Giacomo Giacomo Giamello DIZIONARIO ZOOLOGICO · 2008. 5. 1. · Il dizionario zoologico...
Transcript of Giacomo Giacomo Giamello DIZIONARIO ZOOLOGICO · 2008. 5. 1. · Il dizionario zoologico...
SORÌ EDIZIONI
Giacomo Giamello
SORÌEDIZIONI
GiacomoGiamello
DIZ
ION
AR
IO Z
OO
LOG
ICO
lati
no, i
talia
no, p
iem
onte
se, f
ranc
ese,
ingl
ese
DIZIONARIOZOOLOGICOlatino, italiano, piemontese, francese, inglese
Sovracoperta 26-11-2005 9:47 Pagina 1
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 1
Copertina: Valeria Frignani
Illustrazione di: Marco Boetti
Edizione: Sorì EdizioniVia Roma 41/A - Piobesi d’Alba (Cn) - Tel. 0173 619941
Opera depositata e registrata© Copyright by Giacomo Giamello, 2005
Proprietà artistica e letteraria riservataRiproduzione e traduzione anche parziali vietate
Sito internet: www.erbariopiemontese.com
Per contatti: [email protected]
Ringraziamenti dell’Autore:
Audino Bepi, Belmonte Iose, Berlinghieri Luca, Bertello Luciano, BorgnoCarla, Bressano Giovanni, Cappello Silvana, Caresio Domenico, CostaGiacomo, Costa Teodoro, Curletti Gianfranco, Delmastro Gianni, DroccoMassimo, Fasolo P.Paolo, Ferrero Massimo, Gavetti Elena, Giamello Elio,Giamello Giorgio, Giamello Giuseppe, Giamello Virginia, MarcellioGuido, Montaldo Silvana, Mulasso Gianbeppe, Quadro Corrado, RicattoGiancarlo, Rocca Maria, Rosso Domenico, Turco Daniele, Viberti Silvio,Villata Bruno.
Si ringraziano per la collaborazione:
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 2
Stampa: L’artigiana Alba su carta Cyclus Offset gr 115
Banca d’Alba, Famija Albèisa
DIZIONARIOZOOLOGICOlatino, italiano, piemontese, francese, inglese
SORÌ EDIZIONI
Giacomo Giamello
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 3
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 4
Prefazione
Continuando l’opera di raccolta e catalogazione deilemmi che fino a non molti anni fa rappresentavano l’uni-verso familiare degli abitanti della sua regione, quest’annoGiacomo Giamello ci presenta Il dizionario zoologico pie-montese. In sostanza quest’opera è la continuazione de Ildizionario botanico che tanto successo ha riscosso l’annoscorso.
Come si può facilmente dedurre dai titoli i due dizio-nari sono da considerarsi complementari in quanto rap-presentano due aspetti della stessa realtà, botanica e zoo-logica, tipica del Piemonte ed in particolare delle Langhedi non molti anni fa.
Per quanto concerne la presentazione dei dati, Il dizio-nario zoologico segue il modello de Il dizionario botanicoin cui i termini piemontesi sono affiancati dai nomi latini,italiani, francesi e inglesi corrispondenti. In questo modole varie voci piemontesi sono accessibili anche agli specia-listi e agli appassionati che non conoscano questa lingua epure a quei piemontesi che abbiano perso il contatto conla loro parlata ancestrale. Proprio per questo motivo si èmantenuta la grafia internazionale, i cui segni più esplicitinon solo agevolano la comprensione, ma anche favorisco-no l’ortoepìa a quanti non conoscono le parlate pede-montane.
Quello che stupisce un lettore moderno è la ricchezzae la varietà dei termini con cui si identificano uccelli, ret-tili, insetti ed altri organismi della fauna considerata. Lagran dovizia e varietà dei nomi costituiscono però un fatto
del tutto normale se si pensa che molte di queste vocierano quanto mai importanti nella realtà quotidiana delcontesto sociale considerato. Infatti più un concetto èimportante, più deve essere definito con precisione. Sipensi che tra gli Inuit la neve è espressa con oltre ventitermini differenti, ognuno dei quali ne evidenzia unacaratteristica particolare. Quello che forse stupisce nelnostro caso dovrebbe piuttosto essere il fatto che un grannumero di persone non conosca più molti nomi di anima-li, siano essi rettili, uccelli, pesci, insetti o altri organismi.Evidentemente questo ci prova che la nostra cultura hasubito un gran cambiamento. Ora viviamo in un ambien-te piuttosto urbano e la tecnologia ha trasformato anche lavita agreste, quindi la nostra civiltà attuale è molto diver-sa da quella rurale sottesa nell’opera di GiacomoGiamello. Proprio per questo il dizionario costituisce undocumento di primaria importanza.
Va detto che Il dizionario zoologico piemontese non silimita solo alla fauna, ma presenta altri elenchi molto inte-ressanti come lo sono quelli dei termini relativi alla cacciae pesca, alle malattie, all’anatomia… le cui voci sonoormai sulla via dell’oblio o sostituite dalle corrispondentiitaliane.
Le varie voci presentate ne Il dizionario zoologico,come d’altronde pure quelle de Il dizionario botanico, noncostituiscono affatto un semplice elenco di parole, perché,a chi le sa intendere, ricordano il modo di vivere e di pen-sare dei nostri padri. A questo proposito molto significa-
5
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 5
tiva è la parte relativa alle allegorie, alle filastrocche e atutte le altre espressioni metaforiche aggiunte al glossariovero e proprio. A volte il significato di alcuni sintagmi,pare piuttosto vago od oscuro a noi uomini del Duemilache abbiamo dimenticato alcune associazioni di idee. Sipensi per esempio alle espressioni avèj ij givu o mangé ’dpernis oppure a fé l’erlu.
In conclusione penso che ci si debba complimentarecon Giacomo Giamello per la la sua opera preziosa, frut-to di una costanza ed un’operosità non comuni. Anzi, mipare che essa rappresenti nel modo più limpido l’operosi-
tà della gente di cui ha raccolto, catalogato e rappresenta-to l’universo concettuale relativamente alla flora ed allafauna.
Risultato di lunghe ricerche e di paziente lavoro Ildizionario zoologico ed Il dizionario botanico costituisconoinfatti due opere pregevoli che hanno colmato un grandevuoto nella lessicologia piemontese. Penso che per il lorovalore dovrebbero far parte della biblioteca delle variecomunità piemontesi.
Montreal, settembre 2005 BRUNO VILLATA
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 6
7
Presentazione
Fino a non molti decenni orsono, la vita dell’uomo eraprofondamente legata a quella degli animali che vivevanointorno a lui; il lavoro, il sostentamento, il trasporto, lalocomozione, la difesa e lo svago non potevano fare ameno del loro aiuto. A loro volta altri esseri viventi eranoin grado di mettere a repentaglio la vita degli uomini edelle loro famiglie, basti pensare a quegli insetti poten-zialmente vettori di malattie anche molto gravi.
Oggigiorno gli scenari sono profondamente mutati: l’ur-banizzazione, l’inquinamento, le colture intensive, la cac-cia ed altre cause note a tutti, hanno determinato unadiminuzione tale della fauna, che molte persone sono ingrado di riconoscere a mala pena qualche animale da alle-vamento, qualche insetto molesto e alcune specie esotiche.
Tutto ciò ha parallelamente prodotto un gravissimoimpoverimento lessicale, valga ad esempio il fatto che,uccelli un tempo molto diffusi e di cui si sono potuti rac-cogliere solo in Piemonte più di venti denominazioni cia-scuno, siano attualmente quasi scomparsi e sconosciuti aipiù; stanno accompagnando i precedenti nell’oblio anchetutti i termini collegati al lavoro con gli animali, all’alleva-mento, alle malattie, ecc. Il fenomeno non è isolato e cir-coscritto a poche lingue cosiddette minori, ma è evidentea tutti i livelli.
Nella stesura di questo volume sono stati presi in consi-derazione cinque idiomi (latino, italiano, piemontese,francese, inglese) per i quali sono stati consultati i princi-pali testi, contattate diverse divisioni universitarie edesperti, cercando così di fornire un quadro semplice, maallo stesso tempo chiaro ed esauriente dell’argomento.
Una precisazione merita la parte dedicate al piemonte-se che, raccogliendo più di quattromila termini, evidenziala grande ricchezza di questa lingua, in grado di assegna-re un nome specifico e preciso a più di mille specie di ani-mali. Mi auguro inoltre che, quanto qui raccolto, possastimolare l’interesse per le lingue, ma soprattutto per ilpiemontese, quello mio delle Langhe, immagine vividadella sapienza, delle fatiche, delle credenze e delle speran-ze, in una parola, dell’anima stessa di questa terra.
La pubblicazione è collegata al sito internet:www.erbariopiemontese.com, aperto e disponibile a tuttiper graditi suggerimenti, correzioni ed aggiunte.
GIACOMO GIAMELLO
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 7
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 8
Ai me nonu, cun tanta bagn e nustalgìa:
Michela (Michela dij Gaj)Virginia (Ginia dra Bruza)Gioacchino (Giacu dra Bruza)Giuseppe (Pinetu dij Gaj)
A barba Miclinche st’ann u chimpiss 100 agn.
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 9
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 10
11
Annotazioni per la consultazione del testo e la lettura delle parole in lingua piemontese
Regole per la lettura della grafia piemontesePer la corretta lettura delle parole in lingua piemontese vengono qui di seguito riportate alcune semplici regole.
Per chi ha frettaLa pronuncia delle vocali e delle consonanti è uguale a quella della lingua italiana, si aggiungono però:
ë che ha un suono semi-muto, velare (fisëtta, bërta, carëtta); decisamente simile alla î del rumeno nella parola cît (italiano:quanto) e alla q• russa nella parola bq•st√o (italiano: presto)
ü che ha il suono della u francese e della ü tedesca (lüm).
eu che ha lo stesso suono dell’eu francese (feu).
n- che ha un suono velare o faucale, come nell’italiano fango (gran-a, lün-a).
r che ha un suono palatale tra la r e la l (piemontese di Alba, Langhe e Roero: garaverna).
s-c dove i suoni si fanno sentire separati (s-cianchè); come nell’italiano scervellarsi e similmente alla w del russo nella parolawepok (italiano: pizzicare).
z che ha un suono “ts” come nell’italiano pozzo (piemontese delle Langhe: zicot).
Il dizionario zoologico latino-italiano-piemontese-francese-inglese può essere consultato direttamente,conoscendo il nome latino dell’animale o attraverso iprontuari, dai quali è possibile risalire al nome latino.
La seconda parte, specifica per il Piemonte e la linguapiemontese, dimostra come i nomi delle “bestie” piccoleo grosse dettino legge un po’ ovunque, nella toponomasti-ca, nei cognomi, nei proverbi e addirittura nei giochi deibambini.
Per quelli che vorranno approfondire gli argomenti
trattati si rimanda alle diverse voci bibliografiche a chiu-sura del volume.
Per quanto riguarda la grafia e la grammatica della lin-gua piemontese mi sono attenuto alle chiare e sempliciregole contenute nella pubblicazione del professor BrunoVillata: La lingua piemontese, Losna & Tron, Montreal1997 e a quelle del “Boletin ëd l’Academia dla lenga pie-monteisa” n. 5 del 2001 (per una sintesi vedi la nota 2);ringrazio inoltre il professore per la sua cortese disponibi-lità, i preziosi consigli e le sue indispensabili correzioni.
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 11
Per chi ha più tempo
Vocali
a a amore chat castle ajassin
e e vetro parler bed séler
è ε terra mer tent tèra
ë q• suono semimuto, velare simile alla î del rumeno nella parola cît, bërtaquanto in italiano o alla q• del russo nella parola bq•st√o, presto in italiano
i i nido vie bill birò
j j iena pied yes fija
o o sole sole rock soma
u u tufo fou put fut
ü y --- lune --- üva
eu ø --- deux bird feu
Consonanti
b b barca beauté baby bula
c k casa caveau cork caval
cc t• ciccia Tchad church cicin
ch k chiesa cadeaux kit cher
d d dono dague daddy dona
f f faro foin farm fuin
g g goccia gare game gal
gg d¥ gaggia --- gem furmagg
gh † ghiro gorge gulp ghignun
gn … gnomo signe canyon gnech
l l lira laine little listel
12
alfabeto fonetico italiano francese inglese piemontese
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 12
13
m m mamma maison mummy masca
n n naso nez noise nonu
n- --- fango: faucale o velare (ebraico: ain) gran-a
p p padre papier puppy parpera
q kw acqua quoi qualify quatr
r r rete rue rat radis
r --- palatale: ha un suono tra la r e la l garaverna
s (sonora) z rosa rose cousin cheuse
s (sorda) s sano sel sea sach
sc • scena chacun show scirot
s-c w scervellarsi: i due suoni si fanno sentire separati come s-cianchè nella lettera russa w della parola wepok, pizzicare in italiano
t t tavolo terre tent tavanada
v v vaso voir vision val
z dz gazza --- --- zembu
z ts pozzo --- --- zicot
alfabeto fonetico italiano francese inglese piemontese
Note(1) – la lettera v davanti a consonante ed in fine di parola prende un suono vicino alla u;
– la lettera n in fine di parola ha un suono più nasale rispetto all’italiano;– alcune parole di chiara origine provenzale-occitana mantengono la vocale o in finale di parola;– nel piemontese di Alba e delle Langhe molti verbi della prima coniugazione terminano in è (aperta) anziché in é (chiusa).-– vocaboli delle parlate influenzate dal lombardo possono terminare in -on anziché -un come di regola.
(2) Regole grafiche del piemontese internazionale (sintesi)
VocaliAccanto alle vocali A, E, I, O ed U che hanno un suono più o meno simile a quello delle corrispondenti vocali italiane e spagnole, il pie-montese presenta tre suoni vocalici mediani (o lombardi), rappresentati graficamente con i segni ë, eu ed ü. Si pensi a: sëcca, stëcca... reusa,gheuba... fürb, tüt, gnün.
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 13
ConsonantiI segni consonantici piemontesi diversi da quelli italiani sono i seguenti:1) n- che sottende un suono velare che si trova solo in posizione post-tonica e non è presente in tutte le varietà pedemontane. Si pensi a:
lün-a, ran-a, sin-a, pen-a... accanto a: lünota, ranota...2) s-c che sottende un suono simile a quello di sc dell’italiano scervellarsi, cioè equivale ad una sequenza dei primi suoni di sci e ciao. Si
pensi a: s-ciau, s-ciupé, ras-cé3) in fine di parola cc e gg hanno un suono palatale come in boccia e in passeggio. Si pensi a: bocc, batocc..., angagg, assagg.
AccentoOgni parola può avere un solo accento. Pur essendo sempre e solo in posizione tonica eu ed o non prendono mai l’accento (es. reusa,gheuba, cheuse... roba, lünota, ranota). Lo stesso capita ad ë ed ü che però possono trovarsi in posizione atona (bërbota..., lünota...) edanche in posizione tonica (chërse, përmëtte..., üva, trabüc...).
Non si nota l’accento:1) sulle vocali toniche delle parole tronche uscenti in consonante a meno che non si tratti di una è (e aperta): rubot, gugnin, stival, suspet,
arbiun, grafiun..., ma caussèt, maunèt, s-ciupèt...2) sulle vocali toniche delle parole piane uscenti in vocale, a meno che detta vocale tonica non sia una e aperta (è). Si pensi a: fera, roba,
ruta, chërde, rama... e a tèra, vèra, amèra...
Si deve notare l’accento:1) nelle parole piane uscenti in consonante: lìter, véder, làder, pùver, stèmber...2) nelle parole tronche uscenti in vocale: sità, capì, caté, cafè... ma faseu(l), cado, batü...3) su tutte le parole sdrucciole: América, càpita, curegèndijlu
Dittongo e iatoNel corpo della parola e nei monosillabi au/ua, ai/ia si notano senza accento grafico se quello tonico cade sulla a: caud, cauda, buata, gia,fia, mai, fait, arfaita, sgiaj.L’accento si nota solo se cade sulla i o sulla u: falìa, sìa, mìa, paìs…, rùa, tùa, sùa... Talvolta accanto alla a si può trovare una ü che, comes’è detto non prende accento: baül.Nei dittonghi ei/ej in posizione tonica si nota l’accento solo se la e è aperta: tèila, sèira, vèj, pèj... ma vej, pej, mej (meglio, migliore).Naturalmente, se nei digrammi ie/ei l’accento tonico cade sulla i, lo si deve notare: varìe, partìe, fürmìe... ateìsm.
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 14
15
I nomi comuni degli animali, a differenza di quelli scien-tifici, non sono nati seguendo criteri classificativi, ma bensìattingendo alla ricca fantasia della gente, ad acute osserva-zioni e a semplici paragoni, filtrando poi il tutto con ironiae buon senso; una “gemma” preziosa della quale ogni popo-lo dovrebbe essere consapevole ed orgoglioso in modo daconservarla e tramandarla alle future generazioni.
Difficilmente si conoscono etimologie certe per ciascunnome e a volte lo stesso vocabolo indica, a seconda delluogo, animali diversi; nell’insieme possiamo considerare:
Caratteristiche morfologiche
colore:– biancun (biancone) - Lepus timidus - lepre bianca– col russ (collo rosso) - Aythya ferina - moriglione
dimensioni:– re cit, sent rub (re piccolo, cento rubbi) - Troglodytes tro-
glodytes - scricciolo– tascat (piccolo tascapane) - Aegithalos caudatus - codibu-
gnolo
forma:– riss, riz (riccio)- Erinaceus europaeus - riccio– bissa cupera (biscia con la scodella) - Emys orbicularis -
tartarugaodore:– gata spuzia (gatta puzzolente) - Mustela putorius - puzzola
comportamento:– gambalevrot (veloce come un leprotto) - Burhinus oedic-
nemus - occhione.– balarin-a (ballerina) - Motacilla alba - ballerina
caratteristiche:– bech ën crus (becco in croce) - Loxia curvirostra - crociere– storza col (torci collo) - Jynx torquilla - torcicollo– barbèt, barb (pesce con la barba) - Barbus barbus - barbo
verso:– ciach-ciach - Turdus torquatus - merlo dal collare– cich-cich - Muscicapra striata - pigliamosche
Somiglianza a
uomo:– dama da pajè (signora del pagliaio) - Tyto alba - barba-
gianni– reginëtta (reginetta) - Lepomis gibbosus - persico sole– giacu tënner (tenero Giacomo) - Ardea cinerea - Airone
cenerino
oggetti di uso comune:– cassürot (mestolo) - Anas clypeata - mestolone
altro:– limin, lümin - (lanterna) - Luciola italica - lucciola– sifulot (flautino) - Lampetra fluviatilis - lampreda di fiume– crivela (crivello) - Falcus tinnunculus - gheppio
Etimologia dei nomi comuni degli animali con esempi in piemontese
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 15
16
Presunti rapporti con le Divinità
– usel ëd la Madona (uccello della Madonna) - Hirundorustica - rondine
Presunti rapporti con i Santi della Chiesa
– galin-a ’d San Pe (gallina di San Pietro) - Coccinella sep-tempunctata - coccinella
– ran-a ’d San Martin (rana di San Martino) - Hyla interme-dia - raganella
Presunti rapporti con astri del cielo
– stèila d’or (stella d’oro) - Regulus ignicapillus - fiorrancino
Presunti rapporti con il diavolo o le streghe
– diavurot (diavoletto) - Myrmeleon formicarius - formica-leone
Periodo di arrivo
– ania d’invern (anitra d’inverno) - Oxyura leucocephala –gobbo rugginoso
– ausel ëd la fioca (uccello della neve) - Pyrrhula pyrrhula -ciuffolotto
Provenienza vera o presunta
– ania d’Egit (anitra dell’Egitto) - Anas crecca - alzavola– cucu american - Coccyzus americanus - cuculo americano
Luogo dove vive
– rucairin (uccello delle rocce) - Delichon urbica - balestruccio– usel dij ciuchè (uccello dei campanili) - Tichodroma mura-
ria - picchio muraiolo
Cosa provocano o fanno
– trupeladì (taglia dita) - Lucanus cervus - cervo volante– squarza-sach (lacera sacchi) - Cobitis bilineata - cobite flu-
viale
Impiego nel lavoro
– chichija dij pitur (conchiglia dei pittori) - Unio elongatulus- unio dei pittori
Tipo di alimentazione
– ciapapess (acchiappa pesci) - Alcedo atthis - martin pesca-tore
– cardlin (che mangia i semi del cardo) - Carduelis carduelis- cardellino
Volgarizzazione del nome scientifico
– gurila - Gorilla gorilla - gorilla
Uso medicinale
– sansuva - Hirudo medicinalis - sanguisuga– cantaris - Lytta vesicatoria - cantaride
Nomi di fantasia
– bërsigura, balicura - Melothonta melothontha - maggiolino– slester, slestr - Salamandra salamandra - salamandra
Nomi da mutamenti fonetici
– garbè (merlu sgarabè – sgarabè – garabè – garbè) - Oriolusoriolus - rigogolo
Nomi da lingue straniere
– salmun (inglese: salmon) – Salmo salar – salmone.
01_dizionario 1-16 26-11-2005 9:11 Pagina 16
17
latino italiano piemontese francese inglese
AMPHIBIA ANFIBI ANFIBI AMPHIBIENS AMPHIBIANS
Specie piemontesi * I nomi scritti in corsivo Specie italiane # sono stati raccolti nelle
Langhe e nel Roero
Bombina variegata # ululone a ventre sonneur à ventre jaune fire-bellied toadgiallo
Bufo bufo * rospo comune babi, babe, bagg, crapaud toadpërgnoch, babi sautun, babi pissacol
Bufo viridis * rospo smeraldino babi verd, babi scarpass crapaud vert green toad
Discoglossus pictus # rana dipinta discoglosse peint painted frog
Discoglossus sardus # rana sarda discoglosse sarde Sardinia painted frog
Euproctus platycephalus # geotritone sardo euprocte sarde Sardinian brooknewt
Hyla intermedia raganella ran-a ’d San Giuan, rainette verte green tree frog(arborea) * ran-a dla Madona, ran-a ’d
San Martin, ran-a martin-a, ran-a ’d risera, ghèr, raganela
Hyla meridionalis # raganella rainette méridionale Mediterraneanmerditerranea tree frog
Hyla sarda # raganella tirrenica rainette sarde stripeless Sardiniantree frog
Pelobates fuscus pelobate fosco ran-a grisa pélobate brun common spadefootinsubricus * italiano
Pelodytes punctatus * pelodite punteggiato pélodite ponctué parsley frog
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 17
18
Proteus anguinus # proteo protée anguillard olm
Rana catesbeiana * rana toro ran-a tor grenouille-taureau bullfrog
Rana dalmatina * rana dalmatica, babieut, babiot, ran-a russa, grenouille pisseuse spring frograna agile pissacan, pisciacan, ran-a dij pra
Rana esculenta + rana verde minore ran-a verda, ran-a vërda grenouille verte edible froglessonae * (girino: ranabot, ranabò)
Rana italica * rana appenninica grenouille italienne Italian frog
Rana latastei * rana padana grenouille de Lataste Italian agile frog
Rana ridibunda * rana ridibonda grenouille rieuse marsh frog
Rana temporaria * rana temporaria ran-a russa ’d muntagna grenouille rousse common frog
Salamandra atra # salamandra alpina, salamandre noire Alpine salamandersalamandra nera
Salamandra lanzai * salamandra nera piuvan-a nèira, svestru nèir salamandre de Lanza Lanza’s salamanderdi Lanza
Salamandra salamandra * salamandra pezzata slestr, slester, svestru, bërnà, salamandre de feu fire salamanderlavabren, arabren, erabren,ranabot, alabërna, laberna,galabërna, sübian-a, piuvan-a,piuvan-a d’eva, fübian-a, püpiana,cicia gaja, tarantula
Salamandrina salamandrina salamandre à lunettes spectacled salamanderterdigitata * dagli occhiali
Speleomantes genei # geotritone sardo spéléomantes sarde Sardinia cave sud-occidentale salamander
Speleomantes ambrosii # geotritone di Ambrosi spélerpès brun Ambrosi’s cavesalamander
Speleomantes flavus # geotritone giallo sardo spélerpès jaune yellowish cavesalamander
Speleomantes imperialis # geotritone imperiale spéléomantes impérial scented cavesalamander
Speleomantes italicus # geotritone italiano spélerpès italien Italian cavesalamander
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 18
19
Speleomantes strinatisi * geotritone ligure spéléomantes Strinati’s cavede Strinati salamander
Speleomantes geotritone del spéléomantes de Supramonte cavesupramontis # Supramonte Supramonte salamander
Triturus alpestris tritone alpestre, tritun, lavabran triton alpestre Alpine newtalpestris + apuanus * tritone appenninico
Triturus carnifex * tritone crestato triton crêté italien Italian crested newtitaliano
Triturus italicus # tritone italiano triton italien Italian newt
Triturus vulgaris tritone punteggiato triton ponctué common newtmeridionalis *
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 19
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 20
21
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
specie piemontesi *specie italiane #
alabërna Salamandra salamandra *arabren Salamandra salamandra *babe Bufo bufo *babi Bufo bufo *babi pissacol Bufo bufo * pissè, a col: pisciare, addossobabi sautun Bufo bufo * sautun: che saltababi scarpass Bufo viridis * scarpass: ineducatobabi verd Bufo viridis * verd: verdebabieut Rana dalmatina *babiot Rana dalmatina *bagg Bufo bufo *bërnà Salamandra salamandra *cicia gaja Salamandra salamandra * gaja: screziataerabren Salamandra salamandra *fübian-a Salamandra salamandra *galabërna Salamandra salamandra *ghèr Hyla intermedia (arborea) *laberna Salamandra salamandra *lavabran Triturus alpestris alpestris * lavé, bren: lavare, cruscalavabren Salamandra salamandra *përgnoch Bufo bufo *
Prontuario piemontese-latino
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 21
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
22
pissacan, pisciacan Rana dalmatina * pissé, can: pisciare, canepiuvan-a Salamandra salamandra *piuvan-a d’eva Salamandra salamandra * eva: acquapiuvan-a nèira Salamandra lanzai * nèira: nerapüpian-a Salamandra salamandra *raganela Hyla intermedia (arborea) *ran-a ’d risera Hyla intermedia (arborea) * risera: risaiaran-a ’d San Giuan Hyla intermedia (arborea) * San Giuan: San Giovanniran-a ’d San Martin Hyla intermedia (arborea) * San Martin: San Martinoran-a dij pra Rana dalmatina * pra: pratiran-a dla Madona Hyla intermedia (arborea) * Madona: Madonnaran-a grisa Pelobates fuscus insubricus * grisa: grigiaran-a martin-a Hyla intermedia (arborea) * martin-a: di Martinoran-a russa Rana dalmatina * russa: rossaran-a russa ’d muntagna Rana temporaria * russa, muntagna: rossa, montagnaran-a tor Rana catasbeiana * tor: tororan-a verda, ran-a vërda Rana esculenta + lessonae * verda, vërda: verderanabot Salamandra salamandra *ranabot, ranabò (girino) Rana esculenta + lessonae *slester Salamandra salamandra *slestr Salamandra salamandra *sübian-a Salamandra salamandra *svestru Salamandra salamandra *svestru nèir Salamandra lanzai * néir: nerotarantula Salamandra salamandra *tritun Triturus alpestris alpestris *
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 22
23
nomi italiani nomi latinispecie piemontesi *specie italiane #
geotritone del Supramonte Speleomantes supramontis #geotritone di Ambrosi Speleomantes ambrosii #geotritone giallo sardo Speleomantes flavus #geotritone imperiale Speleomantes imperialis #geotritone italiano Speleomantes italicus #geotritone ligure Speleomantes strinatisi *geotritone sardo Euproctus platycephalus #geotritone sardo Speleomantes genei #sud-occidentalepelobate fosco italiano Pelobates fuscus insubricus *pelodite punteggiato Pelodytes punctatus *proteo Proteus anguinus #raganella Hyla intermedia (arborea) *raganella merditerranea Hyla meridionalis #raganella tirrenica Hyla sarda #rana agile Rana dalmatina *rana appenninica Rana italica *rana dalmatica Rana dalmatina *rana dipinta Discoglossus pictus #rana padana Rana latastei *rana ridibonda Rana ridibunda *rana sarda Discoglossus sardus #
Prontuario italiano-latino
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 23
24
nomi italiani nomi latini
rana temporaria Rana temporaria *rana toro Rana catesbeiana *rana verde minore Rana esculenta + lessonae *rospo comune Bufo bufo *rospo smeraldino Bufo viridis *salamandra alpina Salamandra atra #salamandra nera Salamandra atra #salamandra nera di Lanza Salamandra lanzai *salamandra pezzata Salamandra salamandra *salamandrina dagli occhiali Salamandrina terdigitata *tritone alpestre Triturus alpestris alpestris + apuanus *tritone appenninico Triturus alpestris alpestris + apuanus *tritone crestato italiano Triturus carnifex *tritone italiano Triturus italicus #tritone punteggiato Triturus vulgaris meridionalis *ululone a ventre giallo Bombina variegata #
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 24
25
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
Prontuario francese-latino
specie piemontesi *specie italiane #
crapaud Bufo bufo *crapaud vert Bufo viridis *discoglosse peint Discoglossus pictus #discoglosse sarde Discoglossus sardus #euprocte sarde Euproctus platycephalus #grenouille de Lataste Rana latastei *grenouille italienne Rana italica *grenouille pisseuse Rana dalmatina *grenouille rieuse Rana ridibunda *grenouille rousse Rana temporaria *grenouille verte Rana esculenta + lessonae *grenouille-taureau Rana catesbeiana *pélobate brun Pelobates cuscus insubricus *pélodite ponctué Pelodytes punctatus *protée anguillard Proteus anguinus #rainette méridionale Hyla meridionalis #rainette sarde Hyla sarda #
specie piemontesi *specie italiane #
rainette verte Hyla intermedia (arborea) *salamandre à lunettes Salamandrina terdigitata *salamandre de feu Salamandra salamandra *salamandre de Lanza Salamandra lanzai *salamandre noire Salamandra atra #sonneur à ventre jaune Bombina variegata #spéléomantes de Strinati Speleomantes strinatisi *spéléomantes de Supramonte Speleomantes supramontis #spéléomantes impérial Speleomantes imperialis #spéléomantes sarde Spelemantes genei #spélerpès brun Speleomantes ambrosii #spélerpès italien Speleomantes italicus #spélerpès jaune Speleomantes flavus #triton alpestre Triturus alpestris + apuanus *triton crêté italien Triturus carnifex *triton italien Triturus italicus #triton ponctué Triturus vulgaris meridionalis *
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 25
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 26
27
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
Prontuario inglese-latino
specie piemontesi *specie italiane #
Alpine newt Triturus alpestris + apuanus *Alpine salamander Salamandra atra #Ambrosi’s cave salamander Speleomantes ambrosii #bullfrog Rana catesbeiana *common frog Rana temporaria *common newt Triturus vulgaris meridionalis *common spadefoot Pelobates cuscus insubricus *edible frog Rana esculenta + lessonae *fire salamander Salamandra salamandra *fire-bellied toad Bombina variegata #green toad Bufo viridis *green tree frog Hyla intermedia (arborea) *Italian agile frog Rana latastei *Italian cave salamander Speleomantes italicus #Italian crested newt Triturus carnifex *Italian frog Rana italica *Italian newt Triturus italicus #
specie piemontesi *specie italiane #
Lanza’s salamander Salamandra lanzai *marsh frog Rana ridibunda *Mediterranean tree frog Hyla meridionalis #olm Proteus anguinus #painted frog Discoglossus pictus #parsley frog Pelodytes punctatus *Sardinia cave salamander Spelemantes genei #Sardinia paited frog Discoglossus sardus #Sardinian brook newt Euproctus platycephalus #scented cave salamander Speleomantes imperialis #spectacled salamander Salamandrina terdigitata *spring frog Rana dalmatina *Strinati’s cave salamander Speleomantes strinatisi *stripeless Sardinian tree frog Hyla sarda #Supramonte cave salamander Speleomantes supramontis #toad Bufo bufo *yellowish cave salamander Speleomantes flavus #
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 27
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 28
29
latino italiano piemontese francese inglese
PECUDES ANIMALI BESTIE DUMESTIE ANIMALES DOMESTICDOMESTICI DOMESTIQUES ANIMALS
I nomi scritti in corsivo sono stati raccolti nelle Langhe e nel Roero
Anser sp. oca oca, uchëtta (femmina) oie gooseocu, ucun (maschio)
Bos taurus bue beu, bo, curnant, bucin, boeuf oxbucin-a, bucinot, buciu, mugiun
vitello vailèt, vailëtta, veilét, vél, veil, veau calfvilëtin, cinin, cinu(nome infantile: cinin)
manzo manz bouvillon steer
toro tor taureau bull
mucca vaca, bucia, mugia vache cow
Cairina moschata anatra muta, papera ania müta, agna müta, agna, ania canard duck(nome infantile: cacà)
Canis familiaris cane can, chen, chën, cin, cian, chien dogcagniss, përru (nomi infantili:bau, bobi, cucc, tatò)
Capra hircus capra crava, civrin, cërvin, cevra, chêvre goatcëvra, civra, ciavurin, barbin,ciabra, ciba
caprone buch, bech, becc, cravun, cërlu bouc, bouquin billy-goat
capretto cravat, cravèt, cravot, cibin(nome infantile: minin)
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 29
30
Cavia porcellus porcellino d’India purchin, përru purcat, ciüvich, cochon d’Inde Guinea-pigciüvit, ciuit, cunin, purchèt,purchèt d’Indi, poj d’Indi,purdinde, pursin, përru, prunin
Colomba sp. colomba, colombo curumba, culumba, crumba, colombe doveculumb, curumb
Equus asinus asino asu, bertu, burieul, burich, âne donkeyburicheul, burichèt, brichèt
asina soma, pulera
Equus caballus cavallo caval (nomi infantili: calun, cheval horsegigg, gigiu, tata, tate, gigiò)
puledro puleder, pulè, pujin poulain colt
mulo mül, mü, mür, mi, mil mulet mule
bardotto bardot bardeau hinny
Felix domesticus gatto gat, ciat, mignin, mignu, migno, chat catminot, mignunëtta, mënnu, mangialaserte, ciatun, gatin, gatin-a(nome infantile: min, minu)
Gallus gallus gallina galin-a, garin-a, galinna, poul hengalinà, pula (nomi infantili: cocò,coca, cucaj, pipina, pipì, tita)
pollo pulastr, pulast poulet chicken
pulcino pulastrin, pusin, pujin, pulin, pipì poussin chick
gallo gal, galèt, cücürücü, galüciu, galüro coq cock
chioccia ciuss, cioss, ciota, cluca, crucc, couveuse broody hencrücc, crücia, crocia, seuta, sota,ceugna, cieusa, ciussa, crotta,siuss, ziuz, palanca
pollame pulaja, vulaja volaille fowl
Meleagris gallopavo tacchino biru, biro, pitu, pitin, pitun, dindon, dinde turkeydindu, bibin, biribin, pichin,pipin, pipitu, pichiu, pechin,niss, pul (maschio) pita, biba,bibba, bibin-na, biribijn-a (femmina)
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 30
31
Numida meleagris faraona galin-a faraun-a, galin-a pintade Guinea-fowlparavan-na, faraun-a, farauna
Oryctolagus cuniculus coniglio përru, lapin, cuciu, cünij, peru, lapin rabbitprun, chinij, cunì
Ovis aries pecora fè, feja, fëja, fea, bëccia, becia, brebis sheepbeda, bera, bërra, peura
agnello agnel, agné, bedulin, bedin, dulin, agneau lambbarbin, bërru, berin
montone beru, beberu, bëru, bebè, bedu, bélier ramberubè, bërru, baberu, mutun
ariete arej bélier tup
Streptopelia risoria tortora domestica tùrtura, turtula tourterelle turtle dove
Sus scrofa maiale crin, ghin, ghen, cussun, pors, cochon pigporch, pursé, pursel, purslun,gneru, canarin da giandr, toj(nome infantile: ninin)
scrofa treuja, biga, crin-a, crijn-a, truie sowtrüva, troja, ghin-na, vërra
porcellino crinat, crinèt, purchèt porcelet, goret piglet
Nomi dei bovini lattonzolo püparin dalla nascita allo svezzamentosecondo l’età svezzato mangiarin dallo svezzamento all’anno di età
piccolo manzo manzot, manzota, bucin dall’anno a 18 mesidue denti dui dencc animale di 18 mesiquattro denti quattr dencc animale di 24 mesisei denti ses dencc animale di 30 mesichiuso sarà o dencin animale di 36 mesimanzo, manza manz, manza animale adultobue beu adulto castratotoro tor adulto da riproduzioneprimipara primarola femmina al primo parto
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 31
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 32
33
agna müta, agna Cairina moschataagnel, agné Ovis ariesania müta, ania Cairina moschataarej Ovis ariesasu Equus asinusbabè (nome infantile) Ovis ariesbaberu Ovis ariesbarbin Capra hircusbarbin Ovis ariesbardot Equus caballusbau (nome infantile) Canis familiarisbe (nome infantile) Ovis ariesbebè Ovis ariesbeberu Ovis ariesbecc Capra hircusbëccia Ovis ariesbech Capra hircusbecia Ovis ariesbeda Ovis ariesbedin Ovis ariesbedu Ovis ariesbedulin Ovis ariesbera Ovis aries
berin Ovis ariesbërra Ovis ariesbërru Ovis ariesbërru Ovis ariesbertu Equus asinusbëru Ovis ariesberu, bero Ovis ariesberubè Ovis ariesbeu Bos taurusbeu Bos taurusbiba, bibba Meleagris gallopavobibin Meleagris gallopavobibin-na Meleagris gallopavobiga Sus scrofabila Capra hircusbiribijn-a Meleagris gallopavobiribin Meleagris gallopavobiru, biro Meleagris gallopavobo Bos taurusbobi (nome infantile) Canis familiarisbrichèt Equus asinusbuch Capra hircusbucia Bos taurus
Prontuario piemontese-latino
nomi piemontesi nomi latini nomi piemontesi nomi latini
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 33
34
bucin Bos taurus
bucin-a Bos taurus
bucinot Bos taurus
buciu Bos taurus
burich Equus asinus
burichèt Equus asinus
buricheul Equus asinus
burieul Equus asinus
cacà (nome infantile) Cairina moschata
cagniss Canis familiaris
calun (nome infantile) Equus caballus
can Canis familiaris
canarin da giandr Sus scrofa
caval Equus caballus
cërlu Capra hircus
cërvin Capra hircus
ceugna (chioccia) Gallus gallus
cevra, cëvra Capra hircus
chen, chën Canis familiaris
chinij Oryctolagus cuniculus
ciüvich Cavia porcellus
ciüvit Cavia porcellus
ciabra Capra hircus
cian Canis familiaris
ciat Felix domesticus
ciatun Felix domesticus
ciavurin Capra hircus
ciba Capra hircus
cibin Capra hircus
cieusa (chioccia) Gallus gallus
cin Canis familiaris
cinin (nome infantile) Bos taurus
cinu Bos taurus
cioss (chioccia) Gallus gallus
ciota (chioccia) Gallus gallus
ciuit Cavia porcellus
ciuss (chioccia) Gallus gallus
ciussa (chioccia) Gallus gallus
civra Capra hircus
civrin Capra hircus
cluca (chioccia) Gallus gallus
coca (nome infantile) Gallus gallus
cocò (nome infantile) Gallus gallus
crava Capra hircus
cravat Capra hircus
cravèt Capra hircus
cravot Capra hircus
cravun Capra hircus
crijn-a Sus scrofa
crin Sus scrofa
crin-a Sus scrofa
crinat, crinèt Sus scrofa
crocia (chioccia) Gallus gallus
crotta (chioccia) Gallus gallus
crucc, crücc (chioccia) Gallus gallus
crücia (chioccia) Gallus gallus
crumba Colomba sp.
cucaj (nome infantile) Gallus Gallus
cucc (nome infantile) Canis familiaris
cuciu Oryctolagus cuniculus
nomi piemontesi nomi latini nomi piemontesi nomi latini
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 34
35
cücürücü Gallus gallus
culumb Colomba sp.
culumba Colomba sp.
cunì Oryctolagus cuniculus
cünij Oryctolagus cuniculus
cunin Cavia porcellus
curumb Colomba sp.
curnant Bos taurus
curumba Colomba sp.
cussun Sus scrofa
dencin Bos taurus
dindu Meleagris gallopavo
dui dencc Bos taurus
dulin Ovis aries
faraun-a, farauna Numida meleagris
fè Ovis aries
fea Ovis aries
feja, fëja Ovis aries
gal Gallus gallus
galèt Gallus gallus
galin-a faraun-a Numida meleagris
galin-a paravan-na Numida meleagris
galin-a, galinà, galinna Gallus gallus
galüciu, galücio Gallus gallus
galüro Gallus gallus
garin-a Gallus gallus
garüf Canis familiaris
gat Felix domesticus
gatin Felix domesticus
gatin-a Felix domesticus
ghen Sus scrofa
ghin Sus scrofa
ghin-na Sus scrofa
gigg (nome infantile) Equus caballus
gigiò (nome infantile) Equus caballus
gigiu (nome infantile) Equus caballus
gneru Sus scrofa
lapin Oryctolagus cuniculus
mangia laserte Felix domesticus
mangiarin Bos taurus
manz Bos taurus
manza Bos taurus
manzot Bos taurus
manzota Bos taurus
mënnu Felix domesticus
mes a preun Canis familiaris
mi, mil Equus caballus
mignin Felix domesticus
migno, mignu Felix domesticus
mignunëtta Felix domesticus
min (nome infantile) Felix domesticus
minin (nome infantile) Capra hircus
minot Felix domesticus
minu (nome infantile) Felix domesticus
mugia Bos taurus
mugiun Bos taurus
mül, mü Equus caballus
mür Equus caballus
mutun Ovis aries
ninin (nome infantile) Sus scrofa
nomi piemontesi nomi latini nomi piemontesi nomi latini
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 35
36
oca Anser sp.
ocu Anser sp.
palanca (chioccia) Gallus gallus
pechin Meleagris gallopavo
përru Canis familiaris
përru Cavia porcellus
përru Oryctolagus cuniculus
përru purcat Cavia porcellus
peru Oryctolagus cuniculus
peura Ovis aries
pichin Meleagris gallopavo
pichiu Meleagris gallopavo
pipì (nome infantile) Gallus gallus
pipin Meleagris gallopavo
pipina (nome infantile) Gallus gallus
pipitu Meleagris gallopavo
pita Meleagris gallopavo
pitin Meleagris gallopavo
pitu, pito Meleagris gallopavo
pitun Meleagris gallopavo
poj d’Indi Cavia porcellus
porch Sus scrofa
pors Sus scrofa
primarola Bos taurus
prun Oryctolagus cuniculus
prunin Cavia porcellus
pujin Equus caballus
pujin Gallus gallus
pul Meleagris gallopavo
pula Gallus gallus
pulaja Gallus gallus
pulastr, pulast Gallus gallus
pulastrin Gallus gallus
pulè Equus caballus
puleder Equus caballus
pulera Equus asinus
pulin Gallus gallus
püparin Bos taurus
purchèt Cavia porcellus
purchèt Sus scrofa
purchèt d’Indi Cavia porcellus
purchin Cavia porcellus
purdinde Cavia porcellus
pursé Sus scrofa
pursel Sus scrofa
pursin Cavia porcellus
purslun Sus scrofa
pusin Gallus gallus
quatr dencc Bos taurus
sarà Bos taurus
ses dencc Bos taurus
seuta (chioccia) Gallus gallus
siuss (chioccia) Gallus gallus
soma Equus asinus
sota (chioccia) Gallus gallus
tata, tate (nome infantile) Equus caballus
tatò (nome infantile) Canis familiaris
tita (nome infantile) Gallus gallus
toj Sus scrofa
tor Bos taurus
nomi piemontesi nomi latini nomi piemontesi nomi latini
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 36
37
trüva Sus scrofatreuja Sus scrofatroja Sus scrofaturtula, tùrtura Streptopelia risoriauchëtta Anser sp.ucun Anser sp.vaca Bos taurusvailèt Bos taurus
vailëtta Bos taurusveil Bos taurusveilét Bos taurusvél Bos taurusvërra Sus scrofavilëtin Bos taurusziuz (chioccia) Gallus gallus
nomi piemontesi nomi latini nomi piemontesi nomi latini
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 37
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 38
39
agnello Ovis ariesanatra muta Cairina moschataariete Ovis ariesasino, asina Equus asinusbardotto Equus caballusbue Bos tauruscane Canis familiariscapra Capra hircuscapretto Capra hircuscaprone Capra hircuscavallo Equus caballuschioccia Gallus galluscolomba Colomba sp.colombo Colomba sp.coniglio Oryctolagus cuniculusfaraona Numida meleagrisgallina Gallus gallusgallo Gallus gallusgatto Felix domesticus
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
Prontuario italiano-latino
maiale Sus scrofamanzo Bos taurusmontone Ovis ariesmucca Bos taurusmulo Equus caballusoca Anser sp.papera Cairina moschatapecora Ovis ariespollame Gallus galluspollo Gallus gallusporcellino Sus scrofaporcellino d’India Cavia porcelluspulcino Gallus galluspuledro Equus caballusscrofa Sus scrofatacchino Meleagris gallopavotoro Bos taurustortora domestica Streptopelia risoriavitello Bos taurus
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 39
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 40
41
agneau Ovis ariesâne Equus asinusbardeau Equus caballusbélier Ovis ariesboeuf Bos taurusbouc Capra hircusbouquin Capra hircusbouvillon Bos taurusbrebis Ovis ariescanard Cairina moschatachêvre Capra hircuschat Felix domesticuscheval Equus caballuschien Canis familiariscochon Sus scrofacochon d’Inde Cavia porcelluscolombe Colomba sp.coq Gallus galluscouveuse Gallus gallus
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
Prontuario francese-latino
dinde Meleagris gallopavodindon Meleagris gallopavogoret Sus scrofalapin Oryctolagus cuniculusmulet Equus caballusoie Anser sp.pintade Numida meleagrisporcelet Sus scrofapoul Gallus galluspoulain Equus caballuspoulet Gallus galluspoussin Gallus gallustaureau Bos taurustourterelle Streptopelia risoriatruie Sus scrofavache Bos taurusveau Bos taurusvolaille Gallus gallus
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 41
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 42
43
billy-goat Capra hircusbroody hen Gallus gallusbull Bos tauruscalf Bos tauruscat Felix domesticuschick Gallus galluschicken Gallus galluscock Gallus galluscolt Equus caballuscow Bos taurusdog Canis familiarisdonkey Equus asinusdove Colomba sp.duck Cairina moschatafowl Gallus gallusgoat Capra hircusgoose Anser sp.Guinea-fowl Numida meleagris
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
Prontuario inglese-latino
Guinea-pig Cavia porcellushen Gallus gallushinny Equus caballushorse Equus caballuslamb Ovis ariesmule Equus caballusox Bos tauruspig Sus scrofapiglet Sus scrofarabbit Oryctolagus cuniculusram Ovis ariessheep Ovis ariessow Sus scrofasteer Bos taurustup Ovis ariesturkey Meleagris gallopavoturtle dove Streptopelia risoria
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 43
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 44
45
latino italiano piemontese francese inglese
ANIMALIA EXOTICA ANIMALI ESOTICI BESTIE FRUSTERE ANIMALES EXOTIQUES EXOTIC ANIMALS
Amphibies Anfibi Anfibi Amphibies Amphibians
Alytes cisternasii rospo iberico babi spagneul crapaud espagnol Iberian midwife toadAlytes obstetricans rospo ostetrico crapaud accocheur midwife toadBufo calamita rospo crociato babi crusià crapaud calamite natterjackRana arvalis rana arvale grenouille des champs moor frogRana greca rana greca ran-a greca grenouille grecque stream frogRana perezi rana di Perez grenouille de Perez coruna frogTriturus cristatus tritone crestato tritun triton crêté crested newtTriturus helveticus tritone palmato triton palmé palmated newtTriturus marmoratus tritone marmorato triton marbré marbled newt
Aves Uccelli Usej, ausej Oiseaux Birds
Amandava amandava bengalino bengalin bengali rouge red avadavatAptenodites sp. pinguino pinguin pinguin, machot penguinEuplectes afer vescovo dorato euplecte vorabé yellow- crowded
bishopFalcus rusticolus girifalco faucon gerfaut gyrfalconFregata magnificens fregata frégate superbe magnificient
fregatebirdMelopsittacus ondulatus parrocchetto cucurita perruche ondulée small parrot
ondulatoPavo cristatus pavone pavun paon peacockPloceus cucullatus gendarme tessitore tisserin gendarme village weaverPsittacidae sp. pappagallo papagal perroquet parrotPsittacula krameri parrocchetto verruche à collier parakeet
dal collare
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 45
46
Serinus canarius canarino canarin serin, canari canaryStruthio camelus struzzo strüss, strüz autruche ostrichTrochilidae sp. colibrì colibri hummingbirdTrochoglossus lorichetto arcobaleno loriquet à te [te bleue rainbow lorikeethaematodusVultur gryphus condor delle Ande còndor condor des Andes Andean condor
Mammalia Mammiferi Mamìfer Mammifères Mammals
Acinomyx jubatus ghepardo ghepard guépard cheetahAiluropoda melanoleuca panda panda panda géant giant pandaAlces alces alce gran bestia élan, orignal elk, mooseAlopex lagopus volpe polare renard artique Artic foxBalaena sp. balena balen-a baleine whaleBison bonasus bisonte bison bisonBradypus sp. bradipo paresseux à trois doigts three-toed slothBubalus bubalis bufalo buffle buffaloCamelus bactrianus cammello camel, gamel chameau camelCamelus dromedarius dromedario dromadaire dromedaryCanis latrans coyote coyote coyoteCastor fiber castoro castor beaverCercopithecidae et al. scimmia sümia, simia singe monkey, apeConnochaetes taurinus gnu gnou wildebeestCricetus cricetus criceto grand hamster hamsterCrocuta crocuta iena jena hyène hyaenaDasypus novemcinctus armadillo tatou à neuf bandes nine-banded
armadilloDelphinapterus leucas beluga bélouga beluga whaleDiceros bicornis rinoceronte rhinocéros rhino, rhinocerosDidelphis virginiana opussum opossum opossumElephas sp elefante elefant éléphant elephantEquus burchelli zebra zebra zèbre zebraEquus onager onagro asu sarvaj onagre onagerGazella sp. gazzella gazelle gazelle
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 46
47
Genetta genetta genetta genette genetGirafa camelopardalis giraffa girafa girafe giraffeGorilla gorilla gorilla gurila gorilla gorillaGulo gulo ghiottone carcajou, glouton glutton, wolverineHerpestes edwardsi mangusta mangouste mongooseIppophotamus amphibius ippopotamo hippopotame hippo, hippopotamusLama glama lama lama lama llamaLama pacos alpaca alperga, alpaca alpacaLama vicugna vigogna vigogne vicunaLemmus lemmus lemming lemming lemmingMacaca sylvanus bertuccia magot Barbary apeMacacus rhesus macaco macacu macaco macacoMacropus rufogriseus wallaby dal wallaby de Bennet red-necked wallaby
collo rossoMacropus sp. canguro canguro kangourou kangarooMandrillus leucocephalus mandrillo gat maimun, sümia maimun-a mandrill mandrillMartes zibellina zibellino gibilin, martra gibilin-a zibeline sableMonodon monoceros narvalo narval narwhalMyrmecophaga trydactila formichiere fourmilier anteaterOdobenus rosmarus tricheco trichech morse walrusOrnythorhyncus anatinus ornitorinco ornithorynque platypusPan troglodytes scimpanzè chimpanzé chimpanzeePanthera leo leone leun, liun lion lionPanthera onca giaguaro jaguar jaguarPanthera onca pantera panthère pantherPanthera pardus leopardo liupard léopard leopardPanthera tigris tigre tigra tigre tigerPapio sp. babbuino babuin, babüin babouin baboonPhascolarctos cinereus koala koala koala koalaPhocaena phocaena focena marsuin commun porpoisePongo pygmaeus orango orang-outan urang-utanProcyon lotor procione raton laveur raccoonRangifer rangifer renna renne reindeer
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 47
48
Tapirus terrestris tapiro tapir tapir tapirTaurotragus oryx antilope antilope antelopeThalarctos maritimus orso bianco urs bianch ours blanc polar bear
Pisces Pesci Pess, pass Poissons Fishes
Achanturus achilles pesce chirurgo poisson chirurgien surgeon fishAmphiprion melanopus pesce pagliaccio poisson clown red and black
anemone fishBalistes sp. pesce balestra baliste triggerfishCarcharodon carcharias squalo bianco pess can requin blanc white sharkClupea harengus aringa arengh, arench hareng heringDactylopterus volitans pesce civetta rouget volant flying gurnardGymnocephalus cernuus acerina grémille ruffeGinglymostoma cirratum squalo nutrice requie nourice nurse sharkHeniochus sp. pesce bandiera cocher de la mer long fin banner fishLeuciscus leuciscus leucisco comune vandoise daceMegalops atlanticus tarpon tarpon tarpon fishNaso sp. pesce unicorno poisson licorne longnose unicorn-fishPantodon buchholzi pesce farfalla pess parpajun poisson papillon butterfly fishParacheirodon innesi pesce neon néon cardinal tetraPhycidurus eques pesce straccio dragon de mer sea dragonPleuronectes platessa platessa plie d’Europe European plaicePoecilia reticulata pesce milione pess miliun guppy guppyPomacanthus sp. pesce angelo pess angel poisson-ange angelfishPristis pectinata pesce sega poisson scie sawfishPterois volitans pesce scorpione pess schërpiun rascasse volante red firefishSalmo salar salmone salmun saumon salmonSelene vomer pesce selene carangue lune lookdown fishSerrasalmus nattereri piranha piragna piranha rouge red piranhaSphyraena sphyraena barracuda espeton barracudaSynanceia verrucosa pesce pietra pess pera poisson-pierre stonefishTetraodon fluviatilis pesce palla puffer globefish
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 48
49
Reptiles Rettili Rètil Reptiles Reptiles
Agama stellio stellio stellion hardunAlligator sp. alligatore cucudrilu alligator alligatorCaretta caretta tartaruga comune tartarüga, bissa cupera tortue caouanne loggehead sea turtleChamaeleo chamaeleon camaleonte camalëunt caméléon commun chameleonChelonia mydas tartaruga verde tartarüga vërda tortue verte green turtleConolophus subcristatus iguana iguane land iguanaConstrinctor constrictor boa boa boa boaCrocodylidae coccodrillo cucudrilu crocodile crocodileCrotalus adamantes serpente a sonagli serpent à sonnettes rattlesnakeDermochelys coriacea tartaruga liuto tortue luth leather-back
sea turtleEryx jaculus boa delle sabbie boa dël sabie javeline sand boaGallotia atlantica lucertola atlantica lézard atlantique Atlantic lizardOphiophagus hannah cobra cobra cobra royal king cobraPython sp. pitone pitun python pythonTestudo greca testuggine greca tortue grecque spur-thighed tortoiseTestudo marginata testuggine marginata tortue marginée marginated tortoiseTrachemys scripta tartaruga dalle tartarüga american-a tortue de Floride red eared slider
orecchie rosseTyphlops vermicularis serpente verme serpent ver vermiform
blind snakeVaranus sp. varano varan varan monitor lizard
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 49
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 50
51
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocabolipiemontesi contenuti nel testo
arench, arengh Clupea harengus pess, passasu sarvaj Equus onager mamìfer sarvaj: selvaticobabi crusià Bufo calamita anfibi crusià: crociatobabi spagneul Alytes cisternasii anfibi spagneul: spagnolobabuin, babüin Papio sp mamìferbalen-a Balaena sp. mamìferbengalin Amandava amandava usel, auselbissa cupera Caretta caretta retil cupera: con la coppaboa Constrinctor constrictor retilboa dël sabie Eryx jaculus retil sabie: sabbiecamaleunt Chamaeleo chamaeleon retilcamel Camelus bactrianus mamìfercanarin Serinus canarius usel, auselcobra Ophiophagus hannah retilcòndor Vultur gryphus usel, auselcucudrilu Alligator sp. retilcucudrilu Crocodylidae retilcucurita Melopsittacus ondulatus usel, auselelefant Elephas sp. mamìfergamel Camelus bactrianus mamìfergat maimun Mandrillus leucocephalus mamìfer maimun: mammoneghepard Acinomyx jubatus mamìfergibilin Martes zibellina mamìfer
Prontuario piemontese-latino
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 51
52
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocabolipiemontesi contenuti nel testo
girafa Girafa camelopardalis mamìfergran bestia Alces alces mamìfer gran: grandegurila Gorilla gorilla mamìferjena Crocuta crocuta mamìferkoala Phascolarctos cinereus mamìferlama Lama glama mamìferleun Panthera leo mamìferliun Panthera leo mamìferliupard Panthera pardus mamìfermacacu Macacus rhesus mamìfermartra gibilin-a Martes zibellina mamìfer gibilin-a: zibellinapanda Ailuropoda melanoleuca mamìferpapagal Psittacidae sp. usel, auselpavun Pavo cristatus usel, auselpess angel Pomachantus sp. pess, pass angel: angelopess can Carcharodon carcharias pess, pass can: canepess miliun Poecilia reticulata pess, pass miliun: milionepess parpajun Pantodon buchholzi pess, pass parpajun: farfallapess pera Synanceia verrucosa pess, pass pera: pietrapess schërpiun Pterois volitans pess, pass schërpiun: scorpionepinguin Aptenodites sp. usel, auselpiragna Serrasalmus nattereri pess, passpitun Python sp. retilran-a greca Rana greca anfibisümia maimun-a Mandrillus leucocephalus mamìfer maimun-a: mammonasalmun Salmo salar pess, passsimia Cercopithecidae et al. mamìferstrüss, strüz Struthio camelus usel, auselsümia Cercopithecidae et al. mamìfertapir Tapirus terrestris mamìfertartarüga Caretta caretta retil
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 52
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocabolipiemontesi contenuti nel testo
53
tartarüga american-a Trachemys scripta retil american-a: americanatartarüga vërda Chelonia mydas retil vërda: verdetigra Panthera tigris mamìfertrichech Odobenus rosmarus mamìfertritun Triturus cristatus anfibiurs bianch Thalarctos maritimus mamìfer bianch: biancovaran Varanus sp. retilzebra Equus burchelli mamìfer
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 53
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 54
55
nomi italiani nomi latini
acerina Gymnocephalus cernuus pescealce Alces alces mammiferoalligatore Alligator sp. rettilealpaca Lama pacos mammiferoantilope Taurotragus oryx mammiferoaringa Clupea harengus pescearmadillo Dasypus novemcinctus mammiferobabbuino Papio sp. mammiferobalena Balaena sp. mammiferobarracuda Sphyraena sphyraena pescebeluga Delphinapterus leucas mammiferobengalino Amandava amandava uccellobertuccia Macaca sylvanus mammiferobisonte Bison bonasus mammiferoboa Constrinctor constrictor rettileboa delle sabbie Eryx jaculus rettilebradipo Bradypus sp. mammiferobufalo Bubalus bubalis mammiferocamaleonte Chamaeleo chamaeleon rettilecammello Camelus bactrianus mammiferocanarino Serinus canarius uccellocanguro Macropus sp. mammiferocastoro Castor fiber mammiferocobra Ophiophagus hannah rettile
Prontuario italiano-latino
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 55
56
nomi italiani nomi latini
coccodrillo Crocodylidae rettilecolibrì Trochilidae sp. uccellocondor delle Ande Vultur gryphus uccellocoyote Canis latrans mammiferocriceto Cricetus cricetus mammiferodromedario Camelus dromedarius mammiferoelefante Elephas sp. mammiferofocena Phocaena phocaena mammiferoformichiere Myrmecophaga trydactila mammiferofregata Fregata magnificens uccellogazzella Gazella sp. mammiferogendarme tessitore Ploceus cucullatus uccellogenetta Genetta genetta mammiferoghepardo Acinomyx jubatus mammiferoghiottone Gulo gulo mammiferogiaguaro Panthera onca mammiferogiraffa Girafa camelopardalis mammiferogirifalco Falcus rusticolus uccellognu Connochaetes taurinus mammiferogorilla Gorilla gorilla mammiferoiena Crocuta crocuta mammiferoiguana Conolophus subcristatus rettileippopotamo Ippophotamus amphibius mammiferokoala Phascolarctos cinereus mammiferolama Lama glama mammiferolemming Lemmus lemmus mammiferoleone Panthera leo mammiferoleopardo Panthera pardus mammiferoleucisco comune Leuciscus leuciscus pescelorichetto arcobaleno Trochoglossus haematodus uccellolucertola atlantica Gallotia atlantica rettile
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 56
nomi italiani nomi latini
57
macaco Macacus rhesus mammiferomandrillo Mandrillus leucocephalus mammiferomangusta Herpestes edwardsi mammiferonarvalo Monodon monoceros mammiferoonagro Equus onager mammiferoopussum Didelphis virginiana mammiferoorango Pongo pygmaeus mammiferoornitorinco Ornythorhyncus anatinus mammiferoorso bianco Thalarctos maritimus mammiferopanda Ailuropoda melanoleuca mammiferopantera Panthara onca mammiferopappagallo Psittacidae sp. uccelloparrocchetto dal collare Psittacula krameri uccelloparrocchetto ondulato Melopsittacus ondulatus uccellopavone Pavo cristatus uccellopesce angelo Pomacanthus sp. pescepesce balestra Balistes sp. pescepesce bandiera Heniochus sp. pescepesce chirurgo Achanturus achilles pescepesce civetta Dactylopterus volitans pescepesce farfalla Pantodon buchholzi pescepesce milione Poecilia reticulata pescepesce neon Paracheirodon innesi pescepesce pagliaccio Amphiprion melanopus pescepesce palla Tetraodon fluviatilis pescepesce pietra Synanceia verrucosa pescepesce scorpione Pterois volitans pescepesce sega Pristis pectinata pescepesce selene Selene vomer pescepesce straccio Phycidurus eques pescepesce unicorno Naso sp. pesce
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 57
nomi italiani nomi latini
58
pinguino Aptenodites sp. uccellopiranha Serrasalmus nattereri pescepitone Python sp. rettileplatessa Pleuronectes platessa pesceprocione Procyon lotor mammiferorana arvale Rana arvalis anfibiorana di Perez Rana perezi anfibiorana greca Rana greca anfibiorenna Rangifer rangifer mammiferorinoceronte Diceros bicornis mammiferorospo crociato Bufo calamita anfibiorospo iberico Alytes cisternasii anfibiorospo ostetrico Alytes obstetricans anfibiosalmone Salmo salar pescescimmia Cercopithecidae et al. mammiferoscimpanzè Pan troglodytes mammiferoserpente a sonagli Crotalus adamantes rettileserpente verme Typhlops vermicularis rettilesqualo bianco Carcharodon carcharias pescesqualo nutrice Ginglymostoma cirratum pescestellio Agama stellio rettilestruzzo Struthio camelus uccellotapiro Tapirus terrestris mammiferotarpon Megalops atlanticus pescetartaruga comune Caretta caretta rettiletartaruga dalle orecchie rosse Trachemys scripta rettiletartaruga liuto Dermochelys coriacea rettiletartaruga verde Chelonia mydas rettiletestuggine greca Testudo greca rettiletestuggine marginata Testudo marginata rettiletigre Panthera tigris mammifero
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 58
nomi italiani nomi latini
59
tricheco Odobenus rosmarus mammiferotritone crestato Triturus cristatus anfibiotritone marmorato Triturus marmoratus anfibiotritone palmato Triturus helveticus anfibiovarano Varanus sp. rettilevescovo dorato Euplectes afer uccellovigogna Lama vicugna mammiferovolpe polare Alopex lagopus mammiferowallaby dal collo rosso Macropus rufogriseus mammiferozebra Equus burchelli mammiferozibellino Martes zibellina mammifero
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 59
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 60
61
nomi francesi nomi latini
alligator Alligator sp. reptilealpaca Lama pacos mammifèrealperga Lama pacos mammifèreantilope Taurotragus oryx mammifèreautruche Struthio camelus oiseaubabouin Papio sp. mammifèrebaleine Balaena sp. mammifèrebaliste Balistes sp. poissonbélouga Delphinapterus leucas mammifèrebengali rouge Amandava amandava oiseaubison Bison bonasus mammifèreboa Constrinctor constrictor reptilebuffle Bubalus bubalis mammifèrecaméléon commun Chamaeleo chamaeleon reptilecanari Serinus canarius oiseaucarangue lune Selene vomer poissoncarcajou Gulo gulo mammifèrecastor Castor fiber mammifèrechameau Camelus bactrianus mammifèrechimpanzé Pan troglodytes mammifèrecobra royal Ophiophagus hannah reptilecocher de la mer Heniochus sp. poissoncolibri Trochilidae sp. oiseaucondor des Andes Vultur gryphus oiseau
Prontuario francese-latino
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 61
nomi francesi nomi latini
62
coyote Canis latrans mammifèrecrapaud accocheur Alytes obstetricans amphibiecrapaud calamite Bufo calamita amphibiecrapaud espagnol Alytes cisternasii amphibiecrocodile Crocodylidae reptiledragon de mer Phycidurus eques poissondromedaire Camelus dromedarius mammifèreélan Alces alces mammifèreéléphant Elephas sp. mammifèreespeton Sphyraena sphyraena poissoneuplecte vorabé Euplectes afer oiseaufaucon gerfaut Falcus rusticolus oiseaufourmilier Myrmecophaga trydactila mammifèrefrégate superbe Fregata magnificens oiseaugazelle Gazella sp. mammifèregenette Genetta genetta mammifèregirafe Girafa camelopardalis mammifèreglouton Gulo gulo mammifèregnou Connochaetes taurinus mammifèregorilla Gorilla gorilla mammifèregrand hamster Cricetus cricetus mammifèregrémille Gymnocephalus cernuus poissongrenouille de Perez Rana perezi amphibiegrenouille des champs Rana arvalis amphibiegrenouille grecque Rana greca amphibieguépard Acinomyx jubatus mammifèreguppy Poecilia reticulata poissonhareng Clupea harengus poissonhippopotame Ippophotamus amphibius mammifèrehyène Crocuta crocuta mammifèreiguane Conolophus subcristatus reptile
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 62
nomi francesi nomi latini
63
jaguar Panthera onca mammifèrejaveline Eryx jaculus reptilekangourou Macropus sp. mammifèrekoala Phascolarctos cinereus mammifèrelama Lama glama mammifèrelemming Lemmus lemmus mammifèreléopard Panthera pardus mammifèrelézard atlantique Gallotia atlantica reptilelion Panthera leo mammifèreloriquet à tête bleue Trochoglossus haematodus oiseaumacaco Macacus rhesus mammifèremachot Aptenodites sp. oiseaumachot Aptenodites sp. oiseaumagot Macaca sylvanus mammifèremandrill Mandrillus leucocephalus mammifèremangouste Herpestes edwardsi mammifèremarsuin commun Phocaena phocaena mammifèremorse Odobenus rosmarus mammifèrenarval Monodon monoceros mammifèrenéon Paracheirodon innesi poissononagre Equus onager mammifèreopossum Didelphis virginiana mammifèreorang-outan Pongo pygmaeus mammifèreorignal Alces alces mammifèreornithorynque Ornythorhyncus anatinus mammifèreours blanc Thalarctos maritimus mammifèrepanda géant Ailuropoda melanoleuca mammifèrepanthère Panthara onca mammifèrepaon Pavo cristatus oiseauparesseux à trois doigts Bradypus sp. mammifèreperroquet Psittacidae sp. oiseau
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 63
nomi francesi nomi latini
64
perruche ondulée Melopsittacus ondulatus oiseaupinguin Aptenodites sp. oiseaupiranha rouge Serrasalmus nattereri poissonplie d’Europe Pleuronectes platessa poissonpoisson chirurgien Achanturus achilles poissonpoisson clown Amphiprion melanopus poissonpoisson licorne Naso sp. poissonpoisson papillon Pantodon buchholzi poissonpoisson scie Pristis pectinata poissonpoisson-ange Pomacanthus sp. poissonpoisson-pierre Synanceia verrucosa poissonpuffer Tetraodon fluviatilis poissonpython Python sp. reptilerascasse volante Pterois volitans poissonraton laveur Procyon lotor mammifèrerenard artique Alopex lagopus mammifèrerenne Rangifer rangifer mammifèrerequie nourice Ginglymostoma cirratum poissonrequin blanc Carcharodon carcharias poissonrhinocéros Diceros bicornis mammifèrerouget volant Dactylopterus volitans poissonsaumon Salmo salar poissonserin Serinus canarius oiseauserpent à sonnettes Crotalus adamantes reptileserpent ver Typhlops vermicularis reptilesinge Cercopithecidae et al. mammifèrestellion Agama stellio reptiletapir Tapirus terrestris mammifèretarpon Megalops atlanticus poissontatou à neuf bandes Dasypus novemcinctus mammifèretigre Panthera tigris mammifère
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 64
nomi francesi nomi latini
65
tisserin gendarme Ploceus cucullatus oiseautortue caouanne Caretta caretta reptiletortue de Floride Trachemys scripta reptiletortue grecque Testudo greca reptiletortue luth Dermochelys coriacea reptiletortue marginée Testudo marginata reptiletortue verte Chelonia mydas reptiletriton crêté Triturus cristatus amphibietriton marbré Triturus marmoratus amphibietriton palmé Triturus helveticus amphibievandoise Leuciscus leuciscus poissonvaran Varanus sp. reptileverruche à collier Psittacula krameri oiseauvigogne Lama vicugna mammifèrewallaby de Bennet Macropus rufogriseus mammifèrezèbre Equus burchelli mammifèrezibeline Martes zibellina mammifère
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 65
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 66
67
nomi inglesi nomi latini
alligator Alligator sp. reptilealpaca Lama pacos mammalAndean condor Vultur gryphus birdangelfish Pomacanthus sp. fishanteater Myrmecophaga trydactila mammalantelope Taurotragus oryx mammalape Cercopithecidae et al. mammalArtic fox Alopex lagopus mammalAtlantic lizard Gallotia atlantica reptilebaboon Papio sp. mammalBarbary ape Macaca sylvanus mammalbarracuda Sphyraena sphyraena fishbeaver Castor fiber mammalbeluga whale Delphinapterus leucas mammalbison Bison bonasus mammalboa Constrinctor constrictor reptilebuffalo Bubalus bubalis mammalbutterfly fish Pantodon buchholzi fishcamel Camelus bactrianus mammalcanary Serinus canarius birdcardinal tetra Paracheirodon innesi fishchameleon Chamaeleo chamaeleon reptilecheetah Acinomyx jubatus mammalchimpanzee Pan troglodytes mammal
Prontuario inglese-latino
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 67
68
nomi inglesi nomi latini
coruna frog Rana perezi amphibiancoyote Canis latrans mammalcrested newt Triturus cristatus amphibiancrocodile Crocodylidae reptiledace Leuciscus leuciscus fishdromedary Camelus dromedarius mammalelephant Elephas sp. mammalelk Alces alces mammalEuropean plaice Pleuronectes platessa fishflying gurnard Dactylopterus volitans fishgazelle Gazella sp. mammalgenet Genetta genetta mammalgiant panda Ailuropoda melanoleuca mammalgiraffe Girafa camelopardalis mammalglobefish Tetraodon fluviatilis fishglutton Gulo gulo mammalgorilla Gorilla gorilla mammalgreen turtle Chelonia mydas reptileguppy Poecilia reticulata fishgyrfalcon Falcus rusticolus birdhamster Cricetus cricetus mammalhardun Agama stellio reptilehering Clupea harengus fishhippo, hippopotamus Ippophotamus amphibius mammalhummingbird Trochilidae sp. birdhyaena Crocuta crocuta mammalIberian midwife toad Alytes cisternasii amphibianjaguar Panthera onca mammalkangaroo Macropus sp. mammalking cobra Ophiophagus hannah reptilekoala Phascolarctos cinereus mammal
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 68
69
nomi inglesi nomi latini
land iguana Conolophus subcristatus reptileleather-back sea turtle Dermochelys coriacea reptilelemming Lemmus lemmus mammalleopard Panthera pardus mammallion Panthera leo mammalllama Lama glama mammalloggehead sea turtle Caretta caretta reptilelong fin banner fish Heniochus sp. fishlongnose unicorn-fish Naso sp. fishlookdown fish Selene vomer fishmacaco Macacus rhesus mammalmagnificient fregatebird Fregata magnificens birdmandrill Mandrillus leucocephalus mammalmarbled newt Triturus marmoratus amphibianmarginated tortoise Testudo marginata reptilemidwife toad Alytes obstetricans amphibianmongoose Herpestes edwardsi mammalmonitor lizard Varanus sp. reptilemonkey Cercopithecidae et al. mammalmoor frog Rana arvalis amphibianmoose Alces alces mammalnarwhal Monodon monoceros mammalnatterjack Bufo calamita amphibiannine-banded armadillo Dasypus novemcinctus mammalnurse shark Ginglymostoma cirratum fishonager Equus onager mammalopossum Didelphis virginiana mammalostrich Struthio camelus birdpalmated newt Triturus helveticus amphibianpanther Panthara onca mammalparakeet Psittacula krameri bird
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 69
70
nomi inglesi nomi latini
parrot Psittacidae sp. birdpeacock Pavo cristatus birdpenguin Aptenodites sp. birdplatypus Ornythorhyncus anatinus mammalpolar bear Thalarctos maritimus mammalporpoise Phocaena phocaena mammalpython Python sp. reptileraccoon Procyon lotor mammalrainbow lorikeet Trochoglossus haematodus birdrattlesnake Crotalus adamantes reptilered and black anemone fish Amphiprion melanopus fishred avadavat Amandava amandava birdred eared slider Trachemys scripta reptilered firefish Pterois volitans fishred piranha Serrasalmus nattereri fishred-necked wallaby Macropus rufogriseus mammalreindeer Rangifer rangifer mammalrhino, rhinoceros Diceros bicornis mammalruffe Gymnocephalus cernuus fishsable Martes zibellina mammalsalmon Salmo salar fishsand boa Eryx jaculus reptilesawfish Pristis pectinata fishsea dragon Phycidurus eques fishsmall parrot Melopsittacus ondulatus birdspur-thighed tortoise Testudo greca reptilestonefish Synanceia verrucosa fishstream frog Rana greca amphibiansurgeon fish Achanturus achilles fishtapir Tapirus terrestris mammaltarpon fish Megalops atlanticus fish
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 70
71
nomi inglesi nomi latini
three-toed sloth Bradypus sp. mammaltiger Panthera tigris mammaltriggerfish Balistes sp. fishurang-utan Pongo pygmaeus mammalvermiform blind snake Typhlops vermicularis reptilevicuna Lama vicugna mammalvillage weaver Ploceus cucullatus birdwalrus Odobenus rosmarus mammalwhale Balaena sp. mammalwhite shark Carcharodon carcharias fishwildebeest Connochaetes taurinus mammalwolverine Gulo gulo mammalyellow- crowded bishop Euplectes afer birdzebra Equus burchelli mammal
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 71
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 72
73
latino italiano piemontese francese inglese
ANIMALIA FICTA ANIMALI BESTIE DROLE ANIMALES FANCIFULFANTASTICI FANTASTIQUES ANIMALS
Alerion alerio girabaltan alerion alerion
L’alerion è un uccello simile ad un’aquila ed è il signore di tutti gli uccelli. Ha color di fuoco e le sue ali sono affilate come rasoi.Al mondo n’esiste solo una coppia. All’età di sessant’anni la femmina depone due uova, che dischiudono in sessanta giorni.Quando i piccoli sono nati, i genitori accompagnati da numerosi uccelli, volano sul mare s’immergono e scompaiono. Gli altriuccelli tornano al loro nido e si prendono cura dei due piccoli finché saranno in grado di volare.
Amphisbaena anfisbena amfivena fenmine
L’anfisbena è un serpente con due teste, una in posizione normale e l’altra all’estremità della coda. Può correre in entrambe le dire-zioni e i suoi occhi splendono come delle lampade.
Bonasus bonaso bonacon bonnacon
Il bonaso è un animale simile ad un toro, ma le sue corna sono incurvate all’interno, una verso l’altra, tanto che non può ferire isuoi nemici. Il bonaso ha tuttavia un’altra arma: emette escrementi e vapori nocivi che possono coprire la superficie di tre acri.
Basiliscus basilisco basalis, basilisch baselicoc basilisk
Il basilisco è solitamente descritto come un serpente con la cresta. È il re di tutti i serpenti e il suo nome deriva appunto dal greco“basileus”. Il suo odore può uccidere i serpenti, il fuoco che esce dalla sua bocca gli uccelli e lo sguardo, l’uomo. Solo la donno-la può uccidere il basilisco.
Caladrius caladrio caladre charadrius
E’ un uccello bianco che può predire se una persona malata guarirà o morirà. Se la persona è prossima a morire, l’uccello disto-glierà lo sguardo da lui, se la persona è destinata a guarire, il caladrio prenderà su di sè la malattia e volerà verso il sole dove ilcalore la distruggerà.
Cerastes ceraste cerastes cerastes
Il Ceraste è il più flessibile di tutti i serpenti e sembra non avere spina dorsale, ha due lunghe corna e si può nascondere nella sabbialasciando solo queste scoperte. Gli animali, confondendo le corna stesse con del cibo, si avvicinano al serpente e questo le uccide.
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 73
74
Draco drago dragun, dra, dre dragon dragon
Il drago è il più grande serpente esistente sulla terra. E’ il nemico numero uno dell’elefante, che può soffocare con le spire dellasua coda. Alcuni draghi emettono fiamme dalla bocca, mentre altri sono cacciati perchè il loro cervello pare contenere una pre-ziosa gemma.
Eale centicore centicore yale
Centicore è una bestia di taglia pari ad un cavallo, ma con la coda d’elefante e le fauci di un cinghiale; è di colore nero e la suacaratteristica sono le corna, lunghe due piedi, che può muovere indipendentemente in tutte le direzioni. Il suo nemico numerouno è il basilisco.
Gimarus gimarro gemaru, gimërru
Il gimarro è una bestia di taglia pari ad un bue ed è il risultato dell’incrocio tra un asino ed un toro. La sua forza è grandissima ese addomesticato può svolgere da solo lavori che richiederebbero decine d’altri animali.
Globus globo aridun, ardun
Questo animale ha la taglia di un capretto, zampe molto corte e un’enorme pancia nera; in caso di pericolo può rotolare su di essaed allontanarsi molto velocemente.
Gryphon grifone grifun grifon griffin
Il grifone è una bestia con il corpo di leone e le ali e la testa di un’aquila. E’ nemico del cavallo e attacca qualsiasi persona vede.Dotato di una forza prodigiosa può sollevare nel suo nido una persona, un cavallo o addirittura un toro. Scava inoltre l’oro dalleminiere.
Hydrus idra ydre hydrus
L’idra (da non confondere col mostro ucciso da Ercole) è un piccolo animale che vive nell’acqua ed è il nemico del coccodrillo.Quando il rettile dorme con la bocca aperta l’idra, s’introduce nello stomaco del nemico e dall’interno lo mangia, uccidendolo,per poi uscire fuori.
Hyppogriphus ippogrifo hippogriffe hippogriff
L’ippogrifo è un animale alato con testa, ali e arti anteriori del grifone e quelli posteriori del cavallo. Può coprire in volo grandis-sime distanze e ad elevatissime altezze.
Ibex ibex ibex ibex
L’ibex è simile ad una capra con due grandi corna. E’ una bestia velocissima e le sue robustissime corna gli permettono di preci-pitarsi dalle più alte montagne e atterrare incolume su di loro.
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 74
75
Idropus idroppo idrofL’idroppo è un animale simile ad un toro, ma con corna lunghe, robuste e profondamente dentellate con le quali può segare tron-chi enormi e farli cadere sui suoi nemici. Questo animale deve, però porgere estrema attenzione agli steli dei piccoli fiori di campo,nei quali può rimanere impigliato.
Jaculus iaculus füs jaculus jaculusLo iaculus è un serpente volante. Egli si nasconde tra i rami degli alberi e quando una preda si avvicina, si precipita su di essa comeun dardo e la uccide.
Jasconius balena gigante balen-a baleine géant devil whaleLa balena gigante è così grande che viene confusa con un’isola. I marinai quando vi attraccano pensano di essere a terra, se malau-guratamente accendono un fuoco, essa si sveglia e attacca la nave che può essere trascinata in fondo al mare.
Lupus hominarius licantropo lüv ravass, garulfu loup-garou werewolfSi tratta dell’uomo che nelle notti di luna piena si trasforma in lupo, consapevole di cosa gli sta accadendo non può far nulla perimpedirlo. Chi è morso dal licantropo è a sua volta contagiato.
Mania babau barabiu, babau, croque-mitaine bugbear, bugaboobarabìu cutela, baraban,barban, barabau, bërgiabau,gata marela, gata murban-a,spelastomi
Questo è un animale fantastico che mai nessuno è riuscito a vedere, può essere solamente un po’ birichino, protagonista di piccolidispetti o pericoloso come nella sua variante “cutela” che se ti prende ti pela.
Phoenix fenice fenis fenis phoenixLa fenice è un uccello di color rosso porpora, con piume oro e azzurro simile ad un’aquila; al mondo n’esiste una sola. Quandoraggiunge l’età di cinquecento anni, si posa su una pira costruita con legno, spezie e mirra; al calore del primo sole il tutto pren-de fuoco e ridotta completamente in cenere per rinascere immediatamente.
Serra pesce sega sarre sawfishIl pesce sega è un animale marino con enormi ali e una robustissima cresta. E’ molto pericoloso per le navi, perchè nuotando sottodi esse può tagliarle e farle affondare. Molto pericolose sono anche le correnti d’aria generate dalle sue ali, quando vola fuori del-l’acqua.
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 75
76
Scitalis scitalis scytale scytalisLo scitalis è un serpente così meraviglioso che la sua vista stordisce chi lo guarda. Essendo un animale molto lento riesce in talmodo a raggiungere la preda. Il suo corpo è caldissimo.
Unicornis unicorno unicorn unicornis unicornL’unicorno è un cavallo (qualche volta un cervo o un capretto) con un solo corno in mezzo alla fronte. Il corno possiede stupefa-centi poteri come neutralizzare i veleni, quando ne viene a contatto e guarire numerose malattie. È un animale ferocissimo, indo-mabile, si ammansisce solo al cospetto di una vergine; volentieri si addormenta sul suo grembo e solo allora può essere catturato.È il nemico dell’elefante. Nel medioevo il corno era venduto a caro prezzo, ma si trattava del dente del narvalo. Le leggende attri-buite all’unicorno coincidono, in pratica, con quelle del rinoceronte.
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 17-76 24-11-2005 14:44 Pagina 76
77
latino italiano piemontese francese inglese
NON VERTEBRATA INVERTEBRATI ANVERTEBRÀ ’D TÈRA INVERTÉBRÉS LANDTERRAENA TERRESTRI TERRESTRES INVERTEBRATES
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
Chilopodi, diplopodi, I nomi scritti in corsivoinsetti, isopodi, sono stati raccolti nelle molluschi, vermiformi. Langhe e nel Roero
Acanthoscelides obtectus tonchio del fagiolo anvajrat, anvajrèt, brujun, celle du haricot bean weevilcamurin dij faseu, camula dijfaseu, curbujun, capun, gurgujun,grujun, virulèt
Acherontia atropos sfinge testa di morto farfala testa ’d mort sphinx à tête de mort death’s headhawk moth
Aeschna juncea libellula dei giunchi patracca, balansin-a, balansëtta aeschne des joncs hawker
Aglais urticae vanessa dell’ortica farfala, parpajun petit tortue small tortoiseshell
Agriotes lineatus ferretto della carota ferat, ferèt taupin click beetle(larva: wireworm)
Agriotes litigiosus elaterio dei cereali camure dër gran, camurin, taupin click beetlecamule dël gran (larva: wireworm)
Anax imperator libellula imperatore gava-euj, taja-euj, liulà, liulëtta, anax empereur emperor dragonflylìvula, pistun mülinè, ciavatin,mülinè, testavarda, ranca-euj,cavalogg, lìvula, lìvura
Anobium punctatum tarlo del legno càmura, càmula vrillette woodworm
Anthocharis cardamines aurora farfala barussa aurore orange tip
Anthonomus rubi antonomo tajèt, tajat anthonome du fraisier strawberrydel lampone blossom weevil
Apatura ilia ilia mars changeant Lesser purple emperor
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 77
78
Aphis sp. afidi pieuj verd dër piante puceron aphid
Apis mellifera ape domestica avija, avìa, vija abeille honeybees
Araneus diadematus ragno crociato aragn dra crus épere diadème Europeangarden spider
Arion lusitanicus lumacone rosso limaz [un russ, lümassun russ, limace ibérique Spanish sluglimassora
Arion rufus limaccia rossa limaz [un, lümassun, limassora limace rouge red slug
Aromia moschata aromia moscata macubar, baboja dël tabachere, aromie musquée longicorn beetleboja tabachera, viscardin,viscardin-a
Ascaris lumbricoides ascaridi verm dër masnà, varm dël masnà ver rond roundworm
Bibio hortulanus bibionide babon du liam, bibio Saint Mark’s flybabunat ëd la drügia
Blaps mortisaga tenebrionide baboja panatera, boja panatera blaps noir cellar beetle,churchyard beetle
Blatta orientalis scarafaggio scarafage, burdoch blatte commune common cockroach,Oriental cockroach
Bombix mori baco da seta bigat, cucat, cuchèt(malati: ciairëtte) ver à soie silkworm moth
Bombus terrestris bombo quarussot, squarussot bourdon bumblebees
Braula coeca pidocchio delle api pieuj dr’avije pou des abeilles bee louse
Brintesia circe circe farfala fassà silène great bandedgrayling
Bruchus pisorum tonchio del pisello camurin dij pois, camula dij pois, bruche du pois, pea beetle,murin chenille du pois seed beetle
Cacopsylla pyri psilla del pero psila psylle du poirier pear psylla
Calliphora vicina mosca blu muscun ëd ra carn, muscun bleu mouche bleue blow fly, bluebottle,della carne de la viande cluster fly
Callophrys rubi licena del rovo argus vert green hairstreak
Camponotus herculeanus formica gigante frimija grossa, fürmia dij bosch fourmi charpentière carpenter ant
Cepaea nemoralis cepea dei boschi limaza velenusa, lümassa velenusa escargot des haies banded wood snail
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 78
79
Chironomus annularius chironomo anulato muschin, truplau chironome midge
Chrysomela populi crisomele del pioppo babon ëd r’arbre chrysomèle du peuplier poplar leaf beetle
Cicadetta montana cicala ziara, siala, siara, sigala, cunquara cigale, cancan singing cicada
Cimex lectularius cimice ciüsm, cism, ciüs, cìmes, cims, punaise de lit bed bugsims, sìmes, simi, none
Clonopsis gallica insetto stecco stach, stech bâtonnet vivant stick insect
Coccinella coccinella galin-a ’d San Pé, galin-a dla coccinelle lady beetle,septempunctata Madona, galinëtta dra Madona, sevenspotted lady
galin-a ’d Nusgnur, galinëtta dël bug, lady bug,Signur, baboja ëd San Pe, boja lady birddla Madona, galin-a ’d San Genis,làcrime dra Madona
Colias crocea croceo farfala giana souci clouded yellow
Cossus cossus rodilegno rosso gata dër bosch, càmula dël bosch gâte- bois goat moth
Crocothemis erythraea libellula scarlatta pistun carabigné libellule écarlate scarlet darter
Ctenocephalides sp. pulce prüs, prüsc, pules, püles, pürs, puce fleapirs, püss, sautarel, pülia, pürz
Culex pipiens zanzara zanzarin, zanzara, sansara, moustique mosquito, gnatzinzara, sinsala, cüsin
Curculio elephas balanino elefante giuanin dër castagne, gianin ëd balanin de la châtaigne chestnut weeville castagne, gianin, gianèt
Curculio nucum balanino balanin, giuanin dër nizore, balanin des noisettes acorn weevildelle nocciole camula ’d le ninsole
Cydia funebrana tignola delle susine giuanin dër brigne, vermèt dle carpocapse des prunes plum mothbrigne, gianin
Cydia molesta tignola del pesco giuanin dij persi, gianat dij persi, tordeuse du pêcher Oriental fruit mothvermat dij persi
Cydia pomonella baco della mela giuanin dij pum, gianin dij pum, carpocapse des pommes codling mothvermèt dij pum
Cydia splendana verme delle castagne giuanin dër castagne, carpocapse du châtaigner chestnut mothvermat dër castagne
Cynips quercusfolii cinipide cucale dër ru, cugale dël ru, cynips des galles gall waspgale dël ru du chêne
Decticus verrucivorus dettico verrucivoro gril vaca dectique verrucivore wart-bite, bush-cricket
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 79
80
Dermanyssus gallinae pidocchio rosso piplin, përpujin, puin-a, piujin, pou rouge, mite rouge red mite,dei polli përpujen, puj chicken mite
Diplolepis rosae cinipide spnich dij gratacü, gale dij bédégar, guêpe gallicole Robin’s pin chusion,gratacül du rosier bedeguar
Drosophila melanogaster drosofila muschin mouche à fruit fruit fly
Dytiscus marginalis ditisco babujat ëd r’eva dytique bordé water tiger
Eisenia fetida lombrico del letame lambris du liam, verm dla drügia, ver de terre rouge tiga wormlumbris dla drügia
Empoasca vitis cicalina verde cicalin-a cicadelle des grillures leaf hopperde la vigne
Enterobius vermicularis ossiuri verm dël masnà, varm dër masnà ver pointu pinworm
Ephemera vulgata effimera babujat, babujèt, bujèt, babunin, mouche de mai dayfly, mayflybabona
Ephestia kuehniella tignola degli alimenti càmura, camurin, càmula teigne cereal moth
Eristalis tenax eristalo tenace babunat du liam mouche pourceau, hover fly, drone fly,syrphe red-tailed maggot,
flower fly
Eulecanium coryli cocciniglia cuciunilia cochenille scaledel nocciolo
Euscorpius carpathicus scorpione schërpiun, scurpiun, scripiun scorpion scorpion
Fannia canicularis fannia musca, mùsciula petite mouche little house flydomestique
Forficula auricularia forbicina fucclin-a, furciulin-a, futlin-a, perce oreille, forficule common earwigferciulin-a, boja pëssoira,boja pëssioira
Formica rufa formica rossa frimija ’d muntagna, fourmi rousse des bois red wood antfürmìa ’d montagna, fürmìa dij sap
Galleria mellonella tignola della cera càmura dra zira, càmula dla sira, teigne de la cire wax mothcàmura dj’avije
Geometra papilionaria geometride gate, trabicant, lema papillon de la nuit verte large emerald moth
Geotrupes stercorarius geotrupe stercorario ribatabüse, rübatabüse, tavagn bousier géotrupe dung beetleëd la büsa
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 80
81
Gonepteryx rhamni cedronella farfala ëndurà, parpajun d’or citron brimstone
Gordius aquaticus gordio fil d’eva, trancafil ver gordius aquatique gordian worm,horsehair worm
Grillotalpa gryllotalpa grillo talpa scursarola, cussera, zicara, courtilière, taupe-grillon mole cricketboja cussera, boja cussunera,cussunera
Gryllus campestris grillo campestre gril, grij purché, gri, virulit grillon champêtre field cricket
Gyrinus natator girini nuotatori babujat ëd r’eva tourniquets whirligig beetle
Haematopota pluvialis tafano pluviale tavanot petit taon commun horse fly
Haemopis sanguisuga sanguisuga sansüva, sansüa, sensüa, sangsue du cheval horse leechciüciasangh
Helix pomatia chiocciola comune limaza, lümassa, lümassa cun escargot snailla greuja, limaza cun ra sgreuja,limassa
Hippobosca equina ippobosca equina musca caìn-a, musca cagnin-a, mouche araignée horse louse flymusca canin-a, musca cülera
Hirudo medicinalis sanguisuga sansüva dij speziari, sangsue leechmedicinale sensüa dij spessiari
Hydrometra stagnorum idrometra ciavatin, sauta-martin, crava, patineur, Jesus de la mare water striderragnà da eva
Hylotrupes bajulus capricorno delle case milpé, milapé longicorne long horned beetle
Hypoderma bovis ipoderma bovino turciat, turcèt mouche des bovins warble fly
Ips typographus scolito camura dër bosch scolyte de l’orme large elm beetle
Issoria lathonia latoma petit nacré queen of Spainfritillary
Ixodes ricinus zecca dei cani zëcca, sëcca, secca, cëcca, tique tickmiarin-a
Lasius flavus formica gialla frimija giana, fürmìa giauna fourmi jaune yellow meadow ant
Leptinotarsa dorifora babon dër patate, baboja dël doryphore Colorado potato decemlineata patate, boja dël patate, beetle
baraboja dël patate
Libellula depressa libellula depressa pistun sgnur, sgnura libellule déprimée broad-bodied chaser
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 81
82
Limax maximus limaccia massima lümassa gaja, lümassa rabloira, limace cendrée grey sluglümassa strüssera, limassa ëd bissa
Limenitis camilla sibilla petit sylvain white admiral
Limnophilus sp. friganea giarola, giairola, portafass, phrygane caddis fly, sedge flysabbiulin
Linepithema humile formica argentina frimija argentin-a fourmi d’Argentine Argentine ant
Linognathus peliferus pidocchio del cane pieuj dij can pou du chien dog louse
Lucanus cervus cervo volante serv vulant, trumpadì, alicorn, cerf volant stag beetlestrupadì, storsadì, strumpladì,trupeladì, curnaja, strosciadì,strossadì, tnaja, strumpaledì
Lucilia caesar mosca verde musca verda, musca vërda mouche verte greenbottle
Luciola italica lucciola limin, lümin, lümin a bass, luciole italienne Italian fire-flyciairin ëd San Giuan, lümin ëdla Madona, lümèt, lüminèt,lüminabò, lüsariola, lüsentela,lüsenta, lüsentin-a, lusentula,lüsarna, lüciula, boja mëssunera, boja munsunera, scarlüssa, ciairin,mëssunera, paniola, tarabass, ciarabass
Lumbricus terrestris lombrico comune lambris, verm, varm, lumbris, lombric earthworm,bugiatin nightcrawler
Lycosa tarentula tarantola tarentule wolf spider tarantula
Lytta vesicatoria cantaride cantaris, archentari cantharide Spanish fly,blister bee
Macroglossum sfinge del gallio farfala dër savüj sphinx colibri hammingbird stellatarum hawk moth
Mantis religiosa mantide religiosa munia, muniëtta mante religieuse praying mantis
Melolontha melolontha maggiolino givu, balìcura, barìcula, ghërba, hanneton common cockchafer,ghëbra, ghëbrà, galeuria, cucuara, may bugcanquera, conquara, bërsìgura,sgarliva, bërlicura
Melophagus ovinus melofago ovino cravëtte mouche à bétail sheep tick
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 82
83
Menopon gallinae pidocchio pollino piplin, përpujin, puin-a, pipujin, pou des plumes common poultrypipijin, plissun louse
Metcalfa pruinosa metcalfa farfalin-a cicadelle metcalfa
Mikiola fagi galle del faggio brulin, cugale dij fo, gale dij fo cécydomye du hêtre gall midge
Musca domestica mosca musca mouche house fly
Mycetophyla fungorum fungivoride giuanin dij buraj, gianin dij bulè fongivore fungus gnat
Myrmeleon formicarius formicaleone diavurot, furmijè, leru, lero, fourmillion commun ant-liontoni leru, scürsarola
Myrmica rubida mirmica rossa frimija russa, furmìa russa, fourmi rouge European fire antfürmìa russa
Nemapogon granella tignola del grano càmur[a dër gran, camurin dër gran, teigne de la farine European graincàmula dël gran, tignora dër gran moth
Oedipoda caerulescens cavalletta celeste gril ëd la Madona criquet à ailes bleues blue-wingedgrasshopper
Ommatoiulus rutilans millepiedi milapé, milagambe, milepé, vrim mille-pieds, millipede, bulldozer,mille-pattes, iule borer
Opilio parietinus opilionide aragn dër gambe lunghe, faucheux harvestmanaragn puvragnin
Orthetrum brunneum libellula bluastra pistun galin-a, dansarin-a orthétrum brun southern skimmer
Palomena viridissima cimice verde ciüsm verda, penasa, pünas, pünasa, punaise verte green stink bugpinasa, pinaso, val, van, spisiëtta
Papilio machaon macaone farfala, parpajun, parpajola grand porte-queue, swallowtailmachaon
Parnassius apollo apollo farfala, parpajun apollon apollo
Pediculus humanus pidocchio pieuj, pieucc, piuj, puj, pedocc, pou de tête body lousepiogg, trota pian, farinel, fanin(uova: landa, ledna, lendna,landra, lendra)
Perla bipunctata perla patraca perle stonefly
Phalangium opilio opilionide aragn dër gambe lunghe, faucheux harvestmanaragn puvragnin
Pheidole pallidula formica della case frimija, furmìa, fürmìa, fourmi antfërmija, firimija
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 83
84
Philaenus spumarius filena spumaria s-ciüma dër piante cigale bédeaude, meadow spittlebugbave de crapaud
Phlebotomus sp. pappataci papatass, papataz phlebotome, papatasi sandfly
Phryganea grandis friganea giarola, giairola, portafass, phrygane caddis fly, sedge flysabbiulin
Phthirius pubis piattola piàtura, piàtula pou du pubis crab louse
Pieris brassicae cavolaia maggiore farfala dij coj (bruco: arüva, piéride du chou large white butterflyrüva, rüa, vrüa, cënìa, cëmìa)
Pieris rapae cavolaia minore farfala dër rave (bruco: arüva, vrüa, rüva, rüa, gata marela) piéride de la rave small white butterfly
Piophila casei mosca del formaggio picat, pichèt, sautarin da bruz, mouche du fromage cheese skippersautarel da bruss, bulich
Pisaura mirabilis pisauride aragn dla bala, pisaure admirable nursery-web spideraragn dla pansa grossa
Plodia interpuctella plodia del grano càmura dër gran, càmula dël gran mite du blé Indian meal moth
Polistes gallica poliste gallica vespa dij cup guêpe wasp
Polyommatus icarus icaro farfalin-a ’d muntagna argus bleu, common blueazuré commun
Porcellio scaber porcellini di terra rümat, crinat ëd tèra, përrunera, cloporte rugueux dooryard, sow bugbujèt, patraca
Pyralis farinalis tignola della farina camurin ëd ra farin-a, pyrale de la farine meal mothcàmule dla farin-a
Rhagoletis cerasi mosca delle ciliegie giuanin dër cirese, mouche des cerises cherry fruit flygianin ëd le cirese, zanèt, gianèt
Sarcophaga carnaria mosca grigia muscun, visun, arisun, avisun mouche à damier flesh flydella carne
Sarcoptes scabiei scabbia rugna, scabia, ëscabia gale itch, scabies mite
Saturnia sp. saturnie farfale dra neucc, farfale dla neuit saturnie moth
Scathophaga stercoraria scatofaga stercoraria muscun, besurun, busurun, mouche à merde yellow dung flybzurun, bzundurun, brundurun
Scolytus scolytus scolito camura dër bosch scolyte de l’orme large elm beetle
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 84
85
Scutiger coleoptrata millepiedi delle case milapé dër ca scutigère house centipede
Simulium equinum simulio equino muschin mouche noire blackfly
Sitophilus granarius calandra del grano camurin dër gran, charançon du blé granary weevilcamula dël gran, murin
Sminthurus viridis collembolo collemboles springtail
Sphenoptera antiqua buprestide boja ëndurà buprestide jewel beetle
Sympecma fusca leste di Brauer pistun dama, madamin, leste brun damselflymadamisela, dunëtta
Tabanus bovinus tafani dei bovini tavan, taven, tavën, asij taon des boeufs horse fly
Taenia sp. tenia verm sulitari, varm salütari, ver solitaire tapewormverm salitari
Tegenaria domestica ragno delle case aragn, ragnà, ragn, taragnà araignée des maisons house spider
Tenebrio molitor coleottero della farina baboja panatera, boja panatera, ver de farine, mealworm beetlebabona panatera ténébrion meunier
Tetrix tenuicornis saltarellino gril cit, caquara tétrix subulé long-hornedground-hopper
Tettigonia viridissima cavalletta verde grila verda, cavalëtta, catalinëtta, sauterelle verte great green bush-catalin-a, ciatalin-a, cravëtta, crava cricket, grasshoppercëbba, cëbbra, slàute, sautarela
Thaumetopoea processionaria prucessiun, prucessiunaria processionaire processionarypityocampa
Theresimima zigena della vite tajèt, tajat, tajapé, zygène burnet mothampelophaga gata dle vis, biavin-a
Tineola bisseliella tignola dei crini càmure, càmule, arne, mite des vêtements clothes mothtignora, tignola
Tipula oleracea zanzarone degli orti zanzarun, zìnzula tipule du chou European crane fly
Trichodectes equi pidocchio del cane pieuj dij can, pieucc dij can, pou du cheval canine biting lousepuj dij can
Trichophaga tapetzella tarme dei panni càmure dra lan-a, mite des tapis carpet mothcàmule dla lan-a, arne
Trombidium holosericeum ragnetto rosso aragnat russ, ragnat russ rouget, araignée rouge velvet mite, chigger
Trypocopris vernalis stercorario ribatabüse, rübatabüse, géotrupe printanier dung beetletavagn ëd la büsa
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 85
86
Vanessa atalanta atalanta parpajun russ vulcain red admiral
Vespa crabro calabrone scalavrun, scalabrun, calabrun, frelon hornetscarabiun, sburslun, galavrun,calavrun, sgaluvrun
Vespula vulgaris vespa vespa, ghëspa guêpe vulgaire yellowjacket
Viteus vitifoliae filossera filòsura, malatia dla vis, maratia phylloséra de la vigne fitch
Zygaena filipendulae zigenide previ, prèive, spuse zygène burnet moth
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 86
87
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
alicorn Lucanus cervus ale, corn: ali, cornaanvajrat, anvajrèt Acanthoscelides obtectusarüva (bruco) Pieris brassicaearagn Tegenaria domesticaaragn dër gambe lunghe Opilio parietinusaragn dër gambe lunghe Phalangium opilioaragn dla bala Pisaura mirabilis bala: pallaaragn dla pansa grossa Pisaura mirabilis pansa: panciaaragn dra crus Araneus diadematus crus: crocearagn puvragnin Opilio parietinus puvragnin: di Peveragnoaragn puvragnin Phalangium opilio puvragnin: di Peveragnoaragnat russ Trombidium holosericeum russ: rossoarchentari Lytta vesicatoriaarisun Sarcophaga carnariaarne Trichophaga tapetzellaarne Tineola bisseliellaasij Tabanus bovinusasil Tabanus bovinusavija, avìa Apis melliferaavisun Sarcophaga carnariababa Insectumbaboja ’d San Pe Coccinella septempunctata San Pe: San Pietrobaboja dël patate Leptinotarsa decemlineatababoja dël tabachere Aromia moschata tabachere: tabacchiera
Prontuario piemontese-latino
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 87
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
88
baboja panatera Blaps sp. panatera: dei panettieribaboja panatera Tenebrio molitor panatera: dei panettieribabon Insectumbabon dër patate Leptinotarsa decemlineatababon du liam Bibio hortulanus liam: letamebabon ëd r’arbre Chrysomela populi arbre: pioppibabona Ephemera vulgatababona panatera Tenebrio molitorbabujat Ephemera vulgatababujat ëd r’eva Gyrinus sp. eva: acquababujat ëd r’eva Dytiscus marginalis eva: acquababujèt Ephemera vulgatababul Insectumbabulin Insectumbabulu Insectumbabunat du liam Eristalis tenax liam: letamebabunat ëd la drügia Bibio hortulanus drügia: concime animalebabunin Ephemera vulgatabalanin Curculio nucumbalansëtta Aeschua juncea balansé: procedere dondolandobalansin-a Aeschua juncea balansé: procedere dondolandobalìcura Melolontha melolonthabaraboja dël patate Leptinotarsa decemlineatabarìcula Melolontha melolonthabërlicura Melolontha melolonthabërsìgura Melolontha melolonthabesurun Scathophaga stercorariabiavin-a Theresimima ampelophaga brigne: prugnebigat Bombix moriboja cussera Grillotalpa gryllotalpa cussera: delle zuccheboja cussunera Grillotalpa gryllotalpa cussunera: delle zuccheboja dël patate Leptinotarsa decemlineataboja dla Madona Coccinella septempunctata Madona: Madonna
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 88
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
89
boja ëndurà Sphenoptera antiqua ëndurà: dorataboja mëssunera Luciola italica mëssunera: della mietituraboja munsunera Luciola italicaboja panatera Blaps sp. panatera: dei panettieriboja panatera Tenebrio molitor panatera: dei panettieriboja pëssoira, boja pëssioira Forficula auricularia pëssiè: pinzareboja tabachera Aromia moschata tabachera: tabacchierabrujun Acanthoscelides obtectusbrulin Mikiola fagibrundurun Scathophaga stercoraria brundurun: brontolonebugiatin Lumbricus terrestrisbujèt Porcellio scaberbujèt Ephemera vulgatabulich Piophila caseiburdoch Blatta orientalisbusurun Scathophaga stercorariabzundurun Scathophaga stercoraria bzundurun: brontolonebzurun Scathophaga stercoraria busurun: brontolonecalabrun Vespa crabrocalavrun Vespa crabrocàmula Anobium punctatumcàmula dël bosch Cossus cossus bosch: legnocàmula dël gran Sitophilus granarius gran: granocàmula dël gran Nemapogon granella gran: granocàmula dël gran Plodia interpuctella gran: granocàmula dij faseu Acanthoscelides obtectus faseu: fagiolocàmula dij pois Bruchus pisorum pois: pisellicàmula dla sira Galleria mellonella sira: ceracàmula dle ninsole Curculio nucum ninsole: nocciolecàmule Tineola bisseliellacàmule dël gran Agriotes litigiosus gran: granocàmule dla farin-a Pyralis farinalis farin-a: farinacàmule dla lan-a Trichophaga tapetzella lan-a: lana
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 89
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
90
càmura Anobium punctatumcàmura Ephestia kuehniellacàmura Tineola bisseliellacàmura dër bosch Scolytus scolytus bosch: legnocàmura dër gran Nemapogon granella gran: granocàmura dër gran Plodia interpuctella gran: granocàmura dj’avije Galleria mellonella avije: apicàmura dra zira Galleria mellonella z[ira: ceracàmure dër gran Agriotes litigiosus gran: granocàmure dra lan-a Trichophaga tapetzella lan-a: lanacamurin Ephestia kuehniellacamurin dër gran Sitophilus granarius gran: granocamurin dij pois Bruchus pisorum pois: pisellicamurin ëd ra farin-a Pyralis farinalis farin-a: farinacamurin Agriotes litigiosuscamurin dër gran Nemapogon granella gran: granocamurin dij faseu Acanthoscelides obtectus faseu: fagiolocanquera Melolontha melolonthacantaris Lytta vesicatoriacapun Acanthoscelides obtectus capun: capponecaquara Tetrix subulatacatalin-a Tettigonia viridissimacatalinëtta Tettigonia viridissimacavalëtta Tettigonia viridissimacavalogg Anax imperator cavé, ogg: cavare, occhicëbba, cëbbra Tettigonia viridissimacëcca Ixodes ricinuscëmìa (bruco) Pieris brassicaecënìa (bruco) Pieris brassicaeciarin Luciola italicaciairëtte Bombix mori ciàir: trasparente, malatociairin ëd San Giuan Luciola italica ciairin, San Giuan: lumicino, San Giovanniciarabass Luciola italica
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 90
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
91
ciatalin-a Tettigonia viridissimaciavatin Hydrometra stagnorum ciavatin: ciabattinociavatin Anax imperator ciavatin: ciabattinocicalin-a Empoasca vitiscicola Cicadetta sp.cìmes Cimex lectulariuscims Cimex lectulariuscism Cimex lectulariusciüciasangh Haemopis sanguisuga ciücé, sangh: succhiare, sangueciüs Cimex lectulariusciüsm Cimex lectulariusciüsm verda Palomena viridissima verda: verdeconquara Melolontha melolonthacravëtta Tettigonia viridissima cravëtta: piccola capracrava Tettigonia viridissima crava: capracrava Hydrometra stagnorum crava: capracravëtte Melophagus ovinus cravëtte: piccole caprecrinat ëd tèra Porcellio scaber tèra: terracucale dër ru Cynips quercusfolii ru: roverecucat Bombix moricuchèt Bombix moricuciunilia Eulecanium corylicucuara Melolontha melolonthacugale dël ru Cynips quercusfolii ru: roverecugale dij fo Mikiola fagi fo: faggiocunquara Cicadetta sp.curbujun Acanthoscelides obtectuscurnaja Lucanus cervus corn: cornacüsin Culex pipienscussera Grillotalpa gryllotalpa cussera: delle zucchecussunera Grillotalpa gryllotalpa cussunera: delle zucchedansarin-a Orthetrum brunneum dansé: danzarediavurot Myrmeleon formicarius diavurot: diavoletto
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 91
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
92
dunëtta Sympecma fusca dunëtta: signorinettaelicoteru Palomena viridissimaëscabia Sarcoptes scabieifanin Pediculus humanusfarfala Aglais urticaefarfala Papilio machaonfarfala Parnassius apollofarfala barussa Anthocharis cardamines barussa: rossicciafarfala dër rave Pieris rapae rave: rapefarfala dër savüj Macroglossum stellatarum savüj: pungiglionefarfala dij coj Pieris brassicae coj: cavolofarfala ëndurà Gonepteryx rhamni ëndurà: doratafarfala fassà Brintesia circe fassà: fasciato (a bande)farfala giana Colias crocea giana: giallafarfala testa ’d mort Acherontia atropos mort: mortefarfale dla neuit Saturnia sp. neuit: nottefarfale dr[a neucc Saturnia sp. neucc: nottefarfalin-a Metcalfa pruinosafarfalin-a ’d muntagna Polyommatus icarus muntagna: montagnafarinel Pediculus humanus farinel: birichinoferat, ferèt Agriotes lineatus ferat, ferèt: fil di ferroferciulin-a Forficula auricularia ferciulin-a: forchettafërmija Pheidole pallidulafil d’eva Gordius aquaticus eva: acquafilòsura Viteus vitifoliaefirimija Pheidole pallidulafrimija Pheidole pallidulafrimija ’d muntagna Formica rufa muntagna: montagnafrimija argentin-a Linepithema humile argentin-a: argentinafrimija giana Lasius flavus giana: giallafrimija grossa Camponotus herculeanusfrimija russa Myrmica rubra russa: rossafucclin-a Forficula auricularia fucclin-a: forchetta
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 92
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
93
furciulin-a Forficula auricularia furciulin-a: forchettafürmìa ’d muntagna Formica rufa muntagna: montagnafürmìa dij bosch Camponotus herculeanus bosch: legnofürmìa dij sap Formica rufa sap: abetefürmìa giauna Lasius flavus giauna: giallafürmìa russa Myrmica rubra russa: rossafürmìa russa Myrmica rubra russa: rossafürmìa, furmìa Pheidole pallidulafurmijè Myrmeleon formicariusfutlin-a Forficula auricularia futlin-a: forchettagalavrun Vespa crabrogale dël ru Cynips quercusfolii ru: roveregale dij fo Mikiola fagi fo: faggiogale dij gratacül Diplolepis rosae graté, cül: grattare, sederegaleuria Melolontha melolonthagalin-a ’d Nusgnur Coccinella septempunctata Nusgnur: Nostro Signoregalin-a ’d San Genis Coccinella septempunctata San Genis: San Genesiogalin-a ’d San Pe Coccinella septempunctata San Pe: San Pietrogalin-a dla Madona Coccinella septempunctata Madona: Madonnagalinëtta dël Signur Coccinella septempunctata Signur: Signoregalinëtta dra Madona Coccinella septempunctata Madona: Madonnagata dër bosch Cossus cossus bosch: legnogata dle vis Theresimima ampelophaga gata, vis: bruco, vitegata marela (bruco) Pieris sp.gate Geometra papilionariagava-euj Anax imperator gavè, euj: togliere, occhighëbra, ghëbrà Melolontha melolonthaghërba Melolontha melolonthaghëspa Vespula vulgarisgiairola Limnephilus flavicornisgianat dij persi Cydia molesta persi: peschegianèt Curculio elephasgianèt Rhagoletis cerasi
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 93
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
94
gianin Curculio elephasgianin Cydia funebranagianin dij bulè Mycetophyla fungorum bulè: funghigianin dij pum Cydia pomonella pum: melegianin ëd le castagne Curculio elephasgianin ëd le cirese Rhagoletis cerasi cirese: ciliegegiarola Limnephilus flavicornisgiuanin dër brigne Cydia funebrana brigne: prugnegiuanin dër castagne Curculio elephasgiuanin dër castagne Cydia splendanagiuanin dër cirese Rhagoletis cerasi cirese: ciliegegiuanin dër nizore Curculio nucum nizore: nocciolegiuanin dij buraj Mycetophyla fungorum buraj: funghigiuanin dij persi Cydia molesta persi: peschegiuanin dij pum Cydia pomonella pum: melegivu Melolontha melolontha givu: mozzicone di sigarogri Gryllus campestrisgrij purché Gryllus campestris purché: simile al maialegril Gryllus campestrisgril cit Tetrix subulata cit: piccologril ëd la Madona Oedipoda caerulescens Madona: Madonnagril vaca Decticus verrucivorus vaca: muccagrila verda Tettigonia viridissima verda: verdegrujun Acanthoscelides obtectusgurgujun Acanthoscelides obtectuslacrime dla Madona Coccinella septempunctatalambris Lumbricus terrestrislambris du liam Eisenia fetida liam: letamelanda (uovo) Pediculus humanuslandra (uovo) Pediculus humanusledna (uovo Pediculus humanuslema Geometra papilionarialendna (uovo) Pediculus humanus
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 94
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
95
lendra (uovo) Pediculus humanusleru, lero Myrmeleon formicariuslimassa Helix pomatialimassa ëd bissa Limax maximus bissa: biscialimassora Arion sp.limaza Helix pomatialimaza cun ra sgreuja Helix pomatia sgreuja: gusciolimaza velenusa Cepaea nemoralis velenusa: velenosalimazun Arion rufuslimazun russ Arion lusitanicus russ: rossolimin Luciola italica limin: lumicinoliulà Anax imperatorliulëtta Anax imperatorlìvula, lìvura Anax imperatorlüciula Luciola italicalümassa Helix pomatialümassa rabloira Limax maximus rabloira: che si trascinalümassa strüssera Limax maximus strüssera: che procede a strattonilümassa cun la greuja Helix pomatia greuja: gusciolümassa gaja Limax maximus gaja: screziatalümassa velenusa Cepaea nemoralis velenusa: velenosalümassun Arion rufuslümassun russ Arion lusitanicus russ: rossolumbris Lumbricus terrestrislumbris dla drügia Eisenia fetida drügia: concime animalelümèt Luciola italica lümèt: lumicinolümin Luciola italica lümin: lumicinolümin a bass Luciola italica bass: bassolümin ëd la Madona Luciola italica Madona: Madonnalüminabò Luciola italicalüminèt Luciola italica lümnèt: lumicinolüsariola Luciola italica lüse: luccicarelüsarna Luciola italica lüse: luccicare
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 95
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
96
lüsenta Luciola italica lüse: luccicarelüsentela Luciola italica lüse: luccicarelüsentin-a Luciola italica lüse: luccicarelusentula Luciola italica lüse: luccicaremüliné Anax imperator müliné: mulinaiomacubar Aromia moschatamadamin Sympecma fusca madamin: signora giovanemadamisela Sympecma fusca madamisela: madamigellamalatia dla vis Viteus vitifoliae malatìa, vis, vi: malattia, vitemar[atia Viteus vitifoliae maratìa: malattiamëssunera Luciola italica mëssunera: della mietituramiarin-a Ixodes ricinusmilagambe Ommatoiulus rutilans mila, gambe: mille, gambemilapé Ommatoiulus rutilans mila, pe: mille, piedimilapé Hylotrupes bajulus mila, pe: mille, piedimilapé dër ca Scutiger coleoptrata mila, pe, ca: mille, piedi, casamilepé Ommatoiulus rutilans mila, pe: mille, piedimilpé Hylotrupes bajulus mil, pe: mille, piedimunia Mantis religiosa munia: monacamuniëtta Mantis religiosa muniëtta: monachettamurin Bruchus pisorummurin Sitophilus granariusmusca Fannia canicularismusca Musca domesticamusca cagnin-a Hippobosca equina cagnina: rognosa come il canemusca caìn-a Hippobosca equina caìn-a: cattiva come Cainomusca canin-a Hippobosca equina canin-a: caninamusca cülera Hippobosca equina cülera: del sederemusca verda, musca vërda Lucilia caesar verda: verdemuschin Simulium equinum muschin Chironomus annulariusmuschin Drosophila sp.mùsciula Fannia canicularis
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 96
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
97
muscun Scathophaga stercorariamuscun Sarcophaga carnariamuscun bleu Calliphora vicina bleu: blumuscun ëd ra carn Calliphora vicina carn: carnenone Cimex lectulariuspaniola Luciola italicapapatass, papataz Phlebotomus sp.parpajola Papilio machaonparpajun Papilio machaonparpajun Parnassius apolloparpajun Aglais urticaeparpajun d’or Gonepteryx rhamni or: oroparpajun russ Vanessa atalanta russ: rossopatraca Porcellio scaberpatraca Perla marginatapatracca Aeschua junceapedocc Pediculus humanuspenasa Palomena viridissimapërpujen Dermanyssus gallinaepërpujin Dermanyssus gallinaepërpujin Menopon gallinaepërrunera Porcellio scaber përru: coniglio, porcellinopiàtula Phithirus pubis piat: piattopiàtur[a Phithirus pubis piat: piattopicat Piophila caseipichèt Piophila caseipieucc Pediculus humanuspieucc dij can Trichodectes equi can: canepieuj Pediculus humanuspieuj dij can Trichodectes equi can: canepieuj dij can Linognathus peliferus can: canepieuj dr’avije Braula coeca avije: apipieuj verd dër piante Aphis sp. verd: verde
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 97
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
98
pinasa, pinaso Palomena viridissimapiogg Pediculus humanuspipijin Menopon gallinaepiplin Dermanyssus gallinaepiplin Menopon gallinaepipujin Menopon gallinaepirs Ctenocephalides sp.pistun carabigné Crocothemis erythraea carabigné: carabinierepistun dama Sympecma fusca dama: damapistun galin-a Orthetrum brunneum galin-a: gallinapistun müliné Anax imperator müliné: mulinaiopistun sgnur Libellula depressa sgnur: signorepiuj Pediculus humanuspiujin Dermanyssus gallinaeplissun Menopon gallinaeportafass Limnephilus flavicornis purtè, fass: portare, fascinaprèive Zygaena sp. preive: preteprevi Zygaena sp. previ: preteprucessiun Thaumetopea pityocampa prucessiun: processioneprucessiunaria Thaumetopea pityocampa prucessiun: processioneprüs Ctenocephalides sp.prüsc Ctenocephalides sp.psila Cacopsylla pyripuin-a Dermanyssus gallinaepuin-a Menopon gallinaepuj Dermanyssus gallinaepuj Pediculus humanuspuj dij can Trichodectes equi can: canepules Ctenocephalides sp.püles Ctenocephalides sp.pülia Ctenocephalides sp.pünasa, pünas Palomena viridissimapürs Ctenocephalides sp.
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 98
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
99
pürz Ctenocephalides sp.püss Ctenocephalides sp.quaquara Cicadetta sp.quarussot Bombus sp. cua, russa: coda, rossaragnà, ragn Tegenaria domesticaragnà da eva Hydrometra stagnorum eva: acquaragnat russ Trombidium holosericeum russ: rossoranca-euj Anax imperator ranchè, euj: cavare, occhiribatabüse Geotrupes stercorarius ribatè, büse: far rotolare, stercoribatabüse Trypocopris vernalis ribatè, büse: far rotolare, stercorüa (bruco) Pieris sp.rübatabüse Geotrupes stercorarius rübatè, büse: far rotolare, stercorübatabüse Trypocopris vernalis rübatè, büse: far rotolare, stercorugna Sarcoptes scabieirümat Porcellio scaberrüva (bruco) Pieris sp.sabbiulin Limnephilus flavicornis sabbiulin: sabbiolinosansara Culex pipienssansüa Haemopis sanguisugasansüva Haemopis sanguisugasansüva dij speziari Hirudo medicinalis speziarij: farmacista, erboristasautamartin Hydrometra stagnorum sautè, Martin: saltare, Martinosautarel Ctenocephalides sp. sautarel: salterinosautarel da bruss Piophila casei sautarel, bruss: salterino, formaggiosautarela Tettigonia viridissimasautarin da bruz Piophila casei sautarin, bruz: salterino, formaggiosburslun Vespa crabroscabia Sarcoptes scabieiscalabrun Vespa crabroscalavrun Vespa crabroscarabiun Vespa crabroscarafage Blatta orientalisscarlüssa Luciola italica
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 99
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
100
schërpiun Euscorpius carpathicuss-ciüma dër piante Philaenus spumarius s-ciüma: schiumascripiun Euscorpius carpathicusscurpiun Euscorpius carpathicusscursarola Grillotalpa gryllotalpascürsarola Myrmeleon formicariussëcca, secca Ixodes ricinussensüa Haemopis sanguisugasensüa dij spessiari Hirudo medicinalis spessiari: farmacista, erboristaserv vulant Lucanus cervus serv, vulant: cervo, volantesgarliva Melolontha melolonthasgnura Libellula depressa sgnura: signorasiala Cicadetta sp.siara Cicadetta sp.sigala, sicala Cicadetta sp.sìmes Cimex lectulariussimi Cimex lectulariussims Cimex lectulariussinsala Culex pipiensslàute Tettigonia viridissimaspissiëtta Palomena viridissimaspnich dij gratacü Diplolepis rosae gratè, cü: grattare, sederespuse Zygaena sp. spuse: sposespussièt, spissiat Palomena viridissimasquarussot Bombus sp. cua, russa: coda, rossastach Clonopsis gallica stach: steccostech Clonopsis gallica stech: steccostorsadì Lucanus cervus storse, di: torcere, ditastrossadì, strosciadì Lucanus cervus strussé, di: strappare, ditastrumpladì Lucanus cervus strumplé, di: tagliare con la sega, ditastrumpeladì Lucanus cervusstrumpaledì Lucanus cervusstrupadì Lucanus cervus struplè, di: tagliare con la sega, dita
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 100
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
101
taja-euj Anax imperator tajé, euj: tagliare, occhitajapé Theresimima ampelophaga tajè, pe: tagliare, pieditajat, tajèt Theresimima ampelophaga tajè: tagliaretajat, tajèt Anthomus rubi tajè: tagliaretarabass Luciola italicataragnà Tegenaria domesticatarantela Lycosa tarentulatavagn ëd la büsa Geotrupes stercorarius büsa: stercotavagn ëd la büsa Trypocopris vernalis büsa: stercotavan, taven, tavën Tabanus bovinustavanot Haematopota pluvialistestavarda Anax imperator testa, varda: testa, verdetignola Tineola bisseliellatignora Tineola bisseliellatignora dër gran Nemapogon granella gran: granotnaja Lucanus cervus tnaja: tenagliatoni leru Myrmeleon formicarius Toni: Antoniotrabicant Geometra papilionaria trabicant: muratoretrancafil Gordius aquaticus tranché, fil: tranciare, filitrota pian Pediculus humanus trutè, pian: trottare, pianotrumpadì Lucanus cervus trumplè, di: tagliare con la sega, ditatrupeladì Lucanus cervus truplè, di: tagliare con la sega, ditatruplau Chironomus annularius truplau: sega per i tronchiturcèt, turciat Hypoderma bovis turcé: torcereval Palomena viridissimavan Palomena viridissimavarm Lumbricus terrestrisvarm dël masnà Ascaris lumbricoides masnà: bambini:varm dër masnà Enterobius vermicularis masnà: bambinivarm salütari Taenia sp. salütari: solitarioverm Lumbricus terrestrisverm dël masnà Enterobius vermicularis masnà: bambiniverm dër masnà Ascaris lumbricoides masnà: bambini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 101
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
102
verm dla drügia Eisenia fetida drügia: concime animaleverm salitari Taenia sp. salitari: solitarioverm sulitari Taenia sp. sulitari: solitariovermat dër castagne Cydia splendanavermat dij persi Cydia molesta persi: peschevermèt dle brigne Cydia funebrana brigne: prugnevermèt dij pum Cydia pomonella pum: melevespa Vespula vulgarisvespa dij cup Poliste gallica cup: coppovija Apis melliferavirulèt Acanthoscelides obtectus virulé: rigirarevirulit Gryllus campestris virulé: rigirareviscardin-a, viscardin Aromia moschatavisun Sarcophaga carnariavrim Ommatoiulus rutilansvrüa (bruco) Pieris sp.zanèt Rhagoletis cerasizanzara Culex pipienszanzarin Culex pipienszanzarun Tipula oleraceazëcca Ixodes ricinusziara Cicadetta sp.zicara Grillotalpa gryllotalpazinzara Culex pipienszìnzula Tipula oleracea
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 102
103
afidi Aphis sp.
antonomo del lampone Anthomus rubi
ape domestica Apis mellifera
apollo Parnassius apollo
aromia moscata Aromia moschata
ascaride Ascaris lumbricoides
atalanta Vanessa atalanta
aurora Anthocharis cardamines
baco da seta Bombix mori
baco della mela Cydia pomonella
balanino delle nocciole Curculio nucum
balanino elefante Curculio elephas
bibionide Bibio hortulanus
bombo Bombus sp.
buprestide Sphenoptera antiqua
calabrone Vespa crabro
calandra del grano Sitophilus granarius
cantaride Lytta vesicatoria
capricorno delle case Hylotrupes bajulus
cavalletta celeste Oedipoda caerulescens
cavalletta verde Tettigonia viridissima
cavolaia maggiore Pieris brassicae
cavolaia minore Pieris rapae
cedronella Gonepteryx rhamni
cepea dei boschi Cepaea nemoralis
cervo volante Lucanus cervus
chiocciola comune Helix pomatia
chironomo anulato Chironomus annularius
cicala Cicadetta sp.
cicalina verde Empoasca vitis
cimice Cimex lectularius
cimice verde Palomena viridissima
cinipide Diplolepis rosae
cinipide Cynips quercusfolii
circe Brintesia circe
coccinella Coccinella septempunctata
cocciniglia del nocciolo Eulecanium coryli
coleottero della farina Tenebrio molitor
collembolo Collembola sp.
crisomele del pioppo Chrysomela populi
croceo Colias crocea
dettico verrucivoro Decticus verrucivorus
ditisco Dytiscus marginalis
dorifora Leptinotarsa decemlineata
drosofile Drosophila sp.
effimera Ephemera vulgata
Prontuario italiano-latino
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 103
104
elaterio dei cereali Agriotes litigiosuseristalo tenace Eristalis tenaxfannia Fannia canicularisferretto della carota Agriotes lineatusfilena spumaria Philaenus spumariusfilossera Viteus vitifoliaeforbicina Forficula auriculariaformica argentina Linepithema humileformica della case Pheidole pallidulaformica gialla Lasius flavusformica gigante Camponotus herculeanusformica rossa Formica rufaformicaleone Myrmeleon formicariusfriganea Limnephilus flavicornisfungivoride Mycetophyla fungorumgalle del faggio Mikiola fagigeometride Geometra papilionariageotrupe stercorario Geotrupes stercorariusgirini nuotatori Gyrinus sp.gordio Gordius aquaticusgrillo campestre Gryllus campestrisgrillo talpa Grillotalpa gryllotalpaicaro Polyommatus icarusidrometra Hydrometra stagnorumilia Apatura iliainsetto stecco Clonopsis gallicaipoderma bovino Hypoderma bovisippobosca equina Hippobosca equinalatoma Issoria lathonialeste di Brauer Sympecma fuscalibellula bluastra Orthetrum brunneum
libellula dei giunchi Aeschua juncealibellula depressa Libellula depressalibellula imperatore Anax imperatorlibellula scarlatta Crocothemis erythraealicena del rovo Callophrys rubilimaccia massima Limax maximuslimaccia rossa Arion rufuslombrico comune Lumbricus terrestrislombrico del letame Eisenia fetidalucciola Luciola italicalumacone rosso Arion lusitanicusmacaone Papilio machaonmaggiolino Melolontha melolonthamantide religiosa Mantis religiosamelofago ovino Melophagus ovinusmetcalfa Metcalfa pruinosamillepiedi Ommatoiulus rutilansmillepiedi delle case Scutiger coleoptratamirmica rossa Myrmica rubramosca Musca domesticamosca blu della carne Calliphora vicinamosca del formaggio Piophila caseimosca delle ciliegie Rhagoletis cerasimosca grigia della carne Sarcophaga carnariamosca verde Lucilia caesaropilionide Opilio parietinusopilionide Phalangium opilioossiuri Enterobius vermicularispappataci Phlebotomus sp.perla Perla marginatapiattola Phithirus pubis
nomi italiani nomi latininomi italiani nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 104
105
pidocchio Pediculus humanuspidocchio del cane Trichodectes equipidocchio del cane Linognathus peliferuspidocchio delle api Braula coecapidocchio pollino Menopon gallinaepidocchio rosso dei polli Dermanyssus gallinaepisauride Pisaura mirabilisplodia del grano Plodia interpuctellapoliste gallica Poliste gallicaporcellini di terra Porcellio scaberprocessionaria Thaumetopea pityocampapsilla del pero Cacopsylla pyripulci Ctenocephalides sp.ragnetto rosso Trombidium holosericeumragno crociato Araneus diadematusragno delle case Tegenaria domesticarodilegno rosso Cossus cossussaltarellino Tetrix subulatasanguisuga Haemopis sanguisugasanguisuga medicinale Hirudo medicinalissaturnie Saturnia sp.scabbia Sarcoptes scabieiscarafaggio Blatta orientalisscatofaga stercoraria Scathophaga stercorariascolito Scolytus scolytusscorpione Euscorpius carpathicussfinge del gallio Macroglossum stellatarumsfinge testa di morto Acherontia atropos
nomi italiani nomi latininomi italiani nomi latini
sibilla Limenitis camillasimulio equino Simulium equinumstercorario Trypocopris vernalistafani dei bovini Tabanus bovinustafano pluviale Haematopota pluvialistarantola Lycosa tarentulatarlo del legno Anobium punctatumtarme dei panni Trichophaga tapetzellatenebrionidi Blaps sp.tenia Taenia sp.tignola degli alimenti Ephestia kuehniellatignola dei crini Tineola bisseliellatignola del grano Nemapogon granellatignola del pesco Cydia molestatignola della cera Galleria mellonellatignola della farina Pyralis farinalistignola delle susine Cydia funebranatonchio del fagiolo Acanthoscelides obtectustonchio del pisello Bruchus pisorumvanessa dell’ortica Aglais urticaeverme delle castagne Cydia splendanavespa Vespula vulgariszanzara Culex pipienszanzarone degli orti Tipula oleraceazecca dei cani Ixodes ricinuszigena della vite Theresimima ampelophagazigenidi Zygaena sp.
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 105
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 106
107
abeille Apis melliferaaeschne des joncs Aeschua junceaanax empereur Anax imperatoranthonome du fraisier Anthomus rubiapollon Parnassius apolloaraignée des maisons Tegenaria domesticaaraignée rouge Trombidium holosericeumargus bleu Polyommatus icarusargus vert Callophrys rubiaromie musquée Aromia moschataaurore Anthocharis cardaminesazuré commun Polyommatus icarusbalanin de la châtaigne Curculio elephasbalanin des noisettes Curculio nucumbâtonnet vivant Clonopsis gallicabave de crapaud Philaenus spumariusbédégar Diplolepis rosaebibio Bibio hortulanusblaps noir Blaps sp.blatte commune Blatta orientalisbourdon Bombus sp.bousier géotrupe Geotrupes stercorariusbruche du pois Bruchus pisorumbuprestide Sphenoptera antiquacancan Cicadetta sp.
cantharide Lytta vesicatoriacarpocapse des pommes Cydia pomonellacarpocapse du châtaigner Cydia splendanacarpocapse des prunes Cydia funebranacécydomye du hêtre Mikiola fagicelle du haricot Acanthoscelides obtectuscerf volant Lucanus cervuscharançon du blé Sitophilus granariuschenille du pois Bruchus pisorumchironome Chironomus annulariuschrysomèle du peuplier Chrysomela populicicadelle Metcalfa pruinosacicadelle des grillures Empoasca vitisde la vignecigale Cicadetta sp.cigale bédeaude Philaenus spumariuscitron Gonepteryx rhamnicloporte rugueux Porcellio scabercoccinelle Coccinella septempunctatacochenille Eulecanium corylicollemboles Collembola sp.courtilière Grillotalpa gryllotalpacriquet à ailes bleues Oedipoda caerulescenscynips des galles du chêne Cynips quercusfoliidectique verrucivore Decticus verrucivorus
Prontuario francese-latino
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 107
108
doryphore Leptinotarsa decemlineatadytique bordé Dytiscus marginalisépere diadème Araneus diadematusescargot Helix pomatiaescargot des haies Cepaea nemoralisfaucheux Opilio parietinusfaucheux Phalangium opiliofongivore Mycetophyla fungorumforficule Forficula auriculariafourmi Pheidole pallidulafourmi charpentière Camponotus herculeanusfourmi d’Argentine Linepithema humilefourmi jaune Lasius flavusfourmi rouge Myrmica rubrafourmi rousse des bois Formica rufafourmillion commun Myrmeleon formicariusfrelon Vespa crabrogâte- bois Cossus cossusgale Sarcoptes scabieigéotrupe printanier Trypocopris vernalisgrand porte-queue Papilio machaongrillon champêtre Gryllus campestrisguêpe Poliste gallicaguêpe gallicole du rosier Diplolepis rosaeguêpe vulgaire Vespula vulgarishanneton Melolontha melolonthaiule Ommatoiulus rutilansJesus de la mare Hydrometra stagnorumleste brun Sympecma fuscalibellule déprimée Libellula depressalibellule écarlate Crocothemis erythraealimace cendrée Limax maximuslimace ibérique Arion lusitanicus
limace rouge Arion rufuslombric Lumbricus terrestrislongicorne Hylotrupes bajulusluciole italienne Luciola italicamachaon Papilio machaonmante religieuse Mantis religiosamars changeant Apatura iliamille-pattes Ommatoiulus rutilansmille-pieds Ommatoiulus rutilansmite des tapis Trichophaga tapetzellamite des vêtements Tineola bisseliellamite du blé Plodia interpuctellamite rouge Dermanyssus gallinaemouche Musca domesticamouche à bétail Melophagus ovinusmouche à damier Sarcophaga carnariamouche à fruit Drosophila sp.mouche à merde Scathophaga stercorariamouche araignée Hippobosca equinamouche bleue de la viande Calliphora vicinamouche de mai Ephemera vulgatamouche des bovins Hypoderma bovismouche des cerises Rhagoletis cerasimouche du fromage Piophila caseimouche noire Simulium equinummouche pourceau Eristalis tenaxmouche verte Lucilia caesarmoustique Culex pipiensorthétrum brun Orthetrum brunneumpapatasi Phlebotomus sp.papillon de la nuit verte Geometra papilionariapatineur Hydrometra stagnorumperce oreille Forficula auricularia
nomi francesi nomi latininomi francesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 108
109
perle Perla marginatapetit nacré Issoria lathoniapetit sylvain Limenitis camillapetit taon commun Haematopota pluvialispetit tortue Aglais urticaepetite mouche domestique Fannia canicularisphlebotome Phlebotomus sp.phrygane Limnephilus flavicornisphylloséra de la vigne Viteus vitifoliaepiéride de la rave Pieris rapaepiéride du chou Pieris brassicaepisaure admirable Pisaura mirabilispou de tête Pediculus humanuspou des abeilles Braula coecapou des plumes Menopon gallinaepou du cheval Trichodectes equipou du chien Linognathus peliferuspou du pubis Phithirus pubispou rouge Dermanyssus gallinaeprocessionaire Thaumetopea pityocampapsylle du poirier Cacopsylla pyripuce Ctenocephalides sp.puceron Aphis sp.punaise de lit Cimex lectulariuspunaise verte Palomena viridissimapyrale de la farine Pyralis farinalisrouget Trombidium holosericeumsangsue Hirudo medicinalissangsue du cheval Haemopis sanguisugasaturnie Saturnia sp.sauterelle verte Tettigonia viridissima
scolyte de l’orme Scolytus scolytusscorpion Euscorpius carpathicusscutigère Scutiger coleoptratasilène Brintesia circesouci Colias croceasphinx à tête de mort Acherontia atropossphinx colibri Macroglossum stellatarumsyrphe Eristalis tenaxtaon des boeuf Tabanus bovinustarentule Lycosa tarentulataupe-grillon Grillotalpa gryllotalpataupin Agriotes litigiosusteigne Ephestia kuehniellateigne de la cire Galleria mellonellateigne de la farine Nemapogon granellaténébrion meunier Tenebrio molitortétrix subulé Tetrix subulatatipule du chou Tipula oleraceatique Ixodes ricinustordeuse du pêcher Cydia molestatourniquets Gyrinus sp.ver à soie Bombix moriver de farine Tenebrio molitorver de terre rouge Eisenia fetidaver gordius aquatique Gordius aquaticusver pointu Enterobius vermicularisver rond Ascaris lumbricoidesver solitaire Taenia sp.vrillette Anobium punctatumvulcain Vanessa atalantazygène Zygaena sp.
nomi francesi nomi latininomi francesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 109
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 110
111
acorn weevil Curculio nucum
ant Pheidole pallidula
ant-lion Myrmeleon formicarius
aphid Aphis sp.
apollo Parnassius apollo
Argentine ant Linepithema humile
banded wood snail Cepaea nemoralis
bean weevil Acanthoscelides obtectus
bed bug Cimex lectularius
bedeguar Diplolepis rosae
bee louse Braula coeca
blackfly Simulium equinum
blister bee Lytta vesicatoria
blow fly Calliphora vicina
bluebottle Calliphora vicina
blue-winged grasshopper Oedipoda caerulescens
body louse Pediculus humanus
borer Ommatoiulus rutilans
brimstone Gonepteryx rhamni
broad-bodied chaser Libellula depressa
bulldozer Ommatoiulus rutilans
bumblebees Bombus sp.
burnet moth Zygaena sp.
burnet moth Theresimima ampelophaga
busch cricket Decticus verrucivorus
caddis fly Limnephilus flavicornis
canine biting louse Trichodectes equi
carpenter ant Camponotus herculeanus
carpet moth Trichophaga tapetzella
cellar beetle Blaps sp.
cereal moth Ephestia kuehniella
cheese skipper Piophila casei
cherry fruit fly Rhagoletis cerasi
chestnut moth Cydia splendana
chestnut weevil Curculio elephas
chicken mite Dermanyssus gallinae
chigger Trombidium holosericeum
churchyard beetle Blaps sp.
click beetle Agriotes sp.
clothes moth Tineola bisseliella
clouded yellow Colias crocea
cluster fly Calliphora vicina
codling moth Cydia pomonella
Colorado potato beetle Leptinotarsa decemlineata
common blue Polyommatus icarus
common cockchafer Melolontha melolontha
Prontuario inglese-latino
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 111
112
common cockroach Blatta orientaliscommon earwig Forficula auriculariacommon poultry louse Menopon gallinaecrab louse Phithirus pubisdamselfly Sympecma fuscaday-fly Ephemera vulgatadeath’s head hawk moth Acherontia atroposdog louse Linognathus peliferusdooryard Porcellio scaberdrone fly Eristalis tenaxdung beetle Geotrupes stercorariusdung beetle Trypocopris vernalisearthworm Lumbricus terrestrisemperor dragonfly Anax imperatorEuropean crane fly Tipula oleraceaEuropean fire ant Myrmica rubraEuropean garden spider Araneus diadematusEuropean grain moth Nemapogon granellafield cricket Gryllus campestrisfitch Viteus vitifoliaeflea Ctenocephalides sp.flesh fly Sarcophaga carnariaflower fly Eristalis tenaxfruit fly Drosophila sp.fungus gnat Mycetophyla fungorumgall midge Mikiola fagigall wasp Cynips quercusfoliigoat moth Cossus cossusgordian worm Gordius aquaticusgranary weevil Sitophilus granariusgreat banded grayling Brintesia circe
great green bush-cricket Tettigonia viridissimagreen hairstreak Callophrys rubigreen stink bug Palomena viridissimagreenbottle Lucilia caesargrey slug Limax maximushammingbird hawk moth Macroglossum stellatarumharvestman Opilio parietinusharvestman Phalangium opiliohawker Aeschua junceahoneybees Apis melliferahornet Vespa crabrohorse fly Tabanus bovinushorse fly Haematopota pluvialishorse leech Haemopis sanguisugahorse louse fly Hippobosca equinahorsehair worm Gordius aquaticushouse centipede Scutiger coleoptratahouse fly Musca domesticahouse spider Tegenaria domesticahover fly Eristalis tenaxIndian meal moth Plodia interpuctellaItalian fire-fly Luciola italicaitch Sarcoptes scabieijewel beetle Sphenoptera antiqualady beetle Coccinella septempunctatalady bird Coccinella septempunctatalady bug Coccinella septempunctatalarge elm beetle Scolytus scolytuslarge emerald moth Geometra papilionarialarge white butterfly Pieris brassicaeleaf hopper Empoasca vitis
nomi inglesi nomi latininomi inglesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 112
113
leech Hirudo medicinalislesser purple emperor Apatura ilialittle house fly Fannia canicularislong horned beetle Hylotrupes bajuluslong-horned ground hopper Tetrix subulatalongicorn beetle Aromia moschatamay bug Melolontha melolonthamayfly Ephemera vulgatameadow spittlebug Philaenus spumariusmeal moth Pyralis farinalismealworm beetle Tenebrio molitormetcalfa Metcalfa pruinosamidge Chironomus annulariusmillipede Ommatoiulus rutilansmole cricket Grillotalpa gryllotalpamosquito, gnat Culex pipiensmoth Saturnia sp.nightcrawler Lumbricus terrestrisnursery-web spider Pisaura mirabilisorange tip Anthocharis cardaminesOriental cockroach Blatta orientalisOriental fruit moth Cydia molestapea beetle Bruchus pisorumpear psylla Cacopsylla pyripinworm Enterobius vermicularisplum moth Cydia funebranapoplar leaf beetle Chrysomela populipraying mantis Mantis religiosaprocessionary Thaumetopea pityocampaqueen of Spain fritillary Issoria lathoniared admiral Vanessa atalanta
red mite Dermanyssus gallinaered slug Arion rufusred wood ant Formica rufared-tailed maggot Eristalis tenaxRobin’s pin chusion Diplolepis rosaeroundworm Ascaris lumbricoidesSaint Mark’s fly Bibio hortulanussandfly Phlebotomus sp.scabies mite Sarcoptes scabieiscale Eulecanium coryliscarlet darter Crocothemis erythraeascorpion Euscorpius carpathicussedge fly Limnephilus flavicornisseed beetle Bruchus pisorumsevenspotted lady bug Coccinella septempunctatasheep tick Melophagus ovinussilkworm moth Bombix morisinging cicada Cicadetta sp.slender ground-hopper Tetrix subulatasmall tortoiseshell Aglais urticaesmall white butterfly Pieris rapaesnail Helix pomatiasouthern skimmer Orthetrum brunneumsow bug Porcellio scaberSpanish fly Lytta vesicatoriaSpanish slug Arion lusitanicusspringtail Collembola sp.stag beetle Lucanus cervusstick insect Clonopsis gallicastonefly Perla marginatastrawberry blossom weevil Anthomus rubi
nomi inglesi nomi latininomi inglesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 113
114
swallowtail Papilio machaontapeworm Taenia sp.tick Ixodes ricinustiga worm Eisenia fetidavelvet mite Trombidium holosericeumwarble fly Hypoderma boviswart-biter Decticus verrucivoruswasp Poliste gallicawater strider Hydrometra stagnorumwater tiger Dytiscus marginalis
wax moth Galleria mellonellawhirligig beetle Gyrinus sp.white admiral Limenitis camillawireworm Agriotes sp.wolf spider tarantula Lycosa tarentulawoodworm Anobium punctatumyellow dung fly Scathophaga stercorariayellow meadow ant Lasius flavusyellowjacket Vespula vulgaris
nomi inglesi nomi latininomi inglesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 114
115
latino italiano piemontese francese inglese
NON VERTEBRATA INVERTEBRATI ANVERTEBRÀ D’EVA INVERTÉBRÉS AQUATICAQUATILIA ACQUATICI ACQUATIQUE INVERTEBRATES
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
Molluschi, echinodermi, I nomi scritti in corsivocrostacei, celenterati, sono stati raccolti nelle spugne, vermi marini Langhe e nel Roero
Actinia equina pomodoro di mare actinie beadlet anemome
Alloteuthis media calamaretto petit calmar, little squidpetit encornet
Ancylus fluviatilis ancilo ancylus river lympet(acqua dolce)
Anemonia sulcata anemone di mare anémone de mer sea anemone
Anodonta cygnea anodonta giargiatura, euv ëd tenca anodonte des cygnes swan mussel(acqua dolce)
Anomia ephippium anomia nacre saddle oyster
Aporrhais pespelecani piede di pellicano, pied de pelican common pelican’s crocetta foot
Arbacia lixula riccio di mare riss ëd mar oursin sea urchin“maschio”
Arca noae mussolo arche de Noé Noah’s ark shell
Arenicola marina arenicola verm ëd mar, varm ëd mar arénicole blow lug
Aristeus antennatus gambero rosso gàmber russ crevette prawn
Astropecten sp. stella di mare staira ’d mar, stèila ’d mar étoile de mer starfish
Austropotamobiuspallipes (acqua dolce) gambero di fiume gambr, gambre, gàmber, écrevisse à white clawed
ghembre, gambs, ghëmber pattes blanche crayfish
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 115
116
Bolinus (Murex) murice, ragusa, bullo rocher, pourpre murex, purplebrandaris
Buccinum undatum buccino bulot, ran common whelk
Callista chione fasolaro vernis hard clam
Cancer pagurus granchio granciu crabe, tourteau crab
Carcinus maenas granchio verde crabe vert green crab
Cardium edule cuore bucarde, coque, common cocklesourdon, bigou
Cassidaria sp. bovolo, lumacone casque cassidaria
Cassis sp. corniola casque helmet shell
Chamelea gallina vongola palourde clam
Charonia sp. caronia conque trumpet shell
Chlamys varia pettine pentu pétoncle, pichiline variegated scallop
Chthamalus stellatus denti di cane chathamale étoilé stellate barnacle
Conus mediterraneus cono cone cone shell
Corallium corallo corail coral
Crangon crangon gambero grigio crevette grise common shrimp
Crucibulum sp. crucibolo goufique slipper shell, spinycup and soucer
Cucumaria planci cocomero di mare cocombre de mer sea cucumber
Donax (Tellina) tellina arsela haricot de mer, flion, wedge shelltrunculus donace de canard,
onglet
Echinocardium riccio cuore oeuf de grisard sea potatocordatum
Eledone sp. moscardino muscardin élédone, petite poulpe curled octopus
Ensis siliqua cannolicchio, cannello couteau razor shell
Fissurella italica fissurella fissurelle limpet
Funicella verrucosa gorgone gorgone blanche pink sea fan
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 116
117
Fusus rostratus fuso fuseau fuse
Glycymeris sp. glicimeride amande de mer, dog cocklepétoncle
Haliotis tuberculata orecchietta di mare ormeau green ormerabalone
Hippocampus cavalluccio marino cavalin ëd mar cheval marin seahorsehippocampus
Homarus gammarus astice homard, langoute European lobster
Illex coindetii totano encornet broadtail shortfinsquid
Leander squilla gambero euro-africano crevette rose common prawn
Liocarcinus sp. gritta, necora étrille blue-leg swimcrab
Lithophaga lithophaga dattero di mare datte de mer boring mussel
Littorina littorea arenicola marina bigorneau periwinkle
Loligo vulgaris calamaro calmar squid
Lymnea peregra limnea limnée wondering snail(acqua dolce)
Maja squinado grancevola araignée de mer spider crab
Microcosmus sp. ascidia microcosmo violet sea violet
Modiolus barbatus cozza pelosa, modiola modiole mussel
Mytilus edulis cozza puj ëd mar moule musselet galloprovincialis
Nassarius mutabilis lumachino, bumbulin nasse whelkbombolino
Natica millepunctata natica millepunti natice marbrée naticid
Nephrops norvegicus scampo langoustine Norway lobster
Nereis diversicolor tremolina verm ëd mar, varm ëd mar néréide sandworm
Ocenebra erinacea sconciglio perceur, cornaillot, oyster drillrocher herisson
Octopus vulgaris polipo purpu poulpe octopus
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 117
118
Ophioderma ofiura ophiure pyuralongicaudatus
Ostrea edulis ostrica òstrica huître oyster
Pagurus bernhardus paguro gonfaron, pagure hermit crab
Palaemon sp. gamberetto gàmber cit bouquet common prawn
Palinurus elephas aragosta aragusta langouste spiny lobster,crawfish
Paracentrotus lividus riccio di mare oursin sea urchin“femmina”
Parastichopus sp. parasticopo bêche-de-mer red sea cucumber
Patella coerulea patella patelle, arapède, common limpetbernique
Pecten jacobaeus cappasanta cappra, chichija dij pelegrin coquille Sainte-Jacques scallop
Penaeus kerathurus mazzancolla caramote caramote prawn
Pholas dactylus pholas pholade common piddock
Pinna pectinata palostrega jambonneau de mer fan mussel
Pollicipes cornucopia balano pousse-pied goose barnacle
Polymesoda sp. polimesoda cyrène marsh clam(acqua dolce)
Psammechinus miliaris riccio di mare castagnole green sea urchin
Rhizostoma pulmo medusa méduse jellyfish
Scyllarus arctus cicala di mare cigale de mer slipper lobster
Sepia officinalis seppia seiche cuttlefish
Solen marginatus cappalunga pied de couteau razor clam
Sphaerechinus granularis riccio di prateria oursin pink sea urchin
Squilla mantis pannocchia squila squille mantis shrimp
Suberites domuncula spugna pallottola, spunga ’d mar, spunsia ’d mar éponge maisonette marine spongespugna del paguro
Tapes decussatus vongola verace palourde, clovisse common clam
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 118
119
Teredo navalis teredo taret shipworm
Tethya aurantia arancia di mare orange de mer orange puffballsponge
Trivia europaea trivia porcelaine puce, European cowriegrain de café
Unio elongatulus unio dei pittori chichija dij pitur mulette des peintres painter’s mussel(acqua dolce)
Venerupis aureas longone, lupino clovisse carpet-shell
Venus verrucosa noce bianca, praire warty venustartufo di mare
Villorita ciprinoides villorita corbicule villorita(acqua dolce)
latino italiano piemontese francese inglese
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 119
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 120
121
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
aragusta Palinurus elephasarsela Donax (Tellina) trunculusbumbulin Nassarius mutabiliscappra Pecten jacobaeus cappra: cappacavalin ëd mar Hippocampus hippocampus cavalin, mar: cavallino, marechichija dij pelegrin Pecten jacobaeus pelegrin: pellegrinichichija dij pitur Unio elongatulus (acqua dolce) pitur: pittorieuv ëd tenca Anodonta cygnea (acqua dolce) euv, tenca: uova, tincagàmber Austropotamobius pallipes
(acqua dolce)gàmber cit Palaemon sp. cit: piccologàmber russ Aristeus antennatus russ: rossogambr Austropotamobius pallipes
(acqua dolce)gambre Austropotamobius pallipes
(acqua dolce)gambs Austropotamobius pallipes
(acqua dolce)ghëmber Austropotamobius pallipes
(acqua dolce)ghembre Austropotamobius pallipes
(acqua dolce)giargiatura Anodonta cygnea
(acqua dolce)
Prontuario piemontese-latino
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 121
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
122
granciu Cancer pagurusmuscardin Eledone sp.òstrica Ostrea edulispentu Chlamys varia pentu: pettinepuj ëd mar Mytilus sp. puj, mar: pidocchio, marepurpu Octopus vulgarisriss ëd mar Arbacia lixula riss, mar: riccio, marespunga ’d mar Suberites domuncula spunga, mar: spugna, marespunsia ’d mar Suberites domuncula spunsia, mar: spugna, maresquila Squilla mantisstair[a ’d mar Astropecten sp. staira, mar: stella, marestèila ’d mar Astropecten sp. stèila, mar: stella, marevarm, verm dër mar Arenicola marina mar: mare
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 122
123
ancilo Ancylus fluviatilis(acqua dolce)
anemone di mare Anemonia sulcataanodonta Anodonta cygnea
(acqua dolce)anomia Anomia ephippiumaragosta Palinurus elephasarancia di mare Tethya aurantiaarenicola Arenicola marinaarenicola marina Littorina littoreaascidia microcosmo Microcosmus sp.astice Homarus gammarusbalano Pollicipes cornucopiabombolino Nassarius mutabilisbovolo Cassidaria sp.buccino Buccinum undatumbullo Bolinus (Murex) brandariscalamaretto Alloteuthis mediacalamaro Loligo vulgariscannello Ensis siliquacannolicchio Ensis siliquacappalunga Solen marginatuscappasanta Pecten jacobaeuscaronia Charonia sp.
cavalluccio marino Hippocampus hippocampus
cicala di mare Scyllarus arctus
cocomero di mare Cucumaria planci
cono Conus mediterraneus
corallo Corallium
corniola Cassis sp.
cozza Mytilus edulis
cozza pelosa Modiolus barbatus
crocetta Aporrhais pespelecani
crucibolo Crucibulum sp.
cuore Cardium edule
dattero di mare Lithophaga lithophaga
denti di cane Chthamalus stellatus
fasolaro Callista chione
fissurella Fissurella italica
fuso Fusus rostratus
gamberetto Palaemon sp.
gambero di fiume Austropotamobius pallipes(acqua dolce)
gambero euro-africano Leander squilla
gambero grigio Crangon crangon
gambero rosso Aristeus antennatus
glicimeride Glycymeris sp.
Prontuario italiano-latino
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 123
124
gorgone Eunicella verrucosagrancevola Maja squinadogranchio Cancer pagurusgranchio verde Carcinus maenasgritta Liocarcinus sp.limnea Lymnea peregra
(acqua dolce)longone Venerupis aureaslumachino Nassarius mutabilislumacone Cassidaria sp.lupino Venerupis aureasmazzancolla Penaeus kerathurusmedusa Rhizostoma pulmomodiola Modiolus barbatusmoscardino Eledone sp.murice Bolinus (Murex) brandarismussolo Arca noaenatica millepunti Natica millepunctatanecora Liocarcinus sp.noce bianca Venus verrucosaofiura Ophioderma longicaudatusorecchietta di mare Haliotis tuberculataostrica Ostrea edulispaguro Pagurus bernharduspalostrega Pinna pectinatapannocchia Squilla mantisparasticopo Parastichopus sp.patella Patella coeruleapettine Chlamys variapholas Pholas dactyluspiede di pellicano Aporrhais pespelecani
polimesoda Polymesoda sp. (acqua dolce)
polipo Octopus vulgaris
pomodoro di mare Actinia equina
ragusa Bolinus (Murex) brandaris
riccio cuore Echinocardium cordatum
riccio di mare Psammechinus miliaris
riccio di mare “femmina” Paracentrotus lividus
riccio di mare “maschio” Arbacia lixula
riccio di prateria Sphaerechinus granularis
scampi Nephrops norvegicus
sconciglio Ocenebra erinacea
seppia Sepia officinalis
spugna del paguro Suberites domuncula
spugna pallottola Suberites domuncula
stella di mare Astropecten sp.
tartufo di mare Venus verrucosa
tellina Donax (Tellina) trunculus
teredo Teredo navalis
totano Illex coindetii
tremolina Nereis diversicolor
trivia Trivia europaea
unio dei pittori Unio elongatulus(acqua dolce)
villorita Villorita ciprinoides(acqua dolce)
vongola Chamelea gallina
vongola verace Tapes decussatus
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 124
125
actinie Actinia equinaamande de mer Glycymeris sp.ancylus Ancylus fluviatilisanémone de mer Anemonia sulcataanodonte des cygnes Anodonta cygneaaraignée de mer Maja squinadoarapède Patella coeruleaarche de Noé Arca noaearénicole Arenicola marinabêche-de-mer Parastichopus sp.bernique Patella coeruleabigorneau Littorina littoreabigou Cardium edulebouquet Palaemon sp.bucarde Cardium edulebulot Buccinum undatumcalmar Loligo vulgariscaramote Penaeus kerathuruscasque Cassidaria sp.casque Cassis sp.castagnole Psammechinus miliarischathamale étoilé Chthamalus stellatuscheval marin Hippocampus hippocampuscigale de mer Scyllarus arctus
clovisse Venerupis aureasclovisse Tapes decussatuscocombre de mer Cucumaria plancicone Conus mediterraneusconque Charonia sp.coque Cardium edulecoquille Sainte-Jacques Pecten jacobaeuscorail Coralliumcorbicule Villorita ciprinoidescornaillot Ocenebra erinaceacouteau Ensis siliquacrabe Cancer paguruscrabe vert Carcinus maenascrevette Aristeus antennatuscrevette grise Crangon crangoncrevette rose Leander squillacyrène Polymesoda sp. (acqua dolce)datte de mer Lithophaga lithophagadonace de canard Donax (Tellina) trunculusécrevisse à pattes blanche Austropotamobius pallipesélédone Eledone sp.encornet Illex coindetiiéponge maisonette Suberites domunculaetoile de mer Astropecten sp.
Prontuario francese-latino
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 125
126
étrille Liocarcinus sp.fissurelle Fissurella italicaflion Donax (Tellina) trunculusfuseau Fusus rostratusgonfaron Pagurus bernhardusgorgone blanche Funicella verrucosagoufique Crucibulum sp.grain de café Trivia europaeaharicot de mer Donax (Tellina) trunculushomard Homarus gammarushuître Ostrea edulisjambonneau de mer Pinna pectinatalangouste Palinurus elephaslangoustine Nephrops norvegicuslangoute Homarus gammaruslimnée Lymnea peregraméduse Rhizostoma pulmomodiole Modiolus barbatusmoule Mytilus edulismoule Mytilus galloprovincialismulette des peintres Unio elongatulusnacre Anomia ephippiumnasse Nassarius mutabilisnatice marbrée Natica millepunctatanéréide Nereis diversicoloroeuf de grisard Echinocardium cordatumonglet Donax (Tellina) trunculusophiure Ophioderma longicaudatusorange de mer Tethya aurantiaormeau Haliotis tuberculata
oursin Sphaerechinus granularisoursin Paracentrotus lividuspagure Pagurus bernharduspalourde Chamelea gallinapatelle Patella coeruleaperceur Ocenebra erinaceapetit calmar Alloteuthis mediapetit encornet Alloteuthis mediapetite poulpe Eledone sp.pétoncle Glycymeris sp.pétoncle Chlamys variapholade Pholas dactyluspichiline Chlamys variapied de couteau Solen marginatuspied de pelican Aporrhais pespelecaniporcelaine puce Trivia europaeapoulpe Octopus vulgarispourpre Bolinus (Murex) brandarispousse-pied Policepes cornucopiapraire Venus verrucosaran Buccinum undatumrocher Bolinus (Murex) brandarisrocher herisson Ocenebra erinaceaseiche Sepia officinalissourdon Cardium edulesquille Squilla mantistaret Teredo navalistourteau Cancer pagurusvernis Callista chioneviolet Microcosmus sp.
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 126
beadlet anemome Actinia equina
blow lug Arenicola marina
blue-leg swimcrab Liocarcinus sp.
boring mussel Lithophaga lithophaga
broadtail shortfin squid Illex coindetii
caramote prawn Penaeus kerathurus
carpet shell Venerupis aureas
carpet-shell Venerupis aureas
cassidaria Cassidaria sp.
clam Chamelea gallina
common clam Tapes decussatus
common cockle Cardium edule
common limpet Patella coerulea
common pelican’s foot Aporrhais pespelecani
common piddock Pholas dactylus
common prawn Palaemon sp.
common shrimp Crangon crangon
common whelk Buccinum undatum
cone shell Conus mediterraneus
coral Corallium
crab Cancer pagurus
crawfish Palinurus elephas
curled octopus Eledone sp.
cuttlefish Sepia officinalis
dog cockle Glycymeris sp.
European cowrie Trivia europaea
European lobster Homarus gammarus
fan mussel Pinna pectinata
fuse Fusus rostratus
goose barnacle Pollicipes cornucopia
green crab Carcinus maenas
green ormer abalone Haliotis tuberculata
green sea urchin Psammechinus miliaris
hard clam Callista chione
helmet shell Cassis sp.
hermit crab Pagurus bernhardus
jellyfish Rhizostoma pulmo
limpet Fissurella italica
little squid Alloteuthis media
mantis shrimp Squilla mantis
marine sponge Suberites domuncula
marsh clam Polymesoda sp.
murex Bolinus (Murex) brandaris
mussel Mytilus sp.
mussel Modiolus barbatus
naticid Natica millepunctata
Prontuario inglese-latino
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
127
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 127
128
Noah’s ark shell Arca noaeNorway lobster Nephrops norvegicusoctopus Octopus vulgarisorange puffball sponge Tethya aurantiaoyster Ostrea edulisoyster drill Ocenebra erinaceapainter’s mussel Unio elongatulusperiwinkle Littorina littoreapink sea fan Funicella verrucosapink sea urchin Sphaerechinus granularisprawn Leander squillaprawn Aristeus antennatuspurple Bolinus (Murex) brandarispyura Ophioderma longicaudatusrazor clam Solen marginatusrazor shell Ensis siliquared sea cucumber Parastichopus sp.river lympet Ancylus fluviatilissaddle oyster Anomia ephippiumsandworm Nereis diversicolorscallop Pecten jacobaeussea anemone Anemonia sulcatasea cucumber Cucumaria planci
sea potato Echinocardium cordatumsea urchin Arbacia lixulasea urchin Paracentrotus lividussea violet Microcosmus sp.seahorse Hippocampus hippocampusshipworm Teredo navalisslipper lobster Scyllarus arctusslipper shell Crucibulum sp.spider crab Maja squinadospiny cup and soucer Crucibulum sp.spiny lobster Palinurus elephassquid Loligo vulgarisstarfish Astropecten sp.stellate barnacle Chthamalus stellatusswan mussel Anodonta cygneatrumpet shell Charonia sp.variegated scallop Chlamys variavillorita Villorita ciprinoideswarty venus Venus verrucosawedge shell Donax (Tellina) trunculuswhelk Nassarius mutabiliswhite clawed crayfish Austropotamobius pallipeswondering snail Lymnea peregra
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
02_dizionario2005 77-128 24-11-2005 14:47 Pagina 128
129
latino italiano piemontese francese inglese
MAMMALIA MAMMIFERI MAMMÍFER MAMMIFÈRES MAMMALS
Specie piemontesi * I nomi scritti in corsivo Specie italiane # sono stati raccolti nelle
Langhe e nel Roero
Apodemus agrarius # topo selvatico dal mulot rayé striped field mousedorso striato
Apodemus alpicola # topo selvatico alpino mulot alpestre Alpine mouse
Apodemus flavicollis * topo selvatico giari sarvaj mulot à collier yellow necked collo giallo field mouse
Apodemus sylvaticus * topo campagnolo rat, giari, giare mulot sylvestre wood mouse
Arvicola agreste # arvicola agreste campagnol agreste field vole
Arvicola terrestris * ratto d’acqua rat d’eva, giari d’eva, rat orb campagnol terrestre water vole
Balaenoptera physalis # balenottera comune balena cita rorqual rorqual
Barbastella barbastellus * barbastello barbastelle commune Western barbastelle
Canis aureus # sciacallo chacal jackal
Canis lupus * lupo luv, lüv, lüf, lùu loup wolf
Capra hircus # capra selvatica crava sarvaja chêvre goat
Capra ibex * stambecco buchetin, crava sarvaja, stambech bouquetin ibex
Capreolus capreolus * capriolo cravat, cavrieul, caprieul, cravieul, chevreuil roe deercrivieu
Cervus dama * daino dan, dainu daim fallow deer
Cervus elaphus * cervo serv, serf (maschio) cerf deerbiss, bëccia, becia (femmina)
Clethrionomys topo campagnolo rat russ, giari russ campagnol roussâtre red backed voleglareolus * rossastro
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 129
130
Crocidura leucodon * crocidura ventre Musaraigne bicolore bicoloured white bianco toothed shrew
Crocidura russula * crocidura rossiccia musaraigne musette greater white toothed shrew
Crocidura sicula # crocidura siciliana crocidure de Sicile Sicilian shrew
Crocidura suaveolens * crocidura minore musaraigne de Lesser Lesser’s white toothed shrew
Delphinus delphis # delfino delfin dauphin dolphin
Dryomis nitedula * driomio giari dël ninsole, lérotin forest dormousenissulin, linsulin
Elyomis quercinus * topo quercino rat ëd la cùa bralüa, lérot garden dormousegiari dla cùa plusa
Eptesicus (Amblyotus) sérotine de Nilsson Northern batnilssonii # serotino di Nilsson
Eptesicus serotinus * serotino comune sèrotine commune particoloured bat
Erinaceus concolor # riccio orientale hérisson oriental Eastern European hedgehog
Erinaceus europaeus * riccio riss, riz, airiss, iriss, hérisson hedgehogavrüss, ariss, üriss, pniss
Felix silvestris * gatto selvatico gat sarvaj, gat servaj, gat salvé, chat sauvage wild catgat sarvé, gat galiné
Glis glis * ghiro agì, aghì, agij, ghi, gi, ghirun, loir gris dormousegirun, sghireu, loira, gil, glüri, aliri, alì, li, liri, alìu, lìu
Globicephala melas # globicefalo globicéphale noir long-finned pilot whale
Grampus griseus # grampo dauphin gris Risso’s dolphin
Hystrix cristata # istrice, porcospino ariss purchin, ariss porc-épic porcupine purcin, riss ëd ghin
Lepus capensis * lepre (sarda) levr (grisa), lèur, lèu, lièvre harelevra, levrot, levrun
Lepus europaeus * lepre europea levr frustera lièvre d’Europe European hare
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 130
131
Lepus timidus * lepre bianca levr ëd muntagna, lièvre de montagne mountain harebiancun, ermlin, armlin, levra bianca
Lutra lutra * lontra lüdria, lütria, lùiru, lundriun loutre otter
Lynx linx * lince lüv ravass, lüv servijè, luv varass lynx lynx
Marmota marmota * marmotta marmota marmotte marmot
Martes foina * faina fuin, fuin-a fouine stone marten
Martes martes * martora martu, martra, marta, màrtura martre pine marten
Meles meles * tasso tass, tassun, can tass, blaireau badgertass can, tass crin
Micromys minutus * topolino delle risaie ratin, musun, ratuj rat des moissons harvest mouse
Microtus arvalis * arvicola campestre campagnol des champs grass vole
Microtus nivalis * arvicola delle nevi campagnol des neiges snow vole
Microtus subterraneus * campagnolo giari trapuné campagnol souterrain pine volesotterraneo
Miniopterus miniottero minioptère à vespertilionid batschreibersi * longues ailes
Mus musculus * topolino delle case rat dër ca, ratin-a, ratin, souris domestique house mousegiariat, giarietu
Muscardinus moscardino muscardin, muscardin-a, giari muscardin hazel dormouseavellanarius * prun, rat nissulin, rat nissulen,
rat nissuler, giari müscur[in,giari dër runse, liri, rat niz[ur[in
Mustela erminea * ermellino armlin, ermlin, ermelin, bèdula hermine erminebianca, bèdula ’d muntagna, mustèila bianca
Mustela furo # furetto fürèt, füin, furicc furet ferret
Mustela lutreola (vison) # visone visun vison mink
Mustela nivalis * donnola bènura, bèdura, bèdula, belette weaselbèlura, balurot, biula, musteila, mustërla
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 131
132
Mustela putorius * puzzola gata spüzia, gata spüssia, putois polecatgat spüss, ciat pitau, ciat pitois, pituà, piteuj, pitoj, gat fieirur, gat fierur, ciat pot, pitoch
Myocastor corpus * nutria nütria ragondin coypu, nutria rat, swamp beaver
Myotis becsteini * vespertilio di vespertillion de Bechstein’s batBechstein Bechstein
Myotis blythi * vespertilio minore petit murin Lesser mouse-eared bat
Myotis capaccinii * vespertilio di vespertilion Capaccini’s batCapaccini de Capaccini
Myotis daubentoni * vespertilio di vespertilion de Daubenton’s batDaubenton Daubenton
Myotis emarginatus * vespertilio vespertilion à vespertilionid batsmarginato oreilles échancrées
Myotis emarginatus * vespertilio vespertillion à Geoffroy’s batsmarginato oreilles échancrées
Myotis myotis * vespertilio grand murin greater mouse-maggiore eared bat
Myotis mystacinus * vespertilio vespertilion à whiskered batmustacchino moustaches
Myotis nattereri * vespertilio vespertilion de Natterer’s batdi Natterer Natterer
Myotis oxignatus * vespertilio vespertilion de Monticelli’s batdi Monticelli Monticelli
Neomys anomalus * toporagno musaraigne de Southern wateracquatico di Miller Miller shrew
Neomys fodiens * toporagno d’acqua rataragn d’eva, giari dl’eva, musaraigne aquatique water shrewgiari pescau
Nyctalus lasiopterus # nottola gigante grande noctule greater noctule bat
Nyctalus leisleri * nottola di Leisler noctule de Leisler Leisler’s bat
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 132
133
Nyctalus notula * nottola noctule noctule
Ondatra zibethicus # ondatra rat muschè rat musqué muskrat
Orcinus orca # orca orca hourque, épaulard killer-whale
Oryctolagus cuniculus * coniglio selvatico përru sarvaj, cünij sërvaj, lapin de garenne wild rabbitlapin sërvaj
Ovis musimon * muflone muflun, müflun, meflun mouflon European mouflon
Phoca vitulina # foca comune foca phoque seal
Physeter catodon # capodoglio cachalot sperm-whale
Pipistrellus kuhli * pipistrello albolimbato pipistrelle de Kuhl Kuhl’s bat
Pipistrellus nathusii * pipistrello pipistrelle de Nathusius’ di Nathusius Nathusius pipistrelle
Pipistrellus pipistrellus * pipistrello nano rata vuroira, rata vuloira, rata pipistrelle commune common pipistrellevuèra, rata babuera, gata vroira,rata vroira, rata vloira, rata vluera, rataulera, ratauloira, ratavera, giari vulü
Pipistrellus savii * Pipistrello di Savi pipistrelle de Savi Savi’s pipistrelle
Pitymys multiplex * campagnolo del Fatio campagnol alpin Alpine pine vole
Pitymys savii * campagnolo del Savii campagnol de Savi Savi’s vole
Plecotus auritus * orecchione oreillard commun common long-eared bat
Plecotus austriacus * orecchione meridionale oreillard méridional grey long-eared bat
Pseudorca crassidens # pseudorca fausse orque false killer whale
Rattus norvegicus * ratto delle chiaviche rat da cundüt, giari dër fogne surmulot common rat
Rattus rattus * ratto comune rat dij tèit, giari da cup rat noir black rat
Rhinolophus ferro di cavallo chauve-souris horseshoe batferrumequinum * maggiore en fer à cheval
Rhinolophus blasii * ferro di cavallo rhinolophe de Blasius’ horseshoe di Blasius Blasius bat
Rhinolophus euryale * ferro di cavallo rhinolophus euryale Mediterranean euriale horseshoe bat
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 133
134
Rhinolophus ferro di cavallo petit rhinolophe horseshoe bathipposideros * minore
Rupicapra pyrenaica # camoscio camuss furesté isard Pyrenean chamoisappenninico
Rupicapra rupicapra * camoscio camuss, ciamuss chamoix chamoix(bimun: all’età di due anni)
Sciurus carolinensis * scoiattolo grigio vinvera american-a, ecureuil gris grey squirrelscürieul american
Sciurus vulgaris * scoiattolo vinvera, vinvara, vèra, écureuil roux squirrelberu sarvaj, bërra, berra, biula, biura, prun, risera, schërieul, scrieul, scürieul, scürel, schireu, sciorat, sfrizera
Sorex alpinus * toporagno alpino giari trapunü musaraigne des Alpes Alpine shrew
Sorex araneus * toporagno rataragn, rat tarpunè, musaraigne carrelet common shrewgiari musungun, giari borgnu, rat borgnu
Sorex minutus * toporagno nano rataragn cit musaraigne pygmée pygmy shrew
Stenella coeruleoalba # stenella striata dauphin bleu et blanc striped dolphin
Steno bredanensis # steno sténo rostré rough-toothed dolphin
Suncus etruscus * mustiolo musaraigne pygmy white toothed shrew
Sus scrofa * cinghiale cinghial, crin sërvaj, grin, sanglier, laie wild boarporch singhial, singrié, singlé, tass crin
Sylvilagus floridanus * minilepre, coda levr cita, levrot, mini lapin à queue blanche Eastern cottontailsdi cotone rabbit
Tadarida taeniotis * molosso di Cestoni chauve-souris de European free-tailed Cestoni bat
Talpa ceca * talpa cieca tarpun taupe du Mediterranean moleMediterranéen
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 134
135
Talpa europea * talpa tarpun, trapun, terpun, taupe d’Europe moletopa, dàrbin
Talpa romana # talpa romana taupe romaine Roman mole
Tursiops truncates # tursiope grand dauphin bottlenose dolphin
Ursus arctos # orso urs ours bear
Vespertilius murinus # serotino bicolore sérotine bicolore particoloured bat
Vulpes vulpes * volpe vurp, vulp, vùip renard fox
Zyphius cavirostris # zifio baleine à bec de cuvier’s beaked cuvier whale
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 135
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 136
137
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
specie piemontesi *specie italiane #
aghì, aghij Glis glis *agì Glis glis *airiss Erinaceus europaeus * airiss: riccioalì Glis glis *aliri Glis glis *alìu Glis glis *ariss Erinaceus europaeus *ariss purchin Hystrix cristata # purchin: simile al maialeariss purcin Hystrix cristata # purchin: simile al maialearmlin Mustela erminea *armlin Lepus timidus *avrüss Erinaceus europaeus *balurot Mustela nivalis *bëccia (femmina) Cervus elaphus *becia (femmina) Cervus elaphus *bèdula Mustela nivalis *bèdula ’d muntagna Mustela erminea * muntagna: montagnabèdula bianca Mustela erminea *bèdura Mustela nivalis *bèlura Mustela nivalis *bènura Mustela nivalis *
Prontuario piemontese-latino
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 137
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
138
bërra, berra Sciurus vulgaris *beru sarvaj Sciurus vulgaris * sarvaj: selvaticobiancun Lepus timidus * biancun: bianconebimun Rupicapra rupicapra *biss (femmina) Cervus elaphus *biula Mustela nivalis *biula Sciurus vulgaris *biur[a Sciurus vulgaris *buchetin Capra ibex * buchetin: dalla bocca piccolacamuss Rupicapra rupicapra *camuss furesté Rupicapra pyrenaica # furesté: esterocan tass Meles meles *caprieul Capreolus capreolus *cavrieul Capreolus capreolus *ciamuss Rupicapra rupicapra *ciat pitau Mustela putorius * pitau: puzzolenteciat pitois Mustela putorius * pitois: puzzolenteciat pot Mustela putorius * pot: puzzolentecinghial Sus scrofa *crava sarvaja Capra ibex * sarvaja: selvaticacrava sarvaja Capra hircus # sarvaja: selvaticacravat Capreolus capreolus *crin sërvaj Sus scrofa * sërvaj: selvaticocrivieu Capreolus capreolus *cünij sërvaj Oryctolagus cuniculus * sërvaj: selvaticodainu Cervus dama *dan Cervus dama *dàrbin Talpa europea *ermelin Mustela erminea *ermlin Mustela erminea *ermlin Lepus timidus *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 138
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
139
fuin Martes foina *füin Mustela furo #fuin-a Martes foina *fürèt Mustela furo #furicc Mustela furo #gat fieirur, gat fierur Mustela putorius * fieirur: che emana fetoregat galiné Felix silvestris * galiné: delle gallinegat sarvaj, gat servaj Felix silvestris * sarvaj: selvaticogat salvé, gat sarvé Felix silvestris * salvé, sarvé: selvaticogat spüss Mustela putorius * spüss: puzzolentegata spüssia Mustela putorius * spüssia: puzzolentegata spüz[ia Mustela putorius * spüz[ia: puzzolentegata vroir[a Pipistrellus pipistrellus * vroir[a: volanteghi Glis glis *ghirun Glis glis *gi Glis glis *giari, giare Apodemus sylvaticus *giari borgnu Sorex araneus * borgnu: ciecogiari d’eva Arvicola terrestris * eva: acquagiari d’eva Neomys fodiens * eva: acquagiari da cup Rattus rattus * cup: coppi, tettigiari dël ninsole Dryomis nitedula * ninsole: nocciolegiari dër fogne Rattus norvegicus *giari dër runse Muscardinus avellanarius * runse: rovigiari dij cuvert Rattus rattus * cuvert: tettigiari dla cùa plusa Elyomis quercinus * cua plusa: coda pelosagiari müscurin Muscardinus avellanarius * müscurin:giari musungun Sorex araneus * musungun: dal muso lungogiari pescau Neomys fodiens * pescau: pescatoregiari prun Muscardinus avellanarius *giari russ Clethrionomys glareolus * russ: rosso
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 139
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
140
giari sarvaj Apodemus flavicollis * sarvaj: selvaticogiari trapuné Microtus subterraneus * trapuné: simile alla talpagiari trapunü Sorex alpinus * trapunü: simile alla talpagiari vulü Pipistrellus pipistrellus * vulü: che volagiarietu Mus musculus *giariot Mus musculus *gil Glis glis *girun Glis glis *glüri Glis glis *grin Sus scrofa *iriss Erinaceus europaeus *lapin sërvaj Oryctolagus cuniculus * sërvaj: selvaticolèu Lepus capensis *lèur Lepus capensis *levr (grisa) Lepus capensis * grisa: grigialevr cita Sylvilagus floridanus * cita: piccolalevr ëd muntagna Lepus timidus * muntagna: montagnalevr frustera Lepus europaeus * fruster[a: esteralevra Lepus capensis *levra bianca Lepus timidus *levrot Sylvilagus floridanus *levrot Lepus capensis *levrun Lepus capensis *linsulin Dryomis nitedula *li Glis glis *liri Glis glis *liri Muscardinus avellanarius *lìu Glis glis *loira Glis glis *lüdria Lutra lutra *lütria Lutra lutra *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 140
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
141
luèra Lutra lutra *lüf Canis lupus *lùiru Lutra lutra *lundriun Lutra lutra *lùu Canis lupus *lüv ravass Lynx linx * ravass: rapacelüv servijè Lynx linx * servijé: che caccia i cerviluv varass Lynx linx * varass: rapaceluv, lüv Canis lupus *marmota Marmota marmota * marta Martes martes *martra Martes martes *martu Martes martes *màrtura Martes martes *meflun Ovis musimon *mini Sylvilagus floridanus *muflun, müflun Ovis musimon *muscardin Muscardinus avellanarius *muscardin-a Muscardinus avellanarius *mustèila Mustela nivalis *mustèila bianca Mustela erminea *mustërla Mustela nivalis *musun Micromys minutus *nissulin Dryomis nitedula *nizurin Muscardinus avellanarius *nütria Myocastor corpus *përru sarvaj Oryctolagus cuniculus * sarvaj: selvaticopiteuj Mustela putorius *pitoch Mustela putorius *pitois Mustela putorius *pitoj Mustela putorius *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 141
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
142
pituà Mustela putorius *pniss Erinaceus europaeus *porch singhial Sus scrofa *prun Sciurus vulgaris *rat Apodemus sylvaticus *rat borgnu Sorex araneus * borgnu: ciecorat d’eva Arvicola terrestris * eva: acquarat da cundüt Rattus norvegicus * cundüt: fognaturarat dër ca Mus musculus * ca: casarat dij tèit Rattus rattus * tèit: tettirat ëd la cùa bralüa Elyomis quercinus * cua bralüa: coda “pelosa”rat muschè Ondatra zibethicus # musché: muschiatorat nizurin Muscardinus avellanarius * nizurin: delle nocciolerat nissuler Muscardinus avellanarius * nissuler: delle nocciolerat nissulin, rat nissulen Muscardinus avellanarius * nissulin, nissulen: delle nocciolerat orb Arvicola terrestris * orb: ciecorat russ Clethrionomys glareolus * russ: rossorat tarpunè Sorex araneus * tarpunè: simile alla talparata babuera Pipistrellus pipistrellus *rata vloira Pipistrellus pipistrellus * vloira: che volarata vluera Pipistrellus pipistrellus * vluera: che volarata vroira Pipistrellus pipistrellus * vroira: che volarata vuèra Pipistrellus pipistrellus * vuera: che volarata vuloira Pipistrellus pipistrellus * vuloira che volarata vuroira Pipistrellus pipistrellus * vur[oira: che volarataragn Sorex araneus *rataragn cit Sorex minutus * cit: piccolorataragn d’eva Neomys fodiens * eva: acquarataulera Pipistrellus pipistrellus *ratauloira Pipistrellus pipistrellus *ratavera Pipistrellus pipistrellus *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 142
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
143
ratin Micromys minutus *ratin-a Mus musculus *ratuj Micromys minutus *risera Sciurus vulgaris *riss Erinaceus europaeus *riss ëd ghin Hystrix cristata # ghin: maialeriz Erinaceus europaeus *schërieul Sciurus vulgaris *schireu Sciurus vulgaris *sciorat Sciurus vulgaris *scrieul Sciurus vulgaris *scürel Sciurus vulgaris *scürieul Sciurus vulgaris *scürieul american Sciurus carolinensis * american: americanoserv, serf Cervus elaphus *sfrizera Sciurus vulgaris *sghireu Glis glis *singlé Sus scrofa *singrié Sus scrofa *stambech Capra ibex *stëmbech Capra ibex *tarpun Talpa europea *tass Meles meles *tass can Meles meles * can: canetass crin Meles meles * crin: canetass crin Sus scrofa * crin: maialetassun Meles meles *terpun Talpa europea *topa Talpa europea *trapun Talpa europea *üriss Erinaceus europaeus *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 143
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
144
urs Ursus arctos #vèra Sciurus vulgaris *vinvera american-a Sciurus carolinensis * american-a: americanavinvera, vinvara Sciurus vulgaris *visun Mustela lutreola #vùip Vulpes vulpes *vulp, vurp Vulpes vulpes *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 144
145
nomi italiani nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
arvicola agreste Arvicola agreste #arvicola campestre Microtus arvalis *arvicola delle nevi Microtus nivalis *balenottera comune Balaenoptera physalis #barbastello Barbastella barbastellus *camoscio Rupicapra rupicapra *camoscio appenninico Rupicapra pyrenaica #campagnolo del Fatio Pitymys multiplex *campagnolo del Savii Pitymys savii *campagnolo sotterraneo Microtus subterraneus *capodoglio Physeter catodon #capra selvatica Capra hircus #capriolo Capreolus capreolus *cervo Cervus elaphus *cinghiale Sus scrofa *coda di cotone Sylvilagus floridanus *coniglio selvatico Oryctolagus cuniculus *crocidura minore Crocidura suaveolens *crocidura rossiccia Crocidura russula *crocidura siciliana Crocidura sicula #crocidura ventre bianco Crocidura leucodon *daino Cervus dama *delfino Delphinus delphis #
nomi italiani nomi latini
donnola Mustela nivalis *specie piemontesi *specie italiane #
driomio Dryomis nitedula *ermellino Mustela erminea *faina Martes foina *ferro di cavallo di Blasius Rhinolophus blasii *ferro di cavallo euriale Rhinolophus euryale *ferro di cavallo maggiore Rhinolophus ferrumequinum *ferro di cavallo minore Rhinolophus hipposideros *foca comune Phoca vitulina #furetto Mustela furo #gatto selvatico Felix silvestris *ghiro Glis glis *globicefalo Globicephala melas #grampo Grampus griseus #istrice Hystrix cristata #lepre (sarda) Lepus capensis *lepre bianca Lepus timidus *lepre europea Lepus europaeus *lince Lynx linx *lontra Lutra lutra *lupo Canis lupus *marmotta Marmota marmota *martora Martes martes *minilepre Sylvilagus floridanus *
Prontuario italiano-latino
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 145
146
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
miniottero Miniopterus schreibersi *molosso di Cestoni Tadarida taeniotis *moscardino Muscardinus avellanarius *muflone Ovis musimon *mustiolo Suncus etruscus *nottola Nyctalus notula *nottola di Leisler Nyctalus leisleri *nottola gigante Nyctalus lasiopterus #nutria Myocastor corpus *ondatra Ondatra zibethicus #orca Orcinus orca #orecchione Plecotus auritus *orecchione meridionale Plecotus austriacus *orso Ursus arctos #pipistrello albolimbato Pipistrellus kuhli *pipistrello di Nathusius Pipistrellus nathusii *pipistrello di Savi Pipistrellus savii *pipistrello nano Pipistrellus pipistrellus *porcospino Hystrix cristata #pseudorca Pseudorca crassidens #puzzola Mustela putorius *ratto comune Rattus rattus *ratto d’acqua Arvicola terrestris *ratto delle chiaviche Rattus norvegicus *riccio Erinaceus europaeus *riccio orientale Erinaceus concolor #sciacallo Canis aureus #scoiattolo Sciurus vulgaris *scoiattolo grigio Sciurus carolinensis *serotino bicolore Vespertilius murinus #serotino comune Eptesicus serotinus *serotino di Nilsson Eptesicus (Amblyotus)
nilssonii #
stambecco Capra ibex *stenella striata Stenella coeruleoalba #steno Steno bredanensis #talpa Talpa europea *talpa cieca Talpa ceca *talpa romana Talpa romana #tasso Meles meles *topo campagnolo Apodemus sylvaticus *topo campagnolo rossastro Clethrionomys glareolus *topo quercino Elyomis quercinus *topo selvatico alpino Apodemus alpicola #topo selvatico collo giallo Apodemus flavicollis *topo selvatico dal dorso striato Apodemus agrarius #topolino delle case Mus musculus *topolino delle risaie Micromys minutus *toporagno Sorex araneus *toporagno acquatico di Miller Neomys anomalus *toporagno alpino Sorex alpinus *toporagno d’acqua Neomys fodiens *toporagno nano Sorex minutus *tursiope Tursiops truncates #vespertilio di Bechstein Myotis becsteini *vespertilio di Capaccini Myotis capaccinii *vespertilio di Daubenton Myotis daubentoni *vespertilio di Monticelli Myotis oxignatus *vespertilio di Natterer Myotis nattereri *vespertilio maggiore Myotis myotis *vespertilio minore Myotis blythi *vespertilio mustacchino Myotis mystacinus *vespertilio smarginato Myotis emarginatus *vespertilio smarginato Myotis emarginatus *visone Mustela lutreola # volpe Vulpes vulpes *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 146
147
nomi francesi nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
baleine à bec de cuvier Zyphius cavirostris #barbastelle commune Barbastella barbastellus *belette Mustela nivalis *blaireau Meles meles *bouquetin Capra ibex *cachalot Physeter catodon #campagnol agreste Arvicola agreste #campagnol alpin Pitymys multiplex *campagnol de Savi Pitymys savii *campagnol des champs Microtus arvalis *campagnol des neiges Microtus nivalis *campagnol roussâtre Clethrionomys glareolus *campagnol souterrain Microtus subterraneus *campagnol terrestre Arvicola terrestris *cerf Cervus elaphus *chacal Canis aureus #chamoix Rupicapra rupicapra *chat sauvage Felix silvestris *chauve-souris de Cestoni Tadarida taeniotis *chauve-souris en fer à cheval Rhinolophus ferrumequinum *chêvre Capra hircus #chevreuil Capreolus capreolus *crocidure de Sicile Crocidura sicula #daim Cervus dama *
nomi francesi nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
dauphin Delphinus delphis #dauphin bleu et blanc Stenella coeruleoalba #dauphin gris Grampus griseus #écureuil gris Sciurus carolinensis *écureuil roux Sciurus vulgaris *fausse orque Pseudorca crassidens #épaulard Orcinus orca #fouine Martes foina *furet Mustela furo #globicéphale noir Globicephala melas #grand dauphin Tursiops truncates #grand murin Myotis myotis *grande noctule Nyctalus lasiopterus #hérisson Erinaceus europaeus *hérisson oriental Erinaceus concolor #hermine Mustela erminea *hourque Orcinus orca #isard Rupicapra pyrenaica #laie Sus scrofa *lapin à queue blanche Sylvilagus floridanus *lapin de garenne Oryctolagus cuniculus *lérot Elyomis quercinus *lérotin Dryomis nitedula *lièvre Lepus capensis *
Prontuario francese-latino
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 147
148
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
lièvre d’Europe Lepus europaeus *lièvre de montagne Lepus timidus *loir gris Glis glis *loup Canis lupus *loutre Lutra lutra *lynx Lynx linx *marmotte Marmota marmota *martre Martes martes *minioptère à longues ailes Miniopterus schreibersi *mouflon Ovis musimon *mulot à collier Apodemus flavicollis *mulot alpestre Apodemus alpicola #mulot rayé Apodemus agrarius #mulot sylvestre Apodemus sylvaticus *musaraigne Suncus etruscus *musaraigne aquatique Neomys fodiens *musaraigne bicolore Crocidura leucodon *musaraigne carrelet Sorex araneus *musaraigne de Lesser Crocidura suaveolens *musaraigne de Miller Neomys anomalus *musaraigne des Alpes Sorex alpinus *musaraigne musette Crocidura russula *musaraigne pygmée Sorex minutus *muscardin Muscardinus avellanarius *noctule Nyctalus notula *noctule de Leisler Nyctalus leisleri *oreillard commun Plecotus auritus *oreillard méridional Plecotus austriacus *ours Ursus arctos #petit murin Myotis blythi *petit rhinolophe Rhinolophus hipposideros *phoque Phoca vitulina #pipistrelle commune Pipistrellus pipistrellus *pipistrelle de Kuhl Pipistrellus kuhli *
pipistrelle de Nathusius Pipistrellus nathusii *pipistrelle de Savi Pipistrellus savii *porc-épic Hystrix cristata #putois Mustela putorius *ragondin Myocastor corpus *rat des moissons Micromys minutus *rat musqué Ondatra zibethicus #rat noir Rattus rattus *renard Vulpes vulpes *rhinolophe de Blasius Rhinolophus blasii *rhinolophus euryale Rhinolophus euryale *rorqual Balaenoptera physalis #sanglier Sus scrofa *sérotine bicolore Vespertilius murinus #sérotine commune Eptesicus serotinus *sérotine de Nilsson Eptesicus nilssonii #souris domestique Mus musculus *sténo rostré Steno bredanensis #surmulot Rattus norvegicus *taupe d’Europe Talpa europea *taupe du Mediterranéen Talpa ceca *taupe romaine Talpa romana #vespertilion à moustaches Myotis mystacinus *vespertilion à oreilles Myotis emarginatus *échancréesvespertilion de Capaccini Myotis capaccinii *vespertilion de Daubenton Myotis daubentoni *vespertilion de Monticelli Myotis oxignatus *vespertilion de Natterer Myotis nattereri *vespertillion à oreilles Myotis emarginatus *échancréesvespertillion de Bechstein Myotis becsteini *vison Mustela lutreola (vison) #
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 148
149
nomi inglesi nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
Alpine mouse Apodemus alpicola #Alpine pine vole Pitymys multiplex *Alpine shrew Sorex alpinus *badger Meles meles *bear Ursus arctos #Bechstein’s bat Myotis becsteini *bicoloured toothed shrew Crocidura leucodon *black rat Rattus rattus *Blasius’ horseshoe bat Rhinolophus blasii *bottlenose dolphin Tursiops truncates #Capaccini’s bat Myotis capaccinii *chamoix Rupicapra rupicapra *common long-eared bat Plecotus auritus *common pipistrelle Pipistrellus pipistrellus *common rat Rattus norvegicus *common shrew Sorex araneus *coypu Myocastor corpus *cuvier’s beaked whale Zyphius cavirostris #Daubenton’s bat Myotis daubentoni *deer Cervus elaphus *dolphin Delphinus delphis #
specie piemontesi *specie italiane #
dormouse Glis glis *Eastern cottontails rabbit Sylvilagus floridanus *Eastern European hedgehog Erinaceus concolor #
ermine Mustela erminea *European free-tailed bat Tadarida taeniotis *European hare Lepus europaeus *European mouflon Ovis musimon *fallow deer Cervus dama *false killer whale Pseudorca crassidens #
ferret Mustela furo #
field vole Arvicola agreste #
forest dormouse Dryomis nitedula *fox Vulpes vulpes *garden dormouse Elyomis quercinus *Geoffroy’s bat Myotis emarginatus *goat Capra hircus #
grass vole Microtus arvalis *greater mouse-eared bat Myotis myotis *greater noctule bat Nyctalus lasiopterus #
greater white toothed shrew Crocidura russula *grey long-eared bat Plecotus austriacus *
nomi inglesi nomi latini
Prontuario inglese-latino
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 149
150
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
grey squirrel Sciurus carolinensis *hare Lepus capensis *harvest mouse Micromys minutus *hazel dormouse Muscardinus avellanarius *hedgehog Erinaceus europaeus *horseshoe bat Rhinolophus ferrumequinum *horseshoe bat Rhinolophus hipposideros *house mouse Mus musculus *ibex Capra ibex *jackal Canis aureus #killer-whale Orcinus orca #Kuhl’s bat Pipistrellus kuhli *Leisler’s bat Nyctalus leisleri *Lesser mouse-eared bat Myotis blythi *Lesser’s white toothed shrew Crocidura suaveolens *long-finned pilot whale Globicephala melas #lynx Lynx linx *marmot Marmota marmota *Mediterranean horseshoe bat Rhinolophus euryale *Mediterranean mole Talpa ceca *mink Mustela lutreola (vison) #mole Talpa europea *Monticelli’s bat Myotis oxignatus *mountain hare Lepus timidus *muskrat Ondatra zibethicus #Nathusius’ pipistrelle Pipistrellus nathusii *Natterer’s bat Myotis nattereri *noctule Nyctalus notula *Northern bat Eptesicus (Amblyotus)
nilssonii #nutria rat Myocastor corpus *
otter Lutra lutra *particoloured bat Vespertilius murinus #pine marten Martes martes *pine vole Microtus subterraneus *polecat Mustela putorius *porcupine Hystrix cristata #pygmy shrew Sorex minutus *pygmy white toothed shrew Suncus etruscus *Pyrenean chamois Rupicapra pyrenaica #red backed vole Clethrionomys glareolus *Risso’s dolphin Grampus griseus #roe deer Capreolus capreolus *Roman mole Talpa romana #rorqual Balaenoptera physalis #rough-toothed dolphin Steno bredanensis #Savi’s pipistrelle Pipistrellus savii *Savi’s vole Pitymys savii *seal Phoca vitulina #Sicilian shrew Crocidura sicula #snow vole Microtus nivalis *Southern water shrew Neomys anomalus *sperm-whale Physeter catodon #squirrel Sciurus vulgaris *stone marten Martes foina *striped dolphin Stenella coeruleoalba #striped field mouse Apodemus agrarius #swamp beaver Myocastor corpus *vespertilionid bat Miniopterus schreibersi *vespertilionid bat Myotis emarginatus *water shrew Neomys fodiens *water vole Arvicola terrestris *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 150
151
weasel Mustela nivalis *Western barbastelle Barbastella barbastellus *whiskered bat Myotis mystacinus *wild boar Sus scrofa *wild cat Felix silvestris *
wild rabbit Oryctolagus cuniculus *wolf Canis lupus *wood mouse Apodemus sylvaticus *yellow necked field mouse Apodemus flavicollis *
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 151
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 152
153
latino italiano piemontese francese inglese
PISCES AQUAE PESCI DI PESS D’EVA DUSSA, POISSONS FRESHWATERDULCIS ACQUA DOLCE PASS D’EVA DUZ{A D’EAU DOUCE FISHES
Specie piemontesi * I nomi scritti in corsivo Specie italiane # sono stati raccolti nelle
Langhe e nel Roero
Abramis bjoerkna * blicca brème bordelière white bream
Abramis brama * abramide brüma brème bream
Acipenser naccarii * storione cobice sturiun esturgeon Adriatic sturgeon
Acipenser sturio * storione sturiun, sturioch esturgeon sturgeon
Alburnus alburnus alborella arburela, mèliga, bianchèt, pëss able bleak alborella * bianch, burnìa, ambulina, albur
Alburnus albidus # alborella ablette Southern Italianmeridionale bleak
Alosa fallax * agone, alosa agù, agun, antesin, alose lake shadlantisson, scarabin-a
Alosa fallax nilotica * cheppia cepia, cëppia, cipia, cipria, scarabin alose feinte twaite shad
Ameiurus nebulosus * pesce gatto pass gat, pess gat poisson chat catfish
Anguilla anguilla * anguilla anguila, inguila, anuila anguille eel
Aphanius fasciatus * nono aphanius Mediterranean toothcarp
Barbatula barbatula * cobite barbatello squarsa-sach loche franche stone loach
Barbus (meridionalis) barbo canino, barb cagnin, barbèt barbeau canin brook barbelcaninus * stornazza canin, barb rasè, cagnun, canin,
büriun, mangiatera, pichintera, fregaprej, mürioch
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 153
154
Barbus barbus * barbo europeo barb, barbul, bàrbal, bàlbar, barbeau commun barbelbarbèt, barbé, barb truté, barblu, borbu, barbin
Barbus plebejus * barbo padano barb, barbul, barbèt, barbé barbeau barbel
Carassius auratus * pesce rosso pass russ, pess russ, poisson rouge goldfishpess russ sarvaj, pëss reussu, russ selvadigh
Carassius carassius * carassio gubèt, ciaplin carassin crucian carp
Chondrostoma genei * lasca strija, strij, strej, strëgg, strëcc, sofie Italian orange-finstrèigg, strìa, strigia, stregia, nasestiggi, striggi, strü, strüsu, striss, stricc, strigg, strigh, strèit, fërsa, frëssa, fersa, marsenga, strecaltsi
Chondrostoma soetta * savetta savèt, savët, scajun, siva, séva Po nasesàiva, ceva, savëtta, sivetta, strilot, vulà
Cobitis bilineata * cobite fluviale lüserna, pess poich, bota maira, loche de rivière spined loachsèila, strachëtta, strassa-sach, squarsa-sach, squarza-sach, strüsa-sach, strassa-soch, sgrapa, sgarapla, lanfraiga, süsìa, tira fich
Coregonus fera * coregone lavarot, lavarèt, lavarel, corégone lavaret powancoregun,
Coregonus bondella bundela, mundela palée pollanmacrophthalmus *
Cottus gobio * scazzone bot, bota, bota grassa, beut, chabot bull head, miller’s butass, bavas-cia, grassairun, thumbgugheuss, marsiun, testun, teston, burion, scatson, sbrufon, scasson, scatsoch, scatsajon
Ctenopharyngodon carpa erbivora amour blanc grass carpidellus *
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 154
155
Cyprinus carpio * carpa carpiun, carpa, gheub, carpe carpcarpa “regina” carpiun ënquajastrà,carpa “a specchi” carpa regin-a, carpa argentera,carpa “cuoio” carpa dürera, carpa a specc,
carpla, corpa, càrpan, carpna, rèina, càrpen, càrpin
Esox lucius * luccio lüss, lüsc, lüsciu brochet pike
Gambusia holbrooki * gambusia gambüsia, vardin-a gambusie minnow, top
Gasterosteus aculeatus * spinarello spinareu, spinarel épinoche three spined stikleback
Gobio gobio * gobione ciassot, giajot, giassot, goujon gudgeonpess murné, imbrujon, gheup, gheub, gheubu, gübioch
Huso huso # storione ladano sturiun disarmà, grand esturgeon great sturgeonladànich, ladanegu
Ictalurus sp. # pesce gatto nero pess gat nèir, pess dij corn, barbette brune brown bullheadpess gatu
Knipowitschia panzarolo gobie du Po Po spring gobypunctatissima *
Lampetra fluviatilis * lampreda di fiume lampré, lampreja, lamproie de rivière lampern, freshwatersifulot, clarinèt lamprey
Lampetra planeri * lampreda comune lampré, lampreja, sifulot, petite lamproie, brook lamprey, clarinèt, lamprega, imprèj, chatouille sandpipercagna, prandulin, amperla, lamprà
Lepomis gibbosus * persico sole gubèt, aeruplan, riuplan, regin-a, perche soleil sunfish, reginëtte, gübin, rescon, rascon, pumpkinseedurlocc, urlogiu, gheubu
Lethenteron lampreda padana lamprè dël Po lamproie de Zanandrea’s zanandreai # Zanandrea lamzaprey
Leuciscus cephalus * cavedano quajass, quajastr, scajass, chevaine European chubsquajass, squajaz, causal, capsal, cautsal, catsalu, caftsà, mangiamerda, cavèdan, cavedr
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 155
156
Leuciscus souffia * vairone striun, strugiun, avirun, blageon, suiffe Italian soufievairun, lavarun, pess mülinà, turlon, varoch
Lota lota * bottatrice stringa, butaris, butëtris, lotte burbotbutris, butatris, butrisa, butatretsa, tiston
Micropterus persico trota, pess persi trüta, persich trüta, perche truitée black basssalmoides * boccalone lümion, bucalun, bucalon,
bucaloch, pertsu trutla
Misgurnus fossilis * misgurno loche d’étang Eastern mudminnow
Oncorhyncus mykiss * trota iridea trüta bianca, trüta salmunà, truite arc-en-ciel rainbow trouttrütla salmunà
Osmerus eperlanus * sperlano sperlan éperlan smelt
Padogobius martensi bòssula, busin-a, bot, bota,(bonelli) * ghiozzo, bottola beut, botina, bosina, gobie fluviatile goby
frassairun, grassëtta
Perca fluviatilis * pesce persico reale pess persi, pass persi, perche commune perchpess pèrsigh, pèrsich, pess pertsu
Phoxinus phoxinus * sanguinerola sanguin, sanguin-a, amarot, vairon European minnowbugiu, frega-sass, slissot, strarnicol, varun, vernareul, vernarin-a, sfrigascin, fregascit, sanguiscit, fregasc-nin, friganschich, fragascin, fricasseu, zirlèin
Pleuronectes flesus * passera passra flet flounder
Pomatoschistus ghiozzetto gobie de Canestrini lagoon gobycanestrinii #
Pseudorasbora parva * pseudorasbora pseudorasbora stone moroko
Rhodeus amarus * rodeo bouvière bitterling
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 156
157
Rutilus pigus * pigo pigh, pich, pecu, pacu, gardon galant Po roachurada, vulà, bulà, bula, pëssot, psot, pëssul, vulàtich
Rutilus rubilio * triotto triot, scaverda, scavarda, rual, gardon rouge Italian orange-finruà, ruanin, bulà, pëssot roach
Rutilus rutilus * rutilo gardon blanc, échatout German roach
Sabanejewia larvata * cobite mascherato squarsa-sach loche du Po Po loach
Salaria fluviatilis * cagnetto cagnèt, blen, cagnëtta, cagnettepess bleu, cagneta, bavusa
Salmo (trutta) trota macrostigma trüta ’d mar truite méditerranéenne Mediterranean macrostigma * trout
Salmo (trutta) trota marmorata trüta nustrà, trüta truit marbrée marble troutmarmoratus * marmurà, trütla marmurà
Salmo (trutta) trutta * trota fario, trota trüta fario, trüta puntinà, trütla truite de rivière brown troutlacustre, trota della regina
Salmo carpio # carpione carpiunass truit du lac Garde Garda trout
Salvelinus alpinus * salmerino alpino salmarin ëd muntagna omble chevalier charr
Salvelinus fontinalis * salmerino di fonte salmarin, salmerin, salmerich omble de fountaine brook trout
Sander lucioperca * lucioperca, sandra sandra sandre pike perch
Scardinius scardola cue russe, piota rotengle rudd, red eyeerythrophthalmus *
Silurus glanis * siluro silure wels catfish
Syngnathus abaster # pesce ago pess agücia syngnathe green pipefish
Thymallus thymallus * temolo tëmer, tëmmer, temul, timul, ombre commun graylingtimu, temal, temru, tëmmar, ungiareu
Tinca tinca * tinca tenca, tënca, tèinca, tencun, tanche tenchgheube (avanotti: anlevam)
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 157
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 158
159
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
specie piemontesi *specie italiane #
aeruplan Lepomis gibbosus * aeruplan: aeroplanoagù Alosa fallax *agun Alosa fallax *albur Alburnus albidus #amarot Phoxinus phoxinus*ambulina Alburnus alburnus alborella *amperla Lampetra fluviatilis et planerii*anguila Anguilla anguilla *anlevam (avanotti) Tinca tinca * anlevé: allevareantesin Alosa fallax *anuila Anguilla anguilla *arburela Alburnus alburnus alborella *avirun Leuciscus souffia *bàlbar Barbus barbus *barb Barbus barbus et plebejus*barb cagnin Barbus (meridionalis) caninus * cagnin: caninobarb rasè Barbus (meridionalis) caninus * rasé: rasarebarb trutè Barbus barbus * truté: simile alla trotabàrbal Barbus barbus *barbé Barbus barbus et plebejus *barbèt Barbus barbus et plebejus *
Prontuario piemontese-latino
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 159
160
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
barbèt canin Barbus (meridionalis) caninus * canin: caninobarbin Barbus barbus et plebejus*barblu Barbus barbus *barbul Barbus barbus et plebejus *bavas-cia Cottus gobio *bavusa Salaria fluviatilis *beut Cottus gobio *beut Padogobius martensi (bonelli) *bianchèt Alburnus alburnus alborella *blen Salaria fluviatilis *borbu Barbus barbus *bosina Padogobius martensi (bonelli) *bòssula Padogobius martensi (bonelli) * bot, bota Padogobius martensi (bonelli) *bota Cottus gobio *bota grassa Cottus gobio *bota maira Cobitis bilineata * maira: magrabotina Padogobius martensi (bonelli) * brüma Abramis brama *bucaloch Micropterus salmoides *bucalun, bucalon Micropterus salmoides *bugiu Phoxinus phoxinus*bula Rutilus pigus *bulà Rutilus pigus *bulà Rutilus rubilio*bundela Coregonus macrophthalmus *burion Padogobius martensi (bonelli) *burion Barbus (meridionalis) caninus *burnìa Alburnus alburnus alborella *busin-a Padogobius martensi (monelli) *butaris Lota lota *butass Cottus gobio *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 160
161
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
butatretsa Lota lota *butatris Lota lota *butëtris Lota lota *butris Lota lota *butrisa Lota lota *caftsà Leuciscus cephalus *cagna Lampetra fluviatilis et planerii *cagnèt Salaria fluviatilis * cagnèt: simile al canecagneta Salaria fluviatilis * cagneta: simile al canecagnëtta Salaria fluviatilis * cagneta: simile al canecagnun Barbus (meridionalis) caninus * cagnun: simile al canecanin Barbus (meridionalis) caninus * canin: caninocapsal Leuciscus cephalus *carpa Cyprinus carpio *carpa a specc Cyprinus carpio * specc: specchiocarpa argentin-a Cyprinus carpio * argentin-a: d’argentocarpa dürera Cyprinus carpio * dürera: consistentecarpa regin-a Cyprinus carpio * regin-a: reginacarpan Cyprinus carpio *càrpen Cyprinus carpio *càrpin Cyprinus carpio *carpiun Cyprinus carpio *carpiun ënquajastrà Cyprinus carpio * ënquajastrà: simile al cavedanocarpiunass Salmo carpio #carpla Cyprinus carpio *carpna Cyprinus carpio *catsalu Leuciscus cephalus *causal Leuciscus cephalus *cautsal Leuciscus cephalus *cavèdan Leuciscus cephalus *cavedr Leuciscus cephalus *cepia Alosa fallax nilotica *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 161
162
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
cëppia Alosa fallax nilotica *ceva Chondrostoma soetta *ciaplin Carassius carassius * ciaplin: piccola pietra piattaciassot Gobio gobio *cipia Alosa fallax nilotica *cipria Alosa fallax nilotica *clarinèt Lampetra fluviatilis * clarinèt: clarinettocoregun Coregonus fera *corpa Cyprinus carpio *cue russe Scardinius erythrophthalmus * cue, russe: code, rossefërsa, fersa Chondrostoma genei *fragascin Phoxinus phoxinus *frassairun Padogobius martensi (bonelli) * fregaprej Barbus (meridionalis) caninus *frega-sass Phoxinus phoxinus *fregascit Phoxinus phoxinus *fregascnin Phoxinus phoxinus * frëssa Chondrostoma genei *fricasseu Phoxinus phoxinus *friganschich Phoxinus phoxinus *gambüsia Gambusia hoolbrookigheub Cyprinus carpio * gheub: gobbogheub, gheup Gobio gobio * gheub: gobbogheube Tinca tinca * gheube: gobbegheubu Lepomis gibbosus * gheubu: gobbogiajot Gobio gobio *giassot Gobio gobio *grassairun Cottus gobio *grassëtta Padogobius martensi (bonelli) * grassëtta: grassettagubèt Carassius carassius * gubèt: gobbogubèt Lepomis gibbosus * gubèt: gobbogübin Lepomis gibbosus * gübin: gobbetto
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 162
163
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
gübioch Gobio gobio *gugheuss Cottus gobio *imbrujon Gobio gobio *imprèj Lampetra fluviatilis et planerii *inguila Anguilla anguilla *ladanego Huso huso #ladànich Huso huso #lamprà Lampetra fluviatilis et planerii *lampré Lampetra fluviatilis et planerii *lamprè dël Po Lethenteron zanandreai #lamprega Lampetra fluviatilis et planerii *lampreja Lampetra fluviatilis et planerii *lanfraiga Cobitis bilineata *lantisson Alosa fallax *lavarel Coregonus fera * lavé: lavarelavarèt Coregonus fera * lavé: lavarelavaron Leuciscus souffia * lavé: lavarelavarot Coregonus fera * lavé: lavarelüsc Esox lucius *lüsciu Esox lucius *lüserna Cobitis bilineata *lüss Esox lucius *mangiamerda Leuciscus cephalus * mangé, merda: mangiare, merdamangiatera Barbus (meridionalis) caninus * mangé, tèra: mangiare, terramarsenga Chondrostoma genei *marsiun Cottus gobio *mèliga Alburnus alburnus alborella *mundela Coregonus macrophthalmus *mürioch Barbus (meridionalis) caninus *pass gat Ameiurus nebulosus * gat: gattopass persi Perca fluviatilis * persi: persicopass russ Carassius auratus * russ: rosso
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 163
164
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
passra Pleuronectes flesus *pèrsich Perca fluviatilis * persich: persicopèrsich trüta Micropterus salmoides * pertsu: persicopertsu trütla Micropterus salmoides * persi: persicopess agücia Syngnathus abaster # agücia: agopëss bianch Alburnus alburnus alborella * bianch: biancopess bleu Salaria fluviatilis * bleu: blupess dij corn Ictalurus sp. # corn: cornapess gat nèir Ictalurus sp. # gat nèir: gatto neropess gat, pess gatu Ameiurus nebulosus * gat, gatu: gattopess mülinà Leuciscus souffia * mülinà: mulinaiopess murné Gobio gobio *pess persi Perca fluviatilis * persi: persicopess persi trüta Micropterus salmoides * persi: persicopess përsigh Perca fluviatilis * përsigh: persicopess pertsu Perca fluviatilis * pertsu: persicopess poich Cobitis bilineata *pëss reussu Carassius auratus * reussu: rossopess russ Carassius auratus * russ: rossopess russ sarvaj Carassius auratus * russ, sarvaj: rosso, selvaticopëssot Rutilus pigus *pëssot Rutilus rubilio *pëssul Rutilus pigus *pich Rutilus pigus *pichintera Barbus (meridionalis) caninus * piché, tèra: colpire col piccone, terrapigh Rutilus pigus *piota Scardinius erythrophthalmus *prandulin Lampetra fluviatilis et planerii *psot Rutilus pigus *quajass Leuciscus cephalus *quajastr Leuciscus cephalus *rascòn Lepomis gibbosus *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 164
165
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
regin-a Lepomis gibbosus * regin-a: reginareginëtte Lepomis gibbosus * reginëtte: reginetterèina Cyprinus carpio * rèina: reginarescòn Lepomis gibbosus *riuplan Lepomis gibbosus * riuplan: aeroplanoruà Rutilus rubilio *rual Rutilus rubilio *ruanin Rutilus rubilio *russ salvàdigh Carassius auratus * russ, salvadigh: rosso, selvaticosàiva Chondrostoma soetta *salmarin Salvelinus fontinalis *salmarin ëd muntagna Salvelinus alpinus * muntagna: montagnasalmerich Salvelinus fontinalis *salmerin Salvelinus fontinalis *sandra Sander lucioperca *sanguin, sanguina Phoxinus phoxinus * sanguin: sanguignosanguiscit Phoxinus phoxinus * sanguiscit: sanguignosavèt Chondrostoma soetta *savët Chondrostoma soetta *savëtta Chondrostoma soetta *sbrufon Padogobius martensi (bonelli)* scajass Leuciscus cephalus *scajun Chondrostoma soetta *scarabin Alosa fallax nilotica *scarabin-a Alosa fallax *scassòn Padogobius martensi (bonelli) *scatsajon Padogobius martensi (bonelli) *scatsoch Padogobius martensi (bonelli) *scatson Padogobius martensi (bonelli) * scavarda Rutilus rubilio *scaverda Rutilus rubilio *sèila Cobitis bilineata *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 165
166
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
sfrigascin Phoxinus phoxinus *sgarapla Cobitis bilineata *sgrapa Cobitis bilineata *sifulot Lampetra fluviatilis * sifulot: zufolosiva Chondrostoma soetta *sivetta Chondrostoma soetta *slissot Phoxinus phoxinus *sperlan Osmerus eperlanus *spinarel Gasterosteus aculeatus * spinarel: con le spinespinareu Gasterosteus aculeatus *squajass Leuciscus cephalus *squajaz Leuciscus cephalus *squarsa-sach Sabanejewia larvata * squarsé, sach: squarciare, sacchisquarsa-sach Barbatula barbatula * squarsé, sach: squarciare, sacchisquarsa-sach Cobitis bilineata * squarsé, sach: squarciare, sacchisquarza-sach Cobitis bilineata * squarzè, sach: squarciare, sacchistiggi Chondrostoma genei *strachëtta Cobitis bilineata * straché: stancarestrarnicol Phoxinus phoxinus *strassa-sach Cobitis bilineata * strassé, sach: stracciare, sacchistrassa-soch Cobitis bilineata * strassé: stracciarestrecaltsi Chondrostoma genei *strëcc Chondrostoma genei *strëgg Chondrostoma genei *stregia Chondrostoma genei *strèigg Chondrostoma genei *strèit Chondrostoma genei *strej Chondrostoma genei *strìa Chondrostoma genei *stricc Chondrostoma genei *strigg Chondrostoma genei *striggi Chondrostoma genei *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 166
167
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
strigh Chondrostoma genei *strigia Chondrostoma genei *strij Chondrostoma genei *strija Chondrostoma genei *strilot Chondrostoma soetta *stringa Lota lota *striss Chondrostoma genei *striun Leuciscus souffia *strü Chondrostoma genei *strugiun Leuciscus souffia * strüsa-sach Cobitis bilineata * strüsé, sach: consumare, sacchistrüsu Chondrostoma genei *sturioch Acipenser naccarii et sturio *sturiun Acipenser naccarii et sturio *sturiun disarmà Huso huso # disarmà: disarmatosüsìa Cobitis bilineata *tèinca Tinca tinca *tèmal Thymallus thymallus *tëmer Thymallus thymallus *tëmmar Thymallus thymallus *tëmmer Thymallus thymallus *temru Thymallus thymallus *tèmul Thymallus thymallus *tenca, tënca Tinca tinca *tencun Tinca tinca *testun, teston Padogobius martensi (bonelli) * testun, teston: testonetimu Thymallus thymallus *tìmul Thymallus thymallus *tira fich Cobitis bilineata * tirè, fich: tirare, fichitiston Lota lota *triot Rutilus rubilio*trüta ’d mar Salmo (trutta) macrostigma * mar: mare
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 167
trüta bianca Oncorhyncus mykiss *trüta fario Salmo (trutta) trutta *trüta marmurà Salmo (trutta) marmoratus * marmurà: marmoratatrüta nustrà Salmo (trutta) marmoratus * nustrà: indigenotrüta puntinà Salmo (trutta) trutta * puntinà: puntinatatrüta salmunà Oncorhyncus mykiss * salmunà: salmonatatrütla Salmo (trutta) trutta *trütla marmurà Salmo (trutta) marmoratus * marmurà: marmoratatrütla salmunà Oncorhyncus mykiss * salmunà: salmonataturtlon Leuciscus souffia * ungiareu Thymallus thymallus *urada Rutilus pigus *urloch Lepomis gibbosus *urlogiu Lepomis gibbosus *vairun Leuciscus souffia *vardin-a Gambusia hoolbrookivaroch Leuciscus souffia * varun Phoxinus phoxinus *vernareul Phoxinus phoxinus *vernarin-a Phoxinus phoxinus *vulà Rutilus pigus *vulà Chondrostoma soetta *vulàtich Rutilus pigus *zirlèin Phoxinus phoxinus *
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 168
169
specie piemontesi *specie italiane #
abramide Abramis brama *agone Alosa fallax *alborella Al burnus alburnus alborella *alborella meridionale Alburnus albidus #alosa Alosa fallax *anguilla Anguilla anguilla *barbo canino Barbus (meridionalis) caninus *barbo europeo Barbus barbus *barbo padano Barbus plebejus *blicca Abramis bjoerkna *boccalone Micropterus salmoides *bondella Coregonus macrophthalmus *bottatrice Lota lota *cagnetto Salaria fluviatilis *carassio Carassius carassius *carpa Cyprinus carpio *carpa “a specchi” Cyprinus carpio *carpa “cuoio” Cyprinus carpio *carpa “regina” Cyprinus carpio *carpa erbivora Ctenopharyngodon idellus *carpione Salmo carpio #
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
Prontuario italiano-latino
specie piemontesi *specie italiane #
carpione Salmo carpio #cavedano Leuciscus cephalus *cheppia Alosa fallax nilotica *cobite barbatello Barbatula barbatula *cobite fluviale Cobitis bilineata *cobite mascherato Sabanejewia larvata *coregone Coregonus fera *gambusia Gambusia holbrooki *ghiozzetto Pomatoschistus canestrinii #ghiozzo, bottola Padogobius martensi *gobione Gobio gobio *lampreda comune Lampetra planeri *lampreda di fiume Lampetra fluviatilis *lampreda padana Lethenteron zanandreai #lasca Chondrostoma genei *luccio Esox lucius *lucioperca Sander lucioperca *misgurno Misgurnus fossilis *nono Aphanius fasciatus *panzarolo Knipowitschia punctatissima *passera Pleuronectes flesus *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 169
170
persico sole Lepomis gibbosus *persico trota Micropterus salmoides *pesce ago Syngnathus abaster #pesce gatto Ameiurus nebulosus *pesce gatto nero Ictalurus sp. #pesce persico reale Perca fluviatilis *pesce rosso Carassius auratus *pigo Rutilus pigus *pseudorasbora Pseudorasbora parva *rodeo Rhodeus amarus *rutilo Rutilus rutilus *salmerino alpino Salvelinus alpinus *salmerino di fonte Salvelinus fontinalis *sandra Sander lucioperca *sanguinerola Phoxinus phoxinus *savetta Chondrostoma soetta *scardola Scardinius erythrophthalmus *scazzone Cottus gobio *
siluro Silurus glanis *sperlano Osmerus eperlanus *spinarello Gasterosteus aculeatus *storione Acipenser sturio *storione cobice Acipenser naccarii *storione ladano Huso huso #stornazza Barbus (meridionalis) caninus *temolo Thymallus thymallus *tinca Tinca tinca *triotto Rutilus rubilio *trota della regina Salmo (trutta) trutta *trota fario Salmo (trutta) trutta *trota iridea Oncorhyncus mykiss *trota lacustre Salmo (trutta) trutta *trota macrostigma Salmo (trutta) macrostigma *trota marmorata Salmo (trutta) marmoratus *vairone Leuciscus souffia *
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 170
specie piemontesi *specie italiane #
able Alburnus alburnus alborella *
ablette Alburnus albidus #
alose Alosa fallax *
alose feinte Alosa fallax nilotica *
amour blanc Ctenopharyngodon idellus *
anguille Anguilla anguilla *
aphanius Aphanius fasciatus *
barbeau Barbus plebejus *
barbeau canin Barbus (meridionalis) caninus *
barbeau commun Barbus barbus *
barbette brune Ictalurus sp. #
blageon Leuciscus souffia *
bouvière Rhodeus amarus *
brème Abramis brama *
brème bordelière Abramis bjoerkna *
brochet Esox lucius *
cagnette Salaria fluviatilis *
carassin Carassius carassius *
carpe Cyprinus carpio *
chabot Cottus gobio *
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
Prontuario francese-latino
specie piemontesi *specie italiane #
chatouille Lampetra planeri *chevaine Leuciscus cephalus *corégone lavaret Coregonus fera *échatout Rutilus rutilus *éperlan Osmerus eperlanus *épinoche Gasterosteus aculeatus *esturgeon Acipenser sturio *flet Pleuronectes flesus *gambusie Gambusia holbrooki *gardon blanc Rutilus rutilus *gardon galant Rutilus pigus *gardon rouge Rutilus rubilio *gobie de Canestrini Pomatoschistus canestrinii #
gobie du Po Knipowitschia punctatissima *gobie fluviatile Padogobius martensi (bonelli) * goujon Gobio gobio *grand esturgeon Huso huso #
lamproie de rivière Lampetra fluviatilis *lamproie de Zanandrea Lethenteron zanandreai #
loche d’étang Misgurnus fossilis *
171
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 171
172
loche de rivière Cobitis bilineata *loche du Po Sabanejewia larvata *loche franche Barbatula barbatula *lotte Lota lota *omble chevalier Salvelinus alpinus *omble de fountaine Salvelinus fontinalis *ombre commun Thymallus thymallus *palée Coregonus macrophthalmus *perche commune Perca fluviatilis *perche soleil Lepomis gibbosus *perche truitée Micropterus salmoides *petite lamproie Lampetra planeri *poisson chat Ameiurus nebulosus *poisson rouge Carassius auratus *pseudorasbora Pseudorasbora parva *
rotengle Scardinius erythrophthalmus *sandre Sander lucioperca *séva Chondrostoma soetta *silure Silurus glanis *sofie Chondrostoma genei *suiffe Leuciscus souffia *sygnanthe Sygnanthus abaster #tanche Tinca tinca *truit du lac Garde Salmo carpio #truit marbrée Salmo (trutta) marmoratus *truite arc-en-ciel Oncorhyncus mykiss *truite de rivière Salmo (trutta) trutta *truite méditerranéenne Salmo (trutta) macrostigma *vairon Phoxinus phoxinus*
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 172
Adriatic sturgeon Acipenser naccarii *barbel Barbus barbus *barbel Barbus plebejus *bitterling Rhodeus amarus *black bass Micropterus salmoides *bleak Alburnus alburnus alborella *bream Abramis brama *brook barbel Barbus (meridionalis) caninus *brook lamprey Lampetra planeri *brook trout Salvelinus fontinalis *brown bullhead Ictalurus sp. #
brown trout Salmo (trutta) trutta *bull head Cottus gobio *burbot Lota lota *carp Cyprinus carpio *catfish Ameiurus nebulosus *charr Salvelinus alpinus *crucian carp Carassius carassius *Eastern mud-minnow Misgurnus fossilis *eel Anguilla anguilla *European chub Leuciscus cephalus *European minnow Phoxinus phoxinus *flounder Pleuronectes flesus *
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
Prontuario inglese-latino
freshwater blenny Salaria fluviatilis *freshwater lamprey Lampetra fluviatilis *Garda trout Salmo carpio #
German roach Rutilus rutilus *goby Padogobius martensi
goldfish Carassius auratus *grass carp Ctenopharyngodon idellus *grayling Thymallus thymallus *great sturgeon Huso huso #
green pipefish Syngnathus abaster #
gudgeon Gobio gobio *Italian orange-fin nase Chondrostoma genei *Italian orange-fin roach Rutilus rubilio *Italian soufie Leuciscus souffia *lagoon goby Pomatoschistus canestrinii #
lake shad Alosa fallax *lampern Lampetra fluviatilis *marble trout Salmo (trutta) marmoratus *Mediterranean trout Salmo (trutta) macrostigma *Mediterranean toothcarp Aphanius fasciatus *miller’s thumb Cottus gobio *minnow Gambusia holbrooki *perch Perca fluviatilis *
173
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 173
174
pike Esox lucius *pike perch Sander lucioperca *Po loach Sabanejewia larvata *Po nase Chondrostoma soetta *Po roach Rutilus pigus *Po spring goby Knipowitschia punctatissima *pollan Coregonus macrophthalmus *powan Coregonus fera *pumpkinseed Lepomis gibbosus *rainbow trout Oncorhyncus mykiss *red eye Scardinius erythrophthalmus *rudd Scardinius erythrophthalmus *sandpiper Lampetra planeri *smelt Osmerus eperlanus *
Southern Italian bleak Alburnus albidus #spined loach Cobitis bilineata *stone loach Barbatula barbatula *stone moroko Pseudorasbora parva *sturgeon Acipenser sturio *sunfish Lepomis gibbosus *tench Tinca tinca *three spined stikleback Gasterosteus aculeatus *top Gambusia holbrooki *twaite shad Alosa fallax nilotica *wels catfish Silurus glanis *white bream Abramis bjoerkna *Zanandrea’s lamprey Lethenteron zanandreai #
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 174
175
latino italiano piemontese francese inglese
PISCES AQUAE PESCI DI PESS D’EVA SALÀ, POISSONS D’EAU SEA FISHESSALSAE ACQUA SALATA PASS D’EVA SAR{A SALÉE
Alopias vulpinus pesce volpe pess vulp renard des mers thresher shark
Alosa fallax cheppia alose shad
Anthias anthias castagnola rossa anthias cardinal fish
Aphia minuta rossetto nonnat transparent goby
Argentina sphyraena argentina argentin-a argentine lesser silver smelt
Aspitrigla cuculus cappone, coccio grondin rouge red gurnard
Atherina sp. latterino giancheti prêtre sand smelt
Auxis rochei tombarello melva bullet tuna
Belone belone aguglia orphie garfish, garpike
Boops boops boga, boba boga, bogia bogue bream
Capros aper pesce tamburo pess tambur sanglier de mer boar fish
Cepola rubescens cepola cepole red bandfish
Charcarinus et squalo pess can requin sharkCharcarias sp.
Chelon labrosus bosega mullet à grosses lèvres thick-lipped greymullet
Chimera monstruosa chimera chimera rabbitfish
Citharus linguatula linguattula cithare Atlantic spotted flounder
Conger conger grongo congre conger eel
Coris julis donzella girelle rainbow wrasse
Corvina nigra corvina corb corvina fish
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 175
latino italiano piemontese francese inglese
176
Coryphaena hippurus corifena coriphène dolphinfish
Dasytis pastinaca tritone, pastinaca raia pastinague common stingray
Dentex dentex dentice denté dentex
Dicentrarchus labrax branzino, spigola bar, loup European sea bass
Diplodus vulgaris sarago saraca sar two banded seabream
Engraulis encrasicolus acciuga, alice anciua, anciuva, enciua, baricia anchois anchovy
Epinephelus guaza cernia méron grouper
Exocoetus volitans pesce volante pess vulant poisson volant fyingfish
Gadus callaria merluzzo merlüz, merlüss (bacalà, stucafiss) morue code
Gaidopsarus motella motelle shore rockingmediterraneus
Gobius niger ghiozzo gobie noir black goby
Gymnammodytes cicerello, lussotto lüsot, lüssot lançon cicerelle smooth sand lancecicerellus
Hippoglossus ippoglosso flétan halibuthippoglossus
Holocentrus ruber pesce scoiattolo poisson écureuil squirrelfish
Istiophorus albidus pesce vela atlantico voilier atlantic sailfish
Labrus sp. tordo labre wrasse
Lama nasus smeriglio taupe portbeagle
Lampris luna pesce luna pess lün-a poisson lune moon fish
Lepidopus caudatus pesce sciabola sabre argenté cuttlass fish
Lichia amia leccia liche leerfish
Lithognathus mormyrus mormora marbré striped seabream
Lophius piscatorius rana pescatrice ran-a pëscadura lotte de mer anglerfish
Maena maena menola mendole, chuscle pickarel
Maena smaris zerro fricun picarel, giarrel, pickarelgiavaron
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 176
latino italiano piemontese francese inglese
177
Makaira nigricans marlin blu makaire bleu blue marlin
Merlangius merlangus merlano merlan merlan whiting
Merluccius merluccius nasello nasel merlu hake
Micromesistius melù, potassolo potassou blue whitingpoutassou
Mobula mobular pesce diavolo diable de mer devil ray
Molva molva molva lingue ling cod
Mugil cephalus muggine muge cabot, céphale grey mullet
Mullus surmuletus triglia trij russ rouget red mullet, goatfish
Murena helena murena murène moray eel
Mustelus mustelus palombo chien de mer smooth-hound
Myliobatis aquila aquila di mare àquila ’d mar raie aigle eagle ray
Neucrates ductor pesce pilota pilote pilot-fish
Oblada melanura occhiata oblade saddled seabream
Ombrina cirrosa ombrina ombrine shi drum
Pagellus erythrinus pagello pageot becker
Pagrus pagrus pagro comune pagre rouge red porgy
Petromyzon marinus lampreda di mare lamprejun lamproie marine, sea lampreyammocète
Phycis phycis musdea, mostella mostelle forkbeard
Platichthys flesus passera di mare flet flounder
Pomatomus saltatrix pesce serra tassergal bluefish
Prionace glauca verdesca peau bleue blue pointer
Raja clavata razza raie common ray
Remora remora remora rémora remora
Rhinobates sp. pesce violino e chitarra pess viulin rhinobates guitarfish
Rhombus maximus rombo turbot turbot
Sarda sarda palamita, tonnetto tun cit bonite à dors rayè Atlantic bonito tuna
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 177
latino italiano piemontese francese inglese
178
Sardina pilchardus sarda, sardella, sardaina, sardin-a sardine pilchardsardina
Sardinella aurita alaccia allache gilt sardine
Sarpa salpa sarpa saupe salema
Scarus cretensis pesce pappagallo pess papagal scare Parrot fish
Scomber japonicus lanzardo maquereau espagnol Spanish mackerel
Scomber scombrus sgombro sgumbr maquereau macherel
Scomberesox saurus costardella balaon needlefish
Scophtalmus rombus soaso, rombo liscio barbue brill
Scorphena porcus scorfano rascasse scorpion fish
Scyliorhinus canicula gattuccio petite roussette small spotted catshark
Seriola dumerilii ricciola sériole amberjack
Serranus cabrilla perchia serran chevrette comber
Serranus hepatus sacchetto serran brown comber
Solea vulgaris sogliola sola sole sole
Sparus auratus orata dorade, daurade sea bream, gilthead
Sphyrna sp. pesce martello pess martel requie marteau hammerhead shark
Spicara flexuosa garizzo gerle blotched picarel
Spondyliosoma cantarus tanuta dorade grise black bream
Spondyliosoma cantharus cantaro dorade grise black seabream
Squalus acanthias spinarolo aiguillat dog fish
Squatina squatina squadro auge de mer angel shark
Tetrapturus albidus marlin marlin marlin blanc white marlin
Tetrapturus belone marlin del marlin méditerranéen Mediterranean Mediterraneo spearfish
Thunnus alalunga alalunga germon albacore tuna
Thymus thymus tonno tun thon tunafish
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 178
latino italiano piemontese francese inglese
179
Torpedo torpedo torpedine torpille thornback ray
Trachinus draco tracina, pesce ragno grande vive greater weaver
Trachurus trachurus suro, sugherello chinchard scad
Trachynotus glaucus leccia stella liche pompano
Triakis semifasciatus squalo leopardo requie léopard leopard shark
Trigla lucerna gallinella galinëtta grondin perlon tub gurnard
Trisopterus minutus busbana, merlüss giaun capelan poor codmerluzzetto giallo
Uranoscopus scaber pesce prete rascasse blanche stargazer
Xiphias gladius pesce spada pess ëspà, pess spa, pess capun espadon swordfish
Xyrichthys novacula pesce pettine pess pentu rason rasor fish
Zeus faber pesce san Pietro pess San Pe Saint-Pierre John dory
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 179
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 180
181
Prontuario piemontese-latino
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
specie piemontesi *specie italiane #
anciuva, anciua Engraulis encrasicolus
àquila ’d mar Myliobatis aquila mar: mare
argentin-a Argentina sphyraena
bacalà (conservato) Gadus callaria
baricia Engraulis encrasicolus
boga, bogia Boops boops
enciua Engraulis encrasicolus
fricun Maena smaris
galinëtta Trigla lucerna galinëtta: gallinella
giancheti Atherina sp. giancheti: bianchetti
lamprejun Petromyzon marinus
lüsot, lüssot Gymnammodytes cicerellus
marlin Tetrapturus albidus
merlan Merlangius merlangus
merlüss Gadus callaria
merlüss giaun Trisopterus minutus giaun: giallo
merlüz Gadus callaria
nasel Merluccius merluccius
pess can Charcarinus et Charcarias sp. can: cane
pess capun Xiphias gladius capun: cappone
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 181
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
182
pess ëspà Xiphias gladius ëspa: spadapess lün-a Lampris luna lün-a: lunapess martel Sphyrna sp. martel: martellopess papagal Scarus cretensis papagal: pappagallopess pentu Xyrichthys novacula pentu: pettinepess San Pe Zeus faber San Pe: San Pietropess spa Xiphias gladius spa: spadapess tambur Capros aper tambur: tamburopess viulin Rhinobates sp. viulin: violinopess vulant Exocoetus volitans vulant: volantepess vulp Alopias vulpinus vulp: volperan-a pëscadura Lophius piscatorius pëscadura: pescatricesaraca Diplodus vulgarissardaina Sardina pilchardussardin-a Sardina pilchardussgumbr Scomber scombrussola Solea vulgarisstucafiss (conservato) Gadus callariatrij russ Mullus surmuletus russ: rossotun Thymus thymustun cit Sarda sarda cit: piccolo
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 182
183
Prontuario italiano-latino
nomi italiani nomi latini
acciuga Engraulis encrasicolusaguglia Belone belonealaccia Sardinella auritaalalunga Thunnus alalungaalice Engraulis encrasicolusaquila di mare Myliobatis aquilaargentina Argentina sphyraenaboba Boops boopsboga Boops boopsbosega Chelon labrosusbranzino Dicentrarchus labraxbusbana Trisopterus minutuscantaro Spondyliosoma cantharuscappone Aspitrigla cuculuscastagnola rossa Anthias anthiascepola Cepola rubescenscernia Epinephelus guazacheppia Alosa fallaxchimera Chimera monstruosacicerello Gymnammodytes cicerelluscoccio Aspitrigla cuculuscorifena Coryphaena hippuruscorvina Corvina nigracostardella Scomberesox saurusdentice Dentex dentexdonzella Coris julis
gallinella Trigla lucernagarizzo Spicara flexuosagattuccio Scyliorhinus caniculaghiozzo Gobius nigergrongo Conger congerippoglosso Hippoglossus hippoglossuslampreda di mare Petromyzon marinuslanzardo Scomber japonicuslatterino Atherina sp.leccia Lichia amialeccia stella Trachynotus glaucuslinguattula Citharus linguatulalussotto Gymnammodytes cicerellusmarlin Tetrapturus albidusmarlin blu Makaira nigricansmarlin del Mediterraneo Tetrapturus belonemelù Micromesistius poutassoumenola Maena maenamerlano Merlangius merlangusmerluzzetto giallo Trisopterus minutusmerluzzo Gadus callariamolva Molva molvamormora Lithognathus mormyrusmostella Phycis phycismotella Gaidopsarus mediterraneusmuggine Mugil cephalus
nomi italiani nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 183
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
184
murena Murena helenamusdea Phycis phycisnasello Merluccius merlucciusocchiata Oblada melanuraombrina Ombrina cirrosaorata Sparus auratuspagello Pagellus erythrinuspagro comune Pagrus pagruspalamita Sarda sardapalombo Mustelus musteluspassera di mare Platichthys flesuspastinaca Dasytis pastinacaperchia Serranus cabrillapesce diavolo Mobula mobularpesce luna Lampris lunapesce martello Sphyrna sp.pesce pappagallo Scarus cretensispesce pettine Xyrichthys novaculapesce pilota Neucrates ductorpesce prete Uranoscopus scaberpesce ragno Trachinus dracopesce san Pietro Zeus faberpesce sciabola Lepidopus caudatuspesce scoiattolo Holocentrus ruberpesce serra Pomatomus saltatrixpesce spada Xiphias gladiuspesce tamburo Capros aperpesce vela atlantico Istiophorus albiduspesce violino e chitarra Rhinobates sp.pesce volante Exocoetus volitanspesce volpe Alopias vulpinuspotassolo Micromesistius poutassourana pescatrice Lophius piscatoriusrazza Raja clavata
remora Remora remoraricciola Seriola dumeriliirombo Rhombus maximusrombo liscio Scophtalmus rombusrossetto Aphia minutasacchetto Serranus hepatussarago Diplodus vulgarissarda Sardina pilchardussardella Sardina pilchardussardina Sardina pilchardussarpa Sarpa salpascorfano Scorphena porcussgombro Scomber scombrussmeriglio Lama nasussoaso Scophtalmus rombussogliola Solea vulgarisspigola Dicentrarchus labraxspinarolo Squalus acanthiassquadro Squatina squatinasqualo Charcarinus et Charcarias sp.squalo leopardo Triakis semifasciatussugherello Trachurus trachurussuro Trachurus trachurustanuta Spondyliosoma cantarustombarello Auxis rocheitonnetto Sarda sardatonno Thymus thymustordo Labrus sp.torpedine Torpedo torpedotracina Trachinus dracotriglia Mullus surmuletustritone Dasytis pastinacaverdesca Prionace glaucazerro Maena smaris
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 184
185
aiguillat Squalus acanthiasallache Sardinella auritaalose Alosa fallaxammocète Petromyzon marinusanchois Engraulis encrasicolusanthias Anthias anthiasargentine Argentina sphyraenaauge de mer Squatina squatinabalaon Scomberesox saurusbar Dicentrarchus labraxbarbue Scophtalmus rombusbogue Boops boopsbonite à dors rayé Sarda sardacapelan Trisopterus minutuscéphale Mugil cephaluscepole Cepola rubescenschien de mer Mustelus musteluschimera Chimera monstruosachinchard Trachurus trachuruschuscle Maena maenacithare Citharus linguatulacongre Conger congercorb Corvina nigracoriphène Coryphaena hippurusdaurade Sparus auratus
denté Dentex dentexdiable de mer Mobula mobulardorade Sparus auratusdorade grise Spondyliosoma cantarusespadon Xiphias gladiusflet Platichthys flesusflétan Hippoglossus hippoglossusgerle Spicara flexuosagermon Thunnus alalungagiarrel Maena smarisgiavaron Maena smarisgirelle Coris julisgobie noir Gobius nigergrande vive Trachinus dracogrondin perlon Trigla lucernagrondin rouge Aspitrigla cuculuslabre Labrus sp.lamproie marine Petromyzon marinuslançon cicerelle Gymnammodytes cicerellusliche Lichia amialiche Trachynotus glaucuslingue Molva molvalotte de mer Lophius piscatoriusloup Dicentrarchus labraxmakaire bleu Makaira nigricans
Prontuario francese-latino
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 185
186
maquereau Scomber scombrusmaquereau espagnol Scomber japonicusmarbré Lithognathus mormyrusmarlin méditerranéen Tetrapturus belonemarlin blanc Tetrapturus albidusmelva Auxis rocheimendole Maena maenamerlan Merlangius merlangusmerlu Merluccius merlucciusméron Epinephelus guazamorue Gadus callariamostelle Phycis phycismotelle Gaidopsarus mediterraneusmuge cabot Mugil cephalusmullet à grosses lèvres Chelon labrosusmurène Murena helenanonnat Aphia minutaoblade Oblada melanuraombrine Ombrina cirrosaorphie Belone belonepageot Pagellus erythrinuspagre rouge Pagrus pagruspeau bleue Prionace glaucapetite roussette Scyliorhinus caniculapicarel Maena smarispilote Neucrates ductorpoisson écureuil Holocentrus ruberpoisson lune Lampris lunapoisson volant Exocoetus volitanspotassou Micromesistius poutassouprêtre Atherina sp.
raia pastinague Dasytis pastinacaraie Raja clavataraie aigle Myliobatis aquilarascasse Scorphena porcusrascasse blanche Uranoscopus scaberrason Xyrichthys novacularémora Remora remorarenard des mers Alopias vulpinusrequie léopard Triakis semifasciatusrequie marteau Sphyrna sp.requin Charcarinus et Charcarias sp.rhinobates Rhinobates sp.rouget Mullus surmuletussabre argenté Lepidopus caudatusSaint-Pierre Zeus fabersanglier de mer Capros apersar Diplodus vulgarissardine Sardina pilchardussaupe Sarpa salpascare Scarus cretensissériole Seriola dumeriliiserran Serranus hepatusserran chevrette Serranus cabrillasole Solea vulgaristassergal Pomatomus saltatrixtaupe Lama nasusthon Thymus thymustorpille Torpedo torpedoturbot Rhombus maximusvoilier Istiophorus albiduslabre
nomi francesi nomi latini nomi francesi nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 186
187
albacore tuna Thunnus alalungaamberjack Seriola dumeriliianchovy Engraulis encrasicolusangel shark Squatina squatinaanglerfish Lophius piscatoriusAtlantic bonito tuna Sarda sardaAtlantic sailfish Istiophorus albidusAtlantic spotted flounder Citharus linguatulabecker Pagellus erythrinusblack bream Spondyliosoma cantarusblack goby Gobius nigerblack seabream Spondyliosoma cantharusblotched picarel Spicara flexuosablue marlin Makaira nigricansblue pointer Prionace glaucablue whiting Micromesistius poutassoubluefish Pomatomus saltatrixboar fish Capros aperbream Boops boopsbrill Scophtalmus rombusbrown comber Serranus hepatusbullet tuna Auxis rocheicardinal fish Anthias anthiascode Gadus callariacomber Serranus cabrilla
common ray Raja clavatacommon stingray Dasytis pastinacaconger eel Conger congercorvina fish Corvina nigracuttlass fish Lepidopus caudatusdentex Dentex dentexdevil ray Mobula mobulardog fish Squalus acanthiasdolphinfish Coryphaena hippuruseagle ray Myliobatis aquilaEuropean sea bass Dicentrarchus labraxflounder Platichthys flesusforkbeard Phycis phycisfyingfish Exocoetus volitansgarfish Belone belonegarpike Belone belonegilt sardine Sardinella auritagilthead Sparus auratusgoatfish Mullus surmuletusgreater weaver Trachinus dracogrey mullet Mugil cephalusgrouper Epinephelus guazaguitarfish Rhinobates sp.hake Merluccius merlucciushalibut Hippoglossus hippoglossus
Prontuario inglese-latino
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 187
188
hammerhead shark Sphyrna sp.John dory Zeus faberleerfish Lichia amialeopard shark Triakis semifasciatuslesser silver smelt Argentina sphyraenaling cod Molva molvamacherel Scomber scombrusMediterranean spearfish Tetrapturus belonemoon fish Lampris lunamoray eel Murena helenaneedlefish Scomberesox saurusparrot fish Scarus cretensispickarel Maena maenapickarel Maena smarispilchard Sardina pilcharduspilot-fish Neucrates ductorpompano Trachynotus glaucuspoor cod Trisopterus minutusportbeagle Lama nasusrabbitfish Chimera monstruosarainbow wrasse Coris julisrasor fish Xyrichthys novaculared bandfish Cepola rubescensred gurnard Aspitrigla cuculusred mullet Mullus surmuletusred porgy Pagrus pagrusremora Remora remorasaddled seabream Oblada melanurasalema Sarpa salpa
sand smelt Atherina sp.scad Trachurus trachurusscorpion fish Scorphena porcussea bream Sparus auratussea lamprey Petromyzon marinusshad Alosa fallaxshark Charcarinus et Charcarias sp.shi drum Ombrina cirrosashore rocking Gaidopsarus mediterraneussmall spotted catshark Scyliorhinus caniculasmooth sand lance Gymnammodytes cicerellussmooth-hound Mustelus mustelussole Solea vulgarisSpanish mackerel Scomber japonicussquirrelfish Holocentrus ruberstargazer Uranoscopus scaberstriped seabream Lithognathus mormyrusswordfish Xiphias gladiusthick-lipped grey mullet Chelon labrosusthornback ray Torpedo torpedothresher shark Alopias vulpinustransparent goby Aphia minutatub gurnard Trigla lucernatunafish Thymus thymusturbot Rhombus maximustwo banded seabream Diplodus vulgariswhite marlin Tetrapturus albiduswhiting Merlangius merlanguswrasse Labrus sp.
nomi inglesi nomi latini nomi inglesi nomi latini
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 188
189
latino italiano piemontese francese inglese
REPTILES RETTILI RÈTIL REPTILES REPTILES
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
Specie piemontesi * I nomi scritti in corsivo Specie italiane # sono stati raccolti nelle
Langhe e nel Roero
Algyroides fitzingeri # algiroide tirrenico algiroïde de Fitzinger keeled lizard
Algyroides algiroide magnifico algiroïde Dalmatiannigropunctatus # algyroides
Anguis fragilis * orbettino aringeuj, arvej, anvej, urbacieul, orvet fragile slow wormbissa süsìa, süsià, süzìa, ciüsìa,sghijat, slisaireu, surb,strumpaireul, cicigna
Chalcides chalcides * luscengola seps strié Italian three-toed skink
Chalcides ocellatus # gongilo seps ocellé, ocellated skinkcinque ocellé
Coluber gemonensis # colubro dei Balcani couleuvre des Balkans Balcan whip snake
Coluber hippocrepis # colubro ferro di cavallo couleuvre “fer à cheval” horse shoewhip snake
Coronella austriaca * colubro liscio serp, sarp coronelle lisse smooth snake
Coronella girondica * colubro di Riccioli coronelle girondine Southern smoothsnake
Cyrtodactylus kotschyi # geco di Kotschy gecko de Kotschy bent-toed gecko
Elaphe longissima * colubro d’Esculapio sarp uslera, serp uslera, couleuvre d’Esculape Aesculapian snakebiscia auslin-a, biscia uscera
Elaphe quatuorlineata # cervone couleuvre à quatre raies four-lined snake
Elaphe situla # colubro leopardino serpent léopard leopard snake
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 189
190
Emys orbicularis * tartaruga palustre bissa cupela, bissa cupera, tortue baueuse, swamp turtle,tartarüga cistude d’Europe pond tortoise
Hemidactylus turcicus # geco verrucoso gecko verruqueux Turkish gecko
Hierophis viridiflavus * biacco serp gaja, mirauda, couleuvre verte et jaune Western whip snakebissa rucheirin-na
Lacerta agilis * lucertola agile lézard des souches sand lizard
Lacerta bedriagae # lucertola di Bedriaga lézard de Bédriaga Bedriaga’s walllizard
Lacerta bilineata ramarro occidentale lajeu, vieul, lajeul, ajeul, lézard vert green lizarde viridis* leu, laverseu, laveu
Lacerta horvarthi # lucertola di Horvarth lézard de Horvarth Horvarth’s lizard
Macroprotodon colubro dal cappuccio couleuvre à capuchon hooded snakecucullatus #
Malpolon colubro lacertino couleuvre de false smooth snakemonspessolanus # Montpellier
Natrix maura * biscia viperina serp dl’eva, couleuvre vipérine viperine snake
Natrix natrix * biscia dal collare serp dl’eva, biscia ratera couleuvre à collier grass snake
Natrix tassellata * biscia tassellata bissa, biscia couleuvre dice snake
Ophisaurus apodus # pseudopo europeo orvet des Balkans leg-less lizard,glass lizard
Phyllodactylus tarantolino phyllodactyle d’Europe leaf-fingered geckoeuropaeus #
Podarcis filfolensis # lucertola di Malta laserta ’d Malta lézard de Malte Maltese wall lizard
Podarcis melisellensis # lucertola adriatica lézard adriatique Dalmatian walllizard
Podarcis muralis * lucertola muraiola liserta, laserta, lasarda, laserda, lézard des murailles wall lizardliscerta, lisarda, liserda, lüserta
Podarcis sicula * lucertola campestre liserta dij camp, laserta dij camp lézard italien Italian wall lizard
Podarcis tiliguerta # lucertola tirrenica lézard tyrrhénien Tyrrhenian walllizard
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 190
191
Podarcis wagleriana # lucertola siciliana laserta ’d Sicilia lézard sicilien Sicilian wall lizard
Psammodromus lucertola striata comune psammodrome algire largealginus # psammodromus
Tarentola mauritanica # tarantola muraiola tarente de Mauritanie moorish wall gecko
Telescopus fallax # serpente gatto couleuvre chat cat snake
Testudo hermanni # testuggine comune tartarüga ’d mar tortue d’Hermann Hermann’s tortoise
Timon lepidus # lucertola ocellata lézard ocellé jeweled lacerta
Vipera ammodytes # vipera dal corno vipère ammodyte nose-horned viper
Vipera aspis * vipera comune vìpera, vipra, aspi, scürs vipère aspic asp viper
Vipera berus * marasso vipra bera vipère péliade viper
Vipera ursinii # vipera di Orsini vipère d’Orsini Orsini’s viper
Zootoca vivipara * lucertola vivipara lézard vivipare common lizard
latino italiano piemontese francese inglese
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 191
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 192
193
Prontuario piemontese-latino
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
specie piemontesi *specie italiane #
ajeul Lacerta bilineata et viridis *anvej Anguis fragilis *aringeuj Anguis fragilis *arvej Anguis fragilis *aspi Vipera aspis *biscia Natrix tassellata *biscia auslin-a Elaphe longissima * auslin-a: degli uccellibiscia ratera Natrix natrix * ratera: dei topibiscia uscera Elaphe longissima * uscera: degli uccellibissa Natrix tassellata *bissa cupela Emys orbicularis * cupela: con la “coppa”bissa cupera Emys orbicularis * cupera: con la “coppa”bissa rucheirin-na Hierophis viridiflavus * rucheirin-a: delle roccebissa süsìa Anguis fragilis *cicigna Anguis fragilis *ciüsìa Anguis fragilis *lajeul, lajeu Lacerta bilineata et viridis *lasarda Podarcis muralis *laserda Podarcis muralis *laserta Podarcis muralis *laserta ’d Malta Podarcis filfolensis #
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 193
194
laserta ’d Sicilia Podarcis wagleriana #laserta dij camp Podarcis sicula * camp: campilaverseu Lacerta bilineata et viridis *laveu Lacerta bilineata et viridis *leu Lacerta bilineata et viridis *lisarda Podarcis muralis *liscerta Podarcis muralis *liserda Podarcis muralis *liserta Podarcis muralis *liserta dij camp Podarcis sicula * camp: campilüserta Podarcis muralis *mirauda Hierophis viridiflavus *sarp Coronella austriaca *sarp uslera Elaphe longissima * uslera: degli uccelliscürs Vipera aspis *serp Coronella austriaca *serp dl’eva Natrix maura * eva: acquaserp gaja Hierophis viridiflavus * gaja: screziataserp uslera Elaphe longissima * uslera: degli uccellisghijat Anguis fragilis *slisaireu Anguis fragilis *strumpaireul Anguis fragilis *surb Anguis fragilis *süsià Anguis fragilis *tartarüga Emys orbicularis *tartarüga ’d mar Testudo hermanni # mar: mareurbacieul Anguis fragilis *vieul Lacerta bilineata et viridis *vìpera Vipera aspis *vipra Vipera aspis *vipra bera Vipera berus *
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesi contenuti nel testo
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 194
195
Prontuario italiano-latino
nomi italiani nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
nomi italiani nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
algiroide magnifico Algyroides nigropunctatus #algiroide tirrenico Algyroides fitzingeri #biacco Hierophis viridiflavus *biscia dal collare Natrix natrix *biscia tassellata Natrix tassellata *biscia viperina Natrix maura *cervone Elaphe quatuorlineata #colubro d’Esculapio Elaphe longissima *colubro dal cappuccio Macroprotodon cucullatus #colubro dei Balcani Coluber gemonensis #colubro di Riccioli Coronella girondica *colubro ferro di cavallo Coluber hippocrepis #colubro lacertino Malpolon monspessolanus #colubro leopardino Elaphe situla #colubro liscio Coronella austriaca *geco di Kotschy Cyrtodactylus kotschyi #geco verrucoso Hemidactylus turcicus #gongilo Chalcides ocellatus #lucertola adriatica Podarcis melisellensis #lucertola agile Lacerta agilis *lucertola campestre Podarcis sicula *lucertola di Bedriaga Lacerta bedriagae #
lucertola di Horvarth Lacerta horvarthi #
lucertola di Malta Podarcis filfolensis #
lucertola muraiola Podarcis muralis *lucertola ocellata Timon lepidus #
lucertola siciliana Podarcis wagleriana #
lucertola striata comune Psammodromus alginus #
lucertola tirrenica Podarcis tiliguerta #
lucertola vivipara Zootoca vivipara *luscengola Chalcides chalcides *marasso Vipera berus *orbettino Anguis fragilis *pseudopo europeo Ophisaurus apodus #
ramarro occidentale Lacerta bilineata e viridis*serpente gatto Telescopus fallax #
tarantola muraiola Tarentola mauritanica #
tarantolino Phyllodactylus europaeus #
tartaruga palustre Emys orbicularis *testuggine comune Testudo hermanni #
vipera comune Vipera aspis *vipera dal corno Vipera ammodytes #
vipera di Orsini Vipera ursinii #
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 195
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 196
197
Prontuario francese-latino
nomi francesi nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
nomi francesi nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
algiroïde Algyroides nigropunctatus #algiroïde de Fitzinger Algyroides fitzingeri #cinque ocellé Chalcides ocellatus #cistude d’Europe Emys orbicularis *coronelle girondine Coronella girondica *coronelle lisse Coronella austriaca *couleuvre Natrix tassellata *couleuvre à collier Natrix natrix *couleuvre “fer à cheval” Coluber hippocrepis #couleuvre à capuchon Macroprotodon cucullatus #couleuvre à quatre raies Elaphe quatuorlineata #couleuvre chat Telescopus fallax #couleuvre d’Esculape Elaphe longissima *couleuvre de Montpellier Malpolon monspessolanus #couleuvre des Balkans Coluber gemonensis #couleuvre verte et jaune Hierophis viridiflavus *couleuvre vipérine Natrix maura *gecko de Kotschy Cyrtodactylus kotschyi #gecko verruqueux Hemidactylus turcicus #lézard adriatique Podarcis melisellensis #lézard de Bédriaga Lacerta bedriagae #lézard de Horvarth Lacerta horvarthi #lézard de Malte Podarcis filfolensis #
lézard des murailles Podarcis muralis *lézard des souches Lacerta agilis *lézard italien Podarcis sicula *lézard ocellé Timon lepidus #lézard sicilien Podarcis wagleriana #lézard tyrrhénien Podarcis tiliguerta #lézard vert Lacerta bilineata e viridis*lézard vivipare Zootoca vivipara *orvet des Balkans Ophisaurus apodus #orvet fragile Anguis fragilis *phyllodactyle d’Europe Phyllodactylus europaeus #psammodrome algire Psammodromus alginus #seps ocellé Chalcides ocellatus #seps strié Chalcides chalcides *serpent léopard Elaphe situla #tarente de Mauritanie Tarentola mauritanica #tortue baueuse Emys orbicularis *tortue d’Hermann Testudo hermanni #vipère péliade Vipera berus *vipère ammodyte Vipera ammodytes #vipère aspic Vipera aspis *vipère d’Orsini Vipera ursinii #
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 197
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 198
199
Prontuario inglese-latino
nomi inglesi nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
nomi inglesi nomi latini
specie piemontesi *specie italiane #
Aesculapian snake Elaphe longissima *asp viper Vipera aspis *Balcan whip snake Coluber gemonensis #Bedriaga’s wall lizard Lacerta bedriagae #bent-toed gecko Cyrtodactylus kotschyi #cat snake Telescopus fallax #common lizard Zootoca vivipara *Dalmatian algyroides Algyroides nigropunctatus #Dalmatian wall lizard Podarcis melisellensis #dice snake Natrix tassellata *false smooth snake Malpolon monspessolanus #four-lined snake Elaphe quatuorlineata #glass lizard Ophisaurus apodus #grass snake Natrix natrix *green lizard Lacerta bilineata e viridis *Hermann’s tortoise Testudo hermanni #hooded snake Macroprotodon cucullatus #horse shoe whip snake Coluber hippocrepis #Horvarth’s lizard Lacerta horvarthi #Italian three- toed skink Chalcides chalcides *Italian wall lizard Podarcis sicula *jeweled lacerta Timon lepidus #keeled lizard Algyroides fitzingeri #
large psammodromus Psammodromus alginus #leaf-fingered gecko Phyllodactylus europaeus #leg-less lizard Ophisaurus apodus #leopard snake Elaphe situla #Maltese wall lizard Podarcis filfolensis #moorish wall gecko Tarentola mauritanica #nose-horned viper Vipera ammodytes #ocellated skink Chalcides ocellatus #Orsini’s viper Vipera ursinii #pond tortoise Emys orbicularis *sand lizard Lacerta agilis *Sicilian wall lizard Podarcis wagleriana #slow worm Anguis fragilis *smooth snake Coronella austriaca *Southern smooth snake Coronella girondica *swamp turtle Emys orbicularis *Turkish gecko Hemidactylus turcicus #Tyrrhenian wall lizard Podarcis tiliguerta #viper Vipera berus *viperine snake Natrix maura *wall lizard Podarcis muralis *Western whip snake Hierophis viridiflavus *
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 199
03_dizionario2005 129-200 24-11-2005 14:49 Pagina 200
201
latino italiano piemontese francese inglese
AVES UCCELLI USEJ, AUSEJ OISEAUX BIRDS
Specie piemontesi * I nomi scritti in corsivo Specie italiane # sono stati raccolti nelle Specie accidentali ✧ Langhe e nel Roeroo di passaggio
Accipiter gentilis * astore farchëtun, farchëtass, farctun, autour des palombes Northern gos hawkcapastr, capastrun, astur, stur
Accipiter nisus * sparviere farcat, fercat, sparavel, sparavè, épervier d’Europe Eurasian sparvé, sparavé dle pàssure, sparrowhawk bërtavel, ganivel
Acrocephalus cannareccione rè dij russigneuj, rè dj’ arsigneuj, arundinaceus * crè-crè, beca-canëtti, catatrapla,
rich e pòvar, pòvar-sciur rousserolle turdoïde great reed warbler
Acrocephalus forapaglie pajareul lusciniole à moustached warblermelanopogon * castagnolo moustaches
Acrocephalus pagliarolo massacan, risirin phragmite aquatique aquatic warbler paludicola ✧
Acrocephalus cannaiola passra dël cane o dël caune, rousserolle verderolle marsh warblerpalustris * verdognola passra ëd lësca, lëscarin-a
sübiarela, lëscarin-a dlecàusse reusa
Acrocephalus forapaglie massacan, pajareul phragmite des joncs sedge warblerschoenobaenus *
Acrocephalus cannaiola lëscarin-a, canavrusa, canaviëtta rousserolle effarvatte reed warblerscirpaceus *
Actitis hypoleucos * piro piro piccolo balota, cristofu, sbiri d’eva, chevalier guignette common sandpiperpivi d’eva, becassin dle roche, bërlandot, stagnin striscia bianca
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 201
202
Aegithalos caudatus * codibugnolo tüpinèt, taschèt, tascat, mésange à longue queue long-tailed titquaturzin, quaterzin, nanì, butruèt, cueta, cuëtta, cua lunga, cua ’d cüjè, man-i ’d cüjè, ce-cech,ce-cèt, ceu-ceu, cicèt, ciacèt, chieu-chieu, cassalasu, scassa-asu, munieta, muniëtta, patnin-a
Aegolius funereus # civetta capogrosso sivëttun ëd muntagna, chouette de Tengmalm Tengmaml’s owlsivìtula ëd muntagna, suëtta dle càusse bianche
Aegypius monacus # avvoltoio monaco vutur nèir vautour noir black vulture
Alauda arvensis * allodola lòdura, lòdula, lòdüla, lodna, alouette des champs sky larklodra, ludnin, lodnin, lulu, leudna, lüghin-a, alauda, traciola, traciora, straciola
Alca torda ✧ gazza marina gaj ëd mar, martin-a pingouin torda razorbill
Alcedo atthis * martin pescatore merla pëschera, merla pasquera, martin pêcheur common merla biuvà, merlu pëscadur, d’Europe kingfischermerlu pëscarin, merlu pascheur, merlu pëscau, merlu pescav, pëschera, paschera, ciapapess, martin, martin pija pess, seren-a, seren-a d’eva, siren-a, sirena, sutaquin, gnurgnot, busun cit, pëscamartin, pescapess, verderam
Alectoris barbara # pernice sarda përnis sardagneula perdrix gambra Barbary partridge
Alectoris graeca * coturnice përnis ëd muntagna, perdrix bartavelle rock partridgebertavela d’Usta, bertavela d’osta, përnis culumban-a, culumban-a, coturna, coturnis, cinca, përnis gaja, gaja, pernis grossa, cirlich
Alectoris rufa * pernice rossa përnis russa, pernis marenga, perdrix rouge red-legged partridgemarenga, marenca, përnis gaja, bertavela dle Langhe, bertavela, perniun, russa, gamba russa, guastesa
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 202
203
Anas acuta ✧ codone burchëtta, furchëtta, cularin-a, canard pilet Northern pintail gulëtta, cudun, cua ’d rùndula
Anas clypeata * mestolone palèt, col verd, col vert, cassürot, canard souchet Northern shovelerania ’d dera, ania col vert,co-vert, spatola, cazurun
Anas crecca # alzavola ania greca, ania d’Egit, gargot, sarcelle d’hiver common tealgurgot, garganela, garganel, gargané, sarslot d’invern
Anas formosa ✧ alzavola asiatica sarcelle élégante Baikal teal
Anas penelope ✧ fischione ania sübiarin-a, ania sübiarola, canard siffleur Eurasian wigeoncurlì, bisu, bëcassun, testa russa
Anas platyrhyncos * germano reale canart, canar, anra, ania servaja, canard colvert mallandania funda, ania dël cularin, ania du col verd, ania du fularin
Anas querquedula * marzaiola sarslot, saslot, saslèt, sarzlot, sarcelle d’été garganeygarganel ëd primavera, sarzlot da istà, chërra, rasghin, gargané
Anas strepera # canapiglia murëttin, ania ’d muntagna, canard chipeau gadwallpigneul
Anser albifrons ✧ oca lombardella oca macià oie rieuse white-fronted goose
Anser anser ✧ oca selvatica oca sarvaja, oca salveja pe reusa oie cendrée greylag goose
Anser erythropus ✧ oca lombardella oca servaja cita oie naine lesser white-frontedminore goose
Anser fabalis ✧ oca granaiola oca salvaja oie des moissons bean goose
Anthus campestris * calandro strubiun, piurusa, cërlach, pipit rousseline tawny pipitludrin, piulin
Anthus cervinus ✧ pispola golarossa cërlach dël col russ, vainëtta russa pipit à gorge rousse red-throated pipit
Anthus pratensis # pispola vainëtta dij pra, vainëtta dij pipit farlouse meadow pipitcamp, vaineta dij mèj, vainëtta dël mej, squissëtta, uvin-a, turdin-a, durdin-a
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 203
204
Anthus spinoletta * spioncello vainëtta d’eva, vainëtta pipit spioncelle water pipit’d muntagna, vainëtta dij giass, gresëtta, grasin-a, sisì d’aqua, vissëtta
Anthus trivialis * prispolone vainëtta, raj, sisì, durdin, pipit des arbres tree pipitdurdin-a, turdin-a, turdina, bicagiò
Apus apus * rondone pivi, piv, piva, pivu, pibi, bivu, martinet noir common swift sbiri, esbiri, espiri, martinèt,rundun, bibi, undrinun
Apus melba * rondone maggiore pivi gross, rundun gross, martinet à ventre blanc Alpine swiftrè dij pivi, rè dle roche
Apus pallidus * rondone pallido pivi gris, rundulun martinet pâle pallid swift
Aquila chrysaetos * aquila reale àquila, àquila real, aghìa, àvia, aigle royal golden eagleèga, oja, èula, àigla
Aquila clanga ✧ aquila anatraia àquila dr’anie aigle criard spotted eaglemaggiore
Aquila pomarina ✧ aquila anatraia aquilota aigle pomarine lesser spotted eagleminore
Aquila rapax ✧ aquila delle steppe aigle ravisseur tawny eagle
Ardea cinerea * airone cenerino airun, airun gris, eirun, nerun, héron cendré grey herongiacu tënner, lirun, giacu d’eva, sgulgia, sgulgiun
Ardea purpurea * airone rosso airun russ, lirun russ, ciapa ran-e héron pourpré purple heron
Ardeola ralloides * sgarza ciuffetto cifulot, sgurghëtta grisa crabier chevelu Squacco heron
Arenaria interpres ✧ voltapietre vira-pere tournepierre à collier ruddy turnstone
Asio flammeus ✧ gufo di palude sivëttun, sivitulun, sivitulun-a, hibou des marais short-eared owlsìvitula ëd montagna
Asio otus * gufo comune ciù, aciù, ciuch, ciut, s-ciut, hibou moyen-duc long-eared owls-ciüss, düsu cit, uruch, ciuch ëd muntagna, sciuitun
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 204
205
Athene noctua * civetta sivìtura, sivìtula, sìtula, siuëtta, chevêche d’Athena little owlsiaitola, siàtula, suëtta, süëtta, süëttra, servìtula, sciuëtta, svìtura, sivëtta, suìtura, suìta, suità, süvëtta, suëttra, zivìtura, zivìtula, ciuëtta, ciù, ciuvita, ciuvëtta, civëtta, civìtura, crüvela, cuchëtta, crivela, crivì, crüì, nòciula, sgüëtta
Aythya ferina * moriglione col russ, testass, cavajer fuligule milouin common pochard
Aythya filigula * moretta murëtta, ania marin-a, ania nèira, fuligule morillon tufted duck ania mora, ajassola dla crësta, muratsun, mureta
Aythya marila ✧ moretta grigia murëtta grisa, ajassola fuligule milouinan greater scaup
Aythya nyroca * moretta tabaccata murëttun, russin-a, murèt, fuligule nyroca ferruginous duckpëscarola, saslot d’Egit,sarslot d’Egit
Bombycilla garrulus ✧ beccofrusone durin, usel dij sent ann, jaseur boréal Bohemian waxwingusel ëd la freid, zoch
Bonasa bonasia * francolino di monte fasanot, franculin, albèina, gélinotte des bois hazel grousegëlinota, galinota, berna
Botaurus stellaris * tarabuso capunass, giacu, sgurgiun, butor étoilé great bitternbëccassun, trumbun, bütur, bütor, pitu salvaj, sgulgin
Branta bernicla ✧ oca colombaccio oca dla culan-a bernache cravant brent goose
Bubo bubo * gufo reale uluch, luch, uruch, auruch, grand-duc d’Europe eagle owlavruch, grandüch, düch, düsu, diàvul ëd muntagna, diavu dij bosch, ciuch real, toni duss, usel cravé, diavun ëd montagna, dügh, dügu, luruch, urluch, luch, povra dona
Bubulcus ibis * airone guardabuoi lirun furesté, lirun frusté héron garde-boeuf cattle egret
Bucephala clangula ✧ quattrocchi gargot, garrot, quatreuj garrot à oeil-d’or common goldeneye
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 205
206
Burhinus oedicnemus # occhione curatun, scuratun, tarlüch, oedicnème criard stone-curlewterlüch, starlüch, lëvratin, lëvrot, lëvrutin, levratun, terlüru, arlu, turlu, testunot, stërlüch, gambalevrot, crüì, lëvrasseul, lëvrassè, levr vuloira
Buteo buteo * poiana bundrà, pundrà, büsar, pujana buse variable common buzzard
Buteo lagopus ✧ poiana calzata büsar caussà buse pattue rough-legged buzzard
Buteo rufinus ✧ poiana codabianca büsar dla cua bianca, buse féroce long-legged buzzard
bundrà cua bianca
Calandrella calandrella calandrin-a, vainëtta cita, alouette calandrelle short-toed larkbrachydactyla * piurusa cita
Calcarius lapponicus ✧ zigolo di Lapponia urtulan dij pra bruant lapon lapland bunting
Calidris ferruginea ✧ piovanello chichì bécasseau cocorli curlew sandpiper
Calidris maritima ✧ piovanello violetto chichì viulèt bécasseau violet purple sandpiper
Calidris melanotos ✧ piro piro pettorale chichì macià bécasseau tacheté pectoral sandpiper
Calidris minuta ✧ gambecchio grièt, sgürabursot, grijèt, bécasseau minute little stintgrijat, gilardinëtta
Calidris alba ✧ piovanello tridattilo gireu, giaravel bécasseau sanderling sanderling
Calidris alpina ✧ piovanello gireu, grieu bécasseau variable dunlin
pancianera
Calidris canutus ✧ piovanello maggiore chichì, sbiri d’eva, bërlandot bécasseau maubèche red knot
Calidris temminckii ✧ gambecchio nano grièt cit bécasseau de Temminck Temminck’s stint
Calonectris diomedea # berta maggiore puffin cendré Cory’s shearwater
Caprimulgus succiacapre carcababi, scanababi, cavarcababi, engoulevent d’Europe European nightjareuropaeus * baras-c, barassa, burassa, barasa,
ciuciavache, anguja vent, bucascia,bucalarga, sciatevla
Carduelis cannabina * fanello linot, fanèt, fanat, fanin, finèt, linotte mélodieuse linnetfarinel, giajèt, giajat, fanel, tarin ëd muntagna
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 206
207
Carduelis carduelis * cardellino cardlin, scarslin, scarzlin, carlin, chardonneret élégant goldfinchcarlegn, cardulin, gardlin,sgarzlin, ravanin, ravarin
Carduelis chloris * verdone vërdun, verdun, vërdulin, verdier d’Europe greenfinchamarot, lamurot, lamarot, gialdun
Carduelis flammea * organetto tarin ëd mar, urganèt, cardinalin, sizerin flammé common redpollfanel ëd la regin-a, tarin cit
Carduelis flavirostris * fanello nordico fanèt ëd muntagna linotte à bec jaune twite
Carduelis spinus * lucarino lügarin, lücarin, lücherin, legurin, tarin des aulnes siskintaren, tarin, vernairin, vërdin, vigurin, virafeuje, legurin, ligurin, nigurin, rigurin
Carpodacus erythrinus ✧ ciuffolotto scarlatto cifulot russ roselin cramoisi common rosefinch
Certhia brachydactyla * rampichino rampièt, rampicat, rampichèt, grimpereau short-toed rampighin, rampignat, rampighèt, des jardins treecreeperpich gris, scorsairin, scorsarìa
Certhia familiaris * rampichino alpestre rampicat ëd muntagna, grimpereau des bois common rampighèt ëd muntagna treecreeper
Cettia cetti * usignolo di fiume arsigneul d’eva, bouscarle de Cetti Cetti’s warblerarsigneul ëd le lësche
Charadrius fratino fratin, fra Steu, spetanot gravelot à collier Kentish ploveralexandrinus * interrompu
Charadrius dubius * corriere piccolo curentin, bivi, curatin cit, steu cit petit gravelot little ringed plover
Charadrius hiaticula ✧ corriere grosso stevun, stevu, sterun, curatun, grand gravelot great ringed ploverpivè durà, arlurot
Charadrius morinellus # piviere tortolino curetin, curatin, pivè d’istà, pluvier guignard mountain dotterelpivé ’d cutüra
Chlidonias hybridus # mignattino piombato pivi d’eva guifette moustac whiskered tern
Chlidonias mignattino cucalin-a, pivi d’eva pe russ, guifette leucoptère white-winged blackleucopterus * alibianche pivi d’eva dj’ale bianche tern
Chlidonias niger * mignattino cucaj, cucalin-a, muniëtta, guifette noire black ternculumbin, valval, ania muniëtta
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 207
208
Ciconia ciconia * cicogna bianca sigogna, seigogna, zigogna cicogne blanche white stork
Ciconia nigra * cicogna nera sigogna nèira cicogne noire black stork
Cinclus cinclus * merlo acquaiolo merlu d’eva, merlu ’d pëschera, cincle plongeur white-throated merlu pasquer, merla pasquera, dippermerlu pëscheur, piumbin,piungin, piungiun
Circaetus gallicus * biancone falchèt bianch, àquila dla testa circaète Jean-le-Blanc short-toed eaglegrossa, àquila bianca, àquila buschin-a, pundrà grossa
Circus aeruginosus * falco di palude falchèt d’eva, gramijè busard des roseaux marsh harrier
Circus cyaneus ✧ albanella reale falchèt dij rat, ratè Saint Martin hen harrier
Circus macrourus ✧ albanella pallida ratè bianch busard pâle pallid harrier
Circus pygargus * albanella minore falchèt gris, falchèt russ, raté cit busard cendré Montagu’s harrier
Cisticola juncidis * beccamoschino pita muschin, lëscarin-a rigà, cisticole des joncs zitting cisticolarisareu
Clamator glandarius # cuculo dal ciuffo cucu dla scaparücia coucou geai great spotted cuckoo
Clangula hyemalis ✧ moretta codona ania dla cua lunga harelde boréalis long-tailled duck
Coccothraustes frosone frisun, bech dür, tür bech, grosbec cassenoyaux hawfinchcoccothraustes * frunsun, frusun, dürbech,
gross bech, bech gross,düribech, sfrisun, cassalinsole
Coccyzus americanus ✧ cuculo americano cucu american, coulicou à bec jaune yellow-billed cucu dël bech giaun cuckoo
Colinus virginianus * colino della Virginia usel american colin de Virginie Northern bobwhite
Columba livia * piccione selvatico, culumb turè, curumb turè, pigeon biset rock pigeoncolombo selvatico, culumb ëd cassin-a, bisel, colomba bisèt, piviun
Columba oenas * colombella culumb sarvaj cit, culumb dël pigeon colombin stock pigeongaràmbule, culumb ëd montagna, culumb dij pertüs, culumb rucairin, garavlot, puviun sarvaj
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 208
209
Columba palumbus * colombaccio culumb favè, favè, culumbass, pigeon ramier wood pigeonculumb dël cularin, culumb sarvaj, favass, puviun, tigun
Coracias garrulus * ghiandaia marina gaj marin, gaj ëd marin-a, rollier d’Europe European rollergaj marengh, serenun
Corvus corax * corvo imperiale crov, cruvass, corv, cruv, cruvacc grand corbeau common raven
Corvus corone cornix * cornacchia grigia curnajass gris, curnajaz gris, corneille mantelée hooded crow quarnajass, squarnajass, cruass gris, curnaja, curnajaza, curnajun, curnajin, curnagia, curnagiun, cruassa, curnach, curnach d’eva, curnagiu murné
Corvus corone corone * cornacchia nera curnajass nèir, cruass nèir, corneille noire carrion crowcruassa nèira, curnaja nèira
Corvus frugilegus ✧ corvo crov, cròuv, cruv, corv, cruvass, corbeau freux rookcurnagiu negro, scurbat
Corvus monedula * taccola curnajass cit choucas des tours Eurasian jackdaw
Coturnix coturnix * quaglia quaja, caja caille des blés common quail
Crex crex # re di quaglie rè da quaje râle des genêts corn crake
Cuculus canorus * cuculo cucu, cüch, cü, ciüch, coucou gris common cuckoocuchèt, cucuch
Cursorius cursor ✧ corrione biondo curatun biund courvite Isabelle cream-coloured curser
Cygnus columbianus cigno minore cign cit cygne de Bewick Tundra swan(bewickii) ✧
Cygnus cygnus ✧ cigno selvatico cign sarvaj, sign servaj cygne chanteur whooper swan
Cygnus olor * cigno reale cign, sign cygne tuberculé mute swan
Delichon urbica * balestruccio cübianch, cülbianch, martlèt, hirondelle des fenêtre house martinmartlè, martlot, martlera, ravaireul, ravaireu, riundulun, rucheirin, rucairin, rucaireul ëd le roche, rùndula bianca, darden
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 209
210
Dendrocopos leucotos picchio piuns bianch, piunz bianch pic à dos blanc white-backed(Picoides) # dorsobianco woodpecker
Dendrocopos major picchio rosso pich russ, pich gaj, pich dël pic épéiche great spotted(Picoides) * maggiore cül russ, pich dra testa russa, woodpecker
picatass, picateucc, picheti, pich fassà, cotagaja, brëtta russa
Dendrocopos medius picchio rosso pich mesan pic mar middle spotted (Picoides) # mezzano woodpecker
Dendrocopos minor picchio rosso pich cit, piunz cit, pichèt, pic épéichette lesser spotted (Picoides) * minore pichèt ëd muntagna woodpecker
Diomedea exulans ✧ albatro urlatore albatros hurleur snowy albatross
Dryocopus martius * picchio nero pich nèir, piunz nair, picatass nèir, pic noir black woodpecker pich berta, pich ëd muntagna
Egretta alba # airone bianco airun bianch, lirun bianch, grande aigrette great white egret maggiore sgarzëtta, sgarsëtta
Egretta garzetta * garzetta aigrëtta, lirun cit, egreta, egrëtta, aigrette garzette little egretsgurghëtta bianca, sgurghëtta pe giaun, sgulgeta bianca,airun bianch cit
Elanus coeruleus ✧ nibbio bianco nibi bianch élanion blanc black-shouldered kite
Emberiza caesia ✧ ortolano grigio urtulan gris bruant cendrillard Cretzschmar’s bunting
Emberiza cia * zigolo muciatto fanèt, fanin, barbisin, barbisun, bruant fou rock bunting ambra grisa, spiuns, spiunsa, spiunsin-a, spiunsun, spiunz, mitilene, zip, sippa, zippa, sìa da cane
Emberiza cirlus * zigolo nero zìbula, zizì, zisì, barbisa, spiunz, bruant zizi cirl bunting spiunza, terassot ëd muntagna, sìa nustrà, sìa mora, zìa nustrà
Emberiza citrinella * zigolo giallo gianèt, giaunèt, gialèt, ambra, bruant jaune yellowhammercit ëd vigna, terazot, terasot, terassot, mijarola, miarola, pajera, spajera, taragnola
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 210
211
Emberiza hortulana * ortolano urtulan, urtlan, urtranin, limbrü, bruant ortolan ortolan bunting
lijabrü, liabrü, terairola, tirabüs
Emberiza zigolo golarossa passra dla testa bianca bruant à calotte pine buntingleucocephalos ✧ blanche
Emberiza zigolo capinero passra dij can bruant mélanocéphale black-headed melanocephala # bunting
Emberiza pusilla ✧ zigolo minore urtulan cit bruant nain little bunting
Emberiza rustica ✧ zigolo boschereccio passra dij bosch bruant rustique rustic bunting
Emberiza schoeniclus * migliarino di palude passra ’d lësca, scrivan, piunza bruant des roseaux reed bunting
Erithracus rubecula * pettirosso piciuruss, patruss, pet russ, rougegorge familier European robinpitruss, picèt, pedruss, peciuruss, pitiuruss, peruruss, fiucareu, sbisèt, uscé dla crusa
Falco biarmicus # lanario farcun faucon lanier lanner falcon
Falco columbarius ✧ smeriglio farcat dër passre, faucon émerillon merlinfalchèt ’d muntagna
Falco eleonorae # falco della regina falcun ëd la regin-a faucon d’Eléonore Eleonora’s falcon
Falco naumanni # grillaio farcat dij grij faucon crécerellette lesser kestrel
Falco peregrinus * pellegrino farcun, falcun, farcat dij culumb faucon pèlerin peregrine falcon
Falco subbuteo * lodolaio farcat ëd muntagna, faucon hobereau Eurasian hobbyfarchèt ëd muntagna, scriveu
Falco tinnunculus * gheppio crivela, chirvela, grivela, crübia, faucon crécerelle common kestrelcrüela, farchèt dle tur, scandajëtta, farcat russ, farcat muschetà, gianivel, filarel, falchèt dij campanej, falchèt dij campanin, farchèt dër lodure
Falco vespertinus # falco cuculo uslè, farcat dla gamba russa, faucon kobez reed-footed falconfalchèt ëd le càusse russe, farchèt dij pe russ, farchèt sënnerin
Ficedula albicollis * balia dal collare alëttin, alëttin dël col bianch gobemouche à collier collared flycatcher
Ficedula hypoleuca ✧ balia nera alëttin nèir, livia nèira gobemouche noir pied flycatcher
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 211
212
Ficedula parva ✧ pigliamosche ciapamusche cit gobemouche nain red-breastedpettirosso flycatcher
Fratercula artica ✧ pulcinella di mare macareux moine Atlantic puffin
Fringilla coelebs * fringuello fringuel, franguel, frangulèt, pinson des arbres chaffinch friangulat, frangaj, frangeul, frangoj, franguj, frengaj, frëngul, schinsun, spëtaciot, spëtasiot, ciuchèt, cìncer, cinciunin, cinciunìu, quinquin, cin-cin, vsun
Fringilla peppola franguj ëd muntagna, muntan, pinson du Nord bramblingmontifringilla ✧ franguel muntanin, muntagnin,
arpan, passra ’d muntagna, muntan russ
Fulica atra * folaga pula ciapin-a, pula ciapinera, foulque macroule common cootpula fola, fola, ciapin-a, ciapin, ciapinera, muta, muta dla crësta
Fulmarus glacialis ✧ fulmaro fulmar boréal Northern fulmar
Galerida cristata * cappellaccia ludnun, upada, lodna curidura, cochevis huppé crested larklodna caplüa, caplun-a, caplüa, parücia, prücia, caparücia, scaparücia, capüssin-a, lodra capüssin-a, lodra pasturuna, pascturun
Gallinago gallinago * beccaccino becassin, bëcassin, becasegn, bécassine des marais common snipebecasign, tnivlot, bëcassin tnivlot, bëcassin cridaire, biscascin, sgniplin
Gallinago media ✧ croccolone lumbarda, lumbard, gnip, sgnip, bécassine double great snipesgnèp, sgnepun, gnèp,bëcassin sgnèp, bëcassin marsench, bëcassin lumbard, gnip lumbard, mesa bëcassa
Gallinula chloropus * gallinella d’acqua pula d’eva, pula da eva, pula gallinule poule-d’eau moorhend’ava, pula orba, pulè d’eva, puleta, pulëtta, galin-a d’aqua, grintun
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 212
213
Garrulus glandarius * ghiandaia gaja, gaj, ghè, gè, ga, bërtun, geai des chênes Eurasian jaybertu, cassanus, gaja mata, berta russa
Gavia arctica ✧ strolaga mezzana usel du mar, corn bech drit plongeon arctique black-throated diver
Gavia immer ✧ strolaga maggiore mergun, corn gross, fratun plongeon imbrin great Northern diver
Gavia stellata ✧ strolaga minore corn plongeon catmarin red-throated diver
Gelochelidon nilotica # sterna zampe nere coca, pivi pe nèir sterne hansel gull-billed tern
Glareola pratincola # pernice di mare pernis ëd mar glaréole à collier Oriental pratincole
Glaucidium civetta nana sivìtura cita, servìtula cita, chevêchette d’Europe pygmy owlpasserinum * suëtta cita
Grus grus ✧ gru grüa, grü grue cendrée common crane
Gypaetus barbatus # gipeto àquila arpìa, àigla arpìa, gypaète barbu lammergeierarpi, àula, aghìa ’d la barba, uslun
Gyps fulvus # grifone tamisiè, vutur, grifun vautour fauve Eurasian griffon vulture
Haematopus beccaccia di mare galin-a ’d mar huîtrier pie Eurasian ostralegus # oystercatcher
Haliaetus albicilla ✧ aquila di mare àquila ’d mar, èula ’d mar, pygargue à queue white-tailed eagleòja ’d mar blanche
Hieraaetus fasciatus # aquila del Bonelli aigle de Bonelli Bonelli’s eagle
Hieraaetus pennatus ✧ aquila minore aquilot aigle botté booted eagle
Himantopus Himantopus * cavaliere d’Italia curatun, scuratun, gambitun, échasse blanche black-winged stilt sgambëttun, sivaliè
Hippolais icterina ✧ canapino maggiore massalau, ciaucin, ciaucin ëd hypolaïs ictérine icterine warblerla gula bianca, canavrota dla cana o cauna, canavrota grossa
Hippolais polyglotta * canapino ciaucin cit hypolaïs polyglotte melodious warbler
Hirundo daurica * rondine rossiccia riùndula russa hirondelle rousseline red-rumped swallow
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 213
214
Hirundo rustica * rondine rùndula, riùndula, riundulin-a, hirondelle rustique crag martinriùndura, riundurin-a, rundanin-na, rundun-a, ràndula, randulin-a, rendulin-a, rùnduna, ariunduna, usel dra Madona, vulundranin-na, pundrin-a
Hydrobates pelagicus # uccello usel ëd San Pe, usel dla tempesta océanite tempête European delle tempeste storm-petrel
Ixobrychus tarabusino orientale blongiois mandchou Schrenck’s little eurhythmus ✧ bittern
Ixobrychus minutus * tarabusino füs, sgurghëtta, do, du, blongiois nain little bitternairun cit, lirun cit, blungius
Jynx torquilla * torcicollo storzacol, torsacol, storsacol, torcol fourmilier wryneckstortacol, sturtacol, pitafurmije, coltort, tortacol, magherscia, biroch
Lagopus mutus * pernice bianca arbënna, arbinia, calavrin-a, lagopède alpin ptarmiganerbënna, calavria, calabria, calandria, calandra, culumbada, përnis ëd muntagna, përnis bianca, përnis culumbà, culumbà,gialabria, bianca, biancun
Lanius collurio * averla piccola gabiosna bissunera, dergna pie-grièche écorcheur red-backed shrikebüssunera, dergna d’invern, dergna giassera, dergna cita, farvala giassà, farvala ajassa, farvala jassà, jassà farvala, s-ciunca büssunera, büssunera, spagassa, gaviurna ajazera, gavurna ajassera, gabiusna mesan-a,gavurnëtta, gavurna biscajora, gavurna lajassera
Lanius excubitor ✧ averla maggiore dergna, dernia, derna, dargna, pie-grièche grise great grey shrikedergna s-ciunga, s-ciunsa, s-ciunza, s-ciunca, siunga, burnera, gavurna,gavurnëtta, gaburna, gavurna
biscajora, gabiurna, gabiusna,
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 214
215
cabiurna, gabiorna, gabiosna, gabiusna grisa, gaviurna, farvala, dergna berta, ujassa, mülinera, spagassa mülinera, stragatsa,ujassa
Lanius minor * averla cenerina dergna duminican-a, pie-grièche à poitrine lesser grey shrikegabiusna duminican-a, rosegabiusna grisa, derna duminican-a, stragatsa murnera
Lanius senator * averla capirossa dergna ajassera, farvala russa, pie-grièche à woodchat shrikederna ’d la testa russa, gabiosna tête roussebërtera, gabiusna russa, dergna russa, burnera russa,spugassa, s-ciunga russa
Larus argentatus ✧ gabbiano reale muliné real, rè dij muliné, goéland argenté herring gullrè dij scanapess
Larus audouinii # gabbiano corso goéland d’Audouin Audouin’s gull
Larus cachinnans * gabbiano reale muliné real, uchèt goéland leucophé yellow-legged gullmediterraneo
Larus canus ✧ gavina muliné bech giaun, goéland cendré common gulluchëtta bech giaun,
Larus fuscus ✧ zafferano sgarëttun, uchëtta ’d mar goéland brun lesser black-backed gull
Larus genei # gabbiano roseo muliné reusa, uchëtta reusa goéland railleur slender-billed gull
Larus melanocephalus # gabbiano corallino uchin testa nèira, muliné gross mouette mélanocéphale Mediterranean gull
Larus minutus ✧ gabbianello uchin, uchëtta cita mouette pygmée little gull
Larus ridibundus * gabbiano comune uchëtta ëd mar, muliné, mirinè, mouette rieuse black-headed gullgabian, pëscarola, pescamarten, piscarulun
Limicola falcinellus ✧ gambecchio frullino grièt, sgürabursot bécasseau falcinelle broad-billed sandpiper
Limosa lapponica ✧ pittima minore sübiareul cit, bëccassin russ, barge rousse bar-tailed godwitborda cita
Limosa limosa * pittima reale sübiareul, sübisrel, borda barge à queue noire black-tailed godwit
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 215
216
Locustella luscinioides * salciaiola locustelle luscinioïde Savi’s warbler
Loxia curvirostra * crociere bech an crus, bech-stort, bec-croisé des sapins common crossbillbech turzü, bech crusià
Loxia leucoptera ✧ crociere fasciato bech an crus fassà bec-croisé bifascié two-barred crossbill
Lullula arborea * tottavilla lüdvigh, lüdvich, ludvin, luduìn, alouette lulu wood larktaragna, sübiarola, petrunila, ludrin ëd muntagna
Luscinia megarhynchos * usignolo russigneul, rusigneu, rusigneul, rossignol philomèle rufous nightingalerusgneul, risgneul, arsgneu, arzigneul, rusgneu, arsigneul, arsigneu, lisigneu, rësgneu
Luscinia svecica # pettazzurro gorzbleu, stomi bleu, sterni bleu gorgebleue à miroir bluethroat
Lymnocryptes frullino vulèt, bëcassin vulèt, vulat, bécassine sourde Jack snipeminutus ✧ bëcassin du bèch cürt, bëcassin
surd, sculabursot, pëscarola
Melanitta fusca ✧ orco marino ania nèira macreuse brune velvet scoter
Melanitta nigra ✧ orchetto marino ania nèira cita, ania bërtavlera macreuse noire common scoter
Melanocorypha calandra calandrun, rè dle lodne, alouette calandre calandra larkcaladra # calandra, calandria
Mergus albellus ✧ pesciaiola pëscarin, fratin harle piette smew
Mergus merganser ✧ smergo maggiore erlun, erlu, arlu, ania vërda, harle lièvre goosanderpuncial, uchëtta ’d mar, uchëtta marenga
Mergus serrator ✧ smergo minore pëscarot, dent da rastel, harle huppé red-breastedfüs marin merganser
Merops apiaster * gruccione ghepiè, rucaireul, gabiosna ëd guêpier d’Europe European bee-eatermarin-a, grüciun, crüciun, gabiusna ëd marin-a, seren-a dij pra, vëspajeu, pija vespe, vespè
Miliaria calandra * strillozzo predicatur, tüpin, tipin, ambrun, bruant proyer corn buntingambun, cantarìs, cantarin, urgaj, miardun, mijardun, strioss, striascia,cantabari, machèt, pradireu
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 216
217
Milvus migrans * nibbio bruno nibi nèir, nëbbi nèir, farchèt milan noire black kite
Milvus milvus # nibbio reale nibi, nëbbi, milan, nibi real milan royal red kite
Monticola saxatilis * codirossone cuaruss gross, cuaruss bué, monticole de roche rock thrushpassra sulitaria russa, ciüss russ, cuarussun, cuvabuè, bué
Monticola solitarius * passero solitario passra bleu, arpan, passra monticole bleu blue rock thrushsulitaria bleu, merlu bleu, merlu ’d roca, ciüss bleu, pàsula
Montifringilla nivalis * fringuello alpino arpan, passra ’d muntagna, niverolle alpine snow finchfranguj ëd muntagna, fringuel ëd la fioca, schinsun ëd muntagna, muntan
Morus bassanus ✧ sula fou de Bassan Northern gannet
Motacilla alba * ballerina bianca bualin-a, buarin-a, balarin-a, bergeronette grise white wagtailbalarin-na, balarin-a bianca, balarin-a grisa, buvarin-a, buvarota, buarota, tërmura cua, bualijn-a, buarota, balarin-a ’d furnel, balarin-a dël culèt, balarin-a dël cular, fratin-a, culumbin-a
Motacilla cinerea * ballerina gialla bualin-a giana, buarin-a giana, bergeronette des grey wagtailbalarin-a giauna, balarin-a vërda, ruisseauxbalarin-a grisa, puvrin-a, giaunëtta, batacua, batcua
Motacilla flava * cutrettola puvrin-a, balarin-a vërda, bergeronette blue-headedbualin-a verda printanière wagtail
Muscicapa striata * pigliamosche cich-cich, cich, ciarèt, grisusa, gobemouche gris spotted flycatcherlicia, livia, seta-mai, pita mutass, ciapa musche, alëttin gris, grisëttin-a
Neophron percnopterus # capovaccaio rüscaciè vautour percnoptère Egyptian vulture
Netta rufina # fistione turco ania türca, ania d’Egit, nette rousse red-crested pochardania dla scüffia, testa russa, saslò d’Egit bech russ
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 217
218
Nucifraga caryocatactes * nocciolaia gaj ëd muntagna, gaj fol, cassenoix moucheté spotted nutcrackerghè ëd muntagna, rampanus, tigriè, rumpanus, cassanus,gaja nisciulera
Numenius arquata ✧ chiurlo bëcassun, curlì courlis cendré common curlew
Numenius phaeopus ✧ chiurlo piccolo bëcassunot, ciurlot, courlis corlieu whimbrelcurlì cit, pulin d’eva
Numenius tenuirostris ✧ chiurlottello sigurun, sigurot courlis à bec grêle slender-billed curlew
Nycticorax nycticorax * nitticora arvun, gnach, quach bihoreau gris night heron
Oenanthe hispanica # monachella cülbianch ëd marin-a, traquet oreillard black-earedgriva ’d marin-a wheatear
Oenanthe oenanthe * culbianco cübianch dij mutass, cübianch traquet motteux Northern wheatearëd tèra, carcatëppe, ciüciatap, ciüciatep, cübianch dle mote, pitamote, pignatè, ravaireu
Oriolus oriulus * rigogolo aurieu, urieul, urieu, avieu, Loriot d’Europe golden oriolebëccafigh, cücafì, garabé, garba, garbà, garbè, garbèu, garbu, gherbè, galbè, merlu garapè, merlu garabé, merlu galbrè, merlun ghërbé, merlu rubé, luriot, sgarbé, sgarbèu, scalumbèu, scalumbess, cumpare peru, barba peru, ardsan, ardzan, raghiun
Otis tarda ✧ otarda pitu sarvaj, utarda, utisarda outarde barbue great bustard
Otus scops * assiolo ciuch, ciucot, ciucatin, chiu-chiu, petit-duc scops Eurasian scops owlduseuil, duseul, dusseul, toni, düsin, düghin, sciseu, sciscià
Oxyura leucocephala ✧ gobbo rugginoso ania d’invern, ania rüsnenta érismature à tête white-headed duckblanche
Pandion haliaetus ✧ falco pescatore àquila pëscadura, àquila balbuzard pêcheur ospreybüscatiera
Panurus biarmicus # basettino ussarin, barbisun, cassalasu panure à moustaches bearded titcülnèir
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 218
219
Parus ater * cincia mora testa mora cita, capüssin-a grisa, mésange noire coal titcassalasu gris, cincimora, prüssa cita
Parus caeruleus * cinciarella testa bleu, testa mora bleu, mésange bleue blue tittesta mora savujarda, prücia bleu, lerda bleu, lerda cita, cincia, prüssa cita ’d muntagna, sbuta, speransin-a
Parus cristatus * cincia dal ciuffo prücia dla chësta, parucin-a dla mésange huppée crested titcaparussa, prüssa crëstà, scüfiëtta
Parus major * Cinciallegra testa mora, testa nèira, testa mura, mésange charbonnière great titcincirirì, cibibì, ciribìu, ciribiri, ciribibì, cinciarda, liarì, liavì, cassalasu, parüssin-a, parìciula grossa, scìnsula, lerda, parüssin-a, parocia, scaparocia, parucëtta, prüssa grossa, prüsa, prücia bleu, parasseura, pita avije, cassalasun, viarì, paricciola, parascieu, sparüsla, sprüscla, sparisciula, cipabé, cinciribiscula, tàcaj-seu
Parus montanus * cincia bigia alpestre capüssin-a ’d muntagna, mésange boréale willow titparìciula, priciula, prüssa cita ’d muntagna, prücia cita ’d muntagna, testa mora cita ’d muntagna
Parus palustris * cincia bigia capüssin-a, parucin-a, parücia, mésange nonnette marsh titsìnsula, s-cingrënà, s-cinchërna, prüssa mülinera,cinciribìscula grisëtta
Passer domesticus * passera europea pàssura, pàssua, passra, passrera moineau domestique house sparrow
Passer domesticus passera d’Italia passurot, passarot, passrot, moineau cisalpin Italian sparrowitaliae * passerot, passra, passra turela,
passra turëtta, passra ’d müraja, passarin, passarot da pajè
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 219
220
Passer hispaniolensis * passera sarda passra sardagneula moineau espagnol Spanish sparrow
Passer montanus * passera mattugia passra marenga, passra dij sales, moineau friquet Eurasian tree sarsin, pàssura ’d muntagna, sparrow pajera, passerot dij mujè, passarot ëd sals, passarot ëd sales, passarot ëd muntagna, passarëtta, passarin, passarin muntagnin, passarin ëd rassa cita, passarin campagneu, passarin gambareu, passra dij bosch, cirich, miarin-a, miarol-a, mairin-a
Pelecanus pellicano pelican, ania ’d marin-a, pélican gris pink-backed pelicanonocrotalus ✧ ania ’d mar
Perdix perdix * starna përnis grisa, pernisc grisa, perdrix grise grey partridgepërnisëtta, përgnun, garëtta, përnis, sterna, sterlëtta
Pernis apivorus * falco pecchiaiolo tartan, furcat bondrée apivore Western honey-buzzard
Petronia petronia * passera lagia passarun, passrun, moineau soulcie rock sparrowpasarun marench
Phalacrocorax marangone cormoran huppé shagaristotelis # dal ciuffo
Phalacrocorax carbo * cormorano crov marin, curnajass ëd mar, grand cormoran great cormorantcurnach d’eva
Phalacrocorax pygmeus # marangone minore crov marin cit cormoran pygmée pygmy cormorant
Phasianus colchicus * fagiano comune fasan, fasan durà, fasan ëd faisan de Colchide common pheasantla Cina, fasan gentil
Philomachus pugnax ✧ combattente sivalié müt, gambadin, gambëtta, combattant varié ruffsgambëttun
Phoenicopterus ruber# fenicottero fiamengh flamant rose greater flamingo
Phoenicurus ochruros * codirosso cuaruss, buciard dij roch, rougequeue noir black redstartspazzacamino passra nèira, cuarussot, cuarussèt,
cuarussa muntagnin-a, cuaruss ’d muntagna
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 220
221
Phoenicurus codirosso cuaruss, cua russa, cua ’d feu, rougequeue à front blanc common redstartphoenicurus * buciard, staira, murnireu,
arsigneul ëd müraja
Phylloscopus bonelli * luì bianco tüicc, tuich, tuì, tuin, ticin, pouillot de Bonelli Bonelli’s warblerciaucin ëd la gula bianca
Phylloscopus collybita * luì piccolo ciaucin, cin-cin, bechin, tuich cit, pouillot véloce common chiffchafftuicc cit, usel du bür, usel marghè
Phylloscopus sibilatrix * luì verde tuich verd, tuicc verd pouillot siffleur wood warbler
Phylloscopus trochilus ✧ luì grosso ciaucin gross, liavì pouillot fitis willow warbler
Pica pica * gazza ajassa, ajaza, barta, berta, jassa, pie bavarde black-billed magpiegasa, gassa, scarpìa, cëcca, lajassa, lavassa, ghèja
Picoides tridactylus # picchio tridattilo pic tridactyle three-toed woodpecker
Picus canus # picchio cenerino piuns gris, piunz gris pic cendré grey-headed wood-pecker
Picus viridis * picchio verde piunz verd, piuns verd, pich vert, pic vert green woodpecker piunz galinè, picass, picassa, picatass verd, pich real, pich marches, picusson, picareura, picrelas, pichërlan, pula, catlinun, picun
Platalea leucorodia * spatola cüciar, cassülun spatule blanche Eurasian spoobill
Plectrophenax nivalis ✧ zigolo delle nevi urtulan ëd la fioca, bruant des neiges snow buntingterassot ëd muntagna
Plegadis falcinellus * mignattaio sterlüch nèiru ibis falcinelle glossy ibis
Pluvialis apricaria ✧ piviere dorato pivié durà, piviè ëndurà, pluvier doré European goldenpivié real, pivé, püvé plover
Pluvialis squatarola ✧ pivieressa gambëttun pluvier argenté grey plover
Podiceps auritus ✧ svasso cornuto fratun grèbe esclavon Slavonian grebe
Podiceps cristatus * svasso maggiore büssun, busun, burichèt, grèbe huppé great crested grebeborda grossa, cassasot, cassasut, àussa cül ëd marin-a, svass
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 221
222
Podiceps grisegena ✧ svasso collorosso burdun grèbe jougris red-necked grebe
Podiceps nigricollis ✧ svasso piccolo brüsa balin, borda cita grèbe à cou noir black-necked grebe
Porphyrio porphyrio # pollo sultano pula nèira talève sultane purple swamphen
Porzana parva # schiribilla pulita, pulëtta, pulëtta d’eva, marouette poussin little crakegambe vërde
Porzana porzana * voltolino gilardin-a, gelardin-a, girardin-a, marouette ponctuée spotted crakegherardin-a, galinëtta
Porzana pusilla ✧ schiribilla grigiata puleta, gilardin-a cita, marouette de Baillon Baillon’s crakepulëtta d’ava grisa
Prunella collaris * sordone ciafeu, ciafò, barbabuch, fulera, accenteur alpin Alpine accentor paruel, punsumè, matarot, matelot
Prunella modularis * passera scopaiola barbisa, carbunè, vitunëtta, accenteur mouchet hedge accentorvitunèt, grisareul, vitunèt
Prunella montanella# passera scopaiola barbisa accenteur montanelle Siberian accentorasiatica
Ptyonoprogne rupestris * rondine montana riùndula ’d muntagna, hirondelle des rochers crag martinbargu, dardun
Puffinus assimilis ✧ berta minore fosca puffin semblable little shearwater
Puffinus yelkouan ✧ berta minore puffin yelkouan Levantine shearwater
Pyrrhocorax graculus * gracchio alpino vissi, gioja ’d muntagna, ancioja, chocard à bec jaune yellow-billed ancioja du bech russ, choughcioja ’d muntagna
Pyrrhocorax gracchio corallino cioja, gioja, cioja bech russ, crave à bec rouge red-billed choughpyrrhocorax * lanciava, ciava, ciàves, ciàres,
ciavel, ciüaja, curnajass cit
Pyrrhula pyrrhula * ciuffolotto cardinal, canònich, pëssianus, bouvreuil pivoine bullfinchpiuvan-a, papagal ëd muntagna, butareu, cifulot, gaj ëd muntagna, teuf, teup, psoch, sübiot, usel ëd la fioca
Rallus aquaticus * porciglione ral, raj d’eva, raj d’aqua, râle d’eau water railpiumbin-a, arasch, aras-c, gilardun, gilardun-a, galinëtta, grügnèt, purcigliun, pursclun
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 222
223
Recurvirostra avocetta avocette élégante pied avocetavosetta ✧
Regulus ignicapillus * fiorrancino steilin, steilin ëd muntagna, roitelet à triple firecreststèila d’or, stèila d’or, steilëtta, bandeaupresident, quatreuj, burgnat
Regulus regulus * regolo galëtta, giajèt, regin-a, quatreuj, roitelet huppé goldcrestdamin-a, burgnat, burgnè, burgnèt, stèila d’or, stèila giauna, steilëtta, steilin-a d’or, uslin dël frèd, pislin,marunin, curagius, pita pin, usel dij pin, usel musca
Remiz pendulinus * pendolino pendulin, cij, ciji, buta, rémiz penduline penduline titbutina, bursareu
Riparia riparia * topino martlot, martlin, martlat, hirondelle de rivages sand martinmartlera, cübianch, randulin-a ëd muntagna, randulin-a dël roche
Rissa tridactyla ✧ gabbiano tridattilo uchëtta bianca mouette tridactyle kittiwake
Saxicola rubetra * stiaccino pita mote, pita mutass, tarier des près whinchattesta ’d mort, punta ’d melia
Saxicola torquata # saltimpalo punta ’d melia, pita mutass, tarier pâtre common stonechatpita mote
Scolopax rusticola * beccaccia bëcassa, galinassa, bëcaza, bécasse des bois Eurasian woodcockbisgascia, sgnepla
Serinus citrinella * venturone canarin ëd muntagna, venturon montagnard citril finch
canarin ëd Savoja, vërdulin
Serinus serinus * verzellino sverslin, sniss, snis, sverzlin, serin cini European serinvërdunot, usel dël varne, vërzerin, sgarzerin, sverzelin, canarin, serin
Sitta europaea * picchio muratore mata buch, putija buch, sittelle torchepot wood nuthatchpich müradur, piunz miradur,piuns bleu, piunz bleu, pichèt, pich senerent, pich bleu, piangin, piungin, peciot, piciot, peciotu,pich piuns, pich guliard, guliard, cieu-cieu
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 223
224
Somateria mollissima ✧ edredone eider à duvet common eider
Steganopus tricolor ✧ falaropo di Wilson phalarope de Wilson Wilson’s phalarope
Stercorarius parasiticus ✧ labbo cagassiè labbe parasite Artic skua
Stercorarius skua ✧ stercorario maggiore grand labbe great skua
Stercorarius longicaudatus * labbo codalunga labbe à longue queue long-tailed skua
Stercorarius pomarinus ✧ stercorario mezzano uchëtta nèira labbe pomarin pomarine skua
Sterna albifrons * fraticello pëscarin, valval, culumbin, sterne naine little ternpivi passarin, pivi pëscarin
Sterna bengalensis # sterna di Rüppel sterne voyageuse lesser crested tern
Sterna fuscata ✧ rondine di mare scura sterne fouligineuse sooty tern
Sterna hirundo* sterna comune pëscarin, scanapess, scanapass, sterne pierregarin common ternrundun ëd mar, rùndula ’d mar, valval, culumbin, pivi culumbin, pivi scanapess, marin, uchëtta, sterna, sternin, pëscarulin
Sterna sandvicensis # beccapesci pëscarin, becapess crëstà sterne caugek sandwich tern
Streptopelia decaocto * tortora dal collare tùrtura, tùrtula, tùrtula dël tourterelle turque Eurasian collaredfularin, piviuneta ’nëlarà dove
Streptopelia turtur * tortora tùrtura sarvaja, turdra sarvaja, tourterelle des bois turtle doveturtulin-a, durdal, dordla
Strix aluco * allocco ciüss, suitun, süitun, uruch, chouette hulotte tawny owluluch, luch, luluch, lulup, diavlot, gianavel, genavel cravé
Strix uralensis # allocco degli Urali chouette de l’Oural Ural owl
Sturnus roseus ✧ storno roseo merlu reusa, merlu ’d marin-a, étourneau roselin rosy starlingsturn ëd marin-a, sturnel ëd marin-a
Sturnus unicolor # storno nero sturn nèir étourneau unicolore spotless starling
Sturnus vulgaris * storno sturn, sturnel, strunel, strünel, étourneau sansonnet common starling stürnel, sturnin, birlu, furmicun
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 224
225
Sylvia atricapilla * capinera capnèir, capner, capnair, fauvette à tête noire blackcapcapnegher, capnejer, bërtaguin, testanèira, bërtaguin capnèir, capnegru, capnegar, cannegru
Sylvia borin * beccafico canavrola, canavrota, canaviòira, fauvette des jardins garden warblercanavrota grossa, canavrota grisa, becafì, bëccafì, pitafigh, pitafì, rè dle canavrote
Sylvia cantillans * sterpazzolina buscarlin-a, buscarleta, fauvette passerinette Subalpine warblercanavrota barbisa
Sylvia communis * sterpazzola canavrola grisa, canavrota grisa, fauvette grisette commoncanavrusa, canavrola, canaviòira, whitethroatedbianchèt
Sylvia conspicillata * sterpazzola di canavrota fauvette lunettes spectacled warblerSardegna
Sylvia curruca * bigiarella scalavrin-a, canavrota dij büssun, fauvette babillarde lesser whitethroatedbërtaguin, scanavrin-a, ciciareta, cantanot
Sylvia hortensis * bigia grossa sbrugliunun, sbruliunun, capnèir fauvette orphée Orphean warblergross, capnèir ëd muntagna
Sylvia melanocephala * occhiocotto, passra dla testa nèira, fauvette mélanocéphale Sardinian warblerocchio rosso capnèir parpèila russa
Sylvia nisoria * bigia padovana bianchëttun fauvette épervière barred warbler
Sylvia sarda * magnanina sarda vitunëtta russa sardagneula fauvette sarde Marmora’s warbler
Sylvia undata * magnanina vitunëtta russa fauvette pitchou Dartford warbler
Tachybaptus ruficollis * tuffetto piumba, piumbin, àussa cül, grèbe castagneux little grebebusun cit, caciasot, gnurgnot
Tadorna ferruginea ✧ casarca casarca tadorne casarca ruddy shelduck
Tadorna todorna # volpoca ania russa, arlechin-a, tadorne de Belon common shelduckcanard d’invern
Tetrao tetrix * fagiano di monte fasan ëd muntagna, coch ëd tétras lyre black grousemuntagna, coch ëd brujera, gal ëd muntagna, furcel
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 225
226
Tetrao urogallus # gallo cedrone siri, gal ëd muntagna nèir, grand tétras Western capercailliebertu, fasan nèirgalin-a (femmina)
Tetrax tetrax # gallina prataiola utarda cita, utardin-a, outarde canepetière little bustardgalin-a sarvaja, fasanela, utisarda cita
Threskiornis ibis sacro ibis ibis sacré sacred ibisaethiopicus ✧
Tichodroma muraria * picchio muraiolo picaroche, pich ëd la mort, tichodrome échelette wallcreeperpich mürau, mürau, pich ëd j’ale russe, pich mürèt, pich ëd müraja, picatass dël roche, piunz ëd miragna, picatücc, picatun, usel liri, liri embucau, parpajun, pich ëd muntagna, seren-a ’d müraja, usel dij ciuchè, usel ëd la Trinità, becaragn, paruel, reusa dël dèiru, ingigné dël dèiru, seren-a ’d müraja, reusa ’d müraja, rampighin ëd müraja
Tringa erythropus ✧ totano moro cravëtta chevalier arlequin spotted red shank
Tringa glareola ✧ piro piro curetin, trentin, ciuchëtta d’eva chevalier sylvain wood sandpiperboschereccio
Tringa nebularia ✧ pantana gambëttun, sübiareul gambe chevalier aboyeur common vërde greenshank
Tringa ochropus ✧ piro piro culbianco bëcassin cübianch, chevalier culbianc green sandpipercübianch d’eva
Tringa stagnatilis ✧ albastrello curentin, gambëttin, chevalier stagnatile marsh sandpiperbëcassin cülbianch, pìu-pìu cit
Tringa totanus * pettegola tutù, tütü, fulun, coch, gambëtta chevalier gambette common redshankviperin-a, brìndes, usel da eva
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 226
227
Troglodytes troglodytes * scricciolo rè cit, piciraj, picirè, cit rè, reot, troglodyte mignon wrenriutin, reatel, sent rübb, rè castagnà,rè castagnèt, rè castëgn, rè castegna, beu ’d Natal, beu gross, nusin, fiucareu, ririn ëd la fioca, ririn dij sces, rè dj’ usej, rè dij büssun, rap cit, ciupin-a fassin-e, rabalocc, rabala, rè bala, berbala, rè cucula, rè crüciu, rè crüa
Turdus iliacus ✧ tordo sassello grivëtta, griva russa, russëtta, grive mauvis redwinggriva d’invern, griva sübiarin-a, griva sübiulin-a, griva sübiarela, griva sübiareula, griva sübiarola, sübiarel, sübiarela, sübiarola, sübiulot, sübiulin-a, uslach, slach, s-clach, grisëtta, cursin, starnin
Turdus merula * merlo merlu, marlu, merl, merlo, merle noir blackbirdciroca (femmina)
Turdus naumanni cesena fosca griva grive à ailes rousses dusky thrusheunomus ✧
Turdus obscurus ✧ tordo oscuro griva nèira, griva cübianch, grive obscure eyebrowed thrushcübianch ëd le roche
Turdus philomelos * tordo bottaccio grivot, griva cëcca, griva sëcca, grive musicienne song thrush griva dël genèiver, griva dij snaivr, grivla, turd, tord, turd nustrà, durd
Turdus pilaris* cesena grivass ëd muntagna, cua nèira, grive litorne fieldfareciach-ciach, ciciaca, ciaciara, ciaciass, griva genevrin-a, viscarda
Turdus ruficollis tordo golanera grive à gorge noire dark-throated atrogularis ✧ thrush
Turdus torquatus * merlo dal collare griva savujarda, ciach-ciach, merle à plastron ring ouzelcia-ciach, cia-ciat, ciaciara, cua nèira, merlu ’d muntagna, viscardin, viscardin-a, merlu dël cularin, cua néira
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 227
228
Turdus viscivorus * tordella griva, grivass, grivaz, grivun, grive draine mistle thrusharen-a, arën-na, argajun, cerass, sgher, griviun
Tyto alba * barbagianni dama, dona, bela dona, effraie des clochers barn owldama da pajè, barbagian, povra dona, puvromu, carmatu, bela dama
Upupa epops * upupa lipuput, lipupù, pupu, pupù, huppe fasciée hoopoepüpu, püpüt, pupurela, pupò, lupupa, püpla, picareusa,capüssa, pütta, püta, üpìa, ùpia
Uria aalge ✧ uria guillemot de Troïl common guillemot
Vanellus gregarius ✧ pavoncella gregaria vanneau sociable sociable lapwing
Vanellus vanellus * pavoncella paunassa, pavunassa, gran pivié, vanneau huppé Northern lapwing pivié duminican, domenichen, galinëtta, vanel, vanëtta, vanèt, pavuncela, büst ëd fer
Zoothera dauma ✧ tordo dorato griva durà grive dorée White’s thrush
latino italiano piemontese francese inglese
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 228
229
Prontuario piemontese-latino
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
specie piemontesi * - specie italiane #specie accidentali o di passaggio ✧
aciù Asio otus *aghìa Aquila chrysaetos *aghìa dla barba Gypaetus barbatus #àigla arpìa Gypaetus barbatus # arpìa: arpiaaigrëtta Egretta garzetta *airun Ardea cinerea *airun bianch Egretta alba # bianch: biancoairun bianch cit Egretta garzetta * bianch, cit: bianco, piccoloairun cit Ixobrychus minutus * cit: piccoloairun gris Ardea cinerea * gris: grigioairun russ Ardea purpurea * russ: rossoajassa Pica pica *ajassola Aythya marila ✧ajassola dla crësta Aythya filigula * crësta: crestaajaza Pica pica *alauda Alauda arvensis *albèina Bonasa bonasia *alëttin Ficedula albicollis *alëttin dël col bianch Ficedula albicollis * col bianch: collo biancoalëttin gris Muscicapa striata * gris: grigio
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 229
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
alëttin nèir Ficedula hypoleuca ✧ nèir: neroamarot Carduelis chloris *ambra Emberiza citrinella *ambra grisa Emberiza cia * grisa: grigiaambrun Miliaria calandra *ambun Miliaria calandra *amurot Carduelis chloris *ancioja Pyrrhocorax graculus *ancioja du bech russ Pyrrhocorax graculus * bech russ: becco rossoanguja vent Caprimulgus europaeus * anguja vent: ingoia ventoania ’d dera Anas clypeata *ania ’d mar Pelecanus onocrotalus ✧ mar: mareania ’d marin-a Pelecanus onocrotalus ✧ marin-a: marinaania ’d muntagna Anas strepera # muntagna: montagnaania ’d muntagna Anas strepera # muntagna: montagnaania bërtavlera Melanitta nigra ✧ bërtavlera: chiacchierinaania col vert Anas clypeata * col vert: collo verdeania d’Egit Anas crecca # Egit: Egittoania d’Egit Netta rufina # Egit: Egittoania d’invern Oxyura leucocephala ✧ invern: invernoania dër cularin Anas platyrhyncos * cularin: collarinoania dla cua lunga Clangula hyemalis ✧ cua lunga: coda lungaania dla scüffia Netta rufina # scüffia: cuffiaania du col verd Anas platyrhyncos * col verd: collo verdeania du fularin Anas platyrhyncos * fularin: fazzolettinoania funda Anas platyrhyncos * funda: profondaania greca Anas crecca #ania marin-a Aythya filigula * marin-a: marinaania mora Aythya filigula * mora: scuraania muniëtta Chlidonias niger * muniëtta: monachellaania nèira Melanitta fusca ✧ nèira: nera
230
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 230
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
ania nèira Aythya filigula * nèira: neraania nèira cita Melanitta nigra ✧ nèira cita: nera piccolaania rüsnenta Oxyura leucocephala ✧ rüsnenta: color ruggineania russa Tadorna todorna # russa: rossaania sübiarin-a Anas penelope ✧ sübiarin-a: che fischiaania sërvaja Anas platyrhyncos * sërvaja: selvaticaania sübiarola Anas penelope ✧ sübiarola: che fischiaania türca Netta rufina # türca: turcaania vërda Mergus merganser ✧ vërda: verdeanra Anas platyrhiyncos *àquila Aquila chrysaetos *àquila ’d mar Haliaetus albicilla ✧ mar: mareàquila arpìa Gypaetus barbatus # arpìa: arpiaàquila bianca Circaetus gallicus *àquila büscatiera Pandion haliaetus ✧àquila buschin-a Circaetus gallicus * buschin-a: dei boschiàquila dla testa grossa Circaetus gallicus *àquila dr’anie Aquila clanga ✧ anie: anitreàquila pëscadura Pandion haliaetus ✧ pëscadura: pescatriceàquila real Aquila chrysaetos * real: realeaquilot Hieraaetus pennatus ✧aquilota Aquila pomarina ✧aras-c Rallus aquaticus *arasch Rallus aquaticus *arbënna Lagopus mutus *arbinia Lagopus mutus *ardsan, ardzan Oriolus oriulus *aren-a Turdus viscivorus *arën-na Turdus viscivorus *argajun Turdus viscivorus *ariunduna Hirundo rustica *
231
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 231
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
arlechin-a Tadorna tadorna * arlechin-a: arlecchinaarlu Mergus merganser ✧arlu Burhinus oedicnemus #arlurot Charadrius hiaticula ✧arpan Fringilla montifringilla ✧arpan Monticola solitarius *arpan Montifringilla nivalis *arpi Gypaetus barbatus #arsgneul Luscinia megarhyncosarsigneul d’eva Cettia cetti * eva: acquaarsigneul ëd le lësche Cettia cetti * lësche: erba di paludearsigneul ëd müraja Phoenicurus phoenicurus * müraja: muroarsigneul, arsigneu Luscinia megarhynchos *arvun Nycticorax nycticorax *arzigneul Luscinia megarhynchos *astur Accipiter gentilis *àula Gypaetus barbatus #aurieu Oriolus oriulus *auruch Bubo bubo *ausel ëd la fioca Pyrrhula pyrrhula * fioca: neveàussa cül ëd marin-a Podiceps cristatus * aussa cül, marin-a: alza culo, mareàussa cül Tachybaptus ruficollis * aussé, cül: alzare, sedereavìa Aquila crysaetos *avieu Oriolus oriulus *avruch Bubo bubo *balarin-a Motacilla alba * balè: ballarebalarin-a ’d furnel Motacilla alba * furnel: comignolobalarin-a bianca Motacilla alba *balarin-a dël cular Motacilla alba * cular: collarebalarin-a dël culèt Motacilla alba * culèt: collettobalarin-a giauna Motacilla cinerea * giauna: gialla
232
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 232
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
balarin-a grisa Motacilla alba * grisa: grigiabalarin-a vërda Motacilla flava * vërda: verdebalarin-na Motacilla alba * balè: ballarebalota Actitis hypoleucos * balota: pallottolabalta Actitis hypoleucos *baras-c Caprimulgus europaeus *barassa, barasa Caprimulgus europaeus *barba peru Oriolus oriulus * barba, Peru: zio Pietrobarbabuch Prunella collaris * barba: ziobarbagian Tyto alba * barba: ziobarbisa Emberiza cirlus * barbis: baffibarbisa Prunella modularis * barbis: baffibarbisin Emberiza cia * barbisin: baffettibarbisun Emberiza cia * barbisun: grandi baffibarbisun Panurus biarmicus # barbisun: grandi baffibargu Ptyonoprogne rupestris *barta Pica pica *batacua Motacilla cinerea * bate, cua: battere, codabatcua Motacilla alba * bate, cua: battere, codabeca- canetti Acrocephalus arundinaceus * beca, canetti: becca, cannebëcafì, becafì Sylvia borin * bëcchè, fi: beccare, fichibëcafigh Oriolus oriulus * bëcchè, fi: beccare, fichibecapess crëstà Sterna sandvicensis # bëcchè, pess: beccare, pescibecaragn Tichodroma muraria * bëcchè: beccarebecasegn, becasign Gallinago media ✧ bëcchè: beccarebëcassa, bëcaza Scolopax rusticola * bëcchè: beccarebëcassin cübianch Tringa ochropus ✧ cü bianch: culo biancobëcassin cridàire Gallinago gallinago *bëcassin cülbianch Tringa stagnatilis ✧ cül bianch: culo biancobëcassin du bech cürt Lymnocriptes minutus ✧ bech curt: becco corobëcassin ëd le roche Actitis hypoleucos * roche: rocce
233
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 233
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
bëcassin lumbard Gallinago media ✧ lumbard: lombardobëcassin marsench Gallinago media ✧ marsench: di montagnabëcassin russ Limosa lapponica ✧ russ: rossobëcassin sgnèp Gallinago media ✧bëcassin surd Lymnocriptes minutus ✧ surd: sordobëcassin tnivlot Gallinago gallinago *bëcassin vulèt Lymnocryptes minutus ✧ vulèt: che volabecassin, bëcassin Gallinago gallinago * bëcchè: beccarebëcassun Anas penelope ✧ bëcchè: beccarebëcassun Botaurus stellaris * bëcchè: beccarebëcassun Numenius arquata ✧ bëcchè: beccarebëcassunot Numenius phaeopus ✧ bëcchè: beccarebech an crus Loxia curvirostra * bech, crus: becco, crocebech an crus fassà Loxia leucoptera ✧ bech, crus, fassà: becco, croce, fasciatobech crusià Loxia curvirostra * bech crusià: becco crociatobech dür Coccothraustes coccothraustes * bech dür: becco durobech gross Coccothraustes coccothraustes * bech gross: becco grossobech stort Loxia curvirostra * bech stort: becco stortobech turzü Loxia curvirostra * bech turzü: becco tortobechin Phylloscopus collybita * bëcchè: beccarebela dama Tyto alba * bela dama: bella signorabela dona Tyto alba * bela dona: bella signoraberbala Troglodytes troglodytes *bërlandot Actitis hypoleucos * bërlanda: carrozzabërlandot Calidris canutus ✧ bërlanda: carrozzaberna Bonasa bonasia *berta Pica pica *berta russa Garrulus glandarius * russa: rossabërtaguin capnèir Sylvia atricapilla * cap, nèir: testa, nerabërtaguin, bërtagüin Sylvia atricapilla *bërtavel Accipiter nisus *
234
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 234
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
bertavela Alectoris rufa * bertavela: chiacchieratabertavela d’osta Alectoris graeca* osta: ostessabertavela d’Usta Alectoris graeca * Usta: Aostabertavela dle Langhe Alectoris rufa *bertu Garrulus glandarius * Bertu: Albertobertu Tetrao urogallus # Bertu: Albertobërtun Garrulus glandarius * bërtun: con le orecchie mozzebeu ’d Natal Troglodytes troglodytes * beu, Natal: bue, Natalebeu gross Troglodytes troglodytes * beu, gross: bue, grossobianca Lagopus mutus *bianchèt Sylvia communis * bianch: biancobianchèt Sylvia communis * bianch: biancobianchëtun Sylvia nisoria * bianch: biancobiancun Lagopus mutus * biancun: bianconebibi Apus apus *bica-giò Anthus trivialis *biroch Jynx torquilla *birlu Sturnus vulgaris *biscascin Gallinago gallinago *bisel Columba livia *bisèt Columba livia *bisgascia Scolopax rusticola *bisu Anas penelope ✧bivi Charadrius dubius *bivu Apus apus *blungius Ixobrychus minutus *borda Limosa limosa *borda cita Limosa lapponica ✧ cita: piccolaborda cita Podiceps nigricollis ✧ cita: piccolaborda grossa Podiceps cristatus *brüsa balin Podiceps nigricollis ✧ brüsa balin: brucia pallini
235
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 235
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
brëtta russa Dendrocopos major * russa: rossabrìndes Tringa totanus *bualijn-a Motacilla alba *bualin-a Motacilla alba *bualin-a giana Motacilla cinerea * giana: giallabualin-a verda Motacilla flava * verda: verdebuarin-a Motacilla alba *buarin-a giana Motacilla cinerea * giana: giallabuarota Motacilla alba * buarota: dei buoibucalarga Caprimulgus europaeus * buca: boccabucascia Caprimulgus europaeus *buciard Phoenicurus phoenicurus *buciard dij roch Phoenicurus ochruros * roch: roccebué Monticola saxatilis *bundrà Buteo buteo *bundrà ’d la cua bianca Buteo rufinus ✧ cua bianca: coda biancaburassa Caprimulgus europaeus *burchëtta Anas acuta ✧ burchëtta: forchettaburdun Podiceps grisegena ✧burgnat Regulus regulus * burgnàt: ciecoburgnè, burgnèt Regulus regulus * burgnèt: ciecoburichèt Podiceps cristatus * burichèt: asinelloburnera Lanius excubitor ✧burnera russa Lanius senator * russa: rossabursareu Remiz pendulinus *büsar caussà Buteo lagopus ✧ caussà: calzatabüsar ëd la cua bianca Buteo rufinus ✧ cua bianca: coda biancabuscarleta Sylvia cantillans *buscarlin-a Sylvia cantillans *büssun Podiceps cristatus * büssun: cespuglibüst ëd fer Vanellus vanellus * büst, fer: busto, ferro
236
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 236
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
büsar Buteo buteo *büssunera Lanius collurio * bussun: cespuglibütor, bütur Botaurus stellaris *busun Podiceps cristatus *busun cit Alcedo atthis * cit: piccolobusun cit Tachybaptus ruficollis * cit: piccolobuta Remiz pendulinus *butareu Pyrrhula pyrrhula *butina Remiz pendulinus *butruèt Aegithalos caudatus *buvarin-a Motacilla alba * buvarin-a: dei buoibuvarota Motacilla alba * buvarota: dei buoicübianch Delichon urbica * cü bianch: culo biancocübianch Riparia riparia * cü bianch: culo biancocübianch d’eva Tringa ochropus ✧ cü bianch, eva: culo bianco, acquacübianch dij mutass Oenanthe oenanthe * cü bianch, mutass: culo bianco, zollecübianch dle mote Oenanthe oenanthe * cü bianch, mote: culo bianco, zollecübianch ëd tèra Oenanthe oenanthe * cü bianch, tèra: culo bianco, terracüch Cuculus canorus *cülbianch Delichon urbica * cül bianch: culo biancocülbianch ëd marin-a Oenanthe Hispanica # cül bianch, marin-a: culo bianco, di marecabiurna Lanius excubitor ✧caciasot Tachybaptus ruficollis *cagassiè Stercorarius parasiticus ✧caja Coturnix coturnix *calabria Lagopus mutus *calandra Melanocorypha calandra # calandra: manganocalandra Lagopus mutus *calandrin-a Calandrella brachydactyla *calandrun Melanocorypha calandra #calavria Lagopus mutus * calavria: mangano
237
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 237
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
calavrin-a Lagopus mutus *canar Anas platyrhyncos *canard d’invern Tadorna todorna # invern: invernocanarin Serinus serinus *canarin ëd muntagna Serinus citrinella * muntagna: montagnacanarin ëd Savoja Serinus citrinella *canart Anas platyrhyncos *canaviëtta Acrocephalus scirpaceus *canavioira Sylvia communis *canavioira Sylvia borin *canavrola Sylvia borin *canavrola Sylvia communis *canavrola grisa Sylvia communis * grisa: grigiacanavrota Sylvia borin *canavrota barbisa Sylvia cantillans * barbis: bafficanavrota dij büssun Sylvia curruca * büssun: cespuglicanavrota dla cauna Hippolais icterina ✧ cauna: cannacanavrota dra cana Hippolais icterina ✧ cana: cannacanavrota grisa Sylvia borin * grisa: grigiacanavrota grisa Sylvia communis * grisa: grigiacanavrota grossa Sylvia borin *canavrota grossa Hippolais icterina ✧canavrusa Sylvia communis *canavrusa Acrocephalus scirpaceus *cannegru Sylvia atricapilla * negru: nerocanònich Pyrrhula pyrrhula * canònich: canonicocantabari Miliaria calandra *cantanot Sylvia curruca *cantarin Miliaria calandra * cantarin: canterinocantarìs Miliaria calandra *capastr Accipiter gentilis *
238
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 238
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
capastrun Accipiter gentilis *caplüa Galerida cristata * caplüa: cappellutacaplun-a Galerida cristata * caplun-a: cappellonacapnair Sylvia atricapilla * nair: nerocapnègar Sylvia atricapilla * nègar: nerocapnegher Sylvia atricapilla * negher: nerocapnegru Sylvia atricapilla * negru: neracapnèir ëd muntagna Sylvia hortensis * nèir, muntagna: nero, montagnacapnèir gross Sylvia hortensis * nèir, gross: nero grossocapnèir parpèila russa Sylvia melanocephala * parpèila, russa: palpebra, rossacapnèir Sylvia atricapilla * nèir: nerocapnejer Sylvia atricapilla *capner Sylvia atricapilla *capunass Botaurus stellaris *caparücia Galerida cristata * caparücia: testolinacapüssa Upupa epops * capüssa: testolinacapüssin-a Galerida cristata * capüssin-a: testolinacapüssin-a Parus palustris * capüssin-a: testolinacapüssin-a ’d muntagna Parus montanus * muntagna: montagnacapüssin-a grisa Parus ater * grisa: grigiacarbunè Prunella modularis * carbuné: carbonaiocarcababi Caprimulgus europaeus * carchè, babi: schiacciare, rospocarcatëppe Oenanthe oenanthe * carchè, tëppe: schiacciare, zollecardinal Pyrrhula pyrrhula * cardinal: cardinalecardinalin Carduelis flammea * cardinal: cardinalecardlin Carduelis carduelis * card: cardocardulin Carduelis carduelis * card: cardocarlin Carduelis carduelis *carmatu Tyto alba *casarca Tadorna ferruginea ✧cassürot Anas clypeata * cassürot: mestolo
239
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 239
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
cassa nus Garrulus glandarius * cassé nus: schiaccia nocicassalasu Aegithalos caudatus * cassé l’asu: schiacciare l’asinocassalasu Parus major * cassé l’asu: schiacciare l’asinocassalasu gris Parus ater * cassé l’asu, gris: schiacciare l’asino, grigiocassalasu nèir Panurus biarmicus # cassé l’asu, nèir: schiacciare l’asino, nerocassalasun Parus major * cassé l’asu: schiacciare l’asinocassalinsole Coccothraustes coccothraustes * cassé, linsole: schiacciare, nocciolecassanus Nucifraga caryocatactes * cassé, nus: schiaccia nocicassasot, cassasut Podiceps cristatus * cassé, sot: saltare, pozzangherecassulun Accipiter nisus * cassulun: mestolocatatrapla Acrocephalus arundinaceus *catlinun Picus viridis * Catlinun: Caterinacavajer Aythya ferina * cavajer: cavalierecavarcababi Caprimulus europaeus * cavarché, babi: cavalcare, rospicazurun Anas clypeata * cazurun: mestolonecëcca Pica pica *ce-cech Aegithalos caudatus *ce-cèt Aegithalos caudatus *cerass Turdus viscivorus *cërlach Anthus campestris *cërlach dël col russ Anthus cervinus ✧ col russ: collo rossoceu-ceu Aegithalos caudatus *chërra Anas querquedula *chichì Calidris canutus ✧chichì macià Calidris melanotos ✧ macià: machiatochichì viulèt Calidris maritima ✧ viulét: violettochieu-chieu Aegithalos caudatus *chirvela Falcus tinnunculus *chiu-chiu Otus scops *ciüciatap, ciüciatep Oenanthe oenanthe * ciücè: succhiareciüss Strix aluco *
240
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 240
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
ciacèt Aegithalos caudatus *ciach-ciach Turdus pilaris*ciaciass Turdus pilaris*ciach-ciach Turdus torquatus *cia-ciach Turdus torquatus *ciaciara Turdus pilaris * ciaciarè: chiacchierareciaciara Turdus torquatus * ciaciarè: chiacchierarecia-ciat Turdus torquatus *ciafeu Prunella collaris *ciafò Prunella collaris *ciapa musche Muscicapa striata * ciapè, musche: catturare, moscheciapa musche cit Ficedula parva ✧ ciapè, musche, cit: catturare, mosche, piccolociapapess Alcedo atthis * ciapè, pess: catturare, pesciciaparan-e Ardea purpurea ciapè, ran-e: catturare, raneciapin Fulica atra * ciapin: ferro da cavallociapin-a Fulica atra *ciapinera Fulica atra *ciàres Pyrrhocorax pyrrhocorax *ciarèt Muscicapa striata * ciarèt: pallidociaucin Hippolais icterina ✧ciaucin Phylloscopus collybita *ciaucin cit Hippolais polyglotta * cit: piccolociaucin ëd la gula bianca Hippolais icterina ✧ gula, bianca: golaciaucin ëd la gula bianca Phylloscopus bonelli * gula, bianca: golaciaucin gross Phylloscopus trochilus ✧ gross: grossociava Pyrrhocorax pyrrhocorax *ciavel Pyrrhocorax pyrrhocorax *ciàves Pyrrhocorax pyrrhocorax *cibibì Parus major *cicèt Aegithalos caudatus *cich Muscicapa striata *
241
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 241
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
cich-cich Muscicapa striata *ciciaca Turdus pilaris *ciciareta Sylvia curruca *cie-ciech Aegithalos caudatus *cieu-cieu Sitta europaea *cifulot Ardeola ralloides * cifulé: sussurrarecifulot Pyrrhula pyrrhula *cifulot russ Carpodacus erythrinus ✧ cifulé, russ: sussurrare, rossocign Cygnus olor *cign cit Cygnus columbianus ✧ cit: piccolocign sarvaj Cygnus cygnus ✧ sarvaj: selvaticocij Remiz pendulinus *ciji Remiz pendulinus *cìncer Fringilla coelebs *cincia Parus caeruleus *cinciarda Parus major *cincimora Parus ater * mora: scuracincin Phylloscopus collybita *cin-cin Fringilla coelebs *cinciribiscula Parus major *cinciribiscula grisëtta Parus palustris * grisëtta: grigiacincirirì Parus major *cinciunin Fringilla coelebs *cinciunìu Fringilla coelebs *cioja Pyrrhocorax pyrrhocorax *cioja ’d muntagna Pyrrhocorax graculus * muntagna: montagnacioja bech russ Pyrrhocorax pyrrhocorax * bech, russ: becco, rossocipabé Parus major *ciribibì Parus major *ciribiri Parus major *ciribìu Parus major *
242
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 242
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
cirich Passer montanus *cirlich Alectoris graeca *ciroca Turdus merula *cit ëd vigna Emberiza citrinella *cit rè Troglodytes troglodytes * cit: piccolociù Asio otus *ciù Athene noctua *ciüaja Pyrrhocorax pyrrhocorax *ciuca Alectoris greca * ciuca: ubriacaciucatin Otus scops *ciuch Asio otus * ciuch: ubriacociuch Cuculus canorus * ciuch: ubriacociuch Otus scops * ciuch: ubriacociüch Cuculus canorus *ciuch ëd muntagna Asio otus * ciuch, muntagna: ubriaco, montagnaciuch real Bubo bubo * real: realeciuchèt Fringilla coelebs *ciuchëtta d’eva Tringa glareola ✧ eva: acquaciüciavache Caprimulgus europaeus * ciücé, vache: succhiare, muchceciucot Otus scops *ciuëtta Athene noctua *ciupin-a fassin-e Troglodytes troglodytes * ciupiné, fassin-e: tritare, fascineciurlot Numenius phaeopus ✧ciüss bleu Monticala solitarius * bleu: bluciüss russ Monticala saxatilis * russ: rossociut Asio otus *ciuvëtta Athene noctua *ciuvita Athene noctua *civëtta Athene noctua *civìtura Athene noctua *coca Gelochelidon nilotica # coca: gallina
243
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 243
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
coch Tetrao tetrix *coch Tringa totanus *coch ëd brujera Tetrao tetrix * brujera: gallo, brughieracoch ëd muntagna Tetrao tetrix * coch, muntagna: gallo, montagnacol russ Aythya ferina * col russ: collo rossocol tort Jynx torquilla * col tort: collo tortocol verd Anas clypeata * col verd: collo verdecol vert Anas clypeata * col vert: collo verdecorn Gavia stellata ✧ corn: cornocorn bech drit Gavia arctica ✧ bech drit: becco drittocorn gross Gavia immer ✧ corn, gross: corno, grossocorv Corvus corax *cotagaja Dendrocopos major (Picoides) * cota, gaja: vestito chiazzatocoturna Alectoris greca *coturnis Alectoris greca *covert Anas clypeata *crübia Falco tinnunculus *crüì Burhinus oedicnemus #cravëtta Tringa erythropus ✧ cravëtta: piccola capracrè-crè Acrocephalus arundinaceus *cristofu Actitis hypoleucos * Cristofu: Cristoforocrivela Falco tinnunculus * crivel: crivellocrivela Athene noctua *crivì Athene noctua *crov Corvus corax *crov Corvus frugilegus ✧crov marin cit Phalacrocorax pygmeus # marin cit: di mare piccolocrov marin Phalacrocorax carbo * marin: marinocruass Corvus corax *cruass gris Corvus corone cornix * gris: grigiocruass nèir Corvus corone corone * nèir: nero
244
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 244
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
cruassa Corvus corone cornix *cruassa nèira Corvus corone corone * nèira: neracrüciun Merops apiaster *crüela Falco tinnunculus *crüì Athene noctua *cruv Corvus corax *cruvacc Corvus corax *cruvass Corvus corax *crüvela Athene noctua *cü Cuculus canorus *cua ’d cujè Aegithalos caudatus * cua, cujè: coda, cucchiaiocua ’d feu Phoenicurus phoenicurus * cua, feu: coda, fuococua ’d rùndula Anas acuta ✧ rùndula: rondinecua lunga Aegithalos caudatus * cua lunga: coda lungacua nèira Turdus pilaris * cua nèira: coda neracua russa Phoenicurus phoenicurus * cua russa: coda rossacuaruss Phoenicurus phoenicurus * cua russa: coda rossacuaruss buè Monticola saxatilis * cua russa, buè: coda rossa, dei buoicuaruss ëd muntagna Phoenicurus ochruros * muntagna: montagnacuaruss grossa Monticola saxatilis * cua russ: coda rossacuarussa muntagnin-a Phoenicurus ochruros * muntagnin-a: di montagnacuarussèt Phoenicurus ochruros * cua russèt: coda rossacuarussot Phoenicurus ochruros * cua russot: coda rossacuarussun Monticala saxatilis * cua russun: coda rossacübianch Delichon urbica * cü bianch: culo biancocübianch Riparia riparia * cü bianch: culo biancocübianch ëd le roche Turdus obscurus ✧ cü bianch, roche: culo bianco, roccecübianch d’eva Tringa ochropus ✧ cü bianch, eva: culo bianco, acquacübianch dij mutass Oenanthe oenanthe * cü bianch, mutass: culo bianco, zollecübianch dle mote Oenanthe oenanthe * cü bianch, mote: culo bianco, zollecübianch ëd tèra Oenanthe oenanthe * cü bianch, tèra: culo bianco, terra
245
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 245
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
cücafì Oriolus oriulus * cüché, fi: prendere, fichicüch Cuculus canorus *cucaj Chlidonias niger *cucalin-a Chlidonias leucopterus * cucalin-a: piccola gallacucalin-a Chlidonias niger * cucalin-a: piccola gallacuchèt Cuculus canorus *cuchëtta Athene noctua *cüciar Platalea leucorodia * cüciar: cucchiaiocucu Cuculus canorus *cucu american Coccyzus americanus ✧ american: americanocucu dël bech giaun Coccyzus americanus ✧ bech giaun: becco giallocucu dla scaparücia Clamator glandarius # scaparücia: ciuffo in testacucuch Cuculus canorus *cueta Aegithalos caudatus *cuëtta Aegithalos caudatus * cuëtta: codettacularin-a Anas acuta ✧ cularin: collarinocularin-a Anas acuta ✧cülbianch Delichon urbica * cül bianch: culo biancocülbianch ëd marin-a Oenanthe Hispanica # cül bianch, marin-a: culo bianco, di marecülbianch ëd riva Delichon urbica * cül bianch, riva: culo bianco, ripaculumb dël cularin Colomba palumbus * cularin: collarinoculumb dij pertüs Columba oenas * pertus: bucoculumb dle garàmbule Columba oenas * gàrambula: tronco cavoculumb ëd cassin-a Colomba livia * cassin-a: cascinaculumb ëd muntagna Columba oenas * muntagna: montagnaculumb favè Columba palumbus * favè: delle faveculumb rucairin Columba oenas * rucairin: delle rocceculumb sarvaj Columba palumbus * sarvaj: selvaticoculumb sarvaj cit Columba oenas * sarvaj, cit: selvatico, piccoloculumb turè Columba livia * turè: torraioloculumbà Lagopus mutus *
246
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 246
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
culumbada Lagopus mutus *culumban-a Alectoris greca *culumbass Columba palumbus *culumbin Chlidonias niger *culumbin Sterna albifrons *culumbin Sterna hirundo *culumbin-a Motacilla alba *cumpare peru Oriolus oriulus * cumpare Peru: compagno Pietrocurumb turè Colomba livia * turè: torraiolocuragius Regulus regulus * curagius: coraggiosocuratin Charadrius morinellus # cure, curi: correrecuratin cit Charadrius dubius * cure, curi, cit: correre, piccolocuratun Burhinus oedicnemus # cure, curi: correrecuratun Charadrius hiaticula ✧ cure: correrecuratun Himantopus himantopus * cure: correrecuratun biund Cursorius cursor ✧ biund: biondocurentin Tringa stagnatilis ✧ cure: correrecurentin Charadrius dubius * cure, curi: correrecuretin Charadrius morinellus # cure: correrecuretin Tringa glareola ✧ cure, curi: correrecurlì Numenius arquata ✧curlì Anas penelope ✧curlì cit Numenius phaeopus ✧ cit: piccolocurnach Corvus corone cornix *curnach d’eva Phalacrocorax carbo * eva: acquacurnach d’eva Corvus corone cornix * eva: acquacurnagia Corvus corone cornix *curnagiu murné Corvus corone cornix *curnagiu negru Corvus corone cornix * negru: nerocurnagiun Corvus corone cornix *curnaja Corvus corone cornix *
247
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 247
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
curnaja nèira Corvus corone corone * nèira: neracurnajass cit Corvus monedula * cit: piccolocurnajass cit Pyrrhocorax pyrrhocorax * cit: piccolocurnajass ëd mar Phalacrocorax carbo * mar: marecurnajass gris Corvus corone cornix * gris: grigiocurnajass nèir Corvus corone corone * nèir: nerocurnajaz gris Corvus corone cornix * gris: grigiocurnajaza Corvus corone cornix *curnajin Corvus corone cornix *curnajun Corvus corone cornix *cursin Turdus iliacus ✧cuvabué Monticola saxatilis * cuva, bué: coda, dei buoidüch Bubo bubo * düch: ducadürbech Coccothraustes coccothraustes * dür bech: duro beccodüribech Coccothraustes coccothraustes * dür bech: duro beccodüsu Bubo bubo *düsu cit Asio otus * cit: piccolodama Tyto alba *dama da pajè Tyto alba * dama, pajè: signora, pagliaiodamin-a Regulus regulus * damin-a: daminadarden Delichon urbica *dardun Ptyonoprogne rupestris *dargna Lanius excubitor ✧dencc da rastel Mergus serrator ✧ dencc, rastel: denti, rastrellodent da rastel Mergus serrator ✧ dent, rastel: denti, rastrellodergna Lanius excubitor ✧dergna s-ciunga Lanius excubitor ✧dergna ajassera Lanius senator *dergna büssunera Lanius collurio * büssun: cespugliodergna berta Lanius excubitor ✧dergna cita Lanius collurio * cita: piccola
248
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 248
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
dergna d’invern Lanius collurio * invern: invernodergna duminican-a Lanius minor * duminican-a: domenicanadergna giassera Lanius collurio * giassa: ghiacciodergna russa Lanius senator * russa: rossaderna Lanius excubitor ✧derna cita Lanius collurio * cita: piccoladerna dla testa russa Lanius senator * russa: rossaderna duminican-a Lanius minor * duminican-a: domenicanadernia Lanius excubitor ✧diavlot Strix aluco * diavlot: diavolettodiavu dij bosch Bubo bubo * bosch: boschidiàvul ëd muntagna Bubo bubo * muntagna: montagnadiavun ëd muntagna Bubo bubo * muntagna: montagnado Ixobrychus minutus *domenichen Vanellus vanellus * domenichen: domenicanodona Tyto alba * dona: signora, mogliedordla Streptopelia turtur *du Ixobrychus minutus *dügh Bubo bubo *düghin Otus scops *dügu Bubo bubo *durd Turdus philomelos *durdal Streptopelia turtur *durdin Anthus trivialis *durdin-a Anthus pratensis #durdin-a Anthus trivialis *durin Bombycilla garrulus ✧duseuil Otus scops *duseul, dusseul Otus scops *düsin Otus scops *ega Aquila crysaetos *
249
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 249
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
egreta Egretta garzetta *egrëtta Egretta garzetta *eirun Ardea cinerea *erbën-na Lagopus mutus *erlu Mergus merganser ✧erlun Mergus merganser ✧esbiri Apus apus *esbiri Apus apus *èula Aquila chrysaetos *èula ’d mar Haliaetus albicilla ✧ mar: marefalchèt bianch Circaetus gallicus * bianch: biancofalchèt d’eva Circus aeruginosus * eva: acquafalchèt da campanin Falco tinnunculus * campanin. campanilifalchèt dij campanej Falco tinnunculus * campanej: campanefalchèt dij rat Circus cyaneus ✧ rat: topofalchèt ëd le càusse russe Falco vespertinus # càusse russe: calze rossefalchèt gris Circus pygargus * gris: grigiofalchèt russ Falco tinnunculus * russ: rossofalchèt russ Circus pygargus * russ: rossofalcun Falco peregrinus *falcun ëd la regin-a Falco eleonorae # regin-a: reginafanat Carduelis cannabina *fanel Carduelis cannabina *fanel ëd la regin-a Carduelis flammea * regin-a: reginafanèt Carduelis cannabina *fanèt Emberiza cia *fanèt ëd muntagna Carduelis flavirostris * muntagna: montagnafanin Carduelis cannabina *fanin Emberiza cia *farcat Accipiter nisus *farcat dër passre Falco columbarius ✧ passre: passere
250
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 250
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
farcat dij culumb Falco peregrinus * culumb: colombifarcat dij grij Falco naumanni # grij: grillifarcat dla gamba russa Falco vespertinus # russa: rossafarcat ëd muntagna Falco subbuteo * muntagna: montagnafarcat ëd muntagna cit Falco columbarius ✧ muntagna, cit: montagna, piccolofarcat muschetà Falco tinnunculus * muschetà: macchiatofarcat russ Falco tinnunculus * russ: rossofarchèt, farchèit Milvus migrans *farchèt dër lòdure Falco tinnunculus * lòdure: allodolefarchèt dij pe russ Falco vespertinus # pe, russ: piedi, rossifarchèt ëd le tur Falco tinnunculus * tur: torrefarchèt ëd muntagna Falco subbuteo * muntagna: montagnafarchèt sënnerin Falco vespertinus # sënnerin: cenerinofarchëtass Accipiter gentilis *farchëttun Accipiter gentilis *farctun Accipiter gentilis *farcun Falco peregrinus *farinel Carduelis cannabina *farvala Lanius excubitor ✧farvala ajassa Lanius collurio *farvala giassà Lanius collurio * giassà: ghiacciatofarvala jassà Lanius collurio *farvala russa Lanius senator * russa: rossafasan Phasianus colchicus *fasan durà Phasianus colchicus * durà: doratofasan ëd la Cina Phasianus colchicus *fasan ëd muntagna Tetrao tetrix * muntagna: montagnafasan gentil Phasianus colchicus * gentil: gentilefasan nèir Tetrao urogallus # nèir: nerofasanela Tetrax tetrax #fasanot Bonasa bonasia *
251
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 251
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
favass Columba palumbus * favass: delle favefavè Columba palumbus * favè: delle favefërcat Accipiter gentilis *fiamengh Phoenicopterus ruber # fiamengh: fiammeggiantefilarel Falco tinnunculus *finèt Carduelis cannabina *fiucareu Erithracus rubecula *fiucareu Troglodytes troglodytes *fola Fulica atra *fra steu Charadrius alexandrinus * fra Steu: frate Stefanofranculin Bonasa bonasia *frangaj Fringilla coelebs *frangeul Fringilla coelebs *franguel Fringilla coelebs *franguel muntanin Fringilla montifrigilla ✧ muntanin: di montagnafranguj ëd muntagna Fringilla montifringilla ✧ muntagna: montagnafranguj ëd muntagna Montifringilla nivalis * muntagna: montagnafranguj, frangoj Fringilla coelebs *frangulèt Fringilla coelebs *fratin Charadrius alexandrinus * fratin: fraticellofratin Mergus albellus ✧ fratin: fraticellofratin-a Motacilla alba * fratin-a: fraticellofratun Podiceps auritus ✧fratun Gavia immer ✧frengaj Fringilla coelebs *frëngul Fringilla coelebs *friangulat Fringilla coelebs *fringuel Fringilla coelebs *fringuel ëd la fioca Montifringilla nivalis * fioca: nevefrisun Coccothraustes coccothraustes *frunsun Coccothraustes coccothraustes *
252
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 252
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
frusun Coccothraustes coccothraustes *fulera Prunella collaris *fulun Tringa totanus *furcat Pernis apivorus *furcel Tetrao tetrix *furchëtta Melanitta fusca ✧ furchëtta: forchettafurchëtta Anas acuta ✧ furchëtta: forchettafurmicun Sturnus vulgaris * furmicun: delle formichefüs Ixobrychus minutus *füs marin Mergus serrator ✧ füs marin: fuso marinoga Garrulus glandarius *gabian Larus ridibundus *gabiorna Lanius excubitor ✧gabiosna Lanius excubitor ✧gabiosna bërtera Lanius senator *gabiosna bissunera Lanius collurio * bissunera: dei cespugligabiosna ëd marin-a Merops apiaster * marin-a: marinagabiurna Lanius excubitor ✧gabiusna Lanius excubitor ✧gabiusna duminican-a Lanius minor * duminican-a: domenicanagabiusna ëd marin-a Merops apiaster * marin-a: marinagabiusna grisa Lanius minor * grisa: grigiagabiusna mesan-a Lanius collurio * mesan-a: di mezzogabiusna russa Lanius senator * russa: rossagaburna Lanius excubitor ✧gaj Garrulus glandarius *gaj ëd mar Alca torda ✧ mar: maregaj ëd marin-a Coracias garrulus * marin-a: marinagaj ëd muntagna Nucifraga caryocatactes * muntagna: montagnagaj ëd muntagna Pyrrhula pyrrhula * muntagna: montagnagaj fol Nucifraga caryocatactes * fol: pazzo
253
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 253
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
gaj marengh Coracias garrulus * marengh: che fa il nido in montagnagaj marin Coracias garrulus * marin: marinogaja Alectoris graeca *gaja Garrulus glandarius *gaja mata Garrulus glandarius * mata: mattagaja nisciulera Nucifraga caryocatactes * nisciulera: delle nocciolegal ëd muntagna Tetrao tetrix * gal, muntagna: gallo, montagnagal ëd muntagna Tetrao urogallus # gal, muntagna: gallo, montagnagalbè Oriolus oriulus *galëtta Regulus regulus *galin-a Tetrao tetrix *galin-a ’d mar Haematopus ostralegus # mar: maregalin-a d’aqua Gallinula chloropus * aqua: acquagalin-a sarvaja Tetrax tetrax # sarvaja: selvaticagalinassa Scolopax rusticola *galinëtta Porzana porzana *galinëtta Vanellus vanellus *galinëtta Rallus aquaticus *galinëtta d’aqua Gallinula chloropus * aqua: acquagalinota Bonasa bonasia *gamba russa Alectoris rufa * russa: rossagambadin Philomachus pugnax ✧gambalevrot Burhinus oedicnemus # levrot: leprottogambe vërde Porzana parva * vërde: verdigambëtta Philomachus pugnax ✧ gambëtta: gambettagambëtta viperin-a Tringa totanus * viperin-a: della viperagambëttin Tringa stagnatilis ✧ gambëttin: gambettagambëttun Pluvialis squatarola ✧ gambëttun: gambagambëttun Tringa nebularia ✧ gambëttun: gambagambitun Himantopus himantopus *ganivel Accipiter nisus *
254
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 254
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
garabé Oriolus oriulus *garavlot Columba oenas *garba, garbà Oriolus oriulus *garbè, garbèu Oriolus oriulus *garbu Oriolus oriulus *gardlin Carduelis carduelis *garëtta Perdix perdix * garèt: tallonegargané Anas crecca # gargané: faringegargané Anas querquedula * gargané: faringegarganel ëd primavera Anas querquedula * garganel: faringegarganela, garganel Anas crecca # garganel: faringegargot Anas crecca #gargot Bucephala clangula ✧garrot Bucephala clangula ✧gasa, gassa Pica pica *gaviurna Lanius excubitor ✧gaviurna ajazera Lanius collurio *gavurna Lanius excubitor ✧gavurna ajassera Lanius senator *gavurna biscajora Lanius collurio *gavurna lajassera Lanius collurio *gavurnëtta Lanius collurio *gè Garrulus glandarius *gelardin-a Porzana porzana *gëlinota Bonasa bonasia *genavel cravè Strix aluco * cravè: delle capreghè Garrulus glandarius *ghè ’d muntagna Nucifraga caryocatactes * muntagna: montagnagheja Pica pica *ghepiè Merops apiaster *gherardin-a Porzana porzana *
255
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 255
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
gherbè Oriolus oriulus *giacu Botaurus stellaris * Giacu: Giacomogiacu d’eva Ardea cinerea * Giacu, eva: Giacomo, acquagiacu tënner Ardea cinerea * Giacu tënner: tenero Giacomogiajat Carduelis cannabina * giajat: perlina di vetro coloratagiajèt Carduelis cannabina * giajèt: perlina di vetro coloratagiajèt Regulus regulus * giajèt: perlina di vetro coloratagialabria Lagopus mutus *gialdun Carduelis chloris *gialèt Emberiza citrinella * gialèt: giallinogianavel Strix aluco *gianèt Emberiza citrinella * gian: giallogianivel Falco tinnunculus *giaravel Calidris alba ✧giaunèt Emberiza citrinella * giaun: giallogiaunëtta Motacilla cinerea *gilardin-a Porzana porzana *gilardin-a cita Porzana pusilla ✧ cita: piccolagilardinëtta Calidris minuta ✧gilardun Rallus aquaticus *gilardun-a Rallus aquaticus *gioja Pyrrhocorax pyrrhocorax *gioja ’d muntagna Pyrrhocorax graculus * muntagna: montagnagirardin-a Porzana porzana *gireu Calidris alba ✧gnach Nycticorax nycticorax *gnèp Gallinago media ✧gnip Gallinago media ✧gnip lumbard Gallinago media ✧ lumbard: lombardognurgnot Alcedo atthis *gnurgnot Tachybaptus ruficollis *
256
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 256
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
gorzbleu Luscinia svecica # gorz bleu: gola blugramijè Circus aeruginosus *gran pivié Vanellus vanellus *grandüch Bubo bubo * gran düch: gran ducagrasin-a Anthus spinoletta *gresëtta Anthus spinoletta *grièt Limicola falcinellus ✧grièt cit Calidris temminckii ✧ cit: piccologrieu Calidris alpina ✧grifun Gyps fulvus #grijat Calidris minuta ✧grijèt, grièt Calidris minuta ✧grintun Gallinula chloropus *grisareul Prunella modularis *grisëtta Turdus iliacus ✧ grisëtta: grigiagrisëttin-a Muscicapa striata * gris: grigiogrisusa Muscicapa striata *griva Turdus viscivorus *griva ’d marin-a Oenanthe Hispanica # marin-a: di maregriva cëcca Turdus philomelos * cëcché: schiacciaregriva cübianch Turdus obscurus ✧ nèira: neragriva d’invern Turdus iliacus ✧ invern: invernogriva dël genèiver Turdus philomelos * geneiver: gineprogriva dij snaivr Turdus philomelos * snaivr: gineprogriva durà Zoothera dauma ✧ durà: doratagriva genevrin-a Turdus pilaris * genevrin-a: del gineprogriva nèira Turdus obscurus ✧ nèira: neragriva russa Turdus iliacus ✧ russa: rossagriva sübiarela Turdus iliacus ✧ sübiarela: che fischiagriva sübiarola Turdus iliacus ✧ sübiarola: che fischiagriva sübiulin-a Turdus iliacus ✧ sübiulin-a: che fischia
257
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 257
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
griva savujarda Turdus torquatus * savujarda: di Savoiagriva sëcca Turdus philomelos *griva sübiareula Turdus iliacus ✧ sübiareula: che fischiagriva sübiarin-a Turdus iliacus ✧ sübiarin-a: che fischiagrivass Turdus viscivorus *grivass ëd muntagna Turdus pilaris* muntagna: montagnagrivaz Turdus viscivorus *grivela Falco tinnunculus *grivëtta Turdus iliacus ✧griviun Turdus viscivorus *grivla Turdus philomelos *grivot Turdus philomelos *grivun Turdus viscivorus *gross bech Coccothraustes coccothraustes * gross bech: becco grossogrü Grus grus ✧grüa, grü Grus grus ✧grüciun Merops apiaster *grügnet Rallus aquaticus *guastesa Alectoris rufa *gulëtta Anas acuta ✧guliard Sitta europaea *gurgot Anas crecca #ibis Threskiornis aethiopicus ✧ingignè dël dèiru Tichodroma muraria * ingignè, dèiru: ingegnere, roccia isolatajassa Pica pica *jassa farvala Lanius collurio *lajassa Pica pica *lanciava Pyrrhocorax pyrrhocorax *lamurot Carduelis chloris *lavassa Pica pica *legurin Carduelis spinus *
258
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 258
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
legurin Carduelis spinus *lerda Parus major *lerda bleu Parus caeruleus * bleu: blulerda cita Parus caeruleus * cita: piccolalëscarin-a Acrocephalus scirpaceus * lësca: erba di paludelëscarin-a dle càusse reusa Acrocephalus palustris * càusse reusa: calze rosalëscarin-a rigà Cisticola juncidis * rigà: rigatalëscarin-a sübiarela Acrocephalus palustris * sübiarela: che fischialeudna Alauda arvensis *levr vuloira Burhinus oedicnemus # levr vuloira: lepre volantelëvrassè Burhinus oedicnemus # levr: leprelëvrasseul Burhinus oedicnemus # levr: leprelëvratin Burhinus oedicnemus # levr: leprelevratun Burhinus oedicnemus #lëvrot, levrot Burhinus oedicnemus # lëvrot, levrot: leprottolëvrutin, levrutin Burhinus oedicnemus # levr: lepreliabrü Emberiza hortulana * lijè: legareliarì Parus major * lijè: legareliavì Parus major * lijè: legareliavì Phylloscopus trochilus ✧ lijè: legarelìcia Muscicapa striata *ligurin Carduelis spinus *lijabrü Emberiza hortulana * lijé: legarelimbrü Emberiza hortulana *linot Carduelis cannabina *lipupù Upupa epops *lipuput Upupa epops *liri embucau Tichodroma muraria * embucau: che intonacalirun Ardea cinerea *lirun Egretta alba #lirun bianch Egretta alba # bianch: bianco
259
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 259
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
lirun cit Ixobrychus minutus * cit: piccololirun cit Egretta garzetta * cit: piccololirun furestè, frusté Bubulcus ibis * furesté: forestierolirun russ Ardea purpurea russ: rossolisigneu Luscinia megarhynchos *livia Muscicapa striata *livia nèira Ficedula hypoleuca ✧ nèira: neralodna Alauda arvensis *lodna caplüa Galerida cristata * caplüa: col cappelolodna curidura Galerida cristata * curidura: che correlodnin Alauda arvensis *lodra Alauda arvensis *lodra capüssin-a Galerida cristata * capüssin-a: con la cuffialodra pasturun-a Galerida cristata * pasturun-a: dei pastorilòdula Alauda arvensis *lòdüla Alauda arvensis *lòdura Alauda arvensis *lücarin Carduelis spinus *luch Strix aluco *luch Asio otus *lücherin Carduelis spinus *ludnin Alauda arvensis *ludnun Galerida cristata ✧
ludrin Anthus campestris *ludrin ëd muntagna Lullula arborea * muntagna: montagnaluduìn Lullula arborea *ludvin Lullula arborea *lüdvich Lullula arborea *lüdvigh Lullula arborea *lügarin Carduelis spinus *lüghin-a Alauda arvensis *
260
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 260
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
lulu Alauda arvensis *luluch Strix aluco *lulup Strix aluco *lumbard Gallinago media ✧ lumbard: lombardolumbarda Gallinago media ✧ lumbarda: lombardalùpupa Upupa epops *luriot Oriolus oriulus *luruch Asio otus *mülinera Lanius excubitor ✧ mülinera: del mulinomachèt Miliaria calandra *mairin-a Passer montanus *man-i ’d cujè Aegithalos caudatus * man-i, cujè: manico, cucchiaiomarenca, marenga Alectoris rufa * marenca: che fa il nido in montagnamarghescia Jynx torquilla *marin Sterna hirundo * marin: di maremarlu Turdus merula *martin Alcedo atthis *martin-a Alca torda ✧martinèt Apus apus * martinèt: fabbromartlat Riparia riparia * martlat: piccolo martellomartlera Delichon urbica *martlera Riparia riparia *martlèt, martlé Delichon urbica * martlèt: piccolo martellomartlin Riparia riparia * martlin: martellinomartlot Delichon urbica * martlot: martellinomartlot Riparia riparia * martlot: martellettomarunin Regulus regulus *massacan Acrocephalus schoenobaenus * massé, can: uccidere, canemassalau Hippolais icterina ✧mata buch Sitta europaea * mata buch: che intonaca i buchi (con il fango)matarot Prunella collaris *
261
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 261
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
matelot Prunella collaris *mergun Gavia immer ✧merl Turdus merula *merla Turdus merula *merla biuvà Alcedo atthis *merla pasquera Alcedo atthis *merla pasquera Cinclus cinclus *merla pëschera Alcedo atthis * pëschera: pescatricemerlu, merlo Turdus merula *merlu ’d marin-a Sturnus roseus ✧ marin-a: marinamerlu ’d muntagna Turdus torquatus * muntagna: montagnamerlu ’d pëschera Cinclus cinclus * pëschera: pescatricemerlu ’d roca Monticala solitarius * roca: rocciamerlu bleu Monticala solitarius * bleu: blumerlu d’eva Cinclus cinclus * eva: acquamerlu dël cularin Turdus torquatus * cularin: collarinomerlu galbrè Oriolus oriulus *merlu garapè Oriolus oriulus *merlu garabè Oriolus oriulus *merlu pascheur Alcedo atthis *merlu pasquer Cinclus cinclus *merlu pëscadur Alcedo atthis * pëscadur: pescatoremerlu pëscarin Alcedo atthis * pëscarin: pescatoremerlu pescau Cinclus cinclus * pescau: pescatoremerlu pëscau, merlu pëscav Alcedo atthis * pëscau: pescatoremerlu pëscheur Cinclus cinclus * pësceur: pescatoremerlu pescou Cinclus cinclus * pescou: pescatoremerlu pija pess Alcedo atthis * pijé, pess: catturare, pescimerlu reusa Sturnus roseus ✧ reusa: rosamerlu rubé Oriolus oriulus * rubè: rubaremerlun ghërbé Oriolus oriulus *
262
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 262
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
mesa bëcassa Gallinago media ✧ mesa: mezzamiardun Miliaria calandra *miarin-a Passer montanus *miarola Emberiza citrinella *miarol-a Passer montanus *mijardun Miliaria calandra *mijarola Emberiza citrinella *milan Milvus milvus #milan nèir Milvus migrans # nèir: neromirinè Larus ridibundus * mirinè: mulinaiomitilene Emberiza cia *muliné Larus ridibundus * mulinè: mulinaiomuliné bech giaun Larus canus ✧ muliné bech giaun: mulinaio becco giallomuliné gross Larus melanocephalus # muliné, gross: mulinaio, grossomuliné real Larus cachinnans * muliné, real: mulinaio, realemulinè reusa Larus genei # mulinè reusa: mulinaio rosamunieta Aegithalos caudatus * munieta: monachettamuniëtta Aegithalos caudatus * muniëtta: monachettamuniëtta Chlidonias niger * muniëtta: monachettamuntagnin Fringilla montifrigilla ✧ muntagnin: di montagnamuntan Fringilla montifringilla ✧ muntan: di montagnamuntan Montifringilla nivalis * muntan: montanomuntan russ Montifringilla nivalis * russ: rossomuratsun Aythya filigula *mürau Tichodroma muraria * mürau: dei murimurèt Aythya niroca * murèt: dei murimureta Aythya filigula * mureta: scuramurëtta Aythya filigula * murëtta: scuramurëtta grisa Aythya marila ✧ grisa: grigiamurëttin Anas strepera # murëttin: scurettomurëttun Aythya nyroca * murëttun: scuretto
263
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 263
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
murnireu Phoenicurus phoenicurus *muta Fulica atra *muta dla crësta Fulica atra * crësta: crestananì Aegithalos caudatus *nëbbi Milvus milvus #nëbbi nèir Milvus migrans * nèir: neronerun Ardea cinerea *nibi Milvus milvus #nibi bianch Elanus coeruleus ✧ bianch: bianconibi nèir Milvus migrans * nèir: neronibi real Milvus milvus # real: realenigurin Carduelis spinus *nòciula Athene noctua *nusin Troglodytes troglodytes *oca dla culan-a Branta bernicla ✧ culan-a: collanaoca macià Anser albifrons ✧ macià: macchiataoca salvaja Anser fabalis ✧ salvaja: selvaggiaoca salveja pe reusa Anser anser ✧ salveja pe reusa: selvatica piede rosaoca sarvaja Anser anser ✧ sarvaja: selvaticaoca servaja cita Anser erythropus ✧ servaja cita: selvatica piccolaoja Aquila chrysaetos *oja ’d mar Haliaetus albicilla ✧ mar: marepüta, pütta Upupa epops * püta: puzzolentepajareul Acrocephalus melanopogon * pajareul: della pagliapajera Passer montanus * pajera: della pagliapajera Emberiza citrinella * pajera: della pagliapalèt Anas clypeata * palèt: palettopapagal ëd muntagna Pyrrhula pyrrhula * muntagna: montagnaparücia Galerida cristata *parascieu Parus major *parasseura Parus major *
264
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 264
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
paricciola Parus major *parìciula Parus montanus *parìciula grossa Parus major *parocia Parus major *parpajun Tichodroma muraria *parucëtta Parus major *parücia Parus palustris *parucin-a Parus palustris *parucin-a dla caparussa Parus cristatus * caparussa: testa rossaparuel Prunella collaris *paruel Tichodroma muraria *parussin-a, parüssin-a Parus major *paschera Alcedo atthis *pascturun Galerida cristata *passarëtta Passer montanus *passarin Passer domesticus italiaepassarin Passer montanus *passarin campagneu Petronia petronia * campagneu: di campagnapassarin ëd rassa cita Petronia petronia * rassa cita: taglia piccolapassarin gabareu Petronia petronia *passarin muntagnin Passer montanus * muntagnin: di montagnapassarot Passer domesticus italiaepassarot da pajè Passer domesticus italiae pajé: pagliaiopassarot ëd sales Passer montanus * sales: salicipassarot ëd sals Passer montanus * sals: salicepassarun Petronia petronia *passerot Passer domesticus italiae *passerot dij mujè Passer montanus * mujè: paludepassra Passer domesticus *passra Passer domesticus italiaepassra ’d müraja Passer domesticus italiae müraja: muro
265
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 265
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
passra ’d muntagna Fringilla montifringilla ✧ muntagna: montagnapassra ’d muntagna Montifringilla nivalis * muntagna: montagnapassra bleu Monticola solitarius * bleu: blupassra dël cane o caune Acrocephalus palustris * cane, caune: cannepassra dij bosch Emberiza rustica ✧ bosch: boscopassra dij bosch Passer montanus * bosch: boscopassra dij can Emberiza melanocephala # can: canepassra dij sales Passer montanus * sales: salicepassra dla testa bianca Emberiza leucocephalos ✧
passra dla testa nèira Sylvia melanocephala * nèira: nerapassra ëd lësca Acrocephalus palustris * lësca: erba di paludepassra marenga Passer montanus * marenga: che fa il nido in montagnapassra nèira Phoenicurus ochruros * nèira: nerapassra russa sulitaria Monticola saxatilis * russa, sulitaria: rossa, solitariapassra sardagneula Passer hispaniolensis * sardagneula: di Sardegnapassra sulitaria bleu Monticola solitarius * solitaria bleu: solitaria blupassra turela Passer domesticus italiae turela: delle torripassra turëtta Passer domesticus italiae turëtta: delle torripassrera Passer domesticus *passrot Passer domesticus italiaepassrun Petronia petronia *passrun marench Petronia petronia * marench: che fa il nido in montagnapàssua Passer domesticus *pàssura Passer domesticus *pàssura ’d muntagna Passer montanus * muntagna: montagnapàsula Monticala solitarius *pasurot Passer domesticus italiae *patnin-a Aegithalos caudatus *patruss Erithracus rubecula * pat russ: petto rossopaunassa Vanellus vanellus *pavunassa Vanellus vanellus *
266
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 266
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
pavuncela Vanellus vanellus *peciot Sitta europaea * peciot: pettopeciotu Sitta europaea * peciotu: pettopeciuruss Erithracus rubecula * peciu russ: petto rossopedruss Erithracus rubecula * ped russ: petto rossopelican Pelecanus onocrotalus ✧pendulin Remiz pendulinus * pendulin: pendolinopërgnun Perdix perdix *përnis Perdix perdix *përnis bianca Lagopus mutus *përnis culumbà Lagopus mutus * culumbà: simile alla colombapërnis culumban-a Alectoris graeca * culumban-a: simile alla colombapernis ëd mar Glareola pratincola # mar: marepërnis ëd muntagna Alectoris graeca * muntagna: montagnapërnis ëd muntagna Lagopus mutus * muntagna: montagnapërnis gaja Alectoris graeca * gaja: screziatapërnis gaja Alectoris rufa * gaja: screziatapërnis grisa Perdix perdix * grisa: grigiapernis grossa Alectoris graeca *pernis marenga Alectoris rufa * marenga: che fa il nido in montagnapërnis russa Alectoris rufa * russa: rossapërnis sardagneula Alectoris barbara # sardagneula: di Sardegnapernisc grisa Perdix perdix * grisa: grigiapërnisëtta Perdix perdix *perniun Alectoris rufa *peruruss Erithracus rubecula *pescamarten Larus ridibundus *pëscamartin Alcedo atthis *pesca-pess Alcedo atthis * pess: pescipëscarin Sterna hirundo * pëscarin: pescatorepëscarin Mergus albellus ✧ pëscarin: pescatore
267
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 267
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
pëscarola Aythya niroca * pëscarola: pescatricepëscarola Larus ridibundus * pëscarola: pescatricepëscarola Lymnocryptes minutus ✧ pëscarola: pescatricepëscarot Mergus serrator ✧ pëscarot: pescatorepëscarulin Sterna hirundo *pëschera Alcedo atthis * pëschera: pescatricepëschera Cinclus cinclus * pëschera: pescatricepëssianus Pyrrhula pyrrhula * pëssia nus: schiaccia nocipèt russ Erithracus rubecula * pèt russ: petto rossopetrunila Lullula arborea * piangin Sitta europaea *pibi Apus apus *picareura Picus viridis * piché: batter col picconepicareusa Upupa epops *picaroche Tichodroma muraria * piché, roche: battere col picconepicass Picus viridis * piché: batter col picconepicassa Picus viridis * piché: batter col picconepicatass Dendrocopos major * piché: batter col picconepicatass dël roche Tichodroma muraria * piché, roche: batter col piccone, roccepicatass nèir Dryocopus martius * piché, nèir: batter col piccone, neropicatass verd Picus viridis * piché, verd: batter col piccone, verdepicateucc Dendrocopos major * piché: batter col picconepicatücc Tichodroma muraria * piché: batter col picconepicatun Tichodroma muraria *picèt Erithracus rubecula *pich berta Dryocopus martius *pich bleu Sitta europaea * piché, bleu: batter col piccone, blupich cit Dendrocopos minor * piché, cit: batter col piccone, piccolopich dël cül russ Dendrocopos major * piché, cül russ: batter col piccone, collo rossopich dra testa russa Dendrocopos major * piché, testa russa: batter col piccone, testa rossapich ëd j’ale russe Tichodroma muraria * piché, ale russe: batter col piccone, ali rosse
268
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 268
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
pich ëd la mort Tichodroma muraria * piché, mort: batter col piccone, mortepich ëd müraja Tichodroma muraria * piché, müraja: batter col piccone, muropich ëd muntagna Dryocopus martius * piché, muntagna: batter col piccone, montagnapich ëd muntagna Tichodroma muraria * piché, muntagna: batter col piccone, montagnapich fassà Dendrocopos major * piché, fassà: batter col piccone, fasciatopich gaj Dendrocopos major * piché, gaj: batter col piccone, screziatopich gris Certhia brachydactyla * piché, gris: batter col piccone, grigiopich guliard Sitta europaea * piché, guliard: batter col picconepich müradur Sitta europaea * piché, müradur: batter col piccone, muratorepich mürau Tichodroma muraria * piché, mürau: batter col piccone, dei muripich marches Picus viridis * piché, marches: batter col piccone, marchesepich mesan Dendrocopos medius # piché, mesan: batter col piccone, mezzanopich mürèt Tichodroma muraria * piché, murèt: batter col piccone, dei muripich nair, nèir Dryocopus martius * piché, nair: batter col piccone, neropich piuns Sitta europaea * piché, piuns: batter col piccone, picchiopich real Picus viridis * piché, real: batter col piccone, realepich russ Dendrocopos major * piché, russ: batter col piccone, rossopich senerent Sitta europaea * piché, senerent: batter col piccone, color cenerepich vert Picus viridis * piché, vert: batter col piccone, verdepichërlan Picus viridis * piché: batter col picconepichèt Dendrocopos minor * piché: batter col picconepichèt Sitta europaea * piché: batter col picconepichèt ëd muntagna Dendrocopos minor * piché: batter col picconepicheti Dendrocopos major * piché: batter col picconepiciot Sitta europea *piciraj Troglodytes troglodytes *picirè Troglodytes troglodytes * pi cit re: il re più piccolopiciuruss Erithracus rubecula * piciu russ: petto rossopicrelas Picus viridis *picun Picus viridis * piché: batter col picconepicussun Picus viridis * piché: batter col piccone
269
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 269
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
pignaté Oenanthe oenanthe * pignata: pignattapigneul Anas strepera # pigneul: pinolopija vespe Merops apiaster * pijé: prenderepiscarolon Larus ridibundus *pislin Regulus regulus *pita avije Parus major * pité, avije: beccare, apipita figh Sylvia borin * pité, figh: beccare, fichipita fürmije Jynx torquilla * pité, furmije: beccare, formichepita mote Oenanthe oenanthe * pité, mote: beccare, zollepita mote Saxicola rubetra * pité, mote: beccare, zollepita muschin Cisticola juncidis * pité, muschin: beccare, moscerinipita mutass Muscicapa striata * pité, mutass: beccare, zollepita mutass Saxicola rubetra * pité, mutass: beccare, zollepita pin Regulus regulus * pité, pin: beccare, pinipitafì Sylvia borin * bëcchè, fi: beccare, fichipitiuruss Erithracus rubecula * russ: rossopitruss Erithracus rubecola * russ: rossopitu salvaj Botaurus stellaris * salvaj: selvaticopitu sarvaj Otis tarda ✧ sarvaj: selvaticopiulin Anthus campestris *piumba Tachybaptus ruficollis *piumbin Cinclus cinclus *piumbin Tachybaptus ruficollis *piumbin-a Rallus aquaticus *piungin Cinclus cinclus *piungin Sitta europaea *piungiun Cinclus cinclus *piuns bianch Dendrocopos leucotos # bianch: biancopiuns bleu Sitta europaea * bleu: blupiuns gris Picus canus # gris: grigiopiuns verd Picus viridis * verd: verde
270
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 270
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
piunz bianch Dendrocopos leucotos (Picoides) # bianch: biancopiunz bleu Sitta europaea * bleu: blupiunz cit Dendrocopos minor * cit: piccolopiunz ëd miragna Tichodroma muraria * miragna: muropiunz galinè Picus viridis * galiné: delle gallinepiunz gris Picus canus # gris: grigiopiunz miradur Sitta europaea * miradur: muratorepiunz verd Picus viridis * verd: verdepiunza Emberiza schoeniclus *pìu-pìu cit Tringa stagnatilis ✧ cit: piccolopiurusa Anthus campestris *piurusa cita Calandrella brachydactyla * cita: piccolapiuvan-a Pyrrhula pyrrhula *piv Apus apus *piva Apus apus *pivé Pluvialis apricaria ✧pivé ’d cutüra Charadrius morinellus # cutüra: coltivazionepivé d’istà Charadrius morinellus # istà: estatepivé durà Charadrius hiaticula ✧ durà: doratopivi Apus apus *pivi culumbin Sterna albifrons *pivi d’eva Actitis hypoleucos * eva: acquapivi d’eva dj’ale bianche Chlidonias leucopterus *pivi d’eva pe russ Chlidonias leucopterus * eva, pe russ: acqua, piedi rossipivi dle roche Apus pallidus * roche: roccepivi gris Apus pallidus * gris: grigiopivi gross Apus melba * gross: grossopivi pe nèir Gelochelidon nilotica # pe nèir: piedi neripivi pëscarin Sterna albifrons * pëscarin: che pescapivi scanapess Sterna albifrons * scana, pess: scanna, pescipivié duminican Vanellus vanellus * duminican: domenicano
271
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 271
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
pivié durà Pluvialis apricaria ✧ durà: doratopivié ëndurà Pluvialis apricaria ✧ ëndurà: doratopivié real Pluvialis apricaria ✧ real: realepiviun Columba livia *pivu Apus apus *piviuneta ’nëlarà Streptopelia decaocto * ’nëlarà: con l’anellopòvar-sciur Acrocephalus arundinaceus * povar, sciur: povero, signorapovra dona Tyto alba * povra dona: povera donnapovra dona Asio otus * povra dona: povera donnapradireu Miliaria calandra *predicatur Miliaria calandra * predicatur: predicatorepresident Regulus ignicapillus * president: presidentepriciula Parus montanus *prücia Parus major *prücia Galerida cristata *prücia bleu Parus caeruleus * bleu: bluprücia dla chësta Parus cristatus * chësta: crestaprüssa cita ’d muntagna Parus caeruleus * cita, muntagna: piccola, montagnaprüssa grossa Parus major *prüssa mülinera Parus caeruleus * mülinera: mugnaiaprücia cita ’d muntagna Parus montanus * cita, muntagna: piccola, montagnaprüssa cita Parus ater * cita: piccolaprüssa cita ’d muntagna Parus montanus * cita, muntagna: piccola, montagnaprüssa crëstà Parus cristatus * chësta: crestaprüssa mülinera Parus palustris * mülinera: mulinaiapsoch Pyrrhula pyrrhula *pujana Buteo buteo *pula Picus viridis *pula ciapin-a Fulica atra * ciapiné: ferrarepula ciapinera Fulica atra * ciapiné: ferrarepula d’ava Gallinula chloropus * ava: acqua
272
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 272
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
pula d’eva Gallinula chloropus * eva: acquapula da eva Gallinula chloropus * eva: acquapula fola Fulica atra * fola: stupidapula nèira Porphyrio porphyrio # nèira: nerapula orba Gallinula chloropus * orba: ciecapulè d’eva Gallinula chloropus * eva: acquapuleta Gallinula chloropus *puleta Porzana parva #puleta Porzana pusilla ✧
pulëtta Porzana parva *pülëtta Gallinula chloropus *pulëtta d’ava grisa Porzana pusilla ✧ ava, grisa: acqua, grigiapulëtta d’eva Porzana parva * eva: acquapulin d’eva Numenius phaeopus ✧ eva: acquapuncial Mergus merganser ✧puncial Mergus serrator ✧pundrà Buteo buteo *pundrà grossa Circaetus gallicus *pundrin-a Hirundo rustica *punsumè Prunella collaris *punta ’d melia Saxicola rubetra * punta, melia: punta, granoturcopüpla Upupa epops *pupò Upupa epops *pupu, pupù Upupa epops *pupurela Upupa epops *püpu Upupa epops *püpüt Upupa epops *purcigliun Rallus aquaticus *pursclun Rallus aquaticus * eva: acquaputija buch Sitta europea * putija, buch: fango, bucopüvé Pluvialis apricaria ✧
273
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 273
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
puviun Colomba palumbus *puviun sarvaj Columba oenas * sarvaj: selvaticopuvrin-a Motacilla cinerea *puvrin-a Motacilla flava *puvromu Tyto alba *quach Nycticorax nycticorax *quaja Coturnix coturnix *quarnajass Corvus corone cornix *quaterzin Aegithalos caudatus *quatreuj Bucephala clangula ✧ quattr euj: quattr’occhiquatreuj Regulus regulus * quattr euj: quattr’occhiquaturzin Aegithalos caudatus *quinquin Fringilla coelebs *rabala Troglodytes troglodytes *rabalocc Troglodytes troglodytes *raghiun Oriolus oriulus *raj Anthus trivialis *raj d’eva Rallus aquaticus * eva: acquaral Rallus aquaticus *rampanus Nucifraga caryocatactes * rampigné, nus: arrampicare, nocirampicat Certhia brachydactyla * rampigné: arrampicarerampicat ëd muntagna Certhia familiaris * rampigné, muntagna: arrampicare, montagnarampichèt, rampighèt Certhia brachydactyla * rampigné arrampicarerampièt Certhia brachydactyla * rampigné arrampicarerampighin Certhia brachydactyla * rampigné arrampicarerampighin ëd müraja Tichodroma muraria *rampignat Certhia brachydactyla * rampigné arrampicareràndula Hirundo rustica *randulin-a Hirundo rustica *randulin-a ’d muntagna Riparia riparia * muntagna: montagnarandulin-a ëd le roche Riparia riparia * roche: rocce
274
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 274
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
rap cit Troglodytes troglodytes * cit: piccolorasghin Anas querquedula *raté Circus cyaneus ✧ raté: dei topiraté bianch Circus macrourus ✧ bianch: biancoraté cit Circus pygargus * raté, cit: dei topi, piccoloravaireu Delichon urbica *ravaireu Oenanthe oenanthe *ravaireul Delichon urbica *ravanin Carduelis carduelis * ravanin: ravanelloravarin Carduelis carduelis *rè bala Troglodytes troglodytes * bala: pallinarè castagnà Troglodytes troglodytes * castagnà: grosso come una castagnarè castagnèt Troglodytes troglodytes * castagnèt: grosso come una castagnarè castëgn Troglodytes troglodytes * castëgn: grosso come una castagnarè castegna Troglodytes troglodytes *rè cit Troglodytes troglodytes * cit: piccolorè crüa Troglodytes troglodytes *rè crüciu Troglodytes troglodytes *rè cucala Troglodytes troglodytes * cucala: galla delle quercerè da quaje Crex crex # quaie: quaglierè dij büssun Troglodytes troglodytes * büssun: cespuglirè dij müliné Larus cachinnans * mülinè: gabbianirè dij pivi Apus melba * pivi: rondonirè dij pivi Apus pallidus * pivi: rondonirè dij russigneuj Acrocephalus arundinaceus * russigneuj: usignolirè dij scanapess Larus cachinnans * scané, pess: scannare, pescirè dj’ arsigneuj Acrocephalus arundinaceus * arsigneuj: usignolirè dj’ usej Troglodytes troglodytes * usej: uccellirè dle canavrote Sylvia borin * canavrote: beccafichirè dle lodne Melanocorypha calandra # lodne: allodolerè dle roche Apus melba * roche: rocce
275
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 275
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
reatel Troglodytes troglodytes *recastëgn Troglodytes troglodytes *regin-a Regulus regulus * regin-a: reginarendulin-a Hiruno rustica *reot Troglodytes troglodytes *rësgneu Luscinia megarhynchos *reusa ’d müraja Tichodroma muraria * reusa, müraja: rosa, muroreusa dël dèiru Tichodroma muraria * reusa, dèiru: rosa, roccia isolatariatel Troglodytes troglodytes *rich e pòvar Acrocephalus arundinaceus * rich, pòvar: ricco, poverorigurin Carduelis spinus *ririn dij sces Troglodytes troglodytes *ririn ëd la fioca Troglodytes troglodytes * fioca: neverisareu Cisticola juncidis *risgneul Luscinia megarhyncosrisirin Acrocephalus paludicola ✧riùndula Hirundo rustica *riùndula ’d muntagna Ptyonoprogne rupestris * muntagna: montagnariùndula russa Hirundo daurica * russa: rossariundulin-a Hirundo rustica *riundulun Delichon urbica *riùndura Hirundo rustica *riundurin-a Hirundo rustica *riutin Troglodytes troglodytes *rucaireul Merops apiaster *rucaireul ëd le roche Delichon urbica * roche: roccerucairin Riparia riparia *rucheirin Riparia riparia *rumpanus Nucifraga caryocatactes *rundarin-na Hirundo rustica *rùndula Hirundo rustica *
276
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 276
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
rùndula ’d mar Sterna hirundo * mar: marerùndula bianca Delichon urbica *rundulun Apus pallidus *rundun Apus apus *runduna Hirundo rustica *rundun ëd mar Sterna hirundo * mar: marerundun gross Apus melba * gross: grossorundun-a Hirundo rustica *rüscaciè Neophron percnopterus #rusgneu Luscinia megarhynchos *rusgneul Luscinia megarhynchos *rüsigneu Luscinia magarhynchos *rusigneul Luscinia megarhynchos *russa Alectoris rufa *russëtta Turdus iliacus ✧ russëtta: rossarussigneul Luscinia megarhynchos *russin-a Aythya niroca *sarsin Passer montanus * sars: salicesarslot Anas querquedula *sarslot d’Egit Aythya niroca * Egit: Egittosarzlot Anas querquedula *sarzlot d’invern Anas crecca # invern: invernosarzlot da istà Anas querquedula * istà: estatesaslèt Anas querquedula *saslò d’Egit bech russ Netta rufina # Egit, bech russ: Egitto, becco rossosaslot Anas querquedula *saslot d’Egit Aythya niroca * Egit: Egittosbiri Apus apus *sbiri d’eva Calidris canutus ✧ eva: acquasbiri d’eva Actitis hypoleucos * eva: acquasbisèt Erithracus rubecula *
277
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 277
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
sbrugliunun, sbruliunun Sylvia hortensis *sbuta Parus caeruleus *scalavrin-a Sylvia curruca *scalumbess Oriolus oriulus *scalumbèu Oriolus oriulus *scanababi Caprimulgus europaeus * scané, babi: scannare, rospiscanapass, scanapess Sterna hirundo * scané, pass: scannare, pesciscanavrin-a Sylvia curruca *scandajëtta Falcus tinnunculus * scandajè: pesarescaparocia Parus major *scaparücia Galerida cristata * scaparücia: cuffiascarpa Pica pica *scarslin Carduelis carduelis *scarzlin Carduelis carduelis *scassa-asu Aegithalos caudatus * scassé, asu: rompere, asinoschinsun Fringilla coelebs *schinsun ëd muntagna Montifringilla nivalis * muntagna: montagnasciatevla Caprimulgus europaeus *scìnsula Parus major *sciscià Otus scops *sciseu Otus scops *sciuëtta Athene noctua *sciuitun Asio otus *s-cingrënà Parus palustris *s-cinchërna Parus palustris *s-ciunca Lanius excubitor ✧
s-ciunca büssunera Lanius collurio * büssunera: dei cespuglis-ciunga russa Lanius senator *s-ciunsa Lanius excubitor ✧s-ciunza Lanius excubitor ✧s-ciüss Asio otus *
278
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 278
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
s-ciutt Asio otus *s-clach Turdus iliacus ✧scorsairin Certhia brachydactyla *scorsaria Certhia brachydactyla *scrivan Emberiza schoeniclus *scriveu Falco subbuteo *scüfiëtta Parus cristatus * scüfiëtta: cuffiettasculabursot Lymnocryptes minutus ✧ sculé, bursot: scolare, borselloscuratun Burhinus oedicnemus # scuratè: girovagarescuratun Himantopus himantopus * scuratè: girovagarescurbat Corvus corone cornix *seigogna Ciconia ciconia *sent rübb Troglodytes troglodytes * sent, rübb: cento, rubbiseren-a Alcedo atthis *seren-a ’d müraja Tichodroma muraria * müraja: muroseren-a d’eva Alcedo atthis * eva: acquaseren-a dij pra Merops apiaster * pra: pratoserenun Coracias garrulus * marin-a: marinaserin Serinus serinus *servìtula Athene noctua *servìtula cita Glaucidium passerinum * cita: piccolaseta-mai Muscicapa striata * seta, mai: che non si siede maisfrisun Coccothraustes coccothraustes *sgürabursot Calidris minuta ✧ sgürè, bursot: pulire, borsellosgürabursot Limicola falcinellus ✧ sgürè, bursot: pulire, borsellosgambëttun Himantopus himantopus * sgambëtté: sgambettaresgambëttun Philomachus pugnax ✧ sgambëtté: sgambettaresgarbè Oriolus oriulus *sgarbèu Oriolus oriulus *sgarëttun Larus fuscus ✧sgarzerin Serinus serinus *
279
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 279
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
sgarzëtta Egretta alba #sgarzlin Carduelis carduelis *sgher Turdus viscivorus *sgnèp Gallinago media ✧sgnepla Scolopax rusticola *sgnepun Gallinago media ✧
sgnip Gallinago media ✧sgniplin Gallinago gallinago *sgüëtta Athene noctua *sgulgeta Egretta garzetta *sgulgia Ardea cinerea *sgulgin Botaurus stellaris *sgulgiun Ardea cinerea *sgurghëtta Ixobrychus minutus *sgurghëtta bianca Egretta garzetta *sgurghëtta grisa Ardeola ralloides * grisa: grigiasgurghëtta pe giaun Egretta garzetta * pe giaun: piede giallosgurgiun Botaurus stellaris *sìa da cane Emberiza cia * cane: cannesìa mora Emberiza cirlus * mora: scurasìa nustrà Emberiza cirlus * nustrà: indigenasiaitola Athene noctua *siàtula Athene noctua *sign Cygnus olor *sign servaj Cygnus cygnus ✧ servaj: selvaticosigogna nèira Ciconia nigra * nèira: nerasigurot Numenius tenuirostris ✧sigurun Numenius tenuirostris ✧sìnsula Parus palustris *sippa Emberiza cia *siren-a, sirena Alcedo atthis *
280
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 280
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
siri Tetrao urogallus #sisì Anthus trivialis *sisì d’aqua Anthus spinoletta * aqua: acquasìtula Athene noctua *siuëtta Athene noctua *siunga Lanius excubitor ✧
sivaliè Himantopus himantopus *sivaliè müt Philomachus pugnax ✧ müt: mutosivëtta Athene noctua *sivëttun Asio flammeus ✧sivëttun ëd muntagna Aegolius funereus # muntagna: montagnasivìtula Athene noctua *sivìtula ëd muntagna Aegolius funereus # muntagna: montagnasìvitula ëd muntagna Asio flammeus ✧ muntagna: montagnasivitulun Asio flammeus ✧sivitulun-a Asio flammeus ✧
sivìtura Athene noctua *sivìtura cita Glaucidium passerinum * cita: piccolaslach Turdus iliacus ✧snis, sniss Serinus serinus *spagassa Lanius excubitor ✧spagassa mulinera Lanius excubitor ✧ mulinera: mulinaiaspajera Emberiza citrinella *sparavè Accipiter nisus *sparavè dle pàssure Accipiter nisus * pàssure: passeresparavel Accipiter nisus *sparisciula Parus major *sparüsla Parus major *sparvé Accipiter nisus *spatola Anas clypeata *speransin-a Parus caeruleus * speransin-a: speranza
281
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 281
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
spëtaciot Fringilla coelebs *spetanot Fringilla coelebs *spëtasiot Fringilla coelebs *spiuns Emberiza cia *spiunsa Emberiza cia *spiunsin-a Emberiza cia *spiunsun Emberiza cia *spiunz Emberiza cia *spiunza Emberiza cirlus *sprüscla Parus major *spugassa Lanius senator *squarnajass Corvus corone cornix *squissëtta Anthus pratensis #stürnel Sturnus vulgaris *stagatsa murnera Lanius minor *stagnin striscia bianca Actitis hypoleucos *staira Phoenicurus phoenicurus * staira: stellastaira d’or Regulus ignicapillus * staira, or: stella, orostarlüch Burhinus oedicnemus #starnin Turdus iliacus ✧stèila d’or Regulus ignicapillus * stèila, or: stella, orostèila giauna Regulus regulus * stèila, giauna: stella, giallasteilëtta Regulus regulus * stèilëtta: stellettasteilin Regulus ignicapillus * steilin: stellinasteilin ëd muntagna Regulus ignicapillus * steilin, muntagna: stellina, montagnasteilin-a d’or Regulus regulus * steilin-a d’or: stellina d’orosterlëtta Perdix perdix *stërluch Burhinus oedicnemus #stërluch nèiru Plegadis falcinellus * nèiru: nerosterna Sterna hirundo *sterna Perdix perdix *
282
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 282
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
sterni bleu Luscinia svecica # bleu: blusternin Sterna hirundo *sterun Charadrius hiaticula ✧steu cit Charadrius dubius * Steu cit: Stefano piccolostevu, stevun Charadrius hiaticula ✧ Stevu: Stefanostomi bleu Luscinia svecica # stomi bleu: petto blustortacol, storzacol Jynx torquilla * storzi, col: torci collostrünel Sturnus vulgaris *straciola Alauda arvensis *striascia Miliaria calandra *strioss Miliaria calandra *strubiun Anthus campestris * strubiun: stoppiastrudel Sturnus vulgaris *stur Accipiter gentilis *sturn Sturnus vulgaris *sturn ëd marin-a Sturnus roseus ✧ marin-a: marinasturn nèir Sturnus unicolor # nèir: nerosturnel Sturnus vulgaris *sturnel ëd marin-a Sturnus roseus ✧ marin-a: marinasturnin Sturnus vulgaris *sturta col Jynx torquilla * sturté, col: torci collosübiarel Turdus iliacus ✧ sübijé: fischiaresübiarela Turdus iliacus ✧ sübijé: fischiaresübiareul Limosa limosa * sübijé: fischiaresübiareul cit Limosa lapponica ✧ sübijé, cit: fischiare, piccolosübiareul gambe vërde Tringa nebularia ✧ vërde: verdisübiarola Lullula arborea * sübijé: fischiaresübiarola Turdus iliacus ✧ sübijé: fischiaresübisrel Limosa limosa * sübijé: fischiaresübiulin-a Turdus iliacus ✧ sübijé: fischiaresübiulot Turdus iliacus ✧ sübijé: fischiare
283
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 283
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
sübiot Pyrrhula pyrrhula * sübiot: fischiettosüvëtta Athene noctua *suëtta cita Glaucidium passerinum * cita: piccolasuëtta dle càusse bianche Aegolius funereus # càusse bianche: calze bianchesüëtta, suëtta Athene noctua *suëttra Athena noctua *süëttra Athene noctua *suìta, suità Athene noctua *süitun Strix aluco *süitun, suitun Strix aluco *suìtura Athene noctua *sutaquin Alcedo atthis *svass Podiceps cristatus *sverslin Serinus serinus *sverzelin Serinus serinus *sverzlin Serinus serinus *svìtura Athene noctua *tacaj-seu Parus major *tamisiè Gyps fulvus #taragna Lullula arborea * taragna: ragnatelataragnola Emberiza citrinella *taren Carduelis spinus *tarin Carduelis spinus *tarin cit Carduelis flammea * cit: piccolotarin ëd mar Carduelis flammea * mar: maretarin ëd muntagna Carduelis cannabina * muntagna: montagnatarlüch Burhinus oedicnemus #tartaun Pernis apivorus *tascat Aegithalos caudatus *taschèt Aegithalos caudatus *terairola Emberiza hortulana *
284
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 284
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
terassot Emberiza citrinella *terassot ëd muntagna Plectrophenax nivalis ✧ muntagna: montagnaterassot, terazot, terasot Emberiza citrinella *terlüch Burhinus oedicnemus #tërmura cua Motacilla alba * tërmurè, cua: tremare, codatesta ’d mort Saxicola rubetra * mort: mortetesta bleu Parus caeruleus * bleu: blutesta mora bleu Parus caeruleus * bleu: blutesta mora cita Parus ater * cita: piccolatesta mora cita ’d muntagna Parus montanus * cita, muntagna: piccola, montagnatesta mora savujarda Parus caeruleus * savujarda: di Savojatesta mora, testa mura Parus major * mora: scuratesta nèira Parus major * nèira: neratesta nèira Sylvia atricapilla * nèira: neratesta russa Anas penelope ✧ russa: rossatesta russa Netta rufina # russa: rossatestass Aythya ferina * testass: testacciatestunot Burhinus oedicnemus #teuf Pyrrhula pyrrhula *teup Pyrrhula pyrrhula *ticin Phylloscopus bonelli * tigriè Nucifraga caryocatactes *tigun Columba palumbus *tipin Miliaria calandra * tipin: pignattatirabüs Emberiza hortulana * tiré, büs: tirare, tappotnivlot Gallinago gallinago *toni Otus scops * Toni: Antoniotoni duss Asio otus * Toni, duss: Antonio, dolcetorsa col Jynx torquilla * torse, col: torci, collotortacol Jynx torquilla * turté, col: torci, collotraciola Alauda arvensis *
285
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 285
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
traciora Alauda arvensis *trentin Tringa glareola ✧ trentin: boscaiolotrumbun Botaurus stellaris * trumbun: trombonetuì Phylloscopus bonelli * tüicc Phylloscopus bonelli * tuicc cit Phylloscopus collybita * cit: piccolotuicc verd Phylloscopus sibilatrix * verd: verdetuich Phylloscopus bonelli * tuich cit Phylloscopus collybita * cit: piccolotuich verd Phylloscopus sibilatrix * verd: verdetuin Phylloscopus bonelli * tüpin Miliaria calandra * tupin, tipin: pignattatüpinèt Aegithalos caudatus * tupinèt, tipinat: piccola pignattatürbech Coccothraustes coccothraustes * tür bech: duro beccoturd Turdus philomelos *turd Turdus philomelos *turd nustrà Turdus philomelus * nustrà: indigenoturdin-a Anthus pratensis #turdin-a, turdina Anthus trivialis *turdra sarvaja Streptopelia turtur * sarvaja: selvaticaturlu Burhinus oedicnemus #turlüru Burhinus oedicnemus #tùrtula Streptopelia decaocto *turtulin-a Streptopelia turtur *tùrtura Streptopelia decaocto *turtura dël fularin Streptopelia decaocto * fularin: fazzolettinotùrtura sarvaja Streptopelia turtur * sarvaja: selvaticatururela Streptopelia turtur *tutù Tringa totanus *tütü Tringa totanus *uchèt Larus cachinnans *
286
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 286
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
uchëtta Sterna hirundo *uchëtta ’d mar Larus fuscus ✧ mar: mareuchëtta ’d mar Mergus merganser ✧ mar: mareuchëtta ’d mar Larus ridibundus * mar: mareuchëtta bech giaun Larus canus ✧ bech giaun: becco giallouchëtta bianca Rissa tridactyla ✧uchëtta cita Larus minutus ✧ cita: piccolauchëtta marenga Mergus merganser ✧ marenga: che nidifica in montagnauchëtta nèira Stercorarius pomarinus ✧ nèira: nerauchëtta reusa Larus genei # reusa: rosauchin Larus minutus ✧
uchin testa nèira Larus melanocephalus # nèira: neraujassa Lanius excubitor ✧uluch Bubo bubo *uluch Strix aluco *undrinun Apus apus *upada Galerida cristata *upia Upupa epops *upìa Upupa epops *urgaj Miliaria calandra *urganèt Carduelis flammea * urganèt: organettourieu Oriolus oriulus *urieul Oriolus oriulus *urluch Asio otus *urtlan Emberiza hortulana * urtlan: ortolanourtranin Emberiza hortulana * urtranin: ortolanourtulan Emberiza hortulana * urtulan: ortolanourtulan cit Emberiza pusilla ✧ cit: piccolourtulan dij pra Calcarius lapponicus ✧ pra: pratourtulan ëd la fioca Plectrophenax nivalis ✧ fioca: neveurtulan gris Emberiza caesia ✧ gris: grigio
287
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 287
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
uruch Asio otus *uruch Bubo bubo *uscé dla crosa Erithracus rubecula * crosa: croceusel american Colinus virginianus * american: americanousel cravè Bubo bubo * cravé: delle capreusel da eva Tringa totanus * eva: acquausel dël varne Serinus serinus * varne: ontaniusel dij ciuchè Tichodroma muraria * ciuchè: campaniliusel dij pin Regulus regulus * pin: piniusel dij sant ann Bombycilla garrulus ✧ sant, ann: cento, anniusel dla tempesta Hydrobates pelagicus #usel dra Madona Hirundo rustica * Madona: Madonnausel du bür Phylloscopus collybita * bür: burrousel du mar Gavia arctica ✧ mar: mareusel ëd la freid Bombycilla garrulus ✧ freid: freddousel ëd la Trinità Tichodroma muraria *usel ëd San Pe Hydrobates pelagicus # San Pe: San Pietrousel liri Tichodroma muraria * liri: gigliousel marghé Phylloscopus collybita * marghé: pastoreusel musca Regulus regulus * musca: moscauslach Turdus iliacus ✧uslè Falco vespertinus #uslin dël frèid Regulus regulus * frèid: freddouslun Gypaetus barbatus #ussarin Panurus biarmicus #utarda Otis tarda ✧utarda cita Tetrax tetrax # cita: piccolautardin-a Tetrax tetrax #utisarda Otis tarda ✧utisarda cita Tetrax tetrax # cita: piccolauvin-a Anthus pratensis #
288
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 288
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
vaineta dij camp Anthus pratensis # camp: campivaineta dij mèj Anthus pratensis # mèj: migliovainëtta Anthus trivialis *vainëtta ’d muntagna Anthus spinoletta * muntagna: montagnavainëtta cita Calandrella brachydactyla * cita: piccolavainëtta d’eva Anthus spinoletta * eva: acquavainëtta dël maj Anthus pratensis # maj: migliovainëtta dij camp Anthus pratensis # camp: campivainëtta dij giass Anthus spinoletta * giass: giaciglio delle bestievainëtta dij pra Anthus pratensis # pra: pratovainëtta russa Anthus cervinus ✧ russa: rossavalval Chlidonias niger *valval Sterna albifrons *vanel Vanellus vanellus *vanèt Vanellus vanellus *vanëtta Vanellus vanellus *verderam Alcedo atthis *verdin Carduelis spinus * verd: verdevërdulin Serinus citrinella * verd: verdevërdulin Carduelis chloris * vërd: verdevërdun, verdun Carduelis chloris * vërdun, verdun: verdonevërdunot Serinus serinus * verd: verdevernairin Carduelis spinus * verna: ontanovërzerin Serinus serinus *vëspajeu Merops apiaster * vespajeu: delle vespevespè Merops apiaster * vespé: vespaioviarì Parus major *vigogna Ciconia ciconia *vigurin Carduelis spinus *vira pere Arenaria interpres ✧ viré, pere: voltare, pietrevira feuje Carduelis spinus * viré, feuje: voltare, foglie
289
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 289
nomi piemontesi nomi latini corrispondenze italiane dei vocaboli piemontesicontenuti nel testo
viscarda Turdus pilaris *viscardin Turdus torquatus *viscardin-a, viscardin Turdus torquatus *vissëtta Anthus spinoletta *vissi Pyrrhocorax graculus *vitunèt Prunella modularis *vitunèt Prunella modularis *vitunëtta Prunella modularis *vitunëtta russa Sylvia undata * russa: rossavitunëtta russa sardagneula Sylvia sarda * russa sardagneula: rossa sardavsun Fringilla coelebs *vulat, vulèt Lymnocriptes minutus ✧ vulé: volarevulundranin-a Hirundo rustica *vutur Gyps fulvus #vutur néir Aegypius monacus # nèir: nerozìa nustrà Emberiza cirlus * nustrà: indigenazìbula Emberiza cirlus *zigogna Ciconia ciconia *zip Emberiza cia *zippa Emberiza cia *zisì Emberiza cirlus *zivìtula Athene noctua *zivìtura Athene noctua *zizì Emberiza cirlus *zoch Bombycilla garrulus ✧
290
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 290
specie piemontesi * - specie italiane # specie accidentali o di passaggio ✧
airone bianco maggiore Egretta alba #airone cenerino Ardea cinerea *airone guardabuoi Bubulcus ibis *airone rosso Ardea purpurea *albanella minore Circus pygargus *albanella pallida Circus macrourus ✧albanella reale Circus cyaneus ✧albastrello Tringa stagnatilis ✧albatro urlatore Diomedea exulans ✧allocco Strix aluco *allocco degli Urali Strix uralensis #allodola Alauda arvensis *alzavola Anas crecca #alzavola asiatica Anas formosa ✧aquila anatraia maggiore Aquila clanga ✧
aquila anatraia minore Aquila pomarina ✧aquila del Bonelli Hieraaetus fasciatus #aquila delle steppe Aquila rapax ✧aquila di mare Haliaetus albicilla ✧
specie piemontesi * - specie italiane # specie accidentali o di passaggio ✧
aquila minore Hieraaetus pennatus ✧
aquila reale Aquila chrysaetos *assiolo Otus scops *astore Accipiter gentilis *averla capirossa Lanius senator *averla cenerina Lanius minor *averla maggiore Lanius excubitor ✧averla piccola Lanius collurio *avocetta Recurvirostra avosetta ✧avvoltoio monaco Aegypius monacus #balestruccio Delichon urbica *balia dal collare Ficedula albicollis *balia nera Ficedula hypoleuca ✧ballerina bianca Motacilla alba *ballerina gialla Motacilla cinerea *barbagianni Tyto alba *basettino Panurus biarmicus #beccaccia Scolopax rusticola *beccaccia di mare Haematopus ostralegus #
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
291
Prontuario italiano-latino
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 291
beccaccino Gallinago gallinago *beccafico Sylvia borin *beccamoschino Cisticola juncidis *beccapesci Sterna sandvicensis #beccofrusone Bombycilla garrulus ✧berta maggiore Calonectris diomedea #berta minore Puffinus yelkouan ✧
berta minore fosca Puffinus assimilis ✧
biancone Circaetus gallicus *bigia grossa Sylvia hortensis *bigia padovana Sylvia nisoria *bigiarella Sylvia curruca *calandra Melanocorypha calandra #calandrella Calandrella brachydactyla *calandro Anthus campestris *canapiglia Anas strepera #canapino Hippolais polyglotta *canapino maggiore Hippolais icterina ✧
cannaiola Acrocephalus scirpaceus *cannaiola verdognola Acrocephalus palustris *cannareccione Acrocephalus arundinaceus *capinera Sylvia atricapilla *capovaccaio Neophron percnopterus #cappellaccia Galerida cristata *cardellino Carduelis carduelis *casarca Tadorna ferruginea ✧
cavaliere d’Italia Himantopus himantopus *cesena Turdus pilaris *cesena fosca Turdus naumanni eunomus ✧
chiurlo piccolo Numenius phaeopus ✧
chiurlottello Numenius tenuirostris ✧
cicogna bianca Ciconia ciconia *
cicogna nera Ciconia nigra *cigno minore Cygnus columbianus
(bewickii) ✧
cigno reale Cygnus olor *cigno selvatico Cygnus cygnus ✧
cincia bigia Parus palustris *cincia bigia alpestre Parus montanus *cincia dal ciuffo Parus cristatus *cincia mora Parus ater *cinciallegra Parus major *cinciarella Parus caeruleus *ciuffolotto Pyrrhula pyrrhula *ciuffolotto scarlatto Carpodacus erythrinus ✧
civetta Athene noctua *civetta capogrosso Aegolius funereus #civetta nana Glaucidium passerinum *codibugnolo Aegithalos caudatus *codirosso Phoenicurus phoenicurus *codirosso spazzacamino Phoenicurus ochruros *codirossone Monticola saxatilis *codone Anas acuta ✧
colino della Virginia Colinus virginianus *colombaccio Columba palumbus *colombella Columba oenas *combattente Philomachus pugnax ✧
cormorano Phalacrocorax carbo *cornacchia grigia Corvus corone cornix *cornacchia nera Corvus corone corone *
292
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 292
corriere grosso Charadrius hiaticula ✧corriere piccolo Charadrius dubius *corrione biondo Cursorius cursor ✧corvo Corvus frugilegus ✧
corvo imperiale Corvus corax *coturnice Alectoris graeca *croccolone Gallinago media ✧crociere Loxia curvirostra *crociere fasciato Loxia leucoptera ✧
cuculo Cuculus canorus *cuculo americano Coccyzus americanus ✧
cuculo dal ciuffo Clamator glandarius #culbianco Oenanthe oenanthe *cutrettola Motacilla flava *edredone Somateria mollissima ✧
fagiano comune Phasianus colchicus *fagiano di monte Tetrao tetrix *falaropo di Wilson Steganopus tricolor ✧
falco cuculo Falco vespertinus #falco della regina Falco eleonorae #falco di palude Circus aeruginosus *falco pecchiaiolo Pernis apivorus *falco pescatore Pandion haliaetus ✧
fanello Carduelis cannabina *fanello nordico Carduelis flavirostris *fenicottero Phoenicopterus ruber #fiorrancino Regulus ignicapillus *fischione Anas penelope ✧fistione turco Netta rufina #folaga Fulica atra *
forapaglie Acrocephalus schoenobaenus *
forapaglie castagnolo Acrocephalus melanopogon *
francolino di monte Bonasa bonasia *fraticello Sterna albifrons *fratino Charadrius alexandrinus *
fringuello Fringilla coelebs *
fringuello alpino Montifringilla nivalis *frosone Coccothraustes
coccothraustes *frullino Lymnocryptes minutus ✧
fulmaro Fulmarus glacialis ✧gabbianello Larus minutus ✧gabbiano comune Larus ridibundus *gabbiano corallino Larus melanocephalus #gabbiano corso Larus audouinii #gabbiano reale Larus argentatus ✧gabbiano reale mediterraneo Larus cachinnans *gabbiano roseo Larus genei #gabbiano tridattilo Rissa tridactyla ✧
gallina prataiola Tetrax tetrax #gallinella d’acqua Gallinula chloropus *gallo cedrone Tetrao urogallus #gambecchio Calidris minuta ✧
gambecchio frullino Limicola falcinellus ✧gambecchio nano Calidris temminckii ✧
garzetta Egretta garzetta *gavina Larus canus ✧
gazza Pica pica *gazza marina Alca torda ✧germano reale Anas platyrhyncos *
293
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 293
gheppio Falco tinnunculus *ghiandaia Garrulus glandarius *ghiandaia marina Coracias garrulus *gipeto Gypaetus barbatus #gobbo rugginoso Oxyura leucocephala ✧
gracchio alpino Pyrrhocorax graculus *gracchio corallino Pyrrhocorax pyrrhocorax *grifone Gyps fulvus #grillaio Falco naumanni #gru Grus grus ✧
gruccione Merops apiaster *gufo comune Asio otus *gufo di palude Asio flammeus ✧
gufo reale Bubo bubo *ibis sacro Threskiornis aethiopicus ✧
labbo Stercorarius parasiticus ✧
labbo codalunga Stercorarius longicaudatus *lanario Falco biarmicus #lodolaio Falco subbuteo *lucarino Carduelis spinus *luì bianco Phylloscopus bonelli * luì grosso Phylloscopus trochilus ✧
luì piccolo Phylloscopus collybita *luì verde Phylloscopus sibilatrix *magnanina Sylvia undata *magnanina sarda Sylvia sarda *marangone dal ciuffo Phalacrocorax aristotelis #marangone minore Phalacrocorax pygmeus #martin pescatore Alcedo atthis *marzaiola Anas querquedula *
merlo Turdus merula *merlo acquaiolo Cinclus cinclus *merlo dal collare Turdus torquatus *mestolone Anas clypeata *migliarino di palude Emberiza schoeniclus *mignattaio Plegadis falcinellus *mignattino Chlidonias niger *mignattino alibianche Chlidonias leucopterus *mignattino piombato Chlidonias hybridus #monachella Oenanthe Hispanica #moretta Aythya filigula *moretta codona Clangula hyemalis ✧moretta grigia Aythya marila ✧moretta tabaccata Aythya nyroca *moriglione Aythya ferina *nibbio bianco Elanus coeruleus ✧nibbio bruno Milvus migrans *nibbio reale Milvus milvus #nitticora Nycticorax nycticorax *nocciolaia Nucifraga caryocatactes *oca colombaccio Branta bernicla ✧oca granaiola Anser fabalis ✧oca lombardella Anser albifrons ✧oca lombardella minore Anser erythropus ✧oca selvatica Anser anser ✧occhio rosso Sylvia melanocephala *occhiocotto Sylvia melanocephala *occhione Burhinus oedicnemus #orchetto marino Melanitta nigra ✧
orco marino Melanitta fusca ✧
294
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 294
organetto Carduelis flammea *ortolano Emberiza hortulana *ortolano grigio Emberiza caesia ✧otarda Otis tarda ✧pagliarolo Acrocephalus paludicola ✧pantana Tringa nebularia ✧passera d’Italia Passer domesticus italiae *passera europea Passer domesticus *passera lagia Petronia petronia *passera mattugia Passer montanus *passera sarda Passer hispaniolensis *passera scopaiola Prunella modularis *passera scopaiola asiatica Prunella montanella #passero solitario Monticola solitarius *pavoncella Vanellus vanellus *pavoncella gregaria Vanellus gregarius ✧pellegrino Falco peregrinus *pellicano Pelecanus onocrotalus ✧
pendolino Remiz pendulinus *peppola Fringilla montifringilla ✧pernice bianca Lagopus mutus *pernice di mare Glareola pratincola #pernice rossa Alectoris rufa *pernice sarda Alectoris barbara #pesciaiola Mergus albellus ✧pettazzurro Luscinia svecica #pettegola Tringa totanus *pettirosso Erithracus rubecula *picchio cenerino Picus canus #picchio dorsobianco Dendrocopos leucotos
(Picoides) #
picchio muraiolo Tichodroma muraria *picchio muratore Sitta europaea *picchio nero Dryocopus martius *picchio rosso maggiore Dendrocopos major
(Picoides) *picchio rosso mezzano Dendrocopos medius
(Picoides) #picchio rosso minore Dendrocopos minor
(Picoides) *picchio tridattilo Picoides tridactylus #picchio verde Picus viridis *piccione selvatico Columba livia *pigliamosche Muscicapa striata *pigliamosche pettirosso Ficedula parva ✧
piovanello Calidris ferruginea ✧
piovanello maggiore Calidris canutus ✧piovanello pancianera Calidris alpina ✧
piovanello tridattilo Calidris alba ✧
piovanello violetto Calidris maritima ✧
piro piro boschereccio Tringa glareola ✧
piro piro culbianco Tringa ochropus ✧piro piro pettorale Calidris melanotos ✧
piro piro piccolo Actitis hypoleucos *pispola Anthus pratensis #pispola golarossa Anthus cervinus ✧
pittima minore Limosa lapponica ✧
pittima reale Limosa limosa *piviere dorato Pluvialis apricaria ✧
piviere tortolino Charadrius morinellus #pivieressa Pluvialis squatarola ✧
poiana Buteo buteo *
295
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 295
poiana calzata Buteo lagopus ✧
poiana codabianca Buteo rufinus ✧
pollo sultano Porphyrio porphyrio #porciglione Rallus aquaticus *prispolone Anthus trivialis *pulcinella di mare Fratercula artica ✧
quaglia Coturnix coturnix *quattrocchi Bucephala clangula ✧
rampichino Certhia brachydactyla *rampichino alpestre Certhia familiaris *fraticello Sterna albifrons *re di quaglie Crex crex #regolo Regulus regulus *rigogolo Oriolus oriulus *rondine Hirundo rustica *rondine di mare scura Sterna fuscata ✧
rondine montana Ptyonoprogne rupestris *rondine rossiccia Hirundo daurica *rondone Apus apus *rondone maggiore Apus melba *rondone pallido Apus pallidus *salciaiola Locustella luscinioides *saltimpalo Saxicola torquata #schiribilla Porzana parva #schiribilla grigiata Porzana pusilla ✧
scricciolo Troglodytes troglodytes *sgarza ciuffetto Ardeola ralloides *smergo maggiore Mergus merganser ✧
smergo minore Mergus serrator ✧
smeriglio Falco columbarius ✧
sordone Prunella collaris *sparviere Accipiter nisus *spatola Platalea leucorodia *spioncello Anthus spinoletta *starna Perdix perdix *stercorario maggiore Stercorarius skua ✧
stercorario mezzano Stercorarius pomarinus ✧
sterna comune Sterna hirundo *sterna di Rüppel Sterna bengalensis #sterna zampe nere Gelochelidon nilotica #sterpazzola Sylvia communis *sterpazzola di Sardegna Sylvia conspicillata *sterpazzolina Sylvia cantillans *stiaccino Saxicola rubetra *storno Sturnus vulgaris *storno nero Sturnus unicolor #storno roseo Sturnus roseus ✧
strillozzo Miliaria calandra *strolaga maggiore Gavia immer ✧
strolaga mezzana Gavia arctica ✧
strolaga minore Gavia stellata ✧
succiacapre Caprimulgus europaeus *sula Morus bassanus ✧
svasso collorosso Podiceps grisegena ✧
svasso cornuto Podiceps auritus ✧
svasso maggiore Podiceps cristatus *svasso piccolo Podiceps nigricollis ✧
taccola Corvus monedula *tarabusino Ixobrychus minutus *tarabusino orientale Ixobrychus eurhythmus ✧
296
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 296
tarabuso Botaurus stellaris *topino Riparia riparia *torcicollo Jynx torquilla *tordella Turdus viscivorus *tordo bottaccio Turdus philomelos *tordo dorato Zoothera dauma ✧
tordo golanera Turdus ruficollis atrogularis ✧tordo oscuro Turdus obscurus ✧tordo sassello Turdus iliacus ✧tortora Streptopelia turtur *tortora dal collare Streptopelia decaocto *totano moro Tringa erythropus ✧
tottavilla Lullula arborea *tuffetto Tachybaptus ruficollis *uccello delle tempeste Hydrobates pelagicus #upupa Upupa epops *uria Uria aalge ✧usignolo Luscinia megarhynchos *
usignolo di fiume Cettia cetti *venturone Serinus citrinella *verdone Carduelis chloris *verzellino Serinus serinus *volpoca Tadorna todorna #voltapietre Arenaria interpres ✧voltolino Porzana porzana *zafferano Larus fuscus ✧zigolo boschereccio Emberiza rustica ✧zigolo capinero Emberiza melanocephala #zigolo delle nevi Plectrophenax nivalis ✧
zigolo di Lapponia Calcarius lapponicus ✧
zigolo giallo Emberiza citrinella *zigolo golarossa Emberiza leucocephalos ✧
zigolo minore Emberiza pusilla ✧zigolo muciatto Emberiza cia *zigolo nero Emberiza cirlus *
297
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 297
298
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 298
specie piemontesi * - specie italiane # specie accidentali o di passaggio ✧
accenteur alpin Prunella collaris *accenteur montanelle Prunella montanella #accenteur mouchet Prunella modularis *aigle botté Hieraaetus pennatus ✧aigle criard Aquila clanga ✧aigle de Bonelli Hieraaetus fasciatus #aigle pomarine Aquila pomarina ✧aigle ravisseur Aquila rapax ✧aigle royal Aquila chrysaetos *aigrette garzette Egretta garzetta *albatros hurleur Diomedea exulans ✧
alouette calandre Melanocorypha calandra #alouette calandrelle Calandrella brachydactyla *alouette des champs Alauda arvensis *alouette lulu Lullula arborea *autour des palombes Accipiter gentilis *avocette élégante Recurvirostra avosetta ✧balbuzard pêcheur Pandion haliaetus ✧barge à queue noire Limosa limosa *
specie piemontesi * - specie italiane # specie accidentali o di passaggio ✧
barge rousse Limosa lapponica ✧bécasse des bois Scolopax rusticola *bécasseau cocorli Calidris ferruginea ✧bécasseau de Temminck Calidris temminckii ✧bécasseau falcinelle Limicola falcinellus ✧bécasseau maubèche Calidris canutus ✧bécasseau minute Calidris minuta ✧
bécasseau sanderling Calidris alba ✧bécasseau tacheté Calidris melanotos ✧bécasseau variable Calidris alpina ✧bécasseau violet Calidris maritima ✧bécassine des marais Gallinago gallinago *bécassine double Gallinago media ✧bécassine sourde Lymnocryptes minutus ✧bec-croisé bifascié Loxia leucoptera ✧
bec-croisé des sapins Loxia curvirostra *bergeronette des ruisseaux Motacilla cinerea *bergeronette grise Motacilla alba *bergeronette printanière Motacilla flava *
299
Prontuario francese-latino
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 299
bernache cravant Branta bernicla ✧
bihoreau gris Nycticorax nycticorax *blongiois mandchou Ixobrychus eurhythmus ✧
blongiois nain Ixobrychus minutus *bondrée apivore Pernis apivorus *bouscarle de Cetti Cettia cetti *bouvreuil pivoine Pyrrhula pyrrhula *brèbe à cou noir Podiceps nigricollis ✧
brèbe huppé Podiceps cristatus *bruant à calotte blanche Emberiza leucocephalos ✧
bruant cendrillard Emberiza caesia ✧
bruant des neiges Plectrophenax nivalis ✧
bruant des roseaux Emberiza schoeniclus *bruant fou Emberiza cia *bruant jaune Emberiza citrinella *bruant lapon Calcarius lapponicus ✧
bruant mélanocéphale Emberiza melanocephala #bruant nain Emberiza pusilla ✧
bruant ortolan Emberiza hortulana *bruant proyer Miliaria calandra *bruant rustique Emberiza rustica ✧
bruant zizi Emberiza cirlus *busard cendré Circus pygargus *busard des roseaux Circus aeruginosus *busard pâle Circus macrourus ✧
buse féroce Buteo rufinus ✧
buse pattue Buteo lagopus ✧
buse variable Buteo buteo *butor étoilé Botaurus stellaris *caille des blés Coturnix coturnix *
canard chipeau Anas strepera #canard colvert Anas platyrhyncos *canard pilet Anas acuta ✧
canard siffleur Anas penelope ✧
canard souchet Anas clypeata *cassenoix moucheté Nucifraga caryocatactes *chardonneret élégant Carduelis carduelis *chevalier aboyeur Tringa nebularia ✧
chevalier arlequin Tringa erythropus ✧
chevalier culbianc Tringa ochropus ✧
chevalier gambette Tringa totanus *chevalier guignette Actitis hypoleucos *chevalier stagnatile Tringa stagnatilis ✧
chevalier sylvain Tringa glareola ✧
chevêche d’Athena Athene noctua *chevêchette d’Europe Glaucidium passerinum *chocard à bec jaune Pyrrhocorax graculus *choucas des tours Corvus monedula *chouette de l’Oural Strix uralensis #chouette de Tengmalm Aegolius funereus #chouette hulotte Strix aluco *cicogne blanche Ciconia ciconia *cicogne noire Ciconia nigra *cincle plongeur Cinclus cinclus *circaète Jean-le-Blanc Circaetus gallicus *cisticole des joncs Cisticola juncidis *cochevis huppé Galerida cristata *colin de Virginie Colinus virginianus *combattant varié Philomachus pugnax ✧
corbeau freux Corvus frugilegus ✧
300
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 300
cormoran huppé Phalacrocorax aristotelis #cormoran pygmée Phalacrocorax pygmeus #corneille mantelée Corvus corone cornix *corneille noire Corvus corone corone *coucou geai Clamator glandarius #coucou gris Cuculus canorus *coulicou à bec jaune Coccyzus americanus ✧
courlis à bec grêle Numenius tenuirostris ✧
courlis cendré Numenius arquata ✧
courlis corlieu Numenius phaeopus ✧
courvite isabelle Cursorius cursor ✧
crabier chevelu Ardeola ralloides *crave à bec rouge Pyrrhocorax pyrrhocorax *cygne tuberculé Cygnus olor *cygne chanteur Cygnus cygnus ✧
cygne de Bewick Cygnus columbianus ✧
bécassine des marais Gallinago gallinago *echasse blanche Himantopus himantopus *effraie des clochers Tyto alba *eider à duvet Somateria mollissima ✧
élanion blanc Elanus coeruleus ✧
engoulevent d’Europe Caprimulgus europaeus *épervier d’Europe Accipiter nisus *érismature à tête blanche Oxyura leucocephala ✧
étourneau sansonnet Sturnus vulgaris *étourneau unicolore Sturnus unicolor #étourneau roselin Sturnus roseus ✧
faisan de Colchide Phasianus colchicus *fallinule poule-d’eau Gallinula chloropus *faucon crécerelle Falco tinnunculus *
faucon crécerellette Falco naumanni #faucon d’Eléonore Falco eleonorae #faucon émerillon Falco columbarius ✧
faucon hobereau Falco subbuteo *faucon Kobez Falco vespertinus #faucon lanier Falco biarmicus #faucon pèlerin Falco peregrinus *fauvette grisette Sylvia communis *fauvette à tête noire Sylvia atricapilla *fauvette babillarde Sylvia curruca *fauvette des jardins Sylvia borin *fauvette épervière Sylvia nisoria *fauvette lunettes Sylvia conspicillata *fauvette mélanocéphale Sylvia melanocephala *fauvette orphée Sylvia hortensis *fauvette passerinette Sylvia cantillans *fauvette pitchou Sylvia undata *fauvette sarde Sylvia sarda *flamant rose Phoenicopterus ruber #fou de Bassan Morus bassanus ✧
foulque macroule Fulica atra *fuligule milouin Aythya ferina *fuligule milouinan Aythya marila ✧
fuligule morillon Aythya filigula *fuligule nyroca Aythya nyroca *fulmar boréal Fulmarus glacialis ✧
garrot à oeil-d’or Bucephala clangula ✧
geai des chênes Garrulus glandarius *gélinotte des bois Bonasa bonasia *glaréole à collier Glareola pratincola #
301
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 301
gobemouche à collier Ficedula albicollis *gobemouche gris Muscicapa striata *gobemouche nain Ficedula parva ✧
gobemouche noir Ficedula hypoleuca ✧
goéland argenté Larus argentatus ✧
goéland brun Larus fuscus ✧
goéland cendré Larus canus ✧
goéland d’Audouin Larus audouinii #goéland leucophé Larus cachinnans *goéland railleur Larus genei #gorgebleue à miroir Luscinia svecica #grand corbeau Corvus corax *grand cormoran Phalacrocorax carbo *grand gravelot Charadrius hiaticula ✧
grand labbe Stercorarius skua ✧
grand tétras Tetrao urogallus #grand-duc d’Europe Bubo bubo *grande aigrette Egretta alba #gravelot à collier interrompu Charadrius alexandrinus *grèbe castagneux Tachybaptus ruficollis *grèbe esclavon Podiceps auritus ✧
grèbe jougris Podiceps grisegena ✧
grimpereau des bois Certhia familiaris *grimpereau des jardins Certhia brachydactyla *grive à ailes rousses Turdus naumanni eunomus ✧
grive à gorge noire Turdus ruficollis atrogularis ✧
grive dorée Zoothera dauma ✧
grive draine Turdus viscivorus *grive litorne Turdus pilaris *grive mauvise Turdus iliacus ✧
grive musicienne Turdus philomelos *grive obscure Turdus obscurus ✧
grosbec cassenoyaux Coccothraustes coccothraustes *grue cendrée Grus grus ✧
guêpier d’Europe Merops apiaster *guifette leucoptère Chlidonias leucopterus *guifette moustac Chlidonias hybridus #guifette noire Chlidonias niger *guillemot de Troïl Uria aalge ✧
gypaète barbu Gypaetus barbatus #harelde boréalis Clangula hyemalis ✧
harle huppé Mergus serrator ✧
harle lièvre Mergus merganser ✧
harle piette Mergus albellus ✧
héron cendré Ardea cinerea *héron garde-boeuf Bubulcus ibis *héron pourpré Ardea purpurea *hibou des marais Asio flammeus ✧
hibou moyen-duc Asio otus *hirondelle des fenêtre Delichon urbica *hirondelle des rivage Riparia riparia *hirondelle des rochers Ptyonoprogne rupestris *hirondelle rousseline Hirundo daurica *hirondelle rustique Hirundo rustica *huîtrier pie Haematopus ostralegus #huppe fasciée Upupa epops *hypolaïs ictérine Hippolais icterina ✧
hypolaïs polyglotte Hippolais polyglotta *ibis falcinelle Plegadis falcinellus *ibis sacré Threskiornis aethiopicus ✧
302
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 302
jaseur boréal Bombycilla garrulus ✧
labbe à longue queue Stercorarius longicaudatus *labbe parasite Stercorarius parasiticus ✧
labbe pomarin Stercorarius pomarinus ✧
lagopède alpin Lagopus mutus *linotte à bec jaune Carduelis flavirostris *linotte mélodieuse Carduelis cannabina *locustelle luscinioïde Locustella luscinioides *loriot d’Europe Oriolus oriulus *lusciniole à moustaches Acrocephalus melanopogon *macareux moine Fratercula artica ✧
macreuse brune Melanitta fusca ✧
macreuse noire Melanitta nigra ✧
marouette de Baillon Porzana pusilla ✧
marouette ponctuée Porzana porzana *marouette poussin Porzana parva #martin pêcheur d’Europe Alcedo atthis *martinet à ventre blanc Apus melba *martinet noir Apus apus *martinet pâle Apus pallidus *merle à plastron Turdus torquatus *merle noir Turdus merula *mésange boréale Parus montanus *mésange à long queue Aegithalos caudatus *mésange bleue Parus caeruleus *mésange charbonnière Parus major *mésange huppée Parus cristatus *mésange noire Parus ater *mésange nonnette Parus palustris *milan noire Milvus migrans *
milan royal Milvus milvus #moineau espagnol Passer hispaniolensis *moineau cisalpin Passer domesticus italiae
moineau domestique Passer domesticus *moineau friquet Passer montanus *moineau soulcie Petronia petronia *monticole bleu Monticola solitarius *monticole de roche Monticola saxatilis *mouette mélanocéphale Larus melanocephalus #mouette pygmée Larus minutus ✧
mouette rieuse Larus ridibundus *mouette tridactyle Rissa tridactyla ✧
nette rousse Netta rufina #niverolle alpine Montifringilla nivalis *océanite tempête Hydrobates pelagicus #oedicnème criard Burhinus oedicnemus #oie cendrée Anser anser ✧
oie des moissons Anser fabalis ✧
oie naine Anser erythropus ✧
oie rieuse Anser albifrons ✧
outarde barbue Otis tarda ✧
outarde canepetière Tetrax tetrax #panure à moustaches Panurus biarmicus #pélican gris Pelecanus onocrotalus ✧
perdrix rouge Alectoris rufa *perdrix bartavelle Alectoris graeca *perdrix gambra Alectoris barbara #perdrix grise Perdix perdix *petit gravelot Charadrius dubius *petit-duc scops Otus scops *
303
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 303
phalarope de Wilson Steganopus tricolor ✧
phragmite aquatique Acrocephalus paludicola ✧phragmite des joncs Acrocephalus schoenobaenus *pic à dos blanc Dendrocopos leucotos
(Picoides) #pic cendré Picus canus #pic épéiche Dendrocopos major
(Picoides) *pic épéichette Dendrocopos minor
(Picoides) *pic mar Dendrocopos medius
(Picoides) #pic noir Dryocopus martius *pic tridactyle Picoides tridactylus #pic vert Picus viridis *pie bavarde Pica pica *pie-grièche à poitrine rose Lanius minor *pie-grièche à tête rousse Lanius senator *pie-grièche écorcheur Lanius collurio *pie-grièche grise Lanius excubitor ✧
pigeon biset Columba livia *pigeon colombin Columba oenas *pigeon ramier Columba palumbus *pingouin torda Alca torda ✧
pinson des arbres Fringilla coelebs *pinson du Nord Fringilla montifringilla ✧
pipit à gorge rousse Anthus cervinus ✧
pipit des arbres Anthus trivialis *pipit farlouse Anthus pratensis #pipit rousseline Anthus campestris *pipit spioncelle Anthus spinoletta *
plongeon arctique Gavia arctica ✧
plongeon catmarin Gavia stellata ✧
plongeon imbrin Gavia immer ✧
pluvier argenté Pluvialis squatarola ✧
pluvier doré Pluvialis apricaria ✧
pluvier guignard Charadrius morinellus #pouillot de Bonelli Phylloscopus bonelli * pouillot fitis Phylloscopus trochilus ✧
pouillot siffleur Phylloscopus sibilatrix *pouillot véloce Phylloscopus collybita *puffin cendré Calonectris diomedea #puffin semblable Puffinus assimilis ✧
puffin yelkouan Puffinus yelkouan ✧
pygargue à queue blanche Haliaetus albicilla ✧
râle des genêts Crex crex #râle d’eau Rallus aquaticus *rémiz penduline Remiz pendulinus *roitelet à triple bandeau Regulus ignicapillus *roitelet huppé Regulus regulus *rollier d’Europe Coracias garrulus *roselin cramoisi Carpodacus erythrinus ✧
rossignol philomèle Luscinia megarhynchos *rougegorge familier Erithracus rubecula *rougequeue à front blanc Phoenicurus phoenicurus *rougequeue noir Phoenicurus ochruros *rousserolle effarvatte Acrocephalus scirpaceus *rousserolle turdoïde Acrocephalus arundinaceus *rousserolle verderolle Acrocephalus palustris *Saint Martin Circus cyaneus ✧
sarcelle d’été Anas querquedula *
304
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 304
sarcelle d’hiver Anas crecca #sarcelle élégante Anas formosa ✧
serin cini Serinus serinus *sittelle torchepot Sitta europaea *sizerin flammé Carduelis flammea *spatule blanche Platalea leucorodia *sterne caugek Sterna sandvicensis #sterne fouligineuse Sterna fuscata ✧sterne hansel Gelochelidon nilotica #sterne naine Sterna albifrons *sterne pierregarin Sterna hirundo *sterne voyageuse Sterna bengalensis #tadorne casarca Tadorna ferruginea ✧
tadorne de Belon Tadorna todorna #talève sultane Porphyrio porphyrio #tarier des près Saxicola rubetra *tarier pâtre Saxicola torquata #
tarin des aulnes Carduelis spinus *tétras lyre Tetrao tetrix *tichodrome échelette Tichodroma muraria *torcol fourmilier Jynx torquilla *tournepierre à collier Arenaria interpres ✧tourterelle des bois Streptopelia turtur *tourterelle turque Streptopelia decaocto *traquet motteux Oenanthe oenanthe *traquet oreillard Oenanthe Hispanica #troglodyte mignon Troglodytes troglodytes *vanneau huppé Vanellus vanellus *vanneau sociable Vanellus gregarius ✧
vautour fauve Gyps fulvus #vautour noir Aegypius monacus #vautour percnoptère Neophron percnopterus #venturon montagnard Serinus citrinella *verdier d’Europe Carduelis chloris *
305
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 305
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 306
specie piemontesi * - specie italiane # specie accidentali o di passaggio ✧
Alpine accentor Prunella collaris *Alpine swift Apus melba *aquatic warbler Acrocephalus paludicola ✧
Artic skua Stercorarius parasiticus ✧Atlantic puffin Fratercula artica ✧
Audouin’s gull Larus audouinii #Baikal teal Anas formosa ✧Baillon’s crake Porzana pusilla ✧Barbary partridge Alectoris barbara #barn owl Tyto alba *barred warbler Sylvia nisoria *bar-tailed godwit Limosa lapponica ✧
bean goose Anser fabalis ✧bearded tit Panurus biarmicus #black grouse Tetrao tetrix *black kite Milvus migrans *black redstart Phoenicurus ochruros *black stork Ciconia nigra *black tern Chlidonias niger *
specie piemontesi * - specie italiane # specie accidentali o di passaggio ✧
black vulture Aegypius monacus #black woodpecker Dryocopus martius *black-billed magpie Pica pica *blackbird Turdus merula *blackcap Sylvia atricapilla *black-eared wheatear Oenanthe Hispanica #black-headed bunting Emberiza melanocephala #black-headed gull Larus ridibundus *black-necked grebe Podiceps nigricollis ✧black-shouldered kite Elanus coeruleus ✧black-tailed godwit Limosa limosa *black-throated diver Gavia arctica ✧black-winged stilt Himantopus himantopus *blue rock thrush Monticola solitarius *blue tit Parus caeruleus *blue-headed wagtail Motacilla flava *bluethroat Luscinia svecica #Bohemian waxwing Bombycilla garrulus ✧Bonelli’s eagle Hieraaetus fasciatus #
307
Prontuario inglese-latino
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 307
Bonelli’s warbler Phylloscopus bonelli * booted eagle Hieraaetus pennatus ✧
brambling Fringilla montifringilla ✧
brent goose Branta bernicla ✧
broad-billed sandpiper Limicola falcinellus ✧
bullfinch Pyrrhula pyrrhula *calandra lark Melanocorypha calandra #carrion crow Corvus corone corone *cattle egret Bubulcus ibis *Cetti’s warbler Cettia cetti *chaffinch Fringilla coelebs *cirl bunting Emberiza cirlus *citril finch Serinus citrinella *coal tit Parus ater *collared flycatcher Ficedula albicollis *common buzzard Buteo buteo *common chiffchaff Phylloscopus collybita *common coot Fulica atra *common crane Grus grus ✧
common crossbill Loxia curvirostra *common cuckoo Cuculus canorus *common curlew Numenius arquata ✧
common eider Somateria mollissima ✧
common goldeneye Bucephala clangula ✧
common greenshank Tringa nebularia ✧
common guillemot Uria aalge ✧
common gull Larus canus ✧
common kestrel Falco tinnunculus *common kingfischer Alcedo atthis *common pheasant Phasianus colchicus *
common pochard Aythya ferina *common quail Coturnix coturnix *common raven Corvus corax *common redpoll Carduelis flammea *common redshank Tringa totanus *common redstart Phoenicurus phoenicurus *common rosefinch Carpodacus erythrinus ✧
common sandpiper Actitis hypoleucos *common scoter Melanitta nigra ✧
common shelduck Tadorna todorna #common snipe Gallinago gallinago *common starling Sturnus vulgaris *common stonechat Saxicola torquata #common swift Apus apus *common teal Anas crecca #common tern Sterna hirundo *common treecreeper Certhia familiaris *common whitethroated Sylvia communis *corn bunting Miliaria calandra *corn crake Crex crex #Cory’s shearwater Calonectris diomedea #crag martin Hirundo rustica *crag martin Ptyonoprogne rupestris *cream-coloured curser Cursorius cursor ✧
crested lark Galerida cristata *crested tit Parus cristatus *Cretzschmar’s bunting Emberiza caesia ✧
curlew sandpiper Calidris ferruginea ✧
dagle owl Bubo bubo *dark-throated thrush Turdus ruficollis atrogularis ✧
308
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 308
dartford warbler Sylvia undata *dunlin Calidris alpina ✧
dusky thrush Turdus naumanni eunomus ✧
Egyptian vulture Neophron percnopterus #Eleonora’s falcon Falco eleonorae #Eurasian collared dove Streptopelia decaocto *Eurasian griffon vulture Gyps fulvus #Eurasian hobby Falco subbuteo *Eurasian jackdaw Corvus monedula *Eurasian jay Garrulus glandarius *Eurasian oystercatcher Haematopus ostralegus #Eurasian scops owl Otus scops *Eurasian sparrowhawk Accipiter nisus *Eurasian spoobill Platalea leucorodia *Eurasian tree sparrow Passer montanus *Eurasian wigeon Anas penelope ✧
Eurasian woodcock Scolopax rusticola *European bee-eater Merops apiaster *European golden Plover Pluvialis apricaria ✧
European nightjar Caprimulgus europaeus *European robin Erithracus rubecula *European roller Coracias garrulus *European serin Serinus serinus *European storm-petrel Hydrobates pelagicus #eyebrowed thrush Turdus obscurus ✧
ferruginous duck Aythya nyroca *fieldfare Turdus pilaris *firecrest Regulus ignicapillus *gadwall Anas strepera #garden warbler Sylvia borin *
garganey Anas querquedula *glossy ibis Plegadis falcinellus *goldcrest Regulus regulus *golden eagle Aquila chrysaetos *golden oriole Oriolus oriulus *goldfinch Carduelis carduelis *goosander Mergus merganser ✧great bittern Botaurus stellaris *great bustard Otis tarda ✧
great cormorant Phalacrocorax carbo *
great crested grebe Podiceps cristatus *
great grey shrike Lanius excubitor ✧
great Northern diver Gavia immer ✧
great reed warbler Acrocephalus arundinaceus *
great ringed plover Charadrius hiaticula ✧
great skua Stercorarius skua ✧
great snipe Gallinago media ✧
great spotted cuckoo Clamator glandarius #great spotted woodpecker Dendrocopos major
(Picoides) *
great tit Parus major *
great white egret Egretta alba #
greater flamingo Phoenicopterus ruber #
greater scaup Aythya marila ✧
green sandpiper Tringa ochropus ✧
green woodpecker Picus viridis *
greenfinch Carduelis chloris *
grey heron Ardea cinerea *
grey partridge Perdix perdix *
grey plover Pluvialis squatarola ✧
309
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 309
grey wagtail Motacilla cinerea *
grey-headed woodpecker Picus canus #
greylag goose Anser anser ✧
gull-billed tern Gelochelidon nilotica #hawfinch Coccothraustes
coccothraustes *hazel grouse Bonasa bonasia *hedge accentor Prunella modularis *hen harrier Circus cyaneus ✧
herring gull Larus argentatus ✧
hooded crow Corvus corone cornix *
hoopoe Upupa epops *
house martin Delichon urbica *
house sparrow Passer domesticus *
icterine warbler Hippolais icterina ✧
Italian sparrow Passer domesticus italiae
Jack snipe Lymnocryptes minutus ✧
kentish plover Charadrius alexandrinus *
kittiwake Rissa tridactyla ✧
lammergeier Gypaetus barbatus #
lanner falcon Falco biarmicus #
lapland bunting Calcarius lapponicus ✧
lesser black-backed gull Larus fuscus ✧
lesser crested terne Sterna bengalensis #
lesser grey shrike Lanius minor *
lesser kestrel Falco naumanni #
lesser spotted eagle Aquila pomarina ✧
lesser spotted woodpecker Dendrocopos minor(Picoides) *
lesser white-fronted goose Anser erythropus ✧
lesser white-throated Sylvia curruca *Levantine shearwater Puffinus yelkouan ✧
linnet Carduelis cannabina *little bittern Ixobrychus minutus *little bunting Emberiza pusilla ✧
little bustard Tetrax tetrax #little crake Porzana parva #little egret Egretta garzetta *little grebe Tachybaptus ruficollis *little gull Larus minutus ✧
little owl Athene noctua *little ringed plover Charadrius dubius *little shearwater Puffinus assimilis ✧
little stint Calidris minuta ✧
little tern Sterna albifrons *long-eared owl Asio otus *long-legged buzzard Buteo rufinus ✧
long-tailed skua Stercorarius longicaudatus *long-tailed tit Aegithalos caudatus *long-tailled duck Clangula hyemalis ✧
malland Anas platyrhyncos *Marmora’s warbler Sylvia sarda *marsh harrier Circus aeruginosus *marsh sandpiper Tringa stagnatilis ✧
marsh tit Parus palustris *marsh warbler Acrocephalus palustris *meadow pipit Anthus pratensis #Mediterranean gull Larus melanocephalus #melodious warbler Hippolais polyglotta *merlin Falco columbarius ✧
310
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 310
middle spotted woodpecker Dendrocopos medius(Picoides) #
might heron Nycticorax nycticorax *mistle thrush Turdus viscivorus *Montagu’s harrier Circus pygargus *moorhen Gallinula chloropus *mountain dotterel Charadrius morinellus #moustached warbler Acrocephalus melanopogon *mute swan Cygnus olor *Northern bobwhite Colinus virginianus *Northern fulmar Fulmarus glacialis ✧
Northern gannet Morus bassanus ✧
Northern gos hawk Accipiter gentilis *Northern lapwing Vanellus vanellus *Northern pintail Anas acuta ✧
Northern shoveler Anas clypeata *Northern wheatear Oenanthe oenanthe *Oriental pratincole Glareola pratincola #Orphean warbler Sylvia hortensis *Ortolan bunting Emberiza hortulana *osprey Pandion haliaetus ✧
pallid harrier Circus macrourus ✧
pallid swift Apus pallidus *pectoral sandpiper Calidris melanotos ✧
penduline tit Remiz pendulinus *peregrine falcon Falco peregrinus *pied avocet Recurvirostra avosetta ✧
pied flycatcher Ficedula hypoleuca ✧
pine bunting Emberiza leucocephalos ✧
pink-backed pelican Pelecanus onocrotalus ✧
pomarine skua Stercorarius pomarinus ✧
ptarmigan Lagopus mutus *purple heron Ardea purpurea *purple sandpiper Calidris maritima ✧
purple swamphen Porphyrio porphyrio #pygmy cormorant Phalacrocorax pygmeus #pygmy owl Glaucidium passerinum *razorbill Alca torda ✧
red kite Milvus milvus #red knot Calidris canutus ✧
red-backed shrike Lanius collurio *red-billed chough Pyrrhocorax pyrrhocorax *red-breasted flycatcher Ficedula parva ✧
red-breasted merganser Mergus serrator ✧
red-crested pochard Netta rufina #red-legged partridge Alectoris rufa *red-necked grebe Podiceps grisegena ✧
red-rumped swallow Hirundo daurica *red-throated diver Gavia stellata ✧
red-throated pipit Anthus cervinus ✧
redwing Turdus iliacus ✧
reed bunting Emberiza schoeniclus *reed warbler Acrocephalus scirpaceus *reed-footed falcon Falco vespertinus #ring ouzel Turdus torquatus *rock bunting Emberiza cia *rock partridge Alectoris graeca *rock pigeon Columba livia *rock sparrow Petronia petronia *rock thrush Monticola saxatilis *
311
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 311
rook Corvus frugilegus ✧
rosy starling Sturnus roseus ✧
rough-legged buzzard Buteo lagopus ✧
ruddy shelduck Tadorna ferruginea ✧
ruddy turnstone Arenaria interpres ✧
ruff Philomachus pugnax ✧
rufous nightingale Luscinia megarhynchos *rustic bunting Emberiza rustica ✧
sacred ibis Threskiornis aethiopicus ✧
sand martin Riparia riparia *sanderling Calidris alba ✧sandwich tern Sterna sandvicensis #Sardinian warbler Sylvia melanocephala *Savi’s warbler Locustella luscinioides *Schrenck’s little bittern Ixobrychus eurhythmus ✧sedge warbler Acrocephalus
schoenobaenus *shag Phalacrocorax aristotelis #short-eared owl Asio flammeus ✧
short-toed eagle Circaetus gallicus *short-toed lark Calandrella brachydactyla *short-toed treecreeper Certhia brachydactyla *Siberian accentor Prunella montanella #siskin Carduelis spinus *sky lark Alauda arvensis *Slavonian grebe Podiceps auritus ✧
slender-billed curlew Numenius tenuirostris ✧
slender-billed gull Larus genei #smew Mergus albellus ✧
snow bunting Plectrophenax nivalis ✧snow finch Montifringilla nivalis *
snowy albatross Diomedea exulans ✧
sociable lapwing Vanellus gregarius ✧
song thrush Turdus philomelos *sooty tern Sterna fuscata ✧
Spanish sparrow Passer hispaniolensis *spectacled warbler Sylvia conspicillata *spotless starling Sturnus unicolor #spotted crake Porzana porzana *spotted eagle Aquila clanga ✧
spotted flycatcher Muscicapa striata *spotted nutcracker Nucifraga caryocatactes *spotted red shank Tringa erythropus ✧
squacco heron Ardeola ralloides *stock pigeon Columba oenas *stone-curlew Burhinus oedicnemus #Subalpine warbler Sylvia cantillans *tawny eagle Aquila rapax ✧
tawny owl Strix aluco *tawny pipit Anthus campestris *Temminck’s stint Calidris temminckii ✧
Tengmaml’s owl Aegolius funereus #three-toed woodpecker Picoides tridactylus #tree pipit Anthus trivialis *tufted duck Aythya filigula *Tundra swan Cygnus columbianus
(bewickii) ✧
turtle dove Streptopelia turtur *twite Carduelis flavirostris *two-barred crossbill Loxia leucoptera ✧
Ural owl Strix uralensis #
312
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 312
velvet scoter Melanitta fusca ✧wallcreeper Tichodroma muraria *water pipit Anthus spinoletta *water rail Rallus aquaticus *Western capercaillie Tetrao urogallus #Western honey-buzzard Pernis apivorus *whimbrel Numenius phaeopus ✧
whinchat Saxicola rubetra *whiskered tern Chlidonias hybridus #white stork Ciconia ciconia *white wagtail Motacilla alba *White’s thrush Zoothera dauma ✧
white-backed woodpecker Dendrocopos leucotos(Picoides) #
white-fronted goose Anser albifrons ✧
white-headed duck Oxyura leucocephala ✧
white-tailed eagle Haliaetus albicilla ✧
white-throated dipper Cinclus cinclus *
white-winged black tern Chlidonias leucopterus *whooper swan Cygnus cygnus ✧
willow tit Parus montanus *willow warbler Phylloscopus trochilus ✧
Wilson’s phalarope Steganopus tricolor ✧
wood lark Lullula arborea *wood nuthatch Sitta europaea *wood pigeon Columba palumbus *wood sandpiper Tringa glareola ✧
wood warbler Phylloscopus sibilatrix *woodchat shrike Lanius senator *wren Troglodytes troglodytes *wryneck Jynx torquilla *yellow-billed chough Pyrrhocorax graculus *yellow-billed cuckoo Coccyzus americanus ✧
yellowhammer Emberiza citrinella *yellow-legged gull Larus cachinnans *zitting cisticola Cisticola juncidis *
313
nomi italiani nomi latini nomi italiani nomi latini
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 313
04_dizionario2005 201-314 24-11-2005 14:51 Pagina 314
315
Parte generale
ababià appiattito (come il rospo)aliam letameampedija donna gravidaampërgné rendere gravidaampiss cibo con cui gli uccelli nutrono i loro pulcini nel nidoancütì dicesi dei capelli aggrovigliatiancraviné saltellare vivacemente, come una capraancurnesse prendersi a cornateandi uovo vizzoandrügia letameangurdese, angurdise quando si inala il ciboanià nido, nidiataanlijè ij dent effetto sulla bocca di cibi aspri (legare i denti)antrichesse prendersi a cornateargaucià (nas) naso rivolto in suarmijé ruminarearpassüva pasto degli animaliarpimè, arpümé muta delle piumearpté abbandonare il nidoarpulè muta delle piumeartrüssà (nas) naso rincagnatoasam sciameas-ciairì vedereauragna ragnatela
Glossario di zoologia piemontese - italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 315
316
ausel, ausé uccellobüsa escremento di mucca o cavallobailé far allattare dalla baliabaj, bajé sbadiglio, sbadigliarebalüré muovere gli occhi verso l’altobaruss rossiccio di pelobëcché beccarebegiujà screziatobej uccellini appena in grado di volarebërla escremento a forma di pallina (conigli, pecore)bërlaciüm, bërlaitüm odore caprinobërlëcchè, berliché leccarebërlun escrementobërtun cavallo con le orecchie mozzebes-cia bestiabëssun gemellobianch dr’euv albumebigiù propolibigiulà lentigginosobinel gemellobiund biondobrëlla, brela escremento a forma di pallina (conigli, pecore)bruté brucarebuca boccabucc sciame budu bronciobuliché brulicare (di formiche)bunurì animale che arriva in primaveraburè gesto del vitellino che allatta per favorire il flusso di latteburi liquame della stallacaganivu, caganì l’ultimo uccellino ad uscire dal nidocaghé defecare
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 316
317
carüfà uccello arruffatocatorba estro dei gatti càussa nastro colorato annodato alle zampe delle galline per riconoscerle da quelle dei viciniciüpì chiudere gli occhiciapin, ciapiné ferro di cavallociara dl’euv albumeciatunera buco nella porta per il gattocicè succhiarecìcia carnecioma riposo delle mucchecissé aizzareciucun uovo vizzociusé, ciusì chiocciarecocu uovo vizzocrichèt ronzinocrot l’ultimo pulcino ad uscire dal nidocü rastlun (ëndè a), procedere col sedere per terra tipico dei bambinichi rastun (andé a)cuacese accovacciarsi degli animalicucesse accucciarsicuèiss, cuiss uovo vizzoculè deglutirecuvè, cuvié, cué covarecüpiu omosessualecüré svuotare delle interioracuviss uovo vizzodërmì dormiredëscurné rompere le corna dëspüpà, dëspipà svezzatodëspartì svezzatodëspëtté abbandonare il nidodëspeuja (serp) pelle della muta dei rettilidëstetà spoppato
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 317
318
deurme dormiredreumi dormiredricè destrimanodrü, dri animale ben pasciutodrügia letameendi uovo vizzoësfurniur uccello di primo voloeuv uovoeuv ch’a cioca uovo vizzoeuv dij caussèt uovo vizzoeuv galà uovo fecondatoeuv nial uovo fittizio, guardanido, endiceeuv patanù uovo senza guscioeuv sem uovo sterilefalìa mucca sterilefià respirofiam sciamefighè (d’asu, ecc.) stercofimela femminafiurun sterco di cavallofrandeul penna forte e vigorosafrea frega dei pescifreja frega dei pescifrié andare in fregafurura pellicciafüsera disposizione a “V” rovesciata degli uccelli in vologüré svuotare delle interioragajulà screziatogalarü gallerinogalba propoligaliné gallerinogalupè galoppare
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 318
319
galüra piccola macchia rossa nell’uovo (embrione)gaspé razzolaregassé aizzaregatagnau, gatagnù (a) procedere a carponigatorba estro dei gatti gatorba mosca ciecagaturnia, gatornia fregola dei gattigësca liscaghërla escremento a forma di pallina (conigli, pecore)ghignun (ën) in uggiaghinujé abbaiaregiarëtta palline formate da escrementi e peli degli animaligité (dj’avije) sciamaregitè, git sciamare della api, sciamegiura mucca vecchiagramissel sciameguré ingoiareissé aizzarelacè, lacià mungere, muntolampiss cibo con cui gli uccelli nutrono i pulcini nel nidolapè bere a piccoli sorsi come i canilimassius, limazius traccia della lumacaliserdin occhi umidi per le lacrimelufa, lüfa, lofa peto silenziosomüda (usej ëd) uccelli di passomancinola persona mancinamangiarin animale svezzatomarengh, marench uccelli che vivono o nidificano in luoghi montanimas-c maschiomastié masticaremasun fiocco della codamian-a peto
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 319
320
miauré miagolaremistulfa piccola caccamùce (urije) orecchie tagliatemun-a, muna mucca sterilemunze, munzi mungeremurandun (pijé ’l) imbizzarrirsimurdià morsomurtagnin-a bestia mortanüfiè fiutarenacià nasatananié camminare come le ochenasà, nasé nasata, annusarenasse, nasci nascerenast, nastè fiuto, fiutareni, nià nido, nidiatanià (fe ra) costruire il nidoniché tagliare la coda ai cavallipajì sterco di erbivoripajulà puerperapanza mola pronoparé scacciare le bestieparplé battere le cigliapat petopatanü, patàun uccello implume, nudopavan-a petopënna pelle di animali con la pellicciapërgna donna gravidapërmüé far la muta delle pennepërnisé stagionarepèt, pëtté petopetrina peto delle bestie bovinepëzzëcchè beccare
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 320
321
pianà tracciapicuté beccarepien-a, pin-a gravidapìnula sterco di pecorapiparin lattonzolopipè popparepiruenda cibo dei cavallipìrula sterco di pecorapirzaira escremento di pulcepiss, pisc, pissé urina, urinarepitè, pituché, pitulè beccarepiutà orma di animalepni uccellino gracile, ultimo ad uscire dal nidoprimareu, primarench animale che arriva in primaveraprunta bestia gravidapruvista bestia gravidapuntalese animali che si fermano di colpopüpé popparepürsaira escremento di pulcepussé deporre le uovarampun unghia posteriore (ad es. delle galline)raspè razzolareratè rosicchiare dei topirimé grufolarerimijé, rimiè ruminarerujé avere i borborigmirunché grufolareruss dr’euv tuorlorüd, rügg ruttorümé grufolarerümié ruminarerüsié, risiè rosicchiare
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 321
322
rüspé razzolarerüt ruttosam sciamesantur buona salute psico fisicasapin (fè ij) fare il musosarvaj selvaticosautërlé saltellaresbügé, sbigè pulire un animale delle interiorasbaj, sbajè sbadiglio, sbadigliaresbigè sbudellaresburiné abituare il vitellino alla poppata mettendogli il capezzolo in bocca e facendo uscire un po’ di
lattescabèch pesce a pezzi nei bariliscagassàira, scagazàira, scagassèira escrementi di mosche e mosconiscalucé occhieggiarescaransì animale cresciuto a stentoscarpenté dilaniare con le unghies-ciairì vederesciavüj pungigliones-ciodi schiudersi dell’uovoscrapé razzolarescup sciamescuregia peto rumorososfalagé, sfaragé spaventare gli uccellisfërgnarot uccellino che ha appena lasciato il nidosfërgnè, sfërniè, sfërnijè, sfirgné lasciare il nidosfugné lasciare il nidosfurgnè, sfürgné, sfurnijé lasciare il nidosfurniareu, sfurniarot uccellino che ha appena lasciato il nidosfürnijé, sfürmié uscire dal nidosfürniot uccellino che ha appena lasciato il nidosfürniulé, sfurmiulé uscire dal nidosgabacé, sgabagé sbudellare
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 322
323
sgassé, sgazè stuzzicare (ad es. le vespe)sghensa famesghërcé abituare il vitellino alla poppata mettendogli il capezzolo in bocca e facendo uscire un po’ di
lattesghirblè il rapace che graffia con gli artiglisguita escremento di volatili semi liquidosgumijè vomitaresguranì ultimo uccellino a lasciare il nidosidè sudareslatiné sgranchireslimassius, slimazius traccia della lumacaslufaté dorrmiresmeuvse andare in caloresmuvisse andare in caloresnejé strozzarespüvé sputarespërvëzza fregaspicassé beccarespimassé muta delle pennespipassà mammella appena poppataspivè sputaresquicia, squita escremento semi liquido dei volatilisquitam sterco pollinosquitè, squitassé, squicé defecare di volatilistalì stallio (cavalli)stri nauseastrich filetto dei cavallistringé delicato di pettosunta sterco di muccasürvaj selvaticosuvrin supinosvuraté svolazzaretagnaragn ragnatela
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 323
324
tajaragn ragnatelatampurì animale che arriva in primaveratan-a, tain-a tanataparé scacciare le bestietaragnà, taragnèt ragnatelatarissé aizzaretarpunera galleria scavata dalla talpatartì defecaretemperì animale che arriva in primaveratërgia mucca steriletërla zurlotërla fregolatërlè saltellare sulle quattro zampe (ad es. il cavallo)tërta pillacchera, caccolateurgia mucca steriletora mucca steriletorcia mucca steriletrülin beverino per gli uccellitrapiuné camminare a carponi come bambinitrapunera galleria della talpatraùnde, travunde, traùs inghiottire, deglutire, inghiottitotrè (r’avije) far scendere e catturare uno sciame d’api selvatichetrëtta caccolatrutè trottaretürcia, türgia animale sterileturdà, turdaja colpo dell’arieteturera mucca sterile, che va comunque in caloreturgiun, turgiussa mucca sterileurëgge dij pess conchiglie fossiliusel, usé uccellovajum, vajumé liquido vaginale di animale in caloreveilé figliare (mucche)
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 324
325
vëspè vespaiovëssa petovesu trave su cui dormono i polliveuid ëd l’euv camera d’aria dell’uovovisch, ënvisch, uisch animale inquietovisché imbizzarrirsivol, voli, vole stormo d’uccellivulé, vurè volarevulur uccello che vola via dal nidozicalà testata
Allevamento
alvé allevareanlevè, anlvé allevareantrè non castratoanvalé uguagliare bovini per etàanvé allevarearpassüva, arpassüa quantità di fieno o biada che si da in una volta alle bestiaasdé addestrare un animaleategé addestrare un animalebach ëd pulaja, bech ëd pulaja l’insieme di polli e galline baciass da anguile fossa con acqua per le anguillebarbutage abbeveraggiobarié richiamare gli aniamlibergamin mandrianobërgamin-a mandria di mucchebërtundé tosarebësca favobestiam cit greggebestiam gross armento
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 325
326
brüsch alvearebuj dr’avije arniaburé abbeverarebüss alvearebüt sciamecapunè, capunà, capun castrare, castrato, capponecarsté, crasté castrarecastrat castratocënil, cëni canilecheussa (dla) della coscia, da ingrassociadlè (le bestie) accudire gli animalicinil canilecrèis animale che cresce a stentocuaté (fe) far accoppiare gli animalicubiè accoppiare (ad es. i buoi)cubiè (fè) far accoppiarecucia cucciacuè covarecuèiss uovo sotto covataculaté abituare i buoi al giogocumudè castrarecutel favocuvè, cuvié, cué covaredurnè abituare i buoi al giogofassun (dla) della coscia, da ingrassofavè favofaziun (dla) della coscia, da ingrassofè partorire (animali)galiné pollaiogalinera pollaiogàrbin arniaghërbin arnia per le apigiach, giachese recinto per le bestie, entrare nel recinto per la nottegiass, giaz giaciglio, strame delle bestiegiuch pollaio
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 326
327
giuché, giuchese quando il pollame torna nel pollaio alla seragiuvé, giuè aggiogaregrassa (da) da macellolacè, lacià mungere, muntoliam letamemainè ar mas-c portare alla montamassa (da) da macellomëtte fecondare (pecore, capre)pastirè, pastüra pascolare, pascolopëschera peschiera (per le tinche)picatara, picatera pollamepiruenda cibo dei cavallipulé pollaioreda (da) fattricesanat, sanèt animale castratosanè castrarescheu (a), scheuj (a) al pascolostabi stalla per maialistala stallastalì stallio (cavalli)storsa, stossa favo delle apistropa, strop gregge, branco, sciamestrup, trup gregge, branco, sciametampa peschiera (per le tinche)tucau, tucur conduttore di bestietuché mandare avanti le bestietusunè tosareveilé figliare (mucche)vendëmmia smielaturavulaja pollame
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 327
328
Anatomia
afel, fel fieleafess, fess cistifelleaala, ara alaale dij pess, are dij pass pinne dei pesciambülì, ambürì ombelicoambarsà ombelicoambirì, amburì, amburin, ambulinombelicoamscìa, amsija vescicaancun inguineanè ’d fund anoangasin canto dell’occhioangunaja inguine, gonfiore all’inguineapsìa vescicaarbera esofagoarësca lisca dei pesciarfiaj branchieargnun reneassëlla, ascëlla ascellaaurija orecchiobaiva, bèiva boccabala testicolobalota pupillabarba barbabarbarin mentobarbarot bargiglibarbis baffibasëtte basettebaudrach pancionebèch, bach beccobëddra, bëddrarü pancia, panciutobës-cia ciocca di capelli
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 328
329
bèsula, bèzura mento sporgentebiamin-na bocca delicatabianch dj’euj corneabicoca testabiechirera sederebigioja vaginabila bilebioca testabirin capezzolo degli animalibiseca stomaco di vitello o manzobista ciocca di capellibnaja ciocca di capellibof (ëd püme) ciuffo di piume (ad es. sulla testa dell’upupa)brüciü ciocca di capellibranca palmo della manobrass, braz bracciobrës-cia ciocca di capellibrin, brun ciocca di capellibucc ciocca di capellibuch dër cü anobüdel intestinobuel drit intestino crassobuéla cürera rettobuela cita intestino tenuebuela mèistra intestino crassobuela torta intstino tenuebuele, buel interiorabüèl cüré intestino rettobügg interiorabüseca stomaco di vitelloburilu ombelicoburin capezzolo degli animali
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 329
330
bursa, bursot scrotobut (dle gambe) polpaccibutun dra panza ombelicobuvela, buela intestinocabocia, cabücia testacanapia nasocanaresa, canareza tracheacanëtte bordoni (piume)canun (primi) prime piumecapücia, capüssa testacavaj, cavej capellicaviera capigliaturachësta crestacheussa cosciachiletu sederinociücia mammellaciafëlla mascellaciape natichecioma crini dei cavalliciorgna organo sessuale femminileciribicocula, ciricocula testaciula scrotocorn, curnat, curnèt cornacosta costolacrapa testacrësta crestacroch (nas) naso aduncocrusera fondo schiena dei bovinicü, cül sederecua codacuja cotennacujun testicolo
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 330
331
culost colostrocupa, cupin, cupiss nucacupet, cupëtta, cuppra nucacüpis nucacupiun nuca (bovini)cüradela Polmone degli animali curdun ëd l’amburì cordone ombelicalecurneura palco delle cornadadrè sederedancc dentedanciaira dentaturadent maslé denti molarident palëtta dente incisivodent ujè dente caninodent, dencc dentedi gross pollicedi marmlin pollicedi martel mignolodi pori pollicedi, dil ditodil cit, di cit mignolodil dl’anel anularedil longh dito mediodil müstareul indicedurin gozzoëmburì ombelicoerbera esofagoeuj occhiofada, fauda grembofel fielefënnu sederefërse frattaglie di maialefess cistifellea
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 331
332
fianch fiancofidich fegatofigarèt fegatofil dra schin-a colonna vertebralefil duré midollo spinalefilat frenulofilun midollo spinalefress, frez cistifelleafricassà fegatofrunt frontefudrun pancia furcüra inguineganasse, ganasce mandibolegarat, garèt calcagnogarbé ventregardameila, gargameila, laringegarganel, gardamaira, gardamela, gargamela,garsamelagardiun ipofaringegares garresegargarot bargigliogargarot faringe ed ipofaringegariot esofagogariun, gardiun laringegarnares, garnaresa tracheagarun garresegausé gozzogavass gozzogavot gozzogavun gozzogënuj, ginuj ginocchioghëmmu gomito
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 332
333
ghërbé, ghërbi ventreghigna facciagiaj biondo oppure rossiccio e biancogiajulà lentigginosogiàndure tonsille, linfonodigiarèt garrettogiausé, giaüsé, giüsé ventriglio dei volatiligiugaja pelle del collo dei buoigiunture articolazionignuca, gnüca nucagorgia gola, collogoss, gosc gozzogranele testicoli (bue)greuja guscio della lumacagrif, grinfa artiglio degli uccelli rapacigrija (dij pess) branchiegùitru gozzogula, gura gola, collogumi, gumu gomitogurdamela, gurdamèila laringegusé ventriglioguvot faringe ed ipofaringeingunaja inguineìvula, ìvura, ìura ugolalacc lattelaciat, lacèt timolaingua lingualama cartilaginelambirì, lamburü ombelico, cordone ombelicalelanga lingualangasin canto palpebralelantija lentigginelat, lait latte
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 333
334
làver, lavr labbrolenga lingualerme lacrimelësca lisca dei pescilimin (dr’euj) pupillalümin, lüminèt pupillamüsu visomütria facciaman manomàndula (dër genuj) rotulamant, ment, maint mentemantun, mentun mentomarmlin (di) dito mignolomarun grossa ciocca di capellimassëlla, mascëlla mascellamila feuj, milfeuj omaso mimin capezzolomiula midollomiula dla schin-a midollo spinalemnü interioramoca visomuleuch parte della coscia dei bovinimüleuch sedere dei bovinimur, muru visomustass facciamutria faccianacc naso camusonaja naticanapia nasonàpula nasonariss, narisc naricenas nasonatüra organo genitale femminile
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 334
335
nerv nervi, tendininod dël col vertebra cervicalenod dla schin-a vertebranod, no noccanüfia faccianun nocca delle maninusëtta rotula, malleolooss bacan rachide cervicaleoss casalegn colonna cervicaleoss daré osso sacrooss dër cü osso sacrooss dër col colonna cervicaleoss, osc ossopaj pelopaj ratin primo pelopalat palatopalmela zampapanel sederepansa, panza panciapansèt ventrigliopanuja pelle pendente del collo degli animaliparpèila, parpera, palpebraparperia, parpeiraparpulè ciocca di capelli della nucapartacue codrione degli uccelipe piedepecc, pece mammella degli animalipèil pelopèil fol peluriapej pelo degli animalipel pellependin appendice del collo delle caprependulegn bargiglio
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 335
336
pendulin bargigliopendur pancettapertüs uvè “buco” delle uovapertus dël nas naricepèt mammella degli animalipëtacia ventrepëtandun sederepëvia ventrigliopfìa ventrigliopiciu, piciurilu organo sessuale maschilepiota, piotta zampapipin capezzolopirilu membro virilepirlu gozzopistulot organo sessuale maschilepitru gozzopiutin zampone del maialeplüch, pluché peloplüfia, plüfra, plüfria pelle flosciaplage carnagioneplissa, pliza pellicciapnass, pnaz codapnun codapòles polliceportacua, portacue codrione degli uccellipré, pree ventrigliopreale frattaglie del pollamepsüch beccopsìa vescicapuija, puvija ventrigliopulpass, pulpaz polpacciopulpiss polpastrellopuls polso
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 336
337
püma piumapumin zigomipunta dj’urije lobo auricolarepüpa mammellaputrin (pej) lanuggine dei pulcinipuvrun nasoquaj grumo di sanguequajat, quajot abomasoquajera abomasoradisela omentorastel dla schin-a colonna vertebraleren renerësca lisca dei pescirisela omentoriss, riz ricciolirola rotularudela rotularugnun renesagn senosavül, savüj, savij pungiglionesbügg interiorasbieca facciascaparücia crestaschin-a, schèina schienas-cianch (dij pess) branchie dei pesciscutiun penne degli uccelli giovaniseja, sej setola, crineservel, sërvel cervellosëssun anosgreuja guscio della lumacasign cigliasij sopraccigliasìsia ascella
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 337
338
sla dla buca palatosmens ëd l’om spermasnuj ginocchiosogn regione temporalesola dij pe, sora dij pe pianta dei piedispala spallaspalun spalla (bovini)spüv, spivè sputo, sputarestomi, stome torace, stomaco, senosüca testatitin capezzolotripa panciatrola gamba robustaungia unghiaungin unghie degli animaliurà omentourëggia orecchiourija orecchiourije dij pess branchievaina vaso sanguignoven-a vaso sanguignovërga organo sessuale maschilevëssija, vsija vescicazüca testazervel cervellozij cigliazanzija, zanzuva gengiva
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 338
339
Caccia e pesca
amun amoancurot ancorotto (amo per catturare le rane)arcat, archèt trappola per uccelliarsìa da sapel callaiuola, archetto per catturare gli uccelli robusto e senza escaarsìa, arsiun archetto per catturare gli uccelli con escabachëttun d’avisch vergello per catturare gli uccellibajèt trappola per uccelli a forma di capannabërtavel nassa, rete per la pescabësbiur chioccolo, richiamo per i merlibucun escacana canna da pesca composta da:
- pe o man-i: piede o manico- cana: parte centrale, corpo- fassëtta: fascia del corpo- puntin: cimino- lignola, lignora: lenza- natin o galegiant: galleggiante- bava: setale- lamun: amo
cantaris quaglia da richiamocassa mnüa uccellagionecassiot trappola a forma di cassettaciapamusche paletta per eliminare le moscheciapela schiaccia, strumento (pietra piatta) per catturare gli uccelliciapoire trappole:
a pèis, a pais: con uso della pece (pania)a lass: a laccioa fuèt: a frustaa sturzüa: a torsione
falabrach il cane bracco che sbagliafilar rete per la cacciafirà reti da caccia e da pescafrosna fiocina
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 339
340
füsil, fisì fucilegalinera tasca per rubare le gallineghërmulin-a, ghermulin-a nassagiapé, giapì, giap latrare dei cani da cacciagibasé carnieregriseul bilancino per la pescagrivassur zirliere, richiamo per tordilamun amo da pescalvau bilancino per la pescamarca la persona che segnalava al cacciatore la predamuschera trappola per le moschenansa rete da pescapaniass panione per catturare gli uccellipasarera gabbia per catturare i passeripastüra cibo per i pesciquajareul quagliere, richiamo per le quagliequarel freccia con la punta avvelenata con il succo dell’aconitorabast, rabasté rete da pesca rettangolare (2 x 20 mt)ragnera, raniera rete per uccelliratoira trappola per topiròcul, ròpul rete per uccellischëssì verso del cane che rincorre la lepresgné aizzare (i cani)sparvé rete da pescastàita escremento di animale da cacciaretërbia, trübia rete da pesca di forma conica, sferonetërmaj, tramaj rete da pescatramajin rete per catturare gli uccellitrübia, trubiot rete da pesca di forma conica, sferonetundin bilancino per la pescavauv, val, vau bilancino per la pescazibiè selvaggina
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 340
341
zibiè fin uccellagionezibiur uccellatore, richiamo per passerizuliné zirliere, richiamo per i tordi
Costituzioni
afarà rosso in visoaluì persona ben nutritaanghërnì gracileanliprì persona che si sviluppa lentamenteapnì malaticcioargniflü accigliatoaspnì malaticciobëdrassü persona grassabërsach persona sgraziatabogu persona grassabudërru, buderu, budrü uomo panciutobudrach pancioneburaciu uomo piccolo e panciutoburanfi, burenfi persona “flaccida”busarà malaticciocërlin persona allegracèt nanerottolociaflun, ciaflunü, ciaflü persona obesaciambërlera individuo che procede dondolandociura persona con i capelli lunghi ed arruffaticivilin bambino esilecroj persona magrafataruj persona macilentafièiv malaticciogamel persona alta e magragargh persona obesa e lenta nei movimentigimeru, gimërru nanerottolo
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 341
342
giurné uomo di bassa staturagramiss, mess gram uomo malaticciograss grassogumnin nanerottololampaireul persona alta e magralambergnun individuo allampanatomaciuflü ben pasciutomàgher, magr magromaire, mairi, mair magromairulin persona gracilemairuschin persona gracilemalaviuss malaticciomalìngher gracilemarì persona gracilemarseuri persona tisicamatafam persona alta di staturamatafiü uomo paffutomategunfi uomo paffutomnivin persona minutamuschin persona stizzosanisi macilentopaciaflü persona paffutopagnacu persona tozzapaitass persona obesapalandra spilungonepataflü, patafiü, pataflun uomo obesopataluch persona alta di staturapatamol uomo debolepatì persona macilentapenda, pendun spilungonepërgnoch uomo obesopëtaciü, pëtaciun uomo panciutopifrot nanerottolo
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 342
343
pischërlu nanerottolopurchèis nanerottolorafì persona che si sviluppa lentamenterafügiü nanerottoloramì persona che si sviluppa lentamenteranciüsü persona gracileranfigiu uomo malaticciosasì persona obesas-ciatlà grasso da creparescraiss, scraiz, scrèiz bambino poco sviluppatosghìnciu persona gracileslanià persona fiaccasmimer persona gracilesmingul smilzosnervà debilitatosplufrì avvizzito (di persona)spnaciun persona con i capelli arruffatistrenfì uomo malaticciotarabu uomo lentotasslot uomo grasso e piccolotëcc, tëgg persona tarchiatatech Persona con la cute sodatëffi persona con la cute sodatërgnach persona tozza e grassatracagnot uomo piccolo e grassocciotrugn persona con la cute soda, ma non grassazurné uomo di bassa statura
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 343
344
Malattie
abaj rantoloafanà ansiosoafré contagiareafrissun brividoafta süpin-a afta epizooticaajassin callo dei piediambësmà, ambësmàira raffreddato, raffreddoreampëssì, ambëssì intirizzitoampsì, ambsì intirizzitoampuscaira raffreddoreandërnà, andërnera sciancato, lombaggineanfargiù, anfërgiù raffreddoreanfreidur raffreddoreangravié rendere gravidaanraucé diventare rauco, disfonicoanreidì intirizzito dal freddoansarì raucoanticheur dolore al pettoanticheur tumore dei cavalliarbiciülü ristabilito da una malattiaarcà gambe curve (cavallo)archencia ricaduta da malattiaarfiaireu intenso dolore intercostaleargalese ristabilirsiargiulisse rimettersi in salutearnia erniaarpaté, arpatese guarirearsajé boccheggiarearsasu morbilloarturné riprendersi dopo una lipotimiaassess, ascess ascesso
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 344
345
avìvie vivole (cavalli)baciuch intontitobagagiass isteriabalüchëtte, balüëtte traveggolebale ’d pej strogilibaleus guercio, strabicobalotule malattia della cute dei bovinibalurdun vertiginebalurdun capogatto (malattia dei cavalli)banfè respirare a faticabarbësché balbettarebargnoch, bargnocra, bargnocla bernoccolo da traumabaricc, barlicc strabicobarnach sordobaross sciancatobërbujé balbettarebërgnoca, bergnòcura bernoccoloberli screpolature sopra la coppa (bue)bësancà sciancatobëssuné partorire gemellibignoca bernoccolobissera, biscera erisipelabna folliaborgnu ciecobrüsacheur pirosi gastricabrüsarola, brüsairola intertriginebrisacheur pirosi gastricabruj muco nasalebrusa, brussa pustola, acnebuchela, buchera cheilite angolare delle labbrabufidüra pesantezza di stomacobügansa gelonebugna tumefazione della pelle
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 345
346
bugnun foruncoloburela cistibusà vaiolo pecorinobüsica pustolabusrëtta, busrinëtta pustolabussëtta, buzëtta pustolacachëzzè balbettarecaghëtta diarreacagnèt vomitocagnin-na colleracàmura (dij dent) carie dentalicancaren-na cancrenacanëtta (andè ’d) diarreacapësturn, capesturn, capsturn capogatto (malattia dei cavalli)carbun carbonchiocatar catarrocatè partorire (donna)catërla cispa degli occhicaudan-a caldanacaussinera calcino dei pollicëcairé balbettarechëccheiré, chëccairé, chëcché, balbettarechëcchëzzéchërpassà (gamba) varici arti inferioricherpé screpolarsicheur barsü pirosi gastricaciamarüa isterismociàncher cancrociarach ferita infettaciavard tumore del garretto dei cavalliciavel foruncolo, ascessocicatris cicatricecioca dël fidich cirrosi
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 346
347
cioma fiacchezzaciorgn sordociuèt screpolature sopra la coppa (bue)ciümur cimurroculp al cheur infartoculp, curp (ciapé ën) vasculopatiacussinera calcino, malattia dei pollicustipassiun, custipaziun stato influenzaledagné sanguinarederbia infezione erpetica o micoticadërnà, dërné sciancatodërnera lombagginedësburà duro di morso (cavalli)dëscürlà, deschirlà sciancatodeslué lussaredirun callodorgna, drogna bernoccolodragun macchia dell’occhio (cavalli)duleuri indolenzitodulur dëscubi dogliedurignun, durgnun bernoccoloëndërnà sciancatoënfërgiù raffreddoreënrangujà disfonicoënsarì raucoënvisch, ënvischè animale inquietoernia erniaeuj ëd përnis callo profondo, duronefangat mughettofargiù raffreddorefarsin farcino (malattia dei cavalli)fava fava (malattia dei cavalli)fërleca ferita profonda, sfregio
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 347
348
fià (manchè er) ansimarefiach fiaccofiaireu, fiareu intenso dolore intercostalefiairì respirare a faticafiajeu intenso dolore intercostalefiapen-a asmafiasch malattia della cute dei bovinifieiré respirare a faticafieirur fiato “pesante”fiurun foruncolofrev, fregg febbre, herpes labialisfrija feritafrimije parestesiefrissun, frizun brividofunsèt afte del cavo oralefurfra, furfa forforafurmije parestesiefurum dolore puntoriogala vescichettagandiun parotitegatij vellichio nella golagatin vomitoghërnacc sciancatogheub gobboghirula nodulo sottocutaneogianissa, giaunissa, gianiza itterizia, epatitegiardia tumore garretto dei cavalligiavard tumore garretto dei cavalligiavé, giavel foruncolo, ascessoginujèt tremarellagògula pustolagranarat brividigranfi crampo, parestesia
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 348
349
grat forforagratij vellichio (ad es. nella gola)gravia gravidagrèt crosta lateagrip (ma dër) difteritegrognu, grògnula bernoccologròtula bernoccologrüma cimurro equinogrup (dër col) disfagiagurma cimurro equinojusì storto di gambelangrignü rachiticolangrignà sciancatolàver ësciapà labbro leporinolentije lentigginiloca sifilidelocc malaticciolòira stanchezzalurdià, lurdiazu, lurdin-a vertiginelurdiss, lurdissun vertiginema cadüch o cadüt epilessiama ën buca afta epizooticama russ malattia dei maialima sitil tubercolosimacinatu tubercolosi degli animalimagulà, malugà contusomal brüschèt afta epizooticamal cadüch epilessiamal dël carbun carbonchiomal dël chërpà erniamal dël verm malattia della cute dei cavallimal ëd la pera calcolosimal ëd coste polmonite
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 349
350
mal ëd punta pleuritemal ëd San Giuan epilessiamal fransèis sifilidemal müt ëd costa tubercolosimalandra infermitàmalandra rogna del ginocchio dei cavallimalatija, maratija malattiamalavi, maravi malatomarin malattia del bestiamemarun convulsioni isteriche femminilimasslun malatia della bocca dei bovinimiarole tifo petecchialemitocia torcicollomuchè (er nas) smoccolare dal nasomuflun muco nasalemüle geloni ai piedimurfel moccio al nasomuroide emorroidimut moncherinonarsaca chi parla nel nasoniss, niz, nissun, nizun ematoma, ecchimosipüja, püvia, puja, puvia malattia della lingua dei pollipaladin-a malattia della bocca dei cavallipanariss, panariz patereccioparun convulsioni isteriche maschilipel capun pelle “d’oca”pernisè tremare dal freddopërniun perniciottopëssuné partorire gemellipëvija malattia della lingua dei pollipicundrìa itteriziapipija malattia della lingua dei pollipitucà butterato dal vaiolo
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 350
351
punsuva, punzuva, punzua pustolapurat, purèt verrucapurtlèt catarattapuscàira, puscogna raffreddoreputërla cispa degli occhiquaj callo, vescicaraid, reid rigido per contrattura o per il freddoranf cramporangot, rangut, ranghèt, ranguté rantolo, rantolareranguj, rangujé rantolo, rantolareransinà persona gobbarantel rantoloranturà raucedinerapèire rugherasa (dij dent) tartaro dei dentirasca rognaràucc raucoravanastre, ravanele, ravase varicellarèid rigido per contrattura o per il freddo rëmmu reumatismorëppia, ripia rugarisipilla, risìpula erisipelarudi rigido per contrattura o per il freddorüfa crosta lattearümatich reumatismorüpia rugarüfa crosta lattearugna scabbiarugné gemererümatism reumatismorunfè russarerussan rosoliarussasu, rusazu morbillo
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 351
352
russole rosoliasagné, sanguné sanguinare, salassaresagnìa salassosagnus sanguinantesangh, sangu, sanga sanguesangiut, sangiutì singhiozzo, singhiozzaresarüss pelle d’ocasbërcia mandibola che non collima perfettamentesbrij mocciosbucà, sburs duro di morso (cavalli)sbuls, sburs, sbulsogna bolso, tosse equinascagajé, scagassé avere la diarreascagneul soprosso (malattia dei cavalli)scaransìa anginascaravasse, scravasse ragadiscarcagnà chi cammina a faticascariola scrofolascarlatin-a scarlattinascartaflun catarroscassìa, scazìa cispa degli occhiscataflun, scataplan scaracchio, catarroscatarè, scatërlé scatarrarescatlëse screpolarsi (pelle)s-ciatarola varicellasciatica nevralgia nervo sciaticos-cimass bava alla boccascracc, scracè scaracchio, sputo, sputarescrula scrofolascurandin-a diarreascuriola scrofolasfogh eruzione cutaneasfoira diarreasfrasé, sfrazè, sfrasamant abortire, aborto
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 352
353
sfrasela ferita lacero contusasfrissun brividisfuira diarreasfurmiulé pruderesgagassa diarreasgandiuné guarire dalla parotitesgarugnaira escoriazione, graffiosghirblajà graffio profondosgrèj pelle d’ocasgrissun brividisgrisur tremarellasguarin-a ferita lacerasirà storpiosirola (gamba) gambe debolisiru tumoresirugnà, sirugneta sciancatosiura screpolatura della pellesìvura screpolatura della pelleslambané lussare la mascellaslampé vomitareslangiù lipotimiasleuss guerciosloira stanchezzaslué lussareslughè lussaresluvà lussatosmangè pruderesmangiassun, smangiazu pruritosmargaj scaracchiosmort pallidosmurtagin palloresop zoppospali, spari pallido, emaciato
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 353
354
spërmisciun, spërmissun cistitesplariss, splariz pellicine delle dita delle manisplüra, splirà eczema cutaneospurlera saliva secca agli angoli della boccasquaciarela diarreastanse, stenzi, stense, stainzi soffocarestorzacol torcicollostrabincun camminare barcollandostrambliné camminare barcollandostranüvé starnutirestranfiarà, stranfiaré rantolo, ansimarestranfiè ansimarestrangujese strozzarsistranivè starnutirestrasüvé, strasüé, strasivè sudare in modo profusostravanié farneticarestumbé, stumiè fare indigestionesupin-a malattia delle zampe dei bovinisuvross, suross callo osseotachè contagiaretafa pelle d’ocataref tisicotartajé balbettaretavanè farneticaretèsich tisicotigna tignatignola, tignora gelonitimur tumoretiranerv, tiranarv crampotisich tisicotissì tossiretorzicol torcicollotrandul tremarella
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 354
355
tranfiëtta, tranfièt asmatranfijé, tranf ansimare, anelitotuca, tuch animale ammalato di tubercolosituss, tusse, tüsse tosse, tossireuach, uech sordoursareul, ursareu, urseul, urzeul orzaiolovaiole, vairore, varòire, varole vaiolovarì guaritovaris varice, piagavech sordoverseul, verzeul orzaiolovirola, virora vaioloviruj nauseaviscipila erisipelavìvie vivole, malattia dei cavallivurpot (fe ij) vomitareziura screpolatura della pellezop zoppo
glossario di zoologia
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 355
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 356
357
piemontese italiano
asu asino stupiditàbeu bue calmacan cane fedeltàcaval cavallo eleganzacrin maiale sporciziaculumba, curumba colomba pacefrimija, fürmija formica parsimoniagal gallo puntualitàgalin-a ëd San Pe coccinella fortunagat gatto scaltrezzaleun, liun leone coraggiolevr, levrun lepre velocitàluv, lüv lupo ferociamül, mü mulo testardagginemusca mosca noiaparpajun, farfala farfalla leggerezzapërru, lapin, cünij coniglio timidezzaprüss, pürs pulce fastidioriundulin-a rondine spiritualitàsiara, ziara cicala spensieratezzasivitula, zivitura civetta tristezzatartarüga tartaruga lentezzator toro forzavulp, vurp volpe furbizia
Allegorie
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 357
COSTELLAZIONI
Aquila Aquila ÁquilaAries Ariete RejCancer Cancro GranciuCanes venatici Cani da caccia Can da cassaCanis major Cane maggiore Can grossCanis minor Cane minore Can citCapricornus Capricorno CravicornCetus Balena Balen-aCorvus Corvo CrovCygnus Cigno SignLeo Leone Leun, LiunLepus Lepre LevrPisces Pesci PessPiscis austrinus Pesce australeScorpius Scorpione SchërpiunSerpes Serpente SërpentTaurus Toro TorUrsa major Orsa maggiore UrsUrsa minor Orsa minore Urs
PIANETI E STELLE
Orbis lacteus, via lactea Via lattea Stra ’d San Giuan(strada di San Giovanni)
Venus Venere Stèila buvera, stèila buera(stella dei buoi)
358
Astri
latino italiano piemontese
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 358
359
Pleiades Pleiadi galin-a(gallina)
Orion Orione ciuss, ziuz, siuss(chioccia)
Procyon Procione
RICORRENZE
1° aprile giorno del pesce di dël pess29, 30, 31 gennaio giorni della merla di dra merlaVenerdì santo giorno del corredino del di dël fagutin dël cucu
cuculo17 gennaio S. Antonio benedizione degli animali benedissiun dle bestie, benediziun dër bestie
latino italiano piemontese
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 359
360
Agnelli, Agnello Agnel agnelloAirone Airun aironeAllocco Uluch alloccoAquila Aquila aquilaAragno Aragn ragnoArena Aren-a tordellaBellora, Belora Bèlura donnolaBerta Berta gazzaBigatto Bigat baco da setaBiscia Bissa bisciaBotta Bota scazzoneBue Beu bueCagna Cagna cagnaCagnasso Cagnass grosso caneCagnotto Cagnot piccolo caneCalandra Calandra calandraCane Can caneCapponi Capun capponeCapra Crava capraCapretta Cravëtta piccola capraCardellino Cardlin cardellinoCavallera, Cavalé cavalloCavalleroCavalli, Cavallo Caval cavalloCavallone Cavalun cavallo grosso Cavallotti, Cavalot piccolo cavalloCavallottoCavalot Cavalot piccolo cavallo
Cerva, Cervi Serv cervoCicala Siala cicalaCiribiri Ciribiri cinciallegraColomba Culumba Curumba colombaColombano Culumbè colomboColombi (de) Culumb colomboColombi, Culumb colomboColomboColombini Culumbin piccolo colomboCorvo, Corvi Crov corvoCozza Cozza cozzaCrava Crava capraCravero Cravè capraCravesano Cravsan capraCravotto Cravot caprettoCucco Cüch cuculoDelfinetti Delfin delfinoDelfino Delfin delfinoDo Do tarabusinoFalco Falchèt, farcat falcoFalcone, Falconi Farctun falconeFanello Fanel fanelloFea Fea pecoraFormica Frimija, Fürmija formicaGai Gaj ghiandaiaGaia Gaja ghiandaiaGallesio Galès galloGalletto Galat, Galèt piccolo gallo
Cognomi “zoologici”
italiano piemontese derivazione zoologica italiano piemontese derivazione zoologica
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 360
361
Gallina Galin-a gallinaGallino Galinot piccolo galloGallo, Galli Gal galloGattini Gatin piccolo gattoGatto, Gatti Gat gattoGattolini Gatulin piccolo gattoGazzella Gazzella gazzellaGazzera Gazè gazzaGhi Ghi ghiroGirafa Girafa giraffaGnech Gnèch croccoloneGrillo Gril grilloGrillone Grilun grosso grilloGriva Griva tordoLaiolo Lajeul ramarroLandra Landra lendineLeoncini Leuncin piccolo leoneLeone Leun leoneLeonetti Leunèt leoneLepre Levr lepreLerda Lerda cinciallegraLevrone Levrun grossa lepreLupi, Lupo Luv, Lüv lupoLupotti Luvot, Lüvot piccolo lupoManzo Manz manzoMarasso Marass marassoMerlo Merlu merloMerula Merla merlaMosca Musca moscaMoscone Muscun mosca grossaNasello Nasel naselloOccelli Usel uccelloOriolo Urieul rigogoloOrsi (d’) Urs orso
Orsi, Orso Urs orsoOrsini Ursin piccolo orsoOrsoni Ursun orso grossoPassera Passra passeraPassero Pasurot passeroPesce Pess, pass pescePicchio Pich picchioPiovano Piuvan-a salamandraPolastro, Pollastri Pulastr polloPollaiolo Pulastr polloPorcari Porch maialeQuaglia Quaja quagliaRana Ran-a ranaRanocchia Ranota piccola ranaRatti, Ratto Rat topoRiccio Riss, riz riccioRondone Riundun rondoneRua Rüa brucoSerena Seren-a martin pescatoreTaragna Taragna allodolaTasso Tass tassoTorello Turel piccolo toroTortora Turtura tortoraTroia Trüva scrofaVacca Vaca muccaVacchetto, Vacot piccola muccaVaccottiVacchina Vachëtta piccola muccaVenturone Ventirun venturoneVerro Ver verroVespa Vespa vespaVolpe Vurp volpeZecca Zëcca zecca
italiano piemontese derivazione zoologica italiano piemontese derivazione zoologica
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 361
Bovini
cistè svolta a sinistrasalè svolta a destraandreu indietrodaré, dareu, dreu indietrovanan, vah, uh, üh, jüh avantipogia spostatieuh, oh, isc fermati
Cane
teh teh, per richiamoots ots, uz uz per aizzarlo
Cavallo
prugg prugg, prucc prucc per richiamo
Gatto
min min, minu minu per richiamo
Galline
cice cice, coca coca, pìu pìu, per richiamos-cio s-cio, s-ciü s-ciü
Maiale
gnach gnach, gna gna per richiamo
362
Comandi
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 362
La gallinaPiove, piove la gallina fa l’uovo, nevica, nevica la gallina fa l’oca.
La gallinaPiove, piove la gallina fa l’uovo, fa l’uovo al cioccolato,la gallina è mezza matta.
La gallinaPiove, piovela gallina fa l’uovol’uovo cadela gallina s’ammazza.
L’asinoToni, Toni c’è l’asino nel prato !Ieri c’era ed oggi è tornato.Toni, Toni te lo dico: se l’asino ritorna io te lo prendo.
Favole, filastrocche, canzoni, sorteggi
363
La galin-aPieuv, pieuvla galin-a fà l’euv,fioca fioca la galin-a fà l’oca.
Ra galin-aPieuv, pieuv ra galin-a fà r’euv, a fà r’euv a ra ciculata, ra galin-a r’è meza mata.
Ra galin-aPieuv, pieuv ra galin-a fà r’euvr’euv u ribata ra galin-a as maza.
R’asuToni, Toni r’asu ’n tër pra! Saira u j’era ëncheu r’è turnà.Toni, Toni mi ët ru digh: se r’asu u turna mi ët ru pij.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 363
364
Ra furmichëtta russaRa furmichetta russa muntava sü dar mür, cun ra camisa curta mus-ciava tüt ër cü.Ra furmichetta russa muntava ’n sër mür, cun sue manin-e bianche se s-ciapazava ër cü.
Trè galin-eSu mirasù trè galin-e ’n sna ru, traj gaj ’n tën castel, preghé Nusgnur ch’a faza bel.
Ël givuGivu, givola pija ’l cavagnin e marcia a scola.Scola l’é sarà, pija ’l cavagnin e turna a ca.
Ër cucuEr pare dër cucu u r’è ’n gran bel usel, pi ru baich e pi u r’è bel, ma se i vughissi so surela cucu, cucu, cume ca r’è bela.Quandi ch’a r’è vestija ëd tanci culur, tüci ij cucu vurriju feje r’amur.
Ël galNa vota ansima aj cup j’era ’n gal scapà dal giuch.Cosa it fasi patalüch li ’n si cup?Cosa it fasi tabaleuri ? Cala giü, ca j’è ’d bosch da fete cheusi.
La formichetta rossaLa formichetta rossa s’arrampicava sul muro,con la camicia corta mostrava tutto il culo.La formichetta rossa s’arrampicava sopra al muro,con le sue manine bianche si batteva il culo.
Tre gallineSole, guarda il sole tre galline su una quercia, tre galli in un castello pregate il Signore che faccia bello.
Il maggiolinoMaggiolino, maggiolino prendi il cestino e va a scuola.La scuola è chiusa prendi il cestino e torna a casa.
Il cuculoIl padre del cuculo è un gran bel uccello, più lo guardo e più è bello, ma se vedeste sua sorella cucu, cucu come è bella.Quando è vestita di tutti i colori, tutti i cuculi vorrebbero farci l’amore.
II galloUna volta sul tetto c’era un gallo scappato dal pollaio.Cosa fai “patalüch” li sul tetto?Cosa fai birichino ? Scendi giù che la legna è pronta per farti cuocere.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 364
365
Ël pituPitu, pitu fà la ruafà la mia, fà la tua.
Le uchëtteJ’ uchëtte dël pantan a van pian, pian, tüte ’n fila cume ’d fantüna daré e j’aute dnans.Un-a as penten-a, l’auta as ëspecia, l’auta a chëcca pian, pian, pian la stessa parola, l’auta as fa na bela barchëtta cun ël liber dla scola.
Ër migninMignin gatin rumau:ciach a ra man !!!
Ra limazaLimaza, limazora tira feura ij teu curnun se de nun et maz.
La lümassaLümassa, lümassurun mustra ij to curnurun.Se ti ’t veuli nen mustré, mi ciamu ’l barbé ch’a j ven-a a tajé.
Il tacchinoTacchino, tacchino fai la ruota, fai la mia, fai la tua.
Le ochetteLe ochette del pantano vanno piano, piano, tutte in fila come i fanti una dietro e tutte le altre davanti.Una si pettina, l’altra si specchia, l’altra ripete piano, piano, piano la stessa parola l’ultima si fa una bella barchetta con il libro della scuola.
Il gattinoGatto, gattino fa le fusa: “ciach” sulla mano !!!
La lumacaLumaca, lumachetta tira fuori le tue corna altrimenti ti uccido.
La lumacaLumaca, lumacona mostra le tue corna.Se non li vuoi far vedere,chiamo il barbiere che li venga a tagliare.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 365
366
Ra limassa
Limassa, limassoraij curnin ranchie foradasnun vugn dar barbée ’t ji fass tajé.
Ra galin-a ’d San Pe
Galin-a, galin-a ’d san Pe musme ra stra për ëndè ’n paradis se de nun et maz.
La galin-a ’d San Michel
Galin-a, Galin-a ’d San Michelpija la scala e vola ’n ciel.
Ël mignin
Mignin, gatin andua it ses andà ?A la ca dij fra.Cosa it l’ han dà ?Pan e cicin.Andùa it l’as bütalu ?Suta ’l cüssin.L’è rivaje ’l migninin, a l’ha mangiane ’n bucuncin;l’è rivaje migninass,a l’ha mangiane ’n bucunass,l’è rivaje ’l galüp, a l’ha mangialu tüt.
La lumaca
Lumaca, lumachettale corna tira fuorialtrimenti vado dal barbieree te li faccio tagliare.
La coccinella
Coccinella, coccinella indicami la strada per raggiungere il paradiso altrimenti ti uccido.
La coccinella
Coccinella, coccinella prendi la scala e vola in cielo.
Il gattino
Gatto, gattino dove sei andato ?A casa dei frati.Cosa ti anno dato ?Pane e “ciccino”.Dove l’hai messo ?Sotto il cuscino...E’ arrivato il micino, ne ha mangiato un bocconcino, è arrivato il gattaccio, ne ha mangiato un boccone, è arrivato il golosone,se l’è mangiato tutto.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 366
367
Ra rataRata ratora mama l’è ’ndacia a scorapapà l’è ’ndacc ën ti boscha pijà na rama ’d boss,na rama ’d sanguininda fè cich-ciach an sël chilin.
Dalin dalanDalin, dalan mortie ’n can, can bucin mortie Giuanin;Giuanin cutel tajaje ra pel, ra pel du luv, cu cu cu cu cu.
Dalin dalanDalin dalan mortie ën cancan vurpin mortie ’n crincrin cuteltaja a pelpel è dürataja a müramüra è fortataja a portaporta è za tajàtüti zü ’nt ër pra.
SangiutSangiut barbutna ran-a ’n tër puz,na ran-a ’n tra sija;sangiut va vìa !!
La topolinaTopolina, topolinala mamma è andata a scuolapapa è andato nei boschia prendere un ramo di bosso,un ramo di cornioloda far cich-ciach sul sederino.
Dalin dalanDalin, dalan è morto un cane, cane e bue è morto Giovannino,Giovannino col coltello ha tagliato la pelle, la pelle del lupo, cu cu cu cu cu.
Dalin dalandalin dalan è morto un cane cane volpinomorto un maialemaiale coltellotaglia la pellepelle è durataglia il muromuro è fortetaglia la portaporta è già tagliatatutti giù nel prato.
SinghiozzoSinghiozzo barbozzo una rana nel pozzo, una rana nel secchio;singhiozzo va via!!
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 367
368
Cavallino giò giò giò
Cavallino giò giò giòpija la biava che ti do, pija ’l fer che mi it bütu për andé a San Carlèt;San Carlèt ëd la ca mia, vìa vìa vìa !
Giacu e le galin-e
Giacu Miracule galin-e lu bëcassu;Giacu l’è n’uluch,le galin-e lu men-u al giuch.
Ël crivieu
Cieu, cieu, barlicieu,quante corne a l’ha me crivieu ?Quatr.Trè t’eisse dit,la me crava muntava ’l brich,la muntava, la calava.Quante corne ha la me crava ?
…e la cunta a cuntinua.
La crava
O ’l bun vin nèiru ch’a j’era ant ël me but!J’é passà la crava ch’a m’ha rut ël but.O ’l bun vin nèiru ch’a j’era ant ël me but!J’é passaje ’l lüf, ch’a l’ha mangià la crava, ch’a m’ha rut ël but.O ’l bun vin nèiru ch’a j’era ant ël me but!J’é passà ’l bastun, ch’a l’ha massà ’l lüf, ch’a l’ha mangià lacrava ch’a m’ha rut ël but.O ’l bun vin nèiru ch’a j’era ant ël me but!A j’é passà ’l feu, ch’a l’ha brusà ’l bastun ch’a l’ha massà
Cavallino giò giò giò
Cavallino giò giò giò, prendi la biada che ti do, prendi il ferro che ti metto per andare a San Carletto;San Carletto di casa mia,via via via !
Giacomo e le galline
Giacomo Miracolo,le galline lo beccano;Giacomo è un allocco,le galline lo conducono al pollaio.
Il capriolo
Cieu, cieu, barlicieu,quante corna ha il mio capriolo ?Quattro.Tre avessi detto,la mia capra saliva la collina,saliva e scendeva.Quante corna ha la mia capra ?
….e la filastrocca continua.
La capra
Oh ! Il buon vino che c’era nel mio fiasco!ci passò la capra che mi ruppe il fiasco.Oh ! Il buon vino che c’era nel mio fiasco!ci passò il lupo che mangiò la capra, che mi ruppe il fiasco.Oh ! Il buon vino che c’era nel mio fiasco!ci passò il bastone, che uccise il lupo, che mangiò la caprache mi ruppe il fiasco.Oh ! Il buon vino che c’era nel mio fiasco!ci passò il fuoco che bruciò il bastone, che uccise il lupo, che
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 368
369
’l lüf, ch’a l’ha mangià la crava, ch’a m’ha rut ël but.O ’l bun vin nèiru ch’a j’era ant ël me but !J’é passà l’àvua, ch’a l’ha distissà ’l feu, ch’a l’ha brusà ’lbastun, ch’a l’ha massà ’l lüf, ch’a l’ha mangià la crava, ch’am’ha rut ël but.O ’l bun vin nèiru ch’a j’era ant ël me but !J’é passaje ’l can, ch’a l’ha lapà l’avua, ch’a l’ha distissà ’l feu,ch’a l’ha brusà ’l bastun, ch’a l’ha massà ’l lüf, ch’a l’ha man-già la crava, ch’a m’ha rut ël but.O ’l bun vin nèiru ch’a j’era ant ël me but !
Ra crava
Mi sun ra crava ’ncravinà, mesa tusa, mesa plàchi u ven sì u pij a curnà.
Ra vaca
Misin-a ’d beu,misin-a ’d vaca,chi r’ha ’r ma, us ru grata.
La ran-a e ’l babi
(Riturnel: Giromëtta uh)
La ran-a l’ha trè fije, tüte trè da maridè.Ël babi na veul ün-a, ün-a ’d cule trè.Seurt feura la pi veja, l’è bruta ca fa pür.Ël babi as arcüla: “A l’é pa ti ch’it veuj”.Seurt feura la mesan-a, giauna cume ’n limun.Ël babi as arcüla: “A l’é pa ti ch’it veuj”.Seurt feura la pi giuvu, l’é bela cume na fiur.Ël babi s’avsin-a: “Oh a l’è ti ch’it veuj”.
mangiò la capra che mi ruppe il fiasco.Oh ! Il buon vino che c’era nel mio fiasco!ci passò l’acqua che spense il fuoco che bruciò il bastone, cheuccise il lupo, che mangiò la capra che mi ruppe il fiasco.Oh ! Il buon vino che c’era nel mio fiasco!ci passò il cane che lambì l’acqua, che spense il fuoco chebruciò il bastone, che uccise il lupo, che mangiò la capra chemi ruppe il fiasco.Oh ! Il buon vino che c’era nel mio fiasco!
La capra
Io sono la capra, caprettaper metà tosata e per metà pelatachi viene qui lo prendo a cornate.
La mucca
Medicina di bue,medicina di vacca,chi ha il male se lo gratta.
La rana e il rospo
(Ritornello: Girometta uh)
La rana ha tre figlie, tutte tre da maritare.Il rospo ne vuole una, una di quelle tre.Esce fuori la più vecchia, è brutta che fa paura.Il rospo arretra: “Non sei tu quella che voglio io”.Esce fuori la mezzana, gialla come un limone.Il rospo arretra: “Non sei tu quella che voglio io”.Esce fuori la più giovane, è bella come un fiore.Il rospo si avvicina: “Oh ! sei quella che voglio io”.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 369
370
L’ha piala për sua man bianca, l’ha mnala a balé.L’ha faje fé ’n bel saut, faje tuché ’l sulé.La mare l’ha ciamaje: “Duv’e lu vost palass?“Ël me palass l’è ’n Fransa da para d’ün muntass”.Tan bin cum’andasìa, smijava in cavajer.L’avìa le scarpe russe, cun ël capel burdà.
L’usel Macun
J’era na vota ’n rè borgnu cu stava ’n drinta a ’n bel castelënsema ai seu traj matot.Da tute ’r part i rivavu medi e setmin për zërchè ’d feru varì,ma fin-a ’nlura gnente u j’ava faje.Ën di is presainta ar castel na vëjëtta mar vestija che a ciama’d vughi ’r rè; subi ër guardie ij veuru fera ’ndè vìa, ma ër fijpi giuvu, Giuanin, u dis: “Se sa fumra a veu vughi ër rè përdeje na cüra ch’a passa püra”.Ra vëjëtta na vota visità ër rè, ai dis: “Maestà, se u veu tùrnavughi, u duvrà fesse passè ’n sj’euj na püma ’d r’usel Macun”.Ij dui matot pi grand i partu për ëndè a truvè sa püma;Giuanin, ër pi giuvu e pi vëssin a so pare, u decid ëd parti cochial cun lur, anche se ’r rè u vurava naint.Quandi ij tre prinzi i rüvu ’n tër post cu s’ës-ciamava “dërquatr stra”, is dividu e prumëttu ’d truvese lì dop quarantadi.Quandi che uramaj smijava che ij fissa pi gnente da fè,Giuanin, u rüva ’n tën pra chi ciamavu “campo de Prei”;enzuma an sars u vugh ën gross usel che taca j’are u j’hascricc: “Uccello Macone”.Subi r’usel u vora vìa, ma u lassa carè na püma, chial prast ura pija e u turna ’ndrè dai seu frej che j’avu naint truvà gnen-te.Ij frej, cativ e invidius i disu: “Giuanin portne ’n duva che ’tj’hai truvà ra püma!”.Tanti i fan che chial u-i porta ’n tër “campo de Prei” e lì përpieje ra püma ru mazu e ru suteru.Turnà sveltu ar castel ij dan ra puma ar rè che strufugnandaj’euj sübi u vugh, ma u baica e ij manca Giuanin.
La prende per la sua mano bianca e la porta al ballo a ballare.Le fece fare un bel salto fino a toccare il soffitto.La madre di lei gli chiese: “Dov’è il vostro palazzo?”Il mio palazzo è in Francia, presso un montaccio.Andava così bene, sembrava un cavaliere.Aveva le scarpe rosse, col cappello orlato.
L’uccello Macone
C’era una volta un re cieco che abitava in un bel castelloinsieme ai suoi tre figli.Da ogni dove giungevano medici e settimini per cercare diguarirlo, ma fino ad allora tutto era stato inutile. Un giorno si presenta al castello una vecchiettina mal vesti-ta, chiedendo di poter vedere il re; immediatamente le guar-die la vogliono allontanare, ma il figlio più giovane,Giovannino, dice: “Se questa donna vuol vedere il re perdargli una cura, passi pure”.La vecchiettina visita il re e sentenzia: “Maestà se vuole riac-quistare la vista dovrà passare sugli occhi una penna dell’uc-cello Macone”.Allora i due figli più grandi partono per trovare questapiuma; Giovannino il più giovane e caro al padre, decide dipartire con loro, pur contro il volere del re.I tre principi, giunti nel luogo chiamato “delle quattro stra-de”, si dividono e promettono di ritrovarsi lì dopo quarantagiorni.Quando ormai pareva non ci fosse più nulla da fare,Giovannino arriva in un prato chiamato “campo de Prei” esopra un salice vede un grosso uccello con una scritta sulleali: “Uccello Macone”.Subito l’uccello vola via, ma lascia cadere una piuma, che luipresto raccoglie per tornare dai suoi fratelli che nulla aveva-no trovato.I fratelli, cattivi ed invidiosi, dicono: “Giovannino portacidove hai trovato la piuma!”.Tanto fanno che li conduce al “campo de Prei” e li lo ucci-dono e lo sotterrano.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 370
371
“Ënduva u relu Giuanin?” u ciama ai seu frej chi rispundu:“Juma spetaru tant, ma juma pi naint vistru”.Dop tanci agn ën giuvinot cu r’era a scheu ’n tër “campo dePrei” bugianda ra tèra cun ën bastun u treuva n’oss e u rudovra a fè ’n sivurin për ciamè ’r so can.Cume che u-i suffia ’ndrinta u saint na vus: “Amico tu sei, mi hanno ucciso nel campo de Prei;con torto senza ragioneper togliermi la piuma dell’uccello Macone”.
Tüte ’r vote che caicadeun u-i suffiava ’ndrinta ’r sivurin udiva sempre ra stessa cosa.Ër giuvinot, stuffiase dër sivurin, u finiss ëd vaindru ancumerciant ëd vin che giranda për tüt ër mund, ën di u rüva’n tër pais dër rè, che saintì dër sivu magich u va a pruveru.Cume cu suffia li ’ndrinta is saint: “Padre mio tu sei,mi hanno ucciso nel campo de Prei;con torto senza ragione per togliermi la piuma dell’uccello Macone”.Ër rè u capiss subi e u fa suffiè ëdco j’aci seu matot e quandiche u suffia ër pi vej ’r sivurin u dis: “Fratello mio tu sei,tu mi hai ucciso nel campo de Prei;con torto senza ragioneper togliermi la piuma dell’uccello Macone”.Saintì lu lì ër rè u comanda ar guardie ’d pijè ij dui fieu eficheje ’n tra përsun pi ’ncreusa e scüra fin-a a ra fin dijseu di.
Ra vurp e ’r luvNa vurp e ’n luv i decidu ’n di d’ëndè a mangiè ër galin-e’ndrinta an giuch.Ëd neucc s’avzinu pian, pianin e antru dan buch stracc ën tra
Tornati velocemente al castello, consegnano la piuma alpadre che sfregandola sugli occhi torna immediatamente avedere, ma si accorge che manca Giovannino.“Dov’è Giovannino ?” chiede ai suoi fratelli, essi rispondono:“Lo abbiamo atteso a lungo, ma non l’abbiamo più visto”.Trascorsi molti anni un giovinetto che accudiva alle pecorenel “campo de Prei” sollevando un po’ di terriccio, con unbastone trova un osso da cui ricava un fischietto per richia-mare il cane.Come ci soffia dentro, si sente una voce che dice:“Amico tu seimi hanno ucciso nel campo de Prei;con torto senza ragioneper togliermi la piuma dell’uccello Macone”.Tutte le volte che qualcuno soffia nel fischietto, questo dicela stessa cosa.Il giovinetto alla fine, si stufa del fischietto e lo vende ad uncommerciante di vino che girando tutto il mondo, un gior-no arriva nel paese del re, che sentito parlare del fischiettomagico lo va a provare.Come ci soffia dentro, si sente:“Padre mio tu sei,mi hanno ucciso nel campo de Prei;con torto senza ragione per togliermi la piuma dell’uccelloMacone”.Il re capisce subito e fa soffiare anche i suoi figli, quandotocca al più grande il fischietto dice:“Fratello mio tu sei,tu mi hai ucciso nel campo de Prei;con torto senza ragione per togliermi la piuma dell’uccello Macone”.Sentito ciò comanda alle guardie di prendere i due figli e rin-chiuderli nella prigione più profonda e scura fino alla finedei loro giorni.
La volpe e il lupoUna volpe e un lupo decidono un giorno di andare a man-giare le galline dentro un pollaio.Di notte si avvicinano piano, piano entrano attraverso uno
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 371
372
miragna e i tacu a mangè ’r galin-e.Ra vurp, che a r’era fürba, ogni tant a pruvava a vughi se apasava ancura dar buch; ër luv u mangiava e basta.Ra vurp vughinda che a passava giüst dar buch, a campa nagalin-a feura e a continua a mangè tranquila.Ën tër mentre i rüva ër padrun dër galin-e cun ën grossbastun.Ër luv cun ra panza pin-a u pudava pi naint sorti feura, men-tre ra vurp a scapava ’n ti bosch.
Ra vurp e ’r luv
Ra vurp e ’r luv j’han saj e van ar puz a baivi, ma r’eva a r’erapoca e mach ën sër fund.Ra vurp a dis ar luv:“Pijme për ra cùa e lasme carè ’n tër puz; quandi che ’t sain-ti di cich-ciach, tën tiri sü”.Paraj i fan, prüma ra vurp e dop ër luv; cume cu j’ha finì ’dbaivi u dis: “Cich-ciach”.E ra vurp a respund: “Cich-ciach për ra cùa it lass”.E ru fa druchè ’n tër puz.
stretto buco del muro e incominciano a mangiare le galline.La volpe, che era furba, ogni tanto controllava se era ancorain grado di passare attraverso al buco; il lupo mangiava ebasta.La volpe accorgendosi di passare di misura dal buco, buttafuori una gallina e continua a mangiare tranquillamente.Nel frattempo arriva il padrone delle galline con un grossobastone.Il lupo con la pancia piena non riusciva più ad uscire fuori,mentre la volpe fuggiva nei boschi.
La volpe e il lupo
La volpe e il lupo hanno sete e si recano al pozzo a bere, mal’acqua è poca e solo sul fondo.La volpe dice al lupo:“Prendimi per la coda e lasciami scendere nel pozzo; quan-do senti dire cich-ciach, mi tiri su”.Così fanno, prima la volpe e poi il lupo; come questo ha fini-to di bere dice: “Cich-ciach”.E la volpe risponde: “Cich-ciach per la coda ti lascio”.E lo lascia cadere nel pozzo.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 372
373
Merlüss (merluzzo) Il gioco del merluzzo era caratterizzato da due diverse varianti, una tipica d’Albaretto Torre, dove lagara consisteva nel lanciare il più lontano possibile il pesce essiccato; risultava vincitore e padrone ditutti i pesci lanciati, chi riusciva a coprire la distanza maggiore.L’altra competizione si svolgeva a Dogliani dove invece eccelleva chi riusciva con un solo colpo d’ac-cetta, ben assestato, a spaccare in due il merluzzo. Normalmente la tenzone si svolgeva il mercoledìdelle Ceneri in modo da assicurare al vincitore pesce per tutta la Quaresima.
Asu (asino) A Cerretto Langhe, frazione Pedaggera, esisteva una gara in cui la palma arrideva a chi fosse riuscito,senza toccarlo, a far “cantare” (ragliare) un asino.
Gal (gallo) Una gara diffusa nelle nostre Langhe consisteva nel determinare, maneggiandolo per pochi secondi, ilpeso di un gallo; naturalmente chi più si avvicinava al reale si portava a casa il pennuto.
Euv (uovo) Con le uova si organizzavano accese competizioni, a Monforte d’Alba si davano battaglia coppie d’at-leti in cui uno lanciava un uovo fresco il più lontano possibile e l’altro cercava di afferrarlo al “volo”senza romperlo; chi raggiungeva la distanza maggiore si laureava campione.Durante le feste pasquali era praticato anche lo “scoccetto” e cioè il colpire reciprocamente l’uovosodo tenuto in mano; il padrone di quello rimasto indenne si accaparrava anche l’altro.
Biru (tacchino) A Santa Maria di La Morra, durante le fredde giornate invernali veniva ghiacciato un tratto di stradaversandovi dell’acqua e lo si percorreva a bordo d’improvvisate slitte (slese); al termine del percorsoera appeso in aria un tacchino, vinceva chi riusciva ad afferrarlo.
Asu vora (asino vola) Ancora oggi numerosi bambini si divertono con passatempi come: asino vola, mosca cieca e il giocodell’oca, per il primo i partecipanti appoggiano il loro dito indice su una qualsiasi superficie; chicomanda il gioco, pronunciando il nome di diversi uccelli, alza il dito (ad esempio: “merlu vora, pas-surot vora, ecc.”) poi all’improvviso dice “asu vora” chi solleva comunque il dito è eliminato.
Di dominio universale sono i classici
Gatorba (mosca cieca), mosca cieca ed il percorso del gioco dell’oca.oca (gieugh ëd r’ )
Asu (asino) Tra i giochi di carte ricordiamo: asino e
Bestia (bestia) bestia.
Pula (gallinella) Un gioco d’azzardo al biliardo è chiamato “pula” (gallinella).
Giochi
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 373
Sun setà ’n süma na pel morta, ma pel viva ’n porta.
(ël caval)
Bèiv nen ël cafè, porta la curun-a, ma l’é nen regin-a, l’ha tanti fiulin, ma sensa marì.Donna Rebecca chi a l’è.
(la galin-a)
Da viv le buele ’n tël corp,da mort ël corp ën tle buele.
(ël crin)
L’hai curun-a, ma sun nen re, l’hai jë sprun e marciu a pe, sensa mustra ne ciuchin marcu l’ura a la matin.
(ël gal)
Son seduto su una pelle morta, ma una viva mi porta.
(il cavallo)
Non beve caffè,ha la corona,ma non è regina, ha tanti bambini,ma senza marito. Donna Rebecca chi è ?
(la gallina)
Da vivo le budella dentro il corpo, da mortoil corpo nelle budella.
(il maiale)
Ho la corona,ma non son re, ho gli speroni e vado a piedi, senza orologio e senza campanello canto l’ora al mattino.
(il gallo)
374
Indovinelli
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 374
375
Me pare l’è andait a la cassa, se ai treuva ai massa, se ai treuva nen ai porta a ca.
(ij pieuj)
Na cricca balaricca guerna sent crich balarich,ma sent crich balarich guernu pana cricca balaricca.
(la ciuss e ij pulastrin)
Pì lu guardu davzin davzin, pì diventà picinin, picinin.
(ër butun dra panza)
Pì u r’è cad pì u r’è frasch.
(r’euv)
Quala ch’a l’é la bestia pì furba ?ël bigat,a mangia la feuja.
Quatr bachëtte nì verde nì sëcche.
(ij birin dra vaca)
Mio padre è andato a caccia, se li trova li uccide, se non li trova li porta a casa.
(i pidocchi)
Una cricca balaricca bada a cento cricchi balaricchi, ma cento cricchi balaricchi non badano a una cricca balaricca.
(la chioccia e i pulcini)
Più lo guardida vicino più diventa piccolino, piccolino.
(l’ombelico)
Più è caldopiù è fresco.
(l’uovo)
Qual è la bestia più furba ?il baco da seta,mangia la foglia.
Quattro bacchette ne’ verdi ne’ secche.
(i capezzoli della mucca)
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 375
Quatr purilu balarin, picineru picinin, tüti quatr tacà davzin, pissu ansema ’n tën basin.
(ij birin dra vaca)
Sun padrun-a ’d ca sun ën ca anche quand vad fora ’d ca.
(la lümassa)
Sun pi lesta che n’usel, passu ’l mar sensa batel, le muntagne sensa scala, intru e sortu da ’n tla sala, vad a taula ’nsema al re, ëm n’ampipu dij purtiè.
(la musca)
Un butalin cun due sorte ’d vin che mai as mës-ciu.
(l’euv)
Quattro birilli ballerini, piccoli piccolini, tutti e quattro vicini, che ’pisciano’ insieme per dei bacini.
(i capezzoli della mucca)
Son padrona di casae sono casa anche quando sono fuori.
(la chiocciola)
Son più veloce di un uccello, passo il mare senza battello,le montagne senza scala, entro ed esco dalla sala,vado a tavola con il re,me ne frego del portinaio.
(la mosca)
Una botticella con due vini che non si mescolano mai.
(l’uovo)
376
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 376
A pe ’d pula. A piede di gallina. In modo esatto.
A pèisa ën chilu pì dël falchèt. Pesa un chilo più del falchetto. Persona molto magra.
Al temp che le fürmije avìu ij socu. Al tempo in cui le formiche portavano Mai!gli zoccoli.
Al vënner sant digiun-u fin-a Il venerdì santo digiunano anche gli Tutti devono osservare l’astinenza.j’usèj ëd dij bosch. uccelli del bosco.
Ambranà pàid na foca. Imbranato come una foca. Persona poco vivace.
An poch a preun caval a l’asu. Un po’ per uno a cavallo dell’asino. Bisogna condividere le cose favorevoli.
Andè a gatagnau. Camminare come il gatto. Camminare a carponi.
Andè paj dij beu ’n tra meira. Procedere come i buoi nel granoturco. Procedere senza nessuna attenzione.
Andè pèj d’ën can süs. Correre come un segugio. Individuo molto veloce.
Aut me la cùa dël giari. Alto come la coda del topo. Veramente in basso.
Avaj r’oche da frè. Aver da ferrare le oche. Compiere un lavoro inutile.
Avaj ij grij për ra testa. Avere i grilli per la testa. Pensare a cose futili.
Avaj na fam da luv. Avere una fame da lupo. Avere molta fame.
Avaj na fragg da can. Avere un freddo cane. Avere molto freddo.
Avaj ra forza dër perru giaj, gris. Avere la forza del coniglio pezzato, grigio. Veramente debole.
Avèj ’l servel da galin-a. Avere il cervello da gallina. Individuo non molto intelligente.
Avèj ën curpèt da leun. Avere il corpetto del leone. Essere molto coraggioso.
Avèj j’euj marcà pèj na vaca ch’a dà. Avere gli occhi segnati come una mucca. Occhi veramenti pesti.
Avèj la blëssa dl’asu. Avere la bellezza dell’asino. Una bellezza effimera.
Avéj la pel düra cume ’n beu rèid. Aver la pelle dura come un bue con l’artrosi. Persona dalla cute coriacea.
Avèj pi ’d bale che l’urs. Avere più “balle” per la testa di un orso. Avere la testa piena di sciocchezze.
Modi di dire
piemontese italiano
377
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 377
378
Avèjlu dit a can e pors. Dirlo a cani e porci. Chi parla troppo.
Bagnesse ël bech. Bagnarsi il becco. Bere.
Balé ’l bal ëd l’urs. Ballare il ballo dell’orso. Essere costretti a compiere azioni nondesiderate.
Balè paj na lodura. Ballare come un’allodola. Essere in continuo movimento.
Bandé cume ’n mül. Tirato come un mulo. Essere eccitatissimo.
Bitè ’r cher davanti ai beu. Mettere il carro davanti ai buoi. Non seguire un ordine cronologico.
Borgnu cume ’n tarpun. Cieco come una talpa. Persona con la vista molto “corta”.
Brajè paj n’urs. Urlare come un orso. Urlare forte.
Bravu merlu! Bravo merlo! Bravo babbeo!
Breun cume ’n merlu. Scuro come un merlo. Persona molto scura.
Brüt paj d’ën giari. Brutto come un topo. Molto brutto.
Büté berta ’n sach. Mettere la gazza nel sacco. Ottenere ciò che si desiderava.
Büté la pürs ën tl’urije. Mettere la pulce nell’orecchio. Suggerire qualcosa a qualcuno.
Cagà da la galin-a bianca. Cagato dalla gallina bianca. Nato con la camicia.
Cambiè r’eva ar canarin. Cambiare l’acqua al canarino. Urinare.
Canté da gal. Cantare da gallo. Farla da padrone.
Carià me’n mül. Carico come un mulo. Molto carico.
Ciapè r’uruch. Prendere l’allocco. Lavoro da matti.
Ciapè dui curumb cun na fava. Prendere due colombi con una fava. Azione molto proficua.
Ciapè le grive. Prendere i tordi. Soffrire un freddo intenso.
Cicià dai piplin. Succhiato dai pidocchi. Persona emaciata.
Crijé me n’àquila. Urlare come un’aquila. Chi urla forte.
Culassiun dël gal. Colazione del gallo. Chi è “attivo” già di buon mattino.
Culumb pien ëd fave. Come un colombo pieno di fave. Individuo con la pancia piena.
Cuntent pèj na siara. Contento come una cicala. Persona veramente soddisfatta.
Curi paj dra levr. Correre come la lepre. Correre molto velocemente.
Cuvè caicos. Covare qualcosa. Avere una malattia in incubazione.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 378
379
Drissé le gambe ai can. Rendere dritte le gambe dei cani. Eseguire un lavoro inutile.
Dür me ’n bacalà. Duro come un baccalà. Molto rigido.
Ën buca ar luv. In bocca al lupo. Finire nel posto sbagliato.
Esci ’n pieuj. Essere un pidocchio. Essere un persona molto avara.
Esci ar pian dij babi. Essere a livello dei rospi. Molto in basso.
Esci cuntra ij verm. Essere contro i vermi. Persona sgradevole.
Esci na rugna. Essere una rogna. Individuo noioso.
Esci paj can e gat. Essere come cane e gatto Chi non va molto d’accordo.
Esse ’l fieul ëd la galin-a bianca. Essere figlio della gallina bianca. Essere una persona molto rara.
Esse ’l merlu dla cua bianca. Essere il merlo dalla coda bianca Essere una persona o cosa rarissima.
Esse ’n fuin. Essere una faina. Essere una persona scaltra.
Esse l’asu del cumün. Essere l’asino del comune. Cosa del comune che non è mai in ordine.
Esse n’usel ën gabia. Essere un uccello in gabbia Essere costretti in uno spazio o in un’azione non desiderata.
Esse na bëcassa. Essere una beccaccia. Essere una malalingua.
Esse na marmota. Essere una marmotta. Individuo sempre stanco.
Esse na rundulin-a. Essere una rondinella. Essere una donna volubile.
Essi ’n pass gross. Essere un pesce grosso. Persona importante.
Essi n’asu carià ’d sold. Essere un asino carico di soldi. Persona ricca, ma poco intelligente.
Euj da aquila. Occhi da aquila. Avere una vista acutissima.
Euj dër fuin. Occhi della faina. Avere una vista acutissima.
Fat me na ran-a. Fatto come una rana. Persona fisicamente distrutta.
Fé baboja. Fare l’insetto. Far capolino.
Fé ciatalosca. Far moscacieca. Giocare a moscacieca.
Fè cume ër tarpun cu j’ha baratà Far come la talpa che ha scambiato Scambiare una cosa di valore conj’euj cun ra cua. gli occhi con la coda. una di poco pregio.
Fè ënnì ra pel d’oca. Far venire la pelle d’oca. Far accapponare la pelle.
Fè er galat. Fare il galetto. Fare il furbetto.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 379
380
Fé grigné ij rat. Far ridere i topi. Compiere un’azione inutile e sciocca.
Fè ij vers dra sümia. Fare le mosse della scimmia. Farne di tutti i colori.
Fè j’euj dra crava morta. Far l’occhio della capra morta. Occhio da pesce lesso.
Fé l’urieul. Fare l’oriolo. Far lo stupido.
Fé la cuchëtta. Fare la civetta. Comportarsi da civettuola.
Fé la fin dël rat. Far la fine del topo. Fare una brutta fine.
Fé la quaja. Far la quaglia. Fare la stupida.
Fè r’erlu. Fare l’ “erlu” (maschio dell’anitra). Fare il furbetto.
Fè r’oca. Fare l’oca. Fare la stupidotta.
Fè ra fin dër babi. Far la fine del rospo. Finire malamente.
Fè ra gata morta. Far la gatta morta. Far la svenevole.
Fè ra soma. Comportarsi da asina. Essere donna di facili costumi.
Fè vnì ra musca ar nas. Far venire la mosca al naso. Far spazientire qualcuno.
Feje ër bech a n’usel. Fare il becco agli uccelli. Compiere un lavoro inutile o esseresaccente.
Fichè er bech. Mettere becco. Mettere il naso in faccende altrui.
Fürb cume cui d’…. chi j’han Furbo come quelli del paese di… Persone molto “furbe”.ciapà ’r tarpun e për mazeru che hanno catturato una talpa ei j’han sutraru. per ucciderla l’hanno sotterrata.
Fürb cume cui d’… chi j’han purtà Furbo come quelli del paese di…. Persone sprovvedute.ër musche ën sra cascin-a e peu che hanno portato le mosche sul fienilei j’han gavà ra scara për naint e poi hanno tolto la scala perché chi scapaissu. non scappassero.
Furtinà cume ’n can ën gesa. Fortunato come un cane in chiesa. Individuo molto sfortunato.
Gavé ’l passarot. Togliere il passerotto. Uscire da una situazione imbarazzante.
Is peu nen munze ël fürmije. Non si possono mungere le formiche. Voler eseguire un lavoro impossibile.
Istess cume lavè ra testa a r’asu. Stesso effetto che lavare la testa all’asino. Eseguire un lavoro inutile.
La neucc l’è faita për j’uluch. La notte è fatta per gli allocchi. La notte si dorme
La prima galin-a ch’a canta a La prima gallina che canta è Il colpevole si vede subito.l’è cula ch’a l’ha fait l’euv. quella che ha fatto l’uovo.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 380
381
Lassé a pernisé. Lasciar perniciare. Lasciare al freddo, mettere a frollare.
Marcé ’n si j’euv. Camminare sulle uova. Persona impacciata.
Marcé da ania. Camminare come l’anitra. Camminare con le gambe larghe.
Mat paj na tenca. Matto come una tinca. Veramente matto.
Mné la bertavela. Condurre la pernice. Chiacchierare continuamente.
Munté ’n sël caval gris. Salire sul cavallo grigio. Individuo che si altera per nulla.
Mus-cèje ai gat a rampegnè. Insegnare ai gatti ad arrampicarsi. Chi vuol sempre insegnare qualcosa aqualcuno
Nai cume ’n curnajaz. Nero come una cornacchia. Veramente scuro.
Nai paj d’en tarpun. Nero come una talpa. Veramente scuro.
Nen savej che pess pijé. Non saper che pesci pigliare. Essere indecisi sulla decisione da prendere.
Nusgnur to asu us cugia. Signore il tuo asino si corica. Preghiera della sera.
Passeje ’l can cun la ramassa ’n buca. Ci passa il cane con la ramazza in bocca. Apertura molto ampia.
Për ën punt Martin a l’ha perdü l’asu. Per un punto Martino ha perso l’asino. Non raggiungere il traguardo per un’inezia.
Pi ëndré che ra cua dër crin. Più indietro della coda del maiale. Persona veramente “indietro”.
Piantè na babiassà. Cadere come un rospo. Cadere malamente.
Pijè ’n can da mné. Prendere un cane da portare in giro. Prendersi la parte più noiosa di un lavoro.
Pijè ër farfale. Prendere le farfalle. Essere distratti.
Pijé na crava. Prendere una capra. Prendere una sbornia.
Pin me n’euv. Pieno come un uovo. Completamente pieno.
Pipé le grive. Poppare i tordi. Eseguire un lavoro inutile.
Quandi ër galin-e i pissu. Quando le galline pisciano. Mai !
Ra storia dër luv. …. la storia del lupo. …. la solita lunga storia.
Reumpi j’euv ën tër cavagnin. Rompere le uova nel paniere. Rovinare la “festa” a qualcuno.
Rüsià dai tarpun nèir. Rosicchiato dalle talpe nere. Individuo emaciato.
Russ paj d’ën pitu. Rosso come un tacchino. Persona paonazza.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 381
382
Sach paj n’anciuva. Magro come un’acciuga. Persona magra.
San cume ’n pass. Sano come un pesce. In buona salute.
Sbassè r’are. Abbassare l’ali. Essere un po’ meno superbo.
Scrivi cume na galin-a. Scrivere come una gallina. Scrivere con una pessima calligrafia.
Scür me ’n buca ar luv. Buio come la bocca del lupo. Luogo veramente buio.
Sente ël furmije. Sentir le formiche. Avere delle parestesie.
Smijé an passarot suta ’n porti. Assomiglare ad un passero sotto un portico. Persona sola.
Specius pèj dla pupù. vanitoso come l’upupa. molto vanitoso
Ste ’n piota. Stare in gamba. Essere in forma.
Ste da can. Star da cani. Essere in cattive condizioni.
Ste da cucu. Stare da cuculo. Star bene.
Süda cume ’n lavabren. Sudato come una salamandra. Molto sudato.
Sul me ’n pulastrin. Solo come un pulcino. Proprio solo.
Sunè ra crin-a. Suonare la scrofa. Suonare il contrabbasso.
Taimp da luv. Tempo da lupi. Condizioni meteorologiche pessime.
Travajé da can. Lavorare da cani. Lavorare molto male.
Truvé ër pass. Trovare il pesce. Trovare il “pollo”.
U j’ha mangià pan e vurp. Ha mangiato pane e volpe. Chi agisce o parla in modo poco accorto.
Vej paj dër bale dr’urs. Vecchio come le “palle” dell’orso. Molto vecchio.
Vej paj dër cucu. Vecchio come il cuculo. Persona o cosa molto vecchia.
Vej pèj dël can ëd San Roch. Anziano come il cane di San Rocco. Veramente vecchio.
Verd paj d’ën lajeu. Verde come un ramarro. Persona molto avara.
Viré andaré ij beu. Girare indietro i buoi. Scappare di fronte alle difficoltà.
Zerchè ër paj ën tr’euv. Cercare il pelo nell’uovo. Essere molto pignoli.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 382
383
Bue e cavallo Bucin e caval
abomaso quajera, quajèt, quajotcarré carècarré senza osso sut filèt, carè disusàcervello servele, zervelecoda cùacopertina del carré cuèrtin-a dër carèculatta cürataesofago erbera, arberafegato fritüra nèira, fricassàfesa (parte della coscia) anuà, nuàfesone farm dra spala, ferm dra spalafiocco, parte di sopra del primo taglio della coscia fiochfiletto filat, filètgallinella fàuss dr’inforagirello cheussa rutunda, rutundinguancia uriotintestino crasso buel drit, buej dritintestino retto buel cüré, cüréintestino tenue buela torta, buej tort, tërsalingua lenguamammella (grasso) grassa püpamezzena mesan-a, s-ciapmidollo spinale filunmilza milsaomaso mila feuj, tripotossobuco o muscolo rotondo müscul darè, müscul dra cheussa, canin, giarèt, stinchparte del collo mol col cun r’oss, taj ëd mes, nusìnparte della coscia infora, anforaparte della pancia scaramelaparte della pancia sutil antu spessparte della spalla capel da preve
Nomenclatura dei tagli di carne
italiano piemontese
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 383
384
parte della spalla sut palëttaparte interna del collo brüt e bunpezzo della coscia con osso al fondo della fesa scagnel, giaratpolmone cürà, cüradela, fritüra biancaprimo taglio noce nus, prim taj, bociapunta di petto punta ’d pèt, reusa dra punta, reusareni rugnunreticolo scüfia, ni d’avijerotondino di spalla nusëtta dra spala, rutundin dra spalarumine tripa larga, tripunscamone sut filèt spessspalla müscul, spala, arost dra ven-atesticoli graneletestina testin-a, murüciu, müsu, müsetu, mascëlla, massëlla,
maschëtta, cupistimo lacèt, laciattrippa biseca, tripa, trüpazampino piutin
Capretto e agnello Cravat e agnel
collo colcoscia cheussadorso schin-apancia pansa, panzaspalla spalatesta testazampe piutin, gambe
Maiale Crin
budella buela cita e grossacarré o costine carè o custin-ecoda cuacoppa colcoscia cheussa
italiano piemontese
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 384
385
cotenna chënnaculatello cüratelfegato fricassàfiletto filat, filètgola e guanciale gula, guralardo lardlombo o lonza carèpancetta panzëttareni rugnunspalla spalasugna sciunza, slinguàtesta testazampino, zampe piutin, piote
Pollo Pulastr
aletta alëtta, arëttaali unite ale, arebargigli barbarotcodione portacue o bucun dër previcoscia cheussacoscia intera cheussa ëntera o entrejacosciotto mesa cheussadurelli préfegato fidichfuso füspetto stomi
italiano piemontese
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 385
386
I proverbi scritti in corsivo sono stati raccolti nelle Langhe e nel Roero.
A caval sprun, a la fumna bastun. Al cavallo lo sprone, alla moglie il bastone.
A ogni asu ër so bast. A ogni asino il suo basto.
A l’è mej esse testa d’anguila che cùa dë sturiun. Meglio testa d’anguilla che coda di storione.
A la seira liun, a la matin plandrun. Alla sera leoni, al mattino pelandroni
A Natal ij muscun, a Pasqua ij giazun. Natale con le mosche, Pasqua con i ghiaccioli.
A ogni usel so ni u r’è bel. Per ogni uccello il suo nido è bello.
An buca sarà a j’intra gnün-e musche. Se la bocca è chiusa non entrano le mosche.
Anada da vespe, anada da vin bun. Anno di vespe, anno di vino buono.
As peul nen pijè na galin-a per le püpe. Non si può afferrare una gallina per le mammelle.
Asu vej, bast neuv. Asino vecchio, basto nuovo.
Beu lungh, caval cürt. Bue lungo, cavallo corto
Caval bianch, mai strach. Cavallo bianco, mai stanco.
Caval sensa sprun a l’è na barca sensa timun. Il cavallo senza sproni è come una barca senza timone.
Chi cata ’d cavaj, cata ’d fastidi. Chi compra cavalli, compra fastidi.
Chi deurm cun ij can, as leva cun le püles. Chi dorme con i cani si sveglia con le pulci.
Chi pësta perd ra chësta. Chi impresta perde la cresta.
Proverbi
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 386
387
Chi va a caval da giuvu, va a pe da vej. Chi va a cavallo da giovane va a piedi da vecchio
Dal lüv, ai nass nen d’agnej. Il lupo non genera agnelli.
Dé le laitüe a guarné a j’oche. Dar la lattuga in custodia alle oche.
Dudes galin-e ’n gal mangiu cume ’n caval. Dodici galline e un gallo mangiano come un cavallo.
Dui fumne, na cavagna e n’oca a fan in mercà. Due donne, una cesta e un’oca fanno già un mercato.
Due fumne ’n can, fan la fera a Curgnan (San Damian) Due donne e un cane fanno la fiera a Corneliano (San Damiano)
Ël lüv l’ha mai mangià nì l’istà e nì l’invern. Il lupo non ha mai mangiato ne’ l’estate e ne’ l’inverno.
Ën mancanza ’d cavaj, trotu j’asu In mancanza di cavalli trottano gli asini.
Ër musche tiru ij cauz chi peuru. Le mosche tirano i calci che possono.
Ër robe lunghe i ven-u bisse. Le lungaggini diventano come le bisce.
Erba crüva e gamber cheuit, lassu nen dürmì tüta la neuit. Erba cruda e gamberi cotti non lasciano dormire tuta la notte.
Fé d’ogni musca ’n tavan. Ritenere ogni piccola mosca un tafano.
Fumne, prèive e asu tüti ij mument as basu. Donne, preti e asini ogni momento si baciano.
Fumre, galin-e, oche mej avèjne poche. Donne, galline, oche meglio poche.
Galin-a cita, sempre pula. Gallina piccola, sempre giovane.
Galin-a veja fa bun brod. Gallina vecchia fa buon brodo.
Galin-a veja a veul an galèt giuvu. La gallina vecchia desidera un galletto giovane.
I bun bucun van sempre ën buca ar luv. I bocconi migliori finiscono sempre in bocca al lupo.
I curumb mangiu r’or e cagu ’r piumb. I colombi mangiano oro e cagano piombo.
Ij beu van adasi, ma a tara a j’ ëspeta. I buoi vanno piano, ma la terra li aspetta.
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 387
I can gross bauru mai për gnente. I cani grossi non abbaiano mai per niente.
I dèbit a sun cume ij cünij. I debiti sono come i conigli.
J’ asu ’d Cavour gnün ch’ij lauda, is laudu da lur. Gli asini di Cavour non li loda nessuno ma si lodano da loro medesimi.
J’afé van mal quand la galin-a canta da gal. Gli affari vanno male quando la gallina canta da gallo.
L’amur dij giuvu a l’è cume trot d’asu. L’amore de giovani è come il trotto dell’asino.
L’aqua a fa vni le ran-e ’n tla pansa. L’acqua fa venir le rane nello stomaco.
L’asu a perd mai j’urije. L’asino non perde mai le orecchie
L’asu ’d dui padrun la cua aj pèila. L’asino di due padroni ha la coda “pelata”.
L’euj dël padrun angrassa ’l caval. L’occhio del padrone ingrassa il cavallo.
La bun-a grüpia fa la bun-a bestia. Una buona greppia fa una buona bestia.
La fioca ëd fervè, le galin-e la portu via cun ij pe. La neve di febbraio se la portano via le galline con i “piedi”.
La prima galin-a ch’a canta a l’ha fait l’euv. Gallina che canta ha fatto l’uovo.
Lavura cun ij beu e sëmna cun le vache. Ara con i buoi e semina con le mucche.
Müla e cavala portu ’n sla spala, asu e mül portu ’n sël cül. Mula e cavalla portano sulla spalla, asino e mulo portano sul “culo”.
Na crava arsaniss ra stala. Una capra rende salubre la stalla.
Natal sensa lün-a, trè fèje a na mangiu ün-a. Se Natale è senza luna, tre pecore ne mangiano una.
Nì fumne, nì cavaj as pëstu mai. Donne e cavalli non si danno mai in prestito.
Nì mül, nì mülin, nì sgnur per avzin. Ne’ muli, ne’ mulini, ne’ benestanti per vicini.
Oca, castagna e vin ten tüt për San Martin. Oca castagna e vino tieni tutto per San Martino.
388
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 388
389
Ogni sümia a treuva bej ij seu sümiot. Ogni scimmia trova belli i propri figli.
Ra griva ha j’ha i bej a ra ramiriva I nuovi nati del tordo sono in grado di volare a
Ra vurp a perd ër paj, ma naint ër vizi. La volpe perde il pelo ma non il vizio.
Se ’l caval l’è bel, varda nì rasa nì mantel. Se il cavallo è bello non guardare ne’ la razza ne’ il mantello.
Se ’l gal u canta dë strasura su re sragn u s’ënnivura. Se il gallo canta fuori orario se è sereno diventerà nuvoloso
Se ’r gal us grata ër dadrè, ra pieuva peu pa tardè. Se il gallo si gratta il di dietro la pioggia non può tardare.
Se a-i canta ël cucu a-i canta la prüma. Se canta il cuculo, canta la primavera
Se ’r marlu u canta a ra matin, it mancrà nan ij sagrin. Se il merlo canta al mattino non ti mancheranno crucci.
Se l’om u l’è murdu da la piuvan-a, quarant’eut ure Se l’uomo e morso dalla salamandra entro quarantott’oree ai sun-u la campan-a. gli suonano la campana.
Sod fa sod, pieuj fa pieuj. Soldo fa soldo, pidocchio fa pidocchio.
Tucc ij beu i turnu a ra stala. Tutti i buoi ritornano alla stalla.
U re mej n’asu viv che ’n medi mort. E’ meglio un asino vivo che un medico morto.
Vìa ij gat, balu ij rat. Mancando il gatto i topi ballano
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 389
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 390
391
ania anitra(Anas sp.)
bërgamascabiancacitacol patanümütapechinpiasentin-apulesan-arumagneulatuscan-a
asu asino(Equus asinus)
amiatacatalanindianMartin-a Franca (ëd)nèir grossPruvensa (ëd la)rumagneulsardagneulspagneul
biru, pitu, dindu tacchino (Meleagris gallopavo)
auburnbianch
bleunèir americannèir italianruss
bucin bovino(Bos taurus)
bianchbreuncastlin (corna rivolte in alto)cheussa (dra)chianineuj cit (dj’) fassun, faziun (dla)fërmentinfrisungrassa (da)grismassa (da)muntagna (ëd)mut, mutun (corna rivolte in basso)nustràpiemuntais, piemuntèisregianrumagneulsardagneulsavujardtuscanvaldustan
Razze
piemontese italiano piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 391
392
can, chen, cian, cin cane (Canis familiaris)
apost (d’)babocc, boccbarbinbarbuncinbassotbërtunboxerbrachbuldochbulugnais, bulugnèiscorscravindogh, dughingarüfghinghinujlagotlevrélümié, limiéluv, lüv, lüfmaremanmastinpajé (da)pasturpuènterpuminriport (da)spinunsüs, süsntabujtaninvess, vesa, vessun, vezzunvulpin, vurpin
caval cavallo(Equus caballus)
americanArabia (d’)argentinbelgacalabrais, calabrèisfranzaisfrisuninglais, inglèisirlandèisitalianmaremannapuletanponiruansalernitanspagneululandais, ulandèis
caratteristiche dei cavalli
alsan, alzanbajbalosbalsantbast (da)bëgiujàbërtunbëssunbrochcrichètdalmatinfiur ëd persigiajgigg, gigèt, gigiugrisGunela (ëd)isabelamunta (da)
piemontese italiano piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 392
393
murelpìapumbàpunta (ëd)rabicantsela (da)tir (da)travàtren-a, traina (da)zaìn
chinij, cünij, përru coniglio (Oryctolagus cuniculus)
angoraargentàavanabianchbleucitgiapunaisgrosslevrrusssatinulandaisvulp, vurp
crava, cevra, ciabra capra(Capra hircus)
biundaburmin-acilentan-acitafrisagajulàgarfagnin-agrisamuntagna (ëd)napuletan-a
nèira, nairapassirijaRoca (dra)russasardagneulasarvaja, sërvajatibetan-avaldustan-a
crin, ghin, ghen, pors suino(Sus scrofa)
calabraisa, calabrèisacapüciainglais, inglèismoranàpularegiansardagneulaspagneul
culumb, curumb colombo(Colomba sp.)
capüssincaussàdragunfatùfiurentingalin-apiasentinpicaregianinrumagneulrumanrunduntamburvirabarchin
piemontese italiano piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 393
394
faraun-a faraona(Numida meleagris)
biancabluëtta (ëd)celestgrisa
fè, feja, becia, bërra pecora (Ovis aries)
alpagotabarbarescabërgamascaBiela (ëd)citacumisan-afrabusan-afrisun-agaressin-agarfagnin-agentillamunLanghe (dër)merinosambucan-asardagneulavaresin-a
galin-a, garin-a, galinna gallina(Gallus gallus)
american-abaravantan-abianca ëd Salussebiunda piemuntaisabredacarianëttacirin-acol patanücol splà
duminican-agoluaslapin-aliunaisalivurnaisamilafiur piemuntèisamudenèisanèirapaduan-apapalin-apepoiRumagna (ëd)russasicilian-aspagneulatesta russaulandaisa, ulandèisa
gat, ciat gatto(Felix domesticus)
surian angoraegiziansiamais
oca oca (Anser sp.)
african-abiancacanadèisacinèisa, cinaisacol russegizian-agrisapiasentin-arumagneulasarvaja, sërvaja
piemontese italiano piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 394
395
àquila aquila ironicamente, un individuo di intelligenza poco vivacearsigneuj ch’a sübiju usignoli che cantano merci fuori moda che cercano “di uscire” dal negozioasu asino individuo con quoziente intellettivo non molto altoasu (banch ëd l’) banco dell’asino posto dell’ultimo della classeasu (schin-a d’) schiena d’asino profilo di certe stradebabiass rospaccio persona impacciata nei movimentibestia bestia radio dell’automobilebestiun bestione persona grande e grossabeu bue persona grossolanacagna cagna morsa dei falegnamican e gat cani e gatti varietà di biscotticapun (pel) pelle del cappone pelle d’ocacapunèt piccolo cappone involtino di carneciatun gattaccio amento di castagnocrava capra cavallettocravun caprone odore caratteristicocrin, crinat maiale persona poco pulitacrin-a femmina del maiale contrabbassocucu cuculo scaldalettoculumbot colombotti mammelledelfin delfino successore ad una determinata caricaeuj ’d beu occhio di bue lampada da teatrofarfala farfalla cambialefarfalin farfallino tipo di cravattafarfalin-a farfallina signorina graziosagalèt galletto varietà di dolce schiacciato a forma di gallogalin-a gallina moneta con l’effigie di un’aquila (doppia di Savoia)
Similitudini
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 395
396
galüciu galletto tipo di pagnotta o il gheriglio della noce interogatin gattino amentogriva tordo piatto a base di fegato e semi di ginepromarmota marmotta valigia da viaggiomerlüss (ëd Muncalè) merluzzi di Moncalieri bovinimuschin piccola mosca persona facilmente irritabileoca oca persona di ingegno poco prontopapagal pappagallo pitalepapagal pappagallo chi fa o ripete le cosepassurot passerotto raffreddorepavun pavone chi si “pavoneggia”pe ’d crin piede di porco attrezzo da scassopita tacchina asso di denari delle carte da scopa raffigurante un’aquilapita tacchina donna suscettibilequajëtte quagliette polpettesarache saraghi percossesbiri rondone un monellosivitura, zivitura civetta donna che fa la “civettuola”tass tasso attrezzo dei falegnamitrüte (ëd Vian-a) trote di Avigliana vitelli che i frati buttavano nel lago nei giorni di astinenza e
ripescavano battezzandoli pesciuruch, uluch allocco persona facilmente raggirabile.urs orso individuo rudevulp, vurp volpe (vedi aquila)
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 396
397
PAESI E FRAZIONI
Beuves Boves beu (buoi)Cantaran-a Cantarana ran-a (rana)Cantaluv Cantalupo luv (lupo)Cravauna Caprauna crava (capra)Cavalé Cavalleri caval (cavallo)Cavaliun Cavallerleone liun (leone)Cavalot Cavallotti caval (cavallo)Cavalota Cavallotta caval (cavallo)Crava Crava crava (capra)Cravanzan-a Cravanzana crava (capra)Cravian Craviano crava (capra)Crov Corvi crov (corvi)Culumb Colombi culumb (colombo)Culumbé Colombaro culumb (colombo)Gabian Gabiano gabian (gabbiano)Gal Gallo d’Alba gal (gallo)Galess Gallesi gal (gallo)Gat Gatti gat (gatto)Luazeu Loazzolo lupateolus (piccolo lupo)Montluv Montelupo luv (lupo)Pavun Pavone pavun (pavonePich Picchi pich (picchio)Quajüss Quagliuzzo quaja (quaglia)Vulpian Volpiano vulp (volpe)
Toponimi “zoologici”
piemontese italiano derivazione zoologica
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 397
398
SOPRANNOMI
Asu gross Asini grossi BossolascoBabi cheucc Rospi cotti MondovìBabi crü Rospi crudi CanaleBabi sech Rospi secchi RoddinoBibin Tacchini BubbioCapunèt Capponetti Castiglion TinellaGat russ Gatti rossi FariglianoLasardin Lucertoloni Pollenzo, Lequio BerriaMerlu Merli CanelliTuca some Conduttori di asine Cossano BelboUruch, uluch Allocchi ArguelloUslun russ Uccellacci rossi Monforte d’Alba
LUOGHI
Agnelli (cascina) Cascin-a dj’agnej agnej (agnelli)Albergo dei buoi rossi Uberge dij beu russ bue (beu)Albergo dei tre merli Uberge dij traj merlu merlu (merlo)Albergo del cavallo bianco Uberge dël caval bianch cavallo (caval)Albergo del cavallo di bronzo Uberge dël caval ëd bruns cavallo (caval)Albergo del leon d’oro Uberge dël leun d’or leone (leun)Albergo del vecchio elefante Uberge dël vej elefant elefante (elefant)Asinaio (campo) Camp asnè asinaioBallerina (casa) Ca bualin-a ballerina (bualin-a)Ballerine (bricco delle) Brich dër bualin-e ballerina (bualin-a)Bissa (cascina) Cascin-a bissa biscia (bissa)Cagna (bricco) Brich cagna cagnaCagnassi (cascina) Cascin-a dij Cagnass cane grosso (cagnass)Cagnotto (case) Ca ëd Cagnot piccolo caneCalandrino (casa) Ca calandrin-a piccola calandra (calandrin-a)Cane morto (bricco del) Brich dël can mort cane (can)
piemontese italiano derivazione zoologica
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 398
399
Cani (cascina) Cascin-a dij Can cane (can)Capone (cascina) Cascin-a capun cappone (capun)Capra (case) Ca dij Crava capra (crava)Cavalli (bricco del) Brich dij cavaj cavalli (cavaj)Cavallo (bricco del) Brich dër caval cavallo (caval)Colombaio (bricco) Brich culumbé colomboColombaro (cascina) Cascin-a culumbè colombaioColombero (villa) Vila culumbé dei colombiColombetto (mon) Mun culumbèt dei colombiCravera (valle) Val cravera delle capreCrovi (bricco dei) Brich dij crov corvo (crov)Cucco (monte) Mun cüch cuculo (cüch)Cucco (serra del) Sera dël cüch cuculo (cüch)Cucco (bricco del) Brich dër cüch cuculo (cüch)Cuccolo (cascina) Cascin-a cucat bozzolo del baco da seta (cucat)Falchetto (bricco) Brich farcat falco (farcat)Feia (bricco della) Brich dla feja pecora (feja)Feia (rio della) Rian dra feja pecora (feja)Fuina (bricco della) Brich dër fuin furetto (fuin)Galli (cascina) Cascin-a dij Gaj galli (gaj)Gallina (cascina) Cascin-a ëd Galin-a gallina (galin-aGallo (bricco del) Brich dër gal gallo (gal)Gallo (cascina) Cascin-a gal gallo (gal)Gallo (rio del) Rian dël gal gallo (gal)Gallo piccolo (bricco del) Brich dël gal cit gatto (gat)Galluccio (bricco del) Brich dër galüciu galluccio Galluccio (rio) Rian galüciu galluccioGattazzo (cascina) Cascin-a gataz, gatass gattaccio (gataz)Gattera (casa) Ca gatera dei gattiGatto (ca’) Ca dij Gat gatto (gat)Gattonera (cascina) Cascin-a gatunera dei gattiGianchetto (cascina) Cascin-a giancheti pesciolino (giancheti)Giron (cascina) Cascin-a girun ghiro (girun)Grillero (rio) Rian grilè dei grilli
italiano piemontese derivazione zoologica
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 399
400
Grillo (bricco del) Brich dër gril grillo (gril)Grillo (cascina) Cascin-a dër gril grillo (gril)Grua (case) Ca grüa gru (grüa)Liserdin (bricco) Brich liserdin lucertola (liserdin)Lodola (cascina) Cascin-a dra lodura allodola (lodura)Manzo (cascina) Cascin-a dij Manz manzo (manz)Manzotti (case) Ca dij Manzot piccolo bue (manzot)Marto (pian) Pian martu martora (martu)Merlo (case) Ca Merlu merloMosca (cascina) Cascin-a musca mosca (musca)Mule (rio delle) Rian dle müle mulo (mül)Osteria campoleone Ostu camp dër leun leone (leun)Osteria del gallo vestito Ostu dël gal vestì gal (gallo)Osteria del gallo d’oro Ostu dër gal d’or gal (gallo)Osteria del vecchio gallo Ostu dër gal vej gallo (gal)Pesce (case) Ca dij Pess pesce (pess)Pesci (valle dei) Val dij Pass pesce (pass)Pittagallo (costa) Costa pita gal beccare (pitè), gallo (gal)Pollastro (case) Ca dij Pulastr pollo (pulastr)Quaglia (ca’) Ca ëd Quaja quaglia (quaja)Quaglia (case) Ca ëd Quaja quaglia (quaja)Quaiot (bricco) Brich quajot piccola quaglia (quajot)Rat (case) Ca dij Rat topo (rat)Recit (cascina) Cascin-a re cit scricciolo (re cit)Rusignoj (cascina) Cascin-a dij russigneuj usignolo (russigneul)Stronello (bricco) Brich strunel stornello (strunel)Tasso (bricco del) Brich dër tass tasso (tass)Testanera (cascina) Cascin-a testanèira testanera (capinera)Torturino (cascina) Cascin-a turturin piccola tortoraVacca (bricco della) Brich dra vaca mucca (vaca)Vizi (cascina) Cascin-a dij vissi gracchio (vissi)Volpe (case) Costa vurp volpeVolpina (cascina) Cascin-a vulpin-a piccola volpeVolpotto (cascina) Cascin-a vurpot piccola volpe
italiano piemontese derivazione zoologica
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 400
401
Versi degli animali
bacajé verso delle ochebàul latratobaulé, baurè, bausé abbaiarebërtavlé cinguettarebësbijé pigolarebirè muggirebrundurè ronzare di mosche e zanzarebrüré, brür muggito, muggitobragé, brajè bramire, muggirebramè, bram, bramì bramire, bramitoblüré muggirebrirè muggirebrügé, brugì, breugg, breugé muggire, muggitobrüì ronzare di mosche o zanzarebüré muggirecacaré, cacarié caccaré chiocciare delle gallinecachëtté gracidarecarcajé verso della quagliacëcché zirlare dei tordicërniché verso della perniceciribijè verso della cinciallegraciriché verso della passera mattugiaciüsiuné, ciüsné pigolarecieulica cicaleccio dei passericieulica, cieurica canto comune di molti uccellicijì fischiareciuchëtté verso del fringuellociunciuné verso del fringuellocrijè il gridare dei rapaci
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 401
402
crinè grugnirecrücì chiocciarecuchëtté gracidarecuissë piagnucolare dei bambinievlé abbaiaregajuré lamentarsi del canegargujé, garguj cinguettio (ad es. dell’usignolo)gaturnié miagolaregazujé cinguettaregëmme, gëmmi, gem gemere, gemitogep, gepì latrato, latraregërguj, gërgujé gorgheggio, gorgheggiaregëttì squittiregiapè, giapì abbaiare del cane in cacciaghignuné abbaiaregiargujé, giagujé gorgheggiaregnaulè, gnauré miagolaregnaurassé miagolare a lungogniaugné miagolaregrüfijé grufolaregrügné, grügnì grugniregrümé, grümié grufolarelairé abbaiare per il doloremiauré miagolaremüse, müs muggire, muggitomüzze, muzze muggire dei buoiquat - quajot verso della quagliaquinquiné verso del fringuelloragnè, raugné ragliarerugnè ragliareruzze ruggire digrignando i dentisangiuté verso della pernice biancasübié fischiaresüsnì nitrire
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 402
403
sagajé cicalaresbaurassé, sbaurazè abbaiaresbrifì sbruffaresbursluné ronzare delle apiscacaré chiocciarescacarot risata dei bambiniscagnissé, scagnissà abbaiare in modo insistentesgajada ragliosgarì garriresgasarada chiocciaresgasaré verso delle gazzesghignurì nitriresgnaurè miagolaresivurè, scivurè fischiaresmi gemerespole (fé le) far le fusasquisi, squizi, squiss, squiz squittire, squittìosüsné ustolaretananaj verso delle bestie nella loro tanatërlé zurlaretüpiné verso dei passeriüché verso delle ocheülé guaireüsmé ustolarevusé chiocciarezem, zëmme, zëmmi gemito, gemerezunzuné, zunzun ronzare degli insetti, ronzio
piemontese italiano
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 403
404
Androne F., Sindaco R. “Erpetologia del Piemonte e della Valled’Aosta – Atlante degli Anfibi e dei rettili” Museo Regionale diScienze Naturali, Torino 1998.
Arnold E. N., Burton J.A. “Guida dei rettili e degli anfibid’Europa” Franco Muzzio & c. Padova, 1985.
Arrigoni degli Oddi C. “Ornitologia italiana” Milano, Hoepli1929.
Azzi E., Delor F., Camuso N. “Manuale del cacciatore italiano”Milano, Dumolard 1887.
Belletti A., Jorio A. “Bestiario ed erbario popolare. Il medioTicino” Gruppo Dialettale Galliatese, Novara, La Moderna 1989.
Benaduce S., Morteo G.R., De Benedetti “Spettacolo e spettacola-rità tra Langhe e Roeri” Cuneo, Regione S.Piemonte, L’Arciere1981.
Bonelli F.A. “Catalogne des oiseaux du Piémont” in Annalesdel’Académie de Turin; Torino, Appiano 1811.
Brero C.“Dizionario Piemontese – Italiano” Torino, Piemonte inbancarella 1982.
Brichetti P., Gariboldi A. “Manuale pratico di ornitologia”Bologna, Edagricole 1997 – 1999.
Burat T. “Dissionari ornitològich piemontèis” Torino, Ij Brandé -Armanach ëd poesìa piemontèisa, 1990.
Burat T. “Ij nòm piemontèis dij Pess” Torino, Ij Brandé –Armanach ëd poesìa piemontèisa, 1992.
Burnand T. “La pesca in acqua dolce” Milano, Mondadori 1963.
Caterini F., Ugolini L “Dizionario dialettale italiano degli uccellid’italia” Firenze, Diana 1938.
Caresio D. “Grande raccolta di modi di dire e sinonimi piemontesi”
Bibliografia
Santhià, GS editrice 2000.
Cucco M., Levi L., Maffei G., Pulcher C. “Atlante degli uccelli diPiemonte e Valle d’Aosta in inverno” Torino, Museo Regionale diScienze Naturali 1996.
Culasso P., Viberti S. “Rastlèire. Vocabolàri d’Arba, Langhe e Roé”Savigliano, Gribaudo 2003.
Dal Pozzo G. “Glossario etimologico piemontese” 2° ed. Torino,1893.
Delmastro G. “Contributo all’ittiofauna piemontese” Ann. RivistaPiemontese di Storia Naturale, 2, 1981 da pag. 115 a pag. 134.
Delpiano F., Giuliano F. “Bèstie, bestiétte, bestiäss” Boves,Primalpe 2002.
Di Sant’Albino V. “Gran dizionario piemontese - italiano” Torino,Utet 1859.
Dotta C.“Curtmija ed na vota cun er so dialet…” Canove diGovone (Cn), Pelazza 1994.
Festa E. “I pesci del Piemonte” in “Bollettino dei Musei diZoologia ed Anatomia comparata della Regia Università di Torino”Torino, tip. Guadagnini 1892.
Ferraro G. “Glossario monferrino” Torino, Loescher 1899.
Forneris G., Paradisi S., Specchi M. “Pesci d’acqua dolce”Torreano di Martignacco (Ud), Lorenzini 1990.
Gabutti W. “Scoutin, cose e gente di Langa” Torino, Claudiana1982.
Gavuzzi G. “Vocabolario Piemontese - Italiano” Torino - Roma,Roux 1891.
Gianoglio D. “Invito alle Langhe” Torino, Andrea Viglongo 1966.
Gibelli L. “Dnans ch’a fassa neuit” Ivrea, Priuli e Verlucca 1999
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 404
405
G.P.S.O. “Resoconto ornitologico per la regione Piemonte – Valled’Aosta (anno 2002) Torino, Rivista Piemontese di Storia Naturale2004.
Gribaudo G.F. “Dissionari piemontèis” Torino, Daniela Piazza1996.
Gruppo Fotografico Albese “Carrù e la fiera del bue grasso”Carrù,Banca delle Alpi marittime 1998.
Levi A. “Dizionario etimologico del dialetto piemontese" Torino,Paravia 1927.
Manetti L. “Manuale del pescatore” Milano, Ulrico Hoepli 1922.
McCulloch F. “Medieval Latin and French Bestiaries” Chapel Hill,University of North Carolina Press 1962.
Minelli A., Ruffo S., La Posta S. “Checklist delle specie della faunad’Italia” Bologna, Calderini 1993 – 1995.
Mingozzi T., Boano G. “Atlante degli uccelli nidificanti inPiemonte e Valle d’Aosta” Torino, Museo Regionale di ScienzeNaturali 1988.
Morisi A. “Guida agli anfibi e rettili della provincia di Cuneo”Alba, Museo Civico F. Eusebio 1983.
Nigra C. “Canti popolari del Piemonte” Torino, Einaudi(Ristampa) 1957.
Oglino C. “Dizionario popolare del dialetto di Novara” Novara,1980.
Pasquali G. “Nuovo dizionario piemontese - italiano” Torino,Moreno 1869.
Payne A. “Medieval Beasts” New York, New Amsterdam Book1990.
Pipino M. “Vocabolario piemontese con le voci volgari, plebee,
provinciali e contadinesche” Torino, Stamperia reale 1783.
Ponza M. “Vocabolario piemontese - italiano” Torino, Stamperiareale 1830.
Ponza M. “Antologia piemontese per esercizio di traduzione delPiemontese nell’Italiano parlare” Torino, Mussano 1844.
Richelmy T., Soldati M. “Proverbi piemontesi” Firenze, GiuntiMartello 1975.
Salvadori T. “Fauna d’Italia: uccelli” Milano, Vallardi 1872.
Savi-Lopez M. “Leggende delle Alpi” Torino, Piemonte inBancarella 1993.
Seves F. “Ninne nanne, filastrocche e sorteggi raccolti nella valle diPinerolo” Pinerolo, Bima 1890.
Valente U. “Nomenclatura dell’ape in alcune regioni settentriona-li dell’Italia” AGL, 1918.
Viberti G.P. “Filastrocche piemontesi per i più piccoli” Colognolaai Colli (Vr), Demetra 1997.
Viriglio A. “Voci e cose del vecchio Piemonte” Torino, Lattes1917.
Zalli C. “Dizionario piemontese, latino, francese” Carmagnola,Barbiè 1830.
Zerunian S. “Iconografia dei pesci delle acque interne d’Italia”Roma, Istituto nazionale per la fauna selvatica “Alessandro Ghigi”2004.
Zublena P. “Avifauna del lago di Viverone. Appunti in barca”Biella, Chiorino 1896.
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 405
Sommario
Prefazione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 5
Presentazione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 7
Annotazioni per la consultazione del testo e la lettura delle parole in lingua piemontese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 11
Etimologia dei nomi degli animali con esempi in piemontese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 15
Dizionario zoologico latino, italiano, piemontese, francese, inglese:
ANFIBI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 17Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 21
ANIMALI DOMESTICI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 29Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 33
ANIMALI ESOTICI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 45Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 51
ANIMALI FANTASTICI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 73
INVERTEBRATI TERRESTRI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 77Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 87
INVERTEBRATI ACQUATICI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 115Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 121
MAMMIFERI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 129Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 137
PESCI D’ACQUA DOLCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 153Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 159
PESCI D’ACQUA SALATA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 175Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 181
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 406
RETTILI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 189Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 193
UCCELLI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 201Prontuari: piemontese, italiano, francese, inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 229
PARTE DEDICATA AL PIEMONTESE
GLOSSARIO:- parte generale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 315- allevamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 325- anatomia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 328- caccia e pesca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 339- costituzioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 341- malattie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 344
ALLEGORIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 357ASTRI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 358COGNOMI “ZOOLOGICI” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 360COMANDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 362FAVOLE, FILASTROCCHE, CANZONI E SORTEGGI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 363GIOCHI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 373INDOVINELLI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 374MODI DI DIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 377NOMENCLATURA DEI TAGLI DI CARNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 383PROVERBI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 386RAZZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 391SIMILITUDINI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 395TOPONIMI “ZOOLOGICI”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 397VERSI DEGLI ANIMALI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 401
Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . » 404
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 407
Finito di stampare
nel mese di novembre 2005
per i tipi de
L’artigiana Alba
GLOSSARIO 315-408 24-11-2005 14:54 Pagina 408