1 Giya sa Pagpatubo sa mga Lawngon sa Utanon

Kasumahan/ Katibuk-an Ang malampuson nga pagpananum ug utanon

magsugod sa maayong kalidad ug himsog nga mga

lawngon. Ang mga tanom labot na sa kamatis, atsal,

petsay ug paliya pinaka maayong mutubo ug mamunga

ug daghan kon kini itanum una sa mga trey nga

patubuanan sa lawngon sa dili pa itanum sa luna.

Basi sa mga pagsulay nga pagpananum sa VSU sa Leyte,

ginakompirma nga ang usbaw sa abot mukabat 25% sa

tanom nga petsay kon mugamit ug mga lawngon nga

gipatubo una sa trey sa dili pa kini ibalhin didto sa luna

nga permanente na niining tamnan kon itandi sa kini

ideritso ug luyong o tanom.

Pag-atiman ug Pagdumala sa Narseri Ang lawngon sa utanon kinahanglan nga pagapatubuon sa narseri nga adunay ingon niining mga materyales ug matang:

Tela nga panglandong o UV stabilized nga plastik

pang-atop. Kon maggamit ug plastik, seguraduhon

gayod nga kini limpyo kanunay aron makalusot ang

kahayag sa sulod niini.

Kon mahimo, adunay gayud kini igo nga eskren aron

malikayan ang pagsulod sa mga dangan nga insekto.

Ang mga iniisa nga patungan nga ang pinaka-ubos

nga gihabugon gikan sa salog mga 1 ka metro nga

ginasawgan ug eskren.

Adunay maayong nga kahayagon- Ayaw ibutang

ilawon sa landong sa kahoy.

Maayo nga bentilasyon o dagan sa hangin sa palibot

aron malikayan ang pag-init niini: 20-25 oC ang

temperatura nga adunay pinakamaayo ang tubo sa

mga lawngon

Narseri sa mga lawngon nga inaptan ug plastik nga adunay maayo nga bentilasyon tungod sa net/screen nga gibungbong niini (nasa wala nga hulagway). Giisa nga patungan sa seedling treys (nasa tuo nga hulagway)

GIYA SA PAGPATUBO UG LAWNGON SA UTANON

TAMDANAN SA MAG-UUMA

2 Giya sa Pagpatubo sa mga Lawngon sa Utanon

Giya sa Pagpatubo sa Lawngon

Mga Klase sa Yuta Nga Paturokan Sa Mga Liso

Mga Sagol Mga biya sa wati (Vermicast)

Tabunok nga yuta (loamy soil)

Pilit-pilit nga yuta (clayey soil)

Main substrate

Biya sa hayop/compost

70% Vermicast 1 parte loam soil 1 parte clay soil

- 1 parte nga biya sa hayop 2 parte nga biya sa hayop

Tahop sa humay 30% sinunog nga tahop sa

humay 1 sinunog nga tahop sa

humay 1 sinunog nga tahop sa

humay o inayag nga balas

Lime - or dolomite

depende sa kaaslumon

sa yuta (kg/m3)

2.0 2.0 2.0

Superphosphate –fine milled (kg/m3)

Potassium nitrate

(kg/m3)

2.0 2.0 2.0

1.0 1.0 1.0

Trace element mix

(g/m3)

200-400 200-400 200-400

Sagula pag-ayo ang mga sagol sa usa ka hinlo nga lugar o dapit. Kon maggamit ug vermicast, ibutang ang medium layo sa yuta sa usa ka inaptan nga dapit. Kon maggamit usab ug yuta, kinahanglan nga giinit kini sa dili pa gamiton.

“Pasteurization” sa Yuta Ang yuta nga patuboan kinahanglan nga giinit sa dili pa

kini gamiton aron maprotektahan ang mga lawngon

batok sa sakit nga damping-off (pagkamatay sa mga

lawngon), sa mga liso sa sagbot nga mahimong muturok,

ug sa mga insekto.

Ang pasteurization sa medium nga tamnan kinahanglan

nga initon ug 70°C sulod sa 30 minuto. Kini mahimong

pagabuhaton sa nagkalain-laing pamaagi; pinagi sa oven

sulod sa 30 minuto o di kaha sa esteril nga barrel ibabaw

sa kalayo. Ang inalisngaw nga init usa usab ka maayo nga

paagi sa pag-esterlays sa medium nga paturokan sa liso.

Mahimo usab nga mupalit ug ge-esterelays na daan nga

yutang tamnan. Ang mga sudlanan sa medium ug ang

mga gamit kinahanglan usab nga naka-esterelays, pinaagi

sa pagtuslo niini sa 1 ka parte nga chlorine bleach ug 9 ka

parte nga tubig sulod sa 30 minuto.

Pag-esterelays sa yuta sulod sa kawa ibabaw sa kayo

TAMDANAN SA MAG-UUMA

3 Giya sa Pagpatubo sa mga Lawngon sa Utanon

Giya sa Pagpatubo sa Lawngon

Sudlanan sa mga Liso Ang sudlanan sa mga lawngon mahimong ang mga

trey nga anaa mapalit sa tindahan o di kaha mga

tinagsa nga sudlanan nga hinimo gikan sa dahon sa

saging, nga kon tawagon sa atong pinulungan nga

LOKONG.

1. Trey sa mga lawngon

Aduna nay nagkadaiyang gidak-on (50-128 ka

mga lungag nga tamnan sa matag trey)

Ang yuta ibutang sa mga plastik nga trey

Depende sa tanom, usa hangtud sa duha ka mga

liso ang iluyong/itisok sa matag lungag sa trey

Ang giladmon sa pagtisok depende sa gidak-on

sa liso. Ang basihan sa giladmon sa pagtisok,

kinahanglan nga doble sa gidak-on sa liso

Lokong (dahon sa saging) nga sudlanan sa mga lawngon nga mahimong gamiton kon walay plastik nga trey

2. Lokong nga pamaagi Ang paggamit sa lokong gikan sa dahon sa saging

mao ang gamiton kon walay trey

Likiton/ linginon ang dahon sa saging nga may

gilapdon nga 2 sentimetro ug 15 sentimetro nga

gitas-on

Ang yuta isulod sa gilingin nga dahon sa saging ug

ilinya kini sa pagbutang sa patag nga butanganan

Isulod ang liso sa kada lokong nga hinimo. Ang mga

musunod nga uban pang ginbuhaton sama na sa

pagpatubo gamit ang trey.

Gamiti ug lata nga pangbisbis nga adunay pino nga buho nga

agasanan sa tubig aron mamenosan ang pagkatandog sa mga

liso

Pagsulod sa Liso sa Luyonganan Labing impotante gayud nga sugdan ang pagpananum

gamit ang maayo nga kalidad sa liso. Kini nagpasabot

nga ang liso gikan sa kasaligan nga gigikanan; walay

sakit; parehas ang gidak-on, taas ang porsiyento sa

pagturok, ug gibutang sa bugnaw ug uga nga dapit o

butanganan.

Butangi ang mga trey ug yuta nga gamiton sa pagtanom,

pataga diin ang yuta mutupong sa ibabaw usab nga

bahin sa trey. Kon mugamit ka ug lokong, pundoka ang

mga butanganan, sudli ug yuta kada usa ka lokong ug

pataga.

Plastik nga trey sa mga lawngon

TAMDANAN SA MAG-UUMA

4 Giya sa Pagpatubo sa mga Lawngon sa Utanon

Giya sa Pagpatubo sa Lawngon

Ang damping-off muresulta sa pagkamatay sa mga lawngon labi na sa init-init ug basa nga kondisyon

Itisok ang liso sa giladmon nga usa ka sentimetro, usa ka

liso matag buho ug tabuni sa yuta. Ibutang ang trey sa

puthaw nga patungan, ug bisbisi gamit ang pangbisbis

nga pino ang agas sa tubig. Aplayi ug tinunaw nga abono

human sa tulo ka semana.

Tabuni ang lokong o ang trey ug sako human sa pagtisok

sa liso aron mamenosan ang pag-alisngaw sa tubig nga

anaa sa yuta; ug mapadayon ang patas o pareho nga

temperatura sa palibot sa mga liso nga mupadali sa

pagturok. Ang mga gitabon kinahanglan nga kuhaon na

kon muturok na ang mga liso aron maayo ang

pagkatubo niini.

Pagbisbis Kanunaya nga basa-basa ang yuta ug ang lawngon

pinaagi sa pagbisbis sa makadaghang higayon kada

adlaw. Ang dagko nga tulo o agas sa tubig sa panahon

sa pagbisbis muresulta sa pagkatandog sa gagmay nga

liso, maong gamiti ug lata nga adunay pino gayud nga

mga buho nga agasanan sa tubig, ug kini ibutang gayud

sa narseri. Ang yuta nga tamnan kinahanglan nga

kanunay basa apan dili gayud kini pasobrahan.

Pag-abono sa mga Lawngon Ang abono kinahanglan nga ma-aplay sa lawngon 10 ka

adlaw gunad sa pagturok niini. Ang abono nga matunaw

sa tubig (sama sa calcium nitrate o potassium nitrate) sa

gidaghanon nga 1 ka kutsara kada gallon nga tubig ang

iaplay pinaagi sa pagbisbis niini kada 7-10 ka adlaw. Ang

mga dahon sa lawngon kinahanglan nga bisbisan usab ug

tubig nga walay sagol nga abono human sa pagbisbis ug

abono niini. Kinahanglan nga diyutay lamang ang ibisbis

nga puro nga tubig aron dili usab mausik ang giabono.

Lawngon sa atsal nga andam o mahimo ng itanom

Mga Peste ug Sakit Ang estrekto nga mga ginbuhaton sa pagpanghinlo

gikinahanglan gayud nga matuman aron mamenosan

ang mga sakit ug ang mga insekto nga dangan sa

butanganan sa mga lawngon. Mas maayo nga unahon

ang mga ginbuhaton sulod sa balayan sa mga lawngon

o narseri sa dili pa magtrabaho sa gawas. Ug likayi usab

ang mga bulohaton alang sa mga lawngon sa sulod sa

narseri human sa pagkuha o ang pagtrabho sa mga

ginbuhaton sa mga sakiton nga tanom. Bantayi ang mga

lawngon kon adunay mutumaw nga mga sinyales sa

sakit sama sa pagniwang sa mga punoan niini, brown

nga mga puntik-puntik sa dahon o sa punoan. Ang pag

aplay ug fungicides mahimong kinahanglanon sa mga

bag-ong tinanum nga lawngon. Sa samang ginbuhaton,

bantayi ang mga dangan nga insekto, nga kasagaran

makit-an sa ubos nga parte sa dahon ug sa mga udlot.

Aplayi ug insecticides kon gikinahanglan. Kuhaa ang

mga sakiton nga tanom sa sulod sa narseri aron

malikayan ang pagkuyanap sa mga sakit sa uban pang

himsog nga mga tanom.

Ang nahaunang mga peste/dangan ug

sakit sa mga lawngon: Aphids ug uban pang insekto nga mususop sa mga

duga sa tanom: (kini nga mga insekto mahimong

hinungdan sa pagkuyanap sa mga virus). Mahimong

mugamit ug systemic nga herbicide

Damping-off: Ang Kasagaran nga Problema sa Narseri

Ang maong sakit kasagaran tungod sa fungi nga anaa

sa Genera nga Rhizoctonia, Fusarium, Phytophthora

ug Pythium.

Ang simptomas o timailhan mao ang puntik-puntik,

magtubig o duga nga mupahumok sa punoan nga

TAMDANAN SA MAG-UUMA

5 Giya sa Pagpatubo sa mga Lawngon sa Utanon

Giya sa Pagpatubo sa Lawngon

muresulta usab sa pagkatumba sa punoan,

pagkauga ug pagkamatay sa tanom.

Ang maong sakit mudali sa pagdaghan sa mga init-

init nga kondisyon ug basa-basa nga matang sa yuta.

Ibutang ang mga lawngon sa narseri nga basa-basa

apan ayaw pasobrahi.

Pagkondisyon sa Lawngon sa Dili pa Ibalhin ug Tanom Ang mga lawngon kinahanglan gayud nga maandam

sa epekto sa pagbalhin niini pinaagi sa inanay niining

pagbutang sa init sa adlaw sa dili pa kini ibalhin sa

pagtanum.

Kini nga pamaagi mabatunan sa giila sa tawag nga

hardening, ang inanay nga pag-iban sa gibisbis nga

tubig ug inanay nga pagbuwad niini sa siga o init sa

adlaw, mga 5 hangtud sa 10 ka adlaw sa dili pa kini

itanum.

Pagbalhin sa Lawngon Sa dili pa ibalhin ug tanom ang lawngon, kinahanglan

nga maayo gayud ang pagkaandam ang hinabok nga

saburan ug maayo ang pagpatubig niini. Importante nga

muggamit gayud ug himsog (walay sakit ug insekto) nga

mga igtatanum (lawngon, tanom o ugat sa tanom); ug

anaa sa maayo nga kondisyon sa pagtubo.

Ang mga lawngon mahimo ng ibalhin sa pagtanum

ngadto sa luna human sa upat ka semana, kon kini

aduna nay 4-5 ka mga dahon. Bas-a pagmaayo ang mga

lawngon sa dili pa kini ibalhin ug tanum. Ang pagbisbis

ug calcium nitrate solusyon sa gidaghanon nga 10

gramo kada gallon nga tubig nga 150 mL kada tanom

muresulta sa pagmenos sa dili maayong epekto sa

pagbalhin sa mga lawngon.

Ampingi ang mga lawngon aron mamenosan ang dili

maayong epekto sa pagbalhin niini. Likayi nga madaut

ang mga gamut sa lawngon sa panahon sa pagkuha o

pagtangtang niini sa trey o sa lokong.

Pagbuho ug gamay nga lungag, ug ampingi sa

pagbutang ang mga lawngon sa matag lungag, butangi

usab ug usa ka kutsara (10 gramo) nga abono 16:16:16

NPK ug seguradoha nga dili direkta nga masabod sa

gamut sa tanom ang abono. Tabuni ang mga gamut ug

yuta, ug hinayi sa pagduot ang palibot niini. Kinahanglan

nga ang yuta dili habog pa sa mga gamut sa tanom.

Bisbisi ang mga lawngon human dayon sa pagbalhin sa

pagtanum niini. Ang pagbalhin sa pagtanum

kinahanglan nga pagabuhaton sa sayo sa kabuntagon o

dili kaha sa panahon na sa kahapunon aron mamenosan

ang dili maayong epekto sa pagbalhin ug tanum niini.

Ang mga lawngon kinahanglan nga itanom ngadto sa yuta nga eksakto lang ang gibas-on nga sinagulan na ug abono.

Applied Horticultural Research Pty Ltd (AHR), the Australian Centre for International Agricultural Research (ACIAR) and NSW Department of Primary Industries (NSW DPI) make no

representations and expressly disclaims all warranties (to the extent permitted by law) about the accuracy, completeness, or currency of information in this fact sheet. Users of this material

should take independent action before relying on its accuracy in any way. Reliance on any information provided by AHR, ACIAR or NSW DPI is entirely at your own risk. AHR, ACIAR or NSW

DPI are not responsible for, and will not be liable for, any loss, damage, claim, expense, cost (including legal costs) or other liability arising in any way from your use or non-use of information

in this fact sheet, or from reliance on information AHR, ACIAR or NSW DPI provides to you by any other means.