GIÁ TRỊ CỦA CÂY XANH VÀ KHÔNG GIAN TỰ NHIÊN

TRONG MÔI TRƯỜNG ĐÔ THỊ

Chiến lược phát triển đô thị và không gian tự nhiên:

- Thế kỷ19: Việc đưa cây xanh, không gian tự nhiên (KGTN) vào đô thị

nhằm mục đích vừa môi trường vừa trang trí cảnh quan.

- Thế kỷ 20: Mô hình đô thị là thuận lợi cho giao thông, đặc biệt là giao

thông xe hơi, không dành chỗ cho không gian xanh và cây xanh.

- Ngày nay, quan niệm đô thị là môi trường sống thật sự thuận lợi, hữu ích

cho con người. Đô thị gắn liền với tự nhiên, KGTN không còn là yếu tố trang trí mà

trở thành không gian sống thật sự ở đô thị, góp phần vào sự vận hành và là thành

phần không thể thiếu của đô thị.

Quy hoạch vùng đô thị Paris (thành phố Paris và vùng phụ cận) trong tương

lai là mô hình đô thị gắn với tự nhiên (tầm nhìn 40-50 năm tới).

Ý tưởng quy hoạch, thiết kế là dựa trên những chức năng và lợi ích mà tự

nhiên mang lại cho con người.

Các chức năng và lợi ích của cây xanh

Chức năng xã hội

Trên toàn thế giới, bình quân 50% dân số sống ở đô thị, riêng châu Âu là

80%. Việc tiếp xúc với KGTN có nhiều hạn chế do KGTN thường nằm ngoài đô

thị. Do đó, vấn đề là làm thế nào phải đưa KGTN vào trong đô thị để đáp ứng nhu

cầu của người dân, mặc dù sống ở đô thị nhưng vẫn có mối liên hệ gần gũi với thiên

nhiên. Mối liên hệ này thể hiện bằng nhiều hình thức: thông qua các tác phẩm nghệ

thuật làm từ cây xanh, các hoạt động lễ hội trang trí trên cây xanh,…

Triển lãm về mô hình đô thị trong tương lai tại Lyon

Việc đưa KGTN vào đô thị và tuyên truyền, giáo dục cho người dân, đặc biệt

là trẻ em về vai trò tích cực của KGTN và cây xanh được thực hiện ngay trong đô

thị, không chỉ đơn thuần nói về mặt kỹ thuật mà phải tìm nhiều hình thức truyền đạt

khác nhau.

Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh cây xanh có tác động rất lớn đến

sức khỏe, tinh thần của con người:

- Tùy theo mức độ ô nhiễm môi trường sẽ ảnh hưởng khác nhau đến mức độ

stress của người dân sống trong môi trường đó.

- Thời gian điều trị bệnh của bệnh nhân ở bệnh viện dài hay ngắn tùy thuộc

vào không gian xung quanh của bệnh viện: nếu có nhiều KGTN thì thời gian điều trị

sẽ ngắn hơn và ngược lại.

- Nghiên cứu ở Mỹ cho thấy: cây xanh, KGTN cũng ảnh hưởng đến tính

hung hăng của người dân ở đô thị, những người ở khu vực có nhiều KGTN, cây

xanh bóng mát có thái độ ít hung hăng hơn so với chính những người đó khi sống ở

môi trường không có cây xanh.

Cây xanh, không gian tự nhiên chính là nơi tạo mối liên hệ xã hội trong đô thị

Trang trí trên cây xanh trong lễ hội ở Singapore

Bộ rễ cây mọc gần tòa tháp đôi ở ở Mỹ

Sử dụng

cây xanh

để trang trí

trong lễ hội

ánh sáng ở

Lyon

Chức năng môi trường

Lợi ích về môi trường do cây xanh mang lại rất nhiều nhưng vô hình, ít đo

đếm được nên rất khó thuyết phục được mọi người.

Chức năng kinh tế

Ở châu Âu, đối

với các khu đất trước

đây làm nhà máy, xí

nghiệp có hoạt động

gây ô nhiễm, người

ta thường làm vườn

để khử ô nhiễm trong

đất thông qua các

chức năng của cây

xanh.

Về vấn đề tiết kiệm:

- Tiết kiệm cho người dân: nếu tuyến đường trồng cây xanh tốt, cho nhiều

bóng mát, nhà 2 bên đường giảm việc dùng máy điều hòa nên sẽ hạn chế điện năng

tiêu thụ.

- Tiết kiệm cho ngân sách: trong công tác duy tu, bảo dưỡng, nếu chọn đúng

cây cho đúng vị trí trồng sẽ tiết kiệm chi phí chăm sóc, cắt tỉa cây.

Ví dụ về phát huy giá trị của cây xanh ở Mỹ: Nghiên cứu của USDA Forest

Service, Center of Urban Forest Research đưa ra kết luận khi đầu tư 1$ cho cây

xanh sẽ mang lại 1,31$.

Số cây Chi phí Tiết kiệm được

Tiết kiệm tiền

Năng lượng tiết kiệm được, trong đó :

- Máy lạnh

- Khí thải

21 519

1

- 1 482 MWh

- 48 708J

170 426 $

(-116 847 $

- 53 579 $)

8 $

Giảm CO2 21 519

1

2 332T 15 576 $

8 $

Ô nhiễm không khí nói chung

21 519

1

1.04lb 23 862 $

1.11 $

Mưa bão 21 519

1

11.1 M Gallons

518 Gallons

55 833 $

2.59 $

Tổng cộng 21 519

1

428 500 $

20 $

561 000 $

26.07 $

Quan niệm thông thường cho rằng trồng cây xanh là tốn kém, tuy nhiên, nếu

quy đổi tất cả các lợi ích của cây xanh ra thành tiền sẽ cho thấy việc đầu tư trồng

cây xanh mang lại nhiều lợi nhuận.

Nhìn chung, cây xanh và KGTN mang lại rất nhiều lợi ích cho con người

nhưng vô hình. Do đó, điều quan trọng là làm thế nào đo lường hết những lợi ích

của cây xanh để có thể dễ dàng thuyết phục được mọi người, nhất là các nhà lãnh

đạo nhằm giúp họ đưa ra các quyết sách cho việc phát triển cây xanh.

Ở CĐĐT Lyon, không phải tất cả các nhà lãnh đạo chính trị hay các sở -

ngành khác đều hiểu biết đầy đủ những lợi ích do cây xanh mang lại, cho nên, việc

trình bày, thuyết phục về những lợi ích này cần nhiều thời gian. Tuy nhiên, xu

hướng chung hiện nay là hướng đến việc phát triển rất mạnh về cây xanh và KGX ở

đô thị. (Ví dụ ở thành phố Hồ Chí Minh có thể phát động chương trình trồng 1

triệu cây xanh).

Truyền thông và giáo dục

Mục tiêu của truyền thông:

Thông tin:

• Người dân được thông báo về những gì diễn ra trong môi trường sống của

mình.

Giáo dục:

• Các bất cập và không hiểu bắt nguồn từ việc chưa có kiến thức đầy đủ.

Văn hóa:

• Không phải chỉ những người trong ngành thực vật học mới quan tâm đến

cây xanh.

• Thay đổi quan niệm và hành vi.

Các phương tiện có thể huy động được:

Nội bộ:

• Ấn phẩm (thư gửi người dân sống xung quanh nơi thi công, tài liệu thông

tin, bài báo, trang web …).

• Bảng thông tin thi công.

Bên ngoài:

• Thông cáo báo chí phát trên các phương tiện thông tin đại chúng ở địa

phương (báo, phát thanh, truyền hình…).

Hoạt động tương tác:

• Tổ chức sự kiện.

• Diễn đàn trên internet.

• Họp với người dân.

Ví dụ về trường hợp

cần thay thế cây già cỗi, bảng

thông báo được gắn trên thân

cây trước khi thi công để

người dân biết và nếu cần

biết thêm thông tin chi tiết có

thể liên hệ theo số điện thoại

đường dây nóng để trao đổi.

Điều quan trọng là nên gắn

bảng thông tin trước nhiều

ngày nhằm có đủ thời gian

cho người dân biết, trao đổi

và phản hồi ý kiến; trường

hợp có quá nhiều ý kiến đối

với việc chặt cây sẽ tạm dãn

tiến độ thi công để tổ chức

họp dân nhằm giải thích thêm…

Gắn bảng thông báo thi công

trước khi chặt hạ, thay thế cây già cỗi

Ở Pháp có những trường hợp cần phải

chặt hạ cây xanh để thực hiện dự án mở

đường, khi gắn bảng thông báo cho người

dân biết đều bị phản đối nên hầu như các dự

án mở đường này đều không được thông qua.

Do đó, việc thông tin đến người dân rất quan

trọng vì qua đó sẽ giúp cho chính quyền biết

được phản ứng của người dân để có những

điều chỉnh quyết định phù hợp (việc chặt cây

để mở rộng đường ở Pháp rất khó thực hiện

được vì người dân không đồng tình).

Trong thời gian gần đây, ở CĐĐT

Lyon đã có trường hợp cần phải chặt hạ

khoảng 50 cây nguy hiểm. Do rất nhiều

người dân phản ứng nên CĐĐT Lyon phải tổ

chức họp với dân và đích thân lãnh đạo của

Cộng đồng giải thích cho người dân hiểu rõ

lý do phải chặt hạ cây xanh. Trong buổi họp

có khoảng 420 người dân đến tham dự. Nói

chung, mục đích là phải giải thích cặn kẽ và

đúng sự thật cho người dân biết, khi đó,

người dân hiểu và ủng hộ thì chính quyền sẽ

thực hiện được.

Một cách khác để thông tin cho người

dân là làm các tờ rơi và để vào hộp thư của

người dân, ví dụ như để thông báo việc thay

mới cây, phổ biến quy trình tỉa cành…; hoặc in tài liệu cung cấp cho người dân giới

thiệu về các chủng loại cây xanh đang trồng trong khu phố (khám phá cây xanh

trong khu phố), giới thiệu những sản phẩm làm từ nhiều loại cây xanh khác nhau

trong lễ hội của khu phố…

Cây Ngô đồng bị bệnh được gắn

bảng thông tin giải thích những

nguy hại của loại bệnh này trước

khi chặt hạ cây.

Cây xanh được giữ lại trong dự án

cải tạo tuyến đường và bảng thông

tin về dự án được gắn trên thân

cây.

Bảng thông tin giới thiệu về cây xanh

Những hoạt động về

truyền thông và giáo dục chỉ có

hiệu quả khi được thực hiện liên

tục, bền bỉ, lâu dài.

Ở một thành phố (thuộc

loại khá nghèo) trong CĐĐT

Lyon đã tổ chức ngày trồng cây

trên địa bàn liên tục trong 20 năm

qua. Vào ngày này, tất cả học

sinh trên địa bàn đều được huy

động tham gia trồng cây xanh.

Đến nay, chính nhờ quá trình giáo

dục lâu dài như vậy mà những

hành vi xâm hại đến cây xanh ở

thành phố này là ít nhất trong các thành phố của CĐĐT Lyon.

Từ những hoạt động tuyên truyền, giáo dục được thực hiện đều đặn và lâu

dài sẽ tạo thành nét văn hóa và làm thay đổi hành vi của người dân đối với cây

xanh.

Việc thường xuyên tổ chức các hoạt

động trồng cây và khuyến khích người dân

tham gia sẽ giúp người dân gắn bó hơn với

nơi đang sống và với cây xanh, thay vì là

người thụ hưởng sẽ trở thành những người

tích cực gìn giữ cây xanh và góp phần tăng

thêm mảng xanh cho thành phố trong khi Nhà nước không phải tốn kinh phí vì

người dân tự trồng và bảo dưỡng (khi tổ chức các hoạt động này, người dân chỉ

tham gia trồng và chăm sóc hoa dưới các gốc cây hay ven đường, không trồng cây

xanh bóng mát). Ngoài mô hình này, chính quyền còn dành các khu đất công hay

vườn công cộng để người dân có thể đến trồng hoa và các loại rau củ…

Nói chung, để các chủ trương, chính sách về cây xanh của thành phố có thể

thực hiện được thuận lợi, song song với các chính sách đó phải có chương trình

thông tin, truyền thông và giáo dục nhằm giúp người dân hiểu được những vấn đề

về kỹ thuật, từ đó, khuyến khích người dân cùng tham gia./.

Hoạt động giáo dục về trồng cây xanh

Khuyến khích người dân tham gia

trồng hoa dưới gốc cây

Hoa do người dân trồng ven đường