giaotrinh_pppthh_v10.pdf
-
Upload
vinh-hoang-tan-le -
Category
Documents
-
view
224 -
download
0
Transcript of giaotrinh_pppthh_v10.pdf
-
i
PHNG PHP PHN T HU HN
L thuyt Bi tp Chng trnh MATLAB
H NI 2007
TRN CH THNH NG NH KHOA
-
TRN CH THNH NG NH KHOA
H NI 2007
PHNG PHP PHN T HU HN
P p
L thuyt Bi tp Chng trnh MATLAB
-
GS, TS Trn ch Thnh TS. Ng Nh Khoa
PHNG PHP PHN T HU HN
L thuyt Bi tp Chng trnh MATLAB
H NI 2007
-
http://www.ebook.edu.vn i
M U Gio trnh Phng php Phn t hu hn (PP PTHH) c bin son
da trn ni dung cc bi ging v kinh nghim ging dy mn hc cng tn trong nhng nm gn y cho sinh vin khoa C kh, trng i hc Bch khoa H Ni v hc vin cao hc ngnh C hc K thut, trng i hc K thut Cng nghip - i hc Thi Nguyn. Ni dung gio trnh c mc ch trang b cho sinh vin cc ngnh k thut: Cng ngh ch to my, C tin k thut, K thut hng khng, K thut tu thu, My thu kh, t, ng c, To hnh bin dng, Cng ngh cht do & composite, Cng ngh & kt cu hn v.v.:
- Nhng kin thc c bn nht ca PP PTHH ng dng, - p dng phng php gii quyt mt s bi ton k thut khc
nhau, - Nng cao k nng lp trnh Matlab trn c s thut ton PTHH. Gio trnh bin son gm 13 chng.
Sau phn gii thiu phng php PTHH, mt s loi phn t thc v phn t qui chiu hay gp (Chng 1), gio trnh cp n mt s php tnh ma trn, phng php kh Gauss (Chng 2) v thut ton xy dng ma trn cng v vct lc nt chung cho kt cu (Chng 3). Phng php Phn t hu hn trong bi ton mt chiu chu ko (nn) c gii thiu trong Chng 4 v ng dng vo tnh ton h thanh phng (Chng 5). Tip theo, gio trnh tp trung vo m t phn t hu hn tam gic bin dng hng s trong bi ton phng ca l thuyt n hi (Chng 6) v ng dng vo tnh ton kt cu i xng trc (Chng 7). Chng 8 gii thiu phn t t gic km theo khi nim tch phn s. Chng 9 m t phn t Hermite trong bi ton tnh dm v khung. Chng 10 trnh by phn t hu hn trong bi ton dn nhit mt v hai chiu. Chng 11 xy dng thut ton PTHH tnh tm-v chu un. Phn p dng phn t hu hn trong tnh ton vt liu v kt cu composite c gii thiu trong chng 12. Chng 13 m t phn t hu hn trong tnh ton ng lc hc mt s kt cu.
-
http://www.ebook.edu.vn ii
Cui mi chng (t chng 4 n chng 13) u c chng trnh Matlab km theo v mt lng bi tp thch ng ngi c t kim tra kin thc ca mnh.
Gio trnh c bin son bi: - GS. TS Trn ch Thnh (ch bin): Chng 1, 3, 4, 5, 6, 8 v 9. - TS Ng Nh Khoa: Chng 2, 7, 10, 11, 12, 13 v cc chng trnh
Matlab. Gio trnh c trnh by mt cch h thng v nht qun t u n cui
nh Nguyn l cc tiu ho th nng ton phn. Cc quan h c xy dng trong "khng gian qui chiu", do rt thun li trong tnh ton v lp trnh.
C th dng gio trnh ny lm ti liu tham kho cho sinh vin, hc vin Cao hc v nghin cu sinh cc ngnh k thut lin quan. Rt mong nhn c nhng gp xy dng ca bn c. Tp th tc gi
-
http://www.ebook.edu.vn iii
MC LC Chng 1
GII THIU PHNG PHP PHN T HU HN 1. Gii thiu chung ................................................................................... 1 2. Xp x bng phn t hu hn ............................................................... 1 3. nh ngha hnh hc cc phn t hu hn ............................................ 2 3.1. Nt hnh hc .................................................................................................. 2 3.2. Qui tc chia min thnh cc phn t .............................................................. 2 4. Cc dng phn t hu hn .................................................................... 2 5. Phn t quy chiu, phn t thc ........................................................... 4 6. Mt s dng phn t quy chiu ............................................................ 5 7. Lc, chuyn v, bin dng v ng sut ................................................. 6 8. Nguyn l cc tiu ho th nng ton phn ......................................... 7 9. S tnh ton bng phng php phn t hu hn ........................... 8
Chng 2
I S MA TRN V PHNG PHP KH GAUSSIAN 1. i s ma trn .................................................................................... 11 1.1. Vct ............................................................................................................ 11 1.2. Ma trn n v ............................................................................................. 12 1.3. Php cng v php tr ma trn. ................................................................... 12 1.4. Nhn ma trn vi hng s ............................................................................ 12 1.5. Nhn hai ma trn .......................................................................................... 13 1.6. Chuyn v ma trn ........................................................................................ 13 1.7. o hm v tch phn ma trn ..................................................................... 14 1.8. nh thc ca ma trn .................................................................................. 14 1.9. Nghch o ma trn ...................................................................................... 15 1.10. Ma trn ng cho ................................................................................. 16 1.11. Ma trn i xng ..................................................................................... 16 1.12. Ma trn tam gic ...................................................................................... 16 2. Php kh Gauss .................................................................................. 17 2.1. M t ............................................................................................................ 17 2.2. Gii thut kh Gauss tng qut.................................................................... 18
Chng 3
THUT TON XY DNG MA TRN CNG V VCT LC NT CHUNG
1. Cc v d ............................................................................................ 21 1.1. V d 1 ......................................................................................................... 21 1.2. V d 2 ......................................................................................................... 24 2. Thut ton ghp K v F ...................................................................... 27
-
http://www.ebook.edu.vn iv
2.1. Nguyn tc chung ........................................................................................ 27 2.2. Thut ton ghp ni phn t: ....................................................................... 28
Chng 4
PHN T HU HN TRONG BI TON MT CHIU 1. M u ............................................................................................... 30 2. M hnh phn t hu hn ................................................................... 30 3. Cc h trc to v hm dng ......................................................... 31 4. Th nng ton phn ............................................................................ 34 5. Ma trn cng phn t .................................................................... 35 6. Qui i lc v nt ............................................................................... 36 7. iu kin bin, h phng trnh phn t hu hn.............................. 37 8. V d ................................................................................................... 39 9. Chng trnh tnh kt cu mt chiu 1D ......................................... 45 10. Bi tp ................................................................................................ 49
Chng 5
PHN T HU HN TRONG TNH TON H THANH PHNG 1. M u ............................................................................................... 51 2. H to a phng, h to chung.............................................. 51 3. Ma trn cng phn t .................................................................... 53 4. ng sut ............................................................................................. 54 5. V d ................................................................................................... 54 6. Chng trnh tnh h thanh phng...................................................... 56 7. Bi tp ................................................................................................ 66
Chng 6
PHN T HU HN TRONG BI TON HAI CHIU 1. M u ............................................................................................... 70 1.1. Trng hp ng sut phng ......................................................................... 71 1.2. Trng hp bin dng phng ....................................................................... 71 2. Ri rc ho kt cu bng phn t tam gic ........................................ 72 3. Biu din ng tham s ...................................................................... 75 4. Th nng ............................................................................................. 78 5. Ma trn cng ca phn t tam gic ............................................... 78 6. Qui i lc v nt ............................................................................... 79 7. V d ................................................................................................... 82 8. Chng trnh tnh tm chu trng thi ng sut phng ...................... 87 9. Bi tp ................................................................................................ 98
-
http://www.ebook.edu.vn v
Chng 7 PHN T HU HN
TRONG BI TON I XNG TRC CHU TI TRNG I XNG 1. M u ............................................................................................. 102 2. M t i xng trc .......................................................................... 102 3. Phn t tam gic ............................................................................... 104 4. Chng trnh tnh kt cu i xng trc .......................................... 113 5. Bi tp .............................................................................................. 122
Chng 8
PHN T T GIC 1. M u ............................................................................................. 126 2. Phn t t gic ................................................................................. 126 3. Hm dng ......................................................................................... 127 4. Ma trn cng ca phn t ............................................................ 129 5. Qui i lc v nt ............................................................................. 131 6. Tch phn s ..................................................................................... 132 7. Tnh ng sut.................................................................................... 136 8. V d ................................................................................................. 136 9. Chng trnh .................................................................................... 138 10. Bi tp .............................................................................................. 150
Chng 9 PHN T HU HN TRONG TNH TON KT CU DM V KHUNG 1. Gii thiu ......................................................................................... 152 2. Th nng ........................................................................................... 153 3. Hm dng Hermite ........................................................................... 153 4. Ma trn cng ca phn t dm .................................................... 155 5. Quy i lc nt ................................................................................ 157 6. Tnh mmen un v lc ct .............................................................. 159 7. Khung phng .................................................................................... 159 8. V d ................................................................................................. 162 9. Chng trnh tnh dm chu un ...................................................... 166 10. Bi tp .............................................................................................. 175
Chng 10
PHN T HU HN TRONG BI TON DN NHIT 1. Gii thiu ......................................................................................... 178 2. Bi ton dn nhit mt chiu ............................................................ 178 2.1. M t bi ton ............................................................................................ 178
-
http://www.ebook.edu.vn vi
2.2. Phn t mt chiu ...................................................................................... 178 2.3. V d .......................................................................................................... 180 3. Bi ton dn nhit hai chiu ............................................................. 182 3.1. Phng trnh vi phn qu trnh dn nhit hai chiu ................................... 182 3.2. iu kin bin ............................................................................................ 183 3.3. Phn t tam gic ........................................................................................ 184 3.4. Xy dng phim hm ................................................................................. 186 3.5. V d .......................................................................................................... 190 4. Cc chng trnh tnh bi ton dn nhit ......................................... 192 4.1. V d 10.1 .................................................................................................. 192 4.2. V d 10.2 .................................................................................................. 197 5. Bi tp .............................................................................................. 203
Chng 11
PHN T HU HN TRONG TNH TON KT CU TM - V CHU UN
1. Gii thiu ......................................................................................... 206 2. L thuyt tm Kirchhof .................................................................... 206 3. Phn t tm Kirchhof chu un ........................................................ 209 4. Phn t tm Mindlin chu un .......................................................... 216 5. Phn t v ........................................................................................ 219 6. Chng trnh tnh tm chu un ....................................................... 222 7. Bi tp .............................................................................................. 231
Chng 12
PHN T HU HN TRONG TNH TON VT LIU, KT CU COMPOSITE
1. Gii thiu ......................................................................................... 234 2. Phn loi vt liu Composite ........................................................... 234 3. M t PTHH bi ton trong trng thi ng sut phng ................... 236 3.1. Ma trn D i vi trng thi ng sut phng ............................................. 236 3.2. V d .......................................................................................................... 238 4. Bi ton un tm Composite lp theo l thuyt Mindlin ................. 241 4.1. M hnh ha vt liu composite nhiu lp theo l thuyt Mindlin ............ 241 4.2. M hnh ha PTHH bi ton tm composite lp chu un ........................ 246 5. Chng trnh tnh tm Composite lp chu un............................... 250 6. Bi tp .............................................................................................. 267
Chng 13
PHN T HU HN TRONG BI TON NG LC HC KT CU
1. Gii thiu ......................................................................................... 268
-
http://www.ebook.edu.vn vii
2. M t bi ton .................................................................................. 268 3. Vt rn c khi lng phn b ......................................................... 270 4. Ma trn khi lng ca phn t c khi lng phn b .................. 272 4.1. Phn t mt chiu ...................................................................................... 272 4.2. Phn t trong h thanh phng .................................................................... 272 4.3. Phn t tam gic ........................................................................................ 273 4.4. Phn t tam gic i xng trc .................................................................. 274 4.5. Phn t t gic ........................................................................................... 276 4.6. Phn t dm ............................................................................................... 276 4.7. Phn t khung ............................................................................................ 277 5. V d ................................................................................................. 277 6. Chng trnh tnh tn s dao ng t do ca dm v khung ................... 278 6.1. Chng trnh tnh tn s dao ng t do ca dm ..................................... 278 6.2. Chng trnh tnh tn s dao ng t do ca khung .................................. 283 7. Bi tp .............................................................................................. 288
TI LIU THAM KHO
-
http://www.ebook.edu.vn 1
Chng 1 GII THIU PHNG PHP PHN T HU HN
1. GII THIU CHUNG S tin b ca khoa hc, k thut i hi ngi k s thc hin nhng
n ngy cng phc tp, t tin v i hi chnh xc, an ton cao. Phng php phn t hu hn (PTHH) l mt phng php rt tng qut
v hu hiu cho li gii s nhiu lp bi ton k thut khc nhau. T vic phn tch trng thi ng sut, bin dng trong cc kt cu c kh, cc chi tit trong t, my bay, tu thu, khung nh cao tng, dm cu, v.v, n nhng bi ton ca l thuyt trng nh: l thuyt truyn nhit, c hc cht lng, thu n hi, kh n hi, in-t trng v.v. Vi s tr gip ca ngnh Cng ngh thng tin v h thng CAD, nhiu kt cu phc tp cng c tnh ton v thit k chi tit mt cch d dng.
Trn th gii c nhiu phn mm PTHH ni ting nh: NASTRAN, ANSYS, TITUS, MODULEF, SAP 2000, CASTEM 2000, SAMCEF v.v.
c th khai thc hiu qu nhng phn mm PTHH hin c hoc t xy dng ly mt chng trnh tnh ton bng PTHH, ta cn phi nm c c s l thuyt, k thut m hnh ho cng nh cc bc tnh c bn ca phng php.
2. XP X BNG PHN T HU HN Gi s V l min xc nh ca mt i lng cn kho st no (chuyn
v, ng sut, bin dng, nhit , v.v.). Ta chia V ra nhiu min con ve c kch thc v bc t do hu hn. i lng xp x ca i lng trn s c tnh trong tp hp cc min ve.
Phng php xp x nh cc min con ve c gi l phng php xp x bng cc phn t hu hn, n c mt s c im sau:
- Xp x nt trn mi min con ve ch lin quan n nhng bin nt gn vo nt ca ve v bin ca n,
-
http://www.ebook.edu.vn 2
- Cc hm xp x trong mi min con ve c xy dng sao cho chng lin tc trn ve v phi tho mn cc iu kin lin tc gia cc min con khc nhau.
- Cc min con ve c gi l cc phn t.
3. NH NGHA HNH HC CC PHN T HU HN
3.1. Nt hnh hc Nt hnh hc l tp hp n im trn min V xc nh hnh hc cc
PTHH. Chia min V theo cc nt trn, ri thay min V bng mt tp hp cc phn t ve c dng n gin hn. Mi phn t ve cn chn sao cho n c xc nh gii tch duy nht theo cc to nt hnh hc ca phn t , c ngha l cc to nm trong ve hoc trn bin ca n.
3.2. Qui tc chia min thnh cc phn t Vic chia min V thnh cc phn t ve phi tho mn hai qui tc sau:
- Hai phn t khc nhau ch c th c nhng im chung nm trn bin ca chng. iu ny loi tr kh nng giao nhau gia hai phn t. Bin gii gia cc phn t c th l cc im, ng hay mt (Hnh 1.1).
- Tp hp tt c cc phn t ve phi to thnh mt min cng gn vi min V cho trc cng tt. Trnh khng c to l hng gia cc phn t.
4. CC DNG PHN T HU HN C nhiu dng phn t hu hn: phn t mt chiu, hai chiu v ba chiu.
Trong mi dng , i lng kho st c th bin thin bc nht (gi l phn t bc nht), bc hai hoc bc ba v.v. Di y, chng ta lm quen vi mt s dng phn t hu hn hay gp.
bin gii bin gii
v2 v1
bin gii
v2 v1 v
1 v2
Hnh 1.1. Cc dng bin chung gia cc phn t
-
http://www.ebook.edu.vn 3
Phn t mt chiu
Phn t hai chiu
Phn t ba chiu
Phn t t din
Phn t lng tr
Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
-
http://www.ebook.edu.vn 4
5. PHN T QUY CHIU, PHN T THC Vi mc ch n gin ho vic xc nh gii tch cc phn t c dng
phc tp, chng ta a vo khi nim phn t qui chiu, hay phn t chun ho, k hiu l vr. Phn t qui chiu thng l phn t n gin, c xc nh trong khng gian qui chiu m t , ta c th bin i n thnh tng phn t thc ve nh mt php bin i hnh hc re. V d trong trng hp phn t tam gic (Hnh 1.2).
Cc php bin i hnh hc phi sinh ra cc phn t thc v phi tho mn cc qui tc chia phn t trnh by trn. Mun vy, mi php bin i hnh hc phi c chn sao cho c cc tnh cht sau: a. Php bin i phi c tnh hai chiu (song nh) i vi mi im trong
phn t qui chiu hoc trn bin; mi im ca vr ng vi mt v ch mt im ca ve v ngc li.
b. Mi phn bin ca phn t qui chiu c xc nh bi cc nt hnh hc ca bin ng vi phn bin ca phn t thc c xc nh bi cc nt tng ng.
Ch : - Mt phn t qui chiu vr c bin i thnh tt c cc phn t thc ve
cng loi nh cc php bin i khc nhau. V vy, phn t qui chiu cn c gi l phn t b-m.
- C th coi php bin i hnh hc ni trn nh mt php i bin n gin. - (, ) c xem nh h to a phng gn vi mi phn t.
vr
v3
v2
v1
1,0 0,0
y
x
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
r3
r2
r1
0,1
Hnh 1.2. Phn t quy chiu v cc phn t thc tam gic
-
http://www.ebook.edu.vn 5
6. MT S DNG PHN T QUI CHIU
Phn t qui chiu mt chiu
Phn t qui chiu hai chiu
Phn t qui chiu ba chiu Phn t t din
Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
vr
0,1,0 0,0,0
0,0,1
vr 0,1,0
0,0,1
vr
1,0,0
1,0,0
0,1,0
1,0,0
0,0,1
Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
vr
1 0,0
1
vr
1 0,0
1
vr
1 0,0
1
1/2,1/2
1/2
1/2
1/3,2/3
2/3,1/3
2/31/3
1/32/3
0 1 -1 0 1 -1 -1/2 1 -1 1/20 Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
-
http://www.ebook.edu.vn 6
Phn t su mt
7. LC, CHUYN V, BIN DNG V NG SUT C th chia lc tc dng ra ba loi v ta biu din chng di dng vct ct:
- Lc th tch f : f = f[ fx, fy , fz]T
- Lc din tch T : T = T[ Tx, Ty , Tz]T - Lc tp trung Pi: Pi= Pi [ Px, Py , Pz]T Chuyn v ca mt im thuc vt c k hiu bi:
u = [u, v, w] T (1.1) Cc thnh phn ca tenx bin dng c k hiu bi ma trn ct:
= [x , y, z, yz, xz, xy] T (1.2) Trng hp bin dng b:
T
xv
yu
xw
zu
yw
zv
zw
yv
xu
+
+
+
= (1.3)
Cc thnh phn ca tenx ng sut c k hiu bi ma trn ct: = [x , y, z, yz, xz, xy] T (1.4)
Vi vt liu n hi tuyn tnh v ng hng, ta c quan h gia ng sut vi bin dng:
vr
Phn t bc nht Phn t bc hai Phn t bc ba
0,1,1
vr
1,1,0
0,1,1
1,1,0
vr
0,1,1
1,1,0
-
http://www.ebook.edu.vn 7
= D (1.5) Trong :
( )( )
+=
500000005000000050000000100010001
211
,,
,ED
E l mun n hi, l h s Poisson ca vt liu.
8. NGUYN L CC TIU HO TH NNG TON PHN
Th nng ton phn ca mt vt th n hi l tng ca nng lng bin dng U v cng ca ngoi lc tc dng W:
= U + W (1.6) Vi vt th n hi tuyn tnh th nng lng bin dng trn mt n v
th tch c xc nh bi: T21
Do nng lng bin dng ton phn:
=V
T dvU 21
(1.7)
Cng ca ngoi lc c xc nh bi:
=
=
n
ii
Ti
S
T
V
T PuTdSuFdVuW1
(1.8)
Th nng ton phn ca vt th n hi s l:
=
=n
ii
Ti
S
T
V
T
V
T PuTdSudVfudV12
1 (1.9)
Trong : u l vct chuyn v v Pi l lc tp trung ti nt i c chuyn v l ui
-
http://www.ebook.edu.vn 8
p dng nguyn l cc tiu th nng: i vi mt h bo ton, trong tt c cc di chuyn kh d, di chuyn thc ng vi trng thi cn bng s lm cho th nng t cc tr. Khi th nng t gi tr cc tiu th vt (h) trng thi cn bng n nh.
9. S TNH TON BNG PHNG PHP PHN T HU HN Mt chng trnh tnh bng PTHH thng gm cc khi chnh sau:
Khi 1: c cc d liu u vo: Cc d liu ny bao gm cc thng tin m t nt v phn t (li phn t), cc thng s c hc ca vt liu (mun n hi, h s dn nhit...), cc thng tin v ti trng tc dng v thng tin v lin kt ca kt cu (iu kin bin);
Khi 2: Tnh ton ma trn cng phn t k v vct lc nt phn t f ca mi phn t;
Khi 3: Xy dng ma trn cng tng th K v vct lc nt F chung cho c h (ghp ni phn t);
Khi 4: p t cc iu kin lin kt trn bin kt cu, bng cch bin i ma trn cng K v vec t lc nt tng th F;
Khi 5: Gii phng trnh PTHH, xc nh nghim ca h l vct chuyn v chung Q;
Khi 6: Tnh ton cc i lng khc (ng sut, bin dng, gradin nhit , v.v.) ;
Khi 7: T chc lu tr kt qu v in kt qu, v cc biu , th ca cc i lng theo yu cu.
S tnh ton vi cc khi trn c biu din nh hnh sau (Hnh 1.3);
-
http://www.ebook.edu.vn 9
Tnh ton ma trn cng phn t k Tnh ton vct lc nt phn t f
Gii h phng trnh KQ = F (Xc nh vct chuyn v nt tng th Q)
c d liu u vo - Cc thng s c hc ca vt liu - Cc thng s hnh hc ca kt cu - Cc thng s iu khin li - Ti trng tc dng - Thng tin ghp ni cc phn t - iu kin bin
Xy dng ma trn cng K v vct lc chung F
p t iu kin bin (Bin i cc ma trn K v vec t F)
Tnh ton cc i lng khc (Tnh ton ng sut, bin dng, kim tra bn, v.v)
In kt qu - In cc kt qu mong mun - V cc biu , th
Hnh 1.3. S khi ca chng trnh PTHH
-
http://www.ebook.edu.vn 10
-
http://www.ebook.edu.vn 11
Chng 2 I S MA TRN V PHNG PHP KH GAUSSIAN
p dng phng php PTHH trong cc bi ton k thut thng lin quan n mt lot cc php ton trn ma trn. V vy, cc php ton c bn trn ma trn v phng php kh Gaussian (Gauss) gii h phng trnh tuyn tnh s l 2 ni dung chnh c cp trong chng ny.
1. I S MA TRN Cc cng c ton hc v ma trn c cp trong phn ny l cc cng
c c bn gii bi ton tm nghim ca h phng trnh tuyn tnh, c dng nh sau:
nnnnnn
nn
nn
bxaxaxa
bxaxaxabxaxaxa
=++
=++
=++
LLLLLLLLLLLL
LL
2211
22222121
11212111
(2.1)
trong , x1, x2, , xn l cc nghim cn tm. H phng trnh (2.1) c th c biu din dng thu gn:
Ax = b (2.2) trong , A l ma trn vung c kch thc (n n), v x v b l cc vct (n1), c bin din nh sau:
=
nnnn
n
n
aaa
aaaaaa
A
LLLLL
LL
21
22221
11211
=
nx
xx
x M2
1
=
nb
bb
b M2
1
1.1. Vct Mt ma trn c kch thc (1 n) c gi l vct hng, ma trn c kch
thc (n 1) c gi l vct ct. V d mt vct hng (1 4): { }61222 =r
-
http://www.ebook.edu.vn 12
v vct ct (3 1):
=
342
11c
1.2. Ma trn n v Ma trn n v l ma trn ng cho vi cc phn t trn ng cho
chnh bng 1, v d:
=
100010001
I
1.3. Php cng v php tr ma trn. Cho 2 ma trn A v B, cng c kch thc l (m n). Tng ca chng l 1
ma trn C = A + B v c nh ngha nh sau: cij = aij + bij (2.3)
V d:
=
+
34
7521
5815
23
php tr c nh ngha tng t.
1.4. Nhn ma trn vi hng s Nhn 1 ma trn A vi hng s c c nh ngha nh sau:
cA=[caij] (2.4) V d:
=
100500
20030015
23102
-
http://www.ebook.edu.vn 13
1.5. Nhn hai ma trn Tch ca ma trn A kch thc (m n) vi ma trn B kch thc (n p) l 1
ma trn C kch thc (m p), c nh ngha nh sau: A B = C (2.5)
(m n) (n p) (m p) trong , phn t th (ij) ca C l (cij) c tnh theo biu thc:
=
=
n
kkjikij bac
1
(2.6)
V d:
=
36387054
465254
413582
Ch : - iu kin tn ti php nhn 2 ma trn AB l s ct ca ma trn A
phi bng s hng ca ma trn B. - Trong phn ln cc trng hp, nu tn ti tch 2 ma trn AB v
BA, th tch 2 ma trn khng c tnh cht giao hon, c ngha l AB BA.
1.6. Chuyn v ma trn Chuyn v ca ma trn A = [aij] kch thc (m n) l 1 ma trn, k hiu l
AT c kch thc l (n m), c to t ma trn A bng cch chuyn hng ca ma trn A thnh ct ca ma trn AT. Khi , (AT)T = A. V d:
=
465254
A th:
=
455624TA
Chuyn v ca mt tch cc ma trn l tch cc chuyn v ca ma trn thnh phn theo th t o ngc, c ngha l:
(ABC)T=CTBT AT. (2.7)
-
http://www.ebook.edu.vn 14
1.7. o hm v tch phn ma trn Trong nhiu bi ton k thut, cc phn t ca ma trn khng phi l 1
hng s, chng l cc hm s 1 bin hay nhiu bin. V d:
+
+
+
=
yxxyx
xyxyxA
462
52 2
Trong cc trng hp , cc ma trn c th c o hm hay tch phn. Php o hm (hay php tch phn) ca 1 ma trn, n gin l ly o hm (hay ly tch phn) i vi mi phn t ca ma trn:
=
dxxda
xAdxd ij )()( (2.8)
[ ] = dxdyaAdxdy ij (2.9) Chng ta s s dng thng xuyn biu thc (2.8) xy dng h phng
trnh PTHH trong cc chng sau. Xt ma trn vung A, kch thc (n n) vi cc h s hng, vct ct x = {x1 x2 ... xn}T cha cc bin. Khi , o hm ca Ax theo 1 bin xp s l:
p
p
aAxdxd
=)( (2.10)
trong , ap l vct ct v chnh l ct th p ca ma trn A.
1.8. nh thc ca ma trn Cho ma trn vung A = [aij], kch thc (n n). nh thc ca ma trn A
c nh ngha nh sau:
( )( )
=
+
+
=
+=n
jijij
ji
nnn
Aa
AaAaAaA
1
111
12121111
)det(1
)det(1)det()det()det( L (2.11)
trong , Aij l ma trn kch thc (n-1 n-1) thu c bng cch loi i hng i ct j ca ma trn A.
-
http://www.ebook.edu.vn 15
V d:
=
=
nnnn
n
n
nnnn
n
n
aaa
aaaaaa
A
aaa
aaaaaa
A
LLLLL
LL
LLLLL
LL
32
33332
22322
11
21
22221
11211
Cng thc (2.11) l cng thc tng qut. Theo cng thc ny, nh thc ca ma trn vung c kch thc (n n) c xc nh theo phng php truy hi t nh thc cc ma trn c kch thc (n-1 n-1). Trong , ma trn ch c 1 phn t (1 1) c:
det(apq) = apq (2.12)
1.9. Nghch o ma trn Cho ma trn vung A, nu det(A) 0, th A c ma trn nghch o v k
hiu l A-1. Ma trn nghch o tha mn quan h sau: A-1A = AA-1 = I (2.13)
Nu det(A) = 0, A l ma trn suy bin v khng tn ti ma trn nghch o. Nu det(A) 0 ta gi A l ma trn khng suy bin. Khi , nghch o ca A c xc nh nh sau:
AadjAAdet
1=
(2.14)
Trong , adjA l ma trn b ca A, c cc phn t ( ) )det(1 jijiij Aa += v Aji l ma trn thu c t A bng cch loi i hng th j v ct th i. V d:
Nghch o ca ma trn A kch thc (2 2) l:
=
=
1121
12221
2221
12111
det1
aaaa
Aaaaa
A
-
http://www.ebook.edu.vn 16
1.10. Ma trn ng cho Mt ma trn vung c cc phn t bng khng ngoi tr cc phn t trn
ng cho chnh c gi l ma trn ng cho. V d:
=
500030002
D
1.11. Ma trn i xng Ma trn i xng l mt ma trn vung c cc phn t tho mn iu kin:
aij = aji (2.15a) hay:
A = AT (2.15b) Nh vy, ma trn i xng l ma trn c cc phn t i xng qua ng cho chnh. V d, ma trn A sau y l ma trn i xng:
=
9011043
1132A
1.12. Ma trn tam gic Ma trn c gi l ma trn tam gic trn hay ma trn tam gic di,
tng ng l cc ma trn c tt c cc phn t nm di hay nm trn ng cho chnh bng khng.
V d, cc ma trn c minh ho di y tng ng l ma trn tam gic trn A v ma trn tam gic di B:
=
900040
1132A
=
9011043002
B
-
http://www.ebook.edu.vn 17
2. PHP KH GAUSS Xt h phng trnh tuyn tnh c biu din dng ma trn nh sau:
Ax = b trong , A l ma trn vung kch thc (n n). Nu detA 0, th ta c th thc hin php bin i phng trnh trn bng cch nhn 2 v vi A-1 v nhn c nghim: x = A-1b. Tuy nhin, trong hu ht cc bi ton k thut, kch thc ca ma trn A l rt ln v cc phn t ca A thng l s thc vi min xc nh rt rng; do , vic tnh ton ma trn nghch o ca A l rt phc tp v d gp phi sai s do vic lm trn trong cc php tnh. V vy, phng php kh Gauss l mt cng c rt hu ch cho vic gii h phng trnh i s tuyn tnh.
2.1. M t Chng ta s bt u m t phng php kh Gauss thng qua mt v d minh ho sau y; sau tm hiu gii thut kh Gauss tng qut. Xt h phng trnh:
152 321 =++ xxx (1)
2352 321 =++ xxx (2)
415 321 =+ xxx (3)
Bc 1: bng cc php bin i tng ng kh x1 trong cc phng trnh (2) v (3), ta c h:
152 321 =++ xxx (1)
470 321 =+ xxx (21)
5200 321 =++ xxx (31)
Bc 2: kh x2 trong phng trnh (31), ta c h: 152 321 =++ xxx (1)
470 321 =+ xxx (21)
92700 321 =++ xxx (32)
y, ta nhn c h phng trnh m ma trn cc h s lp thnh ma trn tam gic trn. T phng trnh cui cng (32), ta tm c nghim x3, ln
-
http://www.ebook.edu.vn 18
lt th cc nghim tm c vo phng trnh trn n, (21) v (1). S nhn
c cc n s cn tm nh sau: 38;
35;
31
123 === xxx . Phng php tm
nghim khi ma trn cc h s l ma trn tam gic trn ny c gi l phng php th ngc. Cc thao tc trn c th c biu din di dng ngn gn nh sau:
9270047101521
5201047101521
415112352
1521
bng phng php th ngc, cui cng ta nhn c cc nghim:
38;
35;
31
123 === xxx
2.2. Gii thut kh Gauss tng qut Gii thut kh Gauss tng qut s c biu din thng qua cc bc thc
hin i vi mt h phng trnh tuyn tnh tng qut nh sau:
=
n
i
n
i
nnnjnnn
inijiii
nj
nj
nj
b
b
bbb
x
x
xxx
aaaaa
aaaaa
aaaaaaaaaaaaaaa
M
M
M
M
LLMMMLMMM
LLMLMLMMM
LLLLLL
3
2
1
3
2
1
321
321
33333231
22232221
11131211
(2.16)
thc hin phng php kh Gauss, ta xt cc th tc tc ng n cc ma trn h s A v ma trn cc s hng t do b nh sau:
-
http://www.ebook.edu.vn 19
nnnjnnn
inijiii
nj
nj
nj
aaaaa
aaaaa
aaaaaaaaaaaaaaa
LLMMMLMMM
LLMLMLMMM
LLLLLL
321
321
33333231
22232221
11131211
n
i
b
b
bbb
M
M3
2
1
(2.17)
Bc 1. S dng phng trnh th nht (hng 1) loi x1 ra khi cc phng trnh cn li. Bc ny s tc ng n cc phn t nm trong vng nh du v lm cho cc phn t t hng 2 n hng th n ca ct 1 bng khng nh php bin i (2.18) sau:
( )
( )
==
=
njibaabb
aaaaa
iii
ji
ijij
,...,2,;111
11
111
11
(2.18)
Bc 2. S dng phng trnh th hai (hng 2) loi x2 ra khi cc phng trnh cn li. Bc ny s tc ng n cc phn t nm trong vng nh du di y v lm cho cc phn t t hng 3 n hng th n ca ct 2 bng khng.
( ) ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
1113
12
1113
12
13
13
133
132
12
12
123
122
11131211
0
0
00
nnnjnn
inijii
nj
nj
nj
aaaa
aaaa
aaaaaaaaaaaaa
LLMMMLMMM
LLMLMLMMM
LLLLLL
( )( )
( )
( )
1
1
13
12
1
n
i
b
b
bbb
M
M (2.19)
Cc bc nh trn s c lp li n khi trong vng nh du ch cn 1 phn t. Mt cch tng qut, ti bc th k ta c:
-
http://www.ebook.edu.vn 20
( ) ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
+
+
+
+
++
1,
1,
11,
1,
1,
11,
1,1
1,1
11,1
23
23
233
12
12
123
122
11131211
000
000
000
000
knn
kjn
kkn
kni
kji
kki
knk
kjk
kkk
nj
nj
nj
aaa
aaa
aaa
aaaaaaaaaaaa
LLLMMMMMMMMM
LLLMMMMMMMMM
LLLMMMMMMMMM
LLLLLLLLLLLL
( )( )
( )
( )
( )
+
1
1
11
33
12
1
kn
ki
kk
b
b
b
bbb
M
M
M (2.20)
bc ny, cc phn t trong min nh du c tc ng nh php bin i
( ) ( ) ( )( )
( )
( ) ( ) ( )( )
( )
+==
+==
nkjiba
abb
nkjiaa
aaa
kkk
kk
kikk
ik
i
kkjk
kk
kikk
ijk
ij
,...,1,;
,...,1,;
11
11
11
11
(2.21)
Cui cng, sau n-1 bc nh trn, chng ta nhn c h (2.16) di dng:
=
)1(
)3(4
)2(3
)1(2
1
4
3
2
1
)1(
)3(4
)3(44
)2(3
)2(34
)2(33
)1(2
)1(24
)1(23
)1(22
114131211
0n
nnn
nn
n
n
n
n
b
bbbb
x
xxxx
a
aaaaaaaaaaaaaa
MLLLL
(2.22)
T h (2.22) ny, bng phng php th ngc t di ln ta nhn c cc nghim ca h phng trnh (2.16) nh sau ( y, tin theo di, chng ta b qua k hiu ch s trn trong cc h s ca ma trn A v b):
1211 ,,n,ni;a
xabx,;
abx
ii
n
ijjiji
inn
nn KK =
==
+= (2.23)
-
http://www.ebook.edu.vn 21
Chng 3 THUT TON XY DNG MA TRN CNG CHUNG
V VCT LC NT CHUNG
Vic ghp cc ma trn cng k v cc vct lc f ca cc phn t to
ra ma trn cng K v vct lc nt F chung cho c h, t thit lp h phng trnh PTHH l mt vn quan trng.
Ta s cng cc s hng ca ma trn cng ca mi phn t vo cc v tr tng ng ca ma trn cng chung v cng cc s hng ca vct lc vo vct lc chung.
Cch d nht ghp cc phn t l gn s cho mi dng v ct ca ma trn cng phn t ng vi bc t do ca phn t y, sau chng ta s lm vic qua cc s hng ca ma trn phn t; tc l cng cc s hng ny vo ma trn chung m mi dng, mi ct cng c gn ng nhng s trn. Di y ta s xt hai v d.
1. CC V D
1.1. V d 1 Mt kt cu c chia ra 8 phn t tam gic nh Hnh 3.1. Mi phn t c
3 nt; mi nt c 1 bc t do (v d nhit ).
1 2 3
5 4 6
7 8 9
12
3 4
56
7 8
e
1 2
3
Hnh 3.1
-
http://www.ebook.edu.vn 22
M t qu trnh ghp ni ma trn cng chung K vi gi s ch xt 3 phn t u tin: 1, 2 v 3 vi cc ma trn cng bit nh sau:
=
521263137
1k ;
=
432371218
2k ;
=
501064149
3k
Li gii 1. Xy dng bng ghp ni phn t (ng n cc nt ngc chiu kim ng h)
Bc t do Phn t
1 2 3
1 1 2 4 2 4 2 5 3 2 3 5
2. Xt tng phn t Vi phn t 1, cc dng v ct c nhn dng nh sau:
421
521263137421
1
=k
Ma trn ny c cng vo ma trn cng chung v ta s c:
MMMMMMMLLLLLL
54321
000000502100000020630103754321
=K
Ma trn cng ca phn t 2 c gn s bi:
-
http://www.ebook.edu.vn 23
524
432371218524
2
=k
Cc s hng ca ma trn k2 c cng thm vo ma trn chung, cho ta
MMMMMMMLLLLLL
54321
4203028501210000031207630103754321
++
++
=K
Vi phn t 3:
532
501064149532
3
=k
Cc s hng ca ma trn k3 c cng tip vo ma trn chung trn, cho ta
MMMMMMMLLLLL
L
54321
54200130213031
00064013349133
0103754321
+++
+
++
=K
Vic cng cc vct lc phn t vo vct lc chung c tin hnh hon ton tng t.
-
http://www.ebook.edu.vn 24
1.2. V d 2 Gi s c hai phn t 1 v 4 trong bi ton hai chiu; mi phn t c 3 nt,
mi nt c 2 bc t do (Hnh 3.2). Hy m t qu trnh ghp ni ma trn cng chung K v vct lc nt chung, theo cc ma trn cng phn t v vct lc nt phn t k1, k4, f1 v f4 cho trc nh sau:
=
242857221643168431694536309771992932647322
1k ;
=
571463
1f
=
287475572728734225768787302657421915386123
4k ;
=
542679
4f
Cc nt ca phn t 1 l: (1, 2, 5). Bc t do tng ng ca phn t l:
{ } { }TTkkjjii qqqqqqqqqqqq 10943212122121212 = Cc hng v ct ca ma trn cng phn t 1 c gn cc s ng vi bc t do tng ng ca n v cc s hng ca ma trn c cng vo cc v tr tng ng ca ma trn cng chung.
i
1 2
3
14
5 6
2 1
Hnh 3.2
2
-
http://www.ebook.edu.vn 25
1094321
242857221643168431694536309771992932647322
1094321
1
=k
MMMMMMMMMMMMMMLLLLLLLLLLLL
L
121110987654321
0000000000000000000000000024200008572002160000431600000000000000000000000000000000000000000000000000840000316940053000063097007100009929300026000047322
121110987654321
=K
Tin hnh tng t i vi ma trn cng ca phn t 4. Cc nt ca phn t 4 l: (5, 2, 6). Bc t do tng ng ca phn t l:
{ } { }TTkkjjii qqqqqqqqqqqq 1211431092122121212 =
121143
109
287475572728734225768787302657421915386123
121143109
4
=k
-
http://www.ebook.edu.vn 26
Cc s hng ca ma trn c cng vo cc v tr tng ng ca ma trn cng chung, ta nhn c kt qu nh sau:
MMMMMMMMMMMMMMLLLLLLLLLLLLL
121110987654321
287550000470072773000028005743300001277253339000012916
000000000000000000000000000000000000000000000000421412000056139478790000166097
00710000992930026000047322
121110987654321
=K
Vct lc nt ca cc phn t 1 v 4 cng c cng vo vct lc nt chung theo cch tng t:
1094321
571463
1
=f
MM121110987654321
005700001463
=F ;
121143
109
542679
4
=f
MM121110987654321
54
121600003
1063
=F
-
http://www.ebook.edu.vn 27
2. THUT TON GHP K V F
2.1. Nguyn tc chung Qua hai v d trn ta thy ma trn cng chung K chnh l tng ca cc
ma trn m rng [ke] ca cc phn t. Vct lc chung F cng chnh l tng ca cc vct lc m rng {fe} ca cc phn t:
[ ] { } ==e
e
e
e fFkK ; (3.1)
chun ho cc bc ghp ni, ta xy dng bng nh v index cho mi phn t. Bng index s cho bit v tr ca mi s hng ca {qn} trong {Qn}. Kch thc ca bng index l (noe edof ), vi edof l k hiu cho s bc t do ca phn t v noe l k hiu cho tng s phn t. Mi nt c mt bc t do Tr li v d 3.1, bng index chnh l bng ghp ni phn t trn.
Khi y: { }TQQQQQQ L54321= - Vi phn t 1 (e =1)
{ }( )421:),1(
421
=
=
indexQQQq T
- Vi phn t 2 (e =2) { }( )524:),2(
524
=
=
indexQQQq T
- Vi phn t 3 (e =3) { }( )532:),3(
532
=
=
indexQQQq T
Ch : k hiu (:) trong index(e,:) ch cc phn t thuc hng e ca index. Mi nt c hai bc t do Tr li v d 3.2 xt trn, bng index l:
Bc t do Phn t
1 2 3 4 5 6
1 1 2 3 4 9 10 ... ... ... ... 4 9 10 3 4 11 12
-
http://www.ebook.edu.vn 28
Khi y:
{ }TQQQQQQQQQQQQQ L121110987654321= - Vi phn t s 1
{ }( )1094321:),1(
1094321
=
=
indexQQQQQQq T
- Vi phn t s 4
{ }( )121143109:),4(
121143109
=
=
indexQQQQQQq T
Vi s gip ca bng index, mi s hng kij ca ma trn ke c cng vo IJK ca [K] sao cho:
I = index(e,i), vi i = 1.. sdof J = index(e,j), vi j = 1.. sdof
hoc:
jie
jeieIJ kKK += ),(index),(index (3.2)
Tng t, mi s hng fi ca {fe}c chuyn sang FI ca {F} sao cho: i
eieI fFK += ),(index (3.3)
2.2. Thut ton ghp ni phn t: Bc 1: Khi to ma trn vung [K] c kch thc (sdof sdof) v vct ct {F} c kch thc (sdof 1), vi cc s hng bng khng. Trong , sdof l k hiu cho tng s bc t do ca cc nt trong ton h. Bc 2: Vi mi phn t e (e = 1:noe), cng ng v tr mi s hng kij ca ca ma trn phn t ke vo s hng IJK ca ma trn [K]:
),(),,(;:1,; jeindexJieindexIedofjikKK jieIJIJ ===+= (3.4)
Bc 3: Vi mi phn t e (e = 1:noe), cng ng v tr mi s hng fi ca ca vct lc phn t f vo s hng FI ca vct lc chung F:
),(;:1; ieindexIedofifFF ieII ==+= (3.5)
S thut ton c m t nh Hnh 3.3 sau:
-
http://www.ebook.edu.vn 29
K=zero(sdof,sodf); F=zero(sdof,1);
e =1; i = 1; j = 1;
( ) ( ) ( )jikieindexieindexKieindexieindexK e ,),(),,(),(),,( +=
j edof
j = j + 1;
i = i+1;
i edof
( ) ( ) ( )ifieindexFieindexF e+= ),(),(
e = e +1;
e noe
...
...
T
T
T
F
F
F
Hnh 3.3. S thut ton ghp ni phn t
-
http://www.ebook.edu.vn 30
Chng 4 PHN T HU HN TRONG BI TON MT CHIU
1. M U gii bi ton mt chiu (1D) bng phng php phn t hu hn,
chng ta s s dng nguyn l cc tiu ho th nng ton phn v cc quan h: quan h ng sut-bin dng, quan h bin dng-chuyn v. Vi bi ton hai chiu (2D) v ba chiu (3D), cch tip cn cng tng t.
Trong bi ton mt chiu, cc i lng: chuyn v, bin dng, ng sut ch ph thuc vo bin x. Ta biu din chng nh sau:
( );xuu =
( );x = ( )x = (4.1) Quan h gia ng sut vi bin dng, bin dng vi chuyn v:
dxduE == ; (4.2)
Vi bi ton mt chiu, vi phn th tch dv c vit di dng: dv=Adx (4.2)
trong , A l din tch mt ct ngang.
2. M HNH PHN T HU HN C th chia thanh ra nhiu phn t, mi phn t c tit din ngang khng
i (hoc thay i). Chng hn, ta chia thanh ra 5 phn t vi cc nt c nh s t 1 n 6, cc ch s nt ny l ch s nt ton cc (Hnh 4.1a); mi phn t c hai nt 1 v 2, cc ch s nt ny l ch s nt cc b (Hnh 4.1b).
Trong bi ton mt chiu, mi nt ch c mt chuyn v theo phng x . V vy mi nt ch c mt bc t do, n nt c n bc t do.
Chuyn v tng th c k hiu l Qi ; i = 1, n; chuyn v a phng ca mi phn t c k hiu l qj; j = 1, 2
Vct ct [ ]Q Qi T= c gi l vct chuyn v chung (tng th). Lc nt c k hiu l Fi ; i = 1, n.
Vct ct [ ]F Fi T= c gi l vct lc nt chung (tng th).
-
http://www.ebook.edu.vn 31
ghp ni cc phn t vi nhau, ta s dng bng ghp ni cc phn t
nh sau: Bng 3.1. Bng ghp ni cc phn t
Phn t Nt
1(u) 2(cui) 1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
2 3 4 5 6
3. CC H TRC TO V HM DNG Kho st mt phn t e nh Hnh 4.2. Theo s nh s nt cc b:
Nt th nht l 1 Nt th hai l 2
e 1 2
x2 x
x1 = -1 = 1
(b)(a)
Hnh 4.2. Phn t trong h to x v
1 2 3 4 5x
1 2 3 4 5 6
Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 Q6
e1 2
q1 q2
Hnh 4.1a. Ch s ton cc Hnh 4.1b. Ch s cc b
Ch s a phng
Ch s chung
-
http://www.ebook.edu.vn 32
Theo k hiu, x = x1 l ta ca nt th nht; x = x2 l ta ca nt th hai. Ta nh ngha h ta qui chiu (hay chun ho) c k hiu l nh sau:
( ) 12 112
= xxxx
====1
1
2
1
xxxx
(4.3)
Vy: [ ] [ ]21 :1:1 xxx Ta s dng h ta a phng ny xc nh hm dng vi mc ch ni suy ra trng chuyn v trong cc phn t.
By gi trng chuyn v cn tm cho mt phn t s c ni suy bng mt php bin i tuyn tnh (Hnh 4.3).
thc hin c php ni suy ny, cn a vo mt hm dng tuyn
tnh:
( ) ( )2
1;2
121
+== NN (4.4) Cc hm dng c minh ho trn Hnh 4.4. th ca hm dng N1 trn Hnh 4.4a c suy ra t phng trnh (4.4): N1 = 1 ti = -1 v N1 = 0 ti = 1. Tng t ta c th ca N2.
1
N1
Hnh 4.4. (a), (b). Hm dng N1, N2; (c). Ni suy tuyn tnh
-1 0 1
1
N2
u
1 2
21
1
=N
21
2+
=N
q1 q2
u=N1q1+N2q2
2 1 1 2
(a) (b) (c) -1 0 1
e 1 2
u2 u1
Hnh 4.3. Ni suy tuyn tnh trng chuyn v ca mt phn t
q2 q1
e1 2
-
http://www.ebook.edu.vn 33
Mt khi cc hm dng c xc nh, trng chuyn v ca phn t s c biu din qua cc chuyn v nt q1 v q2 nh sau:
2211 qNqNu += (4.5) Hoc di dng ma trn:
u = Nq (4.6)
Trong : [ ]N N N= 1 2, [ ]Tqqq 11= (4.7)
Trong biu thc trn, q l vct chuyn v ca phn t. T (4.5), ta thy u = q1 ti nt 1; u = q2 ti nt 2 v u bin thin tuyn tnh trong phn t (Hnh 4.4c).
Ta bit: 12
11 0
11 qu
NN
xx =
=
===
22
12 1
01 qu
NN
xx =
=
===
By gi ta ni suy ta x nh cc hm dng 21 , NN
2211 xNxNx += (4.8)
So snh:
+=
+=
2211
2211
qNqNuxNxNx
ta thy chuyn v u v to x c ni suy trn cng phn t nh cng cc hm dng N1 v N2. Trong trng hp ny, ta c php biu din ng tham s. Ch : Cc hm dng cn tho mn:
1) o hm bc nht phi hu hn, 2) Chuyn v phi lin tc trn cc bin ca phn t.
Mt khc:
dxd
ddu
dxdu
== (4.9) m:
12
2xxdx
d
=
(4.10)
-
http://www.ebook.edu.vn 34
suy ra
212211 21
21 qqqNqNu ++=+= (4.11)
221 qq
ddu +
= (4.12)
( )2112
1 qqxx
+
= (4.13)
do :
[ ]111;12
==
xxBBq (4.14)
Trong ma trn B c gi l ma trn bin dng-chuyn v ca phn t. Theo nh lut Hooke, ta c biu thc tnh ng sut:
= EBq (4.15) Ch :
B, , l cc i lng hng s; Cc biu thc u = Nq; = Bq; = EBq m t chuyn v, bin dng v ng sut qua cc gi tr chuyn v nt ca phn t. Ta s th cc biu thc ny vo biu thc th nng ca thanh thit lp ma trn cng v ma trn lc nt ca phn t.
4. TH NNG TON PHN p dng cng thc (1.3) - Chng 1, ta tnh c th nng ton phn ca
thanh:
=
=n
ii
Ti
L
T
L
T
L
T PuTdxuAdxfuxdA12
1 (4.16)
Khi vt th c chia ra lm nhiu phn t hu hn, th
=
=n
iii
e e
T
e e
T
e e
T PQTdxuAdxfuxdA12
1 (4.17)
-
http://www.ebook.edu.vn 35
5. MA TRN CNG PHN T Gi:
xdAUe
Te = 21
l th nng bin dng ca phn t, ta c:
xdAqBEBqUe
eeTT
e = 21 qxdABEBqU
eee
TTe
= 21 (4.18) Ch rng: Ae, Ee v B l cc i lng hng s, v
dldxdxxdx e22
12== , vi: 12;11 xxle =
Khi y, ta c biu thc ca nng lng bin dng ca phn t:
qdBBElAqU TeeeT
e
=
1
1221
vi:
[ ]11112
=
xxB
ta c:
qlEAqUe
eeTe
=
1111
21
Gi:
=
1111
e
eee
lEAk (4.19)
l ma trn cng ca phn t . Khi , biu thc th nng (4.18) c biu din dng thu gn nh sau:
qkqU eTe 21
= (4.20)
-
http://www.ebook.edu.vn 36
6. QUI I LC V NT Khi vt th c ri rc ha bng cc phn t hu hn vi cc nt xc
nh, ta phi qui i cc loi lc tc dng v nt. Ln lt xt tng thnh phn biu din cng ca ngoi lc trong biu thc
th nng (4.17), ta c: - Cng do lc khi:
= e
e
ee
T
e
T
dxNfA
dxNfAqAdxfu
2
1
m:
=
+=
=
=
221
2
221
21
12
1
11
ee
e
ee
e
ldldxN
ldldxN
eTeeT
e
T fqlfAqAdxfu =
= 112 Vi:
=
11
2eee lfAf (4.21)
l lc th tch quy i v nt ca phn t - Cng do lc din tch:
( ) eTe
eTT
e
T TqdxNT
dxNTqdxTqNqNdxTu =
=+=
2
1
2211
Vi:
=
11
2ee lTT (4.22)
c gi l lc din tch qui i v nt ca phn t
-
http://www.ebook.edu.vn 37
Cui cng, biu thc c vit gn di dng
FQKQQ TT =21 (4.23)
Trong : Q l vct chuyn v nt chung,
K l ma trn cng chung, c xc nh t cc ma trn cng ke ca cc phn t:
Kke
e F l vct lc nt chung, c xc nh t cc vct lc nt: fe, Te, P ca cc phn t:
( ) FPTfe
ee ++ Vi phn t mt chiu v mi nt c mt bc t do, ta vn s dng bng ghp ni phn t trn thit lp ma trn cng K v vct lc F.
7. IU KIN BIN, H PHNG TRNH PHN T HU HN Sau khi ri rc ha vt th nh phng php phn t hu hn, ta xc nh
c biu thc th nng ton phn (4.23). By gi phi xy dng phng trnh cn bng t xc nh cc
chuyn v nt, sau tnh ng sut, bin dng v cc phn lc lin kt. Bng cch cc tiu biu thc th nng i vi Q, tc l cho cho th
nng bin dng "chu" iu kin bin, ta s thu c phng trnh cn bng. Di y ta trnh by cch nhp iu kin bin. Phng php ny c p
dng khng ch cho bi ton mt chiu m cn cho c bi ton hai, ba chiu. iu kin bin thng c dng:
Qi = ai Biu thc trn c ngha l chuyn v Qi phi bng ai . y, chng ta s p dng phng php kh nhp cc iu kin bin. Kho st trng hp n gin: Q1 = a1. Vi mt kt cu c n bc t do, ta c
-
http://www.ebook.edu.vn 38
{ }TnQQQQ L21= { }TnFFFF L21=
Ma trn cng tng th c dng:
=
nnnn
n
n
KKK
KKKKKK
K
LMLMM
LL
21
22221
11211
(4.24)
K l ma trn i xng Ta vit biu thc ca th nng di dng khai trin nh sau:
( )nnnnnnnnnn
nn
nn
FQFQFQ
QKQQKQQKQ
QKQQKQQKQQKQQKQQKQ
+++
++++
++++
+++
= K
KKKKKKKKKKKKKKK
KK
2211
2211
2222221212
1121211111
21
(4.25)
Thay Q1 = a1 vo phng trnh trn, ta c:
( )nnnnnnnnnn
nn
nn
FQFQFa
QKQQKQaKQ
QKQQKQaKQQKaQKaaKa
+++
++++
++++
+++
= K
KKKKKKKKKKKKKKK
KK
2211
2211
2222221212
1121211111
21
(4.26)
Ch rng chng ta kh chuyn v Q1 trong biu thc ca th nng trn. p dng iu kin cc tiu th nng:
niQi
,...,2;0 ==
(4.27)
ta thu c:
=+++
=+++
=+++
113322
13133333232
12122323222
aKFQKQKQK
aKFQKQKQKaKFQKQKQK
nnnnnnn
nn
nn
KLLLLLLLLLLLLLL
KK
(4.28)
-
http://www.ebook.edu.vn 39
Khi y, h phng trnh PTHH c biu din nh sau:
=
11
1313
1212
3
2
32
33332
22322
aKF
aKFaKF
Q
QQ
KKK
KKKKKK
nnnnnnn
n
n
MML
MLMMLL
(4.29)
Nhn xt: Ma trn cng (n-1)(n-1) trn c nhn t ma trn cng (nn) ban u (4.23) bng cch b i hng th nht v ct th nht (v Q1 = a1). H phng trnh (4.28) c vit di dng c ng:
KQ = F (4.30) Ma trn K trong (4.30) l ma trn khng k d cn ma trn K ban u (4.24) l ma trn k d (det K=0). p dng phng php kh Gauss (xem chng 2) gii h phng trnh (4.30), ta s tm c chuyn v Q; Nh bng thng tin ghp ni phn t gii thiu phn u, ta s xc nh c chuyn v nt q ca phn t t chuyn v chung Q tm c trn. p dng cng thc EBq= ta tm c ng sut;
xc nh phn lc lin kt R1, ta vit phng trnh cn bng cho nt 1:
111212111 RFQKQKQK nn +=+++ K (4.31) Trong Qi c xc nh, F1 l lc tc dng ti ni t lin kt cng bit.
8. V D
V d 4.1. Cho mt trc bc chu tc dng ca lc P = 10 N (hnh 4.5a). Bit tit din
cc on: A1=20 mm2; A2 = 10 mm2; chiu di cc on l1 = l2 = 100 mm; v mun n hi: E1 = E2 = 200 gPa. Hy xc nh chuyn v ti B v C; bin dng, ng sut trong cc on trc AB, BC.
-
http://www.ebook.edu.vn 40
Li gii Chia trc lm hai phn t: 1 v 2, Hnh 4.5b. 1. Bng ghp ni phn t c thit lp nh sau:
Phn t Nt i Nt j
1 1 2
2 2 3
2. Xc nh ma trn cng ca phn t 1: k1 v 2: k2
mmN
lEAk 41
111 104444
1111
=
=
mmN
lEAk 42
222 102222
1111
=
=
3. Ma trn cng chung K:
mmNK 410
2202244
044
+
=
4. Vct lc nt chung F: F = [0 0 10]T 5. H phng trnh phn t hu hn:
A
1
Hnh 4.5. (a) Trc bc chu ko ng tm; (b) S phn t
P=10 kN x
B C
1 2
2 3
(a)
(b)
-
http://www.ebook.edu.vn 41
=
+
100
2202244
04410
3
2
14
R
QQQ
6. p t iu kin bin: Do Q1 = 0 (lin kt ngm ti A), do ta loi dng 1 v ct 1 trong h phng trnh trn. Cui cng ta thu c h phng trnh:
=
100
2226
103
24
QQ
7. Xc nh chuyn v, bin dng, ng sut Gii h phng trnh trn ta c:
Q2 = 0,25 10-3 mm Q3 = 0,75 10-3 mm
p dng cng thc (4.31), ta tm c phn lc lin kt: R1 =104 (-4 Q2 ) = -10 N
Bin dng c tnh cho mi phn t 1 = (-q1 + q2 )/l = 0,25 x10-5 /100 = 2,5 x10-6
2 = (-q2 + q3 )/l = 5 x10-6
ng sut c tnh cho mi phn t 1 = E 1 = 0,5 N/mm2 2 = E 2 = 1 N/mm2
V d 4.2. Cho mt trc bc chu lin kt ngm 2 u v tc dng ca lc P = 200 kN
(hnh 4.6a). Bit tit din cc on: A1=2400 mm2; A2 = 600 mm2; chiu di cc on l1 = 300mm, l2 = 400 mm; v mun n hi: E1 = 70 gPa, E2 = 200 gPa. Hy xc nh chuyn v ti B; ng sut trong cc on trc AB, BC v phn lc ti A v C.
-
http://www.ebook.edu.vn 42
Li gii Chia trc lm hai phn t: 1 v 2, nh hnh 4.5b v d 4.1. 1. Bng ghp ni phn t c thit lp nh sau:
Phn t Nt i Nt j
1 1 2
2 2 3
2. Xc nh ma trn cng ca phn t 1: k1 v 2: k2
mmN
lEAk
=
=
1111
30010702400
1111 3
1
111
mmN
lEAk
=
=
1111
40010200600
1111 3
2
222
3. Ma trn cng chung K:
mmNK 310
3003003008605600560560
=
4. Vct lc nt chung F:
F = [R1 200103 R3]T
5. H phng trnh phn t hu hn:
2
A Hnh 4.6. Trc bc chu ko ng tm
x
1 B C
P=200
-
http://www.ebook.edu.vn 43
=
3
31
3
2
13 10200
30030003008605600560560
10R
R
QQQ
6. p t iu kin bin:
Do Q1 = 0 (lin kt ngm ti A) v Q3 = 0 (lin kt ngm ti C) , do ta loi dng 1, ct 1 v dng 3, ct 3 trong h phng trnh trn. Cui cng ta thu c phng trnh:
860 Q2 = 200
7. Xc nh chuyn v, bin dng, ng sut
Gii phng trnh trn ta c: Q2 = 0,23257 mm
p dng cng thc (4.31), ta tm c cc phn lc lin kt: R1 =103 (-560 Q2 ) = -130,233 KN R3 =103 (-300 Q2 ) = -69,767 KN
Bin dng c tnh cho mi phn t 1 = (-q1 + q2 )/l1 = 0,23257 /300 = 7,752 10-4 2 = (-q2 + q3 )/l2 = -0,23257 /400 = 5,81410-4
ng sut c tnh cho mi phn t 1 = E11 = 54,26 N/mm2
2 = E2 2 = 116,28 N/mm2
V d 4.3. Cho mt trc trn chu lin kt ngm ti A, khe h gia u C v thnh
cng l 1,2mm, chu tc dng ca lc P = 60 kN ti B (hnh 4.7). Bit tit din ca thanh l A=250 mm2; v mun n hi: E = 2103N/mm2 Hy xc nh chuyn v ti B; v phn lc ti A v C.
-
http://www.ebook.edu.vn 44
Li gii y, ta xem nh thc hin bc kim tra kt lun rng, trong qu trnh bin dng, u C ca trc tip xc vi thnh cng v tip tc bin dng. Tng t cc v d trn, ta chia trc lm hai phn t (1) v (2). Khi , ma trn cng chung K c xc nh nh sau:
mmNK 3
3
10110121
011
1501020250
=
Vct lc nt chung F: F = [R1 60103 R3]T H phng trnh phn t hu hn:
=
3
31
3
2
13
1060110121
011
1501020250
R
R
QQQ
p t iu kin bin: Do Q1 = 0 (lin kt ngm ti A) v Q3 = 1,2 (khe h ti C) , do ta loi dng 1, ct 1. Cui cng ta thu c h phng trnh:
3,3333104(2 Q2 1,2) = 60103 3,3333104(- Q2 + 1,2) = R3
Xc nh chuyn v, bin dng, ng sut Gii phng trnh trn ta c:
Q2 = 1,5 mm; R3 =3,3333104 (-Q2 + 1,2) = - 10 kN
R1 =3,3333104 (- Q2) = -50 kN
2A
Hnh 4.7. Tnh kt cu bng phng php PTHH
x
1 B C150mm150mm 1,2mm
P=60 KN
-
http://www.ebook.edu.vn 45
9. CHNG TRNH TNH KT CU MT CHIU - 1D Chng trnh ngun
%---------------------------------------------------------------------------- % Chuong trinh so 1, chuong 4. (P4_1) %---------------------------------------------------------------------------- % Tinh chuyen vi nut trong cac ket cau 1-D % % Mo ta cac bien % k = ma tran do cung phan tu % f = vecto luc nut phan tu % kk = ma tran do cung tong the % ff = vecto luc nut tong the % gcoord = toa do nut % nodes = ma tran chi so nut cua moi phan tu % index = vecto chuyen vi nut chung o moi phan tu %---------------------------------------------------------------------------- %------------------------------------ % Cac tham so dau vao %------------------------------------
clear edof=1; % edof = so bac tu do tai nut noe=input('Nhap so phan tu:'); % noe = so phan tu % Nhap du lieu: cac thong so hinh hoc cua ket cau va co tinh vat lieu for i=1:noe Doan_truc=i los(i)=input('Nhap chieu dai (don vi mm) cua doan '); E(i)=input('Nhap modul dan hoi keo nen (N/mm2) cua doan (phan tu)'); A(i)=input('Nhap tiet dien mat cat ngang (mm2) cua doan (phan tu)'); end % Nhap du lieu: cac thong tin ve chi so nut phan tu tuong ung voi chi so % nut tong the, phuc vu cho viec ghep noi phan tu for i=1:noe
-
http://www.ebook.edu.vn 46
Phan_tu = i index(i,1)=input('Chi so nut toan cuc cua nut 1:'); index(i,2)=input('Chi so nut toan cuc cua nut 2:'); end % Nhap du lieu: cac thong tin ve tai trong tac dung. % 1. Tai trong tap trung nof=input('Nhap so luc tap trung:'); % nof=Number Of Force for i=1:nof Luc_thu =i temp_f(i)=input('Gia tri luc (don vi N): '); force_pos(i)=input('Vi tri dat luc (nut so): '); end % Thong tin ve lien ket noc=0; % noc=Number Of Clamp while ((noc==0)|(noc>2)) noc=input('So luong lien ket (1 hoac 2):'); end for i=1:noc c(i)=input('Vi tri dat lien ket (nut dat lien ket): '); end % Tinh ma tran do cung phan tu for i=1:noe k(1,1,i)=E(i)*A(i)/los(i); k(1,2,i)=-k(1,1,i); k(2,1,i)=-k(1,1,i); k(2,2,i)=k(1,1,i); end for e=1:noe % In ma tran do cung cac phan tu k(e,:) end
-
http://www.ebook.edu.vn 47
% Xay dung ma tran do cung tong the non=noe+1; % non = Number Of Nodes sdof=non*edof; kk=zeros(sdof,sdof); for row_indx=1:non for e=1:noe for n1=1:2 if (index(e,n1)==row_indx) for col_indx=1:non for n2=1:2 if (index(e,n2)==col_indx) kk(row_indx,col_indx)=kk(row_indx,col_indx)+ k(n1,n2,e); end end end end end end end kk % In ma tran do cung tong the % Tinh ma tran luc nut phan tu f=zeros(noe,2); for e=1:noe for i=1:nof if (index(e,1)==force_pos(i)) f(e,1)=temp_f(i); end if (index(e,2)==force_pos(i)) f(e,2)=temp_f(i); end
-
http://www.ebook.edu.vn 48
end end for i=e:noe % In vecto luc nut phan tu f(e,:) end % Xay dung vecto luc nut chung ff=zeros(sdof,1); for node=1:non for e=1:noe for n=1:2 if (index(e,n)==node) ff(node)=f(e,n); end end end end ff % In vecto luc nut chung % Ap dat dieu kien bien for node=1:noc kk(c(node),:)=0; kk(:,c(node))=0; ff(c(node))=0; kk(c(node),c(node))=1; end kk ff Q=kk\ff;
-
http://www.ebook.edu.vn 49
10. BI TP
4.1. Cho kt cu 1D c ri rc ho bi 2 phn t mt chiu nh Hnh 4.10.1 di y.
a. Hy chng t rng ma trn cng tng th K l ma trn k d. b. Ch ra mt vct chuyn v Q0 0 m tho mn KQ0 = F = 0. Bng cch
m t qua hnh v, hy phn tch ngha ca cc chuyn v ny. V ch ra nng lng bin dng n hi trong cu trc trng hp ny ?
c. Chng minh dng tng qut rng, vi bt k vct chuyn v Q 0 l nghim ca h phng trnh KQ = 0, vi K l ma trn k d.
4.2. Xt kt cu thanh bng thp, mun n hi E=200109N/m2. C
lin kt v chu lc nh Hnh 4.10.2. Xc nh cc chuyn v nt (cc chm en trn hnh), ng sut trong cc phn t v cc thnh phn phn lc ti ngm. Hy gii bi ton bng tay v nghin cu k Chng trnh cho, sa i li mt s im nu cn thit v b sung phn chng trnh tnh ng sut trong cc phn t; thc hnh tnh ton bng chng trnh v so snh kt qu.
4.3. Xt kt cu thanh bng thp, mun n hi E=200109N/m2. C
lin kt v chu lc nh Hnh 4.10.3. Xc nh cc chuyn v nt, ng sut trong cc phn t v cc thnh phn phn lc ti ngm.
150mm150mm 300mm
x P=300 kN250mm2 400mm
2
Hnh 4.10.2
1 2 3x
Hnh 4.10.1
-
http://www.ebook.edu.vn 50
4.4. Xt kt cu lin kt v chu lc nh Hnh 4.10.4. Thanh nm ngang
c xem nh l tuyt i cng, cc thanh treo c lm bng thp v nhm, c mun n hi nh ch ra trn hnh v. Tnh ng sut trong mi thanh treo.
Hnh 4.10.4
thp 22 cm
E=200109 N/m2
Nhm 24 cm
50cm 40 cm 30 cm 20 cm
60 KN
Thanh tuyt i cng, trng lng khng ng k
E=70109 N/m2
150mm150mm 200mm 200mm
250mm2 400mm2
P=300 kN P=600 kN x
3.5mm
Hnh 4.10.3
-
http://www.ebook.edu.vn 51
Chng 5 PHN T HU HN TRONG TNH TON H THANH PHNG
1. M U Trong chng ny chng ta s p dng phng php phn t hu hn
tnh ton h thanh phng (h gm n thanh lin kt vi nhau bi cc khp quay). H thanh phng in hnh c trnh by trn Hnh 5.1.
Trong h thanh, ti trng hoc phn lc lin kt t cc khp ni; b qua
ma st trong cc khp ni. R rng, mi phn t ca h thanh hoc chu ko, hoc chu nn.
Ta c th gp h thanh tnh nh hoc siu tnh.
2. H TO A PHNG, H TO CHUNG H thanh khc vi cc kt cu mt chiu xt trong Chng 4 ch:
trong h thanh, cc phn t (cc thanh) c cc phng khc nhau. c th tnh n s khc nhau v phng ca cc phn t trong h, ta cn phi a ra khi nim h to a phng v h to chung.
Mt phn t thanh c m t trong h to a phng v h to chung nh trong Hnh 5.2.
2 3 4 5
6 7 8
1
Q2
Q1 Q5 Q7 Q9
Q4
Q3
Q6 Q8 Q10
Q15
Q16
Q13
Q14Q11
Q12
Hnh 5.1. H thanh phng
-
http://www.ebook.edu.vn 52
Trong s nh s nt a phng, hai nt ca phn t c nh s 1 v s 2. H to a phng hng theo trc x, chy t nt 1 n nt 2. Tt c cc i lng trong h to a phng c k hiu bi du (). H to chung (x,y) l c nh v khng ph thuc vo phng ca cc phn t. Trong h to chung, mi nt cng c hai bc t do. Chng hn, nt j s c hai chuyn v l Q2j-1 v Q2j. Gi q1 v q2 l cc chuyn v ca nt 1 v 2 tng ng trong h to a phng. Ta k hiu vct chuyn v trong h to a phng bi:
q = [q1 , q2]T (5.1) Trong h to chung, vct chuyn v c 4 thnh phn:
q = [q1, q2 , q3 , q4 ]T (5.2) Ta i tm quan h gia q v q. D thy
q1 = q1 cos + q2 sin (5.3a) q2 = q3 cos + q4 sin (5.3b)
K hiu l = cos (5.4a) m = sin (5.4b)
x
y
x
1
(a)
q1q2
q4
q3
q1cosq2sin
q3cos
q4sin
q1
q2
(b)
Hnh 5.2. Phn t thanh trong h to a phng (a) v trong h to chung (b)
-
http://www.ebook.edu.vn 53
Ta c th vit q = L q (5.5)
Trong L l ma trn chuyn v, c vit di dng:
=
mlml
L00
00 (5.6)
3. MA TRN CNG PHN T Cc phn t trong h thanh u l cc phn t mt chiu. V vy, ta p dng nhng kt qu ca chng 4 vo h thanh. Trong h to a phng, ta xc nh c ma trn cng ca phn t
=
1111
'e
ee
lAEk (5.7)
thit lp ma trn cng ca phn t trong h to chung, ta ch ti biu thc nng lng bin dng ca phn t
'''21 qkqU Te = (5.8)
Thay q = Lq vo biu thc trn, ta c
[ ]qLkLqU TTe '21
= (5.9)
Cui cng, nng lng bin dng trong h to chung c vit di dng:
qkqU Te 21
= (5.10)
Trong k l ma trn cng ca phn t trong h to chung v k = LT k' L (5.11)
Thay biu thc ca L t (5.6) v ca k' t (5.7) vo (5.11), ta c
=
22
22
22
22
mlmmlmlmllmlmlmmlmlmllml
lAEke
ee (5.12)
-
http://www.ebook.edu.vn 54
T cc ma trn cng ca cc phn t v nh bng ghp ni phn t, ta s thu c ma trn cng chung ca c h thanh.
4. NG SUT Nh lu trn, mi phn t trong h thanh hoc chu ko, hoc chu nn. Do , ng sut trong thanh c xc nh bi:
= Ee Hoc
[ ] [ ]LqlE
qq
lE
lqqE
e
e
e
e
ee 11'
'11''
2
112=
=
=
Th biu thc ca L t (5.6) vo biu thc trn ta c:
[ ]qmlmllE
e
e= (5.13)
Nh vy, sau khi tm c chuyn v, ta s xc nh c ng sut trong mi phn t ca h thanh.
5. V D Kho st h gm hai thanh chu lc P nh hnh di. Cc thanh c cng din tch mt ct ngang v cng vt liu. Xc nh chuyn v ti im t lc.
x 300
y
L, A, E 1 2 300
P
3
2
1
(b)(a) Hnh 5.3. (a) Kt cu bng chu lc, (b) s phn t
-
http://www.ebook.edu.vn 55
Li gii 1. M hnh. Ta m hnh ho h thanh bi 2 phn t hu hn; mi nt phn t c 2 bc t do. 2. Xc nh ma trn cng ca cc phn t
p dng cng thc (5.12), ta tnh c cc ma trn cng ca cc phn t. Vi phn t 1: LLml ===== 1;0sin;1cos
=
0000010100000101
1
LEAk
Vi phn t 2: LLml3
2;21sin;
23cos 2 ===
==
=
83
83
83
83
83
833
83
833
83
83
83
83
83
833
83
833
2
LEAk
T y, ta thit lp c ma trn cng chung K v h phng trnh:
-
http://www.ebook.edu.vn 56
=
+
6
5
2
1
4
3 0
00
00
83
83
83
8300
83
833
83
83300
83
83
83
8300
83
833
83
833101
000000000101
RR
P
RR
QQ
LEA
p dng iu kin bin: Q1 = Q2 = Q5 = Q6 =0, ta thu c h phng trnh PTHH:
=
+
PQQ
LEA 0
83
83
83
8331
4
3
Gii h phng trnh trn, ta c:
+
=
EALP
EALP
QQ
33
8
3
4
3
Thay cc gi tr chuyn v trn vo (5.14), ta tm c phn lc lin kt: { } { }PRRRRR 13036511 ==
6. CHNG TRNH TNH H THANH PHNG
V d Kho st h thanh chu lc nh sau (Hnh 5.4). Cc thanh c cng din tch
mt ct ngang A = 2,5cm2 v cng vt liu, vi E = 2105N/cm2. Xc nh chuyn v ti im t lc. Xc nh ma trn cng ca cc phn t v ma trn cng chung; chuyn v ti im t lc v ng sut trong cc thanh v cc phn lc lin kt.
-
http://www.ebook.edu.vn 57
Chng trnh ngun %---------------------------------------------------------------------------- % Chuong trinh so 1, chuong 5 - (P5_1) %---------------------------------------------------------------------------- % Tinh toan chuyen vi nut, ung suat trong cac thanh cua he thanh phang % tinh phan luc lien ket tai cac lien ket cua he thanh phang chiu luc % su dung phan tu thanh % (Hinh. 5.4 mo ta mo hinh PTHH tinh he thanh phang) % % Mo ta cac bien % k = ma tran do cung phan tu % f = vecto luc nut phan tu % kk = ma tran do cung tong the % ff = vecto luc nut tong the % disp = vecto chuyen vi nut tong the % eldisp = (element_disp) vecto chuyen vi nut phan tu % stress = ma tran ung suat % strain = ma tran bien dang % gcoord = toa do nut % nodes = ma tran chi so nut cua moi phan tu % index = vecto chuyen vi nut chung o moi phan tu %----------------------------------------------------------------------------
x
y 1
2
P=100KN
2
1
Hnh 5.4. Tnh kt cu bng phng php PTHH
3
4 34
Q2Q3
Q4
Q6Q5Q7
Q8
100 cm
75 cm
Q1
-
http://www.ebook.edu.vn 58
%------------------------------------ % Cac tham so dau vao %------------------------------------ clear % Type of geometric construction type_geometric =1; switch (type_geometric) case 1 length=1000; % mm emodul=100e3; % MPa (N/mm^2) area=(2.5^2)e2; % mm^2 force=100e3; % N noe=4; % noe = Number Of Elements(segments) non=4; % non = Number Of Nodes lcoord(1,1,1)=0; lcoord(1,2,1)=0; lcoord(2,1,1)=length; lcoord(2,2,1)=0; lcoord(1,1,2)=lcoord(2,1,1); lcoord(1,2,2)=lcoord(2,2,1); lcoord(2,1,2)=lcoord(2,1,1); lcoord(2,2,2)=length*3/4; lcoord(1,1,3)=0; lcoord(1,2,3)=0; lcoord(2,1,3)=length; lcoord(2,2,3)=length*3/4; lcoord(1,1,4)=0; lcoord(1,2,4)=length*3/4; lcoord(2,1,4)=length; lcoord(2,2,4)=length*3/4; % Chi so nut phan tu theo chi so nut chung index(1,1)=1; index(1,2)=2; index(2,1)=2; index(2,2)=3;
-
http://www.ebook.edu.vn 59
index(3,1)=1; index(3,2)=3; index(4,1)=4; index(4,2)=3; end % Tinh chieu dai cac thanh l(e) va ma tran chuyen doi he co so: % trans_mat(e). for i=1:noe L(i)=sqrt((lcoord(2,1,i)-lcoord(1,1,i))^2+(lcoord(2,2,i)-lcoord(1,2,i))^2); l(i)=(lcoord(2,1,i)-lcoord(1,1,i))/L(i); m(i)=(lcoord(2,2,i)-lcoord(1,2,i))/L(i); % Ma tran chuyen doi he toa do trans_mat(1,1,i)=l(i); trans_mat(1,2,i)=m(i); trans_mat(1,3,i)=0; trans_mat(1,4,i)=0; trans_mat(2,1,i)=0; trans_mat(2,2,i)=0; trans_mat(2,3,i)=l(i); trans_mat(2,4,i)=m(i); % Ma tran chuyen doi he toa do ung suat stress_trans(i,1)=-l(i); stress_trans(i,2)=-m(i); stress_trans(i,3)=l(i); stress_trans(i,4)=m(i); % Modul dan hoi cua cac thanh E(i)=emodul; A(i)=area; % Tiet dien ngang cua cac thanh end % Tinh ma tran do cung phan tu trong he toa do dia phuong for i=1:noe k_local(1,1,i)=(E(i)*A(i)/L(i)); k_local(1,2,i)=-k_local(1,1,i); k_local(2,1,i)=-k_local(1,1,i); k_local(2,2,i)=k_local(1,1,i);
-
http://www.ebook.edu.vn 60
end % Tinh ma tran do cung phan tu trong he toa do chung trans_trans_mat=permute(trans_mat,[2,1,3]); for i=1:noe k(:,:,i)=trans_trans_mat(:,:,i)*k_local(:,:,i)*trans_mat(:,:,i); end k % In ma tran do cung phan tu % Xay dung ma tran do cung tong the edof=2; %edof: so bac tu do cua 1 node sdof=non*edof; kk=zeros(sdof,sdof); for row_indx=1:non for e=1:noe for n1=1:2 if (index(e,n1) = = row_indx) for col_indx=1:non for n2=1:2 if (index(e,n2)==col_indx) for i=1:2 for j=1:2 kk((row_indx-1)*edof+i,(col_indx-1)*edof+j)=... kk((row_indx-1)*edof+i,(col_indx-1)*edof+j)+... k((n1-1)*edof+i,(n2-1)*edof+j,e); end end end end end end end end end kkk=kk; kk % In ma tran do cung tong the % Tinh ma tran luc nut phan tu
-
http://www.ebook.edu.vn 61
f=zeros(noe,2*edof); f(2,1)=20000 f(2,4)=-25000; f % In ve to luc nut phan tu % Xay dung ve to luc nut chung ff=zeros(sdof,1); for row_indx=1:non for e=1:noe for n=1:2 % 2:so node/phan tu if (index(e,n)==row_indx) for i=1:2 ff((row_indx-1)*edof+i)=ff((row_indx-1)*edof+i)... +f(e,(n-1)*edof+i); end end end end end % In vec to luc nut chung ff % Ap dat dieu kien bien for i=1:sdof disp(i)=1; end disp(1)=0; disp(2)=0; disp(4)=0; disp(7)=0; disp(8)=0; for i=1:sdof if (disp(i)==0) kk(i,:)=0; kk(:,i)=0; ff(i)=0; kk(i,i)=1;
-
http://www.ebook.edu.vn 62
end end kk ff % Giai he PT PTHH xac dinh chuyen vi nut disp=kk\ff; % In vec to chuyen vi nut chung disp % Xac dinh chuyen vi nut trong cac thanh for e=1:noe for i=1:2 % 2 nut for j=1:edof % edof=2: 2 bac tu do/nut eldisp(e,(i-1)*edof+j)=disp((index(e,i)-1)*edof+j); end end end eldisp % Tinh Ung suat trong cac thanh stress=zeros(noe,1); for e=1:noe stress(e)=(E(e)/L(e))*stress_trans(e,:)*eldisp(e,:)'; end stress % Tinh Phan luc lien ket tai cac goi R=zeros(sdof,1); R=kkk*disp; R
-
http://www.ebook.edu.vn 63
Kt qu s
k(:,:,1) =
1.0e+011 *
1.2916 0 -1.2916 0
0 0 0 0
-1.2916 0 1.2916 0
0 0 0 0
k(:,:,2) =
1.0e+011 *
0 0 0 0
0 1.7221 0 -1.7221
0 0 0 0
0 -1.7221 0 1.7221
k(:,:,3) =
1.0e+010 *
6.6128 4.9596 -6.6128 -4.9596
4.9596 3.7197 -4.9596 -3.7197
-6.6128 -4.9596 6.6128 4.9596
-4.9596 -3.7197 4.9596 3.7197
k(:,:,4) = 1.0e+011 *
1.2916 0 -1.2916 0 0 0 0 0 -1.2916 0 1.2916 0 0 0 0 0
-
http://www.ebook.edu.vn 64
kk = 1.0e+011 *
1.9529 0.4960 -1.2916 0 -0.6613 -0.4960 0 0 0.4960 0.3720 0 0 -0.4960 -0.3720 0 0 -1.2916 0 1.2916 0 0 0 0 0 0 0 0 1.7221 0 -1.7221 0 0 -0.6613 -0.4960 0 0 1.9529 0.4960 -1.2916 0 -0.4960 -0.3720 0 -1.7221 0.4960 2.0941 0 0 0 0 0 0 -1.2916 0 1.2916 0 0 0 0 0 0 0 0 0
disp = 1.0e-006 * Q1 0 Q2 0 Q3 0.1549 Q4 0 Q5 0.0323 Q6 -0.1270 Q7 0 Q8 0
-
http://www.ebook.edu.vn 65
eldisp=
Phn t Nt 1 Nt 2
Phng x 1.0e-006 *
Phng y 1.0e-006 *
Phng x 1.0e-006 *
Phng y 1.0e-006 *
1 0 0 0.1549 0
2 0.1549 0 0.0323 -0.1270
3 0 0 0.0323 -0.1270
4 0 0 0.0323 -0.1270
stress=
Phn t ng sut (mPa)
1 31.0001
2 -33.9063
3 -8.0729
4 6.4583
R =
Ri Phn lc lin kt (N) 1.0e+004 *
1 -1.5833
2 0.3125
3 2.0000
4 2.1875
5 -0.0000
6 -2.5000
7 -0.4167
8 0
-
http://www.ebook.edu.vn 66
7. BI TP
5.1. Mt kt cu thanh ging nh trn Hnh 5.7.1. Vt liu cc thanh bng thp, c mun n hi E=200gPa. Xc nh ma trn cng tng th ca h.
5.2. Mt kt cu gin gm 3 thanh c nh s (nt v thanh) nh trn Hnh 5.7.2. Vt liu ca cc thanh I v II l nhm, vt liu ca thanh III l thp. Tit din ca thanh I l 15cm2 v tit din ca thanh II v III l 8cm2. Xc nh chuyn v ca nt 2 v ng sut trong cc thanh. Gii bi ton bng tay v bng cch s dng phn mm tnh ton kt cu tng ng. Khi gii bng tay yu cu biu din ma trn cng tng th di dng ton b v di dng rt gn. Cho Enhm = 70gPa, Ethp = 210gPa.
Hnh 5.7.1
1000 mm2
1250 mm2
P
500 mm
750 mm
Q2i
Q2i-1 1
2
3
i
0,7m
1 2
8 kN
3 4
5 kN
y
x
I
III II
0,5m
1m
Hnh 5.7.2. Dn chu lc
-
http://www.ebook.edu.vn 67
5.3. Mt kt cu gin gm 5 thanh c nh s (nt v thanh) nh trn Hnh 5.7.3. Vt liu ca cc thanh u l thp v c mun n hi Ethp = 210gPa. Tit din ca thanh I, II v III l 15cm2 v tit din ca thanh IV v V l 8cm2. Xc nh chuyn v ca cc nt v ng sut trong cc thanh. Gii bi ton bng tay v bng cch s dng chng trnh tnh ton kt cu tng ng. Khi gii bng tay nn ch n tnh i xng ca kt cu. Cho a = 0,5 m; = 600; P = 2kN; Q = 4kN.
5.4. Mt cy cu ng st c ghp t cc thanh thp, tit din ca cc thanh thp bng nhau v bng 3250 mm2. Mt on tu dng trn cu, cu phi chu ti trng ca on tu (Hnh 5.7.4). Tnh chuyn v theo phng ngang gi di ng R di tc dng ca cc ti trng. Xc nh chuyn v ti cc nt v ng sut trong mi thanh cu.
5.5. Mt kt cu cu c tnh ton thit k theo m hnh dn thanh
nh trn Hnh 5.7.5. Kt cu ny c cu thnh t 6 nhp. Ti trng biu din trn hnh v m t trng thi lm vic nguy him nht ca kt cu. Vt liu s dng trong kt cu l thp vi mun n hi Ethp = 210gPa. Xc nh tit din
280 kN 210 kN 280 kN 360 kN 3.118m
3.6m 3.6m 3.6m
600 600
Hnh 5.7.4. M hnh mt nhp cu chu lc
R
y
a a
x 1
23
4 5
IIV V
III
II
Q
P
Hnh 5.7.3. Dn chu lc
Q
P
-
http://www.ebook.edu.vn 68
cho cc thanh sao cho ti u theo iu kin bn. Cho a=5,5m; b=4,5m; c=1m; P1=25kN; P2=15kN; P3=40kN v P4=20kN. Ch : Kt cu ny s c tnh ton, thit k li theo m hnh khung (xem bi tp Chng 8).
5.6. S kt cu ca mt chic cn cu c th hin trn Hnh 5.7.6, ti trng thit k l 10 tn. Chn loi thp ph hp v s dng h s an ton bng 4, xc nh tit din cho tt c cc thanh. Cho a=3m; b=9m; P=10000kg.
5.7. Mt kt cu gin cng xn phi chu ti nh trn Hnh 5.7.7; cc
thanh u bng thp v c tit din 8cm2, ng sut cho php ca vt liu l 600mPa. Kim tra xem thit k c tha mn iu kin bn hay khng? Thit k li (thit k tinh) vi iu kin s dng cng loi vt liu v gi nguyn ng bao ca kt cu. Thit k li y c th hiu l thay i cch sp xp cc
P1 P2 P3 P4
ac
b
Hnh 5.7.5. M hnh dm cu chu lc
a
b
b
a
P
Hnh 5.7.6. M hnh cn cu
-
http://www.ebook.edu.vn 69
thanh, loi b mt s thanh, hoc thay i tit din ca cc thanh. Mt trong cc mc ch ca thit k tinh v d l tm cch lm gim khi lng tng th ca kt cu. Cho a=0,5m ; b=0,9m; c=0,4m; d=0,6m; =600; P = 30kN; Q = 40kN.
5.8. Cho kt cu gin nh Hnh 5.7.8. Vt liu v tit din ca cc
thanh ging nh bi 5.7. Hy phn tch bi ton ging nh lm vi bi ton 5.7. Cho a=0,4m; b=6,5m; c=0,4m; = 300; P = 40kN; Q = 60kN.
a
a
c d b
P
Q
Hnh 5.7.7. M hnh dn cng xn chu lc
a
a
b c b P
Q
Hnh 5.7.8. M hnh dn cng xn chu lc
-
http://www.ebook.edu.vn 70
Chng 6 PHN T HU HN TRONG BI TON HAI CHIU
1. M U Trong chng ny, chng ta p dng phng php PTHH tnh kt cu
phng (2D) ca bi ton n hi. Cc bc c tin hnh ging nh bi ton mt chiu xt trong chng 4. Vct chuyn v u c xc nh bi:
u = [u v]T (6.1) Trong : u, v l cc chuyn v theo phng x v y tng ng (Hnh 6.1).
ng sut v bin dng c k hiu bi:
= [x, y, xy]T (6.2) = [x, y, xy] T (6.3)
Lc th tch, lc din tch v vi phn th tch c xc nh nh sau: f = [fx fy]T T = [Tx Ty]T (6.4) dv = tdA .
trong : t l dy theo phng z.
x
u
v
fx
fy
i
(x,y)
A L
y
T
u=0 v=0
Hnh 6.1. Bi ton hai chiu
-
http://www.ebook.edu.vn 71
Quan h gia bin dng v chuyn v: T
xv
yu
yv
xu
+
= (6.5)
Xt quan h ng sut vi bin dng cho hai trng hp:
1.1. Trng hp ng sut phng
=
xy
y
x
xy
y
x E
2100
0101
1 2 (6.6)
Hoc: = D (6.7) Trong
=
2100
0101
1 2
ED (6.8)
1.2. Trng hp bin dng phng
( )( )
+=
xy
y
x
xy
y
x E
22100
0101
211 (6.9)
Hoc: = D (6.10)
Trong
( )( )
+=
22100
0101
211
ED (6.11)
E l mun n hi; l h s Poisson ca vt liu.
-
http://www.ebook.edu.vn 72
2. RI RC KT CU HO BNG PHN T TAM GIC Min hai chiu c ri rc ho bng cc phn t tam gic nh hnh 6.2. Mi phn t tam gic c 3 nt, mi nt c 2 chuyn v (theo phng x v y).
Ta k hiu vct chuyn v nt chung bi:
{ }TnQQQQ L21= (6.12) tin tnh ton, cc thng tin v vic chia min thnh cc phn t tam
gic s c th hin qua cc bng to nt v bng nh v cc phn t. Bng nh v cc phn t c thit lp nh sau:
Bc t.do Phn t 1 2 3 4 5 6
1 1 2 3 4 11 12 2 3 4 13 14 11 12 3 3 4 5 6 13 14 ... 11 13 14 9 10 21 22
Qui c: ng i t nt u n nt cui trong mi phn t theo chiu ngc chiu kim ng h. Bng nh v phn t m t tnh tng ng gia chuyn v a phng v chuyn v chung ca phn t. Cc thnh phn chuyn v trong
x
1
y
T
Hnh 6.2. Ri rc kt cu bng phn t tam gic
Q1
Q2
1 3
42
5
6
7
8
9
1011
2 3
4
5
6
7 8
9
1011
Q3
Q4Q5
Q6
Q2j-1 j
Q2j
-
http://www.ebook.edu.vn 73
h to a phng ca nt i c k hiu l q2i-1 v q2i theo phng x v y tng ng. Ta k hiu vct chuyn v ca phn t bi:
{ }Tqqqq 621 L= (6.13) R rng, t bng nh v cc phn t trn, sau khi tm c vct chuyn
v chung Q, ta s tm c vct chuyn v nt ca tng phn t ri t i xc nh cc i lng khc nh ng sut, bin dng trong mi phn t.
Chuyn v ti mt im bt k trong phn t c biu din qua cc thnh phn chuyn v ca nt phn t. i vi phn t tam gic c bin dng l hng s, cc hm dng bin thin tuyn tnh trong phn t. Ta c th biu din cc hm dng N1, N2, N3 nh trn Hnh 6.3.
=1
2
N1=1
1
3
=1
N1
=1
2
1
3
=1
N2
N2 =1
=1
2
1
3
=1
N3 =1N3
Hnh 6.3. Biu din hnh hc cc hm dng
-
http://www.ebook.edu.vn 74
Nhn xt: - Hm dng N1=1 nt 1, gim tuyn tnh n 0 ti nt 2 v nt 3. Tng t
i vi N2 v N3. - Bt k mt t hp tuyn tnh no ca cc hm dng trn cng u biu din
mt mt phng. - Tng N1+ N2+ N3 biu din mt mt phng c chiu cao l mt n v
cc nt 1, 2 v 3; mt phng ny song song vi mt phng (1, 2, 3). V vy, vi N1, N2 v N3 bt k, ta c:
N1+ N2+ N3 = 1 Trong ba hm dng, c hai hm l c lp. Cc hm dng c biu din
qua v nh sau: N1= 1- - ; N2 = ; N3 =. (6.14)
Trong v c gi l cc to chun ho hay to t nhin. Tng t nh trong bi ton mt chiu (to x c bin i qua to
, cc hm dng l hm s ca ), trong bi ton hai chiu, cc to x, y cng c biu din qua cc to v .
V mt vt l, cc hm dng c biu din bi cc to din tch. Khi ni mt im nm trong mt tam gic vi ba nh, tam gic s c chia ra ba tam gic c din tch A1, A2, A3 nh Hnh 6.4.
AAN
AAN
AAN 332211 ;; ===
Trong A l din tch ca phn t.
(x,y)A1
A3
A2
1
2
3
Hnh 6.4. To din tch
-
http://www.ebook.edu.vn 75
3. BIU DIN NG THAM S Ta biu din chuyn v trong phn t qua cc hm dng v cc chuyn v
nt ca n nh sau:
++=
++=
634221
533211
qNqNqNvqNqNqNu
(6.15)
hay u = Nq (6.16)
Trong
=
321
321
000000
NNNNNN
N (6.17)
Thay (6.14) vo (6.15), ta c biu thc xc nh chuyn v qua chuyn v nt xt trong h to quy chiu nh sau:
( ) ( )( ) ( )
++=
++=
22624
11513
qqqqqvqqqqqu
(6.18)
i vi phn t tam gic, nh php m t ng tham s, ta c th biu din to (x,y) qua to nt phn t vi cng cc hm dng trn:
++=
++=
332211
332211
yNyNyNyxNxNxNx
(6.19)
Hay
( ) ( )( ) ( )
++=
++=
11312
11312
yyyyyyxxxxxx
(6.20)
Ta k hiu: xij = xi - xj yij = yi - yj
T (6.20), suy ra:
++=
++=
13121
13121
yyyyxxxx
(6.21)
y l mi lin h gia (x, y) vi (, ). xc nh cc thnh phn bin dng, ta cn tnh cc o hm ring u v v theo x v y.
-
http://www.ebook.edu.vn 76
Ta c: u = u(x(, ), y(, )). v = v(x(, ), y(, )).
p dng qui tc o hm hm hp:
+
=
+
=
yyux
xuu
yyux
xuu
(6.22)
Hoc di dng ma trn:
=
yuxu
yx
yx
u
u
(6.23)
Trong ma trn vung (2x2) c gi l Jacobian ca php bin i, k hiu l J:
=
3131
2121
yxyx
J ( ((
Trin khai ly o hm ca x v y theo v , ta c:
=
u
u
J
yuxu
1 (6.24)
1J l ma trn nghch o ca J
=
2131
21311
det1
xxyy
JJ (6.25)
Trong : det J = x21 y31 x31 y21 Ta cng bit rng, det J chnh bng hai ln din tch tam gic.
|det J|= 2A (6.26)
-
http://www.ebook.edu.vn 77
Ch : Nu cc nt 1, 2, 3 c xp t theo chiu ngc chiu kim ng h, th det J lun c du dng. T (6.24), (6.25), ta c th vit:
+
=
uxux
uyuy
Jyuxu
2131
2131
det1 (6.27)
Thay vai tr ca u bi v, ta cng c biu thc tng t:
+
=
vxvx
vyvy
Jyvxv
2131
2131
det1 (6.28)
Khi y, cc thnh phn bin dng c xc nh bi:
+++++
++
++
=
+
=
612521431313223132
621413232
512331123
det1
qyqxqyqxqyqxqxqxqxqyqyqy
J
xv
yu
yvxu
(6.29)
Hoc di dng ma trn: = B q (6.30)
Trong :
=
122131132332
211332
123123
000000
det1
yxyxyxxxx
yyy
JB (6.31)
y l ma trn lin h gia bin dng v chuyn v nt, trong cc s hng u l cc hng s v c xc nh qua cc to nt ca cc phn t.
-
http://www.ebook.edu.vn 78
4. TH NNG Th nng ca h c xc nh bi:
=i
iT
iL
T
A
T
A
T PudlTtdAftudAtD 21 (6.32)
Trong : T: lc din tch; f: lc th tch; t: chiu dy phn t Pi: lc tp trung, Pi = [Px, Py