. adfuamcoiolac;oncfl

17 Etconfl>ti>iti>nerfcruos. illi imaginicxhibciKJa.1% Deinde. Hicponicur caufa fecundainucnoonis imagi-num.nam aliqui potenccs,& cyranni volcntes houorariflfolum ii) fuaprcfentia,fed ecifin jnfuaabfeutia fecerutfj||

magincm,mitcc-ticcs camad ioca rcmota,vt. vcnerareiutir

in ea.ficutiefen lofcphus libro ;anciquicacis ludaica;. i.S'. i>:

in libro dcludaicobcllodcCaioC&farc, quod unagiiieHifuam milic pcrimpenum Romanum ,

vc adorarecui

& hoccft,quoddicit':eii&,ifjrc.&; pacecexdictisliccra paucis excepcis. ip Co/c64fr)?^.i.imagines rvianorum.Eciubditurcaufa . 20 Etbosquosinpalambomimtbpaccc vfquc ibi. 21 Trouexic autem. \bi pomcur aliacaufa

quc^- cft adulacio arcificum,& ctipidic.is. Na volences pl

re rcgibus,& tyrannis,tecerunceis imagincs puLhrioicflenccorumpcrfonx, & cxcalipulchncudine tiicrunc lini

pliccs magi mducti ad coicdtim cales imagmes ,6c hc

quod dicictir: Vraucxuawem. ideft.indnxic.

21 ^id boru cul. fcilicec regum,& cyrannorum in ftiis ima-

ginibus. ij EtJi9stqui%aordaat.ic}cftxiiiripliccs.24 lArtifittt eximia dit -gentia. circa pulchncudinem in;agi-nis. 25 Jlleenim. atcitex.

2.6 Voitns pluspU. ideit,regi,qui cum ad faciedum fibi icrtf

gincm etegit.

27 Elaboiauii. ideft,perfeftc laborauit.

/', ftmi

b)?l Sa^ap.XIIII. l^yi

Minerue falfo abinuidis moreefilij nuntiata,vt illo nuntio D

perturbarus abfcederet, atq ; tta dedicatiom^gloria collcsa

eiusconfequeretur,ica cou tempfit, vt cum ctia proijci infc

piikumiuberet, & iicineiuscordeorbitacis doloremslo-ri&cupidkas vicciar.

apicntia:.A a incGtr.niuni.fio.U & /MncpmmunicabileDei.f.omnipote

cisnomcn, quifoluseft inoomprehenfibilis, lnfenfibili ScBdt-.o

fi 2g,limaceruc vi 1 imagini afcnpferunt.

/jw ,/*. Sicut in facris Saturni.cui pp odium fouis,

I ,jj fine refpcchi pietacis patuulos fuos i mmolabnac,& f Jkllo-

fe\m nx ipfifacerdctes

vtfimilitudincminmeliusfiguraret . Multitudoautcm ho-

minumabdu&aperfpeciemoperis, eum qui anrc tempusranqiumhomohonoratus, nunc Deum acftimauerunt . Ethxc fuit vita: humanas deceprio, quoniam auc arTeclui aut re-

gibus defcruiences homines.incommunicabile nomenlapi- !

a Qnalifubfalla lelipioneomnibus (e vitiis lubdidei unt. l

dibus&lignis impofuerunt. EtnonfurTecerateoserraflecir- J

a Dicentes enim fe efc lhptentes, iinJti fsfti lum:'

caDeifcientiam,fed&in magnoviuentes inlcicntia: bello,a Sub regno enim diaboli dtueifis vitiis fubiefh, veram habere noii potuccunt oat-eni

du matris mquin- b tot cc tanra magna malapacemappellant . Autemm filios - l

acscatorc

P n^rSl

piiffon^

C

mfl

U c uos kcnnaintes,aut obkura facnficia faciences , auc tnfania? |1t't,ommb,

u pacun l iuit uis iim- . II! .+ tur it clen

flenasvigiliashabences, neque vitam, neque nuptias mun- %dasiam cuftodiunt,fed&ahusaliumper inuidiam occidic, *

d autadulteranscontriftat,&omniacommitta funt, fanguis,2

f,

homicidium,furtum,&fi<5tio, corruptio&infidelitas , tur- 3'

batio,&periurium ,tumultusbonorum,Dei immemoratio,3

ipopfiofangirncfo-cab.mc . Yncic

Quintilianus : Ifiud

(inquit)iicogitDe9,

iracuseft,&:iiiratu.s

ci: > non acccpcac ia-

crificia vcftra.

C ^Utob.f:.fa.SidKjn facris ltidis,Acgy

pcx.&CerensEleuiina; faciebant.Nam

(icut ibioiiris plau

tnmoniu,raptaPro-ferpina. Quam quiafac ibusexfrhuaac-ceiis , quefifie Ccrcs

in Sicilia dicitur , 16

facra cius ardctmmtsrdartim iactatione

celebrabantut.Simi-

litcrm facns Liberi

+s

6

7I

<>

ru

II

12

13

+

?*

d Omnia.Mnimco-

fuiacranc, ibi nulla

racio , nullareligio

vcra,quancoquisfceleracior crac, tanto

magis |>eo ftio pla-cere pucabat.C Infandorum cnim.

Nulla maiordemen Dcmcmi.i de

tia.uip.mDeumvi-tcibl>jhot

uudeiercre,&moc-tuisdcferuire.

Cu ,enim mens fe

fuo a.uer-SuPraio,b.

us implicabus.Iniciu g

enim omnis peccati

iuperbiacfi.f Pinh. Confumma-tio& plcnicudo.Qui

emmpro Deocoluc

idoIum,omniarepu

animarum mciuinario, nanuitatisimmucacio, nuptiarum inj4 rancur cis m pecca-?j

tiaci,nootemlux!bus

totaduxeiut)luduc.

Qtiia pcr libidmc 6c immunditiam dijs fuis placereputabat.jj- Auguflin.Arcocyricxfiinc, quibusoblatioeorum hocno-men dedit,ofii?runt enim panem <fc cafeum, dicentes a pr i-

mjshommibusoblationesde fructibus tetraj,&: ouium ttuf-

fecclebracas.

$c Idcm.Marcus Puluillus dedicans xdcm Iouis.hjnonis,Mmer-

DeimnnVanum,Sd, per nomen deorum

44 extcrnorum rte uire

tis,fedcu Deumilluderefeefiimancin eccmam morccfe-metipfos precipitat.jHerctici aujem errbtum fuprfi timula-

cracolcntesperditiohisfuecaufa fiunc , qubnj Sc docirinafajfa,vitainiqua,l^ucia infiiw,mors nefancla, quiacu iniufieiuranc in idolo,nec fperant in Dco fuo,;dco mei ittuu fuorurecipicnc vindtda.Vnde fequitur::^o tHimittftmnutft virtut.

& CAP.

Exod.to.'

I

2

3

456

78

9io

NICOLAVS DE LYRA.Vtfimi. ideff,imaginem.In meliutfi. eam faciendo regc pulchriorem.Multi.auttm /)f-.qua;communiter efi timplicium.

^fbdutlaper. i.feducla per pulchritudinem imaginis.Eum

fjttiante tempus. illud.

Tan.bo. purus& mortalis.

Ho.fue. tatione fue poteffatis.

7{mc Deum &fiima. falfo,& ex pra^dictis concludif.Et h&cfuitvit bnmanx deceptio. trahcns ad idololatriam.

Quo.aut afjctlui . parcntum addefundos fiIios,velalios

amicos.quifugientibus adeorum iniaginespatcebant.1 1 iAut rrgibus dtfen ien.bo. modo pr^diclo.1 1 In communi.no. Dcitatis.

i j Lapidibus & lignis impo. ipfos Deos nominantes Hoc.n.nomen Dcus fignatnacuram diuinam, qua? nullo modo clt

mulciplicabiliSjpropcer quod hoc nomen Deus , efi incom-Bumicabile fecundum rem , eft tamcn commuuicabile perfi")Iitudine,ficuihoc nomen Alexandcr,cti incommunicabilc fccundu i em,eo q, eft vnius fmgulans perfona: nomen,coiiiinunicaturcamepfimilitudine hommibusliberalibus,Iiberalitatem Alcxandn participancibus,&: lic hommcs participantcsahquiddiuinumdij nominantur,ficuc Exod.y.a.lc Moy fc dicitut;o conjiitui te Inum Tbaraonis.tt l'fal.8 y.b.

go dixi,dit tflis.

14 Etnonfnf. Hic confequenterdccl.^ratur malum mulci-

plcx cx idololattia procedens,cum dicitur. Et nonjuffccerat.idololatns.

i) Lnafse circa Peifcicntiam. cius dignitatem lignis & lapi-

dibusattribuentes.

\6 Sed in magno vinentes,&c.rtarr\ bellauerunc contra dominum & cotempferunt vntUtis bonu cxdcfc<5fu fcicti^ Dci.

lj Tf.c& tantatnagiwmala. quxconfcqucntcr expnmucur,cumdicicur.1 8 .Aut enim filios fuos facri.&c. idolis.vt diclum ctl fupra,

19 ^iutobfcnrafacrificiafaci. i.dc nottc, co quodpropcer fua

tut-

turpitudincm non fiebant de die.

20 ^iti>ifani<ep'enas,&'c. nam inaliquibns facrificijsficbatfacerdotes arrepcitii,m quibus dxmones loquebantur.21 '2V(le^cw'/ <j?.idefl:'vita:honeffatem.

Jiequenuptias mundas,&c. fcd peradultcrium polluunt.Scd & aiium pir inuidiam,&c ficut Cain Abel riatre fuu.

iAui adulterans cvntnftat. pollucndo eius vxorem.Et emma commijtufunt. i.confufa,&: omni rationis otdine

defiituca.

i6 Sangnis. in proximi vulneratione,Homicidium. m ems occifione. ,

Furtum. in fua: rei ftibtractione.

Etficlio. in hypocnfisiimulatione.Corruptio. in virginum defloratione.

Infidelitas. m proxiim deccptione.Turbatio. m difcordiai um femmatione.Tcriurium. in falia iuratione.

Tumultus. m fedicionis mocione.Kowrum Dei. in mgratitudine.^tni.in. pet vitium guhx tk luxuria?.

37 V^atiui. per vitium Sodonue,namex tali concubitu nonnafcitur f^ttis.

38 "Nuptiarumlnconflantia. qiuzaliqni proprias Txorcsad-inuicem commnuicabanc.

39 Infandotum. ideft,nctandorum.

40 Idolorum cultura omnis mati caufa tf},&c.pcveam homo di

rcctca Ueoatiercitur,&:lic depeccatoin.peccatumruit&:labitur.

4 1 tt fnh. i.confummatio.Nam idololatriacfi malu ma-ximum dcgcrcrefuo.vndel.etiit.i^.b.dicitglo.Omnepeecatum efl immuriditiaamma',fed idololatna maxime.42, <Aui cnim dum ixtantur.

43 Infamunt. quia fiunt arreptitij.

44 ^iut ccrte vaticinanturfalja. dc cotde fuo fingcntes ea,fi-cut faciebant aliqui facerdoces idulorum,denuntiantes ho-minibus profpera proptct qua,fium.

lom.3. Qjq Aut

22.

-S

*7z829

30jl

33

343?

3*

GIoford.&NicoIaideLyra. i^y^'953

y{T Adiutfltf tuo* f-du-unc

Aiuf61fa,au. viuuntiniuftc.autpcriurantcito

:onf_duntin idolis,oiua_rineintel

b In iniT-am mo.tui,b

Dcumcnimaleftu & fine anima funt.malc mrantes nocen

fc non fpcrant. Vtraqu^rgoHliseuMJcMdi^ _

tfrc O t A V S D ii LY&A., Anr vitiunt miufte. infrcitcsproximis

noiumcnta.

t^Dum cnim confidunc in idol is quc funt finc an ima. &per conHucntftncvoluntate&tnteUctJu._i McmvMta.idcsl,falfumpLr,do'.um,urantcs.

t Noccr. fcnonfpcrant. qnitdebocpnnhrinnntmcnt ficut nec

pumtiotumditiiur. Vtra-

7 gne,quoniammale _cnfcrui-tdcDeo,artcn D8 dentes idolis,&iniufre inidoloiuraueruntco9 temnentesiuititia. Noenimiurantiumeftvir

ip tus,fed pcccantium pocnatpcrambulatfcmpcr tF

ii iniultorumfpraruaricationem. ["!

6 Vtraqueergo illis cucuicnc digna. i.iujium cit, vtpunicn-'

turpro vitio vtroquejiilicct idololatria&periurio.ideo fubditur,

7 Quoniam male fenlerunt dc Dco. peridololatriam.

$ Et iniufte in ido. periuranda adproximi dcfraudationem.

$ Non cnim iurantium.&c. i.iuramcntum non di appetcndum,

tanquampcrfe bonum,fed in ncccfjitate tantum eo efi vtendum ad ve

ritatis & fidelitatis intcr bomincs firmamentnm.

l o Scd oecca. pq. 8_c. Ltrefcit& augmentaiur,

h Iniufturum prcua.1. intr.wlgreifionem mandatorum Dei,qu&

funt iulta,nam a Dco non poiefl aliquidproccderc rlifi iujium^&c.

r V autcm,&c. Iuflo.nJud.ciodamnati fcro pcenitentcs

PCU.cT 4nofc>nr.qaantca crcdcrc noluerunr, vnde:^

\ut

I Ioan

A^uU <

126 morte.Ditpcrdcte-na eit,& fcire luititiam& virtutem tuam, radix elt immorta-

13 n ,-m Dcus virum qui

litatis . Noneniminerrorem induxit nos hominum mala_i4 bec fecerit.i. magi-

artisexcogitatio,necvmbrapi&ur_elaborfine frudtu, &e_>j* eius^lUproKt"^figiesiculptapervarioscolores , cuius aipecuis infcnfatoI7 penuslignca , lapi-l

datconcupifcentiam , & dilisit mortua. imaeinis efngiem 18 dea > vclereaidoUr

Nonfoiumquifaciun.ido?,. 19 nunc etiamfiailij

fineanima._via.orum amatoresdignifuntmortc, quifpcm 20 damnac - Iufteenim-T retribucumefieis,vc

<c"

J 2anofcunt,qaantcacrcdcrcnoluerunt,vncic:c^o.ftci d^udit,afac,ls,,n^STT^^^TtiSp_.._r_r.vnIo^^

ia "

&illc fanQuscfi, & n Aomnis qui in co manet,

uonpcccat.b Etenimfi petcaue-

B ri.tuifumus. # Au-

guftinus. Ula vcrba

func in libro Sapicn-

tijr, qui ncfcio quo-mcdo intclligicpcr-

nitiofaf-cufitas,Ef//

peccauerimus,tuifumus,

quoniam fcilicet bo-

num &. m.ignu Dcu

habcmus , qui vclit

atqucpoisitpcnitcn-tium pcccata Unare,

nonqutmmimc au-

dcat pcrmaa cntcs in

m.ilignitate difpcr-

dcrc. Deniquccumd\xfcct,T.ttfumus ad-

did:C, (cwttti potentia

tua-a, vtiqiK' potentiacmfc fubtraherc ne-

qucat aut ocultare

pcccator.Idcoquc fccurusadiunxit, Non pcccauimus aute,

iCicn.csquoma furnus tui deputati. Quis.n. dignccogitanshabitationc apud Dc-u in qua omncs praxleftinationc func

dcpucaci,qui fccundu propoiitu vocati fcnt,non enitatur iu

viucre,vc tali habitationc congruat^Qd ergo& Ioannes di-

cic.Hic fcripf,voois vt nopcccetis,&fi auis pcccauerit, aduocatum

babcmus apud patrcm lefum Cbriflum iufium,& ipfe eji exoratio pro

C p^ccatisnuilns: no i d ait vt cu fc curitate pecccmus, fed vt re

ccdctcc a pcccato,ti qct admifium cft,proptcr lllu aduocacu

qucmN ICOLAVSOEL Y R A.

"

C A P. XV.yy autem Dcus. Rcprobata idololatria gcntiu, hic confe-

quentcrcommcndaturlatria Iudarorum.Etdiuiditur

j^r in tres pattcs.Nam primo ponitur vcr$ dcitatis confeftlo.fc*Muth0' cundo idololatna: rcicctiOjibi.^o/j cmm. tct tio contra idolo

latras muciiio.ibi. sed&figu:m. Circa primum dicic PhUo

pro fc 6i. toco ludcorum populo.j Tu aurem Deus. omnuim pcr crcationcm.

^ltcr. pcrcultifm fpccialcm.Suauis. pcr tuain cr^i nos condcfccnfionc.

Ef vr.et. contra idolot utn taliicatcm.

Vatie>.s,c 'icr

\ ^n.Tcnt^ nuftr^ expectationc.io fubdit'.

ttentmjipccta.tuifu. quia tc dominu noftru confitcmur.

Stieutttntagmtudijuum* cuius noneft finis.

3 t: ; ioi tali pcccaco,nam veniale non poteft totali-

tcrcuicari.

9 Scimutquo.apudtefumuscopu.numcro&C meritocum clc

clis,pcccatumcnim vcnialenontollitgratiam.10 1\o(icenmte. fidcformacachantatc.

I r Confummata iujti,:ta efl. nam dignum facit v ita xterna.11 Eifcirc iufli.&f. fcicnti a practica.

Bjdvc

quc no habec infidcles , irunimc dc indulgctiadcfperemus.c Tfofseenimte, c. Perceptioeft incorruptionis.oJin fucu-

ro contcmplationis,vnde:Hrfc eji euim vita xterna,vt cognofta\

te vcrum Deum^&c*d 2vj> enim in crrorem. Ex perfona fidcliu loquitur , qui Dci

gratia munici,no mi-

C A P* XV* fcuerefe Gentilunn

a Ln.1inijbilis chaiitatis. b Quianecfillit'necfallitut. iniquitati vel idolo-

V autem Deus nofter fuauis , & verus x lacria: 'clu,

'

af^ fru "

a Diufu'tincns ppcc.inte, quinon vultraortcm peccatoris.fed 2 CtU lUltltlX Clt laOOt

vt conuettatur & viuat.^

'

j iffe,& morCCm IUC-

es pa'tiens& in mifericordia difponens 4 rcturernam.

omnia . Etenim fi peccauerimus, tui fu- 5c Mak

,

ru. /J"***:

a Q.Eu3dere non po.!umiis,quuciu(a tua fumus. 6 TeS.SimtUs lUltfiat , qut 1

mus,fcientesmagnitudinemtuam, &fi 7 &**<&?**" V*%

. r . 8 confiduntincis. Inuennon peccauenmus > icimus quoniam 9 corcs qUOque falib-

liumnumerusfeiuatur. b Summa beatitudtnis perfeftio. rl1m A icrminim Rs

capudtelumuscomputati. Nolieenimteconiummataiulti-u Cukores dis;ni func

^i_ r. w.: -. - T-. _ : r -* _...: C . A ..^ /1 ___Jk!a . t._. -. _-.__._-__u_. s. '...fllr\+ _rx.a Chrif;umDeivirtutcm,8cDeifapicntiamquifuctuseftnobis a Deo fapientia & iuflitia.

21

tloia.)

qui decerra fa_ti sut,

qa mcliorcfui partem .i. animam ad imaginem Dei crcaca

ad ndoranduDeu viuu fcqui nolebant,viliorem fm parceml

ideft,corpus terrenu imicando, luceu adorarec DeQ', & find

boni operis fru_tu cerra: infenfibili de qua fumpti funt mfen

fati , inutiles redderentur.

Myfticeautem heretici& fchifmatici, qveritate Dci irw

iniufticiadecment,& mendaciu pro vericace in doctr me iu?

fimulacriscolunt,liceteloquentiaaut fi_ta vircuce pall;encjf

fragilia camen 6_ lucea funt^qu; fingunt.EcCinis

i

3

45

6

7

ij J{adix cfi immor. nam peroperaiuflitisepertingituradirnmortalicacem gloria:.

14 T^on enim. Hic confcquenter ponirur idololatriaj reie_lio,

cum dicicur.Tv^n cnim in er. idololacriar.

1 5Indu.nosM. i.arcis idoloru facliua^quc, ad malu inducit.

\6 7\(ec vmbra.pilur<e. dccorans idolum.Sciendum, q, Philo

loquitur hic pro fuo tempore,nam ante captiuitatem Baby-

lonispopulus Iudsorum fuic irreticus mulcis idololacrijs,vc

pacec4.Reg.a_ poflcapciuitateBabylonis tepore Antiochi

Epiphanis,vt hf.1. Mac.5_ 2.Scd 6_ tcmporc Philonis Caius. cimperatur miiic flacuam fua per orbem,vt adoraretur in ca,

qua foli Iuda:i adorarc rcnuerut,vtdicitIofcphusantiquita

cisludaiccli.i8.&fubnoieIud__otuintelligitGhriflianos,q. tuc adhuc legalia in multis fcruabac , p n qct Philo in cotii

laudchbrum fcnpficvcdicicHier.in li. lllufinum virorum.

17 Lab.fi.fr. In talibusenimmagnuseft abor&nullusfru-

dfus,imo firiis pefsimus.1 8 Cuitts afpe.tn. dat ton. atcrahens cius animum ad idoli re

ucrcntiam.

19 Et di.mor.ima.uvitiC3:ctis.Effig.Ei fubdit cius p^na^diccs.20 Malo. idcft,idolorum.1 1 Mone. tempora li 8_ aeterna .

Sed

w shabenrintalibus, &quiichintilIos,&quidi

I

ligunt, &qui colunt. Sed&figulusmollcmrerram premcns , laboriose fmgtt ad vfus no-

ftros vnumquodquc vas , & de eodem luto 2

fingit,que mundafuntin vfumvafa,&fimili-^

ter,que liisfunt contraria. Horum autem va-4

fbrum quis iit vfus , iudex eft figulus. Et cum s

laborevano Deum fingitdeeodemluto, ille5

qtii paulo antedeterrafachisfnerar , & poitg

lcxit. pufillum t reducit fe vnde acceprus eft,repeti-9

tus anima: debitum,quam habebat . Sed curaj

eitilli, nonquialaboraturuse(r,necquoniam ubreuis i!Ii vita eil , fed concertatur aurificibus,

l i

& argentarijs,fed & a?rarios imitatur,& gloria ,

*

prxfert, quoniam resfuper- 16

a Cbiisefl cor.Eo- r #^>-

'

- 1-7

|B rum.fcftrdacogia uacuas fingit. Cmiseemm J

catio eoru, & vica cor eius,& tcrra fuperuacua 1 9cceno fordidior, f m

ius & ]uto vi | ior vita 20

quia ignorantta- ,. . . . . 2I

aoreiuu, &cua- mius : quoma lgnorauicqui , 2nefcunt incogira fefinxit, n infpirauitilli aniij

> cionibus fuis. Sen- o .,- -

fum aut fandoru mam,&amat,qusopcrat, l4

patru fpemunt,&: & qui infufTfauit ci fpintum 2 <

erroresnouos qua iuJ-

j c^j & a;ftirnduerUnt , 5tiludos vanos,p-

2

pter

apicntia:. Cap. XV. 10562 7 lufum eiTe vitam noftra, & ptetfauorehuma D

conuerfarionem virar com- ^SfT3,y

"

29 r cruhngunt,erra-30 poiitam ad lucrum,&cpor- res,f.&in errore

terc vndecunq; etia ex ma- '"e"tes, vc inex-

1 i T. . r . . cufabilcs unc: cu

j, loacquirere. Hicenimfcit biudjobicDeoc-

3 2

iefuperoesdeiinquere, qui culcacordjum,&^

exterre materia fragllia va-Qui idol.i Dcos putant.

34 fa,& fculptilia fingit. Om-Licetdmninari vidcamur.

nes.ninfipietes, &infelices

?5 fupramodumanimefuxfu$6 * Q^a veimis confcientiznon moiietur, &

ignis eotum non cxt nguctur.

?7 perbiliinr, inimici populi

3 8tui, &timproperantesilli.t Quoniam omnia idola na

reddecvnicuiquc ?KT'tC

lecudu opera lua.

b Hkenimfci.&c.Nuila cxcufacio-ne habenc he/eci-

ci.qafcienterpeccancdumfidefa-nam,&rctado-clrina noluncimitan

, magis terrc-

nufcnfu;-n,&fra- E

gile , % fpiricuale timperan-

fequcnres. *.a Simulacra gentmm argemum , & aurum opeta man. rtomi

n $ b

Oshabent,&noijloquenmr,oculoshabcnt,&ricnvi4cbunt] * *34-c

4 tionumDeosiettimauerunt.quibusnequeo-

cuiorum vifuscft ad vidcndum, ncque nares

ad percipiendum fpiritum, neqj auresad au-4 1 diendum, nequedigiri manuum ad tradhn-

^ dum:fed &pedes eorum pigri ad ambulandu*44 Homo enim fecit illos , & qui fpiritu mutua-45 tus eft,is finxit illos. t Ncmoenim fibi fimile

t Non enini.

F

NICOLAVS DELYRA.I Sed,&.fi&Hicconfe(juenterponiturcotra

idololatras inuecTio.

1 6" primo contra idolorum fittoret.fecundo contra eornm cuUores,ibh

Omnes enim infipientes.Circa primum fciendum, ffingiproprie dici-

tnrquoddetcrraformatur. & indefigulus appellalur, & vafatcrrta

ficidia dicuntur.Et auiapauperesidola argentea,+j a.rrea b.ib<:re no

poterantjdeo figuli ccepcrum idolaterreafaiere,qux amlibet poterat

babc..\ & deeodem tutofaciibant figuliva/a ad varios vfws apta.Et

I -hoc efi luod dicUH^ScdyiC fig.# patct litera vfquc ibi.

z Et de eof.v-ifa boneflis vjib u applicabitia .

3 Et fi.qui his (a.con.i.applicjbilia vfibus inbonefibs .

4 Ho.au. va.qms fit \{i.debeateffe.

5. Iu.cft f. 7; vrfa fdrmatfecundum vfum ad que debet applicari,

6 Lccumla.va. Labor enimin fingendo vifa non efl vanws, quia

deferuu bumanu vatitatibus, fedlabotjiftionis idoli eji vanus y quia

idolwn non valet aticui ffui.

7 Iilc qui pau. de ter.fa.fu./.^g-'.- nam corpus bumanumfa-tlum d dommo tfi ttrrcum .

8 Ec poft p f'*iabreuis tX\ bominis vita .

9 lle.fcvn f.ad terra ad quam d*cit mutua elementorum contra-

riorwn aCHo trjuzfnntin corport bumano.

10 Repetitus.iDfO.I I Am.dcdc.^Mjw Deus repetet

in morte.ficut eam tradiderat in

infnfione .

1* Scdeftcu.il.pTgH/.l j Non q .la. i.no fotu efl folicitus dc fuo labore

y& vit breuitate.

14 Stdcont.au. non arguendoquod opusfuumftt magis pretio-

fumjedqnodfit viilepiuribusiquiapotefl haberi paruo precio,&

per conftquens ab omnibns .

1 f Sed ,ck a:r .i rrti.fi"gen4o idola,fatli sde ttre ftmilia .

1 6 Et glo.ar.fu. praj. quia muititudo hominum pro idolis habendis

ticurrit adeum.

17 C4110 . rcs fu.i. nuliiusautparuipretijrejpefliuead argentea:,

Vet aureaifiugit , quas quilibet potefl babere .

1 8 Ci nis cft cor ci .per affe5fionem.Dicit enim ^tug. ?i diligis ter-

ramyterra es.Jfievero totam attentionem fuam ponit adtcrrxfigura-

tionem , quxmiflione aqux priuata redigerttnr in puluerem , velci

nerem-.propter quod cor figuU dicitur cinis.

t19 Ltter.fuper. vndefingh idola .

2,0 Spes iWi.quiade boc fperat viucre.ideo fubditur .

at Etlu.vi.vi. illi. qux ordinatur ad iucru ex luto ficut ad fine.&finis priflantior efl his^qux funt ad finem. Et ro huius erroris fubdit.

xt Q loniamignora.cura qui fe fin.f.Dtum quiin formatione

(orporis tfl autor principalis.

1 1 Ec qui infpirauic illi zni.folusinfundendo eamptr creation?.

24 Ec arnaC,qux op.fciticet idola .

2 s Ec qui infu./.Df* ignorauit,& eflrepethio cius quoddixit: Ecqui infpi.&c. per alia tamen vtrba: quia dicitur anima inquantumcnrpus ddminflratfpirhus vero inquantumfupernis vacat.26 Scd, & a?f. idololatrte dicli .

27 1 .ufum ef. /. carnalem dektlationem .

28 Vitam noftr.Wc in perfona talium diciturfupra ca.\\.b.VbU

que relinrjuamusfigna l*thU,quoniam hxceilpars uoslra .

29 Ec conucrfationem vitar humansecompofi.^c. vndcfu-pra c.ij.b.fubdhur in perfana taiium-.Ofpnmamuspauperem iuslum,mc parcamus vidux,rapiendo bona totum,<& idcofubdhur.

30 Lt opoi tere vndecunque eciam ex ma. &c. h*c dkebanthomincs de vha alia nofpcratttes, cuius trrorisfuh Simonidespoet*

Simonidet

dicens , quod decet mortalem mortaliafapcre,dequo reprehendit eum

Tbilfophus.x. ethicorum , eo quod homojetundum intelletlutfl quidimmortale, cr diuinnm,ex quo concluditThdafopbns, quod bomofedtbet adimmortalia,& xterna trahere,qttantu potefiper cognitione,eSr amorem,& concludh Thilo de figulo diceus .

31 Hic e.fcic. i.fcire debet .

32 Sc fu.o. iiolorum faclores .

3 j Delin . qui cx Cer. &c . nam tam vilis efl , qubd nullus debet

ignorarcquodDeus non potcflfieri ex ea .

34 OmnCS etlirc. Tofl inuc&iouemcontraidolorum ficlores,hic _. ..

ponitur inueclto cotra itlorit cultores . Et diuiditur in dvaspartes, qa10"

primo ponitur inucclio contra cultores imaginum.fecundo contra cul

tores animalium,ibi,Scd,t)C animalia. Ctrca primu dicii : Omnesenun infipi.tec. id efijdololatrz de Deo malefentientes , & dftli-citate vera deuiantcs .

3 j Supramodum anima: fua. id eli,plus qudm valeant .

3 6 Su. fu. defe prxfumentes .

J7 Ini.p.cui. opprimendo cultores Dei.

38 Lc im .illi. Tcmpore nanque Tbdonis Caius erat Imperator J{p-

manus , & mifit flatuafuam per orbem, vt adorarctur in ea tanqufBeus, vt diclu eflfupraprxcedcnti ca.& intulic Dci cultoribus multa

grauamina.

19 Qno.omnia idola na. diuerfarum.

40 Deos xi\i. f.l\nmani.ynde dicit Leopapa infermonede beatis

apoftolis Tetro,& Taulo,tpI{t>ma magna crcdebat fcciffe religonem

cumnulliusgentisrefpuifktfalfttatem. Cxtera patcnt vfquctbi.

41 Sed,& pe.eo.pi.ad am. quia nonpoffuntfe mouere . &fubdi-tur ratio cumfubditur.

41 Homo enimfe.il.9ui per artera nopotcflfacere aliquid viuu.

4 3 Ec qui fpir.muta.eft. d Deo.

44 Is fin.il.et qa caufa cffecliua potior eflfm effeclu,ideofubdhur.

4 j Nemo enim fibi li .ho.po.Dcu^&c.^ui/H/wvor cfl homint.

<^3 a a Metwr

T$>y7GfoIord.&NicolaideLyra. 15)58

A lior eft bomu fdolis

fecundun rationem

creatioms.qma viuic

__inceiligit< illaauce

vitictia mclioM funt

mortuis , fenlibiij

infenfibilibus, ratio-

IiomopoteritDcumfingcrc. Cumcnimfitmortalis, mor-

tuumflngitmanibusiniquis. Mclior eftenim ipfehisquos~

colicquiaipfc quidem vixit cum eflfet morralis, iltiautem 4 naba irrationalibus.

a N-nfolumfciIicethominninfjvtvtm. 5 Scddignum fllit , Vt

t mirwinu minquam .'Scdquiab nunquam Scd &animalia t miferrimicolut lnienfata enim 6 qui ignorabant crea-

FW-4M-comparata tus,uiis funt detcriora.Scd ncc afp_au,taiiquod | ^oSr^TS '

exhisanimalibus bonapoteft conipiccrc.htfugcruntautem 9 rcn c. Quienim.audg

Dci laudcm & bencdictioncm cius .10 & benediaione Ddii in fchaberenegligic,12. indifcrecioneanima-

b Jnfcnjva- QJv.ccdifcrcrionem habcba..Ii. vcricacc enim lium fcipfum errarcoftendit .

viucn-

mqgis fcquiturvani

prcrncrroris, quamvcritacis fcicncia, citm

inbonorcjit , non imcl-

[igtt , & comparatur iu-

atntis ihfipiintibm,

NICOLAVS DE LYRA.Cumenim firmorcalis. ftilicethomo.

Morcuum fin. f.idofum vita carent .

ManibtlS iniqvus. nam adinifititatem opuseiits ordinatur?

Mclior cfi cnim ipfe,&C. quia tUtliot efl viutns no vmtnte.

Scd&ammi.H.. ponitur inueflio contra cnltorcs brutorum

animjUumjum <f._in.r,Scd & am.bruta.

6 Miicmmi. idoloUirs t olni!,qui dicuntur miferrimi ,eo qttod

infciioitmft eolunttanqnam fupcrionmjdcofubditur.Jiifcn.

7 Infen.cnim. i.animalia biuta.

V Comparata his. idcfl,hominibus.

<? Illisfu.dccc. quiacarentinttUefln.lo Sed ncc af. i.ex his qux videbant in diflis animalihus non ptte>ant altquod bonum argUCtefrttUitr quod dcbercnt ea cotcre.

n Etfu.au.Dci la. brntis anemaybut impcdetes ipsa,c? p ccfcquej.

I 2 Bened.C. i.gratiafua doni),qttodf) cqucter

in fcriptnra boudi

flio nominatw ;co mvdo loquedi quo dicitur. l .l\tg.2 5.c. Accipe be

nedidionem hanc,&c.

,

"

CAP, XVI.n T\ ^r-r^c.Scquicur.

Au?. ttiftam b J; vroquibns,&t.*Augu.Annon vidcmus Ifraelicas

-, mctiaagc 1V^ fao jrr.pctraflcqiiculpab :lt concupifccnci.i pccicriir^j,umln. qOCU p, cr5tCnimcarnibusvcfci4buspli|cbacurinanuadc

cxlo . Faftidiebant

quippe quod hnbc-

bant,&.quodn6ha- abebanc .ropudcntet

pctebanc, quafi non t,

mclius petcrcnt novt 1 ibt.s qui dccrat

impudcti deiidtno

firafiarctur

fcd vtil

equi adcrat lannto

d:o fumcretur.

Qtiando cnnn nos

delcctacniula& 116

delci.ant bonarogarc dcbcmus potiusDcuvt dclcclcntbo

tiaquam vrcoccda-

tur mala. Non quiamalum cfi carnc ve

fci, cumdchacrcloCqucnsApofiolusdi-

Populus Ifracl in dcferto carncs cocupiuic, &: cocuantcs f

Dco Hibcnce acccpit,^ comcdic vfq; ad naufca, fcd vindi- ^

fta p: opc fuit,quia percuffic eos dfis plaga magna , &c vocatf

locus ilic fepulchraconcupifcencic.Hcc comemoratfapien

tiaaltcrnacimdilpucasdcmC'jr5pcio.ic Acgvpnoru ,Sc cot

rcoione Ifraelicaru,

XVI. quia illi Deo repu-

, gnaoces, & in popu-1 lum feuictes,unc ex

i cufacionefubitopc-4 ricrut.hi vcrocoirc

l dt\ &: drfciplitiati ,

7 oinodmino folatio

4.Ti.4fc.

C A P.

Ropterhxc & his fimilia paflifunt di

gnc cormeuca ,& per multitudinem be-

ltiarum cxterminati funt . Pro quibuscormcncis bcne difpofuiiti populumcuum, quibus dedifti concupifccnciam

s- nocaruerunt.Vnde

delcaamentifuinouum faporem, efca / fcquitur.Nonenitjrii- j' u m perpe.perma. ira

paranseis orrygometram , vculiquide J* tua . Acgvptij vanjs

concupiiccnces clcam propcer ca quse lllis oftcnfi & mifla J 3 erroribusdcditi,po-

r. ei' r rr ' pulu Dci perfecutilunc, ctiam a ncccflaria concupiicentiaauerterentur.Hiau- u $am , mmtl pUni-

tem in brcui inopes facti, nouam gultaucrunc efcam . Opor- J J ti func,&: experti sut

ccbac enim illis fine cxcuiacioncquidem fuperuenire inccri- l8 fiuciain bettiarum,

,.

,.\ *

/1 ,l9 ranaxufcilicecoclo-

tum excrccncibus cyrannidem , his autcm tantum oltcndcre, *cuflaiumA' mufca-

qucmadmodum inimici illorum cxterminabantur . t Etenim 11 ru.vndc . Mifit intos p;

tnnfcam canina,& t-jj

medit eos & ranam,& exterminauit eos^&c Hexecicos autcm &fcihifmacicos,& omn-s iniqt os fpiricuales beiha:,i.d3:m<i-

nes laniunt.quorum volunuti confcntiunt,idcocts crucian

di H,ftccradaifunt. ^& Sei

c jv.Qrnnt 1 1 rt.tura Dei bont rfl,& nih: 1 abijcicndu quod cumgranarii adione accipitur,fcd quia iicut idem ipfe ait, MalZt(l bomint tjutpcr ofjt njtmtm tr.anducat. lit li pcr homuus offcniioncm quanto magis Dci^

Popu-IN I C O LYRAL A V S DF.

C A P. XVI.

PHoptcrharc &: his fipaf.iimt dignc tor.5_c.H*c cfl tertia

<a rccolitur tot:u Qti bentjiciii collatu Htb.& ecbira-

njliclU.fcgypiusJ-.itTtHludboicficiitdecibocoUaioi 1 in dcfcrto,prmt ipaltttr tame, n* & alia quadam beneficia /l-

:rio in b>t t a.<folunfurJfitMT praftns ca.in duaspartes diuidi

uiapritnorccoHtur coturnicuniffaJntt.mu , annact\ituida\ay%bi: FrOqmbus {ingclorum cf \in duas, naprimo beneli

tii diftkrccoliiur.fi nundo qi&da oLicclio rctnouc:u;;ibi : EtcmmCU \\\n.Ci;tjpritni, loatumZda fc ud pixccdentia immedialt iit.it.

1 Pu\U.\.h.U.fn littidoUljtiiafpntdiflas,2 l.ifilfu. faliut ^4cyptindoleL;tr

.

pCIm bc.ex.lu.l.ranatu& mufturum, Exo.%.f.Sciendum

tJ" jnslatio n.-flra habtttlmncgtnus mufcaru, Exo.i.f.In II v.njbctK, Comti,itli"ncm.& dititgloMeb. quod venerunt ani-

pstha (Lutrfoi umgcncrutu ad affhfliouetn ^icgypnorum .

4 PtO qui.cor. i.loc tormtntorum .Aegjpms affuflorum,& ecou-

5 B>vd; po.tti. '.cibum dckilabilcm abcis concupitum,7{H.n .b.

6 No.fi. /lom mana deftptcbateis, proptcr quod conmpicrunt efumum .

1 nictm,& ponitur hicftnguhre pro plurali,ftcut

*orf.!/.Vcniimufcagr;)Uiffima. i.multttndc mufiarmn,& ftc

proprfttn^uia tunc vcmt c ,ftrnictm maxio.a tnultitudo.

$ Vc 1 qudc.m.///Vff ^igyptii.

Conc

9 Conc. adfui nutrimentum .

10 Vro.franas& mufcas veneuatas cibos ^fegyptiorum fadantti

& venenantes .

1 1 Etiam a nc. i. a concupifcentia cibi neceffari) .

1 2 Aucrte. horrentes cibos comedtre ffdatos& venenates .

I } Hi aucem. idefl^HebrM .

14 In brcui inopcs fadi . iin brcui tempore .

I c Nouam gu(t.uicrunt,__c. /. ortygomctra.Etfubditur vtriuf*

que cauja, cum dicitur .

1 6 Oportcbatj&c. Etiungaturftc liitra: Oportcbat cnm illis,

fcilicet ^tegypttts .

17 Exerccncibus cy. in Hehrtosjuos affiigibant iniuRe>Exo,l.18 Sineexcu.qui.luperucni.interi. i.fine rcmcdio .

19 Hisauccin./(.f/?,He_>rw.ao Tancum oftcndcrc. ad eonm confAationem .

l\ Quemad.&c.i-cfl,^egypiii . Extcr. Sequitur ,

I I Lcenim . Hic confequenicr remouetur quxda obicflio. F.t diuicP'

tur in duas,quiaprimofacit quod diflitm efl . fecundo mfertur diuine

potcslatis confeffio,ibi: Tu cs domine. Circaprimumfciendum, a,

T^um.t l .b.dicitur , g,dominus mifit fcrpcntes populum lfrael mur-

murantcm affiigcntcs . Et cx bocpoffet obiici Hcbrxos nonfuiffc me*lioris conditionls quam fuerint ^Aegyptii : morftbus animalium affli-

fli.Quodrcmouetpcrbocqnbd dominus Slatim dedit remedium He-brais parnuetttibusydicens Moyft : Fac fcrpentem seneum,& po-pe eqm pro figno, & qui aipexerit cum,viuct . & hoc efl quoddicitur: Etcnim cum illis. f.Hebrttist& patet ex diflis .

*+ Sed

i)i

1959s,apiennae

^ a Seftmm. N<' rnim ferpens ameus fanabat ilios, fed facrameA tumynerij.J-.moisGhnCtun ferpenccfigurac3.lpfcenjinc

nu^ humanu Iiberaujt.IflJ?jw,i.n. omnia cotittgebanfillis. Chri-C l0X

iiusenmraniK}uuferpenremincrucecriUinpbauir,.eiusve-iicuurn fuperauicvc qui vcre imagin Chrrfti & paiiionc co-

fpexert,faluetur,vn

Cap.XVI. ic?6o

cumillisfupcrucnitfauabeftiarum ira.morfibus pcruerfo-

rumcolubrorumexterminabantur, Sed non in perpetuumlra tua permanfit,fed adfcorreprioncm m breui turbatifunt,a Serpemem ineu.r, pro figno pofirum.quem percnfsi aipicienict fanabamur.

iignum habentes lalutis ad commemorationem mandati le-4

dc: Sicut txaltauit Moy'^ Jis ferpemerr"' dtferto,

ita exd.an vportct fi-

lium bomhiis , ut omnis

. (juicrtdident in ipfum,

moniionpercat, fed babeat

vitam xternam: Rectc

aineus ferpens in li-

mio fufpcndicur. Aes

en.mc^ensmetallis *;""-->-"F^ omnium la

du.abil,uscft.rnfer- b dittiinimicisrtuis,quia tues quiliberasabomni nialo.tlllos

9to SeferaftT*'

F PS t^oHg.r

' & lO.d.

cic exercfefi. Ho mincs vero cu rationabiles a Deo fach fint Dnenue femcnpfos rwroreptoprunt,nequc Dc-i rcgrs pauen

tcr moaefamma pertuleruntic MtuMM. Wcft,ni.ms per quc ortmi*,cuk)s powffas vbi

PfjI - *

quc.c^ui oia qu.camqi,c voluafecic,ipfe cur.ircorpora , ipfe

a fpir.cualibus beftijs

auimas fahiac.

d Hn.au. oc. HoniO Chryfift.

permal.ciam, nequi-

r.am.frpropria? voluu-cacis

, & effcvtum pra-ux a<_tionis occidic

ptua,.Qtnenimconucrfuseft,nonperhoc quodvidcba"t J "^mmeSlanabaturjicdpcrteomnium faluatore. In hocautem often- l dl poflemfi afcifemetip

pcnte ergo , Chriflus

morcuus,in etx, a:cec

nusligniricacur.quiamorcuus per humani

tacem,quafi eneus cft

perdiuinitatem.a b i/tof.rJ>c.Proba-n

tur clectj per affli-

B c~tionem,& monen-tur vt peccaca caueac,

&bona facianc. Re-*probi difperguncur,

quianon corrigucur.Ideo idololacras par-ua animalia inccri-

munc. Ifraclrtas crgoDciculcorcs fcrpcnccs excerminarc non

^m'tvt I^/>a ... -, o r .1 ,

i*vr* ro lcclens muencor cifcnimiocuitarum& muicarum occidcrunt morius, &non

[[auc confencic ai.enis

cftinuentafanitasanimanllorum,quiadignierantabhuiuf-

"Sicnim n 6 cuftW

modi cxtcrminari . f ilios autcm tuos nec draconum , ncc vc- !} SSS^SSSnenatorum vicerunt dentes, mifericordia enim tua adue- \* iniquar.libercftabom

niensfanabatillos. tlnmemoriaenim tfermonum tuorum >* nic" mine-

. .

texterminabantur , & vclocitcrtfanabantur,ne iu altam t in- - *^SZjj& JfiKS.cidentesobliuionemnon i

neque hcrba , ncque malaiermo

} quiianatomnia. t Tues domine,quivita:&mortis ^ doemm csdignis paU^ko^^.-a o. l. r 16 riter mifta ferebacur,

poffent tuo vti adiutorio . Etenim n afBldl funt AegyPc,i'

f fadc,ltcs

irrrn r r j j i2 mter q uas grandine ^,

igmaianauiteos, fed tuusdomme \\ fimul.&igne . Gran- **oi.9.c

\ Tu es domine, qui vita: &c mortis

habes potcftatcm , & deducis vfque ad portas mortis , & rc-ll Sc pctCufierunc cun-

mducis.Homoautemoccidit quidcm pcr malitiam animam l9 cta"que tucrunc

iuam.&cumexieritfpiritus,non reuertetur, ncct reuocabit J?

aSns,-

Nl-"c nirumfielaMtanJ

,^^q^recep? cfl:,icdtuamma^mfSdctencT- ^^/^ntcsemm noflc te

impii,perfortitudincm bra % ^ crcatons volunca-

chntui,nagellati funt : t nouis aquis,& grandinibus , & plu- % )

cT^^?^uiisperfecutionem pafli funt,&pcrigncmconfumpti.Quod \\

RabSkjuciiTGek^ 8^^Cnim mirabiie erat in anni nii*nmn .'A ^.^.^.:. _i..;, :..-. wicur; PlnirdnminiK

ipios

c cioneer!pcrc,!niquos

veroindieiudicijrc-feruare cruciandos.

*Aug. Quod lo-

cuftarum occauo mloco fit mentio ,puto

perhocgenus plag^auc decrahencis auc

femper a lc difcorda-

cis humani gcncris inconftanciam dcfignari.Locufta.n.cum

Fluitdominus

pcr Sodomam Sc

cnim mirabiie erat in aqua , qu* omnia extinguit , plus ignisi> ff valebat,vindex eft enim orbis iuftorum. Qiiodam enim tem 4 Gumorrh

porc manfuctabaturignis,necomburcrenturqua!adimpios \\& fulphur, vr difperdc

miflaerantanimalia, fed vt ipfi videntes fcircnt, quoniam 44 recimp.os,&:inxo- ea.c' J 4? dagrandmempariter

46ddignein.IhlibroNu- Mim .

mcroru.MiIicignicosferpctcsp murmuraces,vtcognolcacrr.ffpnAlioh7.-ir <i .,. c^ 7 &""i.*-v.uii rt.u.i.uiii mcroiu.MUi t ignitos lerpcces p murmuraces,vt cognoicacreeenonabcac,ilcuticnpcurad.c.c, vnaacieordinacumdu-imp.j, q,omniscrcaturaparataeft vlcifc. in.ur.acveacor.s.

'

ic^

^ {>,<> F

NICOLAVS DE LYRA.I Sednon mpcrpetuwn ira,&c. na dcdift. cis rcmcdium.vc diclum eft.ideo fubdicur. z s,d ad

co.repti.m bre.&c tcpore.3 Turbatifuut. rnorfibus ferpentum.4 Signtm babenies,&c. ferpenccm a?ncum.5 Ad com.crc i.pcrcufsi & fanaciefscnc, memores mandacorum tuorum ad implcndum ipfa.6 Qjie.con.est. f.de Hcbraj.s per pa?nicentiam.7 Xonperhoc <ju.t>i.& c.f.pet [crpcntcm zneum, qui nul-lam virtutem habcbac fanandi. X Scdper tc ow.fal. fupplefanabacur.

rr

9 ln b.au.oflen. man.fcfte. Quia tu es qui l.bera s.clamantcsad ce.

iolltosj,

fAegyptios,locuftarum & mufcarum occiderucn.orfuseft. n tt nontflin.&c. l.noneft datumremed.u.Scdcontrahoc vidctur, quiaExod.y g.dicicur,q,dommusillam plagam renioiuc.Ad quod diccndum, q, hoc non fuicad prcces Acgvpciorum.fcd ad preces Moyfi,propter quodrcmed.um non iuicdacum Acgypti.s ficuc Hcbrxis , idcolubdicur. 12 Fi.au.tH. i.Hebrxos.13 Tfec dra.nec ve. vi.de. na ianati fueruc p^nicctes.iafubdit''.14 .W/fricor(//<i,erc.fcqciicur.J J

hi memoria enim. idcft, vt cfsent memores.i 6 Sermonum tuorum ex. i.atfiigcbantur.1 7 Et

velociterfanabantur. pcr cuam mifericordiam.i^ 7{einaltam. i.profimdam. 1 Incidentesob.Dci.20 T^onpofienttuo,&c proptcr contcmptuin tui.fccundumquod dicitur Proucrb. iX.Impius, cum in profunduni peccaturumftnerit,c<intemnuAx.ij.

z.t\epentttiHSveuietei interitus.

li Et tnim ne.ber. iiicdicinalis.21 ^equemalagma. i.cmplafirum.x<

^'''tuittosJedtuHsdomincfirmo.cmiadicetcDci eftfa-tcte

1VU.i%.b.Dixit)&faSafuht,

Tues

24 Tu cs t/o.Ex didhs infertur diuinig virtutis confcffio,cumdicitur.r esdominc,&c. coferuanda.'. 25 Et mor. mfetendq.26 Ha.pote. tua vcluntate.

27 Etdcdu.adpor. motciscorporalis.i% Et re.&c. fanando,ad portas vero mortis fpiritualis ncm Tob.ij..

dcducit.quia no c(\ auctor peccaci, ied homo per dcfedibvli

tatcmliberiarbittij,ideofubditur. 29 Homo a.o.qui.perm.

mortalisculpe.30 Uni.funm. qua? immorcalis eft morce nacurar.

31 Et cum ex.fpi. a corporc. 3 2 1>{pn re. via nacura:.

3 3 T^ec rc. fcil.ccc ipium corpus.

$4 Qutere.efl. ideft,feparacaabeo.

35 Sedtu.&c. namanimanuftorum recipiuntur in manudiuina: m.feticordic.peccatorum veroin manufue, iuftici^,

id-jo fubdicur.

$6 T>i!'gan.e.no.teim. Aegypcij.

37 T^o.a.&gran.&c. hochabccur Exod.^.e. vbidicitur,

quod fupcr cerram Acgypti grando & ignis mifta pantcr fe

rebantur.Et ille lgnis tortius comburebat,quam ii c fscc icl-

lus,ideo iubdicur: Quodenimmirabileetat,&c. Etfubdicur

caufa.

38 Fin.eil e.or. i.creacura orbis.

35 luflo. i.Hcbrcorum ab Acgyptijsiniufleafflict:orum,pro

ptcr quod creatura obcdicns creacori mirab.l.bus mod.s at-

fiigcbac Acgypci6s,vnde Sc adhuc fubditur.

40 Quodam cnim tempore manfuetabatur ignis. predittus.

41 T^e combure.autc ad impios. Aegyprios.42 Mifsaerant animalia. adcorumafflic~tionem,vrdicl:ueft

fuprainprincipiohuitiscapituli. 43 SedvtipfiAc.gyptij.

44 Vidcntes. qjanimalia cis nociua non comburebantur, tk.

eis vtilia,vc boues & iumenra,eodem lgnc confumercnrur.

45 Scirent. pcr hoc. 4^ Qnontam Deiiudiciopatiuntur.cmcrcatura obedic ad nutum.Tatiuntwrperfccutiontm.

*

Tom.3. Q3J 3 Et

]c,6i GIoford&NicoIaideLyra. vy6i/f 3 p, /re- RaK.In deferro dacii cft manna filijs I fracl

A fuauiflimii $<-' falubcrrimu, vc Deo maioresgrac.is rcfcrrcc,

EtoJ 1..c.

7 7.

cjuos .iblv)'.hlvlibci'auir,c fupcrnisdapihus p.iuic- ^xautcm

fglatiesfujiimbant vimignn^1 . J ^uoconcrariaelciucucu.i.

rnis&caqua gulaca lmpioscocordiccr fcricbac.Vel qualic is, aquag*ca.dhseibicxprctia

cft.quivim itn is vbi

oponcbacfuiTcrcbaciad culoictolisliquc

Dclu.C.ltUCri bar , H quaii pilo m

Juin in fimilirudine

iam olim defignacii eft oraculis,d!CctcSalomonc: Sublwtii >

enn.i & dulcediittn tuam ttam infilios habzs, ofienJ:b..s y.

ra&imaginepanisccleilis.populolfiaelc^licusapp.jrciflu siflc,quod ipfc Dns in Euangelio, expofuic. diccns :

M yfes d.dii vobispanem de ce'.o,fcd Tatcr meus dit vobis pancm dc

c<elo:fc vciq, panccf*

Dci iudiciopatiunturperfecutionem . ec quodam temporc , fcdefigiians,cumdi-

jnaqua fupravirtutemigmsexardebat vndiq;, vttinicjuam 5<,ui dt ctl defcendi : dc

eciam Propheca"icic: Tanean-

gelorum manducauit ho-

ltitiiti illis iinc laborc,omneddectamcntum ln ie habetcm, / m0 . Nanque vcadhuc

hcbac: album-cmm a tcrra: nationcm exterminarct . t rrocjuibusangclorumelca *r quo etia

Ji. & mi.Hicumapparc nutriuiltipopulum tuum , &paratum panem de cejoprx- 6 S^*

pruin.T.Cuuiscium b &omnisfaporisfuauitatem.Subftaciam enim tuam, & dul-

KiHicbantquahhiv.i ccdinemtuam quamin filios habes,oftendeb:is>& deferuies 10ljtcummc)le,ncc.id . r r 1 laj j t 11 11

igne dcficiebac. Vn- vniufcuiufq; voluntati.t Ad cjuod quiiq, volebar,conuei te-J

*

Num.ii.b dcinlibro Numcro- ^UT . Nix autcm & glaciesfuirinebant vim ignis,& no ta- 13rum, Eracauccman-

naquahfemenconadri.&colonsbdclln,

euidecius pacris & fi-

li) tubflancix vnicas &diumicacis acqualicas

oftcndacur,ipfeinE- tr>uangelio dicic: Egocp.tcr vnufnmus . (^uod "iu

befcebat, vclciretquoniamtruCtus lnimicorurncxtermina- 1 ^ n..nad vnicaceiiiun-

baticnisardensin erandine,&pIuuiacorufcas. Hocautcm! cummodo voluncads,,- .. -?.. :..a:; :- is.il :...: _ki: 1 ied ad vnamrcfercuritcrum, vt nutriretur iufti ignis etiafua: virtutis oblitus eft.

Creatura enim tua tibi faclori defcruiens, excadefcic in tor

mentumaducrfusiniuftos, &tleniorfitadbcnefaciendum 11fundantur hic

tores, quicumceccras

M(ic*. &c. Myflce aucemtUAum m grandinc tU. ignc

^ dura incrcpacio , qua c

fcriptura diuinapcc-cacorcs cruciacln cq ^lclri cibo confolano

fupcrnaqua tuflosrc

foucCjflgmficaf.vclmanna iignificacpa-

lMn fifnem quidccclodc-(ceral,&datvicatnmundo,quiaic.Pams

quc cj;< ) didero.caro

mea cfl pro mudi vi-

ca.Cruciantur crgo tcprobi fpiricuali famc, & faciacur elecii

c^lcfli pane. I II 1 diucriislabonbus pr^parantur ad pjna, ifli

PiiLji. diuinaopequocidienucriuncurad vitam.vnde: .Mtlnflagel-

l r peccatoisjperaniem autem in domino mifencordia circundabit.

*Grcg.Pcrqucndamfapiencem dcmannxdulcedinedf:

Taratumpaucm deifloprxflititli illis finelabore, oe deieclamer.tum

tnfcha->cntc>n yatq; oinnisfaponsfuauitatem. Mana quippcom-nedcjcctamcntum acq. omnis faporis fuauitacem in feha-

buic, quod vidcliccc in ore fpincuahu iuxta voluncaceedcn-

ciumfaporcded!C,quiadiuinus fermo& omnib.congrucnsficafcmecipfonondifcrcpans, qualicaciaudicnciumconde-

fccndic,quem dum elcctus quifq. vriliter,iuxta modu fuum

incclligic, quafl acccpcumanna in volikarium fapore vercir.

b Subftjntiamenimtuam&dulcedmemtutm.*

OpcacusMi-C lcuicanus . Pacns crgo fubflantiam fiiium efle Propheticis

iam

: -

17 eandcmcj; lubflancia.- c CreaturaenimtuaX.bfi

prohisquiintcconHdunt.propter hoc&tuncomnia wanf- 21creatura; feclon

flgurataomnium nutricigratixtua^ deicruicbant, ad volun^. dciccuianc, ipfircpu-

tatcm horum qui a te dcfidcrati funt, vt fcirent filii tui quos 24 fa"um'omnmmTon-dilexiftidomine.quoniam nonatiuitatisfruduspafcutho-

2

^ coidiaflagcUanrur,&: tx<

rnines ,fedfermotuushosquiintecrcdiderunt,conferaat. ,n" non panicuennc ,

w_ . .

|_ .*

r ,.

, . C pcrpccuo cruciabun-

Quod enim ab lgne non poterat extcrminan , itatim ab exi- 2 *>[Ur

, bon-sauccm vera2,9

bonaprarparancur.d Tropterboc,&c. Rab. PluicDeusmanna dec^lopopulofuo,aqiiam de petradedic,pauiteos carnibus,& veflimencacorum uon func accnca,nequecalceamenca , vccieacoci fuo

magis deuoci ficrcnc, cu:us vbiq; fencirecauxilium, quonianon naciuicacisiructuspafcuchomines,fcdfermocuus, &cc.

Vnde Moyfcs : Dedic tib> cibnm mana, vt oflenderet q,non infolo nei

pane viuitbamn , fcd in o>r>ni verboqnod proccdic de ouDei. Sed

fcmper ingraci fuerunt, 6c figuram tenetes veritacem repu-lcrunr.Ad eccleiiam cuncla cranslata func. Omnia enim in

figuraconcmgcbancillis. Scnpta funcautempiopternos. ,

vnde Paulus : 'Patres noflri omncsfub nubefuerunt , & or.nes mare

iran.&c.Tetra aut erat Chnfius , ideft , totius lcgis firmamen- i.c

cum, &figure^critacis,inquernquicred:denc rocamlcgc ^U

impleuit . Qm autem non credidenc,tanquam pnjuancacortorf

lcgis in ascernum pcribic. & vt F

NICOLAVS DE LYRA.V

1 Et tjuodam tempore in aqua. fupra virtutcm naturalem.2 Igms exardebaty&c . Rcpctitio cfl ad maiorem expreflio-nem cius quod dictum eft fupra. iiuoi enim mirabile erat,&c.& fcquitur .

3 v><iuibut. Hicconfequcntcragiturdemannacollaca.&prunocxpnmicur Hcbra;orumconfolatio fecundo Acgy-ptioruiv. afflicho,ibi: 7v;ii:

auum. Circa primum dicitury TroDto&*

(juwui. idcrt.pu-atflidionibus Acgyptiorumdictis.4 ^.f/t4.idch,manna,qua:dicitur angclorum cfca,coq,dwfccndcbac mmirterio corum, nam cibo corporalinonvcuntur,Tobia:i2.

j i\w t.po.tuhm. llxod. 16.

6 Etpara.pa.de tt. acrco,nam cum rorc dcfccndebar, Nu-mc. J l.TnliitJiiiUitjinelaborefuo.

7 Omne delejn fe habtn.cr omuii.&c.nam bonis fapiebat pro-ut vojcbuu, vc habccur confequenccr cum fubditur .

8 5 '- tntuam. i.dmitiastua:bonitatis.

9 Ojltu. cibo manna: .

1 ifi/c/^.^i/^.vo.cxiftcntidcnumcrobonorum, nama-Juscraccibus. vndediccbant Numc.zi.b. T^aufeat

tnima uofira fjper cibo ifio leuiftimo .

I [ ^td quod qu:f. bonus .

1 : i'*lc con. fapicndo fibi ficuc volcbat. cV hoc non erac cxRaairaaMonCyfcdchuiiui vircute.1

l N iau. Hic rcutrcitur ad Aegyptiorum afflic>ionem,diCCOt: "\tx oMtcm &glac'ui,&i.non tabcfcrbant. i.liqueficbanc,qiiiauufiapanccr fcrcbantui.vcprxdiaum cft .

4 Iftfmtui qho.ftuUnm- f. Acgypt.oiLm ,

1 j Exter.igr.is ardensin gran. fine grandinis diflblucione.

16 Etplu.coru. fulguracione.Exo.19. Confequenceroften-dicefteftumoppofKumignis ad confolacionem Hebraro*.

rum,dicens.

17 Hoc4M./>e.fuicmirabiIe.8 Vtnmri. i. viuerenc.1 9 ignit etiamfn* virtu.obli.efl. f. ignis in camino crium pue-rorum.Dan. j.&r eciam in Acgypco.namanimalia Hebifo-rum de quibus nutriebantur, igne &c grandinc non fucrunclajfa.Jiceccnim interraGeflen m qua fuerunt

filijIfracLr.o

fuenc illa pcftilentia grandinis &:ignis, vtdicituriixod.9.tnmen fuic in circumicu illius cerra?, & fic dicicui quancumad hoc ignis oblicus fua: virruus

, inquancumanimalia lllius

cerra:nonla;fir,ficucaliarumin circumicu exiftcncmm . Jac

fubdicurcaufa huius dirferencia?, cum dicicur.xo Crea.enim tibifaclori,&c ,& pacec licera vf^uc ibi.

z 1 Tro.hoc& tunc omnia transfi. \. cran fmucaca a proprictatcfu^ naturc; fccundum imperium voluncacis ru^ .

xi 0mniumnutri.gra.ti4*defcr.vr.d\t\ucLz de igneScmanna.l$ ytfcircntfilii tui. f.Hebrci iufti .

4 ^ofrfi/e.i/ow/.amorefpeciali. ppqddaca fuitei$lcx&

prophet^&CaliafpccialiabeneficiaDci Pf.i^.b. 7(ofecitlalitcr omninationi,& iudiciafua non mantfefiauitus.2 5 Quo.non na.fu. i.nati de ccrra .

Z<$ Tafcunt ho . fupple foll .

27 Sedfer.tuut,&c.Deuc.8.a. Tv^on infolopme viuit homo,fedmomni verbo quod egredilur de ore Dei .

li Quod enim ab igne non potcextet. f. manna que ad ignemindurabacur,& ad folem liquefiebacidco fubdicur .

1? Sta.ab txuaiio.&c. vcnwcumomnibuseifcc.f.Hebraris,

.tii<.

*963 Sapien tlx Cap. XVII. 15)64

'h;

/| a yt notam cm-hus,

A &c. Raba.Ifte cibas

hiftorialircrpafccbat

w folis pacresnoffros.fedadortum vcr; iolis li-

queficbat.i.in natiui

tatcChrifti ad fpiri-

tualem vfum iolue-

benedictionibus fo-

lcm.i.Chrifiidiuini-

tacem, acternis pr?co

nijs pr.edicemus di-

cctcs. In principio erat

guo radio fblis calefaclum tabefceb.it,vc notum omnibus e

fet.quoniam oportet prasuenire fole ad benediefronem tua,!

* IuJ.i:cip.>puli. bFidesquaexpcftantregem fuiim,ioe;t,Antichri!tum.

a

& adtorru lucis re adorare .

Ingrjfti enim fpes canqua hvber-*

a Conltiicra.f frigorc inrMcliiaiis. b Sine ftliftft lulHtis. 4c Quiatraditio eoriiHi nnlii vfuiapta.quia cxci funt taiinti.im duces cecorum. S Verbltm

, & verbu erat.

nalis e!a'cics cabeicec,& difperiectanquam aquac

fuperuacua. 6 Ad orcum verofolis,1 i 1 i

ideft^ Chrifti.dica-

barur,& in cctefte facramecu vercebacucvc prcucniamus in x\\\\s:Vcrbum carofatlum efi,& habitault in nobis.

benedi-

quod tempus colligendi manna cratpofifolis ortnm vfquc ad borafexta,&fccundumhoc alitercxponeiidaeflb&clitcra:Oportctpr&ueni-tefoleJ.fcruorem fotit ad coV.igendum manna,qu dicitur bic benedi-

Qio Dei.Et ad ortu h\c\s.i.fotis.Te adorare in principio colletlionit

vd collationis diuini be/icficu . Std cotra hoc videturq<t hicprxmitti

tur.Sutim ab exiguo radio folis,&c. Horave.ro fcxta nbeft exi

gHusraiius in virtntcfedfor;if!]mus.Dicendurr,,qiimo /i comparaur

adferuoremignis deqno bic loquitttr & comparatiite,vt pattt. Liber

autcm F.xo.efl. de canone,non autem liber SapientiiX,propter quod lite

ra buins libri magis trabenda efl adlihum itlum,quam econuafo.

Io.iu I.

Ibidemb,

NICOLAVS DE LTRA.i Quo.opor.prame.folem. i.ortumfolis.

i Ad bene.ruam. i.ad colligendum mana,quA bencdiclh Dei dici-

tur,eoquodgratis ab eodabatur.

I Ec ad ortum lucis. i.folis.

4 Te ado.de bcn eficij tui collatione.Etfubdhur caufa cum dicitur.

5 Ingra.enim. i.eins qui Dei beneftcium non recognofcit.

6 Spcs tan.hyber.gla.tabe./.fota//'.'eY peribit , fic txponitur com-

tHuniterJed Exo.\6.e.dicitur, Cuque incaluiflbc fol liquefiebac

^uodpropriefiebtt in meridie,& ideo ibi dittWfuti fecitdnm Hebraos,

quod

C A P. XVII.aTk r ^igna tnirn. Rab.Myftice,Omnes pfccutores ecclefie,

^VL ChriftiJcclerti fuorum tcnebras pariuncur,nec vn-

qua iecun efle poffunt,quos vexanc revtores cenebraru haru

vfquc ad exccnores cencbras, vbi crit ilecus& ftridor deciu .

B vnde: Omnis quimalec-

agit,oditlucem,&cHinc Paulus : Eratis

diquando tcnebr*, nunc

autiluxin domino,&c.b 7{tqnetnim. Sem-

perenimtcnebrascomicatur hurror ,

&c

quanco minus diftcr-

mtquisqua: circa fe

functanto magis metuic vndiqucaduerfapauicas . Sic Aegypcijtnduo maximas tc-

nebras patiebantur,

quasn ec fol,nec Itel-

la: poteranc llJumina

>ra

goredodtrincHos etiafonicus defccdcns.i.comminacioce

leflispetcuibac&pfon^tnftcs.i.d^moncs^quandoquetor-tun cernficant,nec tamen agunt frultuofe p?nitentiam,fcd RoM..a.defperantes thefaurizant fibi iram in dic iudicij.d Timorepic. C^uia vndique pcnas formidabat.Quatoenim

funt grauiorcs dolo-

CAP. XVII.i Oji

: bus creaturam regis vniuerfam.

Agna enim funt iudicia tua domine, & :

a Qira c^u.t: abdira<!ecreui:^i,nuliusehrraie potetit. 2b T^J_\mfcilicetcicatorem fum crcdere& intelligerenoluerunt.

inenarrabiiia verba tua.propter heb

cin 3

difciplinacasanimsecrrauerunt. Dum 4 rum,dixcrunt:Diff Exd 1.

1Ae-,ptii. Dfffftw.&quipau

enimperfuufumhabetiniqui poiTedo- Jo^medicosfeia

\ r n 1. . ctabant , ferpenccs &Cminannationi lancta:, vincuiis tene- 5 c$cera animaliamc-

^a Quia iciicliiis paipabilts pafsi liintiCt iiiento peccatorum faorum,& tenebioft obliuionis puniu. tUCbaUC SlC QUO0U6

irum&loga: nodiscompediti,incluiifubtecl;is,fugitiui qui Chrirtianam dc;

res, tanto maiores ci-

mencurhorrores.C Et m

t.ar.ap. trant.

&c. Rab.Cummagiin Acgypco fuperaticflcnt vircute figno-

perpetux prouidentiaeiiacuerunt. Etdum putantfeiatercin 8r,dcnt religione , qui

ri a .

r.

t r li- ^i jt r a artes fuas ladant fi-

obfcuns peccatis , tenebroio obhuionis velamento diiperli9

re,ibcvbicunqueiacc- b funt,pauentes horrende , ck cum admiratione nimia pertur- 11

cuc diuini arufpiccs,hercrici

, & fchifma-

tici, licecdofcorcsfe

iimulenc, Chrifti po-

bunc , nimio tcrrorc

pauebant , quodau-tcm dicit.

c Trtflcs perfc. Eos

tctruifle,potuit fieri,

vc darnones aliqua

phantafmata ingcre-ret , % eos ad augmc-tum pt^narum exccr-

d rcndam . Apparebatautcm illis fubitaneusignistimoa

repie-r

uo^uc fidid & vcn- nus ' & timoiQ percuiTi iliius qu^ non videbatur faciei , eJK

tans,circundant tc- c mabant deteriora eiTe qu? videbanturj&magicxartis apponcbr^ pcccacorum ,

quia lgnorac fole iuftiti^ , nec praxiicatorcsilluftratcos ful- gamus queda miracula etia fcclcratoi homines facere,qua- p

bati.Nequcenim quceconrinebatillosfpelunca,finetimoreii

cuftodicbac, quoniam ionicusdefccndenspercurbabacillos, [^Ka^

V

vincanicurf(ki

& perfona; triftcs illis apparentes , pauorcm praicabanc . Ec 15 antiquum feipencem

ignis quidem nulla vis poterat illis lumen prxbere,nec fydel6

rum limpida: flammx illuminarc potcrant illam nodcm hor\ g

Quia iinpios cruciat.

20

21

cum angelis fuis f^-uu paciencur inimicu.

*Aug. Qnod di-

cit pfcudo jpphetas.mulca figna Sc prodi

gia faituros , ica vc

tallant etiam,fifieri

poceft,ele6tos, admonec vciquevc lncclli-

Aug.lib.8;.

gore # ha

NICOLAVS DE LYRA.C A P. XVII.

MAgnacnim func ludi.cua domi. H.u efl oars qnarta , i*

qua recoUiur benejicm lucis datu Hebrxts,et f oppofitu affli-

jjJL l,o tcnebrarum uidifijruni ^4egyp;iy,& pritno poniiur bicfecudu.

Ifecitd

> primu,ib.:Smci]S autcm cuis. ca.fe.Trima in tres,quiapri-

mo ponittr obtenebratio ^isgyptiorum,fecundoderifto magorum,ibi:Ec magicc^ arcis. tenio coimms afjlitlio amborum,ibi:l\\i autcm.

Circaprimudicitur. j Ma.cfunc m.tiia do. quiafunt incom-

prehefibilia.t\pm.u J.quaincoinprehcfibilmiuntiudiciacius.1 c in.ver.cua./.opcrj vcrbo luofafta. T, Pro.hxcin ani. i.bo

mines veritatc inteUigere nolentes cuiufmodifuerut Atgypi\),qui vi-

djtes tot Dvi mirabdu, remanferut in errorefuo obiiinati, iofubdii.

4 Dum e.per. i.pro firmo tenent:

J Vo.do.na.hn.CredebantentmfluodDeusnonpoffctHebraosdcferuitutetorumliberare.

6 Vm.tc. palpabilium,Exod. 10. 7 Eclon.no.com.^w/dfc/iKfdiebus nemo mouitfe d>. loco in quo erat,vt dicitur ibidem.

X 1 n.fub CC.fu. Ibi emmfugeran'

aiiqut timore percuffionis inferedt.

9 Pcr.pro. f.dimnie,quia Deus ab xternoprauidit omnia.

10 lzc.de lotis in qi!ms erant fe non mouentes,vt diQumeil.

li Lcdum pu. Mit ofequentcr ponttur ditltt obtencbrationit rati$.

Erant

Erant enim jitgypti) lcncbrisfphitualtbus beccatoru inua-ulipropter

quod iut~\itftttt,vt tencbrit corporalibus inuoluereutur ,vtpana coirc-

jponderctpeccato,& hoc efl qi dicttur:Ht dum pu.fc la. a cofpetlu

dmtno. u In ob.pc. qux dicitntur obfcurd,eo cpfiunt in occulto,

i04/i.3.c.Quimakagir,odicluccm. ij Te.ob.ve.di.funow

aliqui erantin campis,altquiiu domibus,& aliquiin viliarupiateis,

O"fuperuenienttbus fubitopalpabilibus lenebris,nullus moucrefe po-

tuit,nec percofcquesfe vel al.um Cofotari,proptcr quoddicutttrbic te

nebrofo obliuionis velamento difperfi. 14 Pa.ho. ex obtenebratione

fubita. 1 J Nce.quc, con.il.fpc. i.tenebra,qut /pclttnca dicitur,co

quudinfpcluncisprjfutidisfHnttcnebrsdenfx.16 Si.ci.cu. itaqS

non erat timendum def.ga eurum.htfubditur ratio.

1 7 Q11.fo.dcf. i.fragor aerhpro modum tonitrui.

1 8 Pcr.i l.&C per.cri.ap. i.phantafmata terribilia, ftcut aliquadofit

infomnis. 19 Lc i.qui.r\u.vis po.iUu.prx.propterdenfitatete

ttebrie. 10 Ap au.il. i* momsnto appareus,no ad eorum cofolatio-

ntm,fed magis ad defolationem,quiagrauioraformidabanteuenirc .

2 i iiC ma.ar. Hic cofequetcr defuibitur dcrifio magoru\qui a prin-

tiplopercuffionis Acgypti conatisiitfacerefimilia operibus Moyfi,vt

habetur Exo.j.& i.fed dtfccerutin tertiofigno , .ppte

r quodmerito

fatiifnntin derifitm,& hoccfiquoddicitur: Ec ma.ar.ap.e.dc id-

cfljradtftis malis acceffit derifus magorum Tharaonis.

Tom.3. Qjl 4 Et

1965 Gloford&NicoIaidcLyra. 1966enon pofinc.ncc r.nr.c ; ris kxi ipud

bicrandifuncnon.n ac^ptiovescrantiX-oi fracl, migi A?gypcrjm, qui* non p tCf*<

,. cquod.llita MU..,sM>Niesnvjr.; a pocucnt: Scd .Jco no.i omnibus fand.s iHa

ncpcrni-dt>

jnnirinfiimi,exJ

flimanrcs in talibqj

s maiora dona cl

(r, quam m opcribtwlufliti.e quibiu vita comparitni'.

Propccrca Pominuii

proh.bct binc cu ait,

Lu loi.to. \nl te ii fcoej

quoniam fpiritusvobls

.iuntur,&c. Ci:m

crgo talia facifuma-

m,qual.a nonnunquSJanhifaciQr.taiiaqui-

dctn vifibtuccc cifc

appnrcnt, icd & di-

ucrfiSfitie,atdiuerfo<

mrcfuint.Illienimfa

aunt.quxrcrrccs gf>

f iuJifiam. riamfuam, irti qux--* rcnVei glorr ri I

thorrendjm. & ,jjj fK .iit pcrqiKE-

diinpotcfl.uibt.su")-ceiln m urdinc IHO,

quafipnu ita coriier-

c.a vclbeiicficia.iiti

autc publicaadmini-ftrat.onc , fuffiieius

ctn cuncta creatura

(ubicrta ett .

a .Ftf/m. Rab.Ni-

mictatcm cimoris no

tac, que nmincnrib.

guetc coj-'

:.tP.pa:Hi.uur,cu

autfcrrip timidi nc-

qu ::.;,[;:uorisfuidat

mJ.c um , fupplicio

agir.Quo-contra pcr lohanncdicirnr, Si cor noflrttm n<m*epre- f)

hind 1 nos,fiduciam babemus apud Deum. Fugiit crgo iniqui hu i.r

manoS riculoSifcmccipfosccrccfugercnon pnc. h\ peccaco

igicut qff commiccunc,pnu?c6cra f.' iudicium fuar rationil

inneniunr,&: poflad difti rcciouem .ccerni cxaminis produ-cuutur .

c Vrodnio , &c. Ti-

mor, fcihccc prodic tco

infirmicace fuperbie-

ris,qui vana fpeauxi-* tni

liorum fecxtollicco-

gicando,cum pofle fc

fperac, qtiod etficere

non pocefl vel poffir,

&dum virrus minor

cfl, valerudo rcrurw

quas cx:rinfccus p,t-

titur,maiorem pticac

ciic porenciam , hocin peifecucoribus fl

dclumfrequenrert*-

uenicqui fc poccnccs;cflimanc ,

ctun i

closcrucianc, poti

tiaeorumvicti, menns anguftiacontnfl^ gticognofcuntfe na

poflequodcupielSc maiorem eiio for-

ritudinem Dei , quiticvincuin rnihtibus

fuis ,

au. Rab. Aegvhorrorecenci

2

5

4

J

6

78

10

1 1

12

i?

fiticrantderifus.&fapicntia: gloriat correptip cumcontu-

mdi.i . lili enitn qui promittebantttmorcs H I" pcrturbatio-

nesfccxpcllercabanimalai.guente ,hi cum derifupleni ti-

morclanuiebant. Nam ctfi nihilillos cx monlirisperturba-

bat, rranutuanimslium&ferpentium fibilationcconlnioti,

trcmcbundipcnbant, &acremqucm nullaratione quis ef-

fugcfcpoflct.oegantesfe videre . Frecjuenterenim prxoc-

cuparrt pcflima , redarguente coufcientia . Cum fit enim ti-

a 1 Ve! dat [e.limonium coiidcmnata .

midancouitia,datae{>in omnium condemnationem , fem-* lExtollimr. h IQiixbon habettrtnqttillliati ferenititetn.

pcr cnim prselumit ficaa pcrturbata confcicntia . Nihil enim

{{fcU&pud ....1:1 ;jr . a fMcdicam(!r!tun) .

efttimor,niiiprxfumptionisadiutonum, proditiocogita

rionis auxiliorum. E,t dum ab inrro minor eft expedlatioj ma- 14

iorcm computat X potentiam eius caufx , de qua tormentumjj

prxftat. lliiautemquitimpotentemverenoclem, &abin-j7hmis & ab altiifimis fuperuenientcm , eundem fomnum 18

dormientes , aliquando monltrorum exagitabanturtimore, [J

aliquandoani.na;dcficiebanttraducl:ione.Subitaneusenim 2 ,

iilis & infpcratus timor fuperueneratDeinde il quifquam cx i2

d']i'.i

illis dccidiflet, cuftodicbatur in catcere fine ferro reclufus.l *

pcjj- .

,,. n. l u ^ brarucircundaci,ncc

Sienimrufticusquiseratjautpaltor, aut agn labqrumopc-aj Vlgl ]anres ynecdo.-

rarius ptaeoccupatus cflct, lneffugabilem fuftinebat necef- mieccsquiefccrc po-

fitatem . Vna enim catena tenebrarum omnes erantcolligati.

^ ^a

^2"^h r

fi

Siuefpiritusfroilans,autinteripi(fosarborum ramosauium 27 bus,&terrorcnimio

fonus fuauis , aut vis aqux dccurrentis t nimiu , aut fonus va- -8 circundabantur , nec

11 ... '

^i 1, _ fcccdcndidabaturfa "'

hduspraecipitantium petrarum , autludcntiu animalium^cur- cultas ^ m(iafinecon]

fus inuifus,aut mugientiu valida beftiaru vox,aut refonas dc pcde Sc catcna fcr-

rea,carceretn tene-

condcmnacaeft.b Cumfttrniintintidancattiiia^&c. % Grcg.Bcncpcr qucr.da

fapicntc d.'Citur,CmyJr ttmida nccjuiiia^dat teflimoniiim i mdo~nuiom: quia dum de teclo fuo confcicnt.a pulfens timor rc-

Cdargu.t, lpfafbitcftimcniuni pcihibtt danabilc tilcquod

agit.

bravuln claudcban-

tur . Vndc tribus diebus nemo vidit fracrem ftium, nec mouitfedc loco fuoin qiioerat.Viidiquemifciicruciabantur,

quicquid auubtis vel oculis,vclquohbcc fcufu percipicbanc,

tanquam pcnculofum formidabant .

Om.

NlCOI.AVS DE LYRA.I F.rfa.^to.co.cumco. i.fap.entia , dcqua magi >:loriabarur,

correpta fuitcontumcl)ofc,nam fuecunt pcrcuilicum alijs,

ita quod non potcrant fc vcl alios luuarc, ideo fubditur : ///;'

C.nm.CJ c. & p.uct .

X T<j, & fl ni.r-n er won.pcr.Eoq, erant talibusaffueti, fi-

cutdt- fi.ilaam magnodicir glo.Num.2i.c.Dalaam affuctus

tnonflr;s,ad voccm atinxnon cxpauit .

3 T>a:fani.crc. na cimor cx modico frcnuru facic torma-

rcimaginacionem cerribilium, iicuc nuikuni cimcns credic

adeffc hoflcscx fonittl tol.orum.vcl ahquo hmufmodi .

4 F.taer.m.jwmn:i 1 .

yicpojjit, quia nullus potcft..-.ns rcfpuationc.

5 1 fe pidere. cx tcnebrarnm dcnfitatc .

f 1

pi*otcupjntpcjiima t idc{\,ctcdcbanta<}c(-

fc zr lei rfa .

7 t\cdj~ "limconfcijmalommfuorum, proquibtis5 punicioiicdiuina ,

&: cxhoc Aihmabancrucmrc petori .

8 Cumfu t .

ijina facictimidos, proptcr quod htroncs funt

di .

{1

Da.cilinom.cor. i.ptinicioni.Timorcnim qucm fuftincntlomtne. mal.,cf) qu.cdam ptcna ipforum .

^em.r.pex. i.pr.iaftimat magna mala fuper fc vcntura.II "t rttn.ccxpcccacorumicco d.uione.

ntum CXifTimationis unmincntisC tnj.orcm .

1|

Tr;.co..iuxi. nam timortjcicnspallorcm in f.icic, pcrdic

tanoneni auxil.j , quu dcmonftrat , qudd timcns auxi-

lium

lium defiderac .

14 Etdumabin.un mcntctimcntis.

15 Mi.tflex. i.fpcsauxilij .

itj Ma.pn. qwa credic maioraadeffcmala, & efl repetitiqi

eiufdem fcntctiasqua: prxdicia eft. Auctor enim huius libri

frcq'jcncereandcm fcnccnciam rcpecic pcralia vcrba .

17 il.au. Hicconfcquencer ponirur affiiCcio Acgypciorumomniumcxobtcncbrationccum dicitur: iLautqtti po.ve.nmRcm. i.tcnebrasdcnfas qua: dicuntur nox potcnscxlongaduracionc.f.tnum dierum,&ex denfitate,propccr quam d^

loco iuo non potcrac qtus fc motiere .

18 Etabir.fi. i.a tcrra Sc aqua, cxquibus afccnderuiu ftimi

acrcm mgroifantes .

19 Etabaltif. 1. cxcondcnfatione nubium llluminacionem

aeris jnpcdicnte .

10 tkn.fo.dor.al.mon. Aegyprij nanque,qui inillotnduofuc

nintaliquantulum opprcfli fomno,flatim cernbilia fomnia

paticbantur.intaiuum q,aliqui moriebantur.idcofubditur.

21 ^fli.ani.ue.tra. i.fcparacioneanimxac^rporc.2 1 Siib.aim. ik' pc r coi:fcqucns magis nociuus .

2 j De.ft tfnr.ex ii.dc iil ccrram ( x cimorc .

24 Cu.iu ear. quia non pocerac fc moucrc.%;

Stc.ru.quis. namvbicunq; crar aliqms occupatus in ngro.vclindomo, rcncbnsftipcrucniciuibus ibi maniic tnbusdicbtis . idco fubditur .

26 Vnae.ca.&c, litpacct.xn Sifpi.ji. i. vcncus flans .

28 ^iuttn.fpi. &c autrcfonans dc alcf-imis niOtitusccho

jdefl,fonus tcflcxus.

Dc

A

hrilpi-

i9 67a Omnls cnitn orbis.

Quafi. Impij cr mtintenCbris ,fed vbituqjbnbi^banr fiiij IfadL

lux erar.

b Imago tc^ebrarnm

s Gapicatix ^ap. XVill.alriffimis montibus echo, deficientcsf faciebat illos pra: ti

15)68

T Meftdaro.

nore. Omniscnimorbisterrarum limpidoilluminabatur

qiUi!hHllS(uperue.inra

erei . Grauiarcs funt

tcncb:'x* fpinui.

co:'por. ll;bu-,,qju(j iicunchomines3d

lumine, & noninvpeditisopenbuscontinebntur Sohsaute1 or>ii*veTti>ferni.

illis fuppoiitaeratgrauis nox, imago renebraruai ^usfupcruentura iliis crat .

Jpfj eigo fibi craur grauioics renebra: .

jxccridres tencbras,vbi

I vbi erit flctus &: llri-

dor dencium , quas1 Acgyptia: tcneoreh-

$ guraijc.. S;cut eniru

4 corpora ibi nullobo-

<j nooperi valia, jra&6 hic anima: (imul &7 corpora arterno car-

ccicdamiiantur, vbi

ncc raciomeclocus.ncctempus efttfperancfi .

D

N I C O L A V S LY R A.

1 Deficieutes lacic .h\epetiti*

< /? /i y< .''

fttf,>& pojh i Vcct

c]itd timorfactebatfos eiitmare magna pericula tx occu/rune nwdtca.

Qpnfequenterolienditur quanium ad alios d/ifereuti.t , ct.11 du itttr .

2 Omnis enim ovb\stcr.extra .A^gfjt tot-nm locum .

$ LnT)pi.i\.i.i>ii<i>ititm,i]!<odti<lins ab',peril;us fuii ithpeStehatur

So-

4 Sokvaikcm \\is.!c'dues ^lcgyptty.

y S:ippoika crat grayis no^.dtuinuus infliclt.

6 Iniago cencbfarurri ^^.Y.Vdmprafigtirabat tenebrasgcbcn-

thtCftnai incm (ttrierant, ifyeojkbduur.

7 JpJJ crgo (ibi erauc gra. id ..jl awfa vagisgrauium tencbrarum

fc.l.cctge'>:mix,(p<as me<<cbdnt<*r petfua peccaia.

a

sCAP. XVUL

idhait autcn. tuis

tfg. Ifraelice in

r Aegypto ,fub Pha-

t none laborabant,

Chnftianos diabolus

I mudoaffligit, quostamen maximaluxil

luminac, au& illummat

omnem bominem vcnien

tem in hunc mundnm .

Horum voccm au-

d.uncinimici, fcd no

agnofuit figuram ve

rftacis, qua: cfl sn eis,

h.s columna lgnisin

nofte, &. colurmva nubisin dic lucec, quiainCarnatio Chuftl &m profperis <5c in ad-

Ocrfis proregic.b Digti quidem illi ca.

Rab. Merico Aegypt;j tenebrarum pce-nam pacicbancur, quiinuidi.tcxcaci, popu-lum cui lux traden-

dacrac, captraunnr-tincre volebant

,&:

cu mfances Hebrxo-rum nccare d fpone-banc, vno. l.Moy fc

Dci iudicio libera-

co, multicudo aducr-

ianorum per ipfum

C A P. XVIII.Itiiaclitis qujs ltucs'5c putius confcientix illtnninabant .

a Corpotalio, lcilicet cV; f|,ititualis .

t Andisautem tuis maxima cratlux,& 6i Altas,& hoium cjuiticm vocctn inimici audiebant

horum cjuidcm vocem audiebant , fed 8

9

2 1'CgC lliO,

nguram non videbant. Etcjuia

non &a EafJcui p lagns .

ipfieadem palu erant, magnificabat te,

a A rharone.

&quiaantetasi'erant, qui.inonI.cde-

bantur.gratias agebant tibi,& vt eflet differentia,te t Dcuma Cyia in coluinna igr.;t

& mibis clucebiintar.

petcbant . Propterquodignisardentcm columnamducem

idcft dia-

3 4 bolo in ipfn bapnf-

j mo pci Chrifii pocentiam oppnu.uiiuir,

7 cuius myfrerij ratiqin aiuiquis pncnbusfigurar^ >&: in aduen-

io tu Chntti completair cft.

u c ^ibfconf enimfa.

13 Rab. Populus Ifrad

14 in Acgvpcoiuiludo-15 mirti paUhacclcbrn-16 uic. Ex)ndcdicicc(,s

17 abfconfe (acnficafle,

\ doaum.

E

habucruntignotaevi^, ckfole finel^furaboniholpuijpra:-l8 q 111 retu hofliumid

f Aegyprij. 19 occultc facicbant,vbib

ftitifti.Digniquidemilli carereluce, &paticarceremtene-2<>&legnpaichSt,<ji

brarum.qui inclufos cuftodiebant fa ntftosfiiiostuos, per \ t era"^e?i\ibyiSndi-

quosincipiebatincorruprumlcgislumenfeculodari. Cum ^j diccriiruj,ocfcitionem

coeitarent iuftorum occidere infantes,& vno expofuo filio,24 lcPrGn ril ' ^cm5

irtimogenirorum.' M pUS paflV fliriC, fcddCl-

&libcrato, intraduaionemillorummultitudinemfiliorum2(L

CC(JU1T PC llbcra'

i / i/i- ii j- i-t-i ! t tii *7 ti. SunihtertemporeaDltuultiji&panterillosperdidiitt m aqua valida.Illaenirn zA gracircicrui Dei,qui-

noxantecognitaeftapatribusnoftris, vt verefcientesqui-%9 buscft iexdatadmi-

, . j-j it c r 3 na,in-c6cordiad(Jumbusiuramenuscredidcrunt,anim?quioresc(ient. Suicepta ^, eeflamtcoruiiiapcca" i r i n (i ? 2 fcctuoribus qunndo-eitautemapopulotuoianitasquidemiuitorum,iniultorum ^ queunpcdwncur.n^

N

auteexterminatio. Sicutenim la;fiftiadiierfariosnoftros,fic 34 rcligionem Chnftia-

Scnosprouocansmaenificafti.Abfconfcenimfacrificabant \\^mpai5f:ic.ant,ad

37 fcinpcr dominoiacnlubiierfa cft.Sic lioftes fpiritualcs qui ecclcfiam Dei oppri- ficanr.vnde.^jr.-i^aaw Deofpiritus ceirtivfeiil**. Ec alibi. /" me p*a] d>

mcremoliuiicucclccosDciperbaptifmumliberacis, cum fni Duus vo a tua,aux>c . Puloj.c.

rege # Rab. F

NICOLAVS DE LYRA.C A P. XVIII.

JQ* Anftis autcm tui< na. Dcfcnpca obtcnehracione Aegvp-s^J :iorum,hic conl.-qucncer defcnbicur illuflratio Hebr^o

rutii.cum dicicur. 1 Sanflis antcmtuis. idcli Hebrxis.

3 Mixima erat lux.v ndc dicitur Kxod.io.f. ylncnnque antem

1 1> toitabant fii) IfratUtrat lux . 4 E t /jorH/w.i.Hcbracorum.

I J Vocem tiWirta^.inimici.f.Aegypiij.lcdfigiir.ini non vide

bant , tcnebris impediti . 6 Ei qma non & ipfi.t.Hebra:i .

7 EudempalfiS.tcncblWS . 8 Magnificabant.hcut 2;rati .

9 Et qui antc ixft crant. f.ab Acgyptijs labonb.duns, Exod.i.

io j^/<jor;/*.!if.Dcceinpljg!sficuc Acgyptij.1 1 Gratias agebant. dc bencricijs Dci .

12 Et vt effent diffcrcn. inccr ipfos &: Aegyptios .

1 3 Tc Deum.m lu.t ncccfsitate. Aegypcij vcro plures deos in

uocabanc . Ec quia gratitudo de bencficioprarftito merccur

aliud pra?ftandun!,fubdiciir .

14 Vroptcr quod ixiis ardemrm columnam ducem. dcnot\c .

1 s f/b.pcrcolt'na ivibis de die,&: iicdabat bonuhofpitiu.lrt Dijfniquidemilb. f.Aegvptij .

15 Carerelucc.y.cr tencbrasdictas .

18 Ottiinclnfos cuilndtchantfanftosfi. Non permittctcs cos de

ptocxitcadfaci fic.nvJ'. mdomiuo.'-ertjuos in.incnrruptum legis.

A quinquagcfima naqucdiecxitus Ulorum daca fuit in ruontc Sinai.

Cum

^ Rab.

20 Cum cog/.Hec efi pais quinta.in qua ponitur cjuiptu bcn-

ficiudeconfcruationc Hebr^oiu , &ccontur.o dcinccrfe-

ctione pnmogenitoiu Acgypci. c diuidicur in duasparc.s,

quia primodefcnbiturlioc bcrieficHl,(cciindo (bluiturobic

ciiojii contranum,ibi, Ttt/gitauc. Pnma adliuc induas,quia

primo diclii bcneficiti dc fcribicur, fct udo tcpus ik hora iub

ditur.ibi.Caw cnim quietu/ti.Circi pnmu dicictir. Cit cogitare^t.

Aegyptij. 2t Iujtorum occi.infantes. Exod.i.c.

22

13

42526

*!28

29

Et vo.f.Movfe,qui in fifcellafuicpohatS mfiumjne.Ec liberato.pcv filiam Pharaonis,Exod, i.b.

lntra.illom>ii.\.\n cduclioncm Hcbrcrorum dc Acgvpto.A//tm/J/w; j^.i.primogcnuctum Acgypti .

^bjtulitli.dc vita prcfcnci,Exod. 1 i.d.

Et p.iriter iiios. i.patres corum Acgypti.-s .

Tadidifiiin aqua valida. rubri niat lSjiixud.i^.f.

llUenimnox. in qua jnccrfeCla iuntpnmogenita Acgy-ptiorum .

30 ~intc cognita cfl a patribns.Moylc & Anron,Exod.i 1 .b.

3 1 Et verejcun. i.diuinis aflc rtionib. ipfis 6c pacnbus t.ijtis .

32 lAnimxquhrcs cfknt . reipcctu iucuroi um prorniflbrum.

3 3 Sufcepta efl f.q.d.faluaiii iuflos,,S<: dcflt uxdii iniuflos.

34 Sic enim U. Aegypcios .

35 Sic& nos pro. ad graciarum adlioncs pro beneficijs tuis*

36 Magnifi.prx ceteris populis .

37 ^tVi:o.agnum paichalcm.Jttfli

\

io6o Glofordin.&NicolaidcLyra. 1970

3F - '. u.c.

J'- -._ J.

R b Mcrpor-rD.u pereuffiflfeprifnogenita Atyptr,vbi

mc; * fimulauerunc Acyp:ij,tcd palam cogebartc

m Dci dic<-ntes.O'/.*wwiw

rcgalcs <: obtincrfcd.'S.rte in Apocalypfi. 7/rc ihitftlm Z>e, I.

/? 9 i/w<r omnipotens Dmj, In cuagelio. Omniaa txcuoqve 1

patcrfacit,t>ec& fiUut (imiii erfacit.hcm cuangclio.Sicutp xtet

f jiitat mintkos 6" viuificat,jic Cfilius qttosvult viuijicat. In Efa

ia filiusdicic. Ecceegu mittam , crc.a Qmutp'itusf-

1 ...otuus riluis,ck- quodicinir . inprwcipwerat

wbMm.&c.bio brach>u& dcxcera nomioacur, proptcrcflc-

wlHbuOTbonorom,&iuiVti?legeminconcordiarncJiipoi diuin* bonitaus ia*

rucrunr,rnnilitcrboni^m>larcccpturc)siu[h)s!pamoin-*qu? peccanccscaftigae

$uam diutnx vmutis

p rentJ5,bictuncperrrimiiurtctiuiudi-

Ciafu.. l:c c inpnmo-

genita Aegypciorum,qui poOiv.ouum fanth

hcauic fibi primogc-mtos Hcbrxos . Nunc

buoque prr aquambapcifim iajuat mul-

titudmcm credetium,

Cvinterficitmulcitudi-

petn fpiricualiumbo-

flium

* Idaeius. Omni-

potcns p.ucr , onuu-

potcns tilius ,omni-

potcns fpuicus f.in-

ctus. Dc pocre mSa-ttenrmtreiK.

]omonc . Om.iipotens ftr'- --.

woium , atmtHtMttt*'

Lbus fcdibus vcnit . Dcfiho vbi fupra . Vuus

-1. tmm alttfjimus creator

umnipoten , rrx pvn ns cr

tmtuendus nims, Dc ipi

ncu f.uuto vbi lupra .

Ifl enim m fapicntia Jpi-

fitutt 'ti UtteutisfanQut

ynicw, & ir.fra omnia po

tens. Potcnsp.ucr.po'tcnsfilms , pctcusfpi-

*v 1 in eorde.

b fijjoncs cnimcjut

illns turbaucrunt . \\ .c

i vcabltincant.Sipieni-Diumdccanuntcslaudes Keionabatauremmconuenicn: 4 Ceciam aganc.Si auteoi

inimicorumvox.otflcbilisaudicbaturplaclusplora-orntn5 pacicnaa Dci abutun-

mfantium bim.liautempgnaicruuscum dommoaffltCtus ^***ctt,&popularishomorcgifimiliapailus.Sunilucrergoom

8 cTctigitautemtuntG

l.esvnonomincmortis mortuosliabebat innumerabiles.^iufat.

N cc cnim ad fcpeliendum viui futficiebant , quoniam vno , ,

pj

* "

..^^.oTcm

Joatine.

fprbli.iu.

momcoto qux erat pixciarior natio illorum , cxterminata ' 2 Core.Darhan, & Abt-

etlDe omnib.enim non crcdcntcs propter beneficia, tunc'\\

ron>rtil

JIr cl /";"

_ .r r

. /' '"t raucruntconcraMov-cum pi

imum fuit cxterminium pnmogenitorum, lpopon- r

-rci

dcrunt populum Dei feeflc Cum enimr quietum filcntiumj^V

tcontincrctomnia,&noxinfuocurfumedium iterhabe-, g t

"

ret , omniporcns fermotuusdominecxiliensdc cxlo, are-19'

. _ . ... . _. _ __-. t ___:._. . _e_.___.__.JI

fcn &: Aaron diccntcs.

os inccrfccifiis poj .1 +

mdominij&crcfccn 1

c cumulcu tugcrnnc

Moyfes &: Aaron 111

J

a Q;nj lcima Dci viuus & cfican,c pcnetiabiliw ouuii gladio ancipiti.Li tcrittte, & fine Ua2 O tabcmaClllo fcCdcriS .

riAioncoir.niamrlic.il Sc-ifponii. 2 1 r^...'U.... ... ^n ____..'n .._.

,., . ,.i ,1 i ii _j- __..-.:;: l Quidus aitaominu.,.

galibusicdibusvcnit^durusbcllatormmediamexterminn,! j5"]ccdl(c ^ ,ntCrft.

terramtprofilmitgIadiusacutus,infimulatum imperium^j ciam iHos,cumquccc-

tuum portans , ck ttans replcuit omnia mortc , & vfque ad^?ckiiflenc m fk.cm, &,

.

" ,.' ^ ./-1 r i

) xic Movfesad Aaton.

caclumartingebatitansinterra. Tunccontinuovuusiom-25 Tolicthiuibnlum , Ut Vt ncc vigi.ar.tibus nec doiinicmibus daietui icquie ei,<jui propter iceleia fua pafliiri eraut

toi-^^ m jrrC lliccnftim Sc Oriincntapeipetua. .

'

niorummalorum tutbaucruntillos, &timorcs fuperuene- procis, qmapiagade-r . r ..... . . _ .-

* fa.uic . Paruicauccm

runtiniperati. ttaliusalibiproiectuslcmiuiuus, proptcr 2 g Aaron, thunficauic-.

quam moricbatur caufam demonftrabat mortis . Vifiones orauit, &plaga cefllisuflanC-usAcj

o^tpoSri;. fff, b-

11 *n- h pr^moucbant , neinfcii ^2^*!^

fic docctur . in Sa- c quarc malapatiebantur,perircnc. Tetigitauttunc&iuftos z^homines fcienciam 6c

SjpiS. jomone lcgitur. Om- Dciamorcm.In Aaio

r ,j .uns jtriuo tuus dowine , ex.Ucns a regalibns feiibus tuis , in ftipplicandi <5, orar.di foi ma. Cum ergojndigtiatur Dcus,^

q mciifi* exierminti terram projiLuit . Ergo Sc rcxeft, qui redcatlcxincor noiiiumco_nmonens& doccns conucrcif

re- & ad

NiCOLAVS DE LYRA.I j../?i/wr.^.i.Hebrxifil'ipacriarcharum .

a Etiu(ii'ia.m ntonceSinaidatam .

j jn (on.J/.i.concorditcr receperut.d.Exod.i4.b.0'/ ver~

ba donini qux tocutus efl/acicmus .

4 Simitittrbonn&mal.i rttcpturosiuflos. i.profpcra&adlierfaex voluniatc. Dci miflj &: mittenda difpofucrunc xquammitcr rccipcrc pro Dei amore .

Tstri ommum. f. Deo .

6 Decantantrs lau.m profpci is &: aduerfis.Confequenter cco

ucrfo ponuur Acjiypciorum voxlamenubiln,cumdicitur.f\rfonabat .itttcm inconncniens^ &c.

y Ttanflis plo. i.ctmficbat proprimosrenitisintcrfe&is.X Simtttaiitpt.l.MW i d.Pcrcullicdoininus omne primogeniru interra Aegvpci

a pnmogenttO Pharaonis ,qui fcdcbac

infoliocius viq.yd prii_nogenicucapdUe,qti^eracinca'rcere.

9 f^uoniamv'- (o.cxicrnunaca cit,quia tuncprimogc

DKUsregitmorcutiseir.jo Deomti.busent i>.

AcgVptijS.II T^on crcdentes. Deo&Moyfi.li Vroptc beaefi.m^tnotuwc pl.igartimeiscollata,quiaremot.s plagis rcutrccbantur ad obfhnacioncm fuam .

ij Tu nc eunupiSpopondenvn i confcfii func.

14 "Popu.DfiAL rt tcrcurly.fc,ad Moyfen &: Hcbra.os,tuc.n.dimtfcrunccosabirctanqium Dcifcruos.Exod.ii.e.Poccflctiam iv : u\ Acvpcios.per hoc.n.quod obcdicrucmandaco l^ci deemiGione Hcbr^orum Jiccchocfcccnnctimotc ,p.iirunt dici quodamodo populus Dci,ticuc obcdic-tcs regi terrcno timorc folo,dicuncur eflc dc eius popttlo .

l \C'--ifn/w^iffKwyS/e/i.Hicconicqucccrdcfcribaurcem-

pus &- hora pcrcuflionis pnmogcniioriun Acgvpti, cum di-i itui Cum cmm tuittum .i.coticinij hora

,m qua communiccr

iilcnt onmia.

lt lintxinjuocurfiimed.nibccpcicudio fuit intcrprinci-

puim

pium nolis&finem .

17 Omnipo>rn< famo tuus do.i.prxccptutn deinterfe&ioncprtmogcnirorum18 ii//>/riVc.{7.i.Exhocarguutaliquiquod intcrfeb'o prt

mogcnitorum Acgvpci iada fuitpcr angclum bonii.fcd nocfi cflicax argumenru.Tum quia hber lttc non cli dc cano-

nc.TQ quiad^mones frequencerlcguncur exccucoicsduii-

niufhcie,&:quodhecinceifec.bo iuentfailapcr Angciummalum,vidctur magis probabilc, qtiia magis cocordac fcnp

tur^canonic^.Dicicur.n.Pfal.yy.c./l-f///.' in eosiram indignuio-

nisfua, !ndi%nationem,w iram,& tribulationemjmmijjlones pcra

gtlos malos. 6c certu eft q,loquifur de percuflione Acgvptio-rfijficucdixi plcnius Exo.i-.vbi propriclocuhabct h^c q6.

19 Durus debclUtor.qnia primogcnitorum incerfeccio .

20 In meiiam extermini) terramprofiliuit.idcR exccrminio di-

gnam .

2 1 cljdius acutus. nam ei non poterat rcfifti .

2t Injirriulatnm .l.non fittum,fcd verum .

zj Impcrium tuum portans .i.excquens .

4 Etjians rcptcuit otnnia mone . quia non erac domus Aegy-ptioaim,inqua noncflec mortuus.Exod.i 2.e.

z c Et vfejue ad cxlum.hoc dicitur ad cxprimcdum, quod prt

niogcnicorum nulluscuadcrepoccrac .

16 Tuhc coiitmuo .i.ancc immcdiacc .

17 Fifusfomniorum malorum turbaucrmt iUns,& timoresfupernemmnt infperati.ad prxfigurandum diciam percuflionem pr>-

mogenitorum.28 f alius alibi proieclu s femiuinus.nam varijs modis &: terri-

bilibus iT.oricb.incur,vcpcrhoccaufailliusinorris monftraretar,& non loium ali js remanentibus, icd ctiam ipiis mo-ricntibus, idco fcquitur .

_\,' iufeu auare mulu, &c.19 Tctigit autem. H.cconfequcntcr rcmoucturobiccriocontra przdida ,&:piimoponicurcumdicitur .

Tetigit autemS.Htbraros .

Ten-

i5>71 Cap. XVill.

1572.Sapientix^ rd p^mccnoan>,fati$<accrc pro

deh&is , fupplicare pro cul-

K pis.ceflabicindignaciOj&pIacabiturdominu.Sj&propitiabi

mrquafiMoyfe&Aaronintetcedcncibus.Si vcromduren-

uircordanoftra, vcdicamus. Non eft Dcoeura'de vita

ir,ortalium& buii>fmodi,patetnonefiein nobis Moyfcn& Aaron.flegisfcie

a Qu.t fafta fuit poft incendium Core .

tentatiomortis, &commocio in eremofataeft mulcitudi-

nis,fed non diu pcrmanfit in ira tua. Properas enim homo fi-

ne quercia dcprecari,pro populis proferens feruirutis fux icu-

tumorationem, &perincenfumdeprecationem allegans,f

a Perplexiovr finguiis reprriamur omnia.

reftititira?,&finem impofuitnecelTitari, oftendens quoniam 9

tuuscftfamulus. Vicitautem turbas, nonin virtutecorpo-I0 tepcrics,declicur-

/-1 1 -11 e 1*' furacione defcedic.

ns , nec armatura potentia: , led verbo lllum qui fe vexabat , 1, Vnderarionalecum

fubiccit,iuramenta parentum,& teftamentum comemorans. l 3 ephod fortiusftrin-

CumenimiamaceruatimcecidilTentfuper alterutrum mor- I4 Sltur,Jn ranonali vc

. . r . . . .r

,. . r ... ,i? ro h.oyw, lacit mani-tui, intermcit&amputauittmpetum,&diuintillam qusead 16 feftatio , dotb-.na &:

viuo&ducebat viam . Invefteenimpoderis quam habebat,J7 veritas h$c fignanc,

1aldeltnoroinaetMumf *8 quod nUnquain Dd

totus erat orbis tcrrarum , &parentummagnaa

liainquatuorI9

J.

ation5 ni^daciurn

a Ideft cffabile nomen fcihcct tetr.igrammaton .2^ llt , Ot IplavciltaS

ordinibus lapidum fculpta erant,& magnificentia tua in dia-2 1 mulcis gns&argu

ergo fcelus ad exe-, F. ... \r t ^- . a* metismoftratThomi

plum deuitandi do- Ddematecapitisillius eratlcripta.Isautem ceffit, quicxtermi- 23 nib.vnfaicumeft.vc

minus Deus prxfen nabat,& ha:c cxtimuit. Erat cnim fbla tentacio itx fufficiens. *4 roncm. folis & lunar,

Efflro

iiiU-

uTme

iiu.

Mam,&:paBniter,tia:

nm,perquosin

pritum pofsimustuadcrc .

$ Aug.Nonvobisobijcimusnififchif-

juatiscrimen,quam

eciamhcjrefimmalc

pcrfcueradofcciflis.

Qijanti sutemdiui-

riL> iudicio pedaturhoc facinus, lcge qcT

tc lcgifle non ambi-

go. lnuenics Datha

&Abironhiatutcr-xx deuoratos, carte-

rofqj omnesquicisconfenferac.igne de

^ medio eorum exifle

tecofumptos. Illud

ad exe-

cftcerracoffnngitur)occanfi cffc dicunt . Rationabile vcro

dicunt ccrra,qux inliar punch.licet in fcomnia cot?neat,a

cundtisvd.uutdcincncis.DuodecimIapidcs.zodiacucircuJu,vc duodccnn menfcs.

Smguhsquoq, vcrficulis aftignacimgula tempora,& his tcrftos mcnics dcputac . Puicbrc afit

1 quod in mcdiocft,

apf)e!laturracionalc.rationeenimcuncta

surplcna.&rcerrcna

c^Iefiibus inhercnt,imo ratio terreno-rum &temporum,caloris& fngoris&;

duplexincervcrafq;

D

2

3

45

6

78

tifupplicio denoca

ii:t,vccu calibnspa-

tientifsimeparcit, quali vltimoiudicioreferuecoftederet .

a In vefleenim porfm'j.ByiTum,tcn gdeputant Hebrei,quia ex

tcrragignitur.Purpuiam,mar:,quiaex cius cochlcis tingit'.

Hiacvmhuaeri,proptcr colorisfimilitudmcm ,coccu lgni6c arthcri,vt.f.pro toto murjdoorerpontifcx. Siquidcm ex

terra,exaqua,&: acre,&igne confiftit mundus,&: ht^e elemeta funtomnium. Vndcprimumveftimcntum,lineumeft,

3uodtetrafignificat. Secundum hiacynthinu, quodacrcm

cm6flrac,quiadecerrenis paulatim ad excelfaleuamur,&:

ipfa veflishiacynchina

a capice vfque ad calos venies,indicataere de ce;lis vfq; ccrram fufum.Mala auc punica, &c tincm-

nabulain mfenoribus pofica , fulgura,tomtruaque demon-lTrant,velomnium elementorum confonantia

,& vniuerfa

fibi perplexa,vt in fingulis reperiantur omnia.Supradi6li colores auro intexti funt,qa vitalis calor& diuini fenfus prouidecia vniuerfapenecrac.Sup humerale, &:duos lapides fma

ragdinos vel onychinos qui defuper suc,&: vcrunquc hume-rum tegunc.duo hemifphasna interpreuntur.quorum aliud

fuperterram,aliudfubcerravelfolem &lunaquz defupcrrucilat.Zona (qua facerdocis pect

9ardtat) &c linca tunica (id-

eft

z j annoru & mefium ,

16 temporu &: horaru,

repcflatis &: ferenitatiSjVctoru & oium reru nofccremus, ac

apieces a Deo fapctia,&: ipfo habicacorc&: do6^ore fabricas

cociuslcienciam. Super omniacidaris&: vitahiacynchina,

cejlu moffrac,auri lamina i n fronte pontificis,fcriptumq;nome Dei.vniuerfaqu^fubtersut Deiarbitciogubernari.b Is autem cefjit. Verus pontifcx Iefus Chriftus avfumpto ba

nllo humang camis , &: fuperpoficio igne alcaris.i.anima cu

qua incarnacus eft,&: ad iedo incenfo.i.fpincu immaculato,medius fteric incerviuos &: morcuos, &: morterepulie, de-

ftruensdiabolu qui habebat mortis imperium,vcqui credic

ineumnonmonacurin a:ternum.Hocmyfterium lamtuc lom.6.c,

vaftator expauit. Agnofcebatemm figuram batilli &:ignis

inccnfi,&: qualis ofterenda hoftia eftet ab illo,^ medius erat

intcr viuos &: mortuos,&: illos quide imago faluauit,ad nos

autcveritas peruenit.Ncqueenim indumentapotificispur

pura,byffb,linoque ptexca erubuillec vaftacor,fed vera indu

mcnta vcri pociticii intellexic,&: his ccfllt.In figura poncifi-

cali,Chriftum futuruin prajnofcebac,fed quia viderac carne

mducum , non Deum fcd homincm purum credidic.vnde:

Si cognQUifientfnunqttam domimmglori* crucifixijfent

CAP.i Cor.x.b.

F

N I C O L A V S D LYRA.1 Tcntatio mor. ideflpunita mortey& qu&fuit illafubditur .

x Ec con. &pro id efi , commotio feditionis excitata per Core&complices eius

3 I n ere. vt habetur K{um. 1 6.e.cuius occafione multi de Ifraelfue

runt mortui^propter ejuod videtur alicui,quod populus Ifrael nonfue-tit melioris conditionis qttam ^iegypti).

4 Scd non diu per. bic remouetur dicla obietlio per hoc quodfla-ttm appofitum fuit remedium , & hoc cfl quod dicitur. Si non diu

pcrman. &fubditurcaufa.

5 Pro enim. i.^iaron pie viues erga dominu t& iufle ad proximu.6 Dcpre.pcopo.morientibus.

7 Re. 1 rae. domini eum placandofua deprecatione.% Ecfi.im.nc. ideflmorti.

$ Often.quo.cu.eft fa. per hoc quod te placauit fuis precibus.10 Vicic au.tur. ideflpefiespopulum turbantes.

Non in wr.fed verbo orationis deuot*.

Illumqui fc ve. f. perincendtum comburens populumjie cu'us

tombuflione ^iaron vexabatur. j j Subiecic. illttd extinguendo.1

>fIuramenta pa. vt enim oratinfua effet magis exaudibdisjn ea.

ffecitmentionenideiuramentoDei^ibrahafaclo^ & teflamentommonte Sinai iam dato.

1 5 Cum enun iam acer. idefllietit inter mortuos & viuentes.

16 Etampurauicimpetum.iwceflfiij.17 Et dinitit illam qua: ad vi. T^am ignem procedentem ad con

fumendum adhunc viuentes intercidit,vt ditium efl.Et quia tuc ^iaro

fungebai fummi pontificis offictQiio fubdit de ipftus wnamt.o^dicens:In

1 8 In vefte en 1m podcris. Et dicitur apos quoi eflpes.T^am ttt

nica eius hiacyntbina attingebat vfque ad pedes.

1 9 Totus erat orbis tcr. reprxfentatine. Tunica enim lineafigura

bat terram,quia linum nafcitur de tcrratBalthtus cingens illcm tuni-

cam occanum terracingemem. Tunica hiacynthina rationecolorisae^

reybaltheus autcm cinges tunicam hiacynthinam figurabat igneqfi

ambit aercm. Super humeraie cum rationali fibi coiuntlo ex varietate

lapidumpretiuforum & diutrforum colorum figurabant calufydereu

ftellis ornatu.Duo lapides onychini infuper kumerali,figni{icabatduo

magna luminariafole& lunam.Duodecim gemms. rationalis , duode-

cim figna %odiaci . Milra qua trat in capitefuperiorem partemmun-

dijcilicet cdum cryflallinum & empyreum . Laminafanttapendens

infronte reprxfentabat Deu omnibus pr&fidenfejroptcr quodin illa

fcripium eratnomendominitetragrammaton,quodeftproprium alttf-

fimi creatoris omniu.Etper b&c ornamentaftgnabatur cppontifexhis

omatus erat creatoris omniu feruus , ficut diclu fuit plenius Exod.18.

Ec parcncum magna. nam in rationali erant quatuorordines

lapidum diflintli per tcrnanum, & in iiiis duodecim lapidibuserant

fculptanominaduodecimtribuum.1 1 Ec magni.cua. idefl nomen tctragrammaton tibiproprium.

22 In dia. Un lamina aurea qux erat tratla ad modufemicirculi ab

aure vfj; ad auceattingesperfront^vtpleninsdi&um fuitin Exodo.

23 Is aucem ccflic qui exccr.fciiicet ignis qu\ ceffauit,vt diclu cfl.

24 Ec hec extimuit. ijpfum Deum cuius h<ec erantfigna, eo mo>

do loquendi quo creatura trrationalis obedire dicitur creatori.

5 Erai cnim fo.feditioniscommot*.26 Ira fuffi. i.caufafuffi

citns vtnduU Dei contra totum ^opuium^ifipontifexpiacaffettum.

C Ar<

s1971CAP. XIX-

GloCord.&NicolaideLyra. 15)72

;i n<j<ifi H*/*

I tifericordta,tra f*

ferrnnh^lnitMCitpo-

vfque r.d iQnWrw-tnationemn>c q

c *

t.un nccmorrscor-rcxcrunr ,

fi3 s e-

nnn argumcnns li-

muhbant pcemn, &: idco non

merucrunt indul-

_ gentum.VndcPha-*1.10 cum plagis

af-

flichis , populu Dei

fe dimiffutum pro-

mittcrct.paululum

rcfpirans ad dome-

flicamcrttdelicacem

reucrius eft , donec

in mari rubro flu-

cbbus fubmcrftis

cft. Pcrfccotoreie-

nim Chrifftarii no-

mints U pcrltitcnnt111 malitiafua.fcntict

m pcna,quantum va

loat bcnuilica.

b Via line impcdimeto.

*Rab.Viatnudic-

ru,quiacxit deAc-

gvpco rcctc mcclligi

f Jmincolatu. lur ilicqtn dixit, Ego

fum via,vcritas et vta,

quianiMO vcnitaip.t

Un.14. irmuifiperipfnm*

C A P. XIX.

Mpijsautem vfquc in notiiifimum fine mifericor-

diairafuperuenit, prcefcicbarenim &futura illo-

rum , cjuoniamcum

ipfireuerfi eflcnc , & permiul-

fcntvtlct educcrent,&ciim rnsgna fpticirudinc

prstmififlcntillos conicqucbarituriltos poehitenrf*

atlus.

Adhucenim intcr nianus habcntes luclum, &*,epk>rantes ad

monumentummorruorun^aliamdbiailuinpfcrunrccgiratio-

ncminfciennxj&ciuosrci^antcspioieceranchostan^uimfu-u

^itiuos pcrfequebatur.Duccbarenimillosad hunc rine dign

1

t

\

45

6

78

91

2

M

conuingitur.de/.

gvpto, idcltjdcnlolorum obfctm

necducitur, per m|rc rubiiim Chrifti

fingmne rubicurt

dtun,Sc qticdam-

modo lam ttincmvftcria confecracu

tanquain per ba,

ptifmi facrametuin

Pharaonc fubmcr-fo populus Dci ca-

pitt:

c Videtestua mi. Sic

necefiitas,& horti qusaccidcrant,commcmorationcm amit-l4

c

noroportccl)b

tc'oant,vt (\uxdecrant tormentis.repleret punino , & popuius

1 < n IU)ltro cxuluntci

ilhautcmnouam mortem\

6gracu<s;;geu:dici

obedit, acinimi.busciacfiiuit. A.i hoc'

"} CCS.Strt: UiCaninat/ifU V ,\

enui.c.catuiacrearac.i.vtcipercanmaoix-Jirei. i (1

foliUlH, \! l.vfl Apinucnircnt. Omnis enim creaturaadluum genusab initio

3

re-;> itolus.Le,.,

fitrnribatur, deieruicns tuis praeceptis, vtpueri tui cufiodiren- i0"

lncarnatii. Ci.iiiti,.ui cicccntcs lamiot eiungflij rliultr.uA a ueifccutonbus prr.tcg.t. % ^

quidem tuus mirabiliter trandret , 1II1

* a Q^a cjn4i.iisfm precCPtu o

uataguV 1.

rurillam.Namnubes jllorumcaltra obumbrabat, &exaqua 12rd

^o^mr.j

a (^odbaptirinajJilignificat,inquofaluanturfidelcs,&fufccacturdaiuon.t.l qtiOU lnilUlclS

qua, ante erat,tcrra arida apparuit , & in man rubro via finc ^jt^impedimcnto,& campusgcrminans de prorundo nimio, per i? ranaS) u ,icoribusau

ouemomnisnauotranfiuit.qucctegebaturtua manu, viden-M tcmDt-i terra dc-

"a Dci.vnde.Ciuiafcemlesfupcreijuostiios,

& cjuadnf,! tua;faIuatio.l 5 dlt tl UCttltll , & llia-

testua mirabilia & monftra. Tanquamenim cquidepaue-^ rc^cam.s

aiimcn-

runtefcam, &tanquamagni exultauerunt magnificantcs tcj 8 ^^ vc^'mlb

c

us

domine, qui libcrafti illos. Memores cnim crant adhuc2 9 fms pcr opcra fua

iUonim. qua, t incolatu illorum fadb fucrant, S^niad- ,o nutn_ d,u,

animalium produxit terra muicas," dcnria.lnimiasvc-ro condignum tor-

mcntum pcrfubdi-

Ipfc cfl via per quam populus qui Deo tam fibicrcaturam infcrat.

d modum pro natione animaiium proc

& pro pifcibuserudauitfiuuius multitudinem ranarurrL,.

con- #/-

NICOLAVS DE LYRA.C A P. XIX.

IMpijsautem vfquc in nouiffimum.H^c eflfexta pars,m <jua

\ecoUturfcxtk bencjiciufluod efide traduiiioneper mare rub, urn,

V fubmcrftone ^yptioru.Et diuiditur in duaspartcs.fjutaprimo po

tiitur huius bencfici] recordano.fecundo,fubditurintha con-lufn,ibi.

Inoinnibus.Pri4 adbuc in duas.pnmo recohtur Ue&ypuoru fub

merjio.fccundo tHebroru faluatio,'bi.Omim cill m. Cnca primum

diciiur continuando prxditlis.f.quodHebrxi in monaiuatc a ferpen-

tibus hJmtntatrtmidtum , non autem primogentti ^iegyptiomm .

jdeodicitur.

I Impijsautcm vfcjuc in noj.vfqueadfubmerftonemeorum .

l Sinc mifcricordiavJf^//e remedio }nam nullum Dct opus caret

mifcricordia.

3 Ira fupcrucnit. idcfl punitio .

4 Prxfacbat cnim &: futura lllorum. fcilicet ipfe Deus .

| C^uouiam cum ipfircucrli ctTcnt. tdefi prsardinaflent.

6 V t fc cduccrcnt. i.jiUos lfrael emitterent de Acgyptojta quod ly

fc> non refertur ad Je%yptios, fcd adHcbrtot.

7 Et cum magna folicitudinc prajmififlcnt illos. nam Aegy-

cti) cngebant HiOrxjs fcilinanier egredi,Exod. i z.e.

$ Confcqucbaiuurillospemtctia:adus.af populi Ifrael emiffio

He,Exod.\+.e.

9 Adhuccnim intcr manus idefiinprtfcnti.

jo Habcutci luctum.iStdtplorautcs ad monumentum mortuorum. <tV mortc piwwgcnitoium .

1 1 Aliam (ibi affumpfcrunt cogitationem mfcient . de He-

brsorum tedfi one .

n Duccbatcium illosad hunc fincmdignaneccffi. necejfi-

tasjdrfl mors eu tufit infcrcnda in mari rubro .

13 P,t horum qua; sca.f.plagarum prtteritatum .

14 Comuu-morationcmamit. abijcicntcsafetimorem domini.

15 Vtquardceranttormcntis . falicet cx iuflitia dcbitis .

\6 Rcplcrct punitio.//wt?r//i/Hi eorum .

17 Lt populus quidcm ttius mirabihtcr tranfi. mare rubrum .

1 8 Illi auccm nouam morie.perfub>ucrfione", </x dicitur mors

nuuj^rcfpcliumortisprimogentlorum qugp^tcijki 4 .

Om-

19 Omnis enim crcatura ad fuum genus ab initio rcfigura-'baiuv.Hic confequenter ponitnr faluatio Hebraoruw . Ei aiuiduur i't.

duas partcs,quiaprimo ponitur b<c faluatlo.fecudo graiiarum aclio,'.,

/W.Tanquam enim.Circaprimitdicirur.Omms cnim crcatura

ad ftium gcnus ab initio refigurabatur . ideii ad obediend.it Deo,a quo origmatnr omnis creatura .

ao Dcfetuiens prsceptis tuis. quodpatuit in diuifione mar'\sy&

in columna ignis& m,bts,ideo fubdi<ur .

21 Nainniibescaftracorumobumbrat.^fn^e/w nimquiprx-cedcbat cailra Hcbxtorum abijt pofi eos,i(a quuu ^iegyptt) non puii

rant ad Hebraos acccdtrc, Exod.l^.

21 Ec CX aqua. terrra ar.da apparuitjn diuiftone nia' is .

23 fctcampus germinans . i.maris fundus de/iccatus ad rnodum.

campigermmantis,per quem omnis natio Hebrxorum tranfiuit.

34 C^ua: tegebatur manu tua.idrflpotenriatua .

2 j Vidcnc.es cua mirabiha.i deficcationefnndt maris,& in /ofiJ

datione aquarum , qua erant ets pro muroadextris <cr afiirjtrn,

Exod.i<\.g,

*6 Tanquam cnim equi depaucruntefcam.H?c covfrqucnter

poniturgratiarum atlio Hebr<eorum,& pnmo de fnafaluationc ,

dicitur . Tanquam enim equi. i.arma ^iegypriorum accepeiw.t ,

quos nderunt mortuosfuper lntus maris,Exod.<\.g.

27 Et tanquam agni.aV bcneficijt fibi collatis.

2 8 Magniftcantcs tc do.dicentes.Cantcmu s domino gloriofcytyc.

fequvur.

29 Mcmorcs enim . Hic confcquenterponitur alia cattfa gratia-ru a&ionis.f.vtndicla Dci defuii aduerfari) uEt diu iditur in d<*as par

tes,quiapri>no ponitur pcrci<fliimis ailus,feciido mirab ls modus, tbi.

In fe cni in Trima adbnc in duasfecudum ditas ^iegypiiorupunitU

nes.lntermifcentur tamcHebrxorum aliqux c'6f>la!i-<nes, "s>t oppi.fita

iuxtafe pofita,magis clucefcant. Dicit ergo T/;;<o.Memores en 1 m.

idefl dumgrjtias agercnt dltcntes . Cantemus domino, &c. Memoret

enim crani adbuc ccirum, qu.t iu incolatn illorumfacl t fuerant contri

*<4cgyptios,cum adifuc Hebftu manerent in .Aegypto .

jo Cjucmad.pro na.i.pro generatione aninuhum vtilinm.

31 Produxit tcrra. ExiiS.Etper oppojitumfubditur Hcbrxoritm

(onfulatiotcum diciiur,

No-

97 i

/% a Juflimim fatkban-A tnr fecundutnfuas nequi

tras.

Rab. Qiii antiquos

Dci feruos ad feve-

nienrts cuidelirer tra

fl.iiieriint,di>;ncpu!li

tifunr, vt mentete-

: >ie- nebrofi , tx affeCtu fri

eidi obfcuntar.em tc

nebra!inn,&:diueriorupi dolorum in cor-

pore fufiinerec,quan-ro magis, quiferuosChnfti ,

& prxdica-^tcrcs Euangelij con-

temnunt? vndc^imendico vobis ,

tolerabiiius

crit terrx Sodomorum ,

& Gomorrhdoium in dte

iudlci) , quam ciuitati.

Bcne autem dicitur,

quod percufsi funt ce

citate, ficut illi tene-

bris excarcati erant,

qui in foribus iufti,id

ib

Sap.ientiae Cap.XIX. 1972b ln fe clemetita enim Ddum conuertwtr. Sicuc

in organo diuerfi lu-

ni ad concord;a mc-lodi;c cemperamcn-tp corifcntiunc , iti

difcrcpantia elemen-ta fcruato iure natu-t ad crcatons volun

catemfkctunturmonJ

enim creacuram fibi

condidir contrariam,

luhorem

Nouimme autem videruntnouacreaturam auiu,cumaddu-l

diconcupifcentiapoftulauerunt efcas eputationis. Inailo-*

Alias drfcendit.j

cutibne enim defidenj afcedit illisde nriari ortygometra , & +

vexationespeccatoribusfuperuencrut,nonfineillis, quaran^- \

tefa&aerantargumemispervimfiuminum.Iufteenim pa- \

tiebantur fecundumfuas ncquitias. Erenimt dctcitabilio- 9

reminhofpitalitatcminilitucrunr.AlijquidemignotosnonIO

recipiebantaducnas, alijautem bonos hofpitesinferuitute*

t redigebant . Et non iolum harc , fcd & alius quidem erat \\ fcd pcr omnia vohm-

refpe&us iliorum ; quoniam inuitirecipiebantextraneos. !!wci fuxconfencanea.

,- .1 1 /-1 r- c endc&P.imariti&c.

QuiautcmcumiiEciturccepcrunt,hosqu!efdemvfi crant\\ Rab.Hom,ncscn.m, tGen c

inlhtutis,ieuiilimisaftlixeruntdoloribus.tPercuirifuntau- * & lutrienca prolun- ^Loth. dnm mansrubri iic-

tem carcitate , iicurilliinforibusiufti, cum fubitancis co- [[co vefhgio cranfie-

opercieiTenttenebns, vnufquifquetranficumoit.j fui qux- % ^Xut do"i> rcbat.Infeel"

noaualitaris4

c ftodiunt.

ib.d. 9.fmxod..a

CUlll

elementa enim dum conuertuntur , ficut in orga- *? mos Aegyptiorii 1

:is fonus immutatur, &omnia fuum fonumcu- \'7 plcucrunt.Igmsa\t j /i- r r n 18 grandine miitus deVndc adhmari cx lpio ccrto t viiu

potcft. Agre-*

J celo ruebat, ncc ignisr rfc

ftiaenimin aquatica conuertebantur , &qua?cunque erant 3 * aquam,necaquaigne

in tcrra tranfibant. t Ignisin aqua valcbat fupra % JgtSjfflinacantia ,

fuam-. virtutcrrL, ,

cfi Loth, errabant, o-

fiij craniicum qucrentcs, &: non inuemen-tes. Quienimrene-bra% erroris incus pa

titur,grautfsimisdamnis vndiq; conftringitur , quia viam vericatis non agnofcic;& ofiium quod Chciftus eli.non inucnic.

Infe

frael

& aqua extinguentis natura obliuifce- ,J ncmmem leferunt,vc

batur . Fiamma: ccontrario corruptibilium animalium H apparcret, quddclc-*

\ m menta muridi no tua: r

fcd crcatoris dcfcruirenc voluntati.

tancum condiaom f E^-f

ln

NICOLAVS DE LYRA.1 Nourffime aucem. id esi pofi exitum de ^fegypto .

2 Vidcrunr nouaru creacuramauium. l^um.t i.g.

3 In allocutioue cnim defiderij . id efi petitionem eorum,fe-cnndum fuum deftderium .

4 Afcendic illis dc mari ortvgo. id efi cotumix. Etponitur bic

fingularc pro plur<tli , quiafuit ibi coturnicii multttuio magna. Si au-

tem arguatur^aubi datio cotumicum nonfuit ad bonwn ipforum-.quia

]

ibi mortuus effpopuluSy qni deftderauerat carne<y "^"w. i i .Dicendu

iquodmors non fuit omnium , fedpaucorum refpecliue,fciiicct ^iegy-

Iptiorum , qui cumfilitt Ifrael exiitunt de ^Lcgypto , iunftis alujutbus

\ie filiis lfraelf vt ibidem dicitur. Qji mtle coocnpierant carnes,attx-

idiati de manna . fed recreatio coturuicumfittt omiibus gcneralis , fed

\\fpecialiterin confolationem bonor.tm .

I5 Ec vcxaciones pcccaronb. Hicfponiifecmdapercufiio^te-

wryptiorum tcum dicitur : Ec vexaciones pecca . falicst ^fsgyptiis.

IB Non iine illis, que ancc facla eranc argu. id eft eorum repre-

thenfionibusper flagella.Et',fu*fnerint illa,fubdhur :

II7 Per vim fiuminum. Fuitenimprimaplaga,conuerfio aquarum

mnfanguinem,Exod.7.d .

18 Iuftcenimpaciebancur.^)'/^.mq Secundum luas ncquicias. ideo fubditur :

lio Ecenim decefiabihorcin mhofpi.coatrd bonum hofpitdiMisinflttuta facieutes .

II Alij quidcm ignoros. ideftextraneos.

It Nor rccipicbanc aducnas. fctlicetad manendum fesum in

Jegypto .

13 Ali jautem bonos hofpiccs./icf filios Ifrael .

14 In fcruicuccm rcdigcbant . pojimortemlofeph, & fratrum

fuorum,Exod.i.

lf Et non folum hzc. mala.

1 6 Scd, 6c alius quidcm rcfpcdlus illorum crac. contra bemm

hofpttaiita.k .

1 7 Quomam inuiti. ii efl cum duritia vultus,& verborum.

\ 8 Rccipicbanc cxcrancos. ad hofpitiunt.ficut aliquanio contin-

gir quoi dantvs eleemofmamttot vituperia dicuntpitcubus,qu6u m-

mii care vendunt eis.

19 Qui aucem cum lzciciarcccpcrunchos. lungaturficlitt-

M : Qm cifdcm vfl cranc inftituciS. \d efi^tegyptu quivtcbanturinilttktii comra bonum hufpiialttatis,

vt diilum etl . Hos qui cum U-titi*

titia recepermtyfcilicet Hxbreos hilariterretipientesextraneos .

10 Sx'uiffimis afflixerunc doloribus. intantum, qubd ad amari-

tiiituem prductbantvitam iilorumJLxodiprimo.fednon impune.ideo

fubditui :

x 1 Percuffi iiinc aucem ca?ciwcc. ttibus diebus in tentbm palpabt tibus exifienttSyExod. l o.

li Sicut illi. id eft.Sodomit* .

i} In fonbusiuiti./c;7urt loth.

14 Cum iubitancis cooperti ciTcnt tenebris. ptrcuffi s*citatt

atj angelo ,

aj Vnufquifquctranficumoffijfui./cj/iceflo^.16 Quaircbac. nec t~mcn inttenirepoterat,vt ibidtm dicitur.

%1 \\\ fecmm clemenca dum conucrcuncur. Hic confequenter

ponitur pumtionis ^iegyptiorum mirabiiis modus,eicmentis Deo obe-

dicntibusiideo dicitur:In fe cnim elemenca dum conuer.www-do modum fuum agendi txprjicepio Dei.

x8 Sicuc in organo. id efi inftrumento muftco .

29 Qualicatis fonus immucacur . fecundum voluntatem modu-

lantis,quimod6 percutit vnam cbordam,moda alia : & eandem,mo-

do forttusjnodo remijjius.

30 Ec omnia fuum fonum cuftodiunc. fecundum difpofitiom-m

modutantts: ItaJuppU mutatur aclio creatur* in ^iegypiiorumpuni-tionefecundum difpofitionem creatoris.

3 1 Vndc a;ftimari cx ipfo cerco vifu poccft . hoc appareba*

fenfibiiiter ,

j 1 Agreflia cnim. id eft animaiia in agris habitantia, vt bouesy&

iumenta .

3 J In aquacica conuercebancur. nonfecundumfubftaniiam ,fed

fecundum ambuUtionem, fcilicetperfundum maris,quxefl babitatio

pifcium . Hsbrm namquefua animalia eduxeruntfecum dejiegyptoy

Exod . 1 o.c. Cun&i grcges pcrgunc nobifcu, &c. Et qubdftc in*

telligatur conuerfio agreslium patet ex hoc quodfubditur:

34 Ec QujECunq;crancnacancia,incerracranfibanc.jj-<i(i/e-do . vtpatet de ranis intranttbus domos ^teg^yptiorum,

i.xod.%.

j j Ignis in aqua valebac. ii eflfortiter comburebat .

l6 Suprafuamvircuccm,& aquacxcinguencisnacur^obli-uifccbacur. naturalem.T^am grando, & ign'ts,pluui*,&fuigura

di-

fcurrebantper MgypiumJ.xod.$.& vnum contrariummn impedie-

bat aliudjedmagis acuebat infua aUione.

yi FJamma? ccontrario corrup. id eftferptntium ,& iractium

ivnemfbirantium .

I

i8?y GIoCord.&NicolaideLyra. 18,6

V^ 4 1n om'::b:t< enim ma

A ?'/'">'M fcricoW,

& nviVMtv Oocni-

nus fcroperadcflfl-

!,bus fu , quos

fcropcr proccgit , &fegic, qu aliqwatt-

du m uuiivno pu>gat.

nonvexaocrantcatncscoambutairiuni , ncc d.flbluebant PJ^,^iilam,quxfacileclifloluebatur,iiciirglacies

bonam cfcam., nes ^tlos tet*tiotribn

Inomnibusenimbagqificaftipopulumtuumdomme, & 4 '">;< Muic*cmmpJiiiwmim-ujui. j, r rrnotil.itioncs lulto - J

honoralti, &non defpexiiti , momni temporc, & m omni6 rnmj &dc omIllblK

locoafliUenscis.h.sliberabit cosD -

minlic.

Eminus.

1 KICOLAVS DE I. YRA., NoPVc-xaucn.ntcarncsc.umhul.incium/rf^M^^

l!n beute,.S.c.& ooni/ur ib\ M^J ""

S/rflUl^-Va Vco.t.nufcagraiilffima,

1 NflcdttlblucbanCillam.(eihcitmmnem.qusfacued^jol-

"uebaturJicut^UciesadcaiotetnSdis.

".

.

, In ommbus cn.m maS..in. H>c vltmoponttnr towiu co-

,'

CIKJIO

clufto rcfpce~ltotius libri.cx cnins proccffu apparct, tpintentio V bi- C

lonis cjl decUrarc cor.Jnfcc Ooncs diuinas Hrbreis f,.cl.is,idci>t.

In omnibusenim magnffi. popnlum tuxxnx do.eiusadueija-rios f!.igdl.indo y& fitbmetgrndo.

4 Erhonorafli cumd. fcrntute .Ac^yptiVbcrando.

5 Hc non crclpexifti.frarf eitn dtneganda.6 In.omni teinporc&inomni locoalsiftcnscis.vr/w.vifin n.aii ri*bro,in d( fe> to,& in cetrris locis. *4d taudcm nominis tut,

quudcjt benediclum in \ctuiafcLidorutn,^Lmcn.

F

\ Pro/ogus/tbri lefufilij Sirach,qui Ecc/efiafficus appellatur,

in Gr&cum de Hebr&o tranfiatus .

VUorum nobis, et magno-

rumperlcgem, ctprophe

tas, ahos% cfui fecuttsut

i//os,faptentia demoftra-

ta eft: in cjuibus oportet

Ludare Ijraeldotfrinc,

&faptentt& cattfa: quia non folum tpfos lo-

quentes necejfeeft effe peritosfedettamextra

neospojfe , cjT dtcentes,&fcrtbentes docltjfi-

mosficrt.zAuus meus lefuspoftquamfe am-

pliusdedit addiligentiam lecltonts legis , &

probhetarum,et altorum hbrorum.qui nobis

aparenttbus no/lrts tradtttfunt,voiut,& ip-

fefcrtiere aliquidhorum.queaddoctrtnam,

tyfapicntiam pertinent:vt dcfiderantes dt-

fccre,& tllorumpertttfieri, magis magtfijue

aitend-.nt antmo,& confirmentur ad legtti-

mam *vttam . Hortor ttacjuevenire vos cum

beneuolenita , & attenttori Hudto lecltonem

faccrc , {fventam habcre in tllis,in qutbus

videmurfequentes imaginemfapientia , &deficere

in <verborum compofittone.Nam de-

fictentverba J^ebraica, quandofuertnt tran

fiata ad alteram linguam . Notamenfiumhecfcdtf ipfa /ex,fprophetA^cctcrac^ a/io

rumltbrorum non paruam habentdifferen-

tiam.quando interfe dicuntur. Nam tn ocla

uo , Cf triceftmo anno temjportbus Pto/emti

Eucrgetis regis>poftquamperueni tn oAegy-

ptum , & cum multum tempcris ibifmffem,inuent tbt hbros re/iclos nonparu&,ncq } con-

temnend& doclrtna. Itaquebonum,& necef

fariumputaui,& tffe aliquam adderedtli-

genttanu , & laborem interpretandt librum

tftum,& multavigilia attu/tdoclrinam tn

fftatto temporis adi/la, qu& adfinem ducunt

/tbrum iftum dare,et i/lis, qiu vofunt antmu

intendere , & difcere queadmodum oporteat

in/ittueremores, qui fecundum legem dcmt-

ntpropofuerint vttam agere^.

Prologus Rabani in Ecclcfiafticunu.

J Ibrum lefu f/ij Sirach di

cttfeHtrron. apudHe-brxos reperijfe,non Ecc/e

fiaj/tcum,vt apudLati-nosfcdparabolaspr&no-tatum cut tuncli erant

Ecc/efiaftcs , &' Canticum Canticorum, vt

Sa/omonem non mddo Itbrorum numero ,fedCf matertarum

genere cocquaret . Ltbrumverofapientid fenon repcrtjfe apudeos , fed

m<*gts Grccam redo/ere eloquenttam , quem

nonnulli Philonisejfe affirmant.Ecclefiafti-

cusveroficut.Cf Ecc/efiaftes ecc/eficvttlif

fimus cH, qui congregator,ve/colleclor intcr-

pretaturficut il/e concionator:fed Ecc/efia-

ftesad Chrtftum refertur , & ad quem/tbet

pr&dtcatorem Ecc/efiatttcus,quiproptercx-

cc/lentiam vtrtutumfuarum , v^, idejl

omntum vtrtutum capax appellatur . Cutus

tanta c/aritas, tantafy Lattnttaseft,

vt tpfi

fibi commentafit.

Cap.