GLASNIK BAS 1 1/2018

1/2018 2 GLASNIK BAS

Glasnik

Instituta za standardizaciju BiH; godina XII, broj 1,

april 2018.

Izdavač Institut za standardizaciju

Bosne i Hercegovine 71123 Istočno Sarajevo,

Vojvode Radomira Putnika 34 telefon: +387 57 31 05 60;

fax: +387 57 31 05 75 e-mail: stand@bas.gov.ba;

www.bas.gov.ba

Glavni i odgovorni urednik Aleksandar Cincar

Uređivački odbor Borislav Kraljević, Goran Tešanović,

Dejana Bogdanović, Miljan Savić, Biljana Maletić

Design/DTP BAS

S A D R Ž A J

ISO 45001 – Sve što treba da znate ...................................... 3 Upravljanje dragocjenim resursom ...................................... 6 NOVOSTI IEC ........................................................................................... 9 ETSI ....................................................................................... 10 BAS ....................................................................................... 12

GLASNIK BAS 3 1/2018

ISO 45001 – SVE ŠTO TREBA DA ZNATE Preuzeto iz ISOfocusa #127

Svakodnevno se zbog nesreća na radu ili smrtonosnih bolesti u vezi sa radnim aktivnostima izgubi na hiljade života. Ovi smrtni ishodi su se mogli i trebali izbjeći, tačnije moraju se izbjeći u budućnosti. Cilj ISO-a 45001 je da pomogne organizacijama da to postignu. U ovom članku Kristian Glaesel i Charles Corrie nam objašnjavaju kako će novi standard u prvi plan staviti bezbjednost radnika. Bez obzira da li ste zaposlenik, menadžer ili vlasnik preduzeća, svi dijelite zajednički cilj - ne želite da neko bude povrijeđen na poslu. Produktivnost se povećava kada se ljudima omogući da rade na radnim mjestima gdje postoji transparentnost i gdje se gradi povjerenje u čitavom lancu operacija i snabdijevanja. Pored toga, poštovanje odgovorne prakse postaje sve važnije za brendove i reputaciju kompanija. ISO 45001 je novi ISO standard za zaštitu zdravlja i bezbjednost na radu (OH&S). On je jedan od najočekivanijih standarda u svijetu i smatra se da će drastično poboljšati nivo bezbjednosti na radu. Bez obzira na to da li će organizacije odlučiti da ga usvoje ili ne, činjenica je da će standard ISO 45001 postati integralni dio poslovanja, tako da je za kompanije veoma važno da budu upoznate sa najnovijim dostignućima u vezi sa ovim standardom. ISOfocus je razgovarao sa Kristianom Glaeselom, sazivačem radne grupe koja je razvila novi standard, i Charlesom Corriem, sekretarom Projektnog komiteta ISO-a /PC 283, kako bi vam pružio informacije iz prve ruke o ovom dugo očekivanom standardu. ISOfocus: Šta je ISO 45001? Kristian Glaesel i Charles Corrie: ISO 45001 je prekretnica! Kao prvi globalni međunarodni standard koji se bavi zaštitom zdravlja i bezbjednošću na radu ISO 45001, Sistemi upravljanja zaštitom zdravlja i bezbjednosti na radu - Zahtjevi sa uputstvom za upotrebu, nudi jedinstven, jasan okvir za sve organizacije koje žele da poboljšaju performanse svog OH&S sistema. Usmjeren na najviše rukovodstvo organizacije, standard ima za cilj da obezbijedi sigurno i zdravo radno mjesto za zaposlenike i posjetioce. Da bi se to postiglo, neophodno je kontrolisati sve faktore koji mogu da dovedu do bolesti, povreda, a u ekstremnim slučajevima i smrtnih ishoda, ublažavanjem negativnih efekata na fizičko, mentalno i kognitivno stanje nekog lica, a standardom ISO 45001 pokriveni su svi ovi aspekti . Iako se ISO 45001 oslanja na OHSAS 18001 - raniju referencu kad je u pitanju OH&S sistem - ovo je sasvim nov i različit standard, a ne revizija ili ažuriranje postojećeg, i postepeno će stupati na snagu tokom naredne tri godine. Stoga će organizacije morati da

1/2018 4 GLASNIK BAS

revidiraju svoje trenutne načine razmišljanja i radne prakse kako bi bile u skladu sa organizacionim propisima. Koje su glavne razlike između OHSAS-a 18001 i ISO-a 45001? Postoje mnoge razlike između ova dva standarda, ali je glavna promjena da je ISO 45001 koncentrisan na interakciju između organizacije i njenog poslovnog okruženja, dok je OHSAS 18001 fokusiran na upravljanje rizicima OH&S sistema i na druga unutrašnja pitanja. Međutim, standardi se takođe razlikuju i na mnogo drugih načina:

ISO 45001 je zasnovan na procesu - OHSAS 18001 je zasnovan na proceduri

ISO 45001 je dinamičan u svim tačkama - OHSAS 18001 nije

ISO 45001 razmatra i rizik i mogućnosti - OHSAS 18001 se bavi isključivo rizikom

ISO 45001 uključuje stavove zainteresovanih strana - OHSAS 18001 ne

Ove tačke predstavljaju značajan pomak u pogledu upravljanja zdravljem i bezbjednosti. OH&S sistem se više ne tretira kao „samostalan“, već se mora posmatrati u perspektivi upravljanja zdravom i održivom organizacijom. Međutim, iako se ova dva standarda razlikuju u svom pristupu, sistem upravljanja uspostavljen u skladu sa standardom OHSAS 18001 biće čvrsta platforma za prelazak na ISO 45001. Imam certifikat prema OHSAS-u 18001. Kako da započnem migraciju? Da bi se iz OHSAS-a 18001 prešlo u ISO 45001, mora se preduzeti nekoliko koraka za „pripremu terena“, prije nego što se uspostavi novi sistem upravljanja. Ako pratite sljedeći niz, već ste na dobrom putu:

1. izvršite analizu zainteresovanih strana (tj. pojedinaca ili organizacija koji mogu da utiču na aktivnosti vaše organizacije), kao i internih i eksternih faktora koji bi mogli da utiču na poslovanje vaše organizacije, a onda se zapitajte kako se ovi rizici mogu kontrolisati kroz vaš sistem upravljanja;

2. definišite područje primjene sistema, uzimajući u obzir šta vaš sistem upravljanja treba da postigne;

3. koristite ove informacije da biste uspostavili svoje procese, evaluirali/procijenili rizike i, što je najvažnije, definisali ključne indikatore performansi (KPI) za procese.

Kada prilagodite sve podatke OHSAS-a 18001 alatima, moći ćete ponovo koristiti većinu onoga što već imate u novom sistemu upravljanja. Dakle, uprkos prilično drugačijem pristupu, osnovni alati su isti. Šta treba da znate kada počnete primjenjivati ISO 45001? Odgovor zavisi od toga koliko znate o ISO-ovim sistemima upravljanja. ISO 45001 usvaja Dodatak SL, tako da dijeli strukturu visokog nivoa (High Level Structure - HLS), identičan osnovni tekst i termine i definicije sa drugim nedavno revidiranim standardima ISO-ovog sistema upravljanja, kao što su ISO 9001:2015 (upravljanje kvalitetom) i ISO 14001:2015 (upravljanje zaštitom životne sredine). Ako ste već upoznati sa zajedničkim okvirom, veliki dio ISO-a 45001 biće vam poznat i trebaćete samo da popunite „praznine“ u vašem sistemu.

GLASNIK BAS 5 1/2018

Ako to nije slučaj, stvari bi mogle biti malo delikatnije. Standard nije lako razumjeti ako se pročita kao normalna knjiga. Morate biti svjesni svih međusobnih veza određenih tačaka. Savjetovao bih vam da pronađete dobar kurs za obuku koji će vam pomoći da otkrijete puni potencijal standarda. Možda biste takođe trebali razmisliti o korištenju konsultantskih usluga koje će vam pomoći u ovom procesu. Imam uspostavljen integrisani sistem certifikovan prema ISO-u 9001 i ISO-u 14001. Kako mogu koristiti ISO 45001 sa drugim sistemima upravljanja? Zajednički ISO okvir ( već pomenuti HLS) za standarde sistema upravljanja je namjerno razvijen kako bi omogućio integraciju novih oblasti upravljanja u postojeće sisteme upravljanja organizacije. Na primjer, ISO 45001 se zasniva na temeljima sličnim onim iz ISO-a 14001, jer smo svjesni da mnoge organizacije interno kombinuju svoje OH&S i ekološke funkcije. Kako ce se koristiti ISO 45001? Prema našim predviđanjima, većina organizacija će koristiti ISO 45001 za uspostavljanje efikasnog sistema upravljanja zaštitom zdravlja i bezbjednosti na radu, a samo neke od njih će željeti dodatno priznanje koje pruža certifikacija. Ne postoji zahtjev za certifikovanje prema ISO standardu za sistem upravljanja. Dovoljno je imati formalni sistem upravljanja koji će kroz primjenu najbolje prakse donijeti mnoštvo koristi. Certifikacija je samo dodatna potvrda koja trećim stranama dokazuje da ste potpuno usaglašeni sa određenim standardom. Prednosti ISO 45001 su beskrajne kada se standard pravilno implementira. Dok se u standardu navodi da treba uzeti u obzir i kontrolisati OH&S rizike, takođe postoji i pristup samom sistemu upravljanja OH&S-om zasnovan na riziku. Cilj je da se obezbijede njegova efikasnost i stalno poboljšanje kako bi zadovoljio „kontekst“ organizacije koji se stalno mijenja. Štaviše, on obezbjeđuje usklađenost sa važećim zakonima širom svijeta. Kombinacija svih ovih mjera donosi mnoštvo koristi, od smanjenja troškova osiguranja do podizanja morala zaposlenih pa do toga da se organizacija smatra „bezbijednim mjestom za rad“ - dok u isto vrijeme nastavlja da ispunjava svoje strateške ciljeve. U ISOFocusu #127 saznajte više o novom standardu ISO 45001.

1/2018 6 GLASNIK BAS

UPRAVLJANJE DRAGOCJENIM RESURSOM Preuzeto iz ISOfocusa #126

Zašto je potrebno upravljati globalnim vodenim resursima? Prema dr Debbie Chapman, stručnjaku iz oblasti zaštite životne sredine, naše zdravlje i blagostanje zavise od toga,a korist koju imamo je ogromna. Dr Chapman objašnjava važnost upravljanja vodenim resursima na globalnom nivou. Voda je jedan od osnovnih resursa potrebnih za život. Neprekidno slušamo o tome koliko bi vode trebalo svakodnevno da pijemo, ali ne znamo mnogo o nestašici vode, količini vode koja se gubi ili kako možemo smanjiti njenu potrošnju. Evo i jedan iznenađujući statistički podatak. Samo 1% globalnog slatkovodnog resursa je lako dostupan. Što je još gore, ovaj resurs nije ravnomjerno raspoređen u svijetu i podložan je zagađenju usljed ljudskih aktivnosti. Ono što još više uznemirava je da dugogodišnji koncept u kojem je svježa voda obnovljivi resurs sada ugrožen stalnim pogoršanjem kvaliteta vode, što dovodi do degradacije vodenih ekosistema od kojih zavise naše zdravlje, sredstva za život i razvoj. Nedostatak svježe vode i slabljenje njenog kvaliteta spadaju među najhitnije ekološke izazove ovog vijeka. Prema UN Water - međuagencijskom mehanizmu koordinacije Ujedinjenih nacija za sva pitanja koja se odnose na slatke i sanitarne vode, naša planeta će se do 2030. godine suočiti sa deficitom vode od 40%, ukoliko drastično ne poboljšamo upravljanje ovim resursom. Program UN za zaštitu životne sredine - UN Environment i Globalni sistem za praćenje životne sredine (GEMS/Water) posredstvom svojih partnera i kroz programe rada igraju važnu ulogu u pomoći zemljama u razvoju da ispune šesti cilj održivog razvoja Ujedinjenih nacija koji se odnosi na vodu (SDG 6). Primarni cilj programa GEMS/Water je da podstakne praćenje i obezbijedi kompatibilnost i uporedivost podataka o kvalitetu vode sa nacionalnim, regionalnim i globalnim procjenama. U ISOfocusu su nedavno imali priliku da razgovaraju sa stručnjakom za zaštitu životne sredine dr Debbie Chapman, koja već 30 godina radi unutar programa GEMS/Water i koja je širom svijeta poznata po svojoj ulozi u promovisanju praćenja i procjene kvaliteta vode. Dr Chapman je osnivač i direktor Centra UN za razvoj kapaciteta vode pri Univerzitetu Cork u Irskoj, koji pruža stručne savjete i organizuje obuke o praćenju i procjeni kvaliteta vode širom svijeta. U ovom intervjuu za ISOfocus dr Chapman opisuje najvažnije globalne izazove u vezi sa vodom sa kojima se svijet danas suočava i objašnjava praktične načine kako ISO standardi mogu doprinijeti održivom korištenju ovog resursa.

GLASNIK BAS 7 1/2018

ISOfocus: Šta su, po vašem mišljenju, najveci globalni izazovi u vezi sa vodom ? Dr Debbie Chapman: Kao stručnjak za zaštitu životne sredine ja sam zainteresovana za to da omogućimo da vodena okolina može da isporuči, sada i u budućnosti, usluge od kojih zavisi ljudska populacija, dok u isto vrijeme održava sam vodeni ekosistem. Neke od usluga na koje se oslanjamo obuhvataju vodu za piće, asimilaciju otpadnih voda, ribarstvo za hranu, vodu i hranljive materije za poljoprivredu i rekreaciju. Mnoge od njih zavise od zdravog vodenog ekosistema, što se često zanemaruje.Voda, koja je osnovna komponenta naših ćelija i tkiva, potrebna je svim živim organizmima, uključujući i nas same. Ne samo da nam je potrebno dovoljno vode da se ove ćelije i tkiva hidratizuju, već je veoma bitno da ta voda nije zagađena supstancama koje mogu biti toksične, kao što su metali ili hiljade drugih organskih i neorganskih hemikalija koje se nalaze u vodenoj okolini. Kontaminacija vode, čak i minimalna, može imati suptilne efekte na vodene organizme, što rezultira promjenama u vrstama i gustini populacije, što na kraju znači da prirodni ekosistem postaje neuravnotežen i nezdrav. A nezdrav ekosistem nam ne pruža usluge koje nam trebaju. Dakle, po mom mišljenju, najveći globalni izazov u vezi sa vodom je da osiguramo da je ograničena količina svježe voda koju imamo dobrog kvaliteta, tj. kvaliteta koji ne samo da obezbeđuje potrebe sve većeg broja ljudi, već i potrebe vodenih ekosistema. Obezbjeđivanje dovoljne količine vode neće pomoći održivoj budućnosti, osim ako ta voda nije dovoljno kvalitetna. Da bismo odredili da li kvalitet vode zadovoljava uslove za određenu namjenu ili da li se pogoršava ili poboljšava, od suštinskog značaja je da pratimo kvalitet vode. Vodenim resursima se ne može adekvatno upravljati bez informacija dobijenih uz pomoć programa za praćenje kvaliteta vode. Program UN za zaštitu životne sredine GEMS/Water već više od četiri decenije promoviše praćenje kvaliteta vode s ciljem razmjene podataka za procjenu, upravljanje i određivanje političke orijentacije. Ova aktivnost podstaknuta je uvođenjem indikatora ciljeva održivog razvoja za kvalitet ambijentalne vode, odnosno SDG indikatora 6.3.2. On se zasniva na rezultatima programa praćenja kvaliteta u rijekama, jezerima i podzemnim vodama u svakoj zemlji. Kako ISO standardi mogu pomoci u prevazilaženju ovih izazova? Praćenje kvaliteta vode zavisi od upotrebe tehničkih metoda i pouzdanosti laboratorija. Da bi se mogla obaviti razmjena podataka o kvalitetu voda između regiona i na globalnom nivou, podaci moraju biti uporedivi. Jedan od načina da se osigura da su podaci o kvalitetu vode iz različitih laboratorija u različitim zemljama uporedivi je da se laboratorije koje razmjenjuju te podatke podstaknu da koriste standardizovane metode koje su već isprobane i testirane. Metode date u ISO standardima su pouzdane i prepoznate širom svijeta i omogućavaju uspostavljanje mehanizma uz pomoć kog će se obezbijediti uporedivost podataka iz različitih zemalja. Postoji širok spektar standarda za praćenje kvaliteta vode, koji ide od terenskih tehnika pa do laboratorijskih ispitivanja, tako da se svaki aspekt programa praćenja može standardizovati i upoređivati, pa čak i na globalnom nivou.

1/2018 8 GLASNIK BAS

Na koji način nedavni napori ISO-a u sanitarnom sektoru mogu ostvariti dodatnu vrijednost? Neadekvatno upravljanje otpadnim vodama je glavni faktor pogoršanja kvaliteta vode u svijetu. Pružanje smjernica i standarda za efikasno upravljanje sanitarnim sistemima obezbijediće smanjenje zagađenja vodenih ekosistema otpadnim vodama i poboljšati kvalitet voda u koje se otpuštaju otpadne vode. Da li je do 2030. moguce dostici 6. cilj održivog razvoja (SDG 6) za upravljanje vodama? Šta još treba učiniti? Nažalost, 2030. godina je već pred nama! Iako imamo priliku da svuda u svijetu vidimo postojanje snažne želje za akcijom u smislu ostvarivanja ovog novog cilja održivog razvoja koji se odnosi na vodu, mnoge zemlje počinju od veoma niskog nivoa u pogledu upravljanja izvorima zagađenja i praćenja njihovog uticaja na kvalitet vode. Svijest oko potrebe za očuvanjem kvaliteta vode sve više raste, posebno kada se radi o zaštiti zdravlja ljudi; suština problema je kako ubijediti kreatore politike i menadžere koji upravljaju resursima u važnost praćenja kvaliteta vodnih tijela i vodenih ekosistema. Što se tiče zemalja koje trenutno imaju veoma nizak ili nikakav program praćenja na nacionalnom nivou, biće teško uspostaviti jedan takav program i prikupiti dovoljno podataka za vođenje strategije za poboljšanje kvaliteta vode do 2030. godine. Obavještavanje, obučavanje i podizanje svijesti na svim nivoima, od građana do kreatora politike, odigraće važnu ulogu u ostvarivanju napretka u postizanju 6. cilja održivog napretka, kao i indikatora 6.3.2. U ISOFocusu #126 saznajte kako ISO standardi mogu pomoći u rješavanju globalne krize vode i u osiguranju boljeg zdravlja za milijarde ljudi širom svijeta.

GLASNIK BAS 9 1/2018

NOVOSTI

11. svjetski forum o skladištenju energije i 5. forum o skladištenju energije u domacinstvima Berlin, Njemačka, 14 - 18. maj 2018. godine Ovo je prva evropska konferencija o skladištenju energije, kojoj će prisustvovati predstavnici više od 250 preduzeća za pružanje komunalnih usluga. Na dva odvojena foruma lideri iz ove industrije i zaposlenici iz javnih preduzeća, EPC-ja i predstavnici međunarodnih regulatornih tijela iz 22 zemlje će se fokusirati na ovu temu, kao i na skladištenje energije u domaćinstvima. Link je: https://energystorageforum.com/download-program

*****

Digitalne komunalije Evropa 2018 Amsterdam, Holandija 16 - 17. maj, 2018. godine

Pridružite se ključnim akterima iz ove industrije kako biste razgovarali o brzoj digitalnoj transformaciji, propisima EU, sajber bezbjednosti, energetskim poslovnim modelima, e-mobilnosti, energetskoj efikasnosti i o još mnogo čemu. Link je: http://www.wplgroup.com/aci/event/digital-utilities-europe/

*****

Evropski samit o baterijama električnih vozila 2018 Minhen, Njemačka, od 20. do 21. juna 2018. godine

Ključni akteri u autoindustriji razmatraće brojna pitanja u vezi sa novim tehnologijama, V2G-om, skladište-njem energije, novim poslovnim modelima , recikliranim baterijama i još mnogo toga. Link je: http://www.wplgroup.com/aci/event/european-electric-vehicle-batteries-summit/

*****

1/2018 10 GLASNIK BAS

Hidrovizija 2018 Šarlot, Sjeverna Karolina, SAD, 26. i 28. juna 2018. godine

Globalni stručnjaci za hidroenergiju razgovaraće o brojnim temama poput bezbjednosti brana, operacijama i održavanju, politikama i propisima, opremi i tehnologiji, morskoj i hidrokinetičkoj energiji i još mnogo čemu. Link je: http://www.hydroevent.com/index.html

*****

IoT Teh Expo Evropa 2018 Amsterdam, Holandija, 27 - 28. juna 2018. godine

Na dnevnom redu su: pametna izgradnja i upravljanje objektima, izgradnja povezanog lanca snabdijevanja, inteligentno upravljanje gradom i transportom, upravljanje pametnim mrežama i analitička analiza i još mnogo toga. Link je: https://www.iottechexpo.com/europe/

Treci NFV PLUGTESTS ETSI-jev centar za ispitivanje i interoperabilnost će od 29. maja do 8. juna 2018. organizovati treći NFV Plugtests™. Ovaj događaj će se održati u sjedištu ETSI-ja, Sofija Antipolisu u Francuskoj, zajedno sa OPNFV Plugfestom, koji će trajati od 4. do 8. juna 2018. godine. Ovaj treći ETSI NFV (virtuelizacija mrežnih funkcija) Plugtests nudi još jednu mogućnost za proizvođače i zainteresovane strane da se sretnu, sarađuju i procijene stepen interoperabilnosti svojih infrastruktura, a da na kraju, ali ne i najmanje važno, provjere tačno tumačenje ETSI NFV specifikacija. Link je: http://www.etsi.org/news-events/events/1278-3rd-nfv-plugtests

*****

Nedjelja bezbjednosti 2018 ETSI-jeva Nedjelja bezbjednosti i 2018, koja će se održati u periodu od 11. do 15. juna 2018. godine, biće prilika da se razmotre ključni izazovi u vezi sa sajber bezbjednošću u našem digitalnom svijetu. Tokom ovog događaja biće razmatrane najnovije politike sajber bezbjednosti, zakonodavne mjere, sajber napadi, itd.

GLASNIK BAS 11 1/2018

Razgovaraće se o osnovnim izazovima sajber bezbjednosti, tehničkim aktivnostima i aktivnostima u oblasti standardizacije koje su preduzete ili koje je potrebno preduzeti da bi se prevazišli ovi problemi. Link je: http://www.etsi.org/news-events/events/1250-2018-06-security-week

*****

ETSI seminar Od 25.6. do 26.6. 2018. godine održaće se ETSI seminar. Seminar se organizuje dva puta godišnje (u junu i decembru), kako bi se obezbijedio intenzivan kurs o ETSI-ju, njegovoj organizaciji, strukturi, načinu rada i srodnim temama. Namijenjen je onima koji su novi u ETSI-ju ili onima koji trebaju bolje da shvate kako efikasno raditi u okviru ETSI-ja. ETSI seminar je važan korak u programu usmjeravanja novih članova. Omogućava njihovo aktivno učešće u radu ETSI-ja, projektima 3GPP ili OneM2M - ako se vaša organizacija upravo pridružila ETSI-ju. Pored toga, to je i prilika za upoznavanje ključnog osoblja u Sekretarijatu ETSI-ja. Pored toga što se opisuje struktura i organizacija ETSI-ja, na seminaru se pruža i detaljan pregled njihovih onlajn usluga i drugih alata za elektronski rad, koji su izuzetno poboljšali efikasnost procesa izrade standarda. Takođe obuhvata Partnerski projekat 3. generacije (3GPPTM) i OneM2M. Polovina seminara je fokusirana na pregled ETSI-ja, organizaciju, strukturu, upravljanje, finansiranje, donošenje odluka i druga pitanja, a druga polovina se tiče znanja i vještina potrebnih za efikasan rad delegata na sastancima ETSI-ja u vezi sa standardima. Program

Uvod u ETSI

ETSI veze sa drugim organizacijama za izradu standarda

Članstvo i finansiranje ETSI-ja

ETSI, 3GPP i OneM2M strukture

Upravljanje i donošenje odluka u ETSI-ju

Glasačke procedure

Standardi i propisi

Izrada i održavanje ETSI standarda

ETSI onlajn usluge Uloga ETSI-ja u ispitivanju i interoperabilnosti Link je: http://www.etsi.org/news-events/events/1271-2018-06-the-etsi-seminar

*****

Drugi MCPTT PLUGTEST ETSI, uz podršku TCCA-e, PSCR-a, TAMU-a i Evropske komisije, najavljuje Drugi MCPTT Plugtests ™, čiji će domaćin biti Teksaški A&M univerzitet (TAMU), a koji će se održavati od 25. do 29. juna 2018. godine u gradu College Station, Teksas, SAD. Link je: http://www.etsi.org/news-events/events/1268-2nd-mcptt-plugtests

1/2018 12 GLASNIK BAS

Putem Tehničkog komiteta BAS/TC 4, Čelik, čelični proizvodi, obojeni metali i legure, metodom prevoda, preuzet je sljedeci standard:

BAS EN 10027-1:2018, Sistemi označavanja čelika – Dio 1: Oznake čelika Izvorni tekst evropskog standarda pripremio je Tehnički komitet ECISS/TC 100, Iron and steel – General issues, koji je u nadležnosti BSI-ja. Ovaj standard specificira pravila za označavanje čelika slovnim i brojčanim simbolima u odnosu na primjenu i glavne karakteristike, npr. mehaničke, fizičke, hemijske, čime se osigurava skraćena identifikacija čelika. Standard se primjenjuje na čelike specificirane u evropskim standardima (EN), tehničkim specifikacijama (TS), tehničkim izvještajima (TR) i nacionalnim standardima članica CEN-a.

Putem Tehničkog komiteta BAS/TC 6, Oprema za eksplozivne atmosfere, metodom prevoda, preuzet je sljedeci standard:

BAS IEC 60050-426:2018, Međunarodni elektrotehnički rječnik – Dio 426: Oprema za eksplozivne atmosfere Ovo izdanje zamjenjuje prvo izdanje objavljeno 1990. godine. Ovo izdanje sadrži i tehničku ispravku, i uključuje sljedeće značajne promjene u odnosu na prethodno izdanje: termini i definicije su izmijenjeni kako bi se usaglasili s dokumentacijom navedenom pod normativnim referencama. Standard ima status horizontalnog standarda, prema IEC Guide 108.

GLASNIK BAS 13 1/2018

Putem Tehničkog komiteta BAS/TC 18, Energetski transformatori, mjerni releji i zaštitna oprema, metodom prevoda, preuzet je sljedeci standard: BAS EN 60076-1:2018, Energetski transformatori – Dio 1: Opšte

Ovaj dio IEC 60076 standarda primjenjuje se na trofazne i jednofazne energetske transformatore (uključujući autotransformatore) uz izuzetak određenih kategorija malih i specijalnih transformatora kao što su: jednofazni transformatori nominalne snage manje od 1 kVA i trofazni transformatori snage manje od 5 kVA; transformatori koji nemaju namotaje nominalnog napona višeg od 1 000 V; mjerni transformatori; transformatori za vučna vozila; transformatori za pokretanje; transformatori za ispitivanja; transformatori za zavarivanje; transformatori za upotrebu u eksplozivnim sredinama, rudnicima i nadzemnoj industriji; transformatori specijalno konstruisani za primjene u dubokoj vodi (potopljeni). Ako ne postoji IEC standard za ove kategorije transformatora (posebno za transformatore koji nemaju namotaje napona višeg od 1000 V za primjenu u industriji), ovaj dio IEC 60076 standarda može se koristiti u cjelini ili djelimično. Ovaj standard ne postavlja zahtjeve koje trebaju ispuniti transformatori pogodni za ugradnju na mjesta dostupna građanstvu. Za te kategorije energetskih transformatora i prigušnica koji imaju sopstvene IEC standarde ovaj dio je primjenjiv samo kao dopuna i tada je naročito naznačen kao unakrsna referenca u drugom standardu. Takvi standardi postoje za: prigušnice uopšteno (IEC 60076-6); suhe transformatore (IEC 60076-11); transformatore sa samozaštitom (IEC 60076-13); gasom punjene energetske transformatore (IEC 60076-15); transformatore za primjenu u vjetroturbinama (IEC 60076-16); transformatore za električnu vuču i prigušnice za električnu vuču (IEC 60310); transformatore za pretvarače za primjenu u industriji (IEC 61378-1); transformatore za pretvarače za primjenu u visokonaponskom istosmjernom prenosu (HVDC) (IEC 61378-2). Na nekoliko mjesta u ovom dijelu je specificirano ili preporučeno da 'sporazum' treba biti postignut uzimajući u obzir alternativna ili dodatna tehnička rješenja ili procedure. Takvi sporazumi se sklapaju između proizvođača i naručioca. Pitanja treba da se postave u ranim fazama i sporazumi da se uključe u specifikacije u ugovoru.

1/2018 14 GLASNIK BAS

Putem Tehničkog komiteta BAS/TC 24, Ispitivanja bez razaranja, metodom prevoda, preuzet je sljedeci standard: BAS EN 13018-1:2018, Ispitivanje bez razaranja – Vizuelno ispitivanje – Opći principi

Ovaj evropski standard specificira opće principe vizuelnog ispitivanja, direktno i indirektno, kada je potrebno usaglasiti specifične zahtjeve za dati proizvod (stanje površine komada, ravnost površina, oblik komada). Ovaj evropski standard se ne primjenjuje na preglede povezane s bilo kojom drugom metodom ispitivanja sa ili bez razaranja.

Putem Tehničkog komiteta BAS/TC 41, Oprema pod pritiskom i kontejneri, metodom prevoda, preuzet je sljedeci standard:

BAS EN 764-4:2018, Oprema pod pritiskom – Dio 4: Postavlјanje tehničkih uslova isporuke za metalne materijale. Ovaj standard, u skladu s EU Direktivom 97/23/EC za opremu pod pritiskom (PED), specificira zahtjeve za uspostavlјanje tehničkih uslova za isporuku metalnih materijala u procesu proizvodnje opreme pod pritiskom u formi:

harmonizovanog evropskog standarda za materijal;

evropskog odobrenja za materijale (EAM);

posebnih procjena materijala (PMA). Ovim standardom nisu definisani dodatni materijali za zavarivanje. Ovaj standard je razvijen prvenstveno za čelik, nikl i materijale na bazi nikla. Ipak, primjena drugih materijala nije ograničena, ali treba uzeti u obzir specifične aspekte relevantne za razmatrani materijal.

GLASNIK BAS 15 1/2018

Održana V. međunarodna naučno-stručna konferencija „SFERA 2018: Klimatizacija, ventilacija, grijanje i hlađenje”

Kompanija Sfera d.o.o. Mostar, u saradnji s Mašinskim fakultetom iz Beograda i Strojarskim fakultetom iz Mostara, organizovala je V. međunarodnu naučno-stručnu konferenciju „Sfera 2018: Klimatizacija, ventilacija, grijanje i hlađenje”, koja je održana 28. i 29. marta 2018. godine u Tehnološkom parku Intera u Mostaru. Dvodnevnoj konferenciji prisustvovalo je oko 400 učesnika iz BiH i susjednih zemalјa.

Cilј konferencije bila je razmjena iskustava i znanja u oblastima klimatizacije, ventilacije, grijanja i hlađenja, kao i uspostavlјanje međunarodne i domaće saradnje. Na konferenciji je prezentovan veliki broj radova koje su pripremile mnoge kompanije čije je poslovanje vezano za navedenu oblast. Institut za standardizaciju Bosne i Hercegovine na ovoj dvodnevnoj radionici predstavlјali su: Borislav Kralјević, zamjenik direktora i Tihomir Anđelić, šef Odjelјenja za standar-dizaciju iz područja rada ISO/CEN. U cilјu promocije standardizacije kao i važnosti primjene standarda u privredi, u ime Instituta Tihomir Anđelić je održao prezentaciju na temu „Uloga Instituta za standardizaciju BiH i značaj standardizacije za privredu”.

1/2018 16 GLASNIK BAS