;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko...

24
;zgkdeh Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko ;kb 36 nze 9-10 ;s`po-nes{po 2013 ;ogq;s ibi ;qhtk;st ËXkB w[Zy ;`gkde ftek; nkB`d T[g w[Zy ;`gkde J/. e/. fwFok ;`gkdeh wzvb ËekFe ;`gkde nBhsk i'Fh ekoiekoh ;zgkde oftzdo Bzdk ;jkfJe ;zgkde ohwk ekwok ;fj:'r ;[wB e[wko w[Zb fJe ekgh % 20@& o[L ;kbkBk % ` 100@& o[L gzi ;kbK bJh % ` 400@& o[L fe;/ th d/F d/ ;wkfie ns/ wkbh ftek; dk wkgd`v f;Zfynk j`[dh j?, f;Zfynk s'_ fpBK wBZ[y dk ftek; ;`Gt Bjh_ j? . e'Jh th d/F nfrnkBsk, Hohph ns/ GZ[y d/ f]bkÕ sd sZe fsnko Bjh_ j' ;edk id sZe fe T[; d/F d/ t;BheK ftZu f;Zfynk dk ftek; Bk j't/ . toswkB :[r ftZu f;Zfynk Ì nkw b'eK sZe gj`[uDk }o{oh j' frnk j? feT[_fe f;Zfynk d[nkok n;h_ o{VQhtkdh go`goktK d/ jB/o/ s'_ fBeb e/ nZi d/ gqrshFhb :[r ftZu edw Bkb edw fwbk e/ uZb ;ed/ jK ns/ ;wki ns/ d/F Ì Bth_ fdFk gqdkB eo ;ed/ jK . fJ; bJh ;kvk ;G dk fJj Õo} j? fe f;Zfynk d/ gquko-Ë;ko ftZu nkgDh Gkrhdkoh fBGkJhJ/ ns/ f;Zfynk d/ wkfXnw Bkb d/F dh soZeh ftZu nkgDk Gog{o ;fj:'r gqdkB eohJ/ . fe;/ d/F d/ r"ot dk Ëshe T[; d/F dh GkFk j`[dh j? . ;kvk ;G dk B?fse Õo} j? fe okFNoGkFk fjzdh Ì ngDk e/ T[; dk g{ok ;BwkB eohJ/ . ;jh noEK ftZu GkFk jh fe;/ d/F dh gfjukD j`[dh j? ns/ T[; d/F dh ;ZfGnsk, ;ZfGnkuko ns/ ;`;eko GkFk ftZu'_ jh T[ikro j`[d/ jB . fjzdh d/ Bkb-Bkb j'o Gkosh GkFktK th nkgDh ftF/F EK ns/ wjZssk oZydhnK jB . Bth_ fdZbh Bro gkfbek gohFd GkFktK d/ Ësh nkgDk Õo} fBGkT[_d/ j'J/ fjzdh, T[od{ ns/ gzikph ftZu gfsoektK dk gqekFB eo ojh j? . nZi d/ wBZ[y dk ihtB nB/e soQK dhnK ;wZf;nktK Bkb fxfonk j'fJnk j? . fJ; d/ Bkb jh toswkB :[r ftZu tXdh j'V d/ ekoB wBZ[y Ì wB'o`iB d/ bJh ;wK eZYDk w[Ffeb j' frnk j? . nfij/ ;w/_ ftZu fsT[jko jh wBZ[y d/ ihtB ftZu ;[yd pdbkt ns/ Bt/_gB dk ;`uko eod/ jB . Gkosh ;ZfGnkuko ftZu fsT[jkoK|¢s;tK dh ][Fp' ;wkJh j'Jh j? . fsT[jko jh ftfGzB ikshnK, GkFktK, ËKsK ns/ nbZr-nbZr fÕofenK d/ ftfGzB o`rK Ì fJe eoB ftZu ;dk s'_ jh wjZstg{oB G{fwek fBGkT[_d/ oj/ jB . rKXh i:`sh ns/ pkbwheh i:`sh s/ wjKg[oyK Ì Bw;eko ns/ d[ork nFNwh, d[;fjok, Jhd-T[b-}[jk dhnK nkg ;G Ì pj[s-p[js w[pkoeK \\ w[Zy ;`gkde

Transcript of ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko...

Page 1: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

;zgkdeh

Bth_ fdZbh

gkfbek ;wkuko;kb 36 nze 9-10

;s`po-nes{po 2013

;ogq;s

ibi ;qhtk;stËXkB

w[Zy ;`gkde

ftek; nkB`d�

T[g w[Zy ;`gkde

J/. e/. fwFok

;`gkdeh wzvb

ËekFe ;`gkde

nBhsk i'Fh�

ekoiekoh ;zgkde

oftzdo Bzdk�

;jkfJe ;zgkde

ohwk ekwok�

;fj:'r

;[wB e[wko

w[Zb

fJe ekgh % 20@& o[L

;kbkBk % ` 100@& o[L

gzi ;kbK bJh % ` 400@& o[L

fe;/ th d/F d/ ;wkfie ns/ wkbh ftek; dk wkgd`v f;Zfynk j`[dhj?, f;Zfynk s'_ fpBK wBZ[y dk ftek; ;`Gt Bjh_ j? . e'Jh th d/FnfrnkBsk, Hohph ns/ GZ[y d/ f]bkÕ sd sZe fsnko Bjh_ j' ;edkid sZe fe T[; d/F d/ t;BheK ftZu f;Zfynk dk ftek; Bk j't/ . toswkB:[r ftZu f;Zfynk Ì nkw b'eK sZe gj`[uDk }o{oh j' frnk j? feT[_fef;Zfynk d[nkok n;h_ o{VQhtkdh go`goktK d/ jB/o/ s'_ fBeb e/ nZi d/gqrshFhb :[r ftZu edw Bkb edw fwbk e/ uZb ;ed/ jK ns/ ;wkins/ d/F Ì Bth_ fdFk gqdkB eo ;ed/ jK . fJ; bJh ;kvk ;G dk fJjÕo} j? fe f;Zfynk d/ gquko-Ë;ko ftZu nkgDh Gkrhdkoh fBGkJhJ/ ns/f;Zfynk d/ wkfXnw Bkb d/F dh soZeh ftZu nkgDk Gog{o ;fj:'rgqdkB eohJ/ .

fe;/ d/F d/ r"ot dk Ëshe T[; d/F dh GkFk j`[dh j? . ;kvk ;G dkB?fse Õo} j? fe okFNoGkFk fjzdh Ì ngDk e/ T[; dk g{ok ;BwkBeohJ/ . ;jh noEK ftZu GkFk jh fe;/ d/F dh gfjukD j`[dh j? ns/ T[;d/F dh ;ZfGnsk, ;ZfGnkuko ns/ ;`;eko GkFk ftZu'_ jh T[ikro j`[d/jB . fjzdh d/ Bkb-Bkb j'o Gkosh GkFktK th nkgDh ftF/F EK ns/wjZssk oZydhnK jB . Bth_ fdZbh Bro gkfbek gohFd GkFktK d/ ËshnkgDk Õo} fBGkT[_d/ j'J/ fjzdh, T[od{ ns/ gzikph ftZu gfsoektK dkgqekFB eo ojh j? .

nZi d/ wBZ[y dk ihtB nB/e soQK dhnK ;wZf;nktK Bkb fxfonkj'fJnk j? . fJ; d/ Bkb jh toswkB :[r ftZu tXdh j'V d/ ekoB wBZ[yÌ wB'o`iB d/ bJh ;wK eZYDk w[Ffeb j' frnk j? . nfij/ ;w/_ ftZufsT[jko jh wBZ[y d/ ihtB ftZu ;[yd pdbkt ns/ Bt/_gB dk ;`ukoeod/ jB . Gkosh ;ZfGnkuko ftZu fsT[jkoK|¢s;tK dh ][Fp' ;wkJhj'Jh j? . fsT[jko jh ftfGzB ikshnK, GkFktK, ËKsK ns/ nbZr-nbZrfÕofenK d/ ftfGzB o`rK Ì fJe eoB ftZu ;dk s'_ jh wjZstg{oBG{fwek fBGkT[_d/ oj/ jB . rKXh i:`sh ns/ pkbwheh i:`sh s/ wjKg[oyKÌ Bw;eko ns/ d[ork nFNwh, d[;fjok, Jhd-T[b-}[jk dhnK nkg ;GÌ pj[s-p[js w[pkoeK \\

w[Zy ;`gkde

Page 2: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

fJ; nze ftZu Sg/ ftukoK Bkb ;`gkdeh wzvb, Bth_ fdZbh Bro gkfbek gohFd dk ;fjws j'Dk }o{oh Bjh_ . ;`gkde Ì ouBktK ftZu ;'X, eKN-SKN nkfde eoB dk g{ok nfXeko j? . fe;/ th soQK d/ fttkd dk i[vhFb y/so Bth_ fdZbh j't/rk .

]]]]]

pboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnK 3 Ë'. Bt ;`rhs f;zx(Fskpdh toQ/ «s/ ftF/F)

fszB H}bKfszB H}bKfszB H}bKfszB H}bKfszB H}bK 6 ;[oihs f;zx #;kiB«

no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/ 7 w{b b/ye L o;feB pKv[Bn)hDkje h}/orzn( . L fBowb Ë/wh

H}bH}bH}bH}bH}b 10 w'jB f;zx #p?oh«

rKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjk rKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjk rKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjk rKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjk rKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjk (b/y) 11 Ë/wG{FD r'fJb

uko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnK 13 wBËhs e"o GkNhnk(;b{e, ;fseko, nfj;k; s/ ;N?_vov)

e`w dh edo e`w dh edo e`w dh edo e`w dh edo e`w dh edo (pZfunK bJh ejkDh) 15 jfozdo f;zx r'rBk

fszB eftsktKfszB eftsktKfszB eftsktKfszB eftsktKfszB eftsktK 16 fJwo'}

]{p;{os w'V]{p;{os w'V]{p;{os w'V]{p;{os w'V]{p;{os w'V 17 ;kfjo b[fXnkDth

H}bH}bH}bH}bH}b 18 i;t`s f;zx ;/ytK

nB'yk dhg nB'yk dhg nB'yk dhg nB'yk dhg nB'yk dhg (eftsk) 19 nkswk f;zx fuZNh

d' pkb eftsktKd' pkb eftsktKd' pkb eftsktKd' pkb eftsktKd' pkb eftsktK 20 owBdhg frZb

gohFd rshftXhnKgohFd rshftXhnKgohFd rshftXhnKgohFd rshftXhnKgohFd rshftXhnK 21 -------

s[jkv/ ]ss[jkv/ ]ss[jkv/ ]ss[jkv/ ]ss[jkv/ ]s 24 -------

Bth_ fdZbh Bro gkfbek gohFd bJh nBhsk i'Fh d[nkok gqekfFs ns/ B{sB fËzNo}, n?c-89/12, Uybk fJzv;Nqhnb J/ohnk c/}-I, Bth_ fdZbh- 110020 s'_ Sgh . (Õ'B L 26817055)

;`goe ;{so L ;`gkde, gkfbek ;wkuko (d' wkf;e), ewok B`L 1209, pkoQth_ wzf}b,gkfbek e/_do, ;`;d wkor, Bth_ fdZbh-110001

Õ'B L 41501354-70/3209 t?Ap;kJhN L www.ndmc.gov.in

Page 3: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 3

pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZXndkeko j' r[}fonk j? . pj[s xZN gkme ikDd/j'Dr/ fe fÕbw-bkJhB ftZu nk¢D s'_ gfjbK T[jebeZsk fty/ r[o{d/t okfpzdoBkE N?r'o d/ FKshfBe/sB ftfdnkb/ ftZu fjzdh dk nfXnkge ;h ns/nzrq/}h ftZu ouBktK fbydk j`[dk ;h . vk. N?r'o Ìid'_ T[; B/ nzrq/}h ftZu fbyhnK j'JhnK nkgDhnKe[M eftsktK ftykJhnK sK N?r'o B/ fJ; rZb'_Bkok}rh ËrNkJh fe T[j nzrq/}h ftZu fbyD dh

< kdybf _hjB _[Tef uZtf hpkizg hb'p-Kw hDgkn JfkipfJ; soQK N?r'o dk efjDk wzB e/ ¢; B/ gzikph ftZu

. kshe {o[F kDybfgzikph d/ fJ; pj[gZyh ËfsGk tkb/ b/ye dk

iBw 1 wJh, 1913 Jh. Ì bkbk jop`; bkb ;kjBhd/ xo oktbfgzvh (gkfe;skB) ftZu j'fJnk . F[o{ftZu T[; B/ oktbfgzvh d/ r[o{e[b s'_ ;`;feqs GkFkdk frnkB Ëkgs ehsk . fco vh.J/.th. jkJh ;e{boktbfgzvh s'_ w?fNqe gk; eoe/ r"ofwzN ekbi

_'s o"jkb 1934 Jh. w?n~ uZtf .J/. horvf hd )h}/qrzn( Ëkgs ehsh .

1936 Jh. ftZu pboki dh Fkdh dfwnzsh BK dh;[jDh-;[BZyh w[fNnko Bkb j' rJh, i' fe u`rhBkfJek th ;h . ;kjBh B/ F[o{-F[o{ ftZu nkgD/ fgskd/ pikih d/ tgko ftZu th jZE tNkfJnk, go fJje`w ¢jÌ pj[sk g;`d Bk nkfJnk ns/ xo-tkfbnKÌ dZ;/ pH?o nukBe ebeZs/ ubk frnk . fJZE/

kv eu'bkn XZ;fË /d hdzjf hj Kndfzjfo . j}kohgq;kdfdt/dh d/ ËGkt j/m vk. N?r'o d/ ;`goe ftZu nkfrnk ns/ FKsh-fBe/sB ftZu nfXnkge fB:[esj' frnk .

1938 Jh. ftZu ¢j wjkswk rKXh d/ tkoXknkFow ftZu ubk frnk, fiZE/ T[; B/ skbhwh ;`x d/gZso #skbhw« ftZu e[M ;wK e`w ehsk . d{i/ ;`;ko-

Fskpdh toQ/ «s/ ftF/FFskpdh toQ/ «s/ ftF/FFskpdh toQ/ «s/ ftF/FFskpdh toQ/ «s/ ftF/FFskpdh toQ/ «s/ ftF/F

pboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnKpboki ;kjBh Ì :kd eofdnKË'Ë'Ë 'Ë 'Ë '. Bt ;`rhs f;zx Bt ;`rhs f;zx Bt ;`rhs f;zx Bt ;`rhs f;zx Bt ;`rhs f;zx

:Z[X d/ ;w/_ 1940 s'_ 1944 sZe ¢; B/ ph.ph.;h.;Jf . kshe ioke _'it o;_{TkBn /d hdzjf /ytf Bvzb

fgZS'_ Gkos gos e/ T[; B/ vkfJo?eNo u/sBk B`dokjh_ p`pJh dh wkfJnk Broh (fÕbw ;`;ko) ftZuËt/F ehsk . fJ; soQK ¢j 1945 Jh. s'_ fgZS'_fÕbwh-ndkeko ti'_ e`w eodk fojk .

27 nË?b, 1947 Ì pboki dh gsBh dfwnzshdk fdjKs j' frnk . 19 tfoQnK dh Gog{o itkBh

kd; /e /d wBi Ì wBpF huZp eJf hsznwfd hj uZtfdh Bh_d ;"_ rJh . 1949 ftZu pboki B/ ;`s'F BK

_'yZ[e hd ;if ,knbf ktoe jkntf ki{d bkB heVb hdd' pZu/ ni? ;kjBh (ËhefFs ;kjBh) ns/ p/Nh ;B'po

wde-/FeB /d ksgf /Dgkn hBjk; sFfehË . /J'j kd?gs/ ubdk j'fJnk fÕbw-nfGB/sk ti'_ ekoi eo

. ?j kjofpboki ;kjBh fJgNk (fJzvhnB ghgb} EhJ/No

n?;';hJ/FB) ns/ ËrshFhb b/ye ;`rmB ftZutX-uVQ e/ fjZ;k b?_dk fojk . ¢j nkb fJzvhnk :{Ec?vo/FB, Gkos-o{; ebuob ;[;kfJNh ns/ B?FBbebuob co`N fijhnK ;`;EktK dk ËXkB fojk .b`vB ftZu ofjzfdnK jh T[j wkoe;tkd d/ gqGktj/m nk frnk ;h, fi; Ì ¢; B/ nzsw ;w/_ sZefBGkfJnk . ;dhth ns/ ;EkJh s"o s/ feosh-Fq/DhBkb i[VB eoe/ T[j ihtB-Go ;wkitkd dh;EkgBk bJh ;`xoF eodk fojk . T[j Xow d/ BKs/ wk;{w b'eK dk F'FD eoB ns/ T[BQK Ì nkg;ftZu bVkT[D tkbhnK fÕoe{ FeshnK dk jw/FKfto'X eodk fojk . T[; dh B}o ftZu ftneshtZb'_ ehs/ rJ/ F[G-nwb jh n;b ftZu ;Zuh ËG{-Grsh ;B .

hpkizg /sn hdzjf ,{do[T ,h}/qrzn Ì hBjk; ikobp}pkBK ~¢s/ fJe' fijk np{o jk;b ;h, go T[; B/f}nkdkso gzikph ftZu fbyD Ì jh soihj fdZsh .

KtkFkG Knhi{d kd ;¢ /e ybf uZtf hpkizg d[] /B ;[T

Page 4: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

ftZu nB[tkd th ehsk . T[; dk Gkosh fÕbw-irsftZu fJZe ftF/F ;EkB ;h . T[;dhnK f}eo:'r ns/:kdrkoh fÕbwK ftZu #d' phxk }whB«, #jwb'r«,#Gkph«, #jehes«, #god/;h«, #tes«, #J/e c{b d'wkbh«, #sbkF« ns/ #;sb[i d/ e`Y/« nkfd FkwbjB . gzikph Bktbeko ;. BkBe f;zx d/ Bktb

uZtf wbÕf hdzjf hDp m/j KB /;Jf /s¢~ «hgkg osZtfg#th T[; B/ wjZstg{oB G{fwek fBGkJh ;h . w/oh T[wotkb/ T[; d"o d/ doFeK Ì pboki ;kjBh ~¢s/fÕbwkfJnk frnk fJj rhs ni/ sZe th }o{obo}kT[_dk j't/rk L ¿n? w/oh }'jok }ph_, s[M/ wkb{wBjh_, s{ nGh se j? j;h_, n"o w?_ itK, s[M g/e[opkB w/oh ikB, w/oh ikB...À

hd hvzgfbtko hw{GwBi hDgkn Ì hBjk; ikobpjw/FK :kd nkT[_dh ojh . t`v fgZS'_ Gkos ftZunkT[D s'_ pknd th T[j oktbfgzvh dh fwZmh s/fgnkoh gzikph GkFk Ì G[bk Bjh_ ;fenk . #ekw/«g[;se d/ fJe b/y #nZEo{« ftZu T[j fJBQK ftukoK Ì;gZFN eodk j'fJnk fbydk j? L ¿T[j' fgnkoh fwZmhp'bh fgzvh dh . yZ[bQh-vZ[bQh . fgzvh dk nkdwh fJzip'bdk j? fit/_ gzikph }pkB dk fJe-fJe bÕ}T[jB/ X'-Xk e/, sfj eoe/ nkgD/ fjod/ ftZu fpmkoZfynk j't/ . ¢; Ì ¢j pV/ ;[Eo/ s/ fwZm/ Y`r Bkbwz{j'_ eZYdk j? s/ ;[DB tkb/ Ì fJ; fwZmh p'bukb d/fgZS/ fJe FhF/ tKr uwedh j'Jh F];hns fdykJhd/D bZr g?_dh j? .À

pboki ;kjBh fJZe wjkB ndkeko ;h ns/ T[;B/ ozrwzu ~¢s/ th eJh BkNeK ftZu ndkekoh dhnfwN Skg SZvh j? . ¢j ;ohoe s"o s/ fizBk ;[`do;h, T[; s'_ fes/ tZX T[j fdb'_ ;kÕ s/ ;[Zuk fJB;kB;h . fJ; ;[fjod, fBFegN, ftFkb fjod/ tkb/,nDyh, fdqV ftFtk;h, fwZmp'bV/ ns/ ;Zu d/ wkor~¢s/ s[oB tkb/ wkBt fjs?Fh gzikph B/ gzikph;kfjs Ì j/m fbyhnK ouBktK Bkb Gog{o ehsk Lw/ok gkfe;skBh ;ÕoBkwk, w/ok o{;h ;ÕoBkwk, H?o-i}pksh vkfJoh, w/oh fÕbwh nksweEk, fJBebkpdk fujok (ekft ;`rqfj), :kdK dk Mo'yk, fJfsjk;dh g?V, f;B/wk s/ ;N/i, g{op d/ BkJh, ekw/ (;ko/b/y-;`rqfj), t/No dh tko (ekft ;`rqfj), eh fJj

;Zu j? pkg{, noF coF (d't/_ BkNe), p;`s eheo/rk (ejkDh ;`rqfj), rg"V ;`y (pkb ejkDhnK),ebw s / feskp (nkb 'uBk), fJ Ze ;Õo-fJ Zedk;skB (Bktb) .

ftfGzB ;kfjs-o{gK ftZu f;oiDk eoB tkb/fJ; b/ye B/ XBhokw ukfsqe dhnK eftsktK dknzrq/}h ftZu nB[tkd th ehsk . fJZe ;ÕoBkwk b/yeti'_ th T[; dk ekÕh BK j? . gkfe;skBh ;ÕoBkw/ftZu ¢; B/ d/F-t`v fgZS'_ pdb oj/ gZSwh gzikp(gkfe;skB) dk i}pksh t/otk g/F ehsk j? ns/o{;h ;ÕoBkwk fJZe u/s`B b/ye dh fuzsB-Gog{oouBk ejh ik ;edh j? . #H?o-i}pksh vkfJoh«ftZu fGzB-fGzB nB[GtK Ì pVh fdbu;gh Bkb g/Fehsk j? . frDkswe ns/ r[Dkswe d'jK jh gZyKs'_ pboki ;kjBh dk gzikph ;kfjs ftZu fJZefBt/ebk ns/ ftF/F ;EkB j? .

fjzd{-gfotko ftZu iBw b?D d/ pkti{d pboki;kjBh gzikp, gzikph ns/ gzikphns dk F?dkJh;h . r[o{ noiB d/t nsa/ r[o{ r'fpzd f;zx pko/Gkt[e nzdk} ftZu ¢jB/ fJZe EK fbfynk j? L ¿s[;h_eh ;wMd/ j', fJj r[o{ ;kfjpkB e'Jh fJeZb/ f;ZyKd/ jh ;B < fJj ;kv/ th ;B . fJBQk dk g?Hkw sK;ko/ gzikphnK ns/ ;koh wkBt iksh bJh j? .À

p`pJh ftZu e[M gzikph ;kfjsekoK tZb'_ ob e/pDkJh #gzikph ;kfjs e/_do« BK dh ;`;Ek ftZuokfizdo f;zx p/dh, ;[ypho, Ëhsw p/bh, joBkwf;zx Bk} ns/ Ë '. r[ow[y f;zx ;fjrb fij/f;oeZY b/yeK d/ Bkb-Bkb pboki ;kjBh thFkwb j'fJnk eodk ;h . p`pJh ftZu T[jd/ nkgD/p`rb/ dk BK #J/eokw« ;h . ed/-ed/ ¢jÌ gzikphnKdh nkg;h fyZu'skD ~¢s/ fBokFk th j`[dh ;h . nfijhGktBk dk fJ}jko eodk j'fJnk #nZEo{« b/y ftZuT[j fbydk j? L ¿p`pJh ftZu gzikphnK dh e'Jh ;KMh;`;Ek j'Dh ukjhdh j?, i' w}jph sÕoe' s'_ nk}kdj' e/ w[;hps-}dk gzikphnK dh wdd eo/ ....p`pJhd/ gzikphnK B/ e'Jh n?;h nzi[wB Bjh_ pDkJh . T[jnkohnk ;wki pDkT[_d/ jB, ;BksB Xow ;Gk dkwzdo iK r[od[nkok pDkT[_d/ jB s/ c/o nkg; ftZubVBk F[o{ eo fdzd/ jB....À

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 4

Page 5: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

gzikph ;kfjs ftZu gkJ/ :'rdkB pdb/ pboki;kjBh Ì 1971 Jh. ftZu GkFk ftGkr tZb'_ #Fq'wDh;kfjseko« ti'_ ;BwkfBs ehsk frnkl ;kfjse ns/ebkswe ËkgshnK ;dek jh ¢; Ì #;'thns b?_vBfjo { g [o;eko« ËdkB ehsk frnkl ¢; dh;wkitkdh ;'u, d/F-fgnko, ;kfjse s/ fÕbw-irsftZu fdZs / :'rdkB pdb/ Gkos ;oeko tZb'_oki;Gk dk w?_po Bkw}d ehsk frnk ns/ 1969Jh. ftZu #gdw;qh« dh T[gkXh d/ e/ ftG{fFs ehskfrnk .

wkoe;tkdh ftukoXkok d/ ;woEel w}d{oK,fe;kBK ns/ HohpK bJh fdbh jwdodh ns/ fgnkooZyD tkb/l feoshnK dhnK ;wZf;nktK bJh ;`xoFeoB tkb/ fJ; gzikph ;kfjseko dk iBw th ¢;fdB j'fJnk, fi; Ì g{o/ ;`;ko ftZu #w}d{o fdt;«ti'_ wBkfJnk iKdk j? .

pboki ;kjBh d/ ihtB ftZu ;G s'_ tZvk d[yKs¢; dh itkB p/Nh FpBw dh w"s ;h, fi; B/ ;j[o/gfotko s'_ d[yh j' e/ 5 wkou, 1972 Ì nksw-jZfsnk eo bJh ;h . fJj ;dwk pboki fij/ Gkt[ens/ ;`ihdk fJB;kB bJh p/jZd nefj ns/ n;fj;h . i' pknd ftZu T[; bJh ikBb/tk f;ZX j'fJnk .p/Nh dh w"s d/ ;dw/ B/ fJ; ;`t/dBFhb fJB;kB ÌM`i'V e/ oZy fdZsk ns/ fJZe ;kb fgZS'_ 13 nË?b,1973 Ì ft;kyh tkb/ fdB fJ; ÕkBh ;`;ko Ìjw/FK bJh nbftdk efj frnk . w"s fgZS'_ T[; dhfJZSk w[skpe T[; dh bkF Ì fso`r/ ftZu bg/fNnkfrnk ns/ T[[; d/ f;oQkD/ wkoe; ns/ b?fBB dhnKg[;seK oZyhnK rJhnK . T[; dh t;hns nB[;koT[; dh w"s fgZS'_ fe;/ Ëeko dk e'Jh Xkowe;wkrw Bjh_ ehsk frnk . gzikphns dh GktBkBkb BZe'-BZe Go/ fJ; ;kfjseko Ì gzikph gkmens/ doFe jw/FK :kd oZyDr/ .

w[yh gzikph ftGkr, r[o{ ekFh ekbi,sbt`vh ;kp', (pfmzvk)-151302

(gzikp)

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 5

Page 6: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

fszB H}bKfszB H}bKfszB H}bKfszB H}bKfszB H}bK;[oihs f;zx #;kiB«;[oihs f;zx #;kiB«;[oihs f;zx #;kiB«;[oihs f;zx #;kiB«;[oihs f;zx #;kiB«

iGkt/_ e'Jh ;[DB Ì fsnko Bjh_ nktk} ;Zu dh .fco th d[Bhnk «u fBo`so ikoh j? gotk} ;Zu dh .

M{m dk fJe fdB wz {j ekbk j` [dk j? }wkB/ ftZu,ikB d / e / o Zyd / B / bki iKpk} ; Zu dh .

¢j nzB Q / s / p 'b/ i ' ; [Dd/ Bjh_ d;se ;Zu dh,eodk nkfJn? tes B/ jw/FK ehsh j? fbjk} ;Zu dh .

M{mh FoXk Bkb T[; d/ f;id/ «u M[eD dk eh ÕkfJdk,n"y/ t/b/ e`w nkT[Dh j? gVQh j'Jh Bwk} ;Zu dh .

;Zu dh e[mkb «u Ykb fi; Ì ;Zu B/ HodkfBnK j?,. hd uZ; }knof ?j kdoe KF/wj ?j kd[j hJkd?F ,kd uZ; 'j[T

iipV/ o'e/, go o[e/ Bjh_ tfj rJ/ B/ p/eoko j`M{ .jo o '} pfj iKd / B / fJt / _ jh p /F [wko j `M { .

e 'Jh ;wM/ iK Bk ;wM/ fJj T[B Q K dh wo}h j ? ,w/oh dod ejkDh dk eo iKd/ B/ fJ}jko j`M{ .

fe; / B / th fwbDk Bjh_ j ? go fJj ; Zu j ? ,Ëhsw Bkb ftS'V/ d/ tes pD iKd/ B/ fdbdko j`M{ .

fJj d [Bhnk p /dodh Bkb Bwe fSVedh j ? ,w/o/ }]wK Ì ;fjbkT[_d/ B/ s/ eod/ B/ fgnko j`M{ .

vodk jK i/ fJt/_ jh tfjzd/ oj/ w[Ze iktDr/ nZEo{,fco fe;/ e'b'_ th Bjh_ fwbD/ wzrD s/ T[Xko j`M{ .

j `M { Bk j ` [d / sK HwK B / yk ikDk ;h wB Z [y Ì,. {Mj ok]wH /e Dp wH /B /dzdf kb[G /d KQBJf «Bik;# /ed;

(shih H}b gzBk (shih H}b gzBk (shih H}b gzBk (shih H}b gzBk (shih H}b gzBk 14 s/) s/) s/) s/) s/)

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 6

Page 7: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/no[D d/ g?;/o;feB pKvo;feB pKvo;feB pKvo;feB pKvo;feB pKv

w?_ fJe u'o jh sK ;h, id w?_ gfjbh tko no[D,h; bk; Kodzg Õo;f ow[T ho/w efKbkj . knbfwf Ì

fco th w?_ jZE dh ;ÕkJh ftZu ekÕh nB[Gth ns/knuf[jg b'e /d D[on _?w di . h; knef[Zu 'j pk:wke

sK T[j e[Fsh d/y fojk ;h . T[j brgr thj ;kbdk ;h...b`wk, gsbk ns/ d/yD ftZu f;ZXk-;kdk, w/o/e`w d/ bJh fpbe[b ;Nhe fJB;kB . jkb d/ fdBKftZu w/oh fe;ws w/ok ;kE Bjh_ d/ ojh ;h .

w?_ ;'funk, FkfJd w?_ fJ; nkdwh dk Go';k fiZsgktK . ¢; Ì e[Fsh d/yD ftZu ekÕh w}k nk fojk

/dVgkE NZg ,hbw b/s /s« oho; /Dgkn hwdkn 'd . h;j'J/ frZbh fwZNh ftZu fJe-d{i/ Bkb r[ZEw-r[ZEk j'oj/ ;B . no[D Bkb rZbpks F[o{ eod/ ;w/_ w?ÌfJj' fijk Bjh_ bZrk, fit/_ ¢j w?Ì niBph ;wMfojk j't/ .

¿s[;h_ sK ][d th gfjbtkB fdZ;d/ j' .À w?_fejk .

¿s[;h_ th . no[D d/ itkp B/ w?Ì fJZe gb d/{eVkw s[jp _?w _hBdf _hQB[T ef_[Tef ,ksZdf kbjf hJb

j'fJnk eodk ;h ns/ w/ok ;oho e[M f}nkdk fyZuGog{o Bjh_ ;h .

À. Kj kdVb hsF[e hde-hde _?w¿ ,kjef _?w ,ÀKj¿¿s[jkvk BK eh j? <À¿dhgeÀ w?_ M{m p'fbnk .

_'s ;Jf . h; KB Ktizg ko/w jJf dJfkF À\ eghd¿gfjbK w?_ oDpho, ;[Xho, fsb'e ns/ ;[fozdo ofj

. h; knef[Zun?Bh-fijh ikD-gSkD d/ pknd no[D f;oÕ y/v

Djfe b'e /o/w /sn h; kjof oe bZr hj uZtf /okp /dd/ bJh e[M Bjh_ ;h . E'VQh d/o pknd T[j GhV s'_

. kngf bZu /SZgf /d ;[T _?w . knrf kbu o{d¿j?b'À T[; B/ fejk, ¿w}/ eo oj/ j' <À

¿w?_ ¢; Ì nkgDh ;G s'_ ËGkfts w[;ekBfdZsh .

¿w?_ s[jkv/ bJh e`w eoBk ukj` [dk jK .À w?_fejk .

¿¢j s[odk fojk, ¿ns/ s?Ì eh bZrdk j?, w?ÌfJ; e`w d/ bJh fe;/ dh }o{os j? <À

¿don;b, w?_ g{o/ fdB s'_ GNe fojk jK, fJj'fij/ fe;/ nkdwh Ì bZGd/ j'J/, fijd/ bJh w?_ e`w

/vkj[s ef knrf Mw; _?w hj Kndfy/d Ìkj[s . Ke; oenZr/ j'o fe;/ Ì sK w"ek jh Bjh_ fwb ;edk .À

¿sz{ w/oh ukgb{;h eo fojk J/_ .À ¢; B/ fejk .¿ubdk j? .À¿go w?_ s?Ì e`w Bjh_ d/ ;edk .À¿feT[_ <À¿feT[_fe w/o/ e'b s?Ì d/D bJh g?;/ Bjh_ .ÀfJ; rZb «s/ w?_ fJe fwzN ftuko ehsk . FkfJd

w?_ Hbs nkdwh Ì u[D fbnk ;h .¿eh s[;h_ w?Ì ykDk d/ ;ed/ j' <À w?_ no[D Ì

. knSfZ[gT[; B/ w?Ì w[VtK ;tkb ehsk, ¿eh s`{ ykDk pDk

;edk j?_ <À¿jKÀ, w?_ M{m-w{m efj fdZsk .¿i/eo s`{ ykDk pDk ;edk J/_ sK w?_ s?Ì ykDk

y[nk ;edk jK .ÀT[j w?Ì nkgD/ ewo/ ftZu b? frnk ns/ p'fbnk

fe w?_ poKv/ ftZu ;"_ ;edk jK, go T[; oks w/ohef_[Tef . h; hJr kn sp"B hd D[Tkn /s« eV; ;gktknDfp kVkw hj s[jp j[T ,h; kshe oknsf _?w kDky 'i

j't/rk, feT[_fe no[D B/ T[; Ì r[nKYh dh fpZbh d/_?w og . kjef Ì Dki 'j kÕd Ì?w /sn ksZdf kg /oj{w

nkgD/ fujo/ «s/ nkgDh ;G s'_ ]k; w[;eokjN bJhT[; d/ nkb/-d[nkb/ x[zwdk fojk .

nzrq/}h ejkDhnzrq/}h ejkDhnzrq/}h ejkDhnzrq/}h ejkDhnzrq/}h ejkDh

nB[tkd L fBowb Ë/whnB[tkd L fBowb Ë/whnB[tkd L fBowb Ë/whnB[tkd L fBowb Ë/whnB[tkd L fBowb Ë/wh

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 7

Page 8: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

T[; d/ pknd sK no[D dk jk;k o[e jh Bjh_fojk ;h . T[j fp;so/ «s/ p?m frnk ns/ gzi fwzNsZe jZ;dk fojk ns/ pknd ftZu w/ok f;o EkgVd/j'J/ ¢; B/ w?Ì fejk fe T[j w?Ì ykDk pDkT[Dkf;ykJ/rk . T[; B/ Bk f;oÕ w?Ì ykDk pDkT[Dkf;ykfJnk, pbfe w/ok ns/ nkgDk BK fbyDk thf;ykfJnk ns/ fJj fejk fe T[j S/sh jh w?Ì g{oh-g{oh gzrshnK fbyDk f;ykJ/rk ns/ ekH} «s/ g?;/i'VDk, idfe w/oh i/p ftZu e[M Bjh_ ;h .

no[D d/ bJh e`w eoBk p/jZd w}/dko ;h . w?_;t/o/ ukj pDkT[_dk ;h ns/ pknd ftZu ]ohdkoh d/bJh pkjo iKdk ;h . w?_ nkokw Bkb ;ko/ fdB d/

kÕkB[w kd Kn;f?g huZg }'o /sn h; kddho] K}hu hJbth pDk b?_dk ;h . no[D Ì dZ;dk ;h fe nZXk feb'u"b 66 o[gJ/ ftZu fwbdk j? . go n;b ftZu gzikjo[gJ/ ftZu jh fwb iKdk ;h . w?Ì bZrdk j? no[D Ì

og ,Kj kd_[Tkwe /;?g /QV'E-/QV'E KQos ;Jf _?w ef h; ksgKs jk]Bs Ì?w j[T . h; kd_?g _hjB eoÕ hJ'e Ì ;¢

fdzdk Bjh_ ;h .fbyDk f;ykT[D d/ bJh w?_ no[D dk pj[s

XzBtkdh ;h . w?Ì gsk ;h fe fi; fdB w?_ fJe gVQ/-uZtf Bthi ,kr_{Tki yZ;f kDybf rKt /d hwdkn /ybf

ekw:kph jkf;b eoB dh e'Jh jZd Bjh_ oj/rh . ehgsk ekw:kph JhwkBdkoh dk ;pe f;yk d/t/ . no[D

okX[T Bdf eJf j[T . h; kd_[Tkwe _hjB /;?g }'o ojb? b?_dk ;h sK d{;o/ fdB T[Xko w'Vdk ;h . nkgDhnrbh feFs dh ¢vhe ftZu p/u?B j`[dk ;h ns/fiT[_ jh g?;/ T[; d/ jZE bZrd/, pkjo ik e/ iFBwBkT[_dk ;h .

fJe Fkw sK T[j B'NK dh fJe rZvh d/ Bkb xonkfJnk ns/ oks Ì w?_ ¢; Ì B'N nkgD/ fp;so/ d/rZd/ d/ EZb/ oZyd/ j'J/ d/fynk . w?_ no[D d/ bJhbrgr gzdoK fdB s'_ e`w eo fojk ;h ns/ fj;kp

kdkn}f kd ;[T _?w ,ktkbJf /d Knbfgx /N'w-/N'S uZtfÕkfJdk Bjh_ fbnk ;h . jkbKfe fJj' fijk eoB d/w/o/ e'b eJh w"e/ ;B . w/o/ e'b ;kjwD/ dotk}/ dh

,kd[j ojkp D[on di ef h; pbsw kd ;if ,h; hpku

/s« Ke'b . h; kde; ki uZtf /owe /d ;[T ht hde _?wknbfwf okt hbjfg _?w bkB hwdkn /bkt Boe k;'oG

;h ns/ fJ; bJh u'oh eoB dk w/ok wB Bjh_ eofojk ;h .

fJe bkbuh nkdwh Ì b[ZNDk ;"yk j?, feT[_feT[j fJ;/ ekfpb j?, fJe nwho nkdwh Ì b[ZNDk;"yk j?, feT[_fe T[j E'Vk B[e;kB MZb ;edk j?, gofJe Hohp nkdwh Ì bZ[NDk w[Ffeb j?, T[; Ì th,fi; Ì b[ZND dh gotkj Bjh_ . e'Jh nwho iKbkbuh iK u"e`Bk fJB;kB nkgD/ g?;/ ;oQkD/ iK rZd/

/s« KE snyfZo[; /;ef Ì ;¢ j¢ ,kr/yZo _hjB /bZE /di`dok brk e/ oZy/rk . no[D B/ nkgDk g?;k fJj'fijh EK oZfynk ;h, fiZE'_ T[; Ì HkfJp eoBk w/o/bJh pZfunK dh y/v ;h .

. kd Boe we hb;n M[e ,?j ke"w hjJf knuf'; _?wh; kjof ki kd[j kbsg oB[j ko/w ... _hjB /;?g _?w oe/i

kr/t/d kN[b /s« Ks;'d /Dgkn Õo;f j[T Ks kd_?b ... /;?t_hjB hj kdzdf /;?g Ì?w Ks j[T ,ht ... knef[Zu _"; D[on .

;h . poKv/ ftZu g?_dh j'Jh o'FBh fp;so/ s/ fyZbohkd skbkj ,knNf/gb bpe ,knrf m?p /e m¢~ _?w . h;

B; N'B /ok; s[jp uZtf hvZr ;¢ . /J'j /doe kBJfkn[w/Yk; Ks Kj kdzdf vZS ojfF /e ?b Ì KQB¢ _?w oe/i /sn

. h; kde; Vc ;?Ë;e?n o;sqwfzn hbkt /it ;dknJf'j kdQVof okG Knvf'r _?w /e beBf _'u« bpe

fp;so/ sZe gj`[funk ns/ no[D tZb Mkfenk . T[jÕk; wdeJf kojuf kd ;[T . h; kngf ks[Z; bkB hsKF

;h . w/o/ fujo/ «s/ th T[; Bkb'_ tZX fBFkB ;B .jkbKfe pj[s/ sK ;ZNK d/ fBFkB ;B . w/o/ jZE B/ wzB'

j[T . h; hJb oe DokX DkSg hj hoyZt hDgkn _/tifnkgD/ nkg rZd/ d/ EZb/ fsbe frnk, w/ohnKT[_rbhnK B'N bZG ojhnK ;B . B'N fwb rJ/ ns/w?_ ¢BQK Ì fpBK nktk} ehs/ pkjo eZY fbnk ;h .sd/ no[D Bh_d ftZu w/o/ tZb gbfNnk . w/ok fJejZE fp;so/ «s/ ;h ns/ j[D w/ohnK ¢_rbhnK no[Dd/ tkbK Ì S{j ojhnK ;B .

knrf ov _?w Ks /rZb bkB Knhbr_[T bkt /d ;¢ns/ s/}h Bkb foVQdk j'fJnk uZ [gukg ewo/ «u'_

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 8

Page 9: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

pkjo DiZG _?w hj Kndfu[jg /s« eV; . knrf beBfbZrk . pk}ko tkbk okj cV e/ w?_ ;N/FB sZegj`[funk . ;kohnK d[ekBK p`d ;B, go ~¢go dhnKe[M skehnK ftZu pZshnK ir ojhnK ;B . B'N w?_

knrfZb Ì?w . B; /J'j /QBp bkB /bkB /d /wkig /DgknkdDki _?w efdi ,Bj /dhjku /D?b Drf N'B /e e[o efhde; 'j ho/d uZtf DVc hvZr bkB Boe izJf ef h;kdDrf N'B _?w . B; /e[Zu 'j Nzwf jht /e it ;d . ?j

j'fJnk j"bh-j"bh s[oB bZrk . gzi-gzi d/ B'NK ftZueohp ;" o[gJ/ ;B . pj[s tXhnk \ w?_ fJe iK d'wjhfBnK sZe oki/ d/ tKr ofj ;edk ;h .

;N/FB g[ZiD s/ w?_ fNeN tkbh skeh «s/ Bjh_o[fenk . (w?_ f}zdrh ftZu edh fJe fNeN Bjh_]ohfdnk ;h) pbfe f;ZXk gb/Nckow tZb d"fVnk .nzfwqs;o n?e;Ë?; pZ; s[oh jh ;h . T[j n?Bh j"bhs[o ojh ;h fe w?_ d"V e/ fe;/ Bk fe;/ vZp/ ftZu uVQ;edk ;h, go fe;/ ekoB B/ o'e fbnk, i' }o{oh ;h,go ;wMkfJnk Bjh_ ik ;edk .

fizBh d/o ftZu w?_ fMiedk fojk, ~¢Bh d/o ftZurZvh w/o/ fpBK jh otkBk j' uZ[eh ;h . gb/Nckow dko"bk-oZgk wZmk g?D d/ pknd w?_ nkgD/ nkg Ì ~¢E/fJeZbk yVk gkfJnk . w/o/ e'b u'oh d/ T[BQK B'NK B/

/EZef sko . ksZdf kXt o'j Ì ;k;jfn /d ksbZeJf ho/weZN{`rk < w?Ì e'Jh nzdk}k Bjh_ ;h . w?_ ed/ d';sBjh_ pDkJ/ ;B, feT[_fe edh-edh d';s jh s[jkvk

ojfm uZtf bN'j /;ef /sn ,B; /de; oe ;kBknsfZ;kBoe _hjB sFfqekn bZt /Dgkn BknXf kd /;ef _?w /e

ukj`[dk ;h . g{o/ Ffjo ftZu w?_ fi; nkdwh Ì u`rhsoQK ikDdk ;h, ¢; Ì sK w?_ b[ZN e/ nk fojk ;h .

;N/FB s'_ pkjo nk e/ w?_ pk}ko d/ jB/o/ okjKu'; okskrb uZtf /okp /d D[on _?w . h; kjof xb _'sBk;e[B /Dgkn ,kr/t'j kjof _"; ht /in j¢ . h; kjof

s'_ p/fÕeo . w?_ fJj' fij/ b'eK d/ fujo/ rj[ BkbgVQ/ jB, fi; dk e'Jh G"fse B[e;kB j'fJnk j't/ .bkbuh nkdwh d/ fujo/ «s/ HZ[;k, Hohp nkdwhvfonk j'fJnk j`[dk j?, go w?Ì gsk ;h fe u'oh d/pko/ ftZu ikBD d/ pknd no[D d/ fujo/ «s/ Bk

;Zp . ov hj kB /sn kr/t'j k;[ZH kB ,hr/t'j NjkopxfJe v`{xh ¢dk;h SkJh j't/rh, g?f;nK d/ B[e;kBd/ bJh Bjh_, pbfe w?_ T[; dk Go';k s'fVnk ;h,fJ; bJh .

/eoe /mZeJf o?g /s« u_?p eJf _?w /e iZ[g uZtf Bkd?wp?m frnk . oks E'VQh mzvh ;h, w?Ì no[D dk e`pbBkb b? nkT[Dk ukjhdk ;h . jbeh p`{dk-pKdh Bkbw/oh w[Ffeb j'o tX rJh . S/sh jh }'oK dk wh_j

oho; /VgZe /o/w Boke /d Drt ktj hvm . krZb D?gBkb fuzpV rJ/ ns/ fujo/ «s/ gkDh dhnK fsZyhnKp`{dK g?D bZrhnK . ni/ sZe w?Ì p?_u «s/ g?D dhnkds g? ikDh ukjhdh ;h go T[; poKv/ B/ w/ohnkds ftrkV fdZsh ;h .

w?_ tkg; pk}ko sZe frnk ns/ fJe p`d d[ekBd/ pkjo p?m frnk . w/o/ e'b e[M b'e nkgD/-nkgD/e`pbK ftZu ;[`rV e/ ;"_ oj/ ;B . xVh «s/ pkoK tiuZ[e/ ;B, w?_ B'NK tZb jZE tXkfJnk, T[j ni/ th

/sn B; /e[Zu kn[r Bgkokoe kDgkn og ,B; bkB /o/wwh_j d/ gkDh Bkb frZb/ j' rJ/ ;B . no[D d/g?;/ \ eJf hJb /d Dy/d wbÕf Ì?w j[T dJfkF /o/t;o[gfJnk fdzdk go j[D w/o/ e'b ;ko/ dk ;ko/ g?;k;h . j[D Bk T[; dk ykDk pDkT[Dk ;h, Bk pk}koGZiDk, Bk fbyDk f;ZyDk . fbyDk f;ZyDk....\

T[j sK w?_ ;" o[gfJnK d/ ¢sFkj ftZu GZ[b jheJf ef h; ksg Ì?w /e yZ;f kDyZ;f kDybf . h; knrf

fdB w?Ì ;" o[gfJnK Bkb'_ tZX fwb ;ed/ ;B . u'ohht kDki /Vc hde-hde /sn( h; _hjB bZr hy"; kBoe

~T[BK jh ;"yk) ns/ tkfenk jh fJe tZvk nkdwhpDBk, fJe p[ZXhwkB ns/ ekw:kp nkdwh pDBk e[Mj'o jh rZb j`[dh j? . w?_ ][d Ì fejk fe w?Ì no[Dd/ e'b ub/ ikDk ukjhdk, Gkt/_ f;oÕ fby ;eK .

bZt ;¢ Ì?w 'i ,h; ht kszuf hJb /d D[on dJfkFtkg; fyZu b? rJh . jwdodh w/ohnK ew}'ohnK «u'_fJe j?, u'oh eod/ ;w/_ fMie d/ ekoB w?_ ne;ocfVnk ik uZ[fenk ;h . fJe ekw:kp u'o Ì fBodJhj'Dk ukjhdk j? . w?Ì no[D g;`d ;h . T[; d/ bJh

KBG; KQBJf og ,kBtkG hd hdodwj ho/w ,tkrb ko/w

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 9

Page 10: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

;[T ;gkt Ì?w 'i h; kSZJf hd Dybf ho/w /e XZt _'bkB. hJr ?b eZs /owe

w?_ xpfonk j'fJnk ewo/ sZe g[Zfink, feT[_feu'oh eoBk u'oh dk wkb tkg; oZyD Bkb'_ tZX ;"ykj? . i/eo w?_ jZE ftZu g?f;nK d/ Bkb fp;so/ d/ e'bcfVnk iKdk sK ¢; dk f;oÕ fJe jh wsbp;wfMnk ik ;edk ;h fe w?_ don;b u'oh eo fojk;h . i/eo no[D ikr g?_dk j? sK w?_ jko iktKrk .

w?_ g'b/ fij/ p{jk y'fbQnk, c/o E'VQk fuo ~¢E/ uzBksZ[; eZs /in D[on . kjof kVy knefZY uZtf hBF'o hd

fgnk ;h . w?_ d[pkok d/ydk j'fJnk fp;so/ sZegj`[funk . cV/ j'J/ B'NK tkbk jZE w?_ T[sKj tZbuZ [fenk . w?_ ¢; d/ ;kj nkgDhnK ¢_rbK «s/wfj;{; eo fojk ;K . w?_ fco s'_ T[; d/ FKs fujo/tZb nkefoFs j' e/ w?_ fJe fwzN sZe fjZb Bjh_;fenk, c/o jZE rZd/ «s/ frnk, yz{ik bZfGnk ns/ w?_B'N ~T[Xo fy;ek fdZs/ .

D[on ef knyf/d _?w Ks knmf[T~ Bdf /brn _?w diukj pDk u[Zfenk ;h . ;t/o dh p/ofjw o'FBh ftZu

bZt /o/w EZj kd ;[T . h; ky"n kBoe kDwjk; kd ;¢eJf /bkutf Knhbr_[T Knhd ;[T . h; knJf'j knXftDpZ[v _/tif bdf ko/w . h; knJf'j kn;fc N'B kd izg

bZfrnk .¿eZbQ w?_ e[M g?;/ ewkJ/À T[j p'fbnk, ¿nZi s'_

s?Ì grko (sB]kj) fwb/rh . fizBh ibdh w?_ fBokFj'fJnk ;h, ~T[Bh jh ibdh c/o ][[F j' ~T[fmnk . g?;/

N'B _?w di og ,hsZdf hFkpkF Ì d[] _?w hJb /d DV'wksg M[e kok; Ì D[on ef knJf'j ;k;jfn Ì?w ,knbf

bZr uZ[fenk j? . d' B'N fgSbh oks gJ/ wh_j Bkbni/ sZe frZb/ ;B .

¿nZi w?_ s?Ì s/o/ BK Bkb'_ E'VQk tZX fbyDkog ,h; ksg Ì ;[T . kjef Ì?w /B D[on À. krKtky;fKyZn Knhd;[T hj kB ,kjef M[e /B KQb[Zp /d ;¢ Ks kB

B/ e[M iskfJnk . w?Ì gsk th Bjh_ bZrk ns/ w/o/p[ZbQK «s/ ;G s'_ fgnkoh w[;eokjN ;h .

fgzv okwrVQ, vke fcb"o-144410f}bQk ib`Xo (gzikp)

H}bw'jB f;zx #p?oh«

e"V/ p'b Bk p'b, U :kok \jodw fwZmk p'b, U :kok \

;GBK d/ ftZu oZp t;dk j?,fJj jho/ nBw'b, U :kok \

s /ok , s /ok eodk ofj s ` { ,;Zu dk ;"dk s'b, U :kok \

egNh b 'eK , egNh ofjDk,; [ Zu h p 'bh p 'b, U :kok \

s ` { jh s ` { , p 'b / fJe skok ,s` { th fJjh p'b, U :kok \

d[Bhnk dk s` { eh gZ [SBk J/_,fJj d[Bhnk j? r'b, U :kok \

d {o d [o /v / t Zid / B / i ' ,u `r/ bZrd/ Y'b, U :kok \

wkBtsk dhnK H}bK fby e/,wB dh x[zYh y'bQ, U :kok \

nzfw qs tor/ gkDh d/ ft Zu,n?t/_ }fjo Bk x'b, U :kok \

j ' _d w /oh Ì s Ze e / :ko ' ,e'Jh Bk nkt/ e'b, U :kok \

gyzvhnK d/ rba t/y fojk jK,w?_ sHw/ nBw'b, U :kok \

#p?oh« dk fJj eow fojk j?,y 'bQ / ;G d/ g 'b, U :kok \

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 10

Page 11: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 11

rKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjkrKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjkrKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjkrKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjkrKXh ih L Bkoh w[esh d/ w;hjkË/wG{FD r'fJbË/wG{FD r'fJbË/wG{FD r'fJbË/wG{FD r'fJbË/wG{FD r'fJb

rKXh ih :[r-g[oy ;B . T[BQK B/ fiZE/ Gkos dhnk}kdh bJh wjkB xkbDk xkbh ~¢E/ ew}'o torKd/ ~¢Xko bJh th n;kXkoD e`w ehsk . fJj' ekoBj? fe ;kok ;`;ko T[jBK Ì #Gkos dh Bkoh iksh dkw;hjk« nky e/ ;BwkBdk j? .

fuoK dh H[bkwh ekoB Gkos dh Bkoh Ì ;G s'_tZX }[bw dk fFeko j'Dk fgnk j? . fJe ;wK ;hid Gkos ftZu T[jBK Ì g[oyK d/ pokpo nfXekoËkgs ;B go ;hsk s/ okXk d/ d/F ftZu T[j ;wK thnkfJnk fe g[oy fJ;soh Ì nkgD/ Bkb'_ jhD;wMD bZr/ . ;G s'_ G?Vh rZb fJj j'Jh fe fJ;Ì Bkoh B/ th ;theko eo fbnk . j"bh-j"bh fJj;wfMnk ikD bZr fgnk fe fJ;soh dh Bk nkgDhe'Jh nktk} j?, Bk gSkD s/ Bk jh nkgDh e'JhF];hns . ¢j nkgD/ gsh dh fJe ikfJdkd pDe/ ofj rJh .

rKXh ih id Gkos d/ o`rwzu ~¢as/ nkJ/ sKGkosh Bkoh dh fJj' d[odFk ;h . rKXh ih B/ sdBkoh dk gZy fbnk s/ y[ZbQw-yZ[bQk fejk fe Bkohns/ g[oy pokpo jB . fJj fJe eqKshekoh ftuko;h s/ wjkswk rKXh ih fijk eqKshekoh jh T[;;w/_ fJj ftuko d/ ;edk ;h . g[oy s/ Bkoh fJe'jh g"D-gkDh ftZu ofjzd/ jB, fJe' jh jtk ftZu;kj b?_d/ jB, fJe' jh gowkswk d/ ikJ/ j'J/ jBc/o ¢jBK ftZu'_ fJe S'Nk s/ d{ik tZvk fet/_ j';edk j? < rKXh ih B/ ;gZFN FpdK ftZu fejk;h – ¿w/oh fBZih XkoBk j? fe fJ;soh ns/ g[oywZ[Yb/ s"o ~T[s/ fJe jB . T[jBK d'jK ftZu fJe'fijh nkswk j? . T[j d't/_ fJe' fijh f}zdrh

pshs eod/ jB . fJ;soh-g[oy ftZu GktBktKth fJe' fijhnK jh jB . T[j fJe-d{i/ d/ g{oejB .À (johiB, cotoh 27, 1937)

T[jBK B/ 1930 ftZu 10 nË?b Ì #:`r fJzvhnk«ftZu fbfynk ;h – ¿Bkoh Ì npbk efjDk nXowj? . fJj ;G s'_ tZvk gkg j? fijVk Bkoh fto[ZXg[oy tZb'_ ehsk ik ;edk j? .À

rKXh ih B/ fJ;soh iksh Ì jb{Dk fdZsk s/pko-pko fJj' fejk fe T[j nkgD/ nkg Ì fe;/ soQKth g[oy Bkb'_ jhD Bk ;wMD . T[jBK dk ftFtk;;h fe id Gkosh Bkoh nkgD/ jZeK gqsh ikrqs j'rJh sK g[oy dh H[bkwh s'_ nk}kdh Ëkgs eobt/rh . Gkos dh nk}kdh bJh th rKXh ih Bkohiksh dh ikrqsh Ì }o{oh f]nkb eod/ ;B .

fJ; eoe/ rKXh ih ukj`[d/ ;B fe Bkoh Ì tZXs'_ tZX gVQDk ukjhdk j? feT[_fe gVQkJh Bkb jhT[jBK ftZu ikrqsh nk ;e/rh s/ T[j nkofEe s"o~T[s/ nk}kd j' e/ ;wkfie, wB'ftfrnkBe s/

b/yb/yb/yb/yb/y

Page 12: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 12

;wfMnk . godk gqEk pko/ rKXh ih dk ftuko ;h fefJj Gkos ftZu T[d'_ s'_ F[o{ j'Jh id s'_ d/FfroktN d/ d"o ftZu'_ b`x fojk ;h . fJj fJenfijh gqEk j? fi; B/ n"os Ì xo dh ukodhtkohftZu p`d ehsk j? s/ fJj f;js d/ gZy'_ th Bkoh bJhxkse j? . rKXh ih B/ Bkoh Ì bbeko e/ fejk;h –

¿fJ; god/ Ì fJe' t/o ftZu ckV e/ trkjwko' . Bkoh Ì yZ[bQh jtk ftZu ;kj b?D dk ~¢BK jhjZe j? . fizBQK fe g[oy Ì .À

T[jBK B/ pkb-ftnkj, ;sh gqEk, dj/i dk ;]s

fto'X ehsk ns/ ftXtk ftnkj ns/ BkohnK Ì j'ojZe d/D dh g{oh soQK tekbs ehsh . Gkosh BkohÌ g[oy dh H[bkwh s'_ nk}kd eotkT[Dk rKXh ihdh tZvh bVkJh dk fJe nzr ;h, fijVh T[j fJ;d/F Ì nk}kd eokT[D bJh nzrq/}K Bkb bV oj/;B . fJj T[jBK dh nrtkJh dk jh Bshik ;h fee;s{opk, ;o{gokDh, ewbk Bfjo{, fti? beFwhgzvs, ;o'iBh BkfJv{, ;[u/sk feqgbkBh d[nkok;[szsosk ;`rokw ftZu Gkr fbnk frnk . rKXhih d/ uoy/ B/ sK jo Gkosh Bkoh Ì ;[s`sosk;`rqkw dk nfjw ;Zfsnkrqjh j'D dk r"ot ËdkBehsk ;h .

,endfZtf ,eshBiko Ì hokB _'bZt BkXtf; hsokGnkofEe, ;wkfie y/soK ftZu g[oy d/ pokponfXeko d/Dk rKXh ih d/ ;[gfBnK Ì ;keko eoBkjh nkfynk ik ;edk j? . fJj rKXh ih d/ isBK dkjh cb j? fe nZi Gkosh Bkoh Gkos d/ Bt-fBowkDftZu g[oyK d/ w'Y/ Bkb w'Yk i'V e/ ~T[Bsh dh okj~¢s/ fBo`so nZr/ tX ojh j? .

12, gktN/ jkT{;,gh.J/.:{. e?_g;,

b[fXnkDk (gzikp)

gkmeK bJh ;{uBkgkmeK bJh ;{uBkgkmeK bJh ;{uBkgkmeK bJh ;{uBkgkmeK bJh ;{uBkBth_ fdZbh #gkfbek ;wkuko« j[D Bt/_ eb/to ns/ pj[o`rh o{g ftZu nkg d/ ;Bw[y g/F j? .eftsktK, H}bK, rhsK, ejkDhnK ns/ b/y d/ fJbktk nB/eK Ëeko dh ;wZroh Bkb Gog{o#gkfbek ;wkuko« d/ rkje pD' . #gkfbek ;wkuko« (gzikph) dk u`dk j[D fJ; Ëeko j? L--

fJe ekgh L 020 o[gJ/;kbkBk L 100 o[gJ/gzi ;kbK bJh L 400 o[gJ/

#gkfbek ;wkuko« (gzikph) dk u`dk nkg wBhnkovo okjh_ ;eZso, Bth_ fdZbh Brogkfbek gohFd, ewok B`po 1209, pkoQth_ wzf}b, gkfbek e/_do, ;`;d wkor, Bth_fdZbh-110001 d/ BK G/i ;ed/ j' . – ;`gkde

okiBhse y/so ftZu g[oyK d/ pokpo doik ËkgseoB bJh id'ifjd eo ;edhnK jB . T[jBK dkeEB ;h – ¿Gkt/_ nDgVQ th eJh wjZstg{oB e`weo ;ed/ jB go w/oh fJj fdqVQ XkoBk j? fe E'VQhfijh gVQkJh-fbykJh Bkb p[ZXh s/} j`[dh j? s/ p"fXeftek; ;`Gt j' iKdk j? . ftZfdnk Ëkgsh Bkbn"osK nkgD/ nfXekoK dh okyh eo ;edhnK jBs/ fJBQK nfXekoK dh ;[:'r tos'_ bJh th frnkBËkgs eo ;edhnK jB . fJ; soQK ;G y/soKftZu nk}kdh bJh okj th yZ[bQ ikt/rk .À

rKXh ih B/ Gkosh Bkoh dhnK ;wZf;nktK Ì

Page 13: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

fszBK GoktK «u nZi }pods pfj; fSV gJh .¿w/ok sK nkgDk ]ouk w;K s[odk . w?_ fJBQK Ì o'NhfeZE'_ y[nktK <À ftuekobk w[zvk HZ[;/ «u nZi p[ZY/ wK-fgT[ d/ ;kjwD/ jh p'b fgnk .

¿feT[_ Bh y[nk ;edk < s`{ gZ[s Bh fJBQK dk <À¿s/ sz{ < s`{ eh J/_ < s`{ th sK g[Zs J/_, s`{ oZy b?

nkgD/ Bkb .À ftuekobk S'N/ Ì NZ[N e/ g? frnk .¿t/ Bk bV' s[;h_, oZp dk tk;sk i/ . n;h_ tZv/

Bkb Jh ojh ikD/ nK .À p[ ZYh wK j`M{ gz {Mdh ni/p'bh jh ;h fe tZvk w[zvk s[De e/ fgnk, ¿p/p/, w?_ eheoK < nkg Jh dZ;' s[;h_ . E'VQh fijh sB]kj «unkgDh g{oh Bjh_ g?_dh, w?Ì Jh gsk ni/ sZe fet/_n"fynK j'-j' ;wK eZfYnk w?_ . s/ fJj d't/_ E'VQh d/o«u Jh nZe rJ/ .À

¿t/ Fow eo' s[;h_ . n;h_ ;koh T[wo E[VK «uJh E'Ì gkfbnk . nkgD/ wz{j «u'_ eZY e/ E'v/ wz{j «ugkJh . ]{B-g;hB/ Bkb ehsh ewkJh nkg Ì SZv e/ E'v/«s/ ]ouh . s[jkvh ][Fh gfjbK d/yh . wekB pDk e/s[jkÌ d/ fdZsk s/ nZi s[;h_ ewkT[D i'r/ j'J/ sK ;kÌe[Zs/ tKr d[oeko oj/ U . bkjBs n? E'v/ torhn"bkd «s/ . fJjd/ Bkb'_ sK p/n"bkd wo iKd/...Àefjzd/-efjzd/ pkg{ Ì fJe dw ;hB/ «u }pod;s dod~¢mh . fJ; s'_ gfjbK fe w[zv/ e[M j'o p'bd/, T[j~T[E/ Jh Y/o j' frnk .

pkg{ ik uZ[ek ;h . o'D-X'D, ;;eko s/ G'r dhnKo;wK s'_ pknd nZi id ;G ftjb/ j' e/ nkJ/ sKftjV/ «u p?mh wK dhnK fiT[_ jh pZfunK Bkb nZyKfwbhnK T[j fJedw ~T[mh s/ nkgDk M'bk uZ[eh fpBKe[M p'b/ p{fjU_ pkjo j' rJh .

¿UJ/, nkj n?; t/b/ Bkbah «u e"D fvZfrnk fgn? <À¿e'Jh Fokph bZrd? .À¿uZb p`fsnk d/yhJ/ .À¿UJ/ okfwnk, nkj sK nkgD/ fgzv d/ ;ogzu dk

w[zvk bZrd? .À¿nkj' p`fsnk T[jh J/, uZb SZv nkJhJ/ fJjÌ

xo/ .À¿ofjD d/ okfwnk, i/ feXo/ okj «u wo frnk sK

fJb}kw nkgD/ «s/ nkT{ .À¿uZb s/oh wo}h :ko .À¿UJ/ s?Ì :kd J/ p`fsnk, id fJj gh_dk Bh ;h

j`[dk sK s`{ fJjdh mkm t/y e/ fJjd/ Bkb rZb eoB dkw"ek Gkbdk ;h s/ nZi fJjÌ SZvD bJh th...À

¿UJ/ okfwnk, T[j t/bk j'o ;h . j[D sK fJjÌe[Zsk th wz{j Bk wko/ .À T[jd/ wz{j'_ fJj ;[D okw/ Ì thT[jd/ e'b j'o yb'Dk ngwkfBs fijk bZrk s/ T[jS/sh Bkb nZr/ j' s[fonk .

(((((i))))) ;b{e ;b{e ;b{e ;b{e ;b{e (((((ii) ) ) ) ) ;fseko;fseko;fseko;fseko;fseko

(((((iii))))) nfj;k; nfj;k; nfj;k; nfj;k; nfj;k;w/oh fJe pKj sK gfjbK s'_ jh Bekok ;h s/ nZi

s'_ e[M fdB gfjbK w?_ nukBe ftjV/ «u XVked/Dh fvZr gJh s/ w/oh d{ih pKj dh jZvh th NZ [NrJh . w?Ì vkeNo e'b b? e/ rJ/ . pj[s dodj'fJnk . vkeNo B/ gbZ;so brk fdZsk . s/w?_...w?_...sK jo gkf;U_ n;woZE j' rJh . Bk sK][d Bjk ;edh ;h . Bk o'Nh yk ;edh s/ fJZE'_ sZefe b?NohB th Bjh_ ;h....

XhnK nkJhnK, nkgD/ xoK dh f}zw/tkoh pko/dZ;dhnK jkb gZ[S e/ ubhnK rJhnK . Ìj ;[tZys/~¢mdh, w/ohnK S'NhnK-S'NhnK d't/_ g'shnK Ì B[jk e/

uko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnKuko fwzBh ejkDhnKwBËhs e"o GkNhnkwBËhs e"o GkNhnkwBËhs e"o GkNhnkwBËhs e"o GkNhnkwBËhs e"o GkNhnk

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 13

Page 14: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

fco w?Ì B[jkT[_dh, w/o/ eZgV/ gkT[_dh, tkb tkj[ `dhs/ fco o'Nh pDk e/ y[nkT[_dh s/ wro'_ xo d/ j'oe`wK-ekoK «u o[ ZM iKdh .

nZi th oks Ì e`w s'_ EZeh-NZ[Nh Ìj gb/N b? w/o/w{jo/ pfj rJh s/ w/o/ wz{j ftZu fJe-fJe p[oeh gkT[DbZrh . T[; Ì fJzM eofdnK d/y w/ohnK nZyK fGZirJhnK . fJ; s'_ gfjbK fe Ìj d/ydh, w?_ nkgDk wz{jS[gk fbnk . o'Nh y[nk e/ T[j o'} tKr GKv/ wKiD d/nkjo bZr rJh .

w/oh nkswk w?Ì bkjBsK gkT[D bZrh, #fJjh ;hid Bth_ ftnkjh nkJh ;h, w?_ ;kok fdB bZm b? e/fJ; d/ wro gJh ofjzdh . fJ; dh jo S'Nh-tZvh HbshbJh w?_ fJ; Ì ]{p fMVedh . fijVk xo/ nkT[_dk T[;nZr/ fJ; dh oZi e/ p[okJh eodh . fJ; d/ jo e`w ftZuB[e; eZY e/ gsh s/ g[Zs d/ e`B Godh . s/ w?_...w?_ sKÌj-gZ [s dofwnkB J/BhnK d{ohnK tXk fdZshnK few/ok g[Zs fJ; s'_ nZv j'D bJh fsnko j'fJnk p?mk;h . go oZp Ì fJj ;G wB}{o Bjh_ ;h .« s/ fco...fJ;dhnK XhnK j'D «s/ th w?_ skjB/ wko-wko fJ; Ì fBZso[nkfJnk . id th w?_ fJ; Bkb bVdh fJ; Ì jw/FKefjzdh, ¿id'_ s`{ wo/_rh, w/o/ rb'a_ bZE/_rh sK w?_ ËFkdeotKrh...ËFkd .À

#s/ nZi...w/oh T[j' Ìj pZfunK tKr w/oh b?NohB_?w /s hd_[TkQVu _hjB j{zw-eZB ko} ,/J hd_'X ht ... _?w ...fJ;

Bkb B}oK th Bjh_ fwbk gkT[_dh .«#i/...i/...w?_ Xh dh th fJzBh d[ors ehsh j`[dh sK

T[j th w/o/ s'_ gk;k tZN iKdh . go fJj, w/oh Ìj....Bjh_...Bjh_...ÌjK p/rkBhnK Bh j`[dhnK . T[j sK g[ZsKs'_ th tZX nkgDhnK pD iKdhnK B/...p; T[jBK ÌnkgDk pDkT[D dh b'V j`[dh J/ . T[j gokJhnK fpbe[bBjh_ j`[dhnK .« s/ nZi fJ; rZb dk nfj;k; w?Ì X[onzdo sZe j' uZ[ek ;h .

(((((iv) ) ) ) ) ;N?_vov;N?_vov;N?_vov;N?_vov;N?_vovnkosh Ì d/yD nkfJnk jo w[zvk ¢; Ì ekbh j'D

ekoB Bkg;`d eo iKdk . nZi th fJe w[zv/ tkb/ nkosh

Ì d/yD nkJ/ . ¿G?D ih, e[Vh ;kÌ g;`d J/À w[zv/ dh wKd/ wz{j'_ fJj Fpd ;[Dd/ jh nkosh d/ wK-pkg d/ fujo/«s/ ][Fh Sk rJh .

¿go wK, w?Ì w[zvk g;`d Bjh_, nkosh B/ wK Ì d{i/ewo/ ftZu p[bkT[_fdnK fejk .

¿go feT[_ XhJ/ <À¿wK, T[j ;'jDk Bh, eZbQ Ì w?_ T[jd/ Bkb feXo/

iktKrh sK b'e eh efjDr/, nkf]o w/ok th e'Jh;N?_vov j? .À wK Xh d/ wz{j'_ fJj Fpd ;[D e/ j?okBfijh j' rJh, T[j ;wM Bjh_ gk ojh ;h fe BKj eoB«s/ d'jK ftZu'_ tX/o/ ;N?_vov fe; dk j't/rk .

42, rbh B`. 2, e[`dB Bro n?e;.-2,fÕo'}g[o Ffjo (gzikp)

iiiH}bH}bH}bH}bH}b

tes ;k}rko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .w";w ][Frtko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .

f]}K Ì rb/ brk fbnk j ? ,feT[_fe pjko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .

HwK d / Gko Bkb wo iktK w ? _ ,e'Jh Hw]ko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .

jo pFo fdbdko Bkb ] [F j ? ,e'Jh fdbdko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .

fiZE'_ t;b w?Ì fwb ;edk #;kiB«,n?;k pk}ko Bjh_ ni/ w/o / bJh .

w ?]kBk sK e /tb oehpK bJh j ? ,g?wkBk fsnko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .

w/o/ jB/fonK Ì ukBD fe; d/Dk j?,e'Jh o"FB whBko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .

c [ ZbK dh sK n?t / _ w ?Ì fs qFBk j ? ,fJe th ]ko Bjh_ ni/ w/o/ bJh .

—00000—

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 14

Page 15: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

Bth ftZu fJe ]{ph ;h . T[j pVk ;ÕkJh g;`d;h . nkgD/ ;oho dh ;ÕkJh s'_ fJbktk T[j xo-pkjo th ;ÕkJh tr?ok dk ]k; fXnkB oZydk ;h .T[; dh fJj nkds T[; d/ wkfgnK s/ nfXnkgeK Ìpj[s g;`d ;h .

n?stko dh SZ [Nh j` [dh iK fco e'Jh th ;oekohSZ [Nh, T[; fdB Bth ;t/o/-;t/o/ nkgDh wzwh Bkbxo dh ;ÕkJh ftZu jZE tNkT[_dk, s/ fco ;kok e{Vk-eoeN fJe N'eoh ftZu gk e/ e{V/ d/ Y/o «s/ ;[ ZNnkT[_dk . nfij/ e`w eoe/ Bth Ì pVk ;e{B fwbdk;h .

Bth dk ebk; ;fjgkmh nkfJoB i' fe Bth d/ xod/ e'b jh ofjzdk ;h, ne;o w[jZb/ d/ e[M b'ÕobVfenK Bkb rbh d/ w'V «s/ yVQk rZgK wkodk ofjzdk;h . id ed/ T[j Bth Ì N'eoh bJh e{V/ d/ Y/o tZbiKd/ d/ydk sK ftnzr eodk, ¿pJh nkgD/ w[jZb/ dk;ÕkJh ;/te nk frnk....À

nkfJoB d/ d';s mjkek wko e/ jZ;d/ go BthT[jBK dh fe;/ joes tZb e'Jh fXnkB Bk fdzdk .

Bth B/ eJh tko ;e{b dh fo;?; t/b/ nkfJoB Ìo/VQhnK s'_ r`dhnK-wzdhnK uh}K ykD s'_ goj/} eoBbJh nkfynk ;h, fi; ekoB nkfJoB ;wMdk ;h feBth T[; d/ n?F'-nkokw s'_ ;Vdk j? .

fJe tkoh ;e{b d/ pZfunK B/ N{o Ë'rokw «s/u`vhrVQ ikDk ;h . ;ko/ pZfunK B/ nkgD/-nkgD/ g?;/ thebk; fJzukoi e'b iwQK eotk fdZs/ ;B . nrb/ fdBBth fsnko j' e/ fit/_ jh nkfJoB d/ xo w{jodhb`xD bZrk sK ¢; B/ ;'funk fe nkfJoB Ì th Bkbb? uZbdk jK .

¿nKNh ih, nkfJoB feZE/ j? <...nZi n;h_ ;e{btZb'_ N{o «s/ ikDk j?....À Bth B/ ftjV/ «u eZgV/ ;[ZeD/

pZfunK bJh ejkDhpZfunK bJh ejkDhpZfunK bJh ejkDhpZfunK bJh ejkDhpZfunK bJh ejkDh

e`w dh edoe`w dh edoe`w dh edoe`w dh edoe`w dh edojfozdo f;zx r'rBkjfozdo f;zx r'rBkjfozdo f;zx r'rBkjfozdo f;zx r'rBkjfozdo f;zx r'rBk

gkT[_d/ nkfJoB d/ wzwh Ì fejk .¿p/Nk, nkfJoB sK oks dk fpwko j? . j[D/-j[D/

vkeNo e'b'_ d[pkok dtkJh b? e/ nkJh jK .À nkfJoBd/ wzwh B/ fejk .

Bth B/ d/fynk fe nkfJoB nzdo fJe ewo/ ftZufp;so «s/ b/fNnk fgnk ;h s/ ¢; d/ wZE/ «s/ frZbhgZNh oZyh j'Jh ;h . Bth B/ fJj th d/fynk fe fi;ewo/ ftZu nkfJoB fgnk ;h, T[j ekÕh pdp{dko;h . ÕoF «s/ ekÕh wZyhnK p?mhnK ;B s/ ewo/ dhfJe'-fJe skeh th p`d gJh ;h . nkfJoB dk ghDtkbk gkDh th YZfenk j'fJnk Bjh_ ;h . Bth Ì;wMd/ d/o Bk bZrh fe nkfJoB dh fpwkoh dk ekoBeh j? < T[; B/ gfjbK sK nkfJoB d/ e'b pfj e/¢; dk jkb-ukb gZ [fSnk fco ewo/ dh skeh y'bQfdZsh sK i' sk}h jtk nzdo nk ;e/ . fco nkfJoBd/ wzwh Ì p'fbnk, ¿nKNh ih, fJe p/Bsh j? fenkfJoB Ì ghD tkbk gkDh T[pkb e/ fdU s/ ÕoF«s/ fvN'b tkb/ gkDh dk g'uk brk fdU . ewo/ ftZu;ÕkJh oj/rh sK nZXh fpwkoh sK J/dK jh BZmikt/rh . Bkb/ jK, fJ; ewo/ Ì fizBk jtkdko oZy'r/,UBk jh u`rk j? . sk}h jtk fwbD Bkb sB ns/wB d't/_ s`do[;s ofjzd/ jB . fpwkoh dk ekoB jhfJj j` [dk j? fe eJh tkoh n;h_ nkgD/ nkb/-d[nkb/dk tksktoD ;kÕ Bjh_ oZyd/ fi; ekoB eJh soQKd/ o'r g?dk j` [d/ jB .À

¿s`{ sK pVk f;nkDk j?_ p/Nk...vkeNo ;kfjp ths/o/ tkbhnK rZbK jh ;wMk oj/ ;B . w?_ j[D/ fJj;G e[M eodh jK....À nkfJoB d/ wzwh B/ Bth tZbngDZs Goh B}o Bkb d/yd/ j'J/ fejk s/ fco o;'JhftZu gkDh T[pkbD ub/ rJ/ .

fp;so «s/ b/N/ nkfJoB B/ Bth Ì e'b p[bk e/

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 15

Page 16: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

fejk, ¿:ko Bth w?Ì w[nkÕ eo d/, w?_ s?Ì jw/FK Hbs;wfMnk s/ s/oh u`rh ;'u dk w}ke T[vkfJnk . w?_ s?Ì;wM Bk ;fenk . w?_ pVk Fofwzdk jK....À

Bth B/ w[;eok e/ nkfJoB dk jZE nkgD/ jZE ftZux[ZN fbnk s/ fejk, ¿ibdh mhe j' e/ ftyk, fco jhw[nkÕ eoKrk....À fJj ;[D e/ nkfJoB d/ fujo/ «s/ thjbeh fijh w[;ekB fpyo rJh .

e[M fdBK pknd ;e{b dk ~n?B. ~n?;. ~n?;. :{fBN dkd; o'}k e?_g bZrk . e?_g ftZu tXhnk fyvkoh, tXhnknB[Fk;B s/ tXhnk ;ÕkJh oZyD tkbk pZuk u[fDnkikDk ;h . ;G s'_ pknd id'_ ;ÕkJh oZyD tkbk pZukfJBkw bJh u[fDnk frnk sK T[j ;h nkfJoB . fJjt/y e/ Bth Ì pVh j?okBh j'Jh .

¿fJBkw dk n;bh jZedko sK w/ok d';s Bth j?;o \ fJ; dh ;ÕkJh Ësh ;Zuh GktBk t/y e/ jh w/o/nzdo fJj GktBk g?dk j'Jh . w?Ì nfj;k; j'fJnk fefe;/ e`w Bkb nkdwh S'Nk, tZvk Bjh_ pDdk, ;r'_ e`w

BoJfkn hi egknXfn À. ?j hd_?g ode hd y[ZBw hj bkBdh rZb ;[D e/ rd-rd j' ~T[m/ s/ ¢BQK B/ Bth Ì thfJe fJBkw d/ e/ ;BwkfBs ehsk . tksktoD ftZuskVhnK dh r`{i ;h .

nekT{_N; poKu-I,gzikph :{Bhtof;Nh,

gfNnkbk, gzikp

b/yeK|gkmeK gk; p/Bsh j? fenro nkg ih d/ gs/ ftZu e'Jhspdhbh j' rJh j't/ sK gZsod[nkok ibdh ;{fus eoB dhfeogk eo' .

--;`gkde

po;h s/ ftF/F po;h s/ ftF/F po;h s/ ftF/F po;h s/ ftF/F po;h s/ ftF/F (c/o s/oh :kd nkJh)(c/o s/oh :kd nkJh)(c/o s/oh :kd nkJh)(c/o s/oh :kd nkJh)(c/o s/oh :kd nkJh)

(((((i) ) ) ) ) fJpkdsfJpkdsfJpkdsfJpkdsfJpkds fJwo'}fJwo'}fJwo'}fJwo'}fJwo'}

fgnko ;G s'_ ;ob --fJpkds j?trd/ gkDh torh...Bk fe;/ Fpd dh b'VBk fe;/ }pkB dh w[jskihBk fe;/ t/b/ dh gkp`dhs/ Bk jh e'Jh wip{oh --

hd DktBf o;f Ì /;ef ...Kndf_{Tif hrdz}f bkB okngf

fJj fJpkds nkgD/ nkg --jo t/b/ j`[dh th ofjzdh j?s/ gj`[u tkbh EK s/

ht hdu[jg ...

(ii) wfjewfjewfjewfjewfjes`{ fJe o[Zy --i' f}zdrh d/

uZtf w;"w ojuZtf ro oj /s

c[Zbdk fojk cbdk fojkejfw hd ;if /s/e 'j oyZn oyZn

eZs o{d o{debQ th c?bdh ojhs/ nZi th c?b ojh --fJe f}zdk wfje...

(iii) nzfwqsknzfwqsknzfwqsknzfwqsknzfwqsked/ ed/

Ku'; so{;p{]]{p;{os ;oho th

Bj Knhd_?b okX

(#iFB ikoh j?« ftZu'_ X`Btkd ;fjs)(#iFB ikoh j?« ftZu'_ X`Btkd ;fjs)(#iFB ikoh j?« ftZu'_ X`Btkd ;fjs)(#iFB ikoh j?« ftZu'_ X`Btkd ;fjs)(#iFB ikoh j?« ftZu'_ X`Btkd ;fjs)

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 16

Page 17: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

]{p;{os w'V]{p;{os w'V]{p;{os w'V]{p;{os w'V]{p;{os w'V;kfjo b[fXnkDth

. _'B'd wj _/Jki Bp hpBin /; ocf okp eJf 'buB w?_ s[w ;/ e'Jh ¢whd oZyz { fdb Btk}h eh .

B s[w w/oh soÕ d/y' Hbs-nzdk}1 B}o'_ ;/,B w/o/ fdb eh XVeB bVyVkJ/ w/oh pks'_ ;/ .

B }kfjo j' s[wQkoh eFweF ek ok} B}o'_ ;/,s[wj/ Gh e'Jh T[bMB o'esh j? g/F eadwh2 ;/ .

w[M/ Gh b'r efjs/ j?_ fe :/ ibt/ gokJ/ j?_,w/o/ jwokj Gh o[;tkJhnK j?_ w/o/ wk}h3 eh .

s[wjko/ ;kE Gh r[}oh j{Jh oks'_ e/ ;kJ/ j?_,snko[Õ4 o'r j' ikJ/ s' ¢; e' G{bBk fpjso .

snZb[e5 p'M pB ikJ/ s' T[; e' s'VBk nZSk, /;if kBk;Õn 't sewhb6 . Befw[w 'j B kBkb es

T [; / fJe ] {p; {os w 'V d /eo S 'VBk n ZSk ,. _'B'd wj _/Jki Bp hpBin /; ocf okp eJf 'bu

(#sb]hnK« g[;se ftZu'_ X`Btkd ;fjs)

1. Gow g?dk eoB tkbk, 2. nZr/ tXDk, 3. nshs, 4. gfou?, 5. ;`p`X, 6. nzs .

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 17

Page 18: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

H}bi;t`s f;zx ;/ytKi;t`s f;zx ;/ytKi;t`s f;zx ;/ytKi;t`s f;zx ;/ytKi;t`s f;zx ;/ytK

eh ; [DktK jkb nkgD / Ffjo dk .SkfJnk uko-u[c/o / w";w efjo dk .

u `pk fuVhnK dk ed / ;h ufjedk,T[j B}kok HkfJp gfjb/ gfjo dk .

we;d d/ bJh pDdh NZ [Ndh d';sh,foFsk ;kfjb ;`r j? fit/_ bfjo dk .

B}o mfjoh j ? BÕ / , B [e;kB «s / ,e "D ehs / tknfdnK «s / mfjodk .

Bk ojh ekfpb jtk ;kj b ?D d / ,ghD d/ Bjh_ bkfJe gkDh Bfjo dk .

nkfJnk d"o fwbktN dk e'Jh fJ; edo,sZs j ? jo fiD; nzdo }fjo dk .

ebw pukJh_ d { fFs j 'D ' _ ; /ytK ,bj{ fuZNk Bk j't/ H}b d/ pfjo dk .

12/53, rhsk ekb'Bh, fdZbh-110031

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 18

Page 19: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

nB'yk dhgnB'yk dhgnB'yk dhgnB'yk dhgnB'yk dhgnkswk f;zx fuZNhnkswk f;zx fuZNhnkswk f;zx fuZNhnkswk f;zx fuZNhnkswk f;zx fuZNh

nfXnkge bZyK dhg irkT[_dk,Bt/_ Bt/_ eJh okj o[FBkT[_dk .

wB d / d {o jB /o / eodk,frnkB Bkb fJj M'bhnK Godk .

e "wK eoB fJjd / «s / wkD,p Z funK dk d {ik GrtkB .

;koh d [Bhnk ft Zu wjkB,fJbwK dh tvw [ Zbh ]kB .

tXhnk u `rh r Zb ;wMkt / ,okj d; /ok fJj ejkt / .

jo EK wkD s / F 'Gk gkT [ _dk,pZfunK dk fJj GftZy pDkT[_dk .

Bth_ gBhoh gkDh bkT [ _dk ,fB Ze / p {N / o Z [y pDkT [ _dk .

fJj pZfunK dh fe;ws xVdk,Bkb p[okJhnK ;dk fJj bVdk .

ft Z fdnk dh fJj i 's irkt / ,fB Ze / t Zv / ;G gV Q kt / .

jwdodh eoBh fJjB/ f;ykJh,jo EK fJjB / o Zy ftykJh .

ËhsK dh fJj wfje fybko / ,p Z funK ~¢s ' _ fi zdVh tko / .

fJj dhg nB 'yk i Zr «s / ,nkdo fJ; dk u'yk iZr «s/ .

fgzv s/ vkeykBk L fuZNh, f}bQk ib`Xo-144028 (gzikp)

eftskeftskeftskeftskeftsk

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 19

Page 20: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

BthnK ebk;KBthnK ebk;KBthnK ebk;KBthnK ebk;KBthnK ebk;Knk frnk Bshik n;h_ gk; j ' rJ / ,fwjBsK d / g ? rJ / B / w [ Zb d ';s ' .

Beb s ' _ ;dk jh e `Bh _ esokJh ,j [D s Ze ehsh Bk fJj G Z [b d ';s ' .

BthnK ebk;K ft Zu b ? e / dk]b / ,] [Fh ft Zu ikDk n;h_ c [ Zb d ';s ' .

BthnK feskpK Ì ukJh _ ukJh _ gV Q Kr / ,Bkb ekghnK th ikDhnK B/ y Z [b Q d';s' .

ft Z fdnk dk rfjDk Bkb ;kv / ofjDk,fJjd/ fpBK ikDk eZyK tKrz { o [b d';s' .

gV Q - fby ~¢uhnK w z f}bK Ì gkT [Dk ,nkgK pD ikDk jhfonK d / s [ Zb d ';s ' .

#owB« ej / wB bk e / eo bT[ gV Q kJh,fJj s 'jÕk ;G Bkb ' _ j ? nw [ Zb d ';s ' .

:kd pVk jh nkJ/ pugB:kd pVk jh nkJ/ pugB:kd pVk jh nkJ/ pugB:kd pVk jh nkJ/ pugB:kd pVk jh nkJ/ pugBT[d ' _ w ?Ì ; Zuh _ w [ Zu h _ , :kd pVk jh nkJ / pugB .

id w ? _ t /yK G Zidk-B Zmdk, rbhnK d / ft Zu rkJ / pugB .

s 'sb /-s 'sb / p 'bK d / Bkb, xo ft Zu o "De bkJ / pugB .

d [Bhnk s ' _ j ' p /gotkjk , f} zdrh ] {p j zYkJ / pugB .

Bk e 'Jh t ?o-fto 'X, Bk ;kVk, o Zp dk o {g ejkJ / pugB .

nkgDh Bh_d/ ; "Dk, ¢AmDk, w;sh ft Zu F'o wukJ/ pugB .

#owB« ;w/_ dh nkgDh ukb, j[D feZE'_ w'V fbnkJ/ pugB <

fgzv s/ vkeL xZb ebK, f}bQk w'rk-142048 (gzikp)

d' pkb eftsktK|d' pkb eftsktK|d' pkb eftsktK|d' pkb eftsktK|d' pkb eftsktK|owBdhg frZbowBdhg frZbowBdhg frZbowBdhg frZbowBdhg frZb

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 20

Page 21: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

1-

2-

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 21

gohFd ËXkB ; q h ibi;qhtk;st B/ }'o pkH ;fEsokiXkBh Bo;oh d/ B/V/ Bt/_ pD/gkoe dk T[dxkNB 10 nr;s,2013 Ì g"dk brk e/ ehsk .

gohFd j?v nkfÕ;, gkfbek e/_do ftZu 5

nr;s, 2013 Ì Bt/_ fB:[es gohFdËXkB, ;qh ibi ;qhtk;st B/ ;qh Xow/_do,;`:[es ;eZso, Ffjoh ftek;wzsokb/, Gkos ;oekol ;[;qh fBbkw'jBB, nfsfoes ;eZso, fdZbh ;oekons/ ;qh nkJh. J/. f;Zdheh ns/ ;qh ;[ekokwÌ w?_po d/ o{g ftZu ;"_j fdtkJh .

Page 22: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

3-

4-

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 22

gohFd ËXkB ;qh ibi ;qhtk;st B/ 15 nr;s,2013 Ì gohFd ~j?v nkfÕ;, gkfbek e/_do d/ ftjV/ftZu Gkos d/ 67t/_ nk}kdh fdt; d/ nt;o s/fso `rk cfjokfJnk . gohFd ;e {bK dhnKftfdnkoEDK tZb'_ o`rko`r Ë'rokw g/F ehsk frnk.fJ; ;wko'j ftZu ;qh nF'e nkj{ik, ;qh nkJh. J/.f;Zdheh, gohFd w?_po, gohFd ;eZso ;qh ftek;nkB`d s'_ fJbktk gohFd d/ nfXekoh, eowukohns/ ;e{bh pZfunK B/ th fjZ;k fbnk .

;qhwsh Fhbk dhefFs, w[Zy wzsoh, fdZbhB/ ukDe:g[oh ;fEs pkg{ Xkw ftZupj[wz}bh eowukoh fojkfJFh gfo;o dk24 nr;s, 2013 Ì ¢dxkNB ehsk .fJ; w"e/ s/ gohFd ËXkB, ;qh ibi;qhtk;st, gohFd ;eZso ;qh ftek;nkB`d ns/ gohFd w?_poK, nfXekohrDs'_ fJbktk Gkoh frDsh ftZu b'ebt;Bhe th w"i{d ;B .

Page 23: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

5-

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 23

hdzjf /d dFhog kebfkg orB hbZdf _htBftGkr tZb'_ gohFd eowukohnK ftZufjzdh GkFk d/ Ëuko bJh 16 nr;s,2013 Ì gohFd d/ eBt?BFB ;?_NoftZu fjzdh ekoiFkbk dk nk:'iB ehskfrnk . ;qh Ë/w f;zx, T[g-fBod/Fe B/w"i{d nfXekohnK ns/ eowukohnK d/

;kjwD/ nkgD/ ftuko oZy/ . fJ; w"e/ «s/;jkfJe g[;seK th t`vhnK rJhnK .ekoiFkbk d/ ;wkgB s/ ;qhwsh nBhski 'Fh , ËekFe ; `gkde B / w "i {d

dktBX kd Knhokuwoe /sn KnhokeXfnehsk .

Page 24: ;`gkdeh wzvb ;zgkdeh - ndmc.gov.in to oct_Punjabi...;s`po-nes{po 2013 3 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko pboki ;kjBh (1913-1973) gzikph dk Ërsh-Fhb b/ye ns/ fjzdh-gzikph fÕbwK dk Ëf;ZX

;s`po-nes{po 2013 Bth_ fdZbh gkfbek ;wkuko 24

s[jkv/ ]ss[jkv/ ]ss[jkv/ ]ss[jkv/ ]ss[jkv/ ]s#gkfbek ;wkuko« wJh-i{B 2013 dk BtK o{g, nkeko s/ fdZy d/y e/ gq;`Bsk j'Jh . Fkbk \ fJj fJ;/ soQK

ekw:kphnK tZb tZXdk oj/ . fJ; ftubhnK ouBktK tXhnk bZrhnK . ]k; s"o s/ ejkDh (gSsktk), eftsktK(wK, tkg;h) ns/ #s`{ fiZs frn?_« (pkb ejkDh) \

eowtho f;zx ;{oh, gfNnkbk

Bt/_ o{g, Bth_ ;Zi-XZi, BthB wz{j-w[jKdo/ «u nze 5-6, wJh-i{B-2013 id'_ w/o/ e'b gj`[funk sK fJ;dhnK BthnK B[jkoK Ì t/y e/ fdb p/jZd ][F s/ pkH-pkH j'fJnk j? . ¢whd j?, j[D fJ; o{g «u #gkfbek;wkuko« (gzikph) b`p/ ;w/_ sZe ;kÌ T[gbpX oj/rk . #gkfbek ;wkuko« (gzikph) ftZu gkmeK s/ b/yeK d/ ]sth Skg/ ikD i' fe fJ; dk ehwsh ;owkfJnk j`[d/ jB .

jfoGiB f;ZX{ wkB;k, wkB;k

pV/ b`w/ ;w/_ pknd w?Ì #gkfbek ;wkuko« dk sk}k nze (wJh-i{B-2013) Bt/eb/ o{g ftZu Ëkgs j'fJnkj? . fJ; gfsqek dh Bth_ F'Gk bJh s[jkÌ w[pkoe \

Ë'. Bt ;`rhs f;zx, pfmzvk

wJh-i{B-2013 dk nze Ëkgs j'fJnk . gVQ e/ pj[s jh fgnkok nze bZrk j? . fJj nze Bt/_ eb/to «unkgDh tZyoh jh gfjukD d/ fojk j? . SgkJh, ouBktK, tXhnk ekH} s/ j'o th pj[s e[M . fJj nze ;KGD:'rnze j? . fJ; bJh nkg ;G ns/ ;NkÕ tXkJh d/ gkso j' . fJe tko fco #gkfbek ;wkuko« dh Bth_ fdZy bJhfdbh w[pkoeK \

wdB p`rV, f}bQk ib`Xo