g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg,...

40
www.lawcommission.gov.np www.lawcommission.gov.np 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj?bfjnL lj/fhdfg dfgf]Ggt cf]hl:j /fhGo k|f]HHjn g]kfn tf/f clt cf]hl:j lqe'jgk|hftfGqL>Lkb ç/fdk§ ct'n Holtdo{ lqzlQmk§ clt k|jn uf]/vfblIf0fafx' dxflwklt lkmN8dfz{n / ;jf{]Rr sDof08/ Og rLkm >L dGdxf/fhflw/fh >L >L >L dxf/fh dx]Gb| jL/ ljqmd h+uaxfb'/ zfxaxfb'/ zdz]/ h+ud]jfgfd\ ;bf ;d/ ljhlogfd\ . cfo{ ;+:s[ltsf cg'ofoL lxGb"wdf{jnDaL ;'k|l;4 >L % a8fdxf/fhf k[YjLgf/fo0f zfxsf j+zh k/d k"Ho /fi6«lktf >L % dxf/fhflw/fh lqe'jg jL/ ljqmd zfxb]jaf6 Kof/f k|hfsf] clwsf/ / lxtsf] lgldQ Ps dxfg qmflGtsf] g]t[Tj ul/aS;L ;+;f/sf] Oltxf;df cd/ xf]OaS;]sf] df};"km a'afHo"af6 g]kfndf k|hftGq kmnfpg k|hfx¿nfO{ df}lns xs k|bfg ug{] …pTs6 clenfiffÚ /flvaS;]sf]n], / k|hfnfO{ ;j{tf]Gd'vL k|ult ug{ tyf cfˆgf] JolQmTjsf] pRrtd ljsf; ug{ ;dy{ t'Nofpg / ;Fbf k|hfsf] OR5fsf] sb/ u/L rNg] Ps s'zn tyf ;+j}wflgs /fhtGqfTds 9Ësf] ;/sf/sf] Joj:yfaf6 /fhg}lts l:y/tf NofO{ /fhg}lts, ;fdflhs / cfly{s Gofo tyf /fi6«sf] Pstf sfod ug{ xfdLaf6 klg b[9 ;ª\sNk ul/aS;]sf]n], ;fj{ef}d;Qf ;DkGg g]kfn clw/fHosf] lgldQ Ps ;+ljwfg agfO{ hf/L ug{ jf~5gLo ePsf]n] xfd|f dxfg tyf cfb/0fLo k'j{hx¿sf kfnfb]vL g} rlncfPsf] xfd|f d'n'ssf] k/Dk/f / k|yfcg';f/ xfdLdf g} lgxLt /x]sf] o; g]kfn clw/fHosf] /fhsLo zQf / cGtlg{xLt zfxL ljz]ifflwsf/ k|of]u u/LaS;L xfdL >L % dxf/fhflw/fh dx]Gb| jL/ ljqmd zfxb]jaf6 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg gfds of] d"n sfg"g agfO{ hf/L ul/aS;]sf 5f}+ . efu efu efu efu–! k|f/lDes k|f/lDes k|f/lDes k|f/lDes != ;+ljwfg ;+ljwfg ;+ljwfg ;+ljwfg–d"n sfg"g d"n sfg"g d"n sfg"g d"n sfg"gM – -!_ of] ;+ljwfg g]kfnsf] d"n sfg"g xf] / o;df /x]sf pkaGwsf] clwgdf /xL o;;Fu aflemg] g]kfn sfg"g aflemP;Dd vf/]h x'g]5 . -@_ o; ;+ljwfgsf] s'g} s'/fn] klg /fhu2L pQ/flwsf/ ;DaGwL >L % dxf/fhflw/fhsf] j+zf0f'qmd, /Lt, k/Dk/f / eO/x]sf] P]gnfO{ abNg] jf k|lts"n k|efj kfg{] 5}g .

Transcript of g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg,...

Page 1: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 1

g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%

:jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj?bfjnL lj/fhdfg dfgf]Ggt

cf]hl:j /fhGo k|f]HHjn g]kfn tf/f clt cf]hl:j lqe'jgk|hftfGqL>Lkb ç/fdk§ ct'n

Holtdo{ lqzlQmk§ clt k|jn uf]/vfblIf0fafx' dxflwklt lkmN8dfz{n / ;jf{]Rr sDof08/

Og rLkm >L dGdxf/fhflw/fh >L >L >L dxf/fh dx]Gb| jL/ ljqmd h+uaxfb'/ zfxaxfb'/

zdz]/ h+ud]jfgfd\ ;bf ;d/ ljhlogfd\ .

cfo{ ;+:s[ltsf cg'ofoL lxGb"wdf{jnDaL ;'k|l;4 >L % a8fdxf/fhf k[YjLgf/fo0f

zfxsf j+zh k/d k"Ho /fi6«lktf >L % dxf/fhflw/fh lqe'jg jL/ ljqmd zfxb]jaf6 Kof/f

k|hfsf] clwsf/ / lxtsf] lgldQ Ps dxfg qmflGtsf] g]t[Tj ul/aS;L ;+;f/sf] Oltxf;df

cd/ xf]OaS;]sf] df};"km a'afHo"af6 g]kfndf k|hftGq kmnfpg k|hfx¿nfO{ df}lns xs k|bfg

ug{] …pTs6 clenfiffÚ /flvaS;]sf]n],

/ k|hfnfO{ ;j{tf]Gd'vL k|ult ug{ tyf cfˆgf] JolQmTjsf] pRrtd ljsf; ug{ ;dy{

t'Nofpg / ;Fbf k|hfsf] OR5fsf] sb/ u/L rNg] Ps s'zn tyf ;+j}wflgs /fhtGqfTds

9Ësf] ;/sf/sf] Joj:yfaf6 /fhg}lts l:y/tf NofO{ /fhg}lts, ;fdflhs / cfly{s Gofo

tyf /fi6«sf] Pstf sfod ug{ xfdLaf6 klg b[9 ;ª\sNk ul/aS;]sf]n],

;fj{ef}d;Qf ;DkGg g]kfn clw/fHosf] lgldQ Ps ;+ljwfg agfO{ hf/L ug{

jf~5gLo ePsf]n] xfd|f dxfg tyf cfb/0fLo k'j{hx¿sf kfnfb]vL g} rlncfPsf] xfd|f

d'n'ssf] k/Dk/f / k|yfcg';f/ xfdLdf g} lgxLt /x]sf] o; g]kfn clw/fHosf] /fhsLo zQf

/ cGtlg{xLt zfxL ljz]ifflwsf/ k|of]u u/LaS;L xfdL >L % dxf/fhflw/fh dx]Gb| jL/ ljqmd

zfxb]jaf6 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg gfds of] d"n sfg"g agfO{ hf/L ul/aS;]sf 5f}+ .

efuefuefuefu––––!!!!

k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes

!!!!==== ;+ljwfg;+ljwfg;+ljwfg;+ljwfg––––d"n sfg"gd"n sfg"gd"n sfg"gd"n sfg"gMMMM– -!_ of] ;+ljwfg g]kfnsf] d"n sfg"g xf] / o;df /x]sf

pkaGwsf] clwgdf /xL o;;Fu aflemg] g]kfn sfg"g aflemP;Dd vf/]h x'g]5 .

-@_ o; ;+ljwfgsf] s'g} s'/fn] klg /fhu2L pQ/flwsf/ ;DaGwL >L %

dxf/fhflw/fhsf] j+zf0f'qmd, /Lt, k/Dk/f / eO/x]sf] P]gnfO{ abNg] jf k|lts"n

k|efj kfg{] 5}g .

Page 2: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 2

-#_ o; ;+ljwfgdf æ>L %Æ zAbn] >L % a8fdxf/fhf k[YjLgf/fo0f zfxsf

zfxL j+zh cfo{ ;+:s[ltsf cg'ofoL lxGb' wdf{jnDaL ul2g;Lg >L %

dxf/fhflw/fhnfO{ ;Daf]wg u/]sf] ;Demg' kb{5 .

efuefuefuefu––––@@@@

tf]lsPsf] lbgtf]lsPsf] lbgtf]lsPsf] lbgtf]lsPsf] lbg

@=@=@=@= tf]lsPsf] lbgMtf]lsPsf] lbgMtf]lsPsf] lbgMtf]lsPsf] lbgM– o; ;+ljwfgsf] wf/f &# / wf/f &% t'?Gt / c¿ pkaGwx¿ >L %

af6 zfxL 3f]if0ffåf/f lgwf] ul/aS;]sf] lbgb]vL nfu" x'g]5 / To;/L lgwf] ul/aS;]sf]

lbgnfO{ of] ;+ljwfgdf pNn]v ePsf] ætf]lsPsf] lbgÆ dflgg]5 .

efuefuefuefu––––####

df}lns xsdf}lns xsdf}lns xsdf}lns xs

#=#=#=#= j}olQms :jtGqtfMj}olQms :jtGqtfMj}olQms :jtGqtfMj}olQms :jtGqtfM– -!_ sfg"g adf]lhd afx]s s'g} JolQmsf] klg Hofg jf j}olQms

:jtGqtfsf] ckx/0f x'g]5}g .

-@_ dflg;sf] a]rljvg, bf;Tj / s'g} lsl;dsf] hjh{:tL sfd u/fpg

lgif]w ul/Psf] 5 .

t/ ;fj{hlgs k|of]hgsf] nflu sfg"gåf/f clgjfo{ ;]jfsf] Joj:yf ug{

;lsg]5 .

-#_ tTsfn k|rlnt sfg"gn] ;hfoefuL gx'g] s'g} sfd u/]sf] afktdf s'g}

JolQm ;hfoefuL x'g]5}g / s'g} JolQmnfO{ klg s;'/ ubf{sf] cj:yfdf k|rlnt

sfg"gdf tf]lsPeGbf a9L b08 ;hfo lbOg]5}g .

-$_ s'g} JolQm pk/ cbfntdf To;} ck/fwdf Psk6s eGbf a9\tf d'2f

rnfOg] / b08 ;hfo ul/g] 5}g .

-%_ s'g} ck/fwsf] cf/f]k nfu]sf] JolQmnfO{ cfˆg' lj?4 ;fIfL x'g s/ nfUg]

5}g .

-^_ s'g} lu/ˆtf/ ePsf] JolQmnfO{ lu/ˆtf/ ePsf] sf/0f ;lxtsf] ;"rgf

oyf;So rfF8f] glbO y'gfdf /flvg] 5}g / To:tf JolQmnfO{ cfkm"n] /f]h]sf] :jLs[t

sfg"gL Joj;foL;Fu ;Nnfx lng] / p;åf/f k'k{If ug{] clwsf/ OGsf/ ul/g]5}g .

:k:k:k:ki6i6i6i6LLLLs/0fMs/0fMs/0fMs/0fM–o; pkwf/fsf] k|of]hgsf] lgldQ sfg"gL Joj;foL eGgfn] s'g}

cbfntdf s'g} JolQmsf] k|ltlglwTj ug{ tTsfn k|rlnt g]kfn sfg"gn] clwsf/

lbPsf] h'g;'s} JolQmnfO{ klg lnOg]5 .

Page 3: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 3

-&_ lu/ˆtf/ ul/Psf] / y'gfdf /flvPsf] k|To]s JolQmnfO{ lu/ˆtf/ ePsf]

7fpFaf6 af6fsf] Dofbafx]s @$ 306fleq d'2f x]g]{ clwsf/ ePsf] ;aeGbf glhssf]

clwsf/Lsf] ;dIf pkl:yt u/fpg' k5{ / s'g} klg JolQmnfO{ To:tf clwsf/Lsf]

cfb]zn] afx]s pQm cjlweGbf a9L y'gfdf /fVg x'Fb}g .

-*_ pkwf/f -^_ jf -&_ df n]lvPsf s'/f b]xfosf JolQmnfO{ nfu" x'g]5}g .

-s_ s'g} zq' /fi6«sf] gful/s,

-v_ lgjf/s gh/aGb /fVg] Joj:yf ePsf] h'g;'s} sfg"g

cGtu{t lu/ˆtf/ ePsf] jf gh/aGb /x]sf] JolQm .

-(_ lgjf/s gh/aGb /fVg] Joj:yf ePsf] h'g;'s} sfg"gn] b]xfosf]

cj:yfdf afx]s # dlxgfeGbf a9\tf cjlw;Dd s'g} dflg;nfO{ gh/aGb /fVg

clwsf/ lbg] 5}g .

-s_ gh/aGb /fv]sf] ldltn] # dlxgf e'Qmfg gx'Fb} ;jf{]Rr

cbfntsf] GofofwLz eO;s]sf] jf GofowLz eO/x]sf] jf

GofofwLz x'g nfossf] JolQmx¿sf] u7Lt ;Nnfxsf/

;ldltn] To:tf JolQmnfO{ gh/aGb d} /fVg kg{]

kof{Kt sf/0f b]vfO{ :ki6 /fo JoQm u/]sf]df, jf

-v_ To:tf] JolQm pkwf/f -!@_ cGtu{t ag]sf] sfg"gdf ePsf]

Joj:yf adf]lhd gh/aGb /flvPsf]df,

t/–v08 -s_ sf] s'g} s'/fn] klg ;DalGwt

gh/aGbL ;DjGwL sfg"gdf tf]lsPsf] pkNnf] xbeGbf a9L

;do;Dd gh/aGb /flvg] 5}g .

-!)_ lgjf/s gh/aGb /fVg] sfg"g cg';f/ gh/aGb /fVg] clwsf/Ln]

gh/aGbdf /x]sf JolQmnfO{ oyf;So rfF8f] gh/aGbdf /flvPsf] sf/0f ;lxtsf]

;"rgf lbg' kg{]5 / gh/aGb /flvPsf JolQmn] gh/aGb /fVg] cfb]zsf] lj?4 cfˆgf]

arfp ;DaGwL s'g} s'/f n]vL lbg rfx]df To;/L lbg kfpg] df}sf klg lbg' kg{]5 .

-!!_ pkwf/f -!)_ df n]lvPsf] s'g} s'/fn] klg gh/aGb /flvPsf] sf/0f

k|s6 ubf{ ;fj{hlgs lxt jf b]zsf] ;'/Iffdf xflg k'U5 eGg] gh/aGb /fVg]

clwsf/LnfO{ nfu]df To:tf] sf/0f k|s6 ug{ s/ nfUg]5}g .

-!@_ sfg"gåf/f b]xfosf s'/f tf]Sg ;lsg]5 .

Page 4: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 4

-s_ cj:yf / dfldnfsf] lsl;d tf]ls s'g cj:yf / s:tf

lsl;dsf] dfldnfdf ;Nnfxsf/ ;ldltsf] /fo glnOsg klg

# dlxgfeGbf a9L ;do;Dd gh/aGb /fVg ;lsg] 5 egL,

/

-v_ s'g cj:yf / s'g s'g lsl;dsf dfldnfdf a9Ldf slt

;do;Dd gh/aGb /fVg ;lsg] 5 egL, /

-u_ pkwf/f -(_ sf] v08 -s_ adf]lhd ul7t ;Nnfxsf/

;ldltsf] sfd, st{Jo / sfo{ljlw .

$=$=$=$= ;dfgtf;dfgtf;dfgtf;dfgtf M– -!_ ;a} gful/s sfg"gsf] ;dfg ;+/If0fsf] xsbf/ x'g]5g\ .

-@_ ;fdfGo sfg"gsf] k|of]udf s'g} klg gful/sdfly wd{, j0f{, lnË, hft

hfltsf] cfwf/df e]befj ul/g] 5}g .

-#_ ;/sf/L ;]jfsf] lgo'lQmdf s'g} klg gful/sdfly s]jn wd{, j0f{, jf hft

hfltsf] cfwf/df e]befj x'g] 5}g, tyf :qL, k'?if b'j} y/Lsf] nflu v'nf /x]sf]

;/sf/L gf]s/Lsf] xsdf lnËsf] cfwf/df klg e]befj x'g]5}g .

-$_ g]kfn clw/fHosf ljleGg If]qsf hgtfsf aLr jf hgtfsf ljleGg

ju{ jf hft jf hfltsfaLr s;}n] 3[0ff å]if km}nfpg jf a}/efj k}bf u/fpg kfpg]

5}g .

%=%=%=%= wdwdwdwd {M– k|To]s gful/sn] k|rlnt k/Dk/fsf] dof{bf /fvL ;gftgb]lv rlncfPsf]

cfˆgf] wd{sf] cjnDag / cEof; ug{ ;Sg]5 .

t/– s;}n] s;}sf] wd{ kl/jt{g u/fpg kfpg] 5}g .

^=^=^=^= ;DklQ;DklQ;DklQ;DklQMMMM– -!_ sfg"g adf]lhd afx]s s'g} JolQmsf] klg ;DklQ ckx/0f x'g] 5}g .

-@_ k|To]s gful/snfO{ ;DklQ cfh{g ug{], ef]u ug{], u|x0f ug{] tyf

a]rlavg ug{] xs /xg]5 .

&=&=&=&= /fhg}lts :jtGqtf/fhg}lts :jtGqtf/fhg}lts :jtGqtf/fhg}lts :jtGqtfM– k|To]s gful/snfO{ lgDglnlvt :jtGqtfsf] xs k|fKt

x'g]5 M–

-s_ jfs tyf k|sfzg :jtGqtf,

-v_ lagf xftxltof/ e]nf x'g] :jtGqtf,

-u_ ;+3, ;+:yf vf]Ng] :jtGqtf,

-3_ g]kfnsf] s'g} klg efudf cfjt hfjt tyf a;f]af; ug{] :jtGqtf .

Page 5: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 5

*=*=*=*= ;fj{hlgs lxt;fj{hlgs lxt;fj{hlgs lxt;fj{hlgs lxtM– -!_ o; efusf] s'g} s'/fn] klg lgDglnlvt sfg"g cdfGo x'g]

5}g .

-s_ cg's"ng / kl/jt{g u/L jf gu/L pkwf/f -@_ df

n]lvPdWo] s'g} clek|fosf] lgldQ cfjZos 5 egL >L

% af6 k|dfl0ft ul/aS;]sf] tf]lsPsf] lbg cufl8 ag]sf]

sfg"g .

-v_ ;fj{hlgs lxtsf] lgldQ egL tf]lsPsf] lbg kl5 ag]sf]

sfg"g .

-@_ zflGt / Joj:yf sfod /fVg] jf g]kfnsf] ;'/Iff, g]kfn / cGo

/fi6«x¿sf] ;';DaGw, ljleGg ju{ jf hflt jf If]qsf hgtfsf aLrsf] ;';DaGw jf

;fwf/0ftof g]kfnsf] gful/sx¿sf] ;bfrf/, :jf:Yo, ;'ljwf jf cfly{s lxt,

lzi6frf/ / g}ltstf sfod /fVg] jf cfGtl/s czflGt /f]Sg] jf cbfnt jf ;+;bsf

s'g} ;bgsf] cjx]ngf x'g lbgaf6 /f]Sg] jf o; ;+ljwfg jf k|rlnt g]kfn sfg"gsf]

Joj:yf pN6fpg] s'r]i6f jf o:t} c¿ s'g} k|of; /f]Sg] p2]Zon] ag]sf] egL

k|:tfjgfdf n]lvPsf] 5 eg] To:tf] P]g pkwf/f -!_ sf] v08 -v_ sf] tfTko{sf] nflu

;fj{hlgs lxtsf] lgldQ ag]sf] dflgg]5 .

-#_ >L % sf] s'g} klg ;z:q ;]gfdf gf]s/L ug{] s'g} klg hjfg pk/ of]

efudf ul/Psf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g tyf P]gåf/f h'g;'s} k'ln;df ;]jf ug{]

h'g;'s} JolQmdfly nfu" x'g] xb;Dd of] efusf] h'g;'s} pkaGwsf] k|of]unfO{ ;Lldt

tyf kl/jt{g ug{ ;lsg]5 .

(=(=(=(= ;+j}wflgs pkrf/sf] xs;+j}wflgs pkrf/sf] xs;+j}wflgs pkrf/sf] xs;+j}wflgs pkrf/sf] xsM– -!_ o; efuåf/f k|bQ clwsf/sf] k|rngsf nflu

lgwf{l/t t/Lsf cg';f/ sf/jfO{ rnfpg ;jf{]Rr cbfntdf cfj]bg ug{] xs ;'/lIft

ul/Psf] 5 .

-@_ pkwf/f -!_ cg';f/ cfj]bg kg{ cfPdf ;jf{]Rr cbfntn] To:tf]

clwsf/sf] k|rngsf] nflu hf] rflxg] cf1f, cfb]z jf k"hL{ h;df aGbLk|ToIfLs/0f,

k/dfb]z, k|ltif]w, clwsf/k[R5f / pTk|]if0fsf k|sf/sf k"hL{ ;d]t ;fd]n 5g\ hf/L

ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkwf/f -!_ / -@_ adf]lhd ;jf{]Rr cbfntn] kfPsf] clwsf/df k|lts"n

k|efj gkg{] u/L ;jf{]Rr cbfnt dftxtsf s'g} cbfntnfO{ ;f] cbfntsf] sfo{ If]q

Page 6: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 6

leq pkwf/f -@_ df n]lvPsf] cf1f, cfb]z jf k"hL{ hf/L ug{] ;a} jf s]xL k|sf/sf

clwsf/ k|of]u ug{] u/L sfg"gåf/f Joj:yf ug{ ;lsg]5 .

efuefuefuefu––––$$$$

sfo{kflnsfsfo{kflnsfsfo{kflnsfsfo{kflnsf

!)=!)=!)=!)= sfo{sfl/sfo{sfl/sfo{sfl/sfo{sfl/0fL clwsf/0fL clwsf/0fL clwsf/0fL clwsf/M– -!_ g]kfn clw/fHosf sfo{sfl/0fL clwsf/ >L % df lgxLt

5 / of] ;+ljwfg tyf g]kfn sfg"gsf sfo{ ;Dkfbg / ;+/If0f;Dd lj:t[t 5 / pQm

clwsf/ of] ;+ljwfgdf /x]sf] Joj:yf / k|rlnt sfg"gcg';f/ df};"kmaf6 :jod\ jf

dGqLx¿åf/f jf df};"kmsf dftxtsf cGo sd{rf/Lx¿åf/f k|of]u ul/aS;g]5 .

-@_ of] ;+ljwfgdf >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sn] u/LaS;g] jf lgwf{l/t

JolQmsf] l;kmfl/;df ul/aS;g] egL ls6fg ePsf] afx]ssf c¿ sfd df};"kmaf6

k|wfgdGqL dfkm{t k]z x'g] dGqLd08nsf] l;kmfl/; jf s'g} k||Zgsf] ;DaGwdf

tT;DjGwL sf/jfxL ug{ k|wfgdGqLaf6 clVtof/ kfPsf] dGqLsf] l;kmfl/;df

ul/aS;g]5 .

-#_ h?/L k/]df afx]s >L % af6 tf]sLaS;]sf ljifox¿df cl3g} df};"kmdf

cgf}krfl/s tj/n] k/fdz{ gu/L s'g} l;kmfl/; df};"kmdf k]z x'g]5}g /

dGqLd08nåf/f ljrf/ eO;s]sf] jf ljrf/} geO{ cfPsf] s'g} l;kmfl/; >L % af6

dGqLd08nsf] ljrf/fy{ k7fpg ;lsaS;g]5 .

-$_ s'g} l;kmfl/; >L % df k]z ePsf] 5 5}g / ePsf] eP s]–s:tf]

l;kmfl/; ePsf] 5 eGg] / o; ;+ljwfgsf] Joj:yfcg';f/ >L % af6 s'g} JolQm jf

clwsf/L;Fu k/fdz{ ul/aS;]sf] 5 5}g eGg] k|Zg s'g} klg cbfntdf p7fOg]

5}g .

-%_ s'g} s'/f >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf ul/aS;g] lsl;dsf] xf] xf]Og

eGg] k|Zg p7]df df};"kmsf] :jljj]saf6 ePsf] lg0f{o clGtd x'g]5 / >L % af6

To;/L ul/aS;]sf] s'g} s'/fsf] dfGotf lbg] ljifonfO{ lnO{ df};"kmaf6 :jljj]sdf

ul/aS;g x'g] gx'g] eGg] cfwf/df s'g} k|Zg p7fOg] 5}g .

-^_ o; ;+ljwfg cg';f/ >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf x'g] hlt sfo{ >L

% sf] gfddf / df};"kmdf lgxLt cGo sfo{sfl/0fL sfo{ >L % sf] ;/sf/sf] gfddf

x'g]5 .

Page 7: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 7

-&_ >L % sf] jf >L % sf] ;/sf/sf] gfddf tof/ eO{ sfof{lGjt ePsf

cfb]z, lg0f{ox¿ / c¿ clwsf/kqx¿ qmdz >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf jf

>L % sf] ;/sf/af6 agfO{g] lgod adf]lhd k|dfl0ft ul/g]5 / o;/L k|dfl0ft

ePsf] cfb]z, lg0f{o jf clwsf/kqx¿ >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf jf >L % sf]

;/sf/af6 sfof{lGjt ePsf] jf tof/ u/fPsf] cfb]z jf lg0f{o jf clwsf/kq xf]Og

egL To:tf] cfb]z jf lg0f{o jf clwsf/kqsf] dfGotf af/] k|Zg p7fOg] 5}g .

!!=!!=!!=!!= /fli6«o kl/ifb/fli6«o kl/ifb/fli6«o kl/ifb/fli6«o kl/ifb M– -!_ o; wf/fdf ePsf Joj:yfsf] clwgdf /xL >L % / lgDg

lnlvt JolQmx¿ ;d]tsf] Ps /fli6«o kl/ifb\ /xg]5 .

-s_ dxf;efsf] cWoIf, pkfWoIf tyf k|ltlglw;efsf ;efd'v,

pk;efd'v kb]g ;b:o,

-v_ >L % sf tTsfnLg dGqLx¿ kb]g ;b:o,

-u_ e"tk"j{ dGqLx¿ ;b:o,

-3_ >L % af6 :jljj]sn] lgo'Qm x'g] cGo ;b:o .

-@_ pkwf/f -!_ sf] v08 -u_ adf]lhd ePsf] s'g} ;b:o cfOGbf /fli6«o

kl/ifbsf] sfdsf] pko'Qm 5}g eGg] /fli6«o kl/ifb;Fu k/fdz{ ul/aS;]kl5 >L % df

nfu]df df};"kmsf :jljj]sn] ;f] ;b:o ;b:otfaf6 d'Qm x'g]5 .

-#_ pkwf/f -!_ sf] v08 -3_ adf]lhd lgo'Qm ePsf JolQm >L % sf] OR5f

cg';f/sf] cjlw;Dd ;b:o /xg]5g\ .

-$_ /fli6«o kl/ifbsf] a}7s >L % sf] x's"d cg';f/ af]nfO{g]5, / df};"km

pkl:yt xf]OaS;]df df};"kmaf6 ;efkltsf] cfzgu|x0f ul/aS;g]5 . df};"kmsf]

cg'kl:yltdf, >L % sf] :jljj]saf6 ;fwf/0f tj/n] jf vf; tj/n] dgf]lgt ePsf]

pk;efkltn] / To;/L pk;efklt dgf]lgt gePsf] xfntdf /fli6«o kl/ifbsf] ;f]

a}7sdf k|:tfjåf/f lg0f{o u/]sf] ;b:on] a}7ssf] ;efkltTj ug{]5 .

-%_ pkwf/f -$_ df h];'s} n]lvPsf] ePtfklg lgDglnlvt cj:yfdf /fli6«o

kl/ifbsf] a}7s /fli6«o kl/ifb\sf ;lrjn] af]nfpg]5 . ;f] a}7sdf k|:tfjåf/f lg0f{o

u/]sf] ;b:o ;f] a}7ssf] ;efklt x'g]5 .

-s_ >L % sf] :ju{jf; ePdf jf df};"kmaf6 /fhu2L kl/Tofu

u/LaS;]df /fli6«o kl/ifbn]–

Page 8: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 8

-!_ >L % sf] j+zf0f'qmd, P]g, /Lt / k/Dk/f cg';f/ >L

% sf] pQ/flwsf/Lsf /fHo/f]x0fsf] 3f]if0ffsf] cfb]z

lbg]5, /

-@_ olb >L % sf] pd]/ !* jif{ eGbf sd ePdf P]gsf

clwgdf /xL /fli6«o kl/ifb\n] lg0f{o u/] cg';f/

pk/fh jf pk/fh kl/ifb\sf] Joj:yf ldnfpg]5 .

jf

-v_ k|wfgdGqL /x]df k|wfgdGqL / /fli6«o kl/ifb\sf] cGo Ps

;b:on] jf k|wfgdGqL g/x]sf cj:yfdf /fli6«o kl/ifb\sf

s'g} b'O{ ;b:on] lghx¿sf] /fodf >L % dfgl;s jf

zf/Ll/s czSttfsf] sf/0fn] a}7s af]nfpg] cfb]z aS;g

c;dy{ eOaS;]sf] 5 egL x:tfIf/ u/L dfu u/]df /fli6«o

kl/ifb\n]–

-!_ >L % dfgl;s jf zf/Ll/s czSttfn] /fli6«o

kl/ifb\sf] a}7s af]nfpg] cfb]z aS;g c;dy{

eOaS;]sf] xf] jf xf]Og lg0f{o ug{]5, /

-@_ /fli6«o kl/ifb\n] xf] egL lg0f{o u/]df P]gsf] clwgdf

/xL kl/ifb\af6 lg0f{o u/] adf]lhd pk/fh jf

pk/fh kl/ifb\sf] Joj:yf ldnfpg]5 .

t/–

-!_ v08 -s_ adf]lhd Joj:yf ul/Psf pk/fh

jf pk/fh kl/ifb\ >L % c7f/ jif{

k'luaS;] kl5 sfod /xg] 5}g .

-@_ v08 -v_ adf]lhd Joj:yf ul/Psf pk/fh

jf pk/fh kl/ifb\ >L % sf] :ju{jf; ePdf

jf df};"kmaf6 /fhu2L kl/Tofu ul/aS;]df

jf k'gM /fhsLo sfo{ef/ jxg ug{ ;dy{

xf]OaS;G5 egL df};"kmsf] :jljj]sn] /fli6«o

kl/ifb\nfO{ ;"rgf aS;]df P]gsf] clwgdf

/xL sfod /xg] 5}gg\ .

Page 9: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 9

-^_ pkwf/f -%_ adf]lhd Joj:yf ul/Psf pk/fh jf pk/fh kl/ifb\nfO{ >L

% jf df};"kmsf pQ/flwsf/Lsf] k|lts"n kg{] s'g} lg0f{o ug]{ jf :jLs[lt k|bfg ug{]

clwsf/ x'g] 5}g .

-&_ /fli6«o kl/ifb\sf] s'g} klg a}7sdf ;b:ox¿dWo]af6 sf]xL cg'kl:yt /x]

klg sfd rfn" /xg]5 olb–

-s_ ;"rgf hf/L x'g] lbg;Dd ePsf /fli6«o kl/ifb\sf ;a}

;b:onfO{ a}7s x'g] ;"rgf k7fPsf] 5 eg] /

-v_ v08 -s_ adf]lhd ;"rgf ul/Psf ;a} ;b:o ;+Vofsf]

sd;]sd rf/ v08sf] Ps v08 ;b:o dt u0fgfdf efu

lnP klg glnP klg pkl:yt /xG5g\ eg] .

-*_ >L % af6 o; ;+ljwfg adf]lhd jf c¿ tj/n] ;+ljwfg cGtu{tsf

df};"kmsf] sfo{ ;Dkfbgsf] l;nl;nfdf /fli6«o kl/ifb\;Fu k/fdz{ dfq lng] OR5f

ul/aS;]df pkwf/f -&_ sf] v08 -v_ nfu" x'g]5}g .

-(_ /fli6«o kl/ifb\sf] lg0f{o pkl:yt eO{ dtu0fgfdf efu lng] ;b:ox¿sf]

ax'dtaf6 x'g]5 .

-!)_ pkwf/f % sf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_ df ePsf] s'g} s'/fn] klg

To:tf 3f]if0ff hf/L geP;Dd >L % sf] pQ/flwsf/LnfO{ /fhu2Lsf] clwsf/ k|of]u

ul/aS;gdf afwf k'¥ofpg] 5}g, tyf To:tf] x/ Ps sfd sfg"g lj?4 gePsf]df

To:tf] 3f]if0ffåf/f ;dlk{t x'g]5 .

-!!_ o; wf/fdf h];'s} n]lvPsf] ePtfklg >L % af6 df};"km g]kfnaflx/

/lxaS;]sf] cjlw jf s'g} tf]lsPsf cjlw;Ddsf] lgldQ nfndf]x/n] k|dfl0ft

ul/aS;]sf] clwsf/kqdf tf]lsPsf] zt{sf] clwgdf /xL df};"kmaf6 ul/aS;g]

s'g} sfo{ rnfpg df};"kmsf :jljj]sn] s'g} JolQm cyjf b'O{ jf a9L JolQmnfO{

clVtof/ lbg ;lsaS;g]5 . To:tf] JolQm jf JolQmx¿n] clwsf/kqdf tf]lsPsf]

zt{ tyf kl/wLsf] cGtu{t /xL u/]sf] sfo{ o; ;+ljwfgsf] p2]Zosf nflu >L %

af6 eP ;/x dflgg]5 .

-!@_ >L % af6 k|wfgdGqL /x]sf] cj:yfdf lgh;Fu klg k/fdz{ u/L

df};"kmsf] :jljj]sn] /fli6«o kl/ifb\sf] ;lrj lgo'Qm ul/aS;g]5 .

Page 10: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 10

!@=!@=!@=!@= dlGqdlGqdlGqdlGq––––d08nd08nd08nd08nM– -!_ k|wfgdGqL ;lxtsf] Ps dlGq–d08n /xg]5 h:df k|wfgdGqL

d'Vo x'g]5g\ . Tof] dlGq–d08ndf rf}w hgfdf ga9fO{ k|wfgdGqLsf] l;kmfl/;df >L

% af6 lg0f{o ul/aS;]hlt >L % sf cGo dGqL /xg]5g\ .

-@_ of] ;+ljwfgsf] pkaGwx¿sf] cGtu{t /xL dlGqd08nnfO{ g]kfn

clw/fHosf] zf;gsf] ;fdfGo lgb{]zg tyf lgoGq0f ug{] cleef/f /xg]5 / dlGq–

d08n ;fd"lxs ¿kn] k|ltlglw;ef k|lt pQ/bfoL x'g]5 .

!#=!#=!#=!#= >L % sf>L % sf>L % sf>L % sf dGqLx¿dGqLx¿dGqLx¿dGqLx¿M– -!_ >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf k|wfgdGqL lgo'Qm

ul/aS;g]5 .

t/ Tof] JolQm df};"kmsf] /fodf k|ltlglw;efdf tTsfn} cyjf csf{] cfd

lgjf{rg ePkl5 ax'dt k|fKt ug{ ;Sg] x'g' k5{ .

-@_ >L % sf cGo dGqLx¿ k|wfgdGqLsf] l;kmfl/;df >L % af6 lgo'Qm

x'g]5g\ / lt dGqLx¿dWo] sd;]sd b'O{ hgf dxf;ef;baf6 lnOg]5 .

-#_ k|wfgdGqL k|ltlglw;efsf ;b:ox¿dWo]af6 lgo'Qm x'g]5g\ .

t/– >L % sf] :jljj]sdf pkwf/f -!_ cg';f/ k|ltlglw;efdf ax'dt k|fKt

ug{ ;Sg] JolQm 5}g eGg] nfu]df df};"kmaf6 ;f] ;efsf] ;b:o gePsf cGo

JolQmnfO{ klg k|wfgdGqL kbdf lgo'Qm ug{ ;lsaS;g]5 . dxf;efsf] ;b:o /x]g5

eg] To:tf] JolQmn] rf/ dlxgfleq dxf;efsf] jf k|ltlglw;efsf] ;b:o x'gg;s]df

k|wfgdGqLsf] kbdf /xg]5}g .

-$_ >L % ;Fu k/fdz{ u/L df};"kmsf dGqLx¿df k|wfgdGqLn] sfo{ef/sf]

ljefhg ug{]5 / tL dGqL cf–cfˆgf] ljefusf] k|zf;gsf] nflu >L % / dlGqd08n

k|lt pQ/bfoL x'g]5g\ .

t/–k|wfgdGqLn] dGqLx¿dWo] Ps jf b'O{ hgf;Dd ljgfljefusf] dGqL /fVg

;Sg]5 .

-%_ k|wfg dGqL b]xfosf] cj:yfdf cfˆgf] kb tyf sfo{ef/af6 d'Qm x'g]5 .

-s_ lnlvt /fhLgfdf >L % af6 :jLs[t ePdf, jf

-v_ nuftf/ $ dlxgfsf] cjlw;Dd k|ltlglw ;efsf] jf pkwf/f

-#_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zcg';f/ lgo'Qm ePsf] eP

;+;bsf] s'g} ;bgsf] ;b:o x'g g;s]df, jf

Page 11: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 11

-u_ k|ltlglw;efsf tTsfnLg ;a} ;b:o ;+Vofsf] ax'dtn] >L

% sf] ;/sf/dfly cljZjf;sf] k|:tfj kf; u/]df, jf

-3_ >L % af6 /fli6«o kl/ifb\;+u k/fdz{ ul/aS;]kl5 df};"kmsf]

;/sf/ k|ltlglw ;efsf] ljZjf; /lxt ePsf]5 jf ;f]

;/sf/n] of] ;+ljwfgsf] pkjGwsf] k|lts"n sfd ub{}

cfO/x]sf] 5 eGg] s'/fdf df};"kmsf] :jljj]sdf ;+t'i6

xf]OaS;]df .

t/ o; pkwf/fsf] s'g} s'/fn] klg k|wfgdGqL kbsf]

sfo{ef/af6 o; pkwf/f adf]lhd d'Qm ePsf] JolQmnfO{ >L

% af6 df};"kmsf] :jljj]sn] k'gM k|wfgdGqL lgo'Qm

ul/aS;g afwf k'¥ofpg] 5}g .

-^_ k|wfgdGqL afx]s >L % sf] cGo dGqL b]xfosf] cj:yfdf cfˆgf] kb tyf

sfo{ef/af6 d'St x'g]5g\ .

-s_ k|wfgdGqL dfkm{t k]; ePsf] lnvLt /fhLgfdf >L % af6

:jLs[t ePdf, jf

-v_ nuftf/ $ dlxgf;Dd dxf;ef jf k|ltlglw ;efsf] ;b:o

gePdf, jf

-u_ h'g k|wfgdGqLsf] l;kmfl/;df dGqL lgo'Qm ePsf] lyof] Tof]

k|wfgdGqL cfˆg' sfo{–ef/af6 d'Qm ePsf]df, jf

-3_ k|wfgdGqLsf] l;kmfl/;df >L % af6 Tof] dGqL sfo{ef/af6

d'St ul/aS;]df .

t/–o:tf] sf]xL klg dGqL k'glg{o'lStsf] lgldQ

cof]Uo x'g] 5}g .

!$=!$=!$=!$= ;xfos dGqL;xfos dGqL;xfos dGqL;xfos dGqL M– -!_ >L % af6 df};"kmsf] s'g} dGqLnfO{ sfo{ef/ ;+rfng ug{

;xfotf lbgsf lgldQ k|wfgdGqLsf] l;kmfl/;df ;xfos dGqL lgo'St x'g;Sg]5 .

t/– ;xfos dGqLsf] ;+Vof !) eGbf a9L x'g]5}g / sd;]sd b'O{hgf o:tf

;xfos dGqL dxf;ef;b\dWo]af6 lnOg]5 .

-@_ wf/f !# sf] pkwf/f -^_ >L % sf] dGqLnfO{ ;/x ;xfos dGqLnfO{ klg

nfu" x'g]5 .

Page 12: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 12

-#_ s'g} a]nf >L % sf] s'g} dGqL jf ;xfos dGqL cfˆgf] cf]xbfsf] sfo{

;+rfng ug{ pkl:yt /xg c;dy{ x'G5 eg] To:tf] s]xL ;dosf] nflu p;sf]

sfo{ef/ ;+rfng ug{ >L % sf] csf{] s'g} dGqL jf ;xfos dGqLnfO{ ;'lDkg klg

k|wfgdGqLn] ;Sg]5 .

t/ k|wfgdGqLn] >L % sf dGqLsf] sfd s'g} ;xfos dGqLnfO{ ;'Dk]sf] 5

eg] klg To:tf] ;xfos dGqL dlGqd08nsf] ;b:o x'g]5}g .

!%=!%=!%=!%= kfl/>ldskfl/>ldskfl/>ldskfl/>ldsM >L % sf] k|wfgdGqL / cGo dGqLx¿ tyf ;xfos dGqLx¿sf]

kfl/>lds P]gn] tf]Sg]5 / To;/L gtf]lsP;Dd >L % af6 tf]lsaS;g]5 .

!^=!^=!^=!^= ;/sf/L sfo{ ;~rfng;/sf/L sfo{ ;~rfng;/sf/L sfo{ ;~rfng;/sf/L sfo{ ;~rfngM– -!_ k|wfgdGqLsf] st{Jo b]xfoadf]lhd x'g]5–

-s_ >L % df sfof{jnL, ;DalGwt sfuh / dlGqd08nsf] lg0f{o

/ ljwfgfy{ k|:tfj jf dlGqd08ndf k]z geO{ lg0f{o ePsf]

s'g} dxTjk"0f{ sfo{sfl/0fL sfdsf] ljj/0f k]z ug{] .

-v_ >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sn] rflxaS;]sf] ;/sf/L sfdsf]

;+rfng ;DaGwL ;"rgf df};"kmdf k]z ug{] .

-@_ of] ;+ljwfg cGtu{t >L % sf] ;/sf/sf] sfo{ ;+rfngsf] ljlw, sfo{

ljefhg tyf ;Dkfbg / >L %, dlGqd08n, >L % sf dGqL, ;xfos dGqL / cGo

>L % sf sd{rf/LsfaLr s:tf] ;DaGw /xg'kb{5 eGg] ;d]t s'/f >L % sf]

:jljj]saf6 :jLs[t, lgodfjnL adf]lhd x'g]5 . of] ;+ljwfgsf] cg's"n /x];Dd tL

lgodfjnL cg';f/ sfo{ ug{ dlGqd08n, >L % sf] dGqL, ;xfos dGqLx¿ / >L %

sf] sd{rf/Lx¿ afWo x'g]5g\ .

t/– tL lgodfjnLsf] kfngf eof] jf ePg eGg] ;jfn hjfkm s'g}

cbfntdf x'g]5}g .

!&=!&=!&=!&= dlGqdlGqdlGqdlGq––––d08nLo ;/sf/sf] c:yfoL lgnDagd08nLo ;/sf/sf] c:yfoL lgnDagd08nLo ;/sf/sf] c:yfoL lgnDagd08nLo ;/sf/sf] c:yfoL lgnDag M– -!_ o; efusf] o; cl3sf

pkaGwx¿df h] ;'s} n]lvPsf] eP tfklg >L % af6 /fli6«o kl/ifb\;+u k/fdz{

ul/aS;]kl5 k|wfgdGqL eP/ k|ltlglw ;efdf ax'dt k|fKtug{ ;Sg] JolQm kfpg

c;Dej 5 eGg] df};"kmsf] :jljj]sdf ;Gt'i6 xf]OaS;G5 eg] df};"kmsf] :jljj]saf6

3f]if0ffåf/f of] ;+ljwfgsf !@ b]lv !^ ;Ddsf wf/fx¿nfO{ lgnDjg ul/aS;g

ljlwjt\ x'g]5 / To:tf] 3f]if0ff nfu" /x];Dd–

Page 13: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 13

-s_ dlGqd08naf6 x'g] sfdsf] ;+rfng /fli6«okl/ifb\;+u k/fdz{

lnOaS;L >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf x'g]5 .

-v_ >L % af6 dxf;ef jf k|ltlglw ;efdf ;b:o ePsf jf

gePsf JolQmnfO{ dGqLaf6 x'g] ljefuLo sfo{ ;+rfng ug{

lgo'Qm ug{ ;lsaS;g]5 / o:tf] JolQm–

-!_ /fli6«okl/ifb\sf] ;b:o x'g]5 .

-@_ cfkm"nfO{ ;'lDkPsf] ljefuLo k|zf;gsf] nflu >L %

k|lt pQ/bfoL x'g]5 .

-#_ >L % sf] OR5f cg';f/sf] cjlw;Dd axfn /xg]5 .

-$_ ;+;bsf] s'g} ;bgdf / ;bgsf s'g} ;ldltdf

pkl:yt /xg / sf/jfO{df efu lng kfpFb5 . t/

To:tf] ;bg jf ;ldltdf ;b:o g} geO dt lbg

kfpg] 5}g .

-%_ >L % sf] :jljj]saf6 lg0f{o eP cg';f/ kfl/>lds

kfpg]5 .

-@_ pkwf/f -!_ cg';f/ >L % af6 ul/aS;]sf] 3f]if0ff df};"kmsf] :jljj]saf6

ul/aS;]sf] csf{] 3f]if0ffåf/f vf/]h x'g ;Sg]5 / k|ltlglw ;efsf] ax'dt k|fKt u/L

k|wfgdGqL x'g ;Sg] JolQm k|fKt x'g ;Dej 5 eGg] s'/fdf >L % ;Gt'i6 xf]OaS;G5

eg] pk/f]Qm t/Lsfn] vf/]h x'g]5 .

t/– To;/L vf/]h gePdf klg csf{] cfd lgjf{rg kl5sf] ;bgsf] klxnf]

a}7s jf To:tf] 3f]if0ff hf/L ePsf] ldltn] afx| dlxgf lat]sf] cjlwdWo] h'g ldlt

klxn] kb{5 ;f] lbg pQm pkwf/f -!_ cg';f/sf] 3f]if0ff :jtM lgliqmo x'g]5 .

efuefuefuefu––––%%%%

;+;b;+;b;+;b;+;b

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!

;+;bsf] u7g;+;bsf] u7g;+;bsf] u7g;+;bsf] u7g

!*=!*=!*=!*= ;+;bsf] u7g;+;bsf] u7g;+;bsf] u7g;+;bsf] u7gM– >L % dxf/fhflw/fh / dxf;ef tyf k|ltlglw;ef gfdsf b'O{ ;bg

;lxtsf] Ps ;+;b /xg]5 .

Page 14: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 14

!(=!(=!(=!(= dxf;efsf] u7gdxf;efsf] u7gdxf;efsf] u7gdxf;efsf] u7gM– -!_ dxf;efdf hDdf #^ hgf dxf;ef;b\ /xg]5g\, h;dWo] !*

hgf -o;kl5 lgjf{lrt dxf;ef;b egL ;Daf]wg ul/Psf]_ k|ltlglw ;efåf/f

lgjf{lrt x'g]5g\ / !* hgf -o;kl5 dgf]lgt dxf;ef;b egL ;Daf]wg ul/Psf]_

>L % af6 wf/f @! cg';f/ dgf]lgt x'g]5g\ .

-@_ wf/f @) tyf @! sf] clwgdf /xL dxf;ef;b\sf] kbfjlw ^ jif{sf] x'g]5

/ k|ltlglw;efsf] lj36gn] s'g} c;/ kg{]5}g .

-#_ pkwf/f -@_ df h];'s} n]lvPsf] eP klg–

-s_ s'g} cfsl:ds l/Qm :yfgsf] k"lt{sf] nflu lgjf{lrt jf

dgf]lgt dxf;ef;b\n] cfˆgf] ;fljsjfnfsf] cjz]if

kbfjlw;Dd dfq axfn ug{]5 /

-v_ dxf;ef;b\sf] ;j{k|yd r'gfjdf afx]s s'g} klg

dxf;ef;b\sf] kbfjlw cfˆg' ;fljsjfnfsf] kbfjlw e'Qmfg

ePsf] ldlt b]lv u0fgf ul/g]5 .

-$_ lgjf{lrt dxf;ef;b\sf] cfsl:ds l/St :yfgsf] k"lt{sf] nflu k[ys

r'gfj ul/g]5 .

-%_ cjsfz lng] dxf;ef;b\ of]Uotf /lxt geP ;do ;dodf lgjf{rg jf

dgf]gogsf] nflu of]Uo x'g]5 .

-^_ of] wf/fdf æcfsl:ds l/Qm :yfgÆ eGgfn] dxf;ef;b\sf] d[To',

/fhLgfdf jf cof]Uotfsf] sf/0faf6 x'gcfPsf] l/Qm :yfgnfO{ hgfpF5 .

@)=@)=@)=@)= dxf;ef;bdxf;ef;bdxf;ef;bdxf;ef;b\\\\sf] lgjf{rgsf] lgjf{rgsf] lgjf{rgsf] lgjf{rgM– -!_ wf/f @( adf]lhd k|ltlglw ;efsf] Ps ;efd'v /

Ps pk;efd'vsf] ;j{k|yd lgjf{rg ePkl5 k|ltlglw ;efn] cGo sfo{df nfUg'

cufj} c7fx| hgf dxf;ef;b\sf] lgjf{rg ug{]5 / To;kl5 lgjf{lrt

dxf;ef;b\dWo]af6 s'g} :yfg l/St ePdf oyflz3| k|ltlglw ;efn] To;sf] k"lt{ ug{

s'g} JolQmnfO{ lgjf{rg ug{]5 .

-@_ dxf;ef;b\x¿sf] lgjf{rgdf el/g' kg{] :yfgeGbf pDd]bjf/sf] ;+Vof

a9L ePdf ;dfg'kflts k|ltlglwTjsf] l;4fGt adf]lhd Pp6} ;+qmd0fLo dtåf/f

lgjf{rg ul/g]5 .

Page 15: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 15

-#_ o; ;+ljwfgsf] pkaGwx¿sf] clwgdf /xL dxf;ef;b\x¿sf] lgjf{rg

P]gåf/f Jojl:yt x'g]5, To:tf] geP;Dd >L % af6 agfOaS;]sf] lgodåf/f

Jojl:yt x'g]5 .

-$_ wf/f @* cGtu{t Ps cWoIf / Ps pkfWoIfsf] ;j{k|yd lgjf{rg

ePkl5 cWoIfn] lgjf{lrt dxf;ef;b\x¿nfO{ uf]nfk|yfåf/f dxf;ef;b\dWo] sf] sf] ^

hgf & jif{, sf] sf] ^ hgf % jif{ / sf] sf] ^ hgf # jif{ /xg] eGg] lg0f{o ug{] 5g\,

To;/L ePsf] lg0f{o cg';f/ klxnf] k6snfO{ lghx¿sf] kbfjlw sfod x'g]5 .

@!=@!=@!=@!= dxf;ef;bdxf;ef;bdxf;ef;bdxf;ef;b\\\\sf] dgf]gosf] dgf]gosf] dgf]gosf] dgf]gogggg M– -!_ wf/f @) cGtu{t dxf;ef;b\x¿sf] ;j{k|yd

lgjf{rg eO;s]kl5 oyfzL3| >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf c7fx| hgf

dxf;ef;b\x¿ dgf]lgt ul/aS;g]5 / tTkZrft\ dgf]lgt dxf;ef;bx¿dWo] s'g}

:yfg l/Qm x'g cfPdf oyfzL3| >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf s'g} JolQmnfO{

o:tf] l/Qm :yfgsf] k"lt{sf nflu dgf]lgt ul/aS;g]5 .

-@_ o; wf/f cg';f/ klxnf] k6s dgf]lgt c7fx| hgf dxf;ef;b\x¿nfO{

cWoIfn] uf]nf k|yfåf/f dxf;ef;b\dWo] sf] sf] ^ hgf ^ jif{, sf]] sf]] ^ hgf $ jif{,

sf]] sf]] ^ hgf @ jif{ /xg] eGg] lg0f{o ug{]5g\ / To;/L ePsf] lg0f{o cg';f/ klxnf]

k6snfO{ dgf]lgt dxf;ef;b\sf] kbfjlw sfod x'g]5 .

@@=@@=@@=@@= k|ltlglwk|ltlglwk|ltlglwk|ltlglw ;ef;ef;ef;efM– -!_ o; wf/f cg';f/ lgwf{l/t ljleGg lgjf{rg If]qx¿sf]

dtbftfx¿åf/f lgjf{lrt ;b:ox¿ ePsf] Ps k|ltlglw ;ef x'g]5 .

-@_ k|To]s lgjf{rg If]qaf6 u'Kt dtbfgåf/f Ps ;b:o lgjf{lrt x'g]5 /

P]gn] cGo Joj:yf gu/];Dd !)( lgjf{rg If]q x'g]5g\ .

-#_ >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf lgo'Qm Ps lgjf{rg If]q ljefhg

cfof]uåf/f k|To]s If]qdf dtbftfx¿sf] ;+Vof x'g ;s];Dd ;dfg x'g] lsl;dn]

lgjf{rg If]qx¿ ljefhg x'g]5g\ . tyfkL k|zf;sLo lhNnfx¿sf] l;dfgf,

hg;+Vofsf] 3gTj jf kftnf]kg, oftfoftsf] ;'ljwfx¿, k|fs[lts agfj6,

jfl;Gbfx¿sf] ;fd"bfloTj jf laleGgtfdf Wofg lbOg]5 .

-$_ lgjf; cjlw, ljz]lift lbgfÍ jf dtbftfsf] gfdfjnL tof/Ldf k|f;lËs

cGo dfdnfx¿;DaGwL / ax'nf, ck/fwL, v/fa cfr/0f jf u}/sfg"gL Jojxf/sf

cfwf/df x'g] cof]Uotf ;DaGwL s'g} P]gsf pkaGwx¿sf] clwgdf /xL g]kfnsf] @!

Page 16: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 16

jif{ pd]/ k'u]sf k|To]s gful/sn] Ps dfq lgjf{rg If]qdf Ps dtbfg lbg clwsf/

kfpg] 5 .

-%_ k|ltlglw ;efsf] lgjf{rgsf] nflu dtbftfsf] gfdfjnL tof/ ug{]

sfddf / lgjf{rgsfo{ ;~rfngdf /]vb]v, lgb{]zg / lgoGq0f ;d]t >L % af6

df};"kmsf] :jljj]sn] lgo'Qm Ps lgjf{rg cfof]udf lgxLt x'g]5 .

-^_ lgjf{rg If]q laefhg / lgjf{rg cfof]ux¿sf] ;b:ox¿sf] kfl/>lds

>L % af6 k|wfgdGqL;+u k/fdz{ u/L 7]sL aS;g]5 / o:tf] kfl/>lds tyf lgjf{rg

If]q ljefhg / lgjf{rg cfof]usf] k|sf;sLo vr{ ;+lrt sf]if k|lt Jooef/ x'g]5 .

-&_ k|ltlglw ;efsf] lgjf{rgaf6 p7]sf] jf To; ;DaGwL ljjfbx¿ g]kfnsf]

k|wfgGofofwLzåf/f lgo'Qm lgjf{rg ljz]if cbfntdf k]z eO{ l5lgg] 5g\ / sfg"gL

k|Zgdf ;jf{]Rr cbfntdf clkn k/]sf]df afx]s ljz]if cbfntaf6 ePsf s'g} klg

lg0f{o clGtd x'g]5 .

-*_ o; wf/fsf] pkaGwx¿sf] clwgdf /xL k|ltlglw;efsf] lgjf{rg /

To;;DaGwL cGo k|f;+lus dfdnfx¿ P]gåf/f k|zfl;t x'g]5 .

@#=@#=@#=@#= b'j} ;bgsb'j} ;bgsb'j} ;bgsb'j} ;bgsf ;b:ox¿sf] nflu f ;b:ox¿sf] nflu f ;b:ox¿sf] nflu f ;b:ox¿sf] nflu of]Uotf of]Uotf of]Uotf of]Uotf M– -!_ s'g} dxf;ef;b\ k|ltlglw;efsf]

lgldQ lgjf{lrt x'g jf To; ;bgdf a:g jf To; ;bgsf] ;b:osf] x}l;otdf

dtbfg ug{ of]Uo x'g] 5}gg\ .

-@_ b]xfo adf]lhdsf s'g} klg JolQmx¿ ;+;bsf] s'g}klg ;bgdf dgf]lgt

x'g jf lgjf{lrt x'g jf a:g jf dtbfg lbg of]Uo x'g] 5}gg\ .

-s_ g]kfnsf] gful/s xf]O{g eg], jf

-v_ dxf;efsf] nflu tL; jif{ eGbf sd pd]/sf] 5 /

k|ltlglw;efsf] nflu kRrL; jif{ eGbf sd pd]/sf] 5 eg],

jf

-u_ >L % sf] dGqL, ;xfos dGqL jf ;efd'v jf pk;efd'v jf

dxf;efsf cWoIf jf pkfWoIf jf >L % af6 wf/f !& sf]]

pkwf/f -!_ sf] sfo{sf] nflu lgo'Qm JolQmafx]s >L % sf]

sd{rf/L 5 eg], jf

-3_ nf]s ;]jf cfof]u jf lgjf{rg cfof]usf] ;b:o 5 eg], jf

-ª_ s'g} P]gn] cof]Uo 5 eg] .

Page 17: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 17

@$=@$=@$=@$= :yfgsf] l/Qmtf:yfgsf] l/Qmtf:yfgsf] l/Qmtf:yfgsf] l/Qmtf M– -!_ dxf;ef jf k|ltlglw;efsf] ;b:osf] :yfg b]xfosf

cj:yfdf l/Qm x'g]5 .

-s_ lghsf] d[To' ePdf, jf

-v_ ;DalGwt ;bgsf] ;lrjnfO{ lnlvt ;"rgf lbO{ cfˆg'

:yfgaf6 /fhLgfdf lbPdf, jf

-u_ wf/f @# cg';f/ of]Uotf /lxt x'g uPsf] 5 eg], jf

-3_ ;DalGwt ;bgsf] :jLs[lt glnO{ tLg dlxgfsf] cjlR5Gg

cjlw;Dd ;bgsf] a}7sdf cg'kl:yt /x]df, jf

-ª_ dxf;efsf] ;b:osf] xsdf lghsf] kbfjlw cGt ePdf /

k|ltlglw ;efsf] ;b:osf] xsdf k|ltlglw;efsf] lj36g

ePdf jf dxf;efsf] nflu lghsf] dgf]gog jf lgjf{rg

ePdf .

-@_ k|ltlglw;efsf] la36g afx]s c¿ sf/0fn] k|ltlglw;efdf :yfg l/Qm

x'g cfof] eg] To;/L l/Qm ePsf] ;"rgf To; ;bgsf] ;lrjn] lgjf{rg cfof]unfO{

k7fpg]5 / lgjf{rg cfof]un] l/Qm :yfgsf] k"lt{sf]] nflu oyfzL3| pklgjf{rg

ug{]5 .

@%=@%=@%=@%= cgflwsf/ pkl:ylt jf dtbfgsf] b08cgflwsf/ pkl:ylt jf dtbfgsf] b08cgflwsf/ pkl:ylt jf dtbfgsf] b08cgflwsf/ pkl:ylt jf dtbfgsf] b08 M– wf/f #! sf] cfjZostf kfng ug{'

eGbf cufj} cyjf ;bgsf] ;b:otfsf] lgldQ rflxg] of]Uotfsf] cefj 5 eGg] yfxf

kfpFbf kfpFb} klg s'g} JolQm ;+;bsf] s'g} ;bgsf] ;b:osf] x}l;otdf pkl:yt x'G5

jf dtbfg u5{ eg] To;/L pkl:yt ePsf] jf dtbfg lbPsf] x/Pslbgsf] kfFr;o

¿k}ofFsf] b/n] b08 nfUg]5 / ;f] b08 ;/sf/L C0f ;/x c;"n pk/ u/L lnOg]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@

;+;bsf] a}7s;+;bsf] a}7s;+;bsf] a}7s;+;bsf] a}7s

@^@^@^@^==== ;+;bsf] cfXj;+;bsf] cfXj;+;bsf] cfXj;+;bsf] cfXjfg / cjlwfg / cjlwfg / cjlwfg / cjlw M– -!_ of] ;+ljwfgsf] 3f]if0ff kl5 / tf]lsPsf] lbg cl3

>L % af6 ;+;b oyf;fWo rfF8f] cfXjfg ul/aS;g]5 / To;kl5 Pp6f k|ltlglw

;efsf] lj36g csf{] k|ltlglw ;efsf] a}7ssf] aLrsf] cjlw rf/ dlxgfeGbf a9\tf

Joltt ePsf] x'g'x'Fb}g .

-@_ tf]lsPsf] lbg kl5 >L % af6 ;+;b cfXjfg tyf lj36g ug{

;lsaS;g]5 .

Page 18: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 18

t/–

-s_ >L % af6 dlGq–d08nn] k|ltlglw ;efnfO{ lj36g ug{

r9fPsf] l;kmfl/; df};"kmsf] larf/df lj36g ug{ kfpg]

clwsf/sf] b'¿kof]u u/]sf] nfu]df df};"kmsf] :jljj]sdf

To:tf] l;kmfl/; c:jLsf/ ug{ ;lsaS;g]5 .

-v_ dlGq–d08nn] l;kmfl/; k|:t't gu/]af6 of] ;+ljwfgsf]

pkaGw e+Ë x'g] ;Defjgf b]lvaS;]df dlGq–d08nsf]

l;kmfl/; gePtfklg >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf

;+;bnfO{ cfJxfg ug{ ;lsaS;g]5 .

-#_ cufj} lj36g gePdf k|ltlglw ;efsf] a}7s klxnf] a:g] lglb{i6

ldltb]lv kfFr jif{;Dd dfq ;f] k|ltlglw;ef sfod /xg]5 / ;f] cjlw vtd

ePkl5 Tof] k|ltlglw ;ef :jtM lj3l6t x'g]5 .

@&=@&=@&=@&= ;+;bsf];+;bsf];+;bsf];+;bsf] clwj]zg tyf a}7sclwj]zg tyf a}7sclwj]zg tyf a}7sclwj]zg tyf a}7s M– -!_ >L % af6 ;do ;dodf clwj]zg ;dflKt

cfb]zåf/f ;+;bsf] clwj]zgsf] cGTo ug{ ;lsaS;g]5 . t/ Ps clwj]zgsf] cGTo

csf{] clwj]zgsf] k|f/Desf] cjlwdf ^ dlxgf eGbf a9L cGt/ x'g xF'b}g .

-@_ :yfoL lgodfjnLdf JoQm ePsf s'/fsf] clwgdf /xL b'j} ;bg ;do

;dodf k|:tfjåf/f clwj]zg cjlw leq g} :ylut x'g;St5 . b'j} ;bgsf] s'g}

lbgsf] sfof{/De b]lv sfo{:yug;Ddsf] cGt/fjlwnfO{ o; ;+ljwfgdf a}7s egL

pNn]v ul/Psf]5 .

-#_ of] wf/fdf h];'s} n]lvPsf] ePtfklg ;+;bLo clwj]zg rfn" gePsf]

avt cyjf s'g} ;bg :ylut ePsf] avt ;+;b jf s'g} ;bgsf] a}7s zL3|t/

af]nfpg jf~5gLo 5 eGg] >L % sf] /fodf nfu]df df};"kmaf6 3f]if0ffåf/f o:tf]

a}7s a:g] ldlt tf]Sg ;lsaS;g]5, / tf]lsaS;]adf]lhd ;+;b jf s'g} ;bgsf]

a}7s a:g]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####

;efkltTj ug{] clwsf/Lx¿;efkltTj ug{] clwsf/Lx¿;efkltTj ug{] clwsf/Lx¿;efkltTj ug{] clwsf/Lx¿

@*=@*=@*=@*= dxf;efsfdxf;efsfdxf;efsfdxf;efsf cWoIf / pkfWoIfcWoIf / pkfWoIfcWoIf / pkfWoIfcWoIf / pkfWoIf M– -!_ dxf;efn] oyfzL3| b'O{ dxf;ef;b\nfO{

qmdzM cWoIf / pkfWoIfsf] nflu r'Gg]5 / cWoIf jf pkfWoIfsf] kb l/Qm ePdf ;f]

kl5 oyfzL3| l/Qm:yfgsf] k"lt{ ug{ dxf;efn] dxf;ef;b\dWo]af6 r'Gg]5 .

Page 19: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 19

-@_ dxf;efsf] cWoIf / pkfWoIf–

-s_ dxf;ef;b\ g/x]df lgh ;f] kbdf sfod /xg] 5}g /

-v_ dxf;efnfO{ ;"rgf lbP/ h'g;'s} avt cfˆg' kbaf6

/fhLgfdf lbg;Sg]5 .

-#_ cWoIfn] jf pgsf] cg'kl:yltdf pkfWoIfn] jf b'j}sf] cg'kl:yltdf

:yfoL lgodfjnLdf To:tf cj:yfsf nflu ePsf Joj:yfsf] clwgdf /xL To;

a}7ssf] lgldQ dxf;efn] r'g]sf] dxf;ef;b\n] To; a}7ssf] cWoIftf ug{]5 .

@(=@(=@(=@(= k|ltlglw ;efsf] ;efd'v / pk;efd'vk|ltlglw ;efsf] ;efd'v / pk;efd'vk|ltlglw ;efsf] ;efd'v / pk;efd'vk|ltlglw ;efsf] ;efd'v / pk;efd'v M– -!_ cfdlgjf{rg kl5 oyfzL3|

k|ltlglw ;efsf] ;efd'v jf pk;efd'v x'g] b'O{ JolQm k|ltlglw ;efn] qmdzM

r'Gg]5, / To;kl5 ;efd'v jf pk;efd'vsf] :yfg l/Qm x'g cfPdf k|ltlglw;efn]

;f] kl5 oyfzL3| l/St:yfgsf] k"lt{sf nflu r'gfpm ug{]5 .

-@_ k|ltlglw;efsf] ;b:o ;efd'vsf] kbdf r'lgof] eg] ;b:osf ¿kdf

lghsf] :yfg l/St x'g]5 t/ To; xfntdf ;efd'vsf] kbaf6 al~rt x'g]5}g .

-#_ k|ltlglw ;efsf] lj36g x'g] cufj} kbf;Lg ;efd'vsf] d[To' ePdf jf

/fhLgfdf lbO 5f8]df afx]s gj ;+;bsf] klxnf] a}7s ga;];Dd lgh cfˆgf] kbaf6

x6\g]5}g, lj36g ePsf ;dodf ;efd'vsf] d[To' eof] eg] jf cfˆg' kbaf6

/fhLgfdf lbof] eg] lj36gsf] cufl8 pk;efd'v eO{ sfd u/]sf] JolQmn] jf lghsf]

klg d[To' ePdf jf /fhLgfdf lbO{ 5f8]df >L % af6 lgo'Qm ul/aS;]sf] JolQmn]

;efd'vsf] sfo{ef/ ;DxfNg]5 .

-$_ k|ltlglw ;efsf] ;b:ox¿ dWo]af6 pk;efd'v r'lgg]5 / To; ;bgsf]]

;b:oaf6 d'Qm x'g'k¥of] eg] lgh pk;efd'vsf] kbaf6 klg x6\g'kg{]5 .

-%_ ;efd'v jf pk;efd'vn] k|ltlglw ;efnfO{ lnlvt ;"rgf lbP/ jf

lj36g ePsf] ;dodf eP >L % df ;dfj]bg k]z u/L /fhLgfdf lbg ;Sg]5 .

-^_ ;efd'v jf lghsf] cg'kl:yltdf pk;efd'vn] cyjf lghx¿sf]

cg'kl:yltdf :yfoL lgodfjnLdf To:tf cj:yfsf] nflu ePsf Joj:yfsf] clwgdf

/xL k|ltlglw;efn] To; a}7ssf] lgldQ r'g]sf] ;b:on] To; a}7ssf] cWoIftf

ug{]5 .

Page 20: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 20

#)=#)=#)=#)= kfl/>ldskfl/>ldskfl/>ldskfl/>lds M– P]gn] tf]s]adf]lhd jf o;/L gtf]lsP;Dd >L %af6 tf]lsaS;]

adf]lhdsf] kfl/>lds dxf;efsf cWoIf, pkfWoIf, dxf;ef;b\nfO{ / k|ltlglw

;efsf ;efd'v, pk;efd'v ;b:onfO{ lbOg]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$

sfo{ ;~rfngsfo{ ;~rfngsfo{ ;~rfngsfo{ ;~rfng

#!=#!=#!=#!= ;ky;ky;ky;kyM– ;+;bsf b'j} ;bgsf] k|To]s ;b:on] / o;sf] sfo{jfxLdf efu lng kfpg]

k|To]s JolQmn] >L % af6 lgwf{l/t ul/aS;]sf] ¿kdf cWoIf jf ;efd'vsf] ;Dd'v,

oyfl:ytL cf;g u|x0f ug{'eGbf klxn] lgi7f ;ky u|x0f u/L x:tfIf/ ug{'kg{]5 .

t/– cWoIf jf ;efd'vsf] r'gfj x'g' cufl8 ;DalGwt ;bgsf] ;lrjsf]

;Dd'v ;ky u|x0f / x:tfIf/ ug{]5 .

#@=#@=#@=#@= zfxL ;Daf]wg tyf ;Gb]zzfxL ;Daf]wg tyf ;Gb]zzfxL ;Daf]wg tyf ;Gb]zzfxL ;Daf]wg tyf ;Gb]z M– -!_ >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf ;+;bsf] s'g}

;bgdf jf Ps;fy b'j} ;bgsf] ;+o'Qm a}7sdf ;Daf]wg ug{ ;lsaS;g]5 / o;

k|of]hgsf nflu ;b:ox¿sf] pkl:ylt ;dfb]z ug{ ;lsaS;g]5 .

-@_ >L % af6 ;+;bsf] s'g} ;bgnfO{ ;Gb]z k7fpg ;lsaS;g]5, h'g

;bgnfO{ To:tf] ;Gb]z k7fO{aS;]sf]5 To; ;bgn] ;Gb]zdf tf]lsPsf s'/fsf] ljrf/

ljdz{ oyfzL3| ug{'kg{]5 .

##=##=##=##= dGqLn] peo ;bgdf cleefif0f ug{ kfpgdGqLn] peo ;bgdf cleefif0f ug{ kfpgdGqLn] peo ;bgdf cleefif0f ug{ kfpgdGqLn] peo ;bgdf cleefif0f ug{ kfpg] M– >L % sf] dGqLn] jf wf/f !$ sf]

pkwf/f -#_ adf]lhd o:tf] dGqLsf] sfo{ef/ lng] JolQmn] peo ;bgdf cleefif0f

ug{ cyjf s'g} ;bgsf] sfo{jfxLdf jf To;sf] h'g;'s} ;ldltdf efu lng kfpF5

t/ To; ;bgsf] ;b:o geP;Dd ToxfF dtbfg ug{ kfpFb}g .

#$=#$=#$=#$= jx;df aGb]hjx;df aGb]hjx;df aGb]hjx;df aGb]h M– -!_ >L % / df};"kmsf pQ/flwsf/Lx¿sf] cfr/0fnfO{ lnP/

;+;bsf] s'g} ;bgdf jx; ug{ kfOg] 5}g . t/ o; pkwf/fdf ePsf] s'g} s'/fn] klg

>L % sf] ;/sf/sf] cfnf]rgf ug{ afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .

-@_ k|wfg–GofofwLz nufot ;jf{]Rr cbfntsf s'g} GofofwLzn] cfˆg'

st{Jo kfngsf nflu u/]sf] ;jf{]Rr cbfntsf] sfo{;~rfngnfO{ lnP/ ;+;bsf] s'g}

;bgdf jx; ug{ kfOg] 5}g .

#%=#%=#%=#%= dtbfgdtbfgdtbfgdtbfg M– of] ;+ljwfgdf cGo Joj:yf ul/Psf]df afx]s ;+;bsf] s'g} ;bgdf

lg0f{osf] nflu k|:tfljt ePsf] h'g;'s} k|Zgsf] lg0f{o pkl:yt eO{ dtbfg ug{]

;b:osf] dtbfgsf] ax'dtaf6 x'g]5, ;efkltTj ug{] JolQmnfO{ ;fwf/0ftofM dt

Page 21: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 21

lbg] clwsf/ x'g] 5}g t/ dt a/fa/ ePsf] v08df ;efkltTj ug{]n] Ps lg0ff{os

dt lbg]5 .

#^=#^=#^=#^= l/Qmfj:yfdf ;+;bsf] l/Qmfj:yfdf ;+;bsf] l/Qmfj:yfdf ;+;bsf] l/Qmfj:yfdf ;+;bsf] b'jb'jb'jb'j} ;bgsf} ;bgsf} ;bgsf} ;bgsf]] ]] sfo{ ;~rfng clwsf/sfo{ ;~rfng clwsf/sfo{ ;~rfng clwsf/sfo{ ;~rfng clwsf/ M– ;+;bsf] s'g}

;bgsf] s'g} ;b:otf l/Qm 5 eg] klg cfˆgf] ;bgsf] sfo{ rfn" /fVg] clwsf/

k|To]s ;bgnfO{ x'g]5 / To:tf] cj:yfdf jf ;bgdf a:g jf dt lbg jf

sfo{jfxLdf efu lng gkfpg] s'g} JolQmn] ;f] u/]sf] xf] eGg] s'/f kl5 kQf nfUof]

eg] klg ToxfF ePsf] h'g;'s} sfo{ dfGo x'g]5 .

#&=#&=#&=#&= u0fk'/su0fk'/su0fk'/su0fk'/s MMMM–––– ;+;bsf] s'g} ;bgsf] a}7s ePsf] h'g;'s} ;dodf dxf;efsf] a}7ssf]

nflu bz eGbf sd dxf;ef;b pkl:yt ePsf] jf k|ltlglw ;efsf] a}7ssf] nflu

kRrL; eGbf sd k|ltlglw ;efsf ;b:o pkl:yt ePsf] tYo k|lt ;efkltTj ug{]

JolQmsf] Wofg cfslif{t ul/of] eg] ;efkltTj ug{] JolQmn] dxf;efsf] jf k|ltlglw

;efsf] :yfoL lgodfjnLsf] clwgdf /xL u0fk'/s ;+Vof gk'u];Dd a}7ssf] sfo{

lgnDag ug{ jf csf{] a}7s a:g] lbg ;Dd a}7s :ylut ug{ ljgf k|Zgn] ;Sg]5 .

#*=#*=#*=#*= ;+;bsf] ljz]ifflwsf/;+;bsf] ljz]ifflwsf/;+;bsf] ljz]ifflwsf/;+;bsf] ljz]ifflwsf/ M– -!_ ;+;bsf] s'g} ;bgsf] sfo{jfxLsf] dfGotf k|lt

sfo{ljlwsf] cf/f]lkt clgoldttfsf] cfwf/df s'g} cbfntdf k|Zg p7fOg] 5}g .

-@_ s'g} kbflwsf/L jf dxf;ef;b\ jf k|ltlglw ;efsf] ;b:on] s'g} ;bgdf

sfo{ljlw lgoldt u/fpg jf sfo{;~rfng ug{ jf Joj:yf sfod /fVg kfPsf]

clwsf/ k|of]u u/]sf] ljifonfO{ lnP/ s'g} cbfntdf sf/jfO{ rNg] 5}g .

-#_ dxf;efdf jf k|ltlglw ;efdf jf ToxfFsf] s'g} ;ldltdf af]n]sf] s'g}

s'/f cyjf lbPsf] s'g} dtsf] ljifonfO{ lnP/ s'g} dxf;ef;b\ jf k|ltlglw ;efsf]

;b:o pk/ s'g} cbfntdf sf/jfO{ rNg] 5}g .

-$_ ;+;bsf] s'g} ;bgsf] clwsf/n] jf ;+;bsf] s'g} ;bgn] lbPsf] clwsf/

cGtu{t s'g} l/kf]6{ jf cGo sfuhkq jf dtbfg jf sfo{jfxL k|sfz u/]sf]

ljifonfO{ lnP/ s'g} JolQm pk/ s'g} cbfntdf sf/jfO{ rNg] 5}g .

-%_ o; wf/fsf] clwgdf /xL ;+;bsf] s'g} ;bgsf] jf ;ldltx¿sf] tyf

ToxfFsf ;b:ox¿sf] ljz]ifflwsf/ P]gaf6 lgwf{l/t x'g]5 .

#(=#(=#(=#(= lgodfjnLlgodfjnLlgodfjnLlgodfjnLM– -!_ of] ;+ljwfgdf ePsf s'/fx¿sf] clwgdf /xL cfˆgf sfo{ljlw, sfo{

;~rfng tyf cfˆgf] ;ldltsf] sfo{ljlw, sfo{ ;+rfng / cfˆgf] a}7s a;]sf]] avt

;'Joj:yf sfod /fVg tyf cfˆgf] sfo{sf]] pko'Qm ;+rfngsf] lgldQ rflxg] c¿

Page 22: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 22

s'g} s'/f lgoldt ug{]sf]] nflu ;+;bsf] k|To]s ;bgn] :yfoL lgodfjnL jf clwj]zg

lgodfjnL agfpg ;Sg]5 .

-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd :yfoL lgodfjnL hf/L geP;Dd pQm pkwf/fdf

plNnlvt s'/fx¿ of] ;+ljwfgdf ePsf s'/fx¿sf] clwgdf /xL >L % af6 hf/L

ul/aS;]sf]] lgodfjnL cg';f/ lgoldt x'g]5 .

-#_ of] wf/fdf æ:yfoL lgodfjnLÆ eGgfn] clwj]zg clwj]zgdf jf ;+;b

;+;bdf rfn" /xL cfjZostf cg';f/ ;+zf]wg x'g ;Sg] lgodfjnLnfO{ / æclwj]zg

lgodfjnLÆ eGgfn] clwj]zgsf] cjlwdf agL To;} clwj]zgdf dfq rfn" /xg]

lgodfjnLnfO{ hgfpF5 .

kl/R5]kl/R5]kl/R5]kl/R5]bbbb––––%%%%

Joj:yflksf sfo{k|0ffnLJoj:yflksf sfo{k|0ffnLJoj:yflksf sfo{k|0ffnLJoj:yflksf sfo{k|0ffnL

$)=$)=$)=$)= ljw]os k|:t't ljlwljw]os k|:t't ljlwljw]os k|:t't ljlwljw]os k|:t't ljlwM– -!_ cfly{s ljw]osafx]s c¿ h'g;'s} ljw]os ;+;bsf] s'g}

;bgdf k|:t't x'g ;Sg]5, t/ cfly{s ljw]os eg] k|ltlglw ;efdf dfq k|:t't

x'g]5 .

-@_ of] ;+ljwfgdf æcfly{s ljw]osÆ eGgfn] lgDglnlvt ;a} jf s'g}

ljifol;t dfq ;DaGw /fVg] Joj:yf ePsf ;/sf/L ljw]os ;Demg' k5{ .

-s_ s/sf] cf/f]k0f, vf/]hL, dfkmL, kl/jt{g, jf s/ Joj:yfnfO{

lgoldt ug{' .

-v_ ;+lrt sf]if jf s'g} ;/sf/L sf]if jf ;+;bn] Joj:yf u/L

lbPsf] wgaf6 vr{ x'g] /sd lgwf{/0f ug{' / To;/L lgwf{/0f

ePsf] /sddf kl/jt{g jf vf/]h ug{' .

-u_ >L % sf] ;/sf/sf] lgldQ jf s'g} clwsf/L jf JolQmsf]

nflu wg k|bfg ug{' jf To;/L k|bfg ul/Psf] cÍ kl/jt{g

ug{' jf k|lt;+x/0f ug{' .

-3_ ;/sf/L sf]if tf]lsPsf] sfddf nufpg] jf k|flKt ug{] jf

lhDdf /fVg] jf nufg ug{] jf To;sf] lx;fa lstfa hfFRg] .

-ª_ s'g} C0f k|fKt ug{' jf To:tf] C0fsf] hdfgt lbg' jf r'Stf

ug{' jf o:tf C0fsf] ;DjGwdf Joj:yflkt C0f lgjf/0f

Page 23: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 23

sf]ifsf] :yfkgf ug{' jf kl/jt{g ug{' jf k|zf;g Joj:yf ug{'

jf cGt ug{' .

-r_ pk/f]Qm ljifox¿;Fu k|f;+lus s'g} cGtu{t ljifo .

-#_ pkwf/f -@_ df n]lvPsf] ljifodf Joj:yf ug{] ljw]os jf ;+zf]wg jf

P]g agfO{ nfu" ul/Pdf ;+lrt sf]if jf ;/sf/L sf]if jf /fhZjaf6 vr{u/fpg]

ljw]os jf ;+zf]wg >L % sf] l;kmfl/; ljgf ;+;bsf] ;bgx¿df k|:t't ul/g] 5}g .

$!=$!=$!=$!= ljw]os kf; ljlwljw]os kf; ljlwljw]os kf; ljlwljw]os kf; ljlw M– -!_ ;+;bsf] Pp6f ;bgn] kf; u/]sf] ljw]os csf{] ;bgdf

cljnDa k7fOg]5 / csf{] ;bgdf klg kf; eof] eg] ;f] ljw]os >L % sf]

:jLs[ltsf nflu k]z ul/g]5 .

-@_ k|ltlglw ;efn] kf; u/]sf] cfly{s ljw]os clwj]zg cGt x'g] sd;]sd

Ps dlxgf cufj} dxf;efdf k7fOPsf] 5 / Ps dlxgfleq dxf;efn] To;

ljw]osnfO{ kf; u/]g eg] dxf;efdf kf; geOsg klg ljw]os >L % sf]

:jLs[ltsf] nflu k]z ug{ ;lsg]5 .

-#_ cfly{s ljw]os jf of]] ;+ljwfgnfO{ ;+zf]wg ug{] ljw]os afx]s c¿ s'g}

ljw]os k|ltlglw ;efn] kf; u/]sf] 5 / clwj]zg cGTo x'g] sd;]sd Ps dlxgf

cufj} dxf;efdf k7fOPsf] 5 /

-s_ Tof] ljw]os To; clwj]zgdf dxf;efn] kf; u/]g eg], /

-v_ k|ltlglw ;efn] csf{] clwj]zgdf To; ljw]osnfO{ km]/L kf;

u/L ;f] clwj]zgsf] cGTo x'g] sd;]sd Ps dlxgf cufj}

dxf;efdf k7fO ;s]sf] 5 eg], /

-u_ dxf;efn] Tof] ljw]os Ps dlxgf leq kf; u/]sf] 5}g eg],

dxf;efdf kf; geOsg klg ;f] ljw]os >L % sf]

:jLs[ltsf] nflu k]z ug{ ;lsg]5 .

t/ klxnf] clwj]zgdf k|ltlglw ;efn] kf; u/]sf]

ldlt / csf{] clwj]zgdf kf; u/]sf] ldlt aLrsf] cjlw

kfFr dlxgf eGbf sd ePsf] x'g'x'Fb}g .

-$_ of] wf/fsf] k|of]hgsf] lgldQ dxf;efn] ;+zf]wg u/L kf; u/]sf]

ljw]osdf ePsf] ;+zf]wgnfO{ k|ltlglw ;efn] OGsf/ u¥of] eg] dxf;efdf ljw]os

kf; ePsf] dflgg] 5}g .

Page 24: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 24

-%_ pkwf/f -#_ sf] k|of]hg lgldQ–

-s_ csf{] clwj]zg pxL ;+;bsf] jf To;kl5 cfpg] csf{]

;+;bsf] klg x'g ;S5 .

-v_ k|ltlglw ;efn] bf];|f] clwj]zgdf kf; u/]sf] ljw]osdf–

-!_ dxf;efn] klxnf] clwj]zgdf kf; u/]sf] ;+zf]wg /

-@_ ;dofj;fgn] ePsf] ;+zf]wg / cfg'if+lus ;+zf]wg

afx]s c¿ s'g} ;+zf]wg ePsf] 5}g eg] Tof] ljw]os

k|ltlglw ;efsf] klxnf] clwj]zgdf kf; ePsf]

ljw]os dflgg]5 .

$@=$@=$@=$@= zfxL :jLs[ltzfxL :jLs[ltzfxL :jLs[ltzfxL :jLs[ltM– -!_ wf/f $! adf]lhd >L % sf] :jLs[ltsf] lgldQ hj ljw]os k]z

ul/G5 >L % af6 ;f] ljw]os :jLs[t eof] jf c:jLs[t eof] egL ;"rgf aS;g]5 .

-@_ >L % af6 ljw]osnfO{ :jLs[lt aS;g] jf gaS;g] ljifodf

/fli6«okl/ifb\l;t k/fdz{ ug{ ;lsaS;g]5 / o:tf] k/fdz{ u/LaS;]kl5 df};"kmsf]

:jljj]sdf :jLs[lt gul/aS;g ;Gt'i6 xf]OaS:of] eg] >L % af6–

-s_ :jLs[lt aS;]sf] 5}g egL ;+;bsf] b'j} ;bgnfO{ ;"rgf

aS;g] 5, jf

-v_ c¿ a9\tf ljrf/ ljdz{ ug{sf] nflu Tof] ljw]os pTklQ

ePsf] ;bgdf lkmtf{ k7fOaS;g]5 / o:tf] ePdf >L % af6

df};"kmsf] :jljj]sn] To; ;bgnfO{ pQm ljw]os dfly

df};"kmsf] cjnf]sg k7fpg ;lsaS;g]5 .

-#_ of] ;+ljwfg adf]lhd >L % sf] :jLs[t k|fKt ePsf] ljw]os nfndf]x/

nfu]kl5 P]g elgg]5 .

$#=$#=$#=$#= ;efd'våf/f k|df;efd'våf/f k|df;efd'våf/f k|df;efd'våf/f k|df0f0f0f0fLLLLs/0f s/0f s/0f s/0f M– of] cfly{s ljw]os xf] egL ;efd'vn] :jx:t k|dfl0ft

gu/];Dd wf/f $! sf] pkwf/f -@_ cg';f/ s'g} ljw]os klg >L % sf] :jLs[ltsf]

nflu k]z ul/g] 5}g .

-@_ wf/f $! sf] pkwf/f -#_ sf] cfjZostf k"/f ePsf] 5 egL ;efd'vn]

:jx:t k|dfl0ft gu/];Dd s'g} ljw]os >L % sf :jLs[ltsf] nflu k]z ul/g] 5}g .

-#_ of] wf/f cGtu{t ;efd'vsf] k|To]s :jx:t k|dfl0ft lnvt kq ;a}

p2]Zosf] lgldQ clGtd x'g]5 / To; pk/ s'g} cbfntdf k|Zg p7fOg] 5}g .

Page 25: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 25

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––^̂̂̂

cfly{s sfo{k|0ffnLcfly{s sfo{k|0ffnLcfly{s sfo{k|0ffnLcfly{s sfo{k|0ffnL

$$=$$=$$=$$= ;fdfGo Joj:yf;fdfGo Joj:yf;fdfGo Joj:yf;fdfGo Joj:yf M– -!_ P]g jf P]gn] lbPsf] clwsf/ adf]lhd afx]s s'g} s/

nufOg] 5}g .

-@_ of] ;+ljwfg cg';f/ jf P]gn] lbPsf] clwsf/ afx]s ;+lrt sf]if jf c¿

s'g} ;/sf/L sf]if jf ;+;båf/f Jojl:yt wgaf6 s'g} lsl;dsf] Joo ul/g] 5}g .

-#_ P]gn] lbPsf] clwsf/ afx]s ;+lrt sf]if jf c¿ s'g} ;/sf/L sf]if jf

;+;båf/f Jojl:yt wg lwtf] /fvL s'g} shf{ lng' x'Fb}g .

-$_ o; efusf] s'g} s'/f >L % sf]] lghL /fh:j jf o:tf] /fh:jaf6 x'g]

Joodf nfu" x'g] 5}g .

$%=$%=$%=$%= ;+lrt sf]if;+lrt sf]if;+lrt sf]if;+lrt sf]if M– -!_ >L % sf] lghL /fh:j / :yfgLo s/ afx]s >L % sf]

;/sf/nfO{ k|fKt x'g] c¿ ;a} k|sf/sf /fh:j tyf s/af6 x'g] cfDbfgL /fh:jsf]

lwtf]df lnOPsf] ;a} shf{x¿ / P]gsf] clwsf/ cGtu{t lbOPsf] h'g;'s} C0f c;'n

x'Fbf k|fKt x'g] ;a} wg ;+;bn] csf{] s'g} Joj:yf gu/];Dd Pp6f ;/sf/L sf]ifdf

cfDbfgL afFlwOg]5 / o;nfO{ ;+lrt sf]if elgg]5 .

-@_ lgDglnlvt ljifo;+u ;DaGw ePsf s'/f ;+lrt sf]if dfly Jooef/

x'g]5 / o:tf] Joosf] nflu ;+;bsf] jflif{s :jLs[ltsf] h?/t kg{]5}g .

-s_ >L % tyf /fhkl/jf/df x'g] Joo,

-v_ lgDglnlvt JolQmnfO{ lbOg] kfl/>lds,–

-!_ k|wfg GofowLz jf ;jf{]Rr cbfntsf cGo

GofofwLzx¿,

-@_ lgjf{rg If]q ljefhg tyf lgjf{rg cfof]usf

;b:ox¿

-#_ nf]s ;]jf cfof]usf ;b:ox¿, /

-$_ dxfn]vf k/LIfs .

-u_ /fhb/jf/, ;jf{]Rr cbfnt, lgjf{rg If]q ljefhg tyf

lgjf{rg cfof]u, nf]s ;]jf cfof]u / dxfn]vf k/LIfs

ljefusf sd{rf/LnfO{ lbOg] kfl/>lds nufot k|zf;g

Joox¿,

Page 26: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 26

-3_ Jofh / C0f lgjf/0f sf]ifaf6 x'g] Joo, k"FhLsf] r'Qmf jf

lgqmfd0f / C0f k|fKt ubf{sf]] c¿ Joo ;+lrt sf]ifsf]

lwtf]df sf9]sf] C0fsf] ljdf]rg / o; ;DaGwL sfddf nfUg]

vr{ ;d]t >L % sf] ;/sf/n] lbg'kg{] ;a} Joo,

-ª_ >L % sf] ;/sf/sf] lj?4 cbfnt jf ljz]if cbfnt -

cbfntsf] clwsf/ k|fKt s'g} c8\8f_ af6 ePsf] km};nf jf

l8u|L cg';f/ ltg{' kg{] /sd,

-r_ of] ;+ljwfg jf P]gn] ;+lrt sf]ifaf6 vr{ ug{] elg lgwf]

u/]sf] /sd .

$^=$^=$^=$^= /fh:j / Joosf] cg'dfg/fh:j / Joosf] cg'dfg/fh:j / Joosf] cg'dfg/fh:j / Joosf] cg'dfg M– -!_ >L % af6 k|To]s cfly{s jif{df k|ltlglw ;efsf]

;Dd'v b]xfo adf]lhdsf s'/f v'nfO{ cfly{s ljj/0f k]z ug{ nufOjS;g]5 .

-s_ ut cfly{s jif{sf] pknAw ;|f]taf6 /fh:jsf] cg'dfg,

-v_ s/ ;DaGwL sfg"gdf k|:tfljt kl/jt{gsf] k|efj,

-u_ ;+lrt sf]if k|lt Jooef/ ePsf] rflx+bf] /sdx¿,

-3_ ;+;bsf] dtbfgn] Joo x'g] rflxFbf] /sdx¿,

-ª_ C0fsf] ¿kdf Joj:yf ul/Psf] /sdx¿ .

-@_ ;+;bsf] dtbfgn] Joo x'g] rflxFbf] /sd zLif{s / pkzLif{sx¿df

lglb{i6 ul/g]5 / zLif{s cg';f/ tL /sdnfO{ ljlgof]hg u/L ljlgof]hg ljw]osdf

tL zLif{sx¿ ufeL >L % sf] ;/sf/nfO{ pQm /sdx¿ lbg] egL dtbfg ug{]5 .

ljw]osdf lglb{i6 ul/Psf zt{ adf]lhd ljlgof]hg ljw]osn] Ps zLif{saf6 csf{]

zLif{sdf ;fg{ x'g] clwsf/ lbg ;Sg]5 .

$&=$&=$&=$&= k"/s / a9Lsf] lgldQ dtbfgk"/s / a9Lsf] lgldQ dtbfgk"/s / a9Lsf] lgldQ dtbfgk"/s / a9Lsf] lgldQ dtbfg M– s'g} cfly{s jif{df b]xfosf] cj:yf kg{ cfPdf

>L % af6 zLif{s / pkzLif{sdf lglb{i6 ePsf] k"/s cg'dfg k|ltlglw ;efsf]

;Dd'v /fVg nufOaS;g]5 / tL zLif{sx¿ k"/s ljlgof]hg ljw]osdf ufleg]5 .

-s_ rfn" cfly{s jif{sf] lgldQ s'g} ;]jfsf] nflu vr{ ug{ clwsf/ lbPsf] /sd

ckof{Kt eof] eg] jf To; jif{sf]] lgldQ ljlgof]hg P]gn] clwsf/ glbPsf]

gofF ;]jfdf Joo ug{'kg{] h?/t k¥of] eg] jf

-v_ To; cfly{s jif{df s'g} ;]jfsf] lgldQ dtbfgåf/f :jLs[t ePsf] /sd eGbf

clws dfqfdf wg vr{ ePsf]5 eg] .

Page 27: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 27

$*=$*=$*=$*= k]ZsL cg'bfgk]ZsL cg'bfgk]ZsL cg'bfgk]ZsL cg'bfg M– -!_ o; kl/R5]bdf o; cl3 h];'s} n]lvPsf] eP tfklg ljlgof]hg

ljw]os ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf cfufdL cfly{s jif{sf] c+zsf] cg'dfg ul/Psf]

Joosf] lgldQ cufj} k]ZsLsf] ¿kdf /sd lbg dtbfg ug{] ;+;bsf] clwsf/ x'g]5 .

-@_ wf/f $^ df ul/Psf Joj:yf cg';f/ /fh:j Joosf] cg'dfg pkl:yt

gul/P;Dd k]ZsL cg'bfg k|ltlglw ;efdf k|:t't ul/g] 5}g /–

-s_ cfufdL cfly{s jif{sf] klxnf] rf/ dlxgfsf] lgldQ cg'dfg

ul/Psf] JooeGbf k]ZsL cg'bfgsf] /sd clws x'g] 5}g .

-v_ k]ZsL cg'bfg k]ZsL–cg'bfg–ljw]osdf ufleg]5 / k[ys

/sdx¿ ljlgof]hg k[ys ljw]osdf k[ys k[ys zLif{sdf

ljlgof]lht x'g]5 .

-u_ k]ZsL cg'bfg ljw]osdf >L % sf] :jLs[lt k|fKt geP;Dd

k]ZsL cg'bfgaf6 s'g} Joo ul/g] 5}g .

$(=$(=$(=$(= pwf/f] cpwf/f] cpwf/f] cpwf/f] cg'bfgg'bfgg'bfgg'bfgM– o; kl/R5]bdf o; cl3 h] n]lvPsf] ePtfklg k|fs[lts sf/0f jf

afXo cfqmd0fsf] wDsL jf cfGtl/s lj£g jf c¿ s'g} sf/0fn] ubf{ /fi6«JofkL jf

:yfgLo ;+s6fj:yf ePdf wf/f $^ cGtu{t rflxg] ljj/0f lglb{i6 ug{ cJojxfl/s

/ /fHosf] ;'/Iff jf lxtsf] b[li6n] cjf~5gLo 5 eGg] s'/fdf >L % ;Gt'i6

xf]OaS;]df To; kl/l:yltdf Joosf] >L % af6 jf~5gLo 7x/fOaS;]sf] ljj/0fdfq

ePsf] pwf/f] cg'bfg ljw]os >L % af6 k|ltlglw ;efsf] ;Dd'v /fVg nufOaS;g]5

.

%)=%)=%)=%)= cfsl:ds sf]ifcfsl:ds sf]ifcfsl:ds sf]ifcfsl:ds sf]ifM– P]gåf/f cfsl:ds sf]ifsf gfdn] Pp6f sf]if :yfkgf ug{ ;lsg]5

/ pQm sf]ifdf ;do ;oddf P]gn] lgwf] u/] cg';f/ /sd hDdf ul/g]5 . of] sf]if

>L % sf] ;/sf/sf] lgoGq0fdf /xg]5 / >L % af6 :jLs[lt aS;]adf]lhd ;f]

sf]ifaf6 cfsl:ds vr{sf nflu Joo ul/g]5 . oyf;So rfF8f] o:tf] Joosf] /sd

k"/s cg'bfgsf] ¿kdf ;f]wegf{sf nflu ;+;bdf k]z ul/g]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––&&&&

Joj:yflksf clwsf/Joj:yflksf clwsf/Joj:yflksf clwsf/Joj:yflksf clwsf/

%!=%!=%!=%!= ;f;f;f;fdfGo Joj:yfkg clwsf/dfGo Joj:yfkg clwsf/dfGo Joj:yfkg clwsf/dfGo Joj:yfkg clwsf/M– o; ;+ljwfgdf ePsf] Joj:yfx¿sf] clwgdf /xL

g]kfnsf] zflGt ;'/Iff / ;'zf;gsf] nflu sfg"g agfpg] clwsf/ ;+;bnfO{ x'g]5 .

Page 28: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 28

%@=%@=%@=%@= cWofb]zMcWofb]zMcWofb]zMcWofb]zM– -!_ ;+;bsf] b'j} ;bgsf] clwj]zg gePsf jvtdf tTsfn s]xL ug{

cfjZos kl/l:ylt cfPsf] 5 eGg] s'/fdf >L % ;Gt'i6 xf]OaS;]df o; ;+ljwfgsf]

pkaGwsf] k|lts"n gx'g] u/L df};"kmaf6 kl/l:ylt cg';f/ cfjZos ;lDem aS;]sf]

cWofb]z hf/L ug{ ;lsaS;g]5 .

-@_ pkwf/f -!_ cg';f/ hf/L ePsf] cWofb]z P]g ;/x dfGo x'g]5 . t/

o:tf] k|To]s cWofb]z–

-s_ cWofb]z hf/L ePkl5 a;]sf] ;+;bsf] b'j} ;bgdf k]z

ul/g]5 / ;+;bsf] b'j} ;bgn] c:jLsf/ ug{] k|:tfj kf;

u/]df vf/]h x'g]5 .

-v_ >L % af6 h'g;'s} ;dodf vf/]h x'g ;Sg]5 .

-u_ v08 -s_ jf -v_ adf]lhd vf/]h gePdf ;+;bsf] a}7s

a;]sf] $% lbgkl5 :jtM lg:s[o x'g]5 .

:ki6:ki6:ki6:ki6LLLLs/0fs/0fs/0fs/0f– ;+;bsf] ljleGg ;bg cl3kl5 u/L a;]sf]5

eg] o; pkwf/fsf] tfTko{sf] nflu h'g ;bg kl5 a;]sf]5

;f] ;bgsf] a}7s a;]sf] ldltn] ;+;bsf] a}7s a;]sf]

;dosf] u0fgf x'g]5 .

%#=%#=%#=%#= ;+ljwfg ;+zf]wgM;+ljwfg ;+zf]wgM;+ljwfg ;+zf]wgM;+ljwfg ;+zf]wgM– -!_ ;+;bsf] b'j} ;bgaf6 kf; ePsf] ljw]osdf >L % af6

:jLs[lt aS;L nfndf]x/ nfu]kl5 To;åf/f ;+;bn] o; ;+ljwfgsf] s'g} klg s'/fnfO{

;+zf]wg jf vf/]h ug{ ;Qm5 . t/–

-s_ ;+ljwfgdf ;+zf]wg ug{] ljw]ossf] gfd ;+ljwfg ;+zf]wg

ljw]os elgg]5 / ;+ljwfg ;+zf]wg ;DaGwL afx]s cGo s'g}

s'/f To;df /xg] 5}g .

-v_ k|ltlglw ;ef tyf dxf;efsf] a]Unfa]Un} a}7sdf ljw]ossf]

clGtd k7g x'Fbf pQm ;bgx¿sf ;a} ;b:o ;+Vofsf] sd;]

sd b'O{ ltxfO ;b:ox¿sf] ;dy{g k|fKt ePg eg] Tof]

ljw]os pQm ;efx¿df kf; ePsf] dflgg] 5}g .

-u_ >L % sf] :jLs[ltsf] nflu k]z x'Fbf Tof] ljw]osdf cWoIf

tyf ;efd'våf/f of] pkwf/fsf] pkaGwx¿ kfngf ul/Psf]

Joxf]/fsf] k|df0fkq :jx:tflÍt ePsf] x'g]5 .

Page 29: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 29

-3_ :jLs[lt aS;g] of gaS;g] lgwf] >L % af6 df};"kmsf]

:jljj]sdf ul/aS;g]5 .

-@_ pkwf/f -!_ cGtu{t cWoIf tyf ;efd'vsf] k|To]s :jx:t k|dfl0ft

lnvt kq ;a} p2]Zosf] lgldQ clGtd x'g]5 / o; pk/ s'g} cbfntdf k|Zg

p7fOg] 5}g .

%$=%$=%$=%$= aflemPsf P]g sfg"g cj}w u/fpg] pkfoaflemPsf P]g sfg"g cj}w u/fpg] pkfoaflemPsf P]g sfg"g cj}w u/fpg] pkfoaflemPsf P]g sfg"g cj}w u/fpg] pkfoM– k|fKo cGo s'g} pkfodf lj/f]w gx'g]

u/L o; ;+ljwfg;Fu aflemPsf]n] s'g} P]g jf cGo sfg"gsf] ;a} jf s]xL s'/f

aflemPsf] 5 egL cf/f]k nufpg] JolQm b]xfosf] s'/fsf] nflu ;jf{]Rr cbfntdf

hfg ;Sg]5 .

-s_ pQm aflemPsf sfg"gsf aflemP hlt s'/fx¿ cj}w egL ;jf{]Rr cbfntaf6

3f]lift xf];\ egL, /

-v_ ;jf{]Rr cbfntaf6 plrt 7x/fPsf] k|f;+lus tyf k"/s lgjf/0fsf nflu

cfb]z xf];\ egL .

%%=%%=%%=%%= ;+s6sfnLg clwsf/;+s6sfnLg clwsf/;+s6sfnLg clwsf/;+s6sfnLg clwsf/ M– -!_ >L % sf] :jljj]sdf s'g} uDeL/ ;+s6 ljBdfg eO{

h;af6 g]kfnsf] ;Dk"0f{ jf s'g} efusf] ;'/Iff jf cfly{s hLjg o'4n] jf aflx/L

cfqmd0fn] jf cfGtl/s pkb|jn] ;+tKt 5 eGg] nfu]sf] 5 eg] df};"kmaf6 df};"kms}

:jljj]sdf b]xfo adf]lhd ug{] u/L 3f]if0ff ug{ ;lsaS;g]5 / o; ;+ljwfgsf]

pkaGwsf] k|rngnfO{ k"0f{ jf cf+lzs dfqfdf lgnDag ug{] Joj:yfx¿ nufot

3f]if0ffsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{sf] nflu df};"kmaf6 cfjZos jf jf~5gLo

;lDemaS;]sf] k|f;+lËs / cfg'iflËs Joj:yfx¿ o:tf] h'g;'s} 3f]if0ffdf /xg

;Sg]5g\ .

-s_ 3f]if0ffdf tf]lsP;Dd df};"kmsf] sfo{x¿ df};"kmaf6

:jljj]sdf u/L aS;g] u/L

-v_ ;+;b jf cGo s'g} ;/sf/L lgsfo jf clwsf/Ldf lgxLt jf

tL åf/f k|of]u x'g] ;a} jf s'g} clwsf/ df};"kmn] g} u|x0f

ul/aS;g] u/L

t/– o; pkwf/fsf] s'g} s'/fn] klg df};"kmaf6

;jf{]Rr cbfntdf lgxLt jf To;åf/f k|of]u x'g] s'g} klg

Page 30: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 30

clwsf/ u|x0f jf o; ;+ljwfgsf] efu ^ df ul/Psf]

Joj:yfx¿ k"0f{ jf cf+lzs dfqfdf lgnDag ul/aS;g] 5}g .

-@_ o:tf] s'g} 3f]if0ff csf{] 3f]if0ffåf/f vf/]h jf kl/jlt{t x'g ;Sg]5 .

-#_ klxnf] 3f]if0ffnfO{ vf/]h ug{] 3f]if0ff afx]s o; wf/f cGtu{t ePsf] cGo

3f]if0ff afx| dlxgfsf] cjlw gf3]kl5 lgliqmo x'g]5 k/Gt' k"gM csf{] 3f]if0ffåf/f

gljs/0f x'g ;St5 / uDeL/ ;+s6sfnLg kl/l:ylt cj ljBdfg 5}g egL >L %

;Gt'i6 xf]OgaS;];Dd Pj+ /Lt rln/xg]5 .

-$_ >L % af6 o; wf/f cGtu{t clwsf/ u|x0f u/L agfO{aS;]sf] s'g} klg

sfg"g P]gåf/f cufj} vf/]h jf k"gM Jojl:yt gePdf o; wf/f cGtu{tsf] 3f]if0ff

nfu" x'g 5f8]sf] ^ dlxgf ljt]kl5 lgliqmo x'g]5 .

-%_ >L % af6 o; wf/f cGtu{t clwsf/ k|of]u u/L aS;bf oyf;fWo

/fli6«o kl/ifb\;Fu k/fdz{ u/L sfo{ ul/aS;g]5 .

%^=%^=%^=%^= ;+j}wflgs oGq ljkmn ePdf ;+s6sfnLg clwsf/x¿;+j}wflgs oGq ljkmn ePdf ;+s6sfnLg clwsf/x¿;+j}wflgs oGq ljkmn ePdf ;+s6sfnLg clwsf/x¿;+j}wflgs oGq ljkmn ePdf ;+s6sfnLg clwsf/x¿ M– -!_ o; ;+ljwfgåf/f

cfof]lht ;+;bLo zf;g k4lt eË ePsf] 5 / wf/f !& åf/f k|bQ clwsf/x¿ To;

kl/l:yltdf ckof{Kt 5 eGg] s'/f /fli6«o kl/ifb\;Fu k/fdz{ u/LaS;] kl5 >L % sf]

:jljj]sdf nfu]df df};"kmaf6 3f]if0ffåf/f df};"kmsf] :jljj]sdf o; ;+ljwfgsf] efu

#, $, / % sf] s'g} klg pkaGw lgnDag ug{ / g]kfn clw/fHosf] zf;gsf] nflu

df};"kmsf] :jljj]sdf cfjZos 7xl/Psf c:yfoL Joj:yf ug{ ;lsaS;g]5 .

t/–

-s_ df};"kmsf] :jljj]sdf ;+;bsf] Pp6fdfq jf b'j} ;bgnfO{

lgnDag ug{ cfjZos 5 eGg] gnfu];Dd To:tf] ul/aS;g]

5}g .

-v_ df};"kmaf6 ;+;bsf] Pp6f ;bg lgnDag ug{' kg{] cfjZos

;DemLaS;]df of] wf/fdf JoQm s'/fx¿sf] clwgdf /xL >L %

/ lgnDag gePsf] ;bgsf] ;+;båf/f sfg"gx¿ agfOg]

5g\ .

-u_ wf/f %# n] Joj:yf u/]sf] lsl;d / 9fFrfdf afx]s >L %

af6 o; wf/f cGtu{t of] ;+ljwfgnfO{ :yfoL tj/n] ;+zf]wg

ul/jS;g] 5}g .

Page 31: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 31

-@_ pkwf/f -!_ cGtu{t h'g;'s} 3f]if0ff klg kl5 x'g] 3f]if0ffåf/f vf/]h jf

kl/jlt{t x'g ;Sg]5 .

-#_ klxnf] 3f]if0ffnfO{ vf/]h ug{] 3f]if0ff afx]s o; wf/f cGt{ut ePsf] cGo

afx| dlxgfsf] cjlw gf3]kl5 lgl:qmo x'g]5 t/ k'gM csf{] 3f]if0ffåf/f gljs/0f x'g

;Qm5 / >L % sf] :jljj]sdf o; ;+ljwfgåf/f cfof]lht ;+;bLo zf;g k4lt

k"0f{tof k'gM :yflkt x'g ;St5 eGg] s'/fdf ;Gt'i6 xf]OgjS;];Dd o:t} qmdn] rnL

/xg]5 .

t/– >L % sf] :jljj]sdf lgDglnlvt cj:yf 5 eGg] ;Gt'i6 e} gjS;];Dd

o; wf/f cGtu{t s'g} 3f]if0ff k'gM gljs/0f x'g ;Sg] 5}g .

-s_ ;+;bLo zf;g k4lt o:tf] k|sf/n] eË ePsf] 5 ls cfd

lgjf{rg u/fpg cJojxfl/s x'g hfG5 eg] jf

-v_ cfd lgjf{rg e/v/} ePsf] 5 t/ o; ;+ljwfgåf/f

cfof]lht tl/sfaf6 ;+;bLo zf;g k4lt cg';f/ sfd rNg

;St}g eGg] .

-$_ o; ;+ljwfgnfO{ ;+zf]wg ug{] afx]s o; wf/f cGtu{t hf/L ePsf]

3f]if0ff d'tfljs agfOPsf] s'g} klg sfg"g, P]gåf/f cufj} vf/]h jf k'gM Jojl:yt

gePdf o; wf/f cGtu{tsf] 3f]if0ff nfu" x'g 5f8]sf] ^ dlxgf ljt]kl5 lgl:qmo

x'g]5, / of] ;+ljwfgnfO{ ;+zf]wg ug{] sfg"g rfxL+ o; wf/f cGtu{t hf/L ePsf]

3f]if0ff nfu" x'g 5f8] kl5 lgl:qmo x'g]5 .

efuefuefuefu––––^̂̂̂

GofokflnsfGofokflnsfGofokflnsfGofokflnsf

%&=%&=%&=%&= ;jf{]Rr cbfntsf Gofo;jf{]Rr cbfntsf Gofo;jf{]Rr cbfntsf Gofo;jf{]Rr cbfntsf GofoffffwLzx¿wLzx¿wLzx¿wLzx¿M– -!_ k|wfgdGqL;Fu k/fdz{ u/L tyf pko'Qm

;jf]{Rr cbfntsf ;fIfL aS;]sf] GofofwLzsf] /fo ;d]t a'emL >L % af6 df};"kmsf]

:jljj]sdf g]kfnsf] k|wfg GofofwLz lgo'Qm ul/aS;g]5 .

-@_ ;jf{]Rr cbfntsf cGo GofofwLzx¿sf] lgo'lQm k|wfg GofofwLz;+u

k/fdz{ u/L / pko'Qm ;DemL aS;]sf]] ;jf{]Rr cbfntsf cGo GofofwLzsf] /fo

;d]t a'emL aS;L >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sdf ul/aS;g]5 .

Page 32: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 32

-#_ pkwf/f -$_ sf]] clwgdf /xL k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf

cGo GofofwLz cfˆgf] kbfjlw k"0f{ geP;Dd cfˆgf] kbdf axfn /xg]5g\ .

-$_ k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf cGo GofofwLz–

-s_ >L % sf ;dIf ;dfj]bg k]z u/L cfˆgf] kbaf6 /fhLgfdf

ug{;Sg]5 .

-v_ v/fa cfr/0f jf cof]Uotfn] ubf{ cfˆgf] kbsf] st{Jo

kfng ug{ c;dy{ 5 eGg] s'/f >L % af6 lgo'Qm cfof]un]

7x/ l/kf]6{ k]z u/]df >L % af6 df};"kmsf] :jljj]sn]

lghnfO{ kbaf6 x6fpg ;lsaS;g]5 .

t/– cf/f]k nfu]sf k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr

cbfntsf GofofwLznfO{ cfof]udf cfˆgf] ;kmfO{sf] lgldQ

k"/f df}sf lbgaf6 a+lrt ul/g] 5}g .

-%_ pkwf/f -$_ sf] v08 -v_ cg';f/ u7Lt cfof]unfO{ aofg lng], ;fIfL

k|df0f a'‰g] tyf cfˆgf] cfof]usf] cjx]ngfsf] nflu ;hfo ug{] ;d]t ;a} lsl;dsf]

clwsf/ x'g]5 .

-^_ k|wfg GofofwLz jf cGo GofofwLzn] kfpg kg{] kfl/>lds, kbfjlw tyf

gf]s/Lsf cGo zt{ sfg"gåf/f lgwf{l/t x'g]5, To;/L lgwf{l/t geP;Dd >L % af6

tf]lsaS;] adf]lhd x'g]5, k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf cGo GofofwLz

cfˆgf] kbdf axfn /x];Dd lghnfO{ dsf{ kg{] u/L kbfjlw / kfl/>lds ;DaGwL zt{

ablng] 5}g / ;f] kfl/>lds ;+lrt sf]if k|lt Jooef/ x'g]5 .

-&_ pkwf/f -!_ / -^_ ;jf{]Rr cbfntsf sfod d'sfod k|wfg

GofofwLznfO{ tyf pkwf/f -@_ / -^_ ;jf{]Rr cbfntsf :yfoL jf cltl/Qm

GofofwLznfO{ ;d]t nfu" x'g]5 .

%*=%*=%*=%*= ;jf{]Rr cbfntdf d'2fx¿ lemsfpg;jf{]Rr cbfntdf d'2fx¿ lemsfpg;jf{]Rr cbfntdf d'2fx¿ lemsfpg;jf{]Rr cbfntdf d'2fx¿ lemsfpg] M– dftxtsf] c8\8f cbftndf kl//x]sf] s'g}

d'2f dfldnfdf ;+ljwfgsf JofVof h:tf] hl6n sfg"gL k|Zg ;dfj]z 5 / d'2f

lsgf/f nufpgfnfO{ To;sf] lg0f{o cfjZos 5 egL ;jf{]Rr cbfntnfO{ nfu]df

;jf{]Rr cbfntn] Tof] d'2f dfldnf lemsfO{–

-s_ d'2f ;d]t lsgf/f nufpg ;Qm5 jf

Page 33: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 33

-v_ pQm sfg"gL k|Zgsf] lg0f{o u/L ;f] lg0f{osf] gSsn ;fy /fvL lemsfO{

cfPsf] c8\8f cbfntdf lkmtf{ k7fpg ;S5 . dftxtsf] ;f] c8\8f

cbfntn] lsgf/f nufpg af+sL d'2f lkmtf{ cfPkl5 ;f] sfg"gL lg0f{o;+u

;fdGh:o /fvL d'2f lsgf/f nufpg] sf/jfO{ ug{]5 .

efuefuefuefu––––&&&&

nf]s ;]jf cfof]unf]s ;]jf cfof]unf]s ;]jf cfof]unf]s ;]jf cfof]u

%(=%(=%(=%(= nf]s ;]jf cfof]unf]s ;]jf cfof]unf]s ;]jf cfof]unf]s ;]jf cfof]u M– -!_ Ps nf]s;]jf cfof]u /xg]5, To;df >L % af6 tf]lsjS;]

hlt ;b:ox¿ /xg]5g\ h;dWo] >L % af6 tf]lsaS;]sf] Ps ;b:o cfof]usf] cWoIf

x'g]5 .

-@_ nf]s ;]jf cfof]usf] sd;]sd PsltxfO{ ;b:o jxfn x'g' eGbf 7Ls %

jif{ cl3;Dd ;/sf/L gf]s/Ldf g/x]sf] JolQm x'g]5 .

-#_ nf]s ;]jf cfof]usf ;b:o >L % af6 lgo'Qm ul/aS;g]5 .

-$_ s'g} JolQm dxf;ef jf k|ltlglw;efsf] ;b:o 5 eg] ;f] JolQm nf]s

;]jf cfof]usf] ;b:odf lgo'Qm x'g] 5}g .

-%_ nf]s ;]jf cfof]usf] ;b:o lgo'lQm kfPsf] ldltn] % jif{;Dd cfˆgf]

kbdf jxfn /xg]5 .

t/–

-s_ >L % sf ;dIf lnlvt ;dfj]bg k]z u/L /fhLgfdf ug{

;Sg]5 .

-v_ ;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLz ;/x ;dfg cfwf/df / ;dfg

tl/sfn] kbaf6 x6fOg] 5g\ .

-^_ nf]s;]jf cfof]usf] ;b:odf lgo'Qm ePsf] JolQm ;f] kbdf sfod

g/x]kl5 c¿ ;/sf/L ;]jfsf] nflu u|fXo x'g]5}g .

t/ nf]s;]jf cfof]udf k'glg{o'lQmsf] nflu ufXo x'g]5 .

-&_ nf]s;]jf cfof]usf ;b:osf] kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{x¿

sfg"gåf/f Joj:yf geP;Dd ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLz ;/x x'g]5, kfl/>lds

lgh axfn /x];Dd lghnfO{ dsf{ kg{] u/L ablng] 5}g / ;+lrt sf]if k|lt Jooef/

x'g]5 .

Page 34: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 34

^)=^)=^)=^)= nf]s;]jf cfof]usf] st{Jonf]s;]jf cfof]usf] st{Jonf]s;]jf cfof]usf] st{Jonf]s;]jf cfof]usf] st{Jo M -!_ >L % sf] ;/sf/sf] ;a} ;]jf jf kbdf egf{sf

lgldQ hfFr ug{] nf]s;]jf cfof]usf] st{Jo x'g]5 .

-@_ b]xfosf ljifodf nf]s;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kb{5 .

-s_ lghfdtL ;]jf tyf kbdf egf{ ug{] t/Lsf ;DaGwL ;a}

ljifox¿df,

-v_ lghfdtL ;]jf jf kbdf lgo'Qm ug{], ;?jf a9'jf ug{] tyf

lgo'lQm, ;?jf / a9'jf ubf{ pDd]bjf/x¿sf] ljifodf ljrf/

ug{] l;4fGtsf] ljifodf,

-u_ lghfdtL sd{rf/Lsf] cg'zf;g ;DaGwL ;a} ljifo / o;

;DaGwL :d[ltkq, ljlGtkq, ph'/L ;d]t ;a} ljifodf,

-3_ lghfdtL sd{rf/L jf lghfdtL sd{rf/L /x]sf] JolQmn]

cfˆg' kbsf] st{Jo kfng ubf{ ;f] ;DaGwdf lghsf] lj?4

ePsf] s'g} sfg"gL sf/jfO{df ;+/If0fsfnflu u/]sf] vr{

;+lrt sf]ifaf6 e/fOlbg' kg{] ljifosf] bfjf u/] lbg' kg{] jf

gkg{] eGg] lg0f{o ug{'kg{] ljifodf,

-ª_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆg' st{Jo kfng ubf{ x'g uPsf]

gf]S;fgLsf] jf hf]lvlddf k]Gzg jf pkbfgsf] bfjf u/]sf]

ljifo / slt lbg'kg{] xf] egL c+s lgwf{/0f ug{] ljifodf,

-r_ >L % sf] ;/sf/sf] h'g;'s} ;]jf jf kbsf] ljifodf >L %

af6 k/fdz{ dfluaS;]sf] h'g;'s} ljifodf .

-#_ o; wf/fsf] c¿ pkwf/fx¿df h] ;'s} n]lvPtf klg >L % af6 o;

ljifodf ;fwf/0f tj/;Fu jf ljz]iftM cd"s ljifox¿ jf cd"s kl/l:yltdf nf]s

;]jf cfof]u;Fu k/fdz{ lng cfjZos 5}g egL lgodåf/f tf]lsaS;]df ;f] adf]lhd

x'g]5 .

-$_ k|To]s jif{ nf]s;]jf cfof]un] cfkm"n] u/]sf sfdsf] l/kf]6{ >L % sf]

;dIf k]z ug{]5 / ;f] l/kf]6{ k|fKt ePkl5 >L % af6 To;sf] k|ltlnlk ;+;bdf

k7fpg nufOaS;g]5 . cfof]usf] k/fdz{ :jLsf/ gu/]sf] jf kfng gePsf] s'g}

s'/f eP To;sf] sf/0f ;d]t vf]lnPsf] 1fkgkq klg l/kf]6{ k|ltlnlksf] ;fy}

;+;bdf k7fpg nufOaS;g]5 .

Page 35: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 35

-%_ nf]s;]jf cfof]un] cfkm"n] pkwf/f -!_ adf]lhd ug{'kg{] s'g} sfd

cfb]zåf/f ;f] cfb]zdf tf]lsPsf] zt{sf]] clwgdf /xL k"/f ug{ >L % sf s'g}

sd{rf/LnfO{ ;'lDkg ;Sg]5 . To;/L ;'lDkPsf] clwsf/ adf]lhd >L % sf s'g}

sd{rf/Ln] u/]sf]] lg0f{odf lrQ ga'‰g] JolQmn] ;f] lg0f{o pk/ nf]s;]jf cfof]udf

ckLn ug{ ;Sg]5 / ;f] ckLn dfly nf]s;]jf cfof]un] u/]sf]] lg0f{o clGtd x'g]5 .

efuefuefuefu––––****

lx;fj hfFlx;fj hfFlx;fj hfFlx;fj hfFrrrr

^!=^!=^!=^!= dxfn]vf k/LIfsdxfn]vf k/LIfsdxfn]vf k/LIfsdxfn]vf k/LIfsM– -!_ >L % af6 Ps dxfn]vf k/LIfs lgo'Qm ul/aS;g]5 .

-@_ dxfn]vf k/LIfssf] kfl/>lds / ;]jfsf zt{ tyf kbfjlw P]gåf/f

lgoldt x'g]5g\ . To;sf] cefjdf >L % af6 aS;]sf] lgodfjnLåf/f lgoldt x'g]5 .

-#_ dxfn]vf k/LIfs eO;s]sf] JolQm ;/sf/L ;]jfdf lgo'Qm x'gsf] lgldQ

u|fXo x'g]5}g .

-$_ dxfn]vf k/LIfs kbdf /x'GHofn;Dd lghsf] kfl/>lds lghnfO{ dsf{

kg{] u/L kl/jt{g ul/g] 5}g / ;+lrt sf]if k|lt Jooef/ x'g]5 .

-%_ ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLz ;/x ;dfg cfwf/df / ;dfg t/Lsfn]

afx]s dxfn]vf k/LIfsnfO{ lghsf] kbfjlw vtd gxF'b} lgh ;f] kbaf6 x6fOg] 5}g .

^@=^@=^@=^@= lx;fa hfFr / l/kf]6{lx;fa hfFr / l/kf]6{lx;fa hfFr / l/kf]6{lx;fa hfFr / l/kf]6{M – -!_ dlGq-d08n, dxf;efsf] ;lrj, k|ltlglw ;efsf]

;lrj, ;jf{]Rr cbfnt, nf]s ;]jf cfof]u ;d]tsf] clkm; nufot ;/sf/L ;a}

ljefu tyf c8\8f cbfntsf] :ofxf;|]:tf lx;fj >L % sf] :jLs[ltaf6 ag]sf] 9fFrf

/ tl/sfdf dxfn]vf k/LIfsn] lgwf{/0f u/] cg';f/ /flvg]5 / dxfn]vf k/LIfsaf6

hfFlrg] 5 . dxfn]vf k/LIfs / lghsf ;xfosx¿nfO{ o:tf] x/lx;fj ;DaGwL ;a}

sfuhkq h'g;'s} avt x]g{ kfpg] clwsf/ x'g]5 .

-@_ dxfn]vf k/LIfsn] P]g adf]lhd lx;fj;Fu ;DalGwt o:t} c¿ sfd

ug{]5 / o:tf]df rflxg] clwsf/ ;d]t k|of]u ug{]5 .

-#_ o; wf/f adf]lhd cfkm"n] u/]sf] sfdsf] jflif{s l/kf]6{ dxfn]vf k/LIfsn]

>L %df r9fpg] 5 / df};"kmaf6 o:tf l/kf]6{x¿ ;+;bsf ;dIf /fVg nufOaSg]5 .

Page 36: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 36

efuefuefuefu––––((((

;fdfGo Joj:yfx¿;fdfGo Joj:yfx¿;fdfGo Joj:yfx¿;fdfGo Joj:yfx¿

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!

>L % sf] clwsf/>L % sf] clwsf/>L % sf] clwsf/>L % sf] clwsf/

^#=^#=^#=^#= /fhu2L pQ/flwsf/ ;DaGwL P]g agfpg] clwsf//fhu2L pQ/flwsf/ ;DaGwL P]g agfpg] clwsf//fhu2L pQ/flwsf/ ;DaGwL P]g agfpg] clwsf//fhu2L pQ/flwsf/ ;DaGwL P]g agfpg] clwsf/ M– wf/f %! df h];'s} n]lvPsf]

eP tfklg /fhu2L pQ/flwsf/ ;DaGwL P]g agfpg], ;+zf]wg ug{] / vf/]h ug{]

;Dk"0f{ clwsf/ >L % df dfq lglxt /x]sf] 5 / of] clwsf/ >L % af6 :jljj]sdf

k|of]u ul/aS;g]5 .

^$=^$=^$=^$= ;]gfsf] ;jf{]Rr sdf08;]gfsf] ;jf{]Rr sdf08;]gfsf] ;jf{]Rr sdf08;]gfsf] ;jf{]Rr sdf08 M– -!_ >L % sf] ;z:q ;]gfsf] ;jf{]Rr sdf08 -;dfb]z_

df};"kmdf /xg]5 / o; clwsf/sf] k|of]u P]gåf/f lgoldt x'g]5 .

-@_ P]gåf/f ;f] af/] Joj:yf geP;Dd >L % af6 b]xfo adf]lhd

ul/aS;g]5 .

-s_ ;z:q ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yf,

-v_ ;]gfsf clkm;/ tyf hjfgx¿nfO{ cfo'Qm kb -sldzg_

k|bfg,

-u_ k|wfg ;]gfkltsf] lgo'lQm / lghsf] clwsf/, st{Jo /

kfl/>lds lgwf{/0f .

-#_ ;z:q ;]gf ;DaGwL ljw]os jf ;+zf]wg >L % sf] l;kmfl/; ljgf

;+;bsf] ;bgx¿df k|:t't ul/g] 5}g .

^%=^%=^%=^%= >L % sf] sd{rf/Lsf] ;]jfsf] cjlw>L % sf] sd{rf/Lsf] ;]jfsf] cjlw>L % sf] sd{rf/Lsf] ;]jfsf] cjlw>L % sf] sd{rf/Lsf] ;]jfsf] cjlw M– o; ;+ljwfgåf/f jf o; ;+ljwfg cg';f/

jf tTsfn k|rlnt sfg"gdf k|lts"n Joj:yf ePsf]df afx]s >L % sf] sd{rf/L >L

% sf] OR5f cg';f/sf] cjlw;Dd cfˆg' kbdf jxfn /xg]5g\ .

^^=^^=^^=^^= ddddflkmflkmflkmflkmM– >L % af6 s'g} klg Gofoflwsf/L jf ljz]if cbfnt jf P]gåf/f lgo'Qm

clwsf/Låf/f lbOPsf] b08fb]znfO{ dfkmL, ljnDa, d'ntjL, :yug, kl/jt{g jf sd

ug{ ;lsaS;g]5 .

^&=^&=^&=^&= pkfpkfpkfpkfwwwwLLLL, ;Ddfg / lje"if0f, ;Ddfg / lje"if0f, ;Ddfg / lje"if0f, ;Ddfg / lje"if0f M– -!_ pkfwL, ;Ddfg of lje"if0fx¿ >L % af6 dfq

k|bfg x'g]5g\ .

Page 37: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 37

-@_ >L % af6 :jLs[lt lnP/ afx]s g]kfnL gful/sn] s'g} cGo b]zn] lbPsf]

pkfwL, ;Ddfg jf lje"if0fx¿ u|x0f ug{ x'Fb}g .

^*=^*=^*=^*= >L % df lgxLt /fhsLo clwsf/>L % df lgxLt /fhsLo clwsf/>L % df lgxLt /fhsLo clwsf/>L % df lgxLt /fhsLo clwsf/ M– o; ;+ljwfgdf jf tTsfn k|rlnt sfg"gdf

Joj:yf ul/Pb]lv afx]ssf >L % df lgxLt c¿ ;Dk"0f{ /fhsLo clwsf/x¿

df};"kmd} lgxLt /x]sf5g\ .

^(=^(=^(=^(= cbfntdf ;jfn hjfkm gx'g]cbfntdf ;jfn hjfkm gx'g]cbfntdf ;jfn hjfkm gx'g]cbfntdf ;jfn hjfkm gx'g] M– >L % af6 df};"kmsf] clwsf/ k|of]u ul/aS;]sf]df

jf df};"kmsf] st{Jo kfng ul/aS;]]df jf df};"kmaf6 ul/aS;]sf] c¿ s'g} sfdsf

;DaGwdf s'g} cbfntdf ;jfn hjfkm ul/g] 5}g .

t/ of] wf/fsf] s'g} s'/fn] >L % sf] ;/sf/ jf >L % sf s'g} sd{rf/Lsf]

lj?4 sfo{jfxL rnfpg kfpg] sfg"gn] lbPsf] clwsf/nfO{ ;Lldt u/]sf] ;lDemOg]

5}g .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@

ljljw Joj:yfljljw Joj:yfljljw Joj:yfljljw Joj:yf

&)=&)=&)=&)= /fi6«efiff/fi6«efiff/fi6«efiff/fi6«efiff M– b]jgful/ lnlkdf g]kfnL efiff g]kfnsf] /fi6«efiff x'g]5 .

&!=&!=&!=&!= ;ky;ky;ky;ky M– ;/sf/L ;]jfdf axfn x'g] ePsf] JolQmn] >L % k|lt df};"kmaf6 lgwf{l/t

¿kdf >4f, lgi7f / jkmfbfl/sf] ;ky lng' kg{]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####

JofVof / vf/]hL OToflbJofVof / vf/]hL OToflbJofVof / vf/]hL OToflbJofVof / vf/]hL OToflb

&@=&@=&@=&@= kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiff M– -!_ ljifo jf k|;Ën] csf{] cy{ gnfu]df o; ;+ljwfgdf–

-s_ æwf/fÆ eGgfn] o; ;+ljwfgsf] wf/f ;Demg' k5{ .

-v_ ægful/sÆ eGgfn] sfg"gdf eg] cg';f/ g]kfnsf] gful/s

ePsf] s'g} JolQm ;Demg' k5{ .

-u_ ædtbftfÆ eGgfn] ;+;bsf] ;b:osf] lgjf{rgdf dt lbg

kfpg] JolQm ;Demg' k5{ .

-3_ æcfd lgjf{rgÆ eGgfn] k|ltlglw ;efsf ;b:ox¿sf]

lgjf{rg tyf ;+;b lj36g ePkl5 x'g] pk/f]Qm ;b:ox¿sf]

lgjf{rg ;d]t ;Demg' k5{ .

-ª_ æg]kfnÆ eGgfn] g]kfn clw/fHo ;Demg' k5{ .

Page 38: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 38

-r_ æ;dfj]bgÆ eGgfn] To:tf] ;dfj]bg k]z ug{] JolQmsf] ;xL

k/]sf] lnvt ;Demg' k5{ .

-5_ æ;+;bÆ eGgfn] wf/f !* adf]lhd u7Lt ;+;bnfO{ ;Demg'

k5{ / To:t} cj:yfdf wf/f %^ sf] pkwf/f -!_ df ePsf]

k|ltaGwfTds jfSof+z -v_ df n]lvPsf] ;+;bnfO{ klg

hgfpF5 .

-h_ ækfl/>ldsÆ eGgfn] tnj, eQf, k]G;g / lhG;Lsf] ¿kdf

lbOg] c¿ s'g} t/xsf] kfl/>lds ;Demg' k5{ .

-em_ ædxf;ef;b\Æ eGgfn] ;f] ;dodf eO/fv]sf] dxf;efsf] s'g}

;b:o ;Demg' k5{ .

-@_ >L % nfO{ ;Daf]wg x'g] zAbx¿n] ljifo jf k|;+un] csf{] cy{ gnfu]df

clwsf/ kfPsf] pk/fh jf pk/fh kl/ifb\nfO{ / wf/f !! sf] pkwf/f -!)_ adf]lhd

clwsf/ k|of]u ug{] JolQmnfO{ ;d]t hgfpF5 .

-#_ ljifo jf k|;+un] csf{] cy{ gnfu]df o; ;+ljwfgdf JoQm ePsf

s'/fx¿sf] clwgdf /xL g]kfn sfg"g JofVof ;DaGwL P]g, @)!) o; ;+ljwfgnfO{

g]kfn sfg"g ;Dem]/ o; ;+ljwfgsf] JofVofdf nfu" x'g]5 .

&#=&#=&#=&#= ;+lIfKt gfd / k|sfzg;+lIfKt gfd / k|sfzg;+lIfKt gfd / k|sfzg;+lIfKt gfd / k|sfzgM– -!_ of] ;+ljwfgnfO{ g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg elgg]5 .

-@_ of] ;+ljwfgsf] wf/f %# cg';f/ ;+zf]wg ePsf] eP ;f] ;lxt ;do

;dodf Pslqt u/L ldnfO{ 5flkg]5 / >L % sf] ;/sf/sf] cfb]z adf]lhd k|sflzt

ePsf] ;+ljwfgsf] k|lt dfq b'?:t dflgg]5 .

&$=&$=&$=&$= vf/]hLvf/]hLvf/]hLvf/]hL M– g]kfn cGtl/d zf;g ljwfg vf/]h ul/Psf] 5 .

efuefuefuefu––––!)!)!)!)

;+qmd0fsfnLg Joj:yf;+qmd0fsfnLg Joj:yf;+qmd0fsfnLg Joj:yf;+qmd0fsfnLg Joj:yf

&%=&%=&%=&%= ;+ljwfg nfu" u/fpg] clwsf/;+ljwfg nfu" u/fpg] clwsf/;+ljwfg nfu" u/fpg] clwsf/;+ljwfg nfu" u/fpg] clwsf/ M– -!_ >L % af6 g]kfn cGtl/d zf;g ljwfg

nufot c¿ s'g} sfg"g jf of] ;+ljwfgdf h] eP tfklg tf]lsPsf] lbgdf of]

;+ljwfgnfO{ nfu" u/fpg h?/t ;lDemaS;]sf] sfd tf]lsPsf] lbg cufl8 k"0f{ ug{sf]

lgldQ k"0ff{lwsf/ df};"kmdf ;+lrt /flvaS;g]5 . df};"kmaf6 of] ;+ljwfgsf]

Joj:yfl;t d]n vfg]u/L tf]lsPsf] lbg cufl8 ul/aS;]sf] h'g;'s} sfd o;

Page 39: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 39

;+ljwfg cGtu{t pko'Qm clwsf/Ln] u/]sf] 7xl/g]5 / To;/L ePsf] sfd of]

;+ljwfgsf] Joj:yf cg';f/ tf]lsPsf] lbg kl5 vf/]h ug{], k|lt;+x/0f ug{], ;+zf]wg

ug{] jf kl/jt{g ug{] pQm clwsf/Lsf] clVtof/df afwf k'¥ofpg] 5}g .

-@_ pkwf/f -!_ df n]lvPsf] s'/fdf lj/f]w gkg{] u/L of] ;+ljwfg nfu" ug{]

dg;fon] >L % af6 u/LaS;]sf] h'g;'s} lgo'lQm o; ;+ljwfg cGtu{t ePsf]

;lDemOg]5 .

&^=&^=&^=&^= jt{dfg sfg"g hf/L /fVg' / cg's"njt{dfg sfg"g hf/L /fVg' / cg's"njt{dfg sfg"g hf/L /fVg' / cg's"njt{dfg sfg"g hf/L /fVg' / cg's"nggggkfg{'kfg{'kfg{'kfg{' M– -!_ P]gn] ;+zf]wg jf vf/]h geP

;Dd g]kfn cGtl/d zf;g ljwfg afx]s g]kfne/ jf g]kfnsf] s'g} efudf tf]lsPsf]

lbg cufl8;Dd nfu" /x]sf ;a} sfg"gx¿ pkwf/f -@_ adf]lhd cg"s"ng / kl/jt{g

ePhlt ;f] ePsf] ¿kdf / To;f] gePdf tf]lsPsf] lbg cufl8 nfu" /x]sf] ¿kdf

rfn" /xg]5 .

t/–wf/f * sf] pkwf/f -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd k|dfl0ft ul/P afx]ssf

o; ;+ljwfgsf] k|lts"n sfg"g tf]lsPsf] lbgn] tLg jif{ kl5 o; ;+ljwfg;Fu

aflemP hlt :jtM lgliqmo x'g]5g\ .

-@_ g]kfn e/ jf g]kfnsf] s'g} efudf nfu" /x]sf sfg"gx¿ o; ;+ljwfgsf]

Joj:yfsf] cg'¿k agfpg] clek|fon] >L % af6 cfjZos / Jojxfl/s 7fgL aS;]df

tf]lsPsf] lbgsf] tLg jif{ leq ;Dd cfb]zåf/f rflxg] hlt dfqfdf cg"s"ng /

kl/jt{g ug{ ;lsaS;g]5 . To:tf cfb]z hlxn];'s} hf/L ePsf] eP tfklg cfb]z

hf/L x'g' cl3 jf kl5 h'g ldlt b]lv k|f/De x'G5 eGg] ;f] cfb]zdf n]lvPsf] x'G5

;f]xL ldltb]lv lqmoflzn x'g]5 .

t/ tf]lsPsf] lbg eGbf cufl8sf] ldlt b]lv lqmoflzn x'g;Sg] 5}g .

&&=&&=&&=&&= afwf c8afwf c8afwf c8afwf c8\\\\sfp km'sfpg] clwsf/sfp km'sfpg] clwsf/sfp km'sfpg] clwsf/sfp km'sfpg] clwsf/ M– -!_ of] ;+ljwfg sfof{lGjt ug{ s'g} afwf

c8\sfp k/]df ;f] afwf c8\sfp km'sfpg >L % af6 cfjZos ;lDemaS;]sf] cfb]z

hf/L ug{ ;lsaS;g]5 / >L % af6 cfjZos tyf jf~5gLo ;lDemaS;] adf]lhd

yk 36 / kl/jt{gsf] ¿kdf ePsf] cg"s"ng adf]lhd cfb]zdf tf]lsPsf] cjlw;Dd

of] ;+ljwfgsf pkaGwx¿ rfn" /xg]5 egL To:tf] cfb]zåf/f lgb{]z ug{

;lsaS;g]5 .

t/– tf]lsPsf] lbgn] b'O{jif{ kl5 o:tf] s'g} cfb]z hf/L x'g]5}g .

Page 40: g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% · 1 g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!%g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)!% :jl:t>L lul//fhrqmr'8fdl0f g/gf/fo0f]Toflb ljljw lj

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np 40

-@_ pkwf/f -!_ cGtu{t hf/L ul/Psf] k|To]s cfb]z ;+;bsf] b'j} ;bgsf]

;Dd'v /flvg]5 / P]gåf/f ;+zf]lwt jf vf/]h x'g ;Sg]5 . To;/L ;+zf]wg jf vf/]h

geP;Dd o;} ;+ljwfgdf k/] ;/x dflgg]5 .

Olt ;Djt @)!% ;fn kmfNu'0f ! ut] /f]h % z'ed\ .

---------------------------------------------------------------------------------

;fef/M sfg"g tyf ;+;bLo k|aGw dGqfno4f/f k|sflzt, @)!%

uf]/vfkq 5fkvfgfdf d'lb|t